142 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA establecido por las constituciones. Cúmplase, asimismo, lo dispuesto en ei mandato 9. 0 de esta visita, y hasta que haya casa proporcionada para refectorio, se deja al arbitrio del Rectoría elección de sitio en que pueda comer y cenar la Comunidad con más aseo y decencia. Y no ha lugar á lo demás que han representado y pedido el Rector y Colegiales. Andrade y Gallego, en razón á esta visita y sus mandatos. Madrid, l.° de Febrero de 1792.—Rúbrica de Su Excelencia.—Licenciado Quintana. (Se concluirá,) JOSÉ GÓMEZ CENTURIÓN, Correspondiente. II EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO (AÑOS 1173-1175) Don Pedro Suárez de Deza, mientras fué obispo de Salamanca desde el año 1163, aprobó y reconoció en varios documentos la elección de D. Domingo para ocupar la Sede episcopal de Ciudad Rodrigo (i) y la consagración del mismo prelado con el título de CaHabria (2), transferido á la nueva Silla Civitatense para justificar su razón de ser, y á todo trance mantenerla. Con efecto, tan pronto como en I l ó l se instituyó y erigió, por acuerdo del Rey y del Metropolitano, la noble sufragánea de Ciudad Rodrigo, hasta el ario 1174, se opuso á ello tenaz y constantemente el Cabildo de la Catedral de Salamanca, alegando que semejante desmembración de los términos de su diócesis (1) Alcántara, 10 de Julio de 1168. (2) 20 Septiembre y 31 Octubre 1168; 28 Marzo 1169; Enero; 18 Marzo, r8 y 21 Octubre, 22 Diciembre 1170; Enero, ítem Marzo sin día, ir Marzo y Septiembre 1171. Total: doce documentos, que serán objeto de otro Informe, intitulado El postrer obispo de CaHabria. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 143 era inmotivada é injusta. Esta reclamación, mientras vivió el obispo D. Domingo (f 1172?), no parece que surtiera efecto. Muerto aquél, ella impidió que se le diese y eligiese sucesor; ñor cuanto quedó bastante tiempo (dos años) vacante la Sede de Ciudad Rodrigo. Presumo que la cuestión se llevó ante el tribunal del Cardenal Jacinto, Legado de Alejandro III en estos reinos durante los años I I 7 2 y 1173, y que el Cardenal la dejó pendiente sin haberla resuelto. Consta que en l.° de Mayo de 1172 se hallaba en la ciudad de Toro con el Rey, con el arzobispo de Compostela Pedro Gudestéiz y con los obispos de León, Astorga, Zamora, Oviedo, Salamanca, Coria, Orense y Mondoñedo (i); en la ciudad de León, á 20 de Abril de 1173, haciendo la translación de los cuerpos de los santos mártires Claudio, Lupercio y Victorico en presencia del Rey, de los arzobispos de Compostela y de Braga y de los obispos de Oviedo, Astorga, Zamora, Salamanca y Lugo (2), y en Astorga, diez días después (3); quedando por aquel tiempo memoria (4) de haber presidido en Soria un concilio nacional, al que asistieron los reyes de Aragón, León y Castilla con varios obispos y magnates de sus respectivos Estados (5). En la primera mitad de este año, II73> habiendo fallecido D. Pedro Gudestéiz, los canónigos de Compostela eligieron por sucesor de él en aquella Silla al obispo de Salamanca, D. Pedro Suárez de Deza. El cual, en Agosto, firmaba todavía titulándose Salamantinus episcopus et Compostellanus electus. Para ratificar su elección fué en persona al encuentro del Papa Alejandro III, que á la sazón residía en Ferentino, y le dio pleno poder para dirimir con arreglo equitativo la vieja contienda del Cabildo de Salamanca contra el de Ciudad Rodrigo. E n Noviembre había tomado ya posesión de la Sede metropolitana; y estando á la sa- (1) España Sagrada, tomo XLI, apénd. xvi. Madrid, 1798. (2) Ib-id,y tomo xxxv, pág. 409. Madrid, 1786. (3) fbid., tomo XLI, apénd. xvn. (4) López Ferreiro, Historia de la Iglesia de Santiago de Compostela, tomo iv, pág. 314. Santiago, 1901. (5) Para consolidar la paz entre las tres Coronas. 144 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA zón vacantes las sufragáneas de Ciudad Rodrigo y Salamanca, el arreglo del pleito ó la conveniencia amistosa de ambas diócesis dependía de ambos Cabildos. A entablarla en breve término y llevarla sin estorbo á feliz remate, contribuyeron la diligencia y liberalidad del Rey, así como la prudente suavidad del nuevo Arzobispo y su autoridad, emanada de la Santa Sede. Conoció esta acción Gil González Dávila, y la describió, no sin graves defectos, que han circulado ó han hallado cabida en obras posteriores, y que no debo pasar inadvertidos. «Dióse—dice (i)—. cuenta al Papa de ello, que á la sazón era Celestino (2) III; que cometió esta diferencia á D. Pedro, arzobispo de Santiago, en el año quinto (3) de su pontificado, mandándole, enterado de la causa y causas de cada uno, compusiese de su mano la diferencia que huviese entre estas dos iglesias. Así lo hice el Arzobispo.» Trae luego González Dávila parte del documento, que vio en el archivo de la catedral de Salamanca, pero esta porción no está exenta de errores de copia, bien sea por omisión, ó bien por alteración de vocablos. No ha ido más allá Villar y Macías en su Historia de Salamanca (4), haciéndose puro eco de lo dicho por González Dávila. Afortunadamente el documento original se conserva. Debo su descripción, y copia exactísimas á la buena amistad del sabio jesuíta, R. P. Mariano Lecina, colaborador de la Revista Monumento histórica Societatis Je su: «Es, me dice ($), un pergamino apaisado, que mide 46 centímetros de ancho por 2*] de alto, sin contar el dobladillo inferior,. del cual cuelga el sello arzobispal, sujeto por hilos ele seda rojos y amarillos. El sello es de cera, ovalado, en cuyo centro se destaca, vestido de pontifical, el retrato del Prelado, que en la orla se indica: Petrus Compostellanus arckie(pisc)o(pu)s III; es decir, (1) Teatro eclesiástico de los reinos de las dos Castillas^ tomo iv, páginas 10-12. M a d r i d , 1700. (2) (3) (4) {5) Léase «Alejandro». Léase «decimoquinto (=20 Septiembre 1173-19 Septiembre 1174)»., Págs. 236 y 237. Salamanca, 1887. Carta, fechada en Salamanca, el día 3 del corriente. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 145 Pedro t e r c e r o de este n o m b r e en la serie del episcopologio d e Santiago. L a s letras finas y claras, d e color n e g r o subido, son ciertamente del año 1174; y los vocablos q u e forman, están para ganar espacio cuajados de abreviaturas. E n el respaldo, con el mismo tipo de letra, se escribió: De transactione tinos et Civitatenses. inter Salaman- L a signatura m o d e r n a del p e r g a m i n o en el archivo es: Caxon 14. Legajo i.°, núm. 15. N o p u d i e n d o h a c e r m e con la fotografía del texto, le envío el facsímile.» Hasta aquí el P, Lecina. Salamanca, 14 Enero 1174. Avenencia de los Cabildos catedrales de Salamanca y Ciudad Rodrigo acerca de la jurisdicción de ambas diócesis sobre las iglesias comprendidas entre los ríos Yeltes y Huebra. La confirmó por autoridad pontificia el metropolitano de una y otra sufragánea, con el intento de que no quedase más tiempo vacante la Sede Civitatense.—En el texto, que á continuación saco á luz, desaparecen las.abreviaturas del original, y se notan los errores y deficiencias de una mala copia en papel, que reprodujo Gil González Dávila. Petrus, Dei dignatíone sánete Compostellane metrópolis h u m i Hs minister, dilectis fratribus M(artino) Salamantino- d e c a n o e t A ( r n a l d o ) ecclesie Civitatis Roderici príori, atque universis ecclesie u t r i u s q u e Capitulis salutem et d e b i t a m in Christo dilectionem. E x iniuncto parvitati n o s t r e (i) a r c h i e p i s c o p a t u s officio t e n e rniir ecclesiis nobis commissis p a c e m q u e r e r e et discordantes ad concordiam r e v o c a r e . E a p r o p t e r , ecclesiarum v e s t r a r u m diutinam fatigationem et laborem i m p o r t a b i l e m s u p e r causa, que inter vos de t e r m i n i s vertebatur a t t e n d e n t e s , libenti animo assensum n o s t r u m (2) et studium illi i m p e n d i m u s transactioni, que inter v o s de u t r i u s q u e partís (3) beneplácito celebrata est, videlicet: (Jt inter fluvios, qui d i c u n t u r (4) H e l t e s et O p e r a , villas q u e (1) (2) (3) (4) González Dávila omite «nostre». G. D. omite «nostrum». G. D. «partibus». G. D. «dicitur». TOMO L X I . IO 146 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA quasi in communi límite Salmantice et Civitatis Roderici hinc inde site sunt, secundum ius diocesanum ab utraque (i) EcclesTii pro indiviso possideantur; et (2) et ecclesie que (3) in fine termini Salamantice ab antiquo constructe sunt, contra quas ville alie in fine termini Civitatis Roderici de novo surrexerunt, videlicet, Aguseio, Sotel de León, Sotel de Arrago, Cabrejas et Bovadella (4), tam iste quam qu§ infra earum términos de cetero construentur ecclesie communiter ab utraque possideantur Ecclesia (5) imperpetuum, et fructus ex equo dividantur; ita quod (6) si Salamantinus (7) episcopus vel eius minister in aliqua earum clericum voluerit instituere, non ante eius administrationem recípiat quam (8) episcopo Civitatis Roderici vel eius vicario eat obedientiam promittere (9); et fio) ex altera parte similiter fiat. Interdictum, suspensionem vel excomunicationem, quam unius partis prelatus fecerit, alter non solvat; et quem unus deposuerit, alter non restituat. Si aliquid super hoc (11) questionis habuerit, ad superiorem iudicem referat. Uno anno oleum et crisma ab una (12) ecclesia recipiant, altero ab altera semper (13) vicissim. Ecclesiarum dedicationes et clericorum ordinationes ab uno, cum alterius conscientia salvo eius iure, celebrentur. Et (14) christianissimos dominus F E R N A N D V S (15), qui huic paci studiosam adhibuit devotíonem in recompensationem G. D. añade «parte». G. D. omite «et». (2) (3) G. D. «qui». (4) G. D. «Bobadilla». (5) G. D. «ecclesie». (6) G. D. «itaque». (7) G. D. «Salmantinus». (8) G. D. « q u a ? . (9) G. D. «promíserit». (10) G. D. omite «et>. ( n ) G. D. «hec». (12) G. D. «ab sua». (13) G. D, omite «semper». ( i 4 ) G. D. omite «et». (15) G. D. «Ferdinandus». (0 Siguiente EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO I 47 laboris et fatigationis vestrí ( i ) , fratres Salmantini, de regaliBus siiis duas villas dedit ecclesie vestre, in ripa fluminís Tormis, scilicet Balneos (2) et J u s v a d u m (3); et (4) abrenuntiastis (5) illi questioni q u a m habebatis adversus p r e d i c t a m Ecclesiam Cívitatis Roderici de diócesi eius cum ómnibus terminis suis, q u a m (ó) dicebatis ad Ecclesiam v e s t r a m p e r t i n e r e , ut (7) ele cetero non impediatur p r o p t e r causam v e s t r a m illam Ecclesiam pastore p r o prio d e c o r a n . Ne quis igitur contra h a n c t a m concorden! et Ecclesie utrique ( 8 ) necessariam pacis c o m p o s i t i o n e m veníre presumat, Kos eam, auctoritate Nobis ab apostólica S e d e concess.a', confirmavimus et sigilli nostri impressione (9), munivimus ( I o ) . j- E g o P e t r u s , sánete Compostellane metrópolis minister firmo. (Rueda; en cuya orla y centro respectivamente se leen); -j- Fac mecum sigmim in bonum. Sanctus Jacobus, Petrus ar- chiepiscopus. Columna i. a •Hr E g o . M. clecanus Salamantinus cf. •fB- E g o . C. Albensis archidiáconos » •fH- E g o . A . archidiaconus L e d e s m e » -J- E g o . P . magister scholarum "f E g o . J. canonicus -j- E g o . M. capellanus . » » •>> (1) G. D. «vestre». (2) G. D. «Valneos». (3) G. D. «Jusbadum». (4) G. D. omite «et». (5) G. D. «abrenuntiantes*. (ó) G. D. «quos». (7) G. d. «et». (8) G. D. «utrique Ecclesie». (9) G. D. dmpositionem». (10) Siguen cuatro columnas de nombres, ocupando la tercera el del arzobispo; única, y no completa, que transcribió Gil González Dávila. £48 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA -j-[• -J* -|-f -|- Ego. Ego. Ego. Ego. Ego. Ego. P. canonicus Didacus canonicus W . canonicus M. canonicus J. canonicus B. canonicus cf. » » » » » Columna 2.a i\r Ego. Vilielmus salamantmus archidiaconus. cf, •Hr Ego. Christoforus, cantor » -j- Ego. •Hf Ego. •{• Ego. -fc Ego. •HT Ego. W . tesaurarius O. canonicus G. canonicus F. canonicus B. canonicus -j- Ego. A. canonicus -[• Ego. M. canonicus •Hf Ego. W . canonicus » » » » » , > > > Columna 4.a -í- Ego. A . prior Civitatis Roderici -f Ego. S. archidiaconus •f •j-{-}- Ego. Ego. Ego. Ego. Cornelius canonicus Y . cantor J. archipresbiter I. canonicus -j- Ego. P. canonicus "t* Ego. J. canonicus cf. » » » » , » », » Datis Salamantice. xvim (i) kalendas februarii. Era i. a c e * xn. a (2); archiepiscopatus autem domini Petri m.1 anno primo (3). Hecha esta avenencia (14 Enero 1174), el Cabildo de Ciudad Rodrigo pudo proceder y procedió inmediatamente á la elección (1) G. D . «19». (2) G. D . «I2I2>. (3) G. D. «tertii anno I». EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 149 j e l obispo q u e debía o c u p a r la S e d e vacante. Su consagración O or mano del arzobispo tuvo lugar p r o b a b l e m e n t e en 27 de Enero, D o m i n g o de S e x a g é s i m a , al t e n o r del siguiente diploma: 3. Ciudad Rodrigo, Enero 1174, El rey D. Fernando II, con su hijo don Alonso, confirman al nuevo obispo D. Pedro Daponte las donaciones hechas anteriormente á su Sede y le otorga la mitad del realengo minero. El original estuvo archivado en la Catedral.—Sánchez Cabanas, cod. cit., folio 66 i\—67 v. In nomine Domini nostri Jesu Christi, amen. Ka que in presentía nostra statuta sunt, ne in p o s t e r u m oblivioni t r a d a n t u r scripto mandari d e c r e v i m u s . Catholicorum i t a q u e r e g u m est sanctas ac religiosas p e r s o n a s largis ampliare beneficiis et p r o meritis amplis d i t a r e m u n e r i b u s . E a p r o p t e r ego, r e x D o m í n u s F e r d i n a n d u s u n a c u m filio m e o rege D o m i n o A d e f o n s o , p r e d e c e s s o r u m m e o r u m vestígiis i n h e rendo, qui b e a t e ac religiosissíme Virginis Marie ecclesíam sanctam t a m donis q u a m dignitatibus exaltare s e m p e r studuerunt, Ecclesie Civitatensi et vobis P e t r o de P o n t e eíusdem Ecclesie episcopo carissimo, n e c n o n et ómnibus successoribus vestris p e r beneplacitum v e s t r o r u m c a n o n i c o r u m t a m p r e s e n t í u m q u a m futurorum eidem Ecclesie servientium, [id] afierre disposui p e r quod patrocinium r e c o g n o s c a m in terris, cuius patrocinium p r o ra e r e n desidero in celís. E a igitur q u e a m e per eius gratiam eidem Ecclesie sunt collata confirmando, do D e o et Ecclesie beate Marie Civitatis Roderici, et D o m i n o P e t r o de P o n t e eiusdem Ecclesie episcopo carissimo dimidiam p a r t e m lucri totius, quod Regi pertinet ex veneriis, id est, e x origine ipsius t e r r e , i p s o r u m q u e fragmina in toto confinio Civitatis Roderici, sciücet de inventione omni m e tallorum auri argenti cupri similiter stagni et ferri, n e c n o n de creta et alunare et g r e d a , d e r ú b e a et de qualíbet altera i n v e n tione de térra origine et confinio p r o c e d e n t e . H a n c a u t e m dimidiam p a r t e m , q u e nobis pertinet, nonnisi episcopo predicto vel 150 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA epíscopis successoríbus recipi mandamus, ut quidquid in. supradictis inventionibus repertum ( fuerit, [ita] de eo [fíat ut] quod partí regie partinet dimídium mense regie consumatur, reliquum vero sibí ipsis et Ecclesie sue, pro remedio anime nostre et parentum nostrorum, et pro tanto servitio quod nobis alumnus noster (i) Civitatensis episcopus, multo temporis spatio laborando liberaliter prebuit, de regia nostra instítutione habeant, possideant et defendant; et de cetero non sit licitum alicui, nec parti regie nec alus, nisi episcopo predicte Ecclesie, aliqua occasione causam huiuscemodi lucri investigare secundum ínstitutionem presignatam, sed ipsis et mense regie integre conservetur. Et si quis contra hoc meum factum spontaneum venire presumpserit, iraní Dei omnipotentis et regiam indignationem incurrat, et cura juda Domini traditore et cum Datam et Abiron quos térra vivos absorbuit in inferno sit damnatus; et pro ausu temerario, sí quís invaserit, quadruplum reddat et regie parti sex mille marapetinos persolvat; et hoc scriptum semper sit firmum. Facta carta in Civitate Roderici, mense januarii era millesima ducentésima duodécima, regnante rege Domino Ferdinando, Legione, Gallecia, Asturüs et Extrematura. Et ego, Ferdinandus, Dei gratia Hispaniarum rex, una cum filio meo Domino Adefonso, hoc scriptum quod fieri iussi proprio robore confirmo. Petrus archiepiscopus Compostellane Ecclesie confirmo. Johannes Legionensis eps. conf.—Johannes Lucensis eps. conf. Rodericus üvetensis eps. conf.—Beltrandus Tudensis eps. conf. Adefonsus Auriensis eps. conf.—Vitalis Salmaticensis eps. conf. Arnaldus Astoricensis eps. conf. — Stephanus Cemorensis eps. conf.—Petrus Cauriensis eps. conf. Velascus comes in Limia conf.—Gómez comes in Trastamara. conf.—Gonsalvus Osorii, regis maiordomus conf.—Ferdinandus Deuspontü dominans in Zamora conf. —Ferdinandus Gutiérrez, (1) Había sido canónigo Maestrescuela de Santiago, y muchos años; notario del Rey. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 151 p.js signifer, c o n f . — F e r d i n a n d u s Roderíci, t e n e u s turres L e g i o n¡s conf.—Pelagius c o n f . — P e t r u s Pelagií conf. go-o P e t r u s Johannis regís notarius, Pelagio ele L a u r o C o m p o s - tellano archidiácono canceilario, conf. León, 22 de Agosto de 1174, Donación que el rey D. Fernando II en una con su mujer D. a Urraca y su hijo D. Alfonso y con el obispo don Pedro y el concejo de Ciudad Rodrigo hizo al abad D. Hugo y al Monasterio cisterciense de Aguiar.—Archivos de este monasterio y del de ftloreruela. Por más q u e lo h e b u s c a d o , n o h e p o d i d o e n c o n t r a r el t e x t o de esta escritura, c u y a era MCCXII se deformó en MCCII1, y dio margen p a r a introducir en el episcopologio d e Ciudad R o drigo, con fecha del año 1165, al apócrifo D. José Barbosa, en su Catalogo D. Pedro. das Rain has de Portugal (páginas 114 y T I 5 ; Lisboa, 1727), lo describió así: «O Reverendissimo P a d r e D o u t o r F r . M a n o e l da Rocha, A c a démico Real e agora dignissimo D. A b b a d e d e S. Joao d e T a rouco, da Congregacao d e Alcobaga, t e m m a n d a d o a A c a d e m i a algumas m e m o r i a s , q u e sao fiéis t e s t e m u n h a s d e sua diligencia e da sua erudigao. E m h u m a dellas se derao ( i ) copiarlas t r e s doagoes, tiradas d o Cartorio de S a n t a María d e A g u i a r , Mosteiro da m e s m a C o n g r e g a c a o , c o m h u m a s observagoens feitas peí P. F r . Manoel. D e i x a n d o a segunda e a terceira, q u e m e n a o servem agora, vejamos a prímeira. H e ella h u m a doagao del R e y D. F e r n a n d o , ó II d e Leao, em q u e c o m sua m u l h e r a Rainha D. U r r a c a e seu filho D . Affonso, e c o m o Conselho d e C i u d a d Rodrigo e d o seu Bispo D . P e d r o , da ao Mosteiro d e A g u i a r , e ao seu A b b a d e D . H u g o , a Granja da T o r r e e a Granja d o rio Chico (2). Comega deste m o d o : Ego Ferdinandus re mea D. Urraca et filio meo Domino Alfonso una cuín uxo- (3)' e h e feita a 22 (1) Dieron. (2) «Rivo Sicco» en el original latino. (3) Nació en 15 de Agosto de 1171. La reina Doña Urraca, su madre,. contrajo matrimonio con Fernando II mucho antes; y su divorcio, por causa de parentesco y por sentencia canónica, se realizó en Junio de 1175. Anterior Inicio Siguiente 152 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA de Agosto da era de MCCIII, que corresponde ao atino de 1165. Della faz memoria o Annalista Cisterciense Manrrique no tomo 2, anno 1165, cap. 4 et 7.» Y á la verdad, el P. Fr. Ángel Manrique, en dicho tomo 11 de sus Annaüum Cistercensütm, pág. 416 (Lyon, 1642), hizo mención de esta escritura, cuya copia sacó del Archivo del monasterio de Moreruela, sito en la provincia de Zamora, y del cual salieron los monjes Cistercienses, fundadores de Santa María de Aguiar. Asigna también por fecha el 22 de Agosto de 1165, y añade que este diploma fué expedido en la ciudad de León. Pero esta fecha, que también admitió como sincera D. Antonio Cayetano de Sousa, viciada estuvo cuanto al año, en las copias de las que Manrique y Barbosa incautamente se fiaron. La fecha del año 1165 es de todo punto inadmisible. Con efecto, Alfonso IX, hijo de D. Fernando II y de la reina Doña Urraca, mencionado por la escritura, nació en 15 de Agosto de 1171, y en este día y año aun era obispo D. Domingo, que dejó vacante la Sede hasta el mes de Enero de 1174. No es, pues, la escritura anterior á este año. Tampoco es posterior, porque la reina Doña Urraca dejó de serlo en Junio de 1175) cuando por sentencia canónica y en razón de su parentesco ó impedimento dirimente, quedó divorciada de su marido ( i ) . Salamanca, Enero 1175. Donación de las casas, que habían pertenecido al sacrilego Domingo Laínez, hecha por el Rey á D. Vidal, obispo de Salamanca. Subscribe en esta donación D. Pedro, obispo de Ciudad Rodrigo.—Biblioteca nacional, códice 884, folio 95 vuelto. In nomine domini [nostri JesujChristi, amen. Facta, que [scriptura] non commendantur, facile a memoria labuntur. Idcirco ego, domnus Fernandus Dei gratia Hispaniarum rex, una cum uxore mea domna Urraca et cum filio nostro, rege domno Alfonso, ad honorem Salmantine Sedis, cui grande sacrilegium et dedecus a Flayno illatum esse probatur, do et concedo (1) Véase Flórez, Memorias de las Reinas Caíholicas, tomo 1 (3.a edición), pág. 326. Madrid, /79o. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 153 vobis, dorano Vitali, Salmantino episcopo, vestrisque successoribus illas casas totas que sunt iuxta Corral ele Canónica, que fuerunt filiorum Dominíci Flayni. Sic, inquam, dono ut ab hac die in antea libere habeatis, de iure hereditario possideatis, vendatis, donetis, commutetis, et quod vestre placuerit discretíoni índe faciatis. Si enim de fratribus predicti Flayni aliquem rediré contigerit, et causetur et dicat de presentibus domibus participare, ego precipio ut recompensationem in alia hereditate, que ad Flaynum videbitur pertinere, íntegram percipiat; et iamdictas domos sine omni inquietudine Ecclesie Salmantine convenire nequeat. Siquis ergo hoc meum factum infringere temptaverit [iram] Dei omnípotentis et nostram indígnatíonem incurrat, et pro temerario ausu fisco regio mille mórabatinos persolvat; et quod inquietaverít, Ecclesie in quadruplum restituat. Et hoc scriptum semper maneat firmum. Facta carta apud Salamanticam, mense januarÜ sub era M.CCXIII, regnante rege Fernando Legione, Extrematura, Gallecia et Asturüs. Ego, domínus Fernandus Hispaniarum rex, hoc scriptum, quod fieri jussi, propria manu roboravi. Petrus, Dei gratia sánete Compostellane metrópolis archiepiscopus conf. Joannes Legionensís episcopus conf. Joannes Lucensis episcopus conf. Stephanus Zemorensis episcopus conf. (i). Arnaldus Asturicensis episcopus conf. • Rabinaldus Minduniensis episcopus conf. Alfonsus Auriensis episcopus conf. Petrus Civitatensis episcopus conf. Comes Nunio conf. (i) Falleció poco después. Tuvo por sucesor á Guillermo, que en Julio de 1175 era ya obispo de Zamora. Importa observarlo para fijar la fecha de la bula de Alejandro III, inserta por D. Juan Tejada y Ramiro en su Colección de concilios de España^ tomo ni, pág. 287. Madrid, 1861. 154 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA Comes Urgellensis conf. Comes Velascus conf. Comes Gomecíus conf. La copia omite el nombre del notario; pero en cambio añade lo siguiente: «Esta donación está escrita en pergamino, y del medio de él cuelga un sello de cera, hecho pedazos, sin letras, y no descubre por una parte más de un león sin letra ninguna alrededor, y por la otra un caballero.» % =¡* A partir de la fecha de esta donación (Enero 11/5)) n o tardó D. Pedro Daponte en ir camino de Italia para presentarse ante la Curia de Alejandro III, y solicitar la aprobación pontificia de su propia consagración y de la erección de su diócesis de Ciudad Rodrigo. Ferentino, 25 Mayo 1175. Bula solemne de Alejandro III, dando efecto retroactivo á la erección de la diócesis de Ciudad Rodrigo y á la consagración de su obispo Pedro Daponte (Enero, 1174) y confirmando todas las donaciones hechas á esta Sede.—Loewenfeld, Regesta romanorunt pontifiami, núm. 12.486. Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Petrio, Civitatensi episcopo, eiusque successoribus canonice substituendis in perpetuum. Ex litteris karissimi in Christo filii nostri Fernandi, illustris Hispaniarum regís, et venerabilium fratrum nostrorum Compostellani archiepiscopi, Zamorensis et Lucensis episcoporum, necnon etiam episcopi et capituli Salmantinae Ecclesiae, evidenter accepimus, et tu ipse prudenti assertione coram Nobis et Fratribus nostris proposuisti qualiter praedictus rex, volens civitatem ipsam, quae satis populosa est et concursibus sarracenorum opposita episcopal! dignitate gaudere, partes suas efficaciter interposuit ita quod (i) querela, quae inter Salmantinam et Civitaten(1) 14 Enero 1174. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 155 sem Ecclesiam ele iure parrochiali vertebatur, p e r concordiam fuit terminara; ita videlicet q u o d , licet canonici S a l m a n t i n a e ecclesiae constanter assererent q u o d praelibata Cívítas infra t é r m i n o s parrochiae suae fuisset constructa et ecclesiae S a l m a n t i n a e i u r e deberet pontificali subesse, a e q u a n i m i t e r t a m e n consenserunt quod 111 e a d e m ecclesia Cathedralis Sedes est instituta. U n d e ad instantiam et postulationem praefati regís postea p r a e d i c t u s ar~ chiepiscopus te in e p i s c o p u m eíusdem Ecclesiae consecravit. Licet a u t e m id absque auctoritate R o m a n i Pontificis fieri non debuerit, et p r o p t e r e a factum ipsum d e b e r e t o m n i n o cassari; attenclentes t a m e n fervorem devotionis et ñdei, q u a m p r a e d i c t u s rex circa s a c r o s a n c t a m R o m a n a r a Ecclesiam gerit, considerantes etiam q u o m o d o p r a e s c r i p t a Civitas-populata sit et sarracenis opposita fronte resistat, Ecclesiam'.ipsam, instítutionem C a t h e dralis Sedis ibi factam et ordinationem t u a m r a t a m habentes, episcopal! dignitate te de c o m m u n i F r a t r u m n o s t r o r u m consilio decoramus, et ut ibi p e r p e t u o episcopalis S e d e s sit praesenti privilegio statuimus, i p s a m q u e Ecclesiam c u m ó m n i b u s terminis, quos n u n c habet, sub beati Petri et nostra p r o t e c t i o n e suscipimus et praesentis scripti patrocinio c o m m u n i m u s . S t a t u e n t e s ut q u a e cumque bona e a d e m Ecclesia in p r a e s e n t i a r u m iuste et canonice possidet, aut in futurum, concessione Pontificum, largitione regum vel p r i n c i p u m , oblatíone fidelium seu alus iustis modís, praestante D o m i n o , p o t e r i t adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata p e r m a n e a n t . In quibus h a e c propriis d u x i m u s exprimenda vocabulis: F e n e i o s a ( i ) cum terminis suis, sanctam Mariam de L i m i n a r e s (2) c u m terminis suis, S e t p u l v e g a m (3) c u m terminis suis; et cum omni iure t a m ad r e g e m q u a m ad Q v i t a t e m ipsam p e r t i n e n t e , ex donatione praedicti regis t e r t i a m p a r t e m quinti, tertiam m o n e t a e et t e r t i a m p a r t e m o m n i u m h e r e d i t a t u m et redclituum in Civitate et ó m n i b u s terminis ad regem s p e c t a n tium, m e d i e t a t e m vadi q u o d est sub p o n t e (4) et meclietatem (ij Hinojosa de Duero, (2) Lumbrales. (3) Sepúlveda, despoblado con iglesia aneja á la de Castraz. (4) Sobre el río Águeda, al occidente de Ciudad Rodrigo. 156 BOLETÍN DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA montis de Creta ( i ) ; m o n a s t e r i u m (2) s a n c t a e Mariae Caritatis, m o n a s t e r i u m (3) sánete A g a t h a e , m o n a s t e r i u m ele Elteios (4), m o n a s t e r i u m (5) ele T u r r e A q m l a r i et m o n a s t e r i u m ele Perario (6) et ceteras ecclesias. D e c e r n i m u s ergo ut nulli omnino h o m i n u m liceat praefatam Ecclesiam t e m e r é p e r t u r b a r e , aut eius possessiones auferre vel ablatas retiñere, m i n u e r e seu quibuslibet vexationibus fatigare, s e d illibata omnia et integra c o n s e r v e n t u r e o r u m p r o quorum g u b e r n a t i o n e et s u s t e n t a t i o n e concessa sunt usibus omnímodis profutura, salva Sedis Apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve p e r s o n a h a n c n o s t r a e constitutionis p a g i n a m sciens c o n t r a e a m t e m e r é v e n i r e t e m p t a v e r i t , s e c a n d o t e r ü o v e c o m m o n i t a nisi p r a e s u m p t i o n e m suam digna satisfactione correxerit, potestatis h o n o r i s q u e sui dignitate careat, r e a m q u e se divino iudítio existere d e p e r p e t r a t a iniquitate cogn o s c a t et a sacratissimo c o r p o r e et sanguine Dei et domini r e d e m p t o r i s nostri Iesu Christi aliena fíat, a t q u e in e x t r e m o exam i n e districtae ultioni subiaceat. Cunctis a u t e m eidem loco sua iura s e r v a n t i b u s sit p a x domini nostri Iesu Christi quatinus et hic fructum b o n a e actionis percipiat et a p u d districtum iudícem premia aeternae pacis inveniat. A m e n , a m e n , a m e n . - j - E g o A l e x a n d e r Catholicae Ecclesiae episcopus. - j - E g o Gualterius A l b a n e n s i s episcopus. - j - E g o J o h a n n e s s a n c t o r u m Johannis et Pauli presbiter Cardinalis, tit. Pamachii. -|~ E g ° J o h a n n e s p r e s b i t e r Cardinalis tit. s a n c t a e A n a s t a s i a e . - | - E g o A l b e r t u s presbiter Cardinalis tit. sancti Laurentii in Lucina. - j - E g o Boso p r e s b i t e r Cardinalis sanctae P u d e n t i a n a e tit. P a s t o r i s . - j - E g o Manfredus presbiter Cardinalis tit. sanctae Caeciüae. -(- E g o Pet r u s p r e s b i t e r Cardinalis tit. sanctae Susannae. -f E g o Jacinthus (1) Enero n 74. (2) Premonstratense. (3) Cluniacense. (4) Eljas. Esta villa de la provincia de Cáceres, partido judicial de Hoyos, fué donada en 1340 á la Orden de Alcántara. (5) Cisíerciense, (6) Pereiro. EL PAPA ALEJANDRO III Y LA DIÓCESIS DE CIUDAD RODRIGO 157 diaconus Cardinalis sanctae Mariae in Cosmidin. -4- Ego Arditio diaconus Cardinalis sancti Theodori. - j - Ego Cinthius diaconus Cardinalis sancti Adriani. - j - Ego Vitellms diaconus Cardinalis sanctorum Sergii et Bacchi. -}- Ego Laborans diaconus Cardinalis sanctae Mariae in porticu. - | - Ego Rainerius diaconus Cardinalis sancti Georgü ad velum a u r e u m . - j - E g o Vivianüs diaconus Cardinalis sancti Nicolai in carcere Tulliano. Datum Ferentini per manum Gratiani sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, VIII Kalendas Junii, indictione VIII, Incarnationis dominicae anno M.C.LXXV, pontificatus vero Alexandri papae III anno sextodecimo. No mucho después expedía Alejandro III desde Ferentino (5 Julio 1/75) la bula solemne Benedictus Deus que aprobó la Orden de Santiago, y que recibieron de manos del Pontíñce el Maestre Don Pedro Fernández de Encalada, y sus compañeros, columnas fundamentales de tan insigne Orden militar y de la reconquista de España. Es de presumir que ellos marcharon á Italia en compañía del Obispo de Ciudad-Rodrigo, provistos, como éste, de cartas comendaticias del Rey D. Fernando II y del arzobispo de Compostela. Ajustando los tiempos y las circunstancias parece verosímil que D. Pedro Daponte, antiguo secretario del Rey de León, tomase parte en la negociación de obtener la bula aprobativa de la Orden de Santiago, que grandemente interesaba á la defensa de Ciudad-Rodrigo y al avance de las armas cristianas en toda Extremadura sobre las líneas del Tajo y del Guadiana contra las fortalezas y frecuentes embestidas de los sarracenos españoles y africanos. Madrid, 10 de Enero de 1913. FIDEL FITA. • Anterior Inicio