Situación del olivar mundial Consumo de aceite per cápita

Anuncio
INTERREGIONAL COURSE ON SUSTAINABLE TECHNIQUES FOR
PRODUCTIVE, SUSTAINABLE OLIVE GROWING
Béni Mellal (Morocco), 1-5 November 2010
Olivo en la cuenca Mediterránea
Ministry of Agriculture and Maritime Fisheries of Morocco
and the International Olive Council (IOC)
TECNIC-ECONOMIC ANALISYS OF NEWS
OLIVE PLANTING MODELS
J.F. Hermoso
J. Tous
IRTA Mas de Bover
Constantí (Tarragona)
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Distribución mundial del olivo
Situación del olivar mundial
 Superficie: 9,8 millones ha
29/10/2010
Tipo de olivar
Superficie (%)
Producción (%)
moderno
tradicional
marginal
30
50
20
50
40
10
3
Características de la Olivicultura
Mundial
 Incrementos superficies olivar (mitad XX – principios XXI):
 Década 70: Argelia, Túnez y Marruecos
 Década 90: UE (España y Grecia), Siria, Argentina y Australia
 2000
2000--10: UE (España y Portugal), Chile, Túnez, Marruecos y USA
 Incremento producciones: mejoras culturales y nuevas
plantaciones
 Equilibrio últimos años producción y consumo aprox. 2.6
millones tm de aceite
 Grandes incrementos de consumo (salud, dieta
mediterránea) en algunos países
 Ejemplo: USA de 25.000 t (80) a 200.000 t aceite (2003)
Consumo de aceite per cápita
Kg por persona y año
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Globalidad
del olivo
Sistemas de plantación
•Plantación tradicional
Chile 2006
• 100 árboles/ha (de 1 a 3 pies/árbol)
•Plantación intensiva
California 2003
• Vibrador: 200-400 árboles/ha (vaso alto)
• Collossus: 500-700 árboles/ha
Australia 2005
•Superintensivo-cabalgante (seto)
• > 1.500 árboles/ha
29/10/2010
8
SISTEMAS Y DISEÑO DE PLANTACIÓN
Olivicultura Tradicional
(80--100 árboles/ha)
(80
MODELO DE PLANTACIÓN TRADICIONAL
(70 – 120 árboles/ha en riego)
80 m3/árbol = 8.000 m3/ha
•Plantaciones envejecidas
33 % área sombreada
•Gastos de cultivo elevados
•Recolección y poda
6-8 m
•Bajas producciones
4-6 m
4-5 m
•1.000 a 2.000 kg/ha en secano
•3.000 a 4.000 kg/ha en regadío
•Rentabilidad económica muy baja
•Ayudas
UE
29/10/2010
10-12 m
9
Olivicultura intensiva
 200
200--300 olivos/ha
29/10/2010
8-12 m
10
0,5-1 m
SISTEMAS Y DISEÑO DE PLANTACIÓN
MODELO DE PLANTACIÓN INTENSIVA
(200 – 400 árboles/ha)
40 m3/árbol = 12.000 m3/ha
50 % área sombreada
4-5 m
1-3 m
4-4,5 m
5-7 m
4-6 m
0,6-1 m
29/10/2010
12
Olivicultura alta densidad
Plantaciones Intensivas
 Nuevas opciones: 400 - 600 olivos/ha (vaso)
 Buenas condiciones orográficas y
edafo--climáticas
edafo
 Plantaciones mecanizables
 Costes de cultivo medio - bajos
 Altas producciones
 5.000 a 7.000 kg/ha en secano
 8.000 a 12.000 kg/ha en riego
 Buena rentabilidad económica
SISTEMAS Y DISEÑO DE PLANTACIÓN
Olivicultura alta densidad
 600 – 800 olivos/ha (eje central)
MODELO DE PLANTACIÓN ALTA DENSIDAD
COLUSSUS “S” (500 - 700 árboles/ha)
18 m3/árbol = 12.000 m3/ha
50 % área sombreada
2,4 + 1 m
3,7 +
0,6 m
0,6 m
2,5 - 3 m
6 m (N-S)
• Estructura fija :
Caja de 3,7 x 2,4 mts
29/10/2010
SISTEMAS Y DISEÑO DE PLANTACIÓN
Olivicultura superintensiva (seto)
MODELO DE PLANTACIÓN EN SETO
(1.500 - 2.000 árboles/ha)
 >1.500 olivos/ha
6 m3/árbol = 10.000 m3/ha
37,5 % área sombreada
1,5 m
3m
Plantación
Marco más usual
0,5 m
1,5 m
4 m (N-S)
4 x 1,5 m
29/10/2010
18
Plantaciones en seto:
situación actual
Principales ventajas (modelo seto)
 80.000 ha (50% España, origen Cataluña)
 Disponibilidad de agua > 2.000 m3/ha
 Plantaciones en grandes superficies (> 15 ha) y poco
accidentadas
 Coste de implantación elevado y mayor impacto de
heladas y sequía
 Problemática del cultivo (luminosidad, poda y
tratamientos fitosanitarios)
 Potencial productivo y rentabilidad en estudio
 Inversiones a corto plazo (15 años, según latitud)
 Replantación o rejuvenecimiento (marcos dinámicos)?
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
 Rápida entrada en producción
 Altas producciones durante los
primeros años
 Mecanización de la cosecha
 Recolección rápida del fruto
 Calidad del producto
Plantaciones superintensivas:
material vegetal
Plantación superintensiva.
Problemas del cultivo
•Altas densidades
 Cultivares poco vigorosos y compactos:
•Menos luz y ventilación interior en la copa
 Arbequina
Arbequina--IRTA
IRTA--i·18
i·18®
®, Arbosana i-43, Koroneiki i-38
•< 10-20% luminosidad en copa (julio-octubre)
 Trabajos I+D para reducir el vigor de los olivos:
 Programas mejora genética (Xikitita ® Univ. Córdoba, IRTA)
 Selección de patrones enanizantes
enanizantes::
•Menor iniciación floral
•Menor cuajado
 Arbequina
Arbequina--IRTA
IRTA--i·18
i·18®
® (IRTA)
•Menor calibre y rendimiento en aceite
- Arbosana
- Corbella
- Izmir sofralik
- Verdal de Manresa
•Calidad del aceite
•Pocas variaciones químicas y sensoriales
29/10/2010
(Gucci & Cantini, 2000; Romero et al., 2006)
21
 Picual (CIFA de Córdoba)
Calidad del material vegetal
Koroneiki
Joanenca
Arbosana
Canetera
IRTA-i·18®
CAC
Arbequina
“IRTA-i·18”
FS-17
Certificada
Arbequina
estándar
Patrones: situación actual
Estudio de patrones para IRTA-i·18®
 Objetivos
 El vigor del clon
‘Arbequina IRTAIRTAi·18®
i·18
®’ puede
reducirse utilizando
patrones:
 Disminuir el vigor de IRTAIRTA-i·18
i·18®
®
 Tolerancia a Verticillium y otros
hongos del suelo
 30 patrones
 Arbosana
 Corbella
 Izmir sofralik
 Marco 5x4 m en riego
(500 olivos/ha)
 Verdal de Manresa
 Plantación MarzoMarzo-2000
Efecto del viento
Efecto de las heladas
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
superintensivas: Plagas y enfermedades
Efectes de la densitat de plantació sobre el fruit
(falta de llum)
Maduració segons calibres
diàmetre mig (mm)
11,3
11,4
11,5
11,6
11,7
11,8
11,9
Estrat
de copa
superior
Calibres segons densitat
8x7
Gliphodes
CERCOSPORIOSIS.
Pseudocercospora
cladosporioides
Verticillium
Estrat
de copa
central
TUBERCULOSIS
Pseudomona savastanoi
8 x 5,5
8x4
29/10/2010
Estrat
de copa
inferior
29
Repilo
ANTRACNOSIS.
Colletotrichum spp.
29/10/2010
30
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Eficiencia de la máquina
Olivas recogidas = 90 % de promedio
sin diferencias entre cultivares
Olives no recogidas (%)
b
Arbequina i·18
FS-17
ab
Arbosana
ab
a
Koroneiki
29/10/2010
0
29/10/2010
31
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
2
4
6
32
8
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Eficiencia de la máquina.
Plantaciones superintensivas:
Roturas de ramas
potencial productiuvo (kg/ha)
Ramas rotas
(4º – 5º años)
Kg/ha
Arbequina i·18
Máximo observado
c
Arbosana
bc
FS-17
ab
Koroneiki
10.000 kg/ha
Media observada
a
0
10
20
30
40
50
Mínimo observado
Ramas con roturas / 100 árboles
29/10/2010
33
Poda de rebaje (topping)
Primer corte 5-6 años
10 años
29/10/2010
Edad de la plantación (años)
34
¿Que pasa a los 15 años?

Final inversión

Replantación ¿hongos
del suelo
suelo?
?

Poda de
rejuvenecimiento
(distintas opciones en
estudio))
estudio
A: Reconstrucción a partir de rebrotes
B: Reconstruir la copa a partir del eje
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Objetivo de las plantaciones de olivar
C: Eliminación de una fila
• Maximización del beneficio económico
Olivos 10 años
3 x 1,5 m
Eliminación de una fila
6 x 1,5 m
o Máxima producción
o Máximo precio del producto (¿Distribución?)
Comercialización
Calidad
o Mínimos cotes de producción: mecanización
• Rápida amortización de la inversión: aceleración
entrada en producción
• Conservación del medio productivo (sostenibilidad)
29/10/2010
40
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Análisis de costes. Metodologia
Se
distinguen 4
modelos de
explotación:
Superficie
mínima
Tradicional no
mecanizable
Tradicional
mecanizable
Intensiva
Operaciones del cultivo en el olivar
Tradicional no
mecanizable
(secano)
Alta densidad
Tradicional
mecanizable
(secano/riego)
Intensiva
(riego)
Alta densidad
(riego)
Aplicación
abonado
Foliar y suelo
(cada 2 años)
Foliar
Foliar y suelo c/2
Foliar
Suelo/fertirrigació Foliar/fertirrigació Suelo/fertirrigació
Plagas y
enfermedades
2 tratamientos
(1 ot + 1 prim)
3 tratamientos
(1 ot + 2 prim)
4 tratamientos
(2 ot + 2 prim)
5 tratamientos
(1 inv +2 pri +2 ot)
Aplicación
fitos y foliar
Pulverizador y 2
mangueras
Atomizador
Atomizador
Atomizador
5-25 ha
25-50 ha
50-75 ha
75-100 ha
Sistema
recolección
Manual
Vibrador
troncos
Vibrador con
paraguas
Cosechadora
cabalgante
Dotación
riego
Secano
Secano/
1.500 m3/ha
1.500-2.500
m3/ha
2.500 m3/ha
Poda y
desvareto
Renovación > 30
años
Renovación > 30
años
Producción < 30
años
Producción < 15
años
Producción
media
1.500 kg/ha
2.500-6.000
kg/ha
8.000 kg/ha
10.000 kg/ha
Eliminación
restos de poda
Manual
Manual y picado
Manual y picado
Picado
Mantenimiento Cubierta espontá Cubierta espontá. Cubierta espontá.
suelo
No laboreo
Mínimo laboreo
Mínimo laboreo
Suelo desnudo
Restos de poda
29/10/2010
42
Fuente: Aproximación a los costes de cultivo del olivo. AEMO. 2009.
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Costes unitarios de personal
PERSONAL
Costes unitarios de maquinaria
COSTE HORARIO
(incluida SS)
Tractorista o trabajador
cualificado
8,80 €/hora
Peón o trabajador no
cualificado
8,22 €/hora
Recolección
8,50 €/hora
- Media de los convenios del campo 2009 de Jaén, Córdoba y Sevilla.
- Consideración de personal eventual.
- Incluidos Seguros Sociales y otros costes laborales.
29/10/2010
43
Fuente: MARM y precios de empresas de servicios. Finca 30 ha.
29/10/2010
Fuente: Aproximación a los costes de cultivo del olivo. AEMO. 2009.
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Costes unitarios de productos
FERTILIZANTES
COSTE
(por kg ó lt)
FITOSANITARIOS
0,60 €
Cobre metal
13,0 €
Nitrato potásico
0,72 €
Fungicidas
sistémicos
45,0 €
Urea cristalina
0,48 €
Dimetoato
6,2 €
Sulfato amónico
0,23 €
Bacillus
Thurigiensis
25,5 €
HERBICIDAS
Herbicida pre/post emergencia
Distribución de los gastos del cultivo
en el olivar
COSTE
(por kg ó lt)
Cloruro potásico
29/10/2010
44
Fuente: Aproximación a los costes de cultivo del olivo. AEMO. 2009.
Recolección
39%
Manto. Suelo
13%
COSTE
(por ha realmente tratada)
Tratamientos
9%
45,0 €
- Fuentes: casas comerciales.
Poda
13%
45
Riego
19%
Fertilización
7%
29/10/2010
46
Fuente: Aproximación a los costes de cultivo del olivo. AEMO. 2009.
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Coste de recogida manual
RECOLECCIÓN
MANUAL
Equipo:
-Tractor con remolque: 0,03 €/kg
-10 personas: 60 €/jornal (incluido transporte y SS)
Kg/árbol
29/10/2010
47
29/10/2010
Olivos/día
Personal (€)
Maquinaria
(€)
Transporte
(€)
Total
(€/kg)
20
80
600
-
48
0,40
30
70
600
-
63
0,31
40
60
600
-
72
0,28
50
50
600
-
75
0,27
75
40
600
-
90
0,23
48
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
RECOLECCIÓN MECÁNICA
Tipos de vibradores
-Manuales
-De impacto
-Autopropulsados
-Unidireccionales
-Acoplados al tractor
-Multidireccionales
-Frontal
-Orbitales
-Lateral
-Trasero
29/10/2010
49
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
29/10/2010
50
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Vibradores
manuales
29/10/2010
51
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
29/10/2010
52
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Coste de recogida con vibradores manuales
Vibradores de
troncos
Equipo:
-Tractor con remolque: 0,03 €/kg
-6 personas: 60 €/jornal (incluido transporte y SS)
-4 peines y compresor o baterías: 20 €/h
Kg/árbol
Olivos/día
29/10/2010
Personal (€)
Maquinaria
(€)
Transporte
(€)
Total
(€/kg)
20
100
360
140
60
0,28
30
85
360
140
77
0,23
40
75
360
140
90
0,20
50
65
360
140
97
0,18
75
50
360
140
112
0,16
53
29/10/2010
54
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
EFICACIA DE LA VIBRACIÓN
Relación FRF/P
-Estado de madurez
300
Relación FRF/P
-Tamaño del fruto
250
-Formación y tamaño del árbol
200
-Porte del árbol
150
100
50
0
29/10/2010
55
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
'Menya'
'Arbequina'
‘Arbequina’
'Empeltre'
'Picual'
'Morrut'
'Rojal'
'Palomar'
Tous y Romero. 1992
29/10/2010
56
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
RECOLECCIÓN MECÁNICA
con vibrador de troncos
Coste de recogida con vibrador y mallas
Equipo:
-Tractor con vibrador: 50 €/h
Los cultívares mejor adaptados poseen:
-Tractor con remolque y pluma: 0,03 €/kg
-7 personas (3 vareo+4 manejo mallas): 60 €/jornal (incluido transporte y SS)
Kg/árbol
Olivos/día
Personal (€)
Maquinaria
(€)
Transporte
(€)
Total
(€/kg)
20
150
420
350
90
0,29
30
150
420
350
135
0,20
40
140
420
350
168
0,17
50
130
420
350
195
0,15
75
100
420
350
225
0,13
29/10/2010
57
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
•fruto grande
•copa no muy grande
•pedúnculo corto
•porte erecto
•maduración uniforme
•pocas ramas primarias
•baja FRF/P
•ángulos no muy abiertos
29/10/2010
58
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Vibradores con
paraguas receptor
29/10/2010
59
29/10/2010
60
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Coste de recogida con vibrador y paraguas
Ensayo recolección mecánica con vibrador
Les Garrigues. Olivar tradicional ‘Arbequina’
(Olivos de un pie. 2 pasadas)
Equipo:
14
14
12
12
10
10
88
66
44
22
00
80
60
40
20
0
Tesis
1
2
Producción
3
4
5
1º pase
(½ Noviembre)
6
Kg/árbol
7
2º pase
(½ Diciembre)
-Tractor con vibrador y paraguas: 60 €/h
-Tractor con remolque y pluma: 0,03 €/kg
kg/árbol
% cosechado
100
3º pase
( ½ Enero)
Solé y Florensa. 1994
29/10/2010
61
Olivos/día
Maquinaria 1º
Pasada
(€)
2º Pasada
(€)
Transporte
(€)
Total
(€/kg)
20
250
420
360
150
0,19
30
230
420
360
207
0,15
40
210
420
360
252
0,13
50
190
420
360
285
0,11
75
150
420
360
337
0,10
29/10/2010
62
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Intensivo vs Colosus vs Seto:
Costes de recolección
costes de recolección (€/kg aceituna)
(€/kg aceituna)
escaleras+peines
0,28 €/kg
Manual
29/10/2010
Compresor/baterías
0,20 €/kg
Vib manual
1 pase
0,17 €/kg
Vib+mallas
vibrador + paraguas
0.1 – 0.15 €/kg
Colosus
(1-2 ha/día)
0.07 – 0.1 €/kg
(2-3 ha/día)
2 pases
0,13 €/kg
cabalgante
0.04 – 0.07 €/kg
(3-4 ha/día)
Vib+paraguas
Producción media: 4000 kg/ha
300
600
2000
63
Olivos/ha
ANÁLISIS TÉCNICO-ECONÓMICO OLIVAR
Intensivo vs Seto:
Desglose costes por Ha
costes de poda (horas/ha)
Tradicional no
mecanizable
(secano)
(€/ha)
intensivo
20 – 25 horas/ha
300
Olivos/ha
seto
40 – 50 horas/ha
2000
Tradicional
mecanizable
(secano/riego)
Intensiva
(riego)
Alta densidad
(riego)
Fitosanitarios
137
156
189
281
Poda y
desvareto
188
248
251
430
Fertilización
67
70
101
111
Mantenimiento
suelo
264
380
370
222
Riego
0
0-435
472
510
Recolección
367
595-910
918
807
Elaboración
75
75-180
240
300
TOTAL (€/ha)
1.098 €/ha
1.524-2.379 €/ha
2.600 €/ha
2.660 €/ha
29/10/2010
66
Fuente: Aproximación a los costes de cultivo del olivo. AEMO. 2009.
COSTES DE PRODUCCIÓN*
PRODUCCIÓN RENTABLE*
(€/Kg aceite)
(Kg aceituna/ha)
Cotización
AOVE
(granel)
(1.500 kg/ha)
(6.000 kg/ha)
(8.000 kg/ha)
(10.000 kg/ha)
*Costes calculados para las producciones consideradas y un rendimiento industrial del 20%.
Intensivo vs Seto:
inversión necesaria (€/ha)
*Precio AOVE de 2 €/kg y rendimiento industrial del 22% en tradicionales y 20% en modernas.
Consideraciones finales: Tradicional
 Variedades y medio productivo prefijados
seto
8.000 – 9.000 €/ha
intensivo
3.000-4.000 €/ha
300
Olivos/ha
•Plantaciones envejecidas (producciones bajas)




•Costes de cultivo elevados (Recolección y poda)
Plantación amortizada y a largo plazo (>50 años)
Superficies variables en secano o riego deficitario controlado
Dificultad de mecanización e indisponibilidad de mano de obra
Rentabilidad económica:
 AOVE > 33-3,5 € kg (diferenciación comercial)
 Producción > 2.5002.500-5.500 kg acetuna
acetuna/ha
/ha
2000
 Condicionado a las ayudas UE (superficie o medioambientales)
Consideraciones finales:
Intensivo
 Apto para todas las variedades y superficies variables
 Inversión a mediomedio-largo plazo (>30 años)
 Tecnología del cultivo bien experimentada
 Marcos más intensivos (400(400-600 olivos/ha)
 Uso de nuevas máquinas de recogida lateral o integral
(vaso--Collosus
(vaso
Collosus))
 Incremento de la poda mecánica
 Rentabilidad:
 AOVE > 1,5 € kg
 Producción > 6.500 kg acetiuna
acetiuna/ha
/ha
 Control integrado de plagas y enfermedades
Consideraciones finales: Seto







Variedades de vigor mediomedio-bajo y compactas
Calidad del suelo media o baja
Inversión a cortocorto-medio plazo (<>15 años)
Replantar o Rejuvenecer ?
Costes de plantación muy elevados
Superficies grandes y con riego
Tecnología de cultivo y rentabilidad global en fase de estudio
(mat.vegetal
mat.vegetal,, nuevas máquinas, densidades, patrones...)
 AOVE > 1,5 € kg
 Producción > 7.000 kg acetiuna
acetiuna/ha
/ha
 Inversiones no relacionadas con el sector agrícola (empresas
de servicios)
Descargar