00apuntamentosarqueo patatabrava

Descargado en:
patatabrava.com
ANTIGUA DE ESPAÑA (USC)
ARQ
ANTIGUA II, HISTORIA
16-17
Descargado en:
patatabrava.com
ARQUEOLOGIA II (USC)
ARQUEO 2
TORRES CARRO, Mª MERCEDES
13-14
Patrimonio: Conxunto de bens herdados do pasado que desexamos protexer. (patrimonio
integral).
•
Patrimonio natural ou medioambiental
•
Patrimonio Cultural ou Histórico:
◦ Patrimonio arquitectonico, patrimonio arqueoloxico, etnoloxico, inmaterial, patrimonio
industrial, cientifico e técnico; patrimonio artistico, patrimonio documental, patrimonio
bibliografico, patrimonio etnografico.
◦ Patrimonio Nacional.
Clases de bienes inmuebles:
–
Monumento
–
Conjunto histórico
–
Jardín histórico
–
Sitio o territorio histórico
–
Zona arqueológica
–
Lugar de interés etnográfico.
–
Zona paleontológica.
Concepto de Monumento: La construcción u obra producto de la actividad humana, de relevante
interés histórico, arquitectónico, arqueológico, artístico, etnográfico, científico o técnico, con
inclusión de los muebles, instalaciones y accesorios que expresamente se señalen como parte
integrante de él, y que por si sola constituya una unidad singular.
Categorías del Patrimonio cultural.
En el Patrimonio Cultural de Galicia se distinguen diferentes categorías de bienes:
Los bienes muebles, inmuebles e inmateriales más destacados. Se incriben en el Registro mediente
decreto de la Xunta de Galicia, a propuesta de la Concellería de Cultura. Cada bien tiene un código,
y el acceso al registro será público. Registro de Bienes de Interés Cultural de Galicia (BIC).
Los bienes del patrimonio cultural de Galicia, que sin llegar a ser declarados de interés cultural,
posean especial singularidad, se incluyen en el Catálogo y gozan de la protección prevista en la ley.
Catalogo del Patrimonio Cultural de Galicia.
Los bienes declarados de interés cultural (BIC), los catalogados y aquellos otros que sin estar
incluidos entre los anteriores, merezcan ser conservados se incluyen en el Inventario. Inventario
General del Patrimonio Cultural de Galicia.
En las intervenciones de emergencia pueden paralizar la obra un mes, si los restos son de
embergadura ese plazo se puede ampliar.
El hayazgo casual de un resto arqueoloico se debe informar inmediatamente ala administración. El
que lo descubre no se queda con el sino que la administración le da una cuantia en forma de premio.
Cuando aparecen restos en una obra el que financia la excavación es el promotor de la obra.
O arqueologo é un historiador. Debe investigar, estar ao día en técnicas arqueoloxicas, ... para
coñecer a historia. Pero a diferencia de outro historiador o arqueologo utiliza restos materiaís.
Traballa cuns restos materiais concretos. Traballa nunha disciplina cientifica e é un historiador. Está
comprometido co estudio e o coñecemento da historia. O arqueologo ten a obrigación, protexer,
conservar, divulgar e valorar o patrimonio. O arqueologo está comprometido nun primeiro lugar coa
disciplina cientifica, en segundo co patrimonio arqueoloxico pero tamén está comprometido con
todos aqueles axentes que participan na actividade arqueoloxica (cos colegas de profesión cos cales
investiga ou traballa, as entidades publicas ou privadas, institucións que patrocinan a actividade
arqueoloxica, coa administradións publicas, co medio-ambiente e a sociedade).
Arqueoloxía: disciplina historica!!! -> concepto
Tipos de compromisos que ten o arqueologo coa investigación e conservación patrimonio:
responsabilidade de investigar utilizando unha metodología cientifica, con tecnicas que estean
actualizadas e sean acordes aos fins que quere conseguir. O arqueologo ten que dominar a
arqueoloxía. Para conseguir coñecer o pasado a través do resto materiais o arqueologo necesita ter
coñecementos de ese momento histórico. Ten unha responsabilidade a hora de escoller os metodos
menos destructivos. Os bens mobles podense estudar fora do xacemento, ao contrario que as
estructuras que neste caso o arqueologo ten que valorar se o xacemento é dun só horizonte cultural e
se as contrucción son conservables e merecen a pena conservalas ou se só vasta estudar o
xacemento e voltar a cubrilo ou permitir a súa destrucción (p.e. Unha obra). Ou se hai superposición
de horizontes culturais o arqueologo debe cuestionarse se se queda nun horizonte cultural ou se
segue os seus estudos noutras fases culturais. Pode excavar e documentar unha fase e seguir
excavando as sucesivas fases. Se tan só unha parte dunha fase ou totalmente. O arqueologo debe
anticiparse as posibilidades que se poden producir nun xacemento. Ten que tratar ser obxectivo no
traballo para saber ler o rexistro arqueoloxico do xacemento, para non tratar de ver no xacemento
ideas preconcevidas. Ten que documentar rigurosamente o xacemento, o traballo realizado. Unha
documentación precisa e ordenada. Faise responsable dos materiais obtidos das excavacións antes
de depositalos no museo. Debe dibulgar os resultados obtidos, difundir datos, analises e evidencias
a sociedade. No caso en que o a actuación patrimonial afecte ao medio natural ten que incluir un
estudo de impacto medio ambiental. O arqueologo é o director da excavación é o responsable da
intervención arqueoloxica. Ten a obrigación de entregar unha memoria e os materiais ao lugar
indicado pola xunta no caso galego. O arqueologo ten unha responsabilidade sobre os daños
causados nas actuacións arqueoloxicas que leve a cabo.
Responsabilidades éticas do arqueologo: a función divugaltiva do arqueologo coas autoridades
locais e veciños donde se realiza a intervención arqueoloxíca. Con respecto as persoas que
comparten profesión: explicar con claridade a forma de recuperación, ... dos datos obtidos,
contemplar a necesidade dos datos que un documenta poidan ser comparados cos de outros
investigadores, dar a coñecer os datos obtidos, necesidade de que os informes que hai que emitir e
entregar estean dispoñibles a outros investigadores. Entregar unha copia do informe a
administración, ao museo onde se depositan os restos materiais, deberíase entregar unha copia ao
arquivo proximo ao xacemento, copia ao promotor e a todos os que participaron na excavación.
Documentar de forma adecuada e conservar de forma adecuada os restos e o arquivo xerado pola
excavación. O arquivo está constituidos en termos xerais: diario de campo, fichas de rexistro de
inventario e de clasificación de materiais, arquivo fotografico, copia orixinal do informe, impotante
gardar toda a correspondencia con otdas as institucións e autoridades implicadas no traballo e os
permisos concedidos, documentos de voz, e demais documentación que se realice na excavación.
Documentos historicos interesantes para o traballo arqueoloxico. Toda a información recollida na
actividade de campo é propiedade de que n financie o proxecto, a interpretación desta información,
a sintesis e a publicación é propiedade intelectual do arqueologo. A entrega da memoria de
intervención é moi importante.
Tema 2: A formación de rexistro arqueolóxico:
Definicións de xacemento:
•
Sitio no que se encontran restos arqueolóxicos.
•
Lugares cunha ampla concentración para a arqueoloxia, xa sexa en superficie ou enterrados.
•
Concentración de restos arqueolóxicos, restos de actividade humana e está constituidos pola
presencia de artefactos, elementos estrurales, chans de ocupación e outras anomalías. Tamén
denominado asentamento, zona ou sitio.
•
Higgs e Vita Finzi definen como un lugar con deposito que conten evidencias de actividade
humana.
•
Agregación de materiales, culturales discreta (delimitada ou con variaicóns de desidad) e
interpretables en término de comportamento humano.
•
Localización xeográfica que conten un conxunto articulado de actividades humanas ou as
súas consecuencias e estructuras asociadas, clasificadas pola súa función.
•
Rexistro tanxible dun lugar de actividade humana no pasado.
Un lugar que conteña evidencias fisicas, restos materiales de actividades humanas pasadas. Diversas
formas: naturales ou pegadas de obxetos, subproduto dunha actividade e restos orgánicos.
Deben estar agrupados e poer ser delimitados no espazo, é dificil limitar o xacemento. Os vestixios
materiales teñen que se funcionalmente significativos, estar relacioinados e estructurados. O
caracter estructurado e contextual permite establecer a súa funcionalidade.
Tipos de xacemento: Utilizase diferentes criterios: situación xeográfica: de montaña, val, costeiro,
en chan.
Formación: estratificado, sen estratificar.
Vida: intacto, ou primario, alterado ou secundario.
Clima: húmedo ou seco??
Duración: permanentes, temporales.
Cronoloxía: época, cultura.
Funcionalidade: lugar de habitación ou asentamento. Lugar funerario, de culto ou de actividade.
A clasificación permite centrar o xacemento, o campo de traballo e a forma de actividade. Facilitase
a recuperación de información. Hai que analizar os xacementos dende a perspectiva temporal e
espacial. Hai que dipoñer de unidades dentro de ambas escalas par apode operar a nivel
interpretativo. O sitio arqueoloxico atopase nun lugar, donde se conservan os restos e as pegadas
coas que se vai a traballar e que forman o rexistro arqueoloxico có que se vai a traballar e que
vamos a interpretar.
Para elo o xacemento é unha Unidade básica operativa para calquera actuación. Os xacementos
cando foron creados non existían de forma aillada. Cada xacemento formaba parte de pautas máis
extensas do comportamento humano a maior escala. Estas pautas dan lugar ao paisaxe cultural ou a
totalidade de actividades humanas e fisicas e sociales.
Rexión arqueoloxica: agrupación de sitios que presentan as mesmas características.
Área arqueoloxica: agrupa un número de rexións que poden coincidir có concepto de "área cultural"
en Etnoloxía.
Esta visión do terreo permite desenrolar enfoques analíticos espaciales concretos e apropiados.
O concepto de xacemento pode aplicarse a todolos restos materiales utilizados polo home dende a
Prehistoria á civilización industrial. Gran variedade de época e grupo social. A dimensión temporal
mide a duración de ese xacemento ou territorio.
O contexto é a unidade estratigráfica (UE), ten significado espacial e temporal. Poden estar
alterados pola presenca de obxetos depositados en épocas distintas, ou intactos, asociados a obxetos
que establecen cronoloxías e para a reconstrucción de acontecementos ou actividades. Interesa
coñecer o panorama cambiante de cor distintos contextos da excavación. Todo esto forma a
estratificación(distintos estratos do xacemento)- estratigrafia(o estudo da estratificación) dun
xacemento.
Se queremos reconstruir as actividades do pasado temos que identificar os patróns de
comportamento no interior e totalidade do xacemento como na rexión e o territorio.
Interesa a formación, transformación, os contextos estratigraficos, o panorama cambiante de estos
contextos, que son os compoñentes primarios do estudo fevarqueoloxico segundo Buzer; ademais
do contexto paisaxistico e a modificación do paisaxe.
O rexistro arqueoloxico: Schifer di que os contextos estratigraficos arqueoloxico son o rexistro
material do comportamento humano e de cos procesos de transformación natural que se produciron
no xacemento.
O rexistro arqueoloxico son os contextos estratigráficos que se forman nel.
Están suxeitos a procesos culturales e non culturaes (naturales) que os puideron tranformar,
cuantitativa e formalmente, así como as relacións.
Estas transformación son moi complexas, dende a súa orixen ata o seu descubrimento.
O rexistro arq definese como o reflexo irregular dun sistema de comportamento antigo. A función
do arqueologo é filtrar o rexistro arq, entendido como palimpresto das distorsións causadas polos
varios procesos, e referidos ao contexto sistémico orixinal.
Tratase de reconstruir a actividade humana que levou á formación do rexistro. Para facelo é
necesario tratar de reconstruir o proceso que levou a cabo a formación (nivel inmediato, situación,
asociación), saber si se trata dun contexto primario ou secundario.
Entender os mecanismos de formación dun xacemento é imprescindible para a súa interpretación.
Elementos do rexistro arqueoloxico: son os fabricados polo home: establecer o acumulados,
desechados, incompletos, semidestruidos ou rodados, e incluso desaparecidos.
Artefacto: calquer obxeto modificdo polo home, informan sobre o proceso de producción,
tecnoloxía e morfoloxía.
Ecofacto: calquera obxeto natural, manipulado ou non (flora, fauna, osos, ...), aportan info dunha
actividade do home no pasado, ou dos trazos medioambientais nos que vivia ese home.
Ambos se asocian e distribuen espacialmente como un conxunto.
Relación espazo-temporal do rexistro arq. Ve la distribución vertical e horizontal. A distribución
espazotemporal do material reflexa o patrón da actividade humana na mesma medida que o estivo,
forma e técnica.
Compoñentes do rexistro arq:
•
Fisioxénicos: procesos ???, con ou sen interación. Son a erosión, o transporte e a
sedimentación.
•
Bioxéneticos: resultado da actividade dos animais residentes ou visitantes no sitio, xunto cos
humanos. Xeran sedimentos especificos.
•
Antropoganicos: materiales incorporados ao xacemento polo home residuos ou trazos
producidos pola alteración humana sedimentos minerales por procesos xeomorfoloxicos ou
da actividade humana.
•
Os procesos de formación do rexistro engloban tanto os procesos postdeposicionais como os
deposicionales que prviamente deron lugar á deposición de unidades estatrigráficas, artefactos e
ecofactos.
Cada comunidade o sociedade teñen unhas determinadas pautas de descarte de desechos e basuras
ou de eliminación de cadávees, o que logo se transformará en xacementos de tipo habitacional ou
funerario de características peculiares.
Poderíase decir que o análises dos procesos de formación integra a historia tanto predeposicional
como postdeposicional dos vestixios materiais.
Procesos postdeposicionales: a transformación e movemento posterior dos diferentes elementos
desechados unha vez que forman parte do contexto arqueolóxico, teñen unhas causas tanto de tipo
natural como humano.
Os materiais sepultados nun xacemento distorsionanse ou eliminan mediante a pertubación:
reordenación in situ dos xacementos sepultados.
Os procesos postdeposicionais inciden específicamente nas alteracións que experimentan os
vestixios despois da súa deposición ou abandono, cando entran a formar parte da litosfera.
Nese momento producese un sistema complexo de constantes e continuos cambios de orixen natural
ou humano que os transforman a través do tempo ata que adquiren a forma coa que chegan a ser
registrados e explicados arqueoloxicamente.
Dispersións previas ao enterramento: produce a distorsión parcial ou elimiminación/destrucción das
relacións microespaciais. A dispersión pode suceder por procesos xeomorfoloxicos antes de que os
mateirais qeuden sepultados (correntes de agua, forza da gravidade, xeadas, vento). Pola
reutilización destos materiais por parte do home.
Alteracions postdeposicionais nun xacemento sepultado:
1. Os mecanismo que afectan a sedimentos, contextos arquitectónicos e artefactos poden ser:
Procesos ou mecanismos Geomorfolóxicos: forman parte da dinámica de cambios da
superficie terrestre.
a. Físico-mecánicos: derivanse fundamentalmente do ciclo contante de interacción entre a
agua e os sedimentos que teñen lugar na superficie terrestre. As fases de xeo-desxeo, expansióncontracción das arcillas, erosión e deposición de sedimentos como consecuencia de escorrentias e
outros factores, a Xeoarquoloxía da liña de costa. A alteración fisico-mecánica: Topografía
(pendente, posición dos depósitos); climatoloxía (réxime de precipitancións, temperatura),
hidroloxía (caudal, distribución e dinámica das correntes de agua). Cobertura vexetal e grao de
antropización do paisaxe: tipos de cultivos, presenca de aterrazamentos.
b. Edafo-químicos: producese pola interacción continuada da agua coas solucións minerais
do chan, a microfauna, as baterias, os hongos e as variables microambientais. Aridez, extrema
frialdade, saturación hídrica.
c. Catastróficos: terremotos, fallas, pregamentos.
2. Bioxéneticos: animais e prantas
3. Antropoxéneticos: expolios, saqueos, laboreos agrícolas etc.
A batida do terreo: nas prospeccións intensivas de cubrición total ou nos mostreos a batida do
terreo levase a cabo mediante o recorrido sistematico do territorio por parte do equipo de
prospección. Podese utilizar varios tipos de movementos para recorrer o terreo: movementos en
transectos paralelos. Transectos ondulados e transectos orientados a 45º con 2 paralelas.
A cuestión fundamental é a distancia que debe separar ós prospectores no proceso de batida do
territorio. A distancia dependerá das condicións de perceptivilidade do paisaxe no inherente ao
rexistro arqueoloxico, das condicións físicas imperantes na superficie terrestre. E do equipo
dipoñible.
Para unha cobertura total satisfactoria o intervalo entre prospectores non debe ser maior a 100
metros. Un factor de moita importancia é a experiencia dos prospectores. Hai dous parámetros
esenciales para calcular a intensidade da prospección: tipo e número de movementos. E distancia
entre o prospectores.
O tipo e número de pasadas dos prospectores depende de diversos factores: a eficacia xeometrica
das distancias alternativas posibles en relación á investigación que se leva a cabo. Intensidade de
prospeción requerida e a experiencia dos prospectores.
Para ser verdadeiramente eficaz é practicada en equipo, e seguindo un cuadriculado preestablecido
do terreo. A natureza dos artefactos recollidos durante a prospección permite a miudo dar unha
primeira horquilla cronoloxica.
Cartografia dos resultados: a posición dos obxectos achados localiza nun mapa que permite, unha
vez acabada a prospección, situar as zonas nas que os vestixios arqueoloxicos son máis numerosos:
é o que se chama unha carta de desindade.
Condicións de perceptivilidade do rexistro arqueoloxico.
1. Condicións inherentes ao rexistro:
•
O tamaño (extensión horizontal) e potencia estratigrafica (profundidade vertical): a
concentración e tamaño das dispersións de artefactos e restos de construccións segundo
o seu manifesto superficial.
•
A densidade e concentración dos xacementos.
•
Ambos aspectos responden ás caracteristicas funcionais, económicos, políticas e
demograficas dos asentamentos humanos, que orixinaron os xacementos a estudar.
Por tanto, calquer coñecemento previo das condicións predominantes no pasado, contribue a facer
unha elección máis adecuada da estratexia de cobertura e batida do terreo.
2. Condicións debidas a factores humanos. O número, a disposición e incluso a preparación ou
experiencia dos prospectores, condiciona en gran medida a obtención de resultados.
3. Condicións físicas imperantes a nivel de superficie: dependen varios factores: os procesos
xeomorfolóxicos (poden ocultarse en parte ou totalmente determinadas clases de
xacementos). Porcesos de aluvionamento. Os procesos de transgresión e regresión mariña.
Procesos erosivos ou de roturado sistemático.
Visibilidade superficial: tipo de cuberta vexetal do terreo, que está en función do tipo de chan
predominante e das caracteristicas climatoloxicas da rexión. En terreos agricolas a visibilidade é
diferente segundo as épocas do ano. Terreos agricola- gandeiros soen ter unha visibilidade menos,
os forestais a visibilidade soe se mala.
Accesibilidade do terro: a morfoloxía dun terreo (orografia, vexetación, cercanías de carreteras,
senderos ou camiños) pode dificultar a prospección (cobertura vexetal, topografía, estructura de
propiedade das terras).
O esforzo realizado proporciona o grao de accesibilidade, que se mide polo tempo empregado.
Todos estos factores deben ser tidos en conta á hora de establecer a estratexia de traballo en canto a
cobertura e batida do territorio e rexistro da información.
Tecnicas de prospección: escala macroespacial.
Sistemas de teledetación: marxes obtidas por sensores instalados sen plataformas artificiais ou en
satélites. Fotografia aerea.
Conxunto de procedementos técnicas de obtención, procesado e análises de información
arqueoloxica presente na superficie da terra mediante sensores situados e plataformas aéreas ou
espaciais.
Fotografia aérea: desenrolase dende principios do século XX (fotografia tomadas dende un globo da
cidade romana de Ostia ou do Foro Romano).
Durante a primeira Guerra Mundial é cando O. Crawford (fundador da revista Antiquity) deuse
conta que as fotografias tomadas dende o aire podían mostrar restos arqueoloxicos dificiles ou
imposibles de apreciar dende a superficie. Dende ese momento ata actualidade foise perfecionando
a metodoloxía deste tipo de prospección e medida que se perfeccionaba a aeronáutica e a fotografía
mesma. En concreto, a partid dos anos 60, este tipo de prospección vaise a desenrolar moito en
Francia, donde investigadores R. Chevallier, M. Guy ou J. Dassie acuñan o termo "arqueoloxía
aérea".
Obxetivos: localizar xacementos (incluso os que non se aprecian a simple vista, ocultos baixo terra
ou baixo as aguas).
Serven para obter información sebre a forma, extensión e aspecto de xacementos xa coñecidos e ou
en proceso de excavación, por exemplo para o levantamento de planimetria mediante fotogrametria,
ou para a contestanción de datos de prospección xeofisica.
Dous tipos de fotografia aerea: vertical (obtense en picado colocandose sobre o xacemento), e a
máis adecuada para elaborar a cartografia dun xacemento. Basease no barrido fotografico
sistemático dende un angulo de 90º de bandas da superficie terrestre de forma que produza un
solapamento ao menos do 60%.
Posteriormente as imaxes son analizadas por estereoscopia e os elementos visibles das mesmas
convertidas en simbolos cartograficos.
Oblicua: é moito máis entendida pola súa capacidade de detectar xacementos.
5º a 85º : é tomada dende angulos inferiores a 90º que serven para realzar os contornos e
proporcionar perspectiva. Posteriormente analizanse unha serie de indicadores fisicos que denotan a
presencia no subsolo de elementos de interese arqueoloxico.
Metodoloxia: indicadores microtopograficos: anomalias do relevo. A presencia de vestixios
enterrados no chan pode provocar lixeiras variacións do relevo, ou micro relevos.
A visión dependerá de diversos factores: tamño e densidade das construccións subxacentes.
Orientación dos elementos arquitectonicos en relación á orientación solar de E a Oeste = Nula
N a Sur = detectalos
O angulo da orientación sola é importante. O mediodía é o peor momento por producirse menos
sombras. Cando a luz é rasante (ó amencer ou coa posta de sol), as sombras alarganse e os micro
relevos son visibles dende o ceo.
A presenza de agua, escarcha ou neve realza a presenza de anomalias de caracter microtopografico,
ben porque realzan as súas sombras ou porque reflexa a luz de forma especial. As xeadas e as
nevadas de pouca intensidade fundese antes nas zonas máis humedas (fosos e trincheiras), mentres
que permanecen por máis tempo nas zonas secas, sobres os muros.
Indicadores fitográficos: a vexetación pode ser un bo indicador, sobre todo determinado tipo de
plantas herbáceas. Na lectura e identificación destos indicadores influen diferentes factores:
•
Tipos de unidades estatigraficas: altura das prantas.
•
Tipos de chan: altura das prantas.
•
Tipos de cultivos: raíces máis profundas máis sensibles a elementos arqueoloxicos.
Estos factores contribuen ao crecemento diferencial dos cultivos. Pola cor dos cultivos: en periodos
secos máis visibles. Podese ver aparecer nos campos as formas das estructuras arqueoloxicas. Nos
campos que non están sementados os muros podense detectar pola presencia sobre elas de herba
moi alta.
Indicadores edáficos: con frecuencia os xacementos producen alteracións na colocación e textura
dos chans que resultan difíciles de apreciar a ras do chan pero vense dende o aire. Factores
condicionales: tamaño e concentración dos restos do subsolo. A colocación predominante do chan e
o grao de contestación que poden ofrecer os restos.
A presenza de vestixios no chan pode modificar as cores da terra na superficie.
Principios que rixen o análises dos procesos de formación do rexistro arqueolóxico.
A compresión da formación do rexistro dun xacemento baseas en tres principios: Principio de
entropía. O coñecemento arqueolóxico potencial do pasado está directamente relacionado có estado
de preservación do rexistro de vestixios materiais.
Este estado de conservación depende dunha serie de variables: tempo transcurrido dende a
deposición, cualidades intrísicas dos vestixios materiais, procesos postdeposicionais a que foron
soetidos.
Principio de transformación: non é posible interpretar o rexistro arqueolóxico directamente en clave
ao comportamento humano. Debe entenderse en conta a variabilidade aos procesos deposicionais e
postdeposicionais.
Os
vestixios
materiais
transformanse:
formalmente,
espacialmente,
cuantitativamente, nas súas relacións. Entre o momento da súa deposición e o momento da súa
constatación científica.
Os procesos postposicionais poden formar pautas artefactuais non relacionadas coas pautas culturais
que rixiron a deposición orixinal dos vestixios.
Os procesos postdeposiconais mostran regularidade de carácter estadístico que os fan susceptibles
de interpretación científica. As transformacións qeu experimenta o rexistro arqueolóxico son de
tipo: -n (naturais: geomorfolóxicas ou biolóxicas) -c (de orixe antrópico ou cultural).
Principio de rexistro sesgado: as transformacións postdeposiconais tenden a xenerar sesgos
no rexistro arqueológico que non están necesariamente asociados a pautas de comportamento
humano. Un exemplo de sesgo frecuente: a infrarrepresentación dos vestixios orgánicos que, salvo
nos ambientes deposicionais excepcionais; degradanse con maior rapidez e de forma máis integral
que os inorgánicos. Crease así un risco potencial de percepción distorsionada da cultura material e
os procesos tecnolóxicos e económicos das sociedades pasadas.
Dada a singular importancia dos vestixios orgánicos na formación do rexistro surxen duas
especialidades que o estudan: a tafonomía (estuda os procesos a través dos cales, unha vez
fosilizados, os restos dos organismos mortos nas diversas partes da biosfera transformanse en parte
da litosfera) e a bioestranomia (estuda as causas e tipo de morte dos organismos e dos problemas
ligados a súa descomposición, transporte e deposición.
Condicións ambientais de boa preservación do rexistro arqueolóxico
En relación cos procesos postdeposiconais é preciso ter presente a existencia de ambientes extremos
dende o punto de vista edafoquímico e climático donde se poden dar unhas condicións excepcionais
de preservación.
Ambientes de extrema aridez. A escasez de agua impide o desenrolo dos microorganismos que
habitualmente destruen a materia organica o cal posibilita a conservación de obxectos de coiro
madeira ou texido. Tamén se dan momificacións espontáneas de cadáveres de animais e seres
humanos. Esto proporciona a posibilidade de estudar texidos humanos (pel, cabelo, órganos)
habitualmente descompostos.
Ambientes de extrema frialdade. A refrigeración natual por conxelación pode suspender o procesos
de descomposición dos organismos vivos durante miles de nos.
Ambientes e saturación hídrica. A inmersión en barro: as condicións anaeróbicas fan que os
organismos que descompoñen a materia orgánica e os cadáveres non podan desenrolarse. En tales
condicións os artefactos elaborados con materias primas orgánicas, os ecofactos e os texidos
humanos non óseos poden chegara preservarse durante longos periodos de tempo.
Nos palafitos, hábitats da Prehistoria recente europea, a deposicón baixo grosas capas de barro
posibiliou a conservación de artefactos, ...
Modelo de formación dun xacemento arqueologico.
Prehistoria recente de Galicia (aprox. 3200-1000 adc.)
Horizontes edafolóxicos: a. Terra orgánica. b. Horizonte de transición: material mineral procedente
da descomposición da rocha nai + material orgánico procedente da alteración da vexetación. c.
Horizonte mineral constituido pola rocha nai alterada.
Empezase desmantelando o horizonte A e B, ou ao menos unha parde de B. Abrense as zanjas de
cimentación, ocos para os postes e os fosos e fosas que se necesitaran. Dispoñiase o pavimento de
terra (a), xeralmente sacada dunha parte do horizonte C, batida con máis ou menos intensidade.
Levantanse a construcción, xeralmente de madeira. As escasas construccións en pedra (fogares,
cistas, pequenos zócalos e liñas perimetrales, metíanse no horizonte C. Algunhas partes da
construcción (postes, cistas, pequenos zocalos e liñas perimetrales, metíanse no horizonte C. A
continuación comeza o ciclo de uso do asentamento, que da lugar ao chan de ocupación (b)
constituido polos restos de basura, material arqueolóxico etc. Fase de abandono: nesta fase podese
pensar que a madeira foi reutilizada, pola mesma comunidade ou por outros posteriores, deixando o
aire os buratos de poste. Efectos dos procesos postdeposicionais: choiva, vento e escorrentías antes
de que sean cubertos os restos abertos por outros depósitos posteriores. Esto da lugar a un primeiro
desprazamento en sentido horizontal, o que uniformiza e difumina a súa disposición e finalmente o
desmantela. Ademais podese dar lugar á formación dunha liña de pedras. Colmataríanse os buratos
co material procedente do nivel de ocupación. Formación do xacemento arqueolóxico: pronto
comezan unha nova vexetación, a través das raíces desmantelanse os escasos restos do nivel e uso.
Comeezase a desdibuxar as estructuras excavada en B e C. A descomposición incorpora novo
material no chan (D). Este proceso combinase cos aportes de materiais por aportación hídrica e
eólica e hidria (e). Formanse liñas de ¿?
Formación dun novo chan sobre o xacemento. Duas dirección: hacia arriba pola incorporación da
materia orgánica procedente da descomposición da vexetación, formándose un novo horizonte A (f).
Hacia abaixo mediante o traballo que as raíces efectúan no chan e que alteran o horizonte C, da
lugar a un novo horizonte (h) e se desdibuxan os límites superiores das estructuras arqueolóxicas (i).
Punto de partida dunha intervención arqueolóxica: representa a sección estratigráfica habitual e
Galicia un xacemento deste tipo.
31/10/2013
B. Teledetección
É o conxunto de procedementos técnicos para a obtención, procesado e nálisis de
información da superficie terrestre, mediante sensores situados en plataforma aéreas ou especiales.
O seu desenrolo é máis recente que o da fotografía aérea. Os primeiros experimentos
estiveron restringidos ao ámbito militar. Tiveron lugar nos anos 50 e 60. O lanzamento de satéites
destinados á observación da superficie terrrestre con fins civiles afianzase a partir da década dos
70.
A posta en óriba de Satlélites tivo gran importancia para a xeografía, a xeoloxía a bioloxía e
a arqueoloxía. Arqueoloxía: comeza cós norteamericanos Lansat 1 a 7. Segeu a serie SPOT 1 a 5
qeu foron postos en órbita entre 1986- 2002.
Nos anos 90 deu comezo o programa RS da Axencia Espacial Europea, que puxo dous
satélites en órbita.
Primeiras aplicacións exploratorias en EE UU, nos anos 70. A partir de 1982 a Nasa
empezou a palicar fondos de forma máis regular. Pola súa complexidad e levados costes non é ata
finais dos 90 cando a teledetección empezou a ser contemplada seriamente como elemento de
investigación.
Elementos que interveñen na teledetección: unha fonte de enerxía: a máis importante é a
enerxía solar. E a corteza terrestre. A terra recibe constantemente enerxía procedente do sol. Ao
impactar na terra esta enerxía é absorbida ou reflexada e volta ao espacio. Todos os materiais do
universo emiten radiación electromagnetica en forma de ondas.
As ondas electromagnéticas poden ser: de onda corta (raios X, Raios ultravioleta, ...). E de
onda longa (luz visible, infrarroja, señais de radio e televisión, as microondas.)
O aspectro de emisións electromagnéticas atopanse dividido en bandas contiguas. O obxect
oda teledetección é a captura, mediante sensores capaces de registrar a radiación, de todo o espectro
electromagnético.
Sistema sensor é o encargado de captar as diferentes interaccións das radiacións
electromagnéticas cós diferentes materiais que compoñen a superficie. O análisis e a interpretación
da informacióncaptada permite establecer inferencias relativas a ditos mateirias. Non hai ningún
que poda captar toda a amplitude de emisións do espectro electromagnético. Segundo o número de
bandas que detecten xeneran imáxes que se dominan multiespectrais o hipespectrales. Tipos: activos
que incorporan a súa propia fonte de iluminación que emite as señais que logo recollen. E pasivos
que non emiten señais propias, só captan e procesan as existencias no ambiente.
Intérprete é un complexo sistema informático que analiza a información obtida polos
sensores, tranformadoa en imaxes interpretables polo ollo humano e en mapas derivados delas.
Variables de resolución de calquera investigación basada neste sistema:
•
Resolución espacial: a unidade mínima de información das imaxes obtidas é o pixel.
Midese en metros: unha resoución de 30 m. (cada pixel abarcando un cadrado de 30
x 30) seria suficiente para detectar grandes construccións. Unha de 10 m permitiría
ver anomalías máis habituales.
•
Resolución espectral: refirese a cantidade e anchura das bandas de emisións
electtromagneitcas que un sensor poda rexistrar. Cantas máis bandas poda rexistrar e
máis estreitas sean máis posibilidades ofrecerá a nivel de interpretación. Os de última
xeneración son hiperespectrales.
•
Resolución temporal: é a frecuencia coa que o sensor adquire imaxes. Depende dos
satélites (dende 16 días a 30 minutos, o Meteosat).
•
Resolución radiométrica: capacidade do sensor para detectar variacións nas ondas
que recibe. Canto maior sexa a precisión radiometrica será a posiblidade dunha
interpretacón precisa da imaxen.
A teledetección espacial permite identificar certos elementos atrópicos no paisaxe, e con íso
determinar a posible localización de xacementos arqueolóxicos. Ventaxas: menos dependiente das
condicións climaticas, aídna que a veces se vexa mermada a súa capacidade por certas condicións
atmosfericas como a nubosidade. Poden servir para estudiar rexións extremadamente remotas e
inaccesibles.
A prospección xeofísica
Baseanse nos avances experimentados pola xeofísica, que desenrolaron unha serie de
técnicas polas cales se poden determinar as variacións da estructura do subsolo. En todas estas
prospeccións partese da base de que as estructuras buscadas polos arqueologos teñen unha serie de
propiedades físicas características: densidade, resistividade eléctrica, susceptibilidade magnética,
grao de ocmpactación, etc. Tamén a terra na que están enterradas teñen unhas propiedades físicas. A
prospeción xeofísica consiste en medir as propiedades eléctricas, magnéticas, sísmicas e acústicas o
gavimétricas (grao de compactación) do chan, de forma que as variacións diferenciales entre unhas
zonas e outras (anomalías) non revelen a localización dos restos enterrados. Só nos casos nos que
existe diferencia entre as propiedades físicas das estructuras e as do medio en qeu están enterradas
podense utilizar estos sistemas.
Nas prospeccións deste tipo realizanse un conxunto de precedementos técnicos que se
basean na aplicación de sensores terrestres ao subsolo para localizar e caracterizar os elementos
arqueolóxicos enterrados. Comparte coa teledetacción a utilización dunha parte da gama de ondas
do espectro electromagnético para determinar a presencia de vestixios arqueolóxicos no subsolo. A
aplicación de sensores realizase dende a superficie terrestre.
Hai dous grupos de métodos xeofísicos:
•
Ativos: o prospector introduce señais no subsolo par amedir a resposta: resistividade
eléctrica, radar de penetración terrestre, acústica.
•
Pasivos: Non hai ningunha emisión de señais polo prospector: midese a presencia e
intensidade de señales asociadas coa propiedade dos materiales enterrados no subsolo:
prospección magnética, sísmica e microgravidade.
Os primeiros ensaios de prospección xeofísica producense no Reino Unido en 1940 e foron
realizados polos físicos ou inxenieros interesados na arqueoloxía: A. Clark, M. Atkinson. A eles
corresponden o deseño dos primeiros aparatos adaptados á detección de elementos arqueolóxicos.
Nos anos 50: Italia: na universidade Politécnica de Milán crease a Sezione Prozpezioni
Archaeoligiche con investigacións neste campo, e máis tarde unha revista cientifica "Prospezioni
Archaeologiche". Alemaña: Irwin Scollar do Museo de Bonn comenzou a reliazar os seus propios
magnetómetros e a explorar procedementos informáticos de carga de datos.
Década dos 60: a aplicación dos métodos xeofísicos extendese rapidametne: comercializnse o
resistivímetro Martín-Clark e na revista Archeometry da Universidade de Oxford comenza a
publicar os vances técnicos.
Nos anos 70 e 80: extendese e consolidase. Nalgúns países como Alemaña e Reino Unido utilizase
moito a efectos de prospección (intervencións de urxencia) xerando importantes dinámicas
comerciales e empresariales.
A partir destes anos proliferan as obras monográficas que introducen métodos cada vez máis
sofisticados, realizanse conferencias internacionales e guías de referencia para a normalizar e
estandardización de aplicacións e datos resultantes.
Prospección electrica:
Basease no principio de que a conducción eléctrica do subsolo é dependente dos materiales
que o compoñen, así como do volumen, forma e rechean (agua e aire) dos seus poros.
A presencia de vestixios arqueolóxicos dan lugar a alteracións locales da natureza e
propiedades do subsolo. A aplicación dos instrumentos adecuados permite recoñecer e localizar
ditas anomalías.
Conceptos implicados na prospección eléctrica:
•
Voltaxe: tensión eléctrica aplicada ao subsolo mediante un xerador.
•
Resistencia: grao de dificultade ou facilidade co que a electricidade circula polo subsolo.
•
Corrente: a súa intensidade é o cociente entre o voltaxe aplicado e a resistencia ofrecida.
I=V/R
Un concepto asociado a de resistencia é de resistividade. A resistividade eléctrica dun
material é a resistencia que ofrece un metro cúbico do mesmo ao paso dunha corrente dun voltio.
Midese en ohmios.
Cando un material conduce ben a electricidade a súa resistencia será débil e son bos
conductores. Si conduce mal a corrente a súa resistividade será alta. A combinación no subsolo de
materias de alta e baixa resistividade pode ser detectada por un resistivímetro.
O resistivímetro é un dipositivo que dispon de catro electrodos qeu se enterran no subsolo.
Dous deles inxectan electricidade e os outros dous miden a electricidade qeu circula pola mesma e a
rexistran. Inxectando unha corrente eléctrica no chan e medindo a resistividade do chan a intervalos
regulares (ao menos cada metro en arqueoloxía), vanse a poder detectar e cartografiar os vestixios
arqueolóxicos. O metodo é lento, porqeu se ten que ir facendo medicións ao longo dunah rede de
cuadrículas trazada previamente. As anomalías existentes aparecen representadas nos chamados
perfiles de resistividade.
Aspectos que se deben ter en conta: densidade da malla ou cuadrícula de prospección:
intervalos regulares nos que se toman as medicións. Os datos poden ser tomados cada 0,5 metros ao
longo dunha serie de liñas sepradas un metro (dentro dunha cuadrícula estándar dun xacemento que
teña 20x20 m ou 30x30 m).
Natureza das unidades estatigráficas: presencia de muros, ou fosas...
Climatoloxía: resulta condicionante en pola cantidade de agua que poda atoparse no subsolo.
Natuerza dos chans predominantes no xacemento e no seu entorno. Os chans arcillosos
reteñen mellor a humidade polo que soen ser máis aptos para a detección de UE positivas, mentres
qeu os renosos son menos favorables para a detección de muros, paredes o derrumbes.
Na actualidade, desenrolouse métodos nos que os aparatos se sitúan na parte posterior dun
vehículo todoterreo que permite cubrir superficies moi importantes en pouco tempo. Un aparato
electrónico que mide á vez resistividades e a posición por satélite, permite alcanzar o número de
60.000 medias por día, necesidades para cubrir correctamente superficies do orden de 4 ha por día.
A presencia de vestixios arqueolóxicos modifica a resistencia do chan: un muro en pedra
frena a corrente e por tanto aumetnará a resistividade, mentres qeu unha fosa húmeda vai conducir
mellor a corrente que o chan normal, polo que vai a diminuir a resistividade.
Resultados obtidos son planos nos cales figuran series de puntos "pixels" cuxo color
depende da resistividade medida. Estos planos trantanse a continuación para ver con claridade o
sitio atopado.
Basease no qeu a corteza terrestre está constituida por numerosos minerales qeu incorporan
ferro na sua constitución e que forman parte dos seus chans, arcillas e rochas.
Estos materiales teñen magnetismo: inherente (prospección de susceptibilidade magnética:
mide o magnetismo natural ou inherente nos materiales). E incremento por certas condicións de
acción antrópica (prospección magnetométrica mide o magnetismo inducido en certos materiales
pola acción antrópica).
En ambos casos, a prospección magnética consiste simplemente en medir o campo
magnético do lugar no qeu un se atopa. Grazas a medicións moi sensibles, podense captar
anomalías debidas á imatación inducida dos muros, fosas e outros vestixios arqueolóxicos, e á
imantación termo-remanente dos obxectos que foron cocidos. Basta comparar o valor do campo
magnético que se mide có valor "normal" do campo magnético terrestre: as desviacións son debidas
á presencia de estructuras no chan que poden ser de orixen arqueolóxico.
Prospecicón magnetométrica: mide o magnetismo inducido. Un dos materiales máis
suscetibles de ver incremetnando o seu magnetismo é a arxila. Cando se somete a procesos de
combustión potentes ve incremetnada a súa magnetización interna pola aparición de óxidos de ferro
(magnetita, hamtita, ...).
Ao enfriarse estos minerales magnetizan en masa en relación có campo magnético terrrestre
aon respecto ao cal se orientan os seus cristales. Esta magnetización qeuda fixada no material
resulatnte (arxila cocida, cerámica) por longos periodos de tempo: é o que se coñece como
termorremanencia
ou magnetización termorremanente
(nela
basease a datación
por
arqueomagnetismo).
A termorrenamencia producida por fornos e chans queimados pode ser detectado séculos
despois con axuda de sensores adeucados en base ao seu contraste con outras zonas do entorno nas
que a termorremanencia non se viu alterada. Estos sensores son os magntómetros (de protóns, de
fluxo, etc.).
Limitacións: unha limitación dos magnetómetros é que a súa capacidade reducese bastante
máis alá dos 1,5-2 metros de profundidade, có que a súa aplicación queda reducida aos elementos
que se hallan a escasa distancia da superficie. Outro prolema é que o aparato de medida do campo
magnético debe estar alonxado de calquera material eléctrico ou metálico. Os aparatos eléctricos e o
metal producen campos magnéticos que poden perturbar a medida. Outros factores que anulan os
resultados serán os terreos que sufriron fenómenos de volcanismo, os que se atopan sometidos a
fortes disturbios mágneticos, como liñas de alta tensión, liñas ferroviarias, etc.
Ventaxas: a obtención de medicións podense facer dunha forma bastante fluida, simplemente
có prospector camiñando ao longo e ancho dunha malla preestablecida, tomando os datos a
intervalos de 1 ou 2 metros.
O tratamento dos datos traducese, como nas prospeccións eléctricas nun mapa de anomalías.
Prospeción de susceptibilidade magnética: a suscetibilidade magnética podese definir como
a propiedade dos materiales para magnetizarse cando son exposostos un campo magnético. Os
materiales ferromagnéticos teñen un valor positivo alto.
O magnetismo que se trata de identificar é moito máis tenue que o termorremanente. No
caso da prospección os mecanismos que se usan para identificar este magnetismo teñen que ser
activos, que inxectan unha sinal no subsuelo, midindo logo a resposta que se obten en base a sua
suscetibilidade magnética.
Os niveis superficiais dos chans son normalmente máis suscetibles porque teñen tendencia a
acumular minerales de ferro.
Esta suscetibilidade incrementase cando os chans están expostos a actividades antrópicas por
un periodo de tempo relativamente prolongando.
As estructuras verticales negativas que quedan recheadas con terra superficial poden mostrar
un magnetismo tenuamente superior que o do entorno.
Na actualidade tamén se utilizan métodos de tracción para realizar este tipo de prospección:
colocase o aparato sobre unha plataforma rodante en material non magnético (materiales plásticas),
e se tira desta plataforma cun tractor para poder cubrir grandes superficies en pouco tempo. Un GPS
recolle a posición da medida en cada instante.
Resultados obtidos: como có método eléctrico, obtense planos nos que as variacións do
campo magnético fan parecer as estructuras arqueolóxicas.
Resultados da prospeción cun gradiómetro de fluxo. No croquis de desindade de puntos da
esquerda as áreas máis oscuras indican as alteracións magnéticas máximas orixinadas polas
estructuras sepultadas.
Prospección mediante Xeorradar
O seu principio de funcionamento consiste en transmitir hacia o chan ondas
electromagnéticas de alta frecuencia e medir o tempo transcurrido entre a transmisión e a reflexión
orixinada polo obxetivo enterrado, que se recolle no receptor do equipo.
A onda resultante da enerxía electromagnetica propagase cara abaixo no subsuelo, donde
parte deles son reflexadas cara a superficie como discontinuidades ou anomalías. Esas anomalías
debense a diferentes causas: cambios nas propiedades eléctricas do sedimento, o do chan.
Variacións no contido da agua, cambios litolóxicos e cambios na densidade aparente das capas
atravesadas.
Equipo de xeordar con antena emisora receptora (que se ubica na parte do carriño en
contacto có chan) e ordenador.
Nun equipo de última xeración capaz de tomar e interpretar os datos na propia obra e rápido
de por en funcionamento unha vez chegados á zona de estudio.
Empregaronse unha antena que fai funcións de emisor e receptor cunha frecuencia de 400
Mhz.
Ventaxas:
•
É útil para identificar cavidades, pero tamén estructuras murarias.
•
A súa adaptavilidade faino especialmente adecuado para as prospecicón no ámbito urbano,
donde outros métodos deben de facer fronte a interferencias e obstaculos de diversa índole.
•
Permite unha amplia cobertura nun corto periodo de tempo.
•
Ofrece boa resolución dos materiales do subchan e da estratigrafia xeolóxica. Permite
elaborar perfiles, mostrando a localización das anomalías en profundidade e non só
horizontalmente.
•
A súa profundidade alcanza dende uns poucos cms. A uns 50 metros o que fai moi convinte
para xacementos moi estratificados.
Inconvintes:
•
Porén, as sinais obteñense, ao proceder de diversas profundidades soen xerar moito "ruido"
polo que hai que procesalas con moito cuidado e se impon a coloboración dun xeofísico.
•
Ten un coste elevado en relación a outros medios.
•
Funcionan ben nos chans arenosos e en sedimentos non saturados de humidade pero falla
completamente en terreos con saturación de aguas salgadas.
Prospeccións xeoquímicas
Entre estos métodos destaca o análisis quimido dos fosfatos, que se basea no análises dos
diferentes contidos de fósforo da terra, e que é indicativo de distintas actividades humanas. O ciclo
do fósforo é parecido ao do carbono, e se da entre o chan, as plntas e os animais, mantendose en
termos constantes no subsolo. As actividades humanas o rompen incrementando as proporcións en
lugares en donde hai residuos orgánicos, nos emprazamentos de vivendas, establo ou basureiros.
Polo contario, poden reducilo en zonas en donde foron pastado rebaños durante moito tempo. Como
os efectos son prolongados, é posible detectar lugares en donde se deron estas actividades no
pasado, analizando mostras de terra de varios puntos e determinando a variación dos fosfatos.
A termografía é unha técnica que permite medir temperaturas a distancia, con exactitude e
sen necesidade de contacto físico có obxeto a estudiar. As cámaras termográficas ou de termovisión
permiten captar a radiación infrarroja do espectro electromagnético, que non é visible polo ollo
humano. A radiación inrarroja é a sinal de entrada que a cámara termográfica necesita para xerar
unha imaxen dun espectro de colores, cada un dos colores según unha escala, significa unha
temperatura distinta, de maneira que a temperatura medida máis elevada aparece en color branco.
Cada pixel corresponde cun valor de medición da radiación; cun valor de temperatura. A esa imaxen
se lle pode definir como Radiométrica.
En arqueología utilizase para detectar as construcción enterradas no subsolo polas débiles
variacións de temperatura que se producen sobre as estructuras, cuxas propiedades térmicas difiren
das do entorno. As construcción sepultadas aparecen con tonalidades frías por ter un contido máis
humedo.
Aplicación patrimonial: ofrece unha valiosa información durante a restauración de edificios
e monumentos. Os entramados das construcción que se atopen ocultos son relevados claramente na
imaxen infrarroja. Podese decidir, por exemplo, se teñen sentido levantar o revoque. Tamén poden
detectarse con anticipación despredimentos de revoque nas paredes e tomar así as medidas
oportunas para a súa conservación.
O rexistro da información
A recollida de información debe adaptarse dunha forma flexible ao proxecto de traballo no
que se enmarque a prospección, tendo en conta tamén a experiencia dos prospectores e as pautas de
perceptivilidade do rexistro. Hai tres aspectos importantes a ter en conta no rexistro: 1.
Características morfolóxicas: descripción xeral dos atributos físicos do xacementos: forma de
acceso, cobertura vexetal predominante, altitude e topografía, extensión e forma e atributos do
entorno.
Actualmente a aplicación combinada das tecnoloxías GPS e SIG fan posible unha
representación microtopográfica dos xacementos arqueolóxicos dentro duns márxes razoables de
custo/rendemento e con elevados niveles de precisión. Coa extensión dos SIG se foron reducido
notablemente a necesidade de rexistrar sobre o terreo determinadas características físicas do entorno
dos xacementos unha vez ubicado con precisión un xacemento nun sistema xeral de coordenadas,
esta información podese obter das coberturas temáticas xeradas polos organismos reponsables da
xestión medioambiental.
Características artefactuales: os criterios de recollida e registro dos artefactos de superficie
son moi dependentes de: as características de perceptibilidade dos xacementos dunha rexión
determinada e as características do proxecto no que se inscribe a prospección.
En rexión nas que son comúns xacementos con moi abundante material de superficie pode
non ser recomendable que se recolla todo o material: o transporte, a súa posterior clasficiación e a
valoración de grandes volúmes pode resultar problemático dende a perspectiva loxística. En zonas
en donde os niveles de perceptibilidade do rexistro son moi baixos, é recomendable aumentar a taxa
de recollida de artefactos, pois do contrario o diagnóstico cronolóxico e funcional pode verse
seriamente dificultado.
Metadatos: rexistro, control e publicación das características loxísticas e organizativas das
prospección de superficie: permiten a valoración a posteriori do rendemento e da eficacia do
traballo de prospección. Permiten a comparación, no seu caso, a homologación de resultados.
Aspectos a considerar: número de prospectores por día, experiencia dos prospectores, extensión do
terreo cuberto por día, produtividade por prospector/día, intervalo entre prospectores, número de
reccorridos, horario de localización do hallazgos, condición de luminosidade e humidade no
ambiente.
Procedementos de rexistro da información os principios qeu rixen na prospección son os
mesmos que os que se foron implantado nos últimos anos na excavación: formalización do
vocabulario, estadardización dos formularios de rexistro de datos e informatización dos datos.
A utilización de formularios predefinidos a cumplimentar polos prospectores: disminue as
posibilidades de sesgos subxetivos na descripción dos recorridos efectuados, as localización
encontradas e o material de superficie recollido. Permite unha utilización consciente e normalizada
do linguaxe.
O diario de campo: sigue sendo un excelente instrumento do rexistro de información para a
coordinación e dirección do equipo, complmentando a información dos formularios ou fichas.
A informatización dos datos da prospección de superficie constituiron un proceso sostido,
inicialmente realizado despois da prospección, pero cada vez con maior tendencia a incorporarse
directamente no traballo de campo.
TEMA 4: A excavación arqueolóxica
Introducción: conveniencia, concepto e principios básicos.
Sobre a excavación surxiron posturas diversas: oponse abertamente á excavación, cuestionan
a necesidade de excavar, só debense excavar os xacementos amenazados. Os argumentos que se
baraxan son de diversa índole: gran desembolo, destrucción do xacemento e o feito de que nun
futuro ponderanse obter máis datos polos avances científicos.
A maior parte dos arqueólogos consideran necesario excavar. A excavación foi e sigue sendo
un dos princpales métodos da Arqueoloxía. Os datos que se obteñen na excavación son de diferente
tipo dos que se obteñen na prospección. Non se considera como razón suficiente para comenzar
unha excavación a curiosidade do arqueólogo. A excavación debe responder a un plan de
investigación. Debense excavar aqueles xacementos que supostamente proporcionen datos para
encher os vacíos de investigación.
Consiste en retirar a terra que cubre os obxetos e as estructuras abandonadados polo home
en tempos pasados. Porén, existen moitas maneiras de desenterrar os restos e non é fácil facelo
adecuadamente. E. Aznini defini a excavación como unha secuencia de operacións e procedementos
metodolóxicamente controlados, dirixidos e desmontar e inspeccionar analíticamente unha porción
máis ou menos extensa da estratigrafia natural e antrópica do terreno dun xacemento arqueolóxico.
Obxetivo é recoller a maior cantidade posible de datos e elementos de coñecemento. Sobre o
aspecto do propio xacemento no pasado. As súas fases de ocupación e abandono. Os diversos
aspectos da vida dos homes que o habitaron, o utilizaron e o transformaron.
Para excavar correctamente hai uns principios básicos:
•
A excavación debe ser realizada con sumo coidado, siguindo unha metoloxía rigurosa, xa
que moitas evidencias son sutiles e, ademais, o xacemento destruese ao ser excavado.
•
Os obxetivos desenterrados son importantes en si mesmos, pero proporcionan unha
información moi limitada, que tan só poden ser ampliada si se relaciona con outros obxetos
e coas estruturas do xacemento.
•
É absolutamente necesario documentar con absoluta precisión a posición de cada resto a
escala horizontal: utilizade das distintas partes do xacemento. A posición de cada resto a
escala vertical: cando sucedeu cada acontecemento.
A cuestión máis importante a ter en conta: o terreno do xacemento está estratificado. Ao
excavar temos que desmontar analíticamente os estratos. Cada estarto debe ser extraído
completamente antes de continuar có siguiente. A excavación ten que se estratigráfica. Hai que
recoller e rexistrar por escrito e de forma gráfica todo o que parece en cada estrato. Para poder
estudiar as relacións de cada obxeto cós demais e coas estructuras.
Elección do xacemento e planificación da excavación.
A elección do xacemento: esta determinada pola investigación que se vai a realizar. Se debe valorar
a calidade dos datos que supostamente podense obter:
•
É lóxico pensar que proporcionaría máis datos un xacementos que se conserva moi ben e
que é grande, que outro que está moi deteriorado.
•
Pode interesar un poboado con estratigrafía nunha zona na que non se coñece a evolución
cronolóxico-cultural.
•
Poderíase elexir excavar unha vila en aqueles lugares que só se coñecen cidades, ou
vicerversa.
•
Tamén é posible excavar, tal vez cunha intensidade diferene, grupos de sitios arqueolóxicos
relacionados, porqeu interesa saber o poboamento total qeu se deu nunha zona nunha época
determinada.
Plafinifacación da actuación: requisitos previos á excavación: Dende o punto de vista legal o
primeiro paso é pedir permiso para realizar a excavación aos organismos competentes. Solicitude de
permisos. Dende o punto de vista económico debese calcular e conseguir a financiación necesaria
para levala a cabo. Obtención de financiación. Ademais debese realizar un estudo previo do
xacemento que permita coñecer as súas condicións
fisicas (vexetación, accesor, obstáculos,
distancias ao aloxamento e laboratorio) para: planificar a actuación práctica e planificar a actuación
cientifica.
Planificar a actuación práctica: equipo: persoal e infraestructuras necesarios. Seguridade xeral no
xacemento: situacións especiales de seguridade. Material de traballo. Lugar de deposito da terra.
Apuntalamento. Evacuación da agua. Recuperación dos hallazgos. Áreas de traballo paralelas.
Lugar de residencia. Xornada. Comidas. Afrontar os preparativos no xacemento: limpeza, fotografía
e topografía da zona.
Director da excavación:
•
relacións publicas.
•
economía e administración
•
persoal
•
aloxaento, alimentación e transporte.
•
Responsables de sondeosáreas e os seus axudantes.
•
Responsables de ferramentas e compras.
•
Responsables de materiales, mostras e clasificacións.
•
Responsables de dibuxo.
•
Responsables de fotografia.
•
Responsables de restauración.
•
Responsables de paleoecoloxía.
•
Responsable de topografía.
•
Seminarios/traballos de laboratorio de cara á publicación da excavación. Maquetas,
exposición, proxecto de valorización.
•
Responsables da tipoloxías.
•
Informáticas e arquivo.
Material de traballo: plantilla de dibuxo,
materiales para realizar a limpeza: pincel, espátula
cinceles esponxa, escoba, recolledor, etc. Quibras
Preparativos previos no xacemento: limpeza do xacemento, fotografiar a zona, topografiar a zona
(planimetria, plateamento da zona a excavar, comenzar a excavación.
Planificar a actuación científica: decidir si se excava todo o xacemento ou unha parte. Se se excava
seleccionarl. Seleccionar a estratexia de excavación.
E o que é máis importante determinar o procedemento e o método de excavación. Determiar o
método de rexistro de datos.
Estratexias de excavación: trincheira ou zanaja; cuadrantes; seccións; cuadrículas (M. Wheeler) e
área aberta (Barker).
a) Estratexias de trincheiras ou zanjas: exemplo de excavación de Maiden Castle. Zanja
aberta para investigar fosos defensivos. Tamén se utiliza para excavar túmulos. Excavanse
trincheiras siguindo os diámetros dos túmulos, que se cruzaban no centro e permitían localizar as
tumbas situadas nesta zona, que normalmente eran as máis importantes.
b) Estratexia de cuadrantes. Desenrolase no século XX para excavar túmulos. O túmulo
dividíase en segmentos que eran excavados de maneira alterna, deixando testigos sen excavar par
aobservar a estratigrafía.
c) Estratexía de seccións: normalmente utilizabase para xacementos con terraplens e
fosos de delimitación. Procedíase realizando un corte nun terraplén e no foso, que se
excavaba ata o chan natural.
d) Estratexía de cuadrículas (Wheeler): excavar en área e para facer sondeos. Deixanse
sempre testigos. Non se excava toda a cuadrícula. En la década de los 30 del s. XX
fue introducida por Wheeler (1890-1976) en Maiden Castle. Es la estrategia por la
cual un yacimiento se excava según una serie de pequeños agujeros cuadrados, entre
los que se dejan paredes y testigos de tierra que conservan el perfil estratigráfico de
las diferentes áreas del yacimiento. O xacemento excavase segundo unha serie de
cadrados que se extenden ó longode todo o xacemento. Neles deixanse testigos de
terra que conservan o perfil estigráfico das diferentes áreas do xacemento. Sirve para
ordenar o xacemento, buscas controlar a excavación e o rexistro, e dase unha gran
importancia á estratigrafia. Considerase un enforque eminentemente vertical, moi
adecuado para ver claramente a sucesión cronolóxica. A estratigrafía de cada zona do
xacemento queda claramente visible nas paredes das diferentes cuadrículas.
Crítica: presta pouca atencón á dimensión horizontal do xacemento: os testigos situanse nos lugares
menos oportunos e en moitas ocasións impiden aclarar as conexións entre unhas zonas e outras.
Este problema é real. Podense paliar ao retirar os testigos que separan a diferentes catas e se estudan
os planos finales de cada unha das capas ou fases. Algúns detalles perdense inevitablemente por non
observarse ou fotografiarse cada fase en total e pode suceder que se produza unha interpretación
erronea.
e) Estratexia en área aberta (Baker): tratase de excavar o área do xacemento sen deixar
testigos intermedios, levantando a terra estrato por estrato. Non se deixan testigos permanentes. Só
se cortan perfiles verticales, perfiles directores, candoson necesarios para resolver relacións
estratigráficas especialmente complexas. A dimensión vertical do xacemento rexistranse mediante
mediacións tridimensionales sobre o papel ao acabar ésta. Estos perfiles son os chamados perfiles
acumulativos. Este método supon un enfoque eminentemente horizontal.
Procedemento e método de excavación:
1Proceso de excavación: proceso arbitrario que consiste na excavación controlada por niveles dun
grosor determinado e previamente establecido. Estaba moi de moda nos anos trinta do século XX,
en concreto en EEUU. Moitos arqueologos norteamericanos o usaban todavía en situacións
inxustificadas. Pode usarse en estratos de orixen natural cando as unidades estratigraficas son
irrecoñecibles, indicando a posición tridimensional das evidencias de vida ou dos materiales. Pode
usarse nun estrato de gran potencia, a nivel prático, pero sendo conscientes de que todo o excavado
pertence ao mesmo estrato. Fora destas excepcións o proceso estratigráfico é o que debe usarse.
2Proceso estratigrafico é o que se debe seguir en calquera excavación. Os depósitos arqueolóxicos
levantanse respetando as súas propias formas e contornos seguindo a secuencia inversa á que foron
depositados. Excavase tendo como punto de referencia os estratos.
Razóns polas que a excavación ten que seguir un proceso estratigrafico: a estratificación
arqueolóxica é un rexistro no intencionando de acontecementos do pasado que proporciona un
modelo de probas idependentes para a interpretación do xacemento.
A non ter en conta as divisións naturais entre as unidades de estratificación do xacemento: destruese
o rexistro independentemente e crease unha secuencia estratigrafica arbitraria.
Partindo da base de que a estratificación é un dos elementos básicos na excavación dun xacemento
hai duas cuestións que se deben ter en consideración. 1. Procedemento que se debeu seguir para
excavar estratigráficamente. 2. Procedemento para rexistrar cada Unidade Estratigráfica e obter o
diagrama que representa a estructura do xacemento. Ambas cuestións son distintas pero están
íntimamente relacionadas e se realizan de forma simultánea: para rexistrar correctamente cada
unidade estratigráfica e as relacións que presenta, temos que afrontar e solucionar os problemas que
plantea a estratificación do xacemento.
Para resolver ambas cuestión é necesario coñecer os principios da estratificación (que permitirán
distinguir as unidades estratigráficas do xacemento e excavar correctamente) e as leis da
estratigrafia (permitiranos realizar o rexistro estratigrafico e interpretar o xacemento).
Principios da estratigrafia: a estratificación arqueoloxica está composta da superposición das
unidades estratifráficas.
Forzas que interveñen na estratificación: a estratificación arqueolóxica debese as forzas naturais +
forzas humanas. As accións que se producen son: erosion/destrucción; movemento/transporte,
deposición /acumulación. Accións artificiales = antrópicas. Estas forzas poden producire separadas
ou combinadas entre si. A estratificación pode ser natural ou antrópicas.
A estratificación supón sempre a ruina do equilibrio anterior e a creación dun novo. A estratificación
ten sempre unha dobre vertente, supón a ruina do equilibrio anterior e a formación dun novo.
Erosión da lugar a unha destrucion e a unha nova acumalación que é un novo estrato. Tamén se
forma unha nova cara do estrato (unha nova interfacie). Elemento interfacial é a pegada da
destrucción realizada nun estrato. A estratificación arqueoloxica non pode sufrir un proceso perfecto
de inversión no sentido físico, porque rara vez ´sólida como unha edra. Sempre dará como resultado
a formación de novos depositos. Cada un dos estratos arqueoloxicos é único en composición, tempo
e espazo. O feito de intervir neles provoca a súa destrucción.
A porción que se extrae conten unha primeira capa de material correspondente a unha ocupación
temperá, que descansará sobre ela mesma...
Ciclos da estratificación: a estratificación dun xacemento producese por ciclos:
•
Periodos de actividade :
◦ Deposición/acumulación: dan lugar aos estratos (U.E. Positivas que teñen que ser
documentadas).
◦ Erosión/destrucción: dan lugar a unha falta de estrato (U.E. Negativas que chamamos
superficie en si ou elemento interfacial (teñen que ser Documentadas).
•
Periodos de pausa: non dan lugar a ningún estrato. É o momento que se forma a superficie
dos Estratos ou interfacies.
A superficie do estrato rebaixase por desgaste ou voluntariamente.
Os estratos e as superficies son as unidades elementales da excavación, as accións mínimas
identificables. No terreo de excavación presentan realidades diversas que temos que recoñecer:
muros, revestimentos arquitectonicos, estratos de terra, superficies de destrucción. O termo que
abarca a todas estas realidades é Unidades estratigráficas.
Unidades estratigraficas: UE (de sondeo o área de excavación): Positivas ou negativas:
•
Positivas: estrato (volume/superficie):
◦ Horizontal (estrato)
◦ Vertical (recheo unitario de fosa, montón, terraplen, empalizada, muro.
•
Negativas superficie en si poden ser verticales (foso, fosa excavación) ou horizontales
(degaste e rebaixe de estrato, arrasamento do muro).
Cada unha das U.E. Debe numerarse con número árabes.
As cuencas de deposición: os estratos acumulanse en cuencas de deposición: naturais formadas por
unha depresión natural ou artificial (antrópica), formada por un espazo pechado por muros.
A forma da deposición depende dos materiales depositados e da forza exercia pola natureza ou polo
home para depositalos.
A acumulación está dacordo coas pautas culturales das comunidades que producen o rexistro
arqueoloxico e tamén coas pautas xeolóxicas de sedimentación.
O análisis dunha estratificación presuponse sempre determinar se unha realidade estratigrafica é
nautral ou antrópica. Para íso hai que ter en conta o tipo de material estratificado, o modo en que se
erosionou, o modo en que foi desplazado ou transportado e o modo en que foi depositado ou
acumulado. Todo isto para saber as condicións históricas e paleoambientais que provocaron a súa
formación.
Propiedades físicas e caracteristicas dos estratos. Propiedades físicas: textura (tamaño das partículas
do chan). Composición edafóloxica (materia orgánica ou inorgánica). Cor, espesor, contido
arqueolóxico. Van a permitir distinguilos e na excavación e será necesario descrbilas no rexistro.
Caracteristicas dos estratos: a) cara ou superficie orixinal: horizontal, inclinaa ou vertical. ->
interfacies.
Existen dous tipos de interfacies: as constituidas polas superficies dos estratos: interfacies de estrato
horizontal ou vertical (muros). E as superficies formadas pola desaparición dunha estratificación
preexistente -> elementos interfaciales.
b)Perímetro ou contorno: delimita á superficie e define a extensión de cada unidade de
estratificación. Marca o seus límites horizontales. Só están indicados nas plantas.
c)Relevo da superficie que mostran o relevo topográfico da superficie do estrato e se representa
coas curvas de nivel. Poden aparecer en plantas ou en seccións.
d) Volume e masa: obtense do relevo da superficie dmbinando có dos estratos subxacentes e
adxacentes.
e) Posición estratigráficca propia: todas as unidades deestratificación terá unha posición única na
secuencia estratigráfica dun xacemento. É a posición obtense das relacións entre as superficies ou as
interfacies e non dos materiales nos contidos.
f) Cronoloxía: toda unidade de estratificación ten un tempo medio en anos, no que foi creada. A
averiguación da data cronolóxica é unha tarefa secundaria na excavaión. Porén, podese estableecer
en función do material datable máis moderno contido no estrato (sempre que non se trate dun
residuo ou dunha intrusión) e grazas á cronoloxía absoluta dos estratos que lle siguen ou lle
preceden na sucesión estratigrafica.
g) Posición topográfica propia: nas tres dimensión espaciales.
Estratigrafía: a estratigrafia é a rama da Xeoloxía que trata do estudo e interpretación das rochas
sedimentarias estratigraficas, e da identificación, descripción e secuencia, tanto vertical como
horizontal.
Concepto de estratigrafía en arqueoloxía: estudo descriptivo dos estratos arqueolóxicos: aparición,
composición natural, sucesión e clasificación con obxeto de ordenalos nunha secuencia cronolóxica.
Estudo da estratificación arqueolóxica: ocupase das relacións cronoloxicas e secuenciales que se
establecen entre os estratos e os elementos interfaciales. Asúa composición pedolóxica. O aspecto
topográfico. O seu contido artefactual e de outro tipo. Da interpretación de orixen dos compoñentes
estratigraficos.
A estratificación en arqueoloxía foi vista dende o principio a través dunha perpectiva xeolóxica.
Porén, non existe unha analoxía directa entre a estrratigrafia Xeolóxica e a Arqueolóxica: Os
principios xeolóxicos idearonse principalmente para estratos de rocha, depositados baixo condicións
sedimentarias. A maioria dos estratos arqueolóxicos non teñen un orixe sedimentario no sentido
clásico da palabra. A maior parte da estratificación arqueolóxica é produto humano e non está
suxeita directamente ás leis da estratigrafia xeolóxica.
Os artefactos arqueoloxicos son inanimados: son creados, preservando ou destruidos por axentes
humanos. Non están ligados a un ciclo vital ou a un proceso de evolución por selección natural. Ao
contrario que as especies naturales os obxetos feitos polo home poden ser reproducidos en épocas
posteriores.
Estos feitos complican o estudo dos artefactos e os fan distintos dos fósiles xeolóxicos. Polo tanto,
os principios xeolóxicos teñen que ser revisados para que podan servir para a arqueoloxia. Esta
revisión producironse a partir dos anos setenta.
Comezo da disciplina estratigrafica na arqueoloxia: Thomsen, expón a teoría das tres idades (pedra,
bronce e ferro). Worsaae a confirma nas excavacións estratigráficas realizados nos pantanos
daneses. Lubbock da un paso máis e subdividiu a Idade da Pedra dando lugar a súa coñecida
división da Prehistoria (paleolitico, neolitico, idade do Bronce e Idade do Ferro). Estos avances no
desenrolo da arqueoloxía supón un avance semellante aos de Smith e Lyell en Xeoloxá. Dende esos
momentos podía suxerirse xa que os niveles arqueoloxicos conten obxetos particulares de cada
estrato e estos "fósiles" poden usarse para identificar depósitos máis profundos decrece o
porcentaxe de restos culturales con formas máis modernas.
Os comezos do desenrolo da estratigrafia arqueoloxica fixanse na época da 1ª Guerra Mundial: J.P.
Droop (Archeological Excavation, 1915). Realiza un dos primeiros diagramas da natureza da
excavación. Ten en conta a importancia das interfacies entre niveles. Suxire a distribución dos
artefactos. Mostra que os muros, que non son outra cousa que estratos verticales, poden afectar aos
patróns de deposición posterior. Explica o método de periodización dos muros.
En América a arqueoloxía estratigrafica non se puso en práctica ata a segunda decada do século XX.
A. V. Kidder foi o mellor expoñente da estratigrafía moderna en América. Seguía os contornos dos
estratos naturais. Aos fragmentos de cerámica asignabaslle a procedencia segundo os estratos. Porén
os avances de Kidder non foron tidos en conta de forma xeneralizada na arqueoloxía americana e
seguiu traballando cun método de niveles horizontales dun grosor determinado, sin preocuparse dos
contornos naturales da estratificación.
M. Wheeler: nos anos 20 realizou o dibuxo dunha sección nunha das súas excavacións. Este
dibuxo define claramente as interfacies á maneira de Droop e Kidder. Porén, non adopta ese
tipo de dibuxos dunha forma constante ata 1934, nas excavacións de Maiden Castle. Nesta
época comeza a numerar os niveles, tanto nas seccións como no rexistro.
M. Kenyon insiste na idea de que a estratificación debe incluir fosas, zanjas e outros tipos de
interfacies, qeu non era estratos propiamente ditos: Wheeler e Kenyon aportan dous
elementos esenciales á teoría da estratigrafía arqueoloxica: o valor das interfacies e a
enumeración dos niveles.
Cara 1934: os artefactos arqueolóxicos, os niveles (estratos), as interfacies xa se recoñecen xa
distintavmente como obxetos feitos polo home. Os artefactos eran vistos algo propio e particular do
estrato no que foron encontrados e se rexistran por número do nivel (estrato).
Aceptabase qeu a forma dos obxetos evolucionan có tempo e qeu os artefactos podian reflexar tales
cambios, a través do análisis das relacións estratigráficas dos depósitos.
En contrate, as leis da estratigrafia non se había desenrolado demasiado: ata épocas moi recentes
(1979) a lei da superposición era a única coñecida polos arqueologos, e non se adaptaron todavía a
unha finalidade arqueoloxica.
Principios da estratigrafia arqueoloxica son desenrolados ao longo dos anos setenta por E.C. Harris.
Harris, considera que todo xacemento arqueoloxico constitue unha unidade estratificada, incluso
tratandose dun deposito simple sobre a rocha nai. Prescinde dos aspectos históricos-culturales dos
contextos arqueoloxicos. Individualiza os principios xerais que interveñen na organización da
estratificación. O elemento base da súa teoría é o concepto de UE. A Ue identifica cada pequena
sinal deixada nun sitio con cada acción humana ou natural, e representa así o compoñente primario
de cada estratificación, a unidade mínima distinguible.
A estratificación arqueoloxica está composta da superposición das unidades estratigraficas. A
estratigrafia é a descripción analitica e critica daquelas unidades efectivamente identificables. Os
elementos negativos son os que nos axudan a percibir o que nun momento existía e que non
conservaron. As unidades estratigraficas positivas están dotadas dunha interface que representa o
seu límite superficial. As unidades estratigrafivas negativas sendo un productor dunha falta de
materia, son entidades inmateriales: interfaz negativa ou superficie en si.
As unidades positivas e negativas poden atoparse relacionadas entre elas de tres formas:
•
Unidades qeu se superpoñen: en estos casos tratanse de relacións de sucesión no tempo.
Expresanse: cubre a/ cuberto por: apoianse en ou apoianse; corta a ou é cortado por. Rechea
a ou é rechado por.
•
Unidades que se interrelacionan como partes separadas dun todo seccionado: Igualdade.
Pode ser un depósito ou un elemento interfacial. Nestes casos tratase de relacións de
contemporaniedade. Expresanse: igual a ou unese a.
•
Unidades que non teñen conexión estratigrafica directa: nestes casos de ausencia dunha
continuidade ´física, a relación no tempo entre duas accións poden ser solamente intuida.
Precisa catro principios básicos da estratigrafia: os tres primeiros adaptados da xeoloxía e o cuarto
procede de fontes arqueolóxicas.
1. Principio ou lei da superposición. Segue sendo o principio básico. En xeoloxía considerase
que si os estratos están dispostos horizontalmente un sobre outros, todo estrato superposto a
outro é máis recente que el. O mesmo principio rixe a práctica arqueolóxica. Esta lei
simplemente a confirmación das relacións fisicas entre os depósitos superpostos, é decir se
un reposa encima ou debaixo de outro e, por consiguinte, se é máis recente ou máis antiguo.
Ten en conta os estratos e as unidades interfaciales. Da pautas para solucionar problemas.
2. Principio ou lei da horizontalidade orixinal: calquer estrato arqueoloxico depositado de
forma non sólida terá cara a posción horizontal. Os estratos con superficies inclinadas foron
depositadas orixinariamente así, ou ben yacen así debido á forma da cuenca de deposición
preexistente. En arqueoloxía os muros e fosas son cuencas de deposición construidas polo
home que alteran as condicións de deposición dos chans non sólidos. Se a cuenca de
deposición é unha fosa os primeiros estratos de recheo terán orixinalmente superficies
inclinadas. Se en estos elementos superficiales horizontales debese de buscar unha razón,
que poden atoparse nas condicións de deposición: unha inundacións, por exemplo, que
contraresta a influencia da fosa. A medida que avanza o recheo desta os depósitos serán cafa
vez máis horizontales. Nestes niveles se volvemos atopar superficies inclinadas debemos de
buscar as causas, comp or exemplo, a posta en funcionamento outra vez da fosa. A
aplicación desta lei debe guiar aos arqueologos na búsqueda de elementos interfaciales.
3. Lei de continuidade orixinal: Todo depósito arqueoloxico o todo elemento interfacial estará
delimitado orixinalmente por unha cunca de deposición ou en o seu grosor irá diminuindo
progresivamente cara os lados, ata acabar nunha cuña. Por tanto, se calquera extermo
dundepósito ou elemento interfacial presenta unha cara vertical, significa que se perdeu
parte da súa extensión orixinal, xa sexa por excavación ou por erosión, polo que tal ausencia
de continuidade debe tratar de aclararse.
4. Lei de sucesión estratigráfica: unha unidade deestratificación arqueoloxica ocupa o seu lugar
exacto na secuencia estratigrafica dun xacemento, entre a máis baixa das unidades que a
cubren e a máis alta das unidades ás que cubre, tendo contacto fisico con ambas, e sendo
redundante calquera outra relación de superposición.
O resultado do análisis da estrtificación, baseado na observación das leis teorizadas por E. Harris e
na relación existente entre as Unidades estratigraficas. Permite crear a secuencia estratigrafica do
xacemento. Vai ser representada esquematicamente, de forma gráfica, constituindo un diagrama:
Matriz Harris.
Tratase dunha ficha de papel impresa que conten unha cuadrícula de pequenos rectángulos, que
presentan as Unidades Estratigráficas. As relacións estratigráficas descubertas traslandanse, dacordo
coa lei de sucesión estratigrafica, a folla do Matrix. O resultado é un diagrama que proporciona a
secuencia estratigrafica do xacemento, é decir, o orden da deposición dos estratos e a creación dos
elementos interfaciales a través do paso do tempo.
A súa base é moi sinxela: o número que representa cada unidade insertase nun recadro rectangular.
Podese demostrar que a undiade duas é máis antiga que a un trazase unha linea entre a base da un e
a parte superior da 2. Se tres é máis temperá que o 2 entón 3 é máis temperá que 1. Se catro é máis
temperá que 2, pero non ten relación con 3, polo tanto situase nun ramal diferente.
O uso de Matrix Harris na excavación permite: a reconstrucion da secuencia sobre o papel, a
medida que a excavción progresa. Ao final da mesma terase a secuencia estratigrafica completa do
xacemento, integrando os diagramas das distintas catas nunha única Matriz. Integrar as planimetrías
(dibuxos do aspecto horizontal das distintas capas da excavación), as altimetrías (perfiles que se van
facendo da zona excavada e o diario de excavación. A Matrix Harris transforma as representacións
bidimensionais (perfiles estratigraficos e planimetrías) en tridimensionales. Nela aparece a terceira
dimensión, o tempo, no eixe vertical do dibuxo, representada polas liñas que unen os rectángulos.
O método diseñado por Harris situanos ante a dobre dimensión da estratificación. Os aspecctos non
históricos ou recurrentes (o ciclo do tempo). Constituen un conxunto de principios tan xerais que
gozan dun carácter universal. Repitense independentemente de quen os fixese. A dimensión
histórica da Estratificación (a data do tempo), que discute a natureza cambiante das cousas nun
sentido histórico, daranosla o contido artefacctual e estructural dun xacemento.
Dos corpos de datos que hai que diferenciar: un proceso repetitivo que produce elementos únicos e
irrepetibles.
Precedemento de excavación: O proceso de
excavación é inverso ao da formación da
estratificación: hai que levantar en primeiro lugar as unidades estratigráficas máis recentes. Para iso
hai que asegurarse da posición da unidade: non pode estar cuberto por outra. Asegurase de que se
descubriu unha unidade estratigráfica completa.
Secuencia establecida de traballo: orde das tarefas:
1. Deefinense ben os límites da unidade.
2. Limpiar a unidade.
3. Fotografiar a unidade.
4. Dibuxar a planta da unidade.
5. Anotar relación estratigraficas
6. Descripción da cor do sedimento segundo a taboa Munsell.
7. Descripción da textura, consistencia e densidade do sedimento utilizando criterios estándar.
8. Cubrir as fichas de rexistro necesarias par acada unidade siguino un sistema establecido.
9. Excavar a unidade.
10. Comprobar que se cribou toda a terra e que os materiales foron gardados en bolsas
etiquetadas.
11. Coller as mostras que sexan necesarias.
12. Gardar os hachados e os erxistros do xacemento para a sú comprobación e procesado.
O rexistro de datos na excavación: O rexistro de datos debe realizarse de forma organizada. Debe
estar estructurado antes de comezar a excavar. O que hai que documentar:
•
Rexistro do que se destrue ao excavar: debe facer no momento. Tratase de datos
contextuales e estructurales: unidades estratrigraficas, depósitos, edificacións.
•
Rexistro das cousas tanxibles, que se estudian despois de acabada a excavación. Estructuras,
artefactos, ecofactos, mostras, ...
Documentación do rexistro: Diario de campo, rexistro estratigráfico, fichas de rexistro, rexistro
tridimensional, documentación de Planimetrías e seccións e documentación fotográfica.
Diario de campo: descripción do proceso de excavación. Detallase día a día o proceso de
excavación. O rexistro ha de ser o máis exhaustivo posible. O rexistro ten que ser o máis riguroso
posible. O escrito no caderno de campo debe permitir reconstruir o programa de traballo. Debese
recoller calquera problema, os descubrimentos realizados. E as decisións tomadas.
Rexistro estratigrafico: rexistrar e darlle o número á unidade. Anotar relacións estratigráficas.
Desenrolar unha matriz a partir das unidades numeradas e liñas conectoras que marcan as relacións
de continuidade entre aquelas. A medida que avanza a excavación vaise realizando a secuencia
estratigráfica do xacemento.
Fichas de rexistro: son follas impresas que sirven par arecoller toda a información dunha unidade
estratigráfica de forma sistemática.
Elementos Comúns das fichas de rexistro: Código do xacemento, tipo de unidade e número,
información descriptiva, información espacial, relacións estratigráficas, referencia ao rexistro
fotográfico, referencia ao rexistro de materiales, referencia sao rexistro de ecofactos, Firma e data
da folla e notas e interpretación e decisión sobre as fases,firmadas e datadas.
Descripcións das unidades estratigraficas, folla de listas de hallazgos,folla de lista de mostras ...
Parte do diseño das follas de rexistro varía segundo o tipo da unidade de que se trate: depósitos
mamposteria, elemenentos de ladrillo, madeiras, elementos humanos, elementos cortados, etc
Ao terminar a excavación dunha unidade: completar o rexistro. Rexistrar os hallazgos presentes na
unidade. Grupo de palabras clave para dar un código á colección en relación con cada tipo de
hallazgo. As mostras medioambientales é necesario encher as follas de muestreo especiales,
proporcionar detalles do número de mostra (porcentaxe do total, tamaño, razón, data). Se a folla
vaise a separar do resto haberá que poñer a clave do xacemento e de donde se tomou a mostra,
marcandoó no plano. Será útil proporcionar unha valoración.
Comprobar o rexistro: que as casillas se rellenaron, que as follas de hallazgos e mostras se
completaron e se relacionaron nunha folla principal que lista as mostras.
Requiren atención particular: os planos, as relacións estratigráficas e as descripcións físicas. Toda
inconsistencia ou incoherencia debe non só anotarse e correxirse senon reciclarse ao traela á
atención do arqueologo. Excavada a unidade, introducidos os datos no sistema de procesamiento, e
comprobados os datos do xacemento, o rexistro debe almacenarse no ordenador ou no archivador de
contextos completos. Cando se dan os números das unidades aos estratos antes da súa excavación,
firmándoos nun libro, ese mesmo libro pode empregarse para rexistrar as unidades completas e
comprobadas antes de que se almacenen.
Rexistro espacial tridimensional: permite coñecer con exactitude a posición de cada unha das pezas
unha vez que se levantan da planta da excavación. Os materiales que aparecen teñen que ser
rexistrados no terreo. Antes de extraer calquera peza hai que tomar tres medidas para situar a súa
posición respecto aos límites do cadrado. Hai que establecer uns criterios razonados para a toma de
coordenadas.
Medición de cotas: teodolito ou nivel de Toughton. Tomase o punto cero antes de tomar a cota.
Situase o nivel sobre o tripode. Colocase a mira sobre o punto cero. A primeira media que se tome é
a do punto cero, daranos a lectura do nivel (intrumento co que medimos).
Cotas dun exemplo:
a =punto 0 =20 (altura de instrumento).
B=120 (altura do instrumento)-220 = -100 (Cota).
C= 120-90 = +30 (cota).
D= 120 + 350= 470 (cota).
Estación total: uso cada vez máis xeneralizado. Permite realizar có nivel pero evita a realización de
constantes cálculos. Distancia, desnivel, pediente, coordenadas cartesianas (x,y,z), ángulos...
Ventaxas: precisión, toma automatica de datos no campo. Os datos almacenanse nun ficheiro de
datos que leva incorporada na memoria e se poden transmitir directamente ao ordenador persoal no
que a información pode ser procesada con diversos programas informáticos (autoCAD ou Micro
Station) para elaborar planos tridimensionales ou seccións.
Rexistro gráfico:
a) Planimetrías: planos de nivel individual (de planta): planimetrias estándar que serven como
referencias para rexistrar o proceso de excavación durante o transcurso da campaña.
Realizanse cada vez que se fai un levantamento e para dar conta da situación da excavación ao
finalizar a xornada de traballo. As diferentes unidades mostradas aínda se lles vea xuntas no
xacemento nun momento dado, poden pertencer a varios periodos diferentes.
Planos de fase: Representan un momento concreto da ocupación do xacemento e por tanto
reproducen datos de interés contextualizados en unidades estratigráficas, marcos sedimentarios e
estructuras.
Planos de contexto individual: a superficie de cada unidade rexistrase completamente. Reproducen
con máximo detalle as estructuras e as unidades de habitación: estructuras construtivas, áreas de
combustión, zonas de concentración de pezas, enterramentos...
Rexistro básico: planimetria xeral do xacemento que da conta de toda a excavación.
Rexistro gráfico:
B) Seccións ou perfile. Os dibuxos de seccións rexistran a sucesión estratigráfica do xacemento. As
principales seccións contan con un dibuxo pormenorizado son: os perfiles que permanecen nos
testigos da planta de excavación e que soen dar conta da sucesión estratigráfica xeral do xacemento.
Tamén se poden realizar dibuxos de seccións en zonas concretas ou puntos de interés particular.
En motos casos resulta habitual dibuxar as seccións de cada unha das bandas que se van excavando,
creando un rexistro acumulativo que permite coñecer con detalle a evolución estratigrafica.
Técnicas de medición para o dibuxo a man alzada. Todos eles realizanse sobre papel cuadriculado, a
escala e tomando as medidas directamente sobre o terreno, captando todos os detalles. Tamén se
utiliza a fotografía: realizanse fotografías mui cuidadas seguindo as exigencias técnicas que
permitan dixitalizalas posteriormente e realizar a partir delas os dibuxos mediante o sofware de
tratamento de imaxes.
Bastidor ou Plantilla: é un bastidor dun metro de lado, dividida en unidades de 10cm. Polos fios de
nylon ou de outro material. Colocase sobre o área a dibuxar e cada elemento dibuxase en papel
milimetrado a escala.
Triangulación: tomanse medidas de profundidade e de lonxitude a ambos lados do eixe de
coordenadas da cuadrícula na que se encontraran o que se quere dibuxar, por medio dunha plomada
e dúas cintas métricas, e se pasan as medidas ao papel milimetrado, a escala.
Compensación: midese a partir dun eixe de referencia establecido (liña base) e rexistrase cada punto
tomando as distancias perpendiculares dende el. Tamén é necesaria a plomada.
Mediante calculo.
Rexistro fotográfico: resulta imprescindible en calquera excavación. Podense distinguir tres
categorías principales no rexistro fotográfico:
1. Documentación do entorno e de tarefas de traballo. Integranse as fotografías realizadas
sobre o estado inicial e final do proceso de excavación.
2. Fotografias que rexistran plantas e seccións. Tomas de caracter panorámico: tomas en
ángulo con carácter puramente descriptivo. Fotografias cenitales: pretenden ser un rexistro
documental obxetivo dos compoñentes da excavación.
3. Rexistro fotográfico de estructuras: muros, pavimentos, plantas e detalles.
Rexistro e tratamento de mostras: A recollida de algunhas mostras. Debe de haberese previsto antes
de proceder a excavar: para a recuperación de obxetos e ecofactos que poidan atoparse: o método
que se emprege debe de responderse a unha estratexia de muestreo coidadosamente construida.
Cada método de recollida debe ter que ser rexistrado claramente.
Tamizado e separación de materiales e recollida de mostras: separación de mostras: vexetais,
(madeira, carbón, semillas, froitos, follas, cropolitos), animales ou minerales (silex, etc.)
A estratexia de muestreo dos hallazgos. Teñen que ter en conta tres aspectos:
1. Os obxetivos de investigación.
2. As caracteristicas conservadas do material no xacemento: condicións xerais do terreo
existentes no xacemento, presencia ou ausencia e abundancia dun tipo de obxeto ou
ecofacto. E o grao e tipo de preservación.
3. As transformacións do rexistro arqueolóxico do xacemento. É necesario coñecer os factores
que influen no proceso de formación e transformación dun xacemento.
Razóns para recoller eofactos: proporcionan datos sobre cuestións xerais: os procesos de
introducción zoolóxica, as condicións medio ambientais e climáticas dunharexón. Permiten a
compresión da dispoñibilidade dos recursos naturales.
O consumo de alimentos informa sobre os mecanismos de producción, procesado e distribución,
sobre a saude, as actividades artesanales que utilizan os productos animales ou vexetais e sobre
afinidades étnicas e relixiosas.
Información máis específica procedente do xacemento pode proporcionar datos sobre a función dos
edificios, as súas habitacións.
A estratexia de recollida de materiales (artefactos) non pode solucionarse totalmente antes de
comenzar a excavar a unidade estratigráfica, proque hai cuestións que surxen na mesma excavación
e requiren unha resposta no momento. No material que se recupera no xacemento. O aspecto máis
importante que temos que considerar é o carácter da relación dese material có depósito no que se
atopan. Os estratos primarios (conteñene material directamente relacionado con actividades
contempráneas no xacemento) deben ter un trato preferencial dento do muestreo. Os obxetos
derivados de niveles vertidos na área teñen pouco que ver có mesmo xacemento pero proporcionan
unha proba do contexto xeral de emprego de obxetos en todo o asentamento naquel momento
(relación secundaria). A selección dese material (o que se rexistra) está en función da producción de
datos, do nivel de detalle observado na excavación e da experiencia e recursos do analista.
Razóns para recoller obxetos: estudo do obxeto en si: técncas, material, forma, ... A integración do
obxeto có resto dos materiales do xacemento: función do xacemento, desenrolo estructural...
Relación do obxeto coa secuencia estratigráfica.
Procedemento a seguir cós restos: procesado e clasificación.
Cando se remata a excavación debemos plantearnos:
O procedemento a seguir cós restos que foron descubertos e que poden permanecer in situ, en
vistas a súa conservación e á posta en valor do xacemento.
O análisis dos datos obtidos na excavación, en vistas a súa interpretación histórica. Neste aspecto,
ademais da ordenación, clasificación, inventariado e restauración dos materiales e do seu análises o
estudo detido, hai que ter en conta os datos proporcionados pola estratigrafia convinte rexistrada, os
datos porporcionados polo an´lisis dos ecofactos e todos aqueles elementos que nos permitan saber
todo o posible da vida do pasado, para tratar de facer unha reconstrución ambiental (restos de
vexetación, análisis do polen). Unha reconstrución faunistica (zooarqueoloxía), Un estudo dos
restos humanos que proporcionan datas de idade, vida media, enfirmidades, medicina,
malformacións, nutrición. Dos sedimentos e basureiro e un estudo da tecnoloxía, os tipos de útiles
empregados, a procedencia das materias primas...Un estudo da cronoloxía.
Conservación dos hallazgos no xacemento. Consolidación de estructuras
Metodoloxía xeral: limpeza dos artefactos e ecofactos exhumados durante as fases de excavación
cunha metodoloxía adecuada. Clasificación do material en categorías tales como cerámica, metal,
vidro, oso, etc. Inventario e siglado de artefactos e ecofactos cun criterio diferenciador e reversible.
Clasificación dos materiales por formas e por tipos, en especial cerámica: follas de rexistro de
materiales. Descripción de cada peza nunha ficha-tipo e contabilización das pezas. Volcado da
información nunha Base de Datos mediante a informatización das fichas de descripción dos
materiales na que se recollan aspectos como a localización, descripción, tipoloxía, cronoloxía,
dibuxo, fotografía, etc.
Dibuxo e fotografía das pezas significativas dacordo cós criterios fixados. Por último levarase a
cabo a restauración e aplicación de tratamentos de conservación. O obxetivo final deste último
proceso será, a parte da súa recuperaión, a súa exposición pública. Estudo das pezas e publicación.
Tema 5. Cronoloxía e métodos de datación
Cronoloxía: disciplina científica encargada de establecer periodos temporales, clasificar os
acontecementos no orde en que se sucederon. Ordenan os feitos arqueoloxicos no tempo e definense
as escalas temporais en función dos cambios observados. Permite observar os acontencementos do
pasado dende unha dobre perspectiva.
Sincrónica: abordanse os acontecementos que sucederon no mesmo periodo de tempo nunha área
determinada. Permite comprender os denominados horizontes culturales e as súas variacións nun
contexto cultural.
Diacrónica observanse as variacións qeu se produxeron ó longo do tempo nun mesmo lugar permite
coñecer os cambios que se suceden nun espazo xeográfico determinado.
Para conseguir os seus obxetivos a cronoloxía utiliza métodos de datación relativos e absolutos.
Relativos : non son capaces de dar unha data numérica concreta para o acontecemento datado.
Absolutos: ofrecen unha idade numerica máis ou menos concreta para os acontecementos do
pasado.
A base das cronoloxías relativas é o establecimento de relacións entre as unidades do rexistro e os
seus contidos. Permiten determinar a maior ou menos antiguedade dun contexto arqueolóxico
concreto, mediante as relacións existentes entre os diferentes compoñentes do rexistro. Estudo de
procesos que teñen ritmo anuales.
Absoluta: Utilización de técnicas fisicas e quimicas propias da arqueometría: proporcionan datas
numéricas de precisión e exactitude variable. Manexo de cronoloxías de carácter histórico:
proporcionan datas numéricas moi precisas.
Primeiros momentos: máis antigos -> sucesión dos estratos. Máis recentes -> determinación das
relacións entre eles.
Contemporáneos -> análisis dos seus contidos.
Comezanse a construir unha escala cronolóxica na que se van situando os diferentes
acontecementos sucedidos na humanidade. A escala vaise perfeccionando para os momentos mási
recentes có emprego de cronoloxías históricas que permiten situar no tempo con precisión
determinados acontecementos acaecidos en lugares concretos.
Na actualidade o método estratigrafico segue sendo a base á hora de establecer relacións
temporales. Apareceron unha serie de técnicas baseadas no análisis de determinados compoñentes
do rexistro que permiten obter idades numéricas para feitos concretos cunha precisión e fiabilidade
máis que aceptable.
Cronoloxía relativa: estratigrafía arqueolóxica, conxuntos pechados ou depósitos pechados,
secuencias tipolóxicas, seriación, sincronismo, ...
Estratigrafía arqueolóxica. Bases: aspectos extrínsecos, exteriores ós artefactos: colocación ou
deposición dos estratos nun xacemento, posición duns contextos con respecto a outros.
A obtención de secuencias estratigráficas claras, baseadas en estratos sellados proporcionan as
relacións de anterioridade, coetaneidad e posterioridade: cronoloxía relativa.
Para cubrir longos periodos históricos hai que recurrir á superposición e yuxtaposición de diversas
estratigrafías. Os xacementos de longa ocupación son de gran utilidade. A idea de asociación é moi
importante. Os obxetos asociados no mesmo deposito arqueoloxico foron sepultados á vez.
Os conxuntos pechados ou depósitos pechados: tumba, depósito pechado, tesouro...
Todos os obxetos dese tesouro ou desa tumba son depositados na mesma época. É imposible que se
depositaran ou pechado o nivel antes de que se fabricara calquera das pezas atopadas no seu
interior. Hai unha equiparación cronolóxica para todos os obxetos alí enterrados.
A data do conxunto é igual ou posterior á data do obxeto máis moderno atopado nel. A data do
artefacto máis moderno data post-morten.
Pero unha vez pasada a data en que se fabricaron as pezas, o tempo qeu transcurriu ata que se
depositaran é unha incógnita. Teóricamente a cronoloxía do conxunto pode ser calquera dende
entón ata hoxe.
Cando o conxunto atopase debaixo doutro contexto exactamente datado teremos un termo antequem. A data do contexto superior. Data ante-quem.
Post-quem.
As secuencias tipolóxicas: a tipoloxía utilizaronse dende o século XIX o gran impulsor do método
tipolóxico foi o seuco Oscar Montellius. Bases: as tipoloxías baseanse nos aspectos intrínsicos,
interiores, dos artefactos: os seus atributos (material, forma e decoración).
Obxetivo tratase da fixación do desenrolo suceesivo dun modelo de obxeto, sexa útil, arma ou
elemento ornamental.
Este procedimento basease nos principios evolucionistas que postulan que os diferentes aspectos da
cultura cambian máis por procesos internos graduais que por influencias externas. Estos cambios
aprecianse nos materiales, que se poden ordenar por tipos (machadas, fíbulas, puñales, cerámicas,
espadas u outros obxetos).
Hai dous conceptos que serven de base para elaborar unha datación relativa mediante a tipoloxía: os
produtos dun periodo e lugar determinado teñen un estilo recoñecible. O cambio estilistico de forma
ou decoración dos artefactos soe ser bastante gradual e evolutivo.
Condicións para poder facer secuencias: a secuencia debese realizar sobre restos locales da mesma
tradición cultura. Só en zonas xeográficas limitadas e dentro da mesma tradición poidose producir a
evolución gradual dos artefactos. Nunca se deben mezclara na secuencia artefactos de distinta
funcionalidade. A cultura non só cambia cronoloxicamente, é variada en cada momento. Esto quere
decir que existen diferenias funcionales nos artefactos, motivadas polo distinto traballo ao que se
destinan, ademais da evolución que poidan experimentar có paso do tempo.
Toda deducción cronoloxica obtida do anlises das formas debe de ser contrastada antes de chegar a
fixar unha datación absoluta, e menos unha secuencia cronoloxica. As secuencias tipoloxicas case
nunca funcionan soas e é necesario comprobar os resultados cós qeu dan outros sistemas, como a
estratigrafía e o C14.
Seriación: aplicase no caso de conxuntos que no de artefactos. Permite ordenar conxuntos
artefactuales nunha sucesión ou ordenación seriada, que logo se aplica para determinar a súa
ordenación temporal.
Tipos: contextual cando se determina pola duración dos distintos estilos artefactuales (forma e
decoración).
Seriación de frecuencia: apoiase principalmente na frecuencia ou abundancia proporcional dun
estilo cerámico ou dunha decoración ...
Os sincronismos ou cronoloxía comparada: tratase de fixar paralelismos cronolóxicos para os
elementos dunha cultura. Poñense en contacto cun estadio coñecido determinado e datado doutra
cultura.
Para estableer deduccións válidas é preciso: que coñezamos exactamente o desenrolo da cultura
donde procede a cronoloxía do obxeto que aparece introducido ou aportado dende unha cultura
extraña. Que teñamos a posibilidade de calcular o tempo transcurrido ata a chegada do obxeto
dende unha cultura a outra. Debemos ter en conta a duración do uso deste obxeto na cultura que o
recibiron.
Clima e cronoloxía: existe unha categoría de secuencias cronolóxicas baseada nos cambios
climáticos da Terra. Ata apareición dos métodos de cronoloxía absoluta, para a datación do longo
periodo paleolítico tratabase de correlacionar os xacementos arqueoloxicos e a súa secuencia
glaciar.
Nas últiams decadas vironse que as fluctuacións cllimáticas da era glaciar foron moito máis
complexas do que se pensaban en principio polo cal xa non se confia nos complicados avances
glaciares e os negan como base para a datación do Paleolítico.
Porén, as fluctuacións climáticas do Pleistoceno e do Holoceno, quedaron rexistradas nas columnas
de sedimentos mariños, columnas de xeo e os sedimentos que conteñen polen. Teñen un grn valor
para a datación.
Columnas de sedimentos mariños: proporcionan o rexistro máis coherente dos cambios climáticos a
escala mundial. Os sedimentos mariños conteñen conchas de microorganismos mariiños coñecidos
como foraminíferos, depositadas no fondo do océano debido a oavance lento e prgresivo da
sedimentación. Esas conchas, de carbonato cálcico, conteñen dous isótopos de oxíxeno. Pola
variación desos Isótopos podense saber a temperatura do mar na época na que vivian esos
organismos.
O rexistro dos isótopos de oxixeno proporiona unha cronoloxía relativa para o Pleistoceno.
Columnas de xeo: as mostras de xeo polar Artico e Antártico utilizaronse para xerar secuencias
impresionantes que revelan as oscilacións climáticas. Os niveles de xeo compacto forman depositos
anuais para os últimos 2000-3000 anos que poden ser cuantificados, proporcionando así unha
cronoloxía absoluta para esta fase da secuencia. Para periodos anteriores a estratificación anual xa
non resulta visible e a datación é moito menos precisa.
Datación polínica: conservación do polen nas turberas e sedientos lacustres permitiron elaborar
detalaldas secuencias da vexetación e o lcima do pasado. Datación relativa. O estudo das mostras de
polen procedentes dun xacemento concreto pode estar incluido nunha secuencia de zonas polínicas
máis ampla e asignarlle así unha cronoloxía relativa.
Tamén pode datarse con precisión os artefactos ailaldos e oa hallazgos, como os corpos das
turberas, descubertos en contextos nos que o polen conservaronse. Porén é importante recordar que
as zonas polinicas non son uniformes en áreas.
Si se poden determinar as datas radiocarbonicas ou dos aneis de crecemento para todas, ao menos
para unha parte da secuencia, teremos os elementos necesarios para unha cronoloxía absoluta da
rexión.