A Idade Moderna

TEMA 14: A IDADE MODERNA.
A idade moderna: época de cambios.
ProducÃ-ronse certos cambios:
− Crecemento da poboación: produciuse polo descenso de mortalidade. A desaparición de epidemias de
peste e o inicio dunha época de boas colleitas favoreceuna.
− Reactivación das cidades: foi grazas ao renacemento da artesanÃ-a e do comercio a longa distancia.
Convertéronse en lugares de encontro e de intercambio de produtos agrÃ-colas e manufacturados
procedentes de zonas veciñas e paÃ-ses afastados. Aparece a burguesÃ-a (unha nova clase social) que se
dedica basicamente ao comercio. Cada vez tivo máis importancia na sociedade.
− Xorden os Estados e as monarquÃ-as absolutas. Os monarcas concentraron o poder polÃ-tico na súa
persoa. FacÃ-an as súas tarefas coa axuda dos ministros, dos funcionarios, dun exército permanente e dos
diplomáticos.
− DescubrÃ-ronse novos territorios: (ej.: América) grazas ás viaxes marÃ-timas de mercadores e
exploradores.
− Avances cientÃ-ficos e técnicos:
· Galileo Galilei: inventou o telescopio e confirmou a teorÃ-a heliocéntrica de Nicolao Copérnico.
· Johannes Gutenberg: inventou a imprenta (1789) que facilitou a difusión da cultura.
· Medicina: (se realizaron estudos e anatomÃ-a e fisioloxÃ-a) descubriuse o funcionamento do sistema
circulatorio e a circulación pulmonar.
A época dos descubrimentos xeográficos.
Causas:
− Económicas e polÃ-ticas: os monarcas necesitaban demostrar o seu poder, aumentar o seu prestixio e
enriquecer os seus Estados.
− Técnicas: a construción de mellores embarcacións (carabela) e o uso de instrumentos de orientación
permitiron os viaxes a lugares afastados.
− CientÃ-ficas: querÃ-ase demostrar que a Terra era esférica e non plana.
− Relixiosas: querÃ-ase difundir a fe cristiá.
− Desexo de aventura: moitos querÃ-an ir en busca de lugares idealizados (Eldorado, a Atlántida) para
conseguir riquezas e fama.
Descubridores:
− Cristovo Colón: pretendÃ-a chegar ás Indias navegando cara ao oeste e cruzando o Atlántico.
1
Descubriu América (1492). Américo Vespucio confirmou que os territorios descubertos por Colón eran
un novo continente.
− Vasco de Gama: bordeou a costa africana e chegou á India.
− Vasco Núñez de Balboa: atravesou o istmo de Panamá e descubriu o océano PacÃ-fico.
− Fernando de Magalhães e Xoán Sebastián Elcano: (1519)atoparon un paso polo sur de América,
chegaron a Asia e descubriron OceanÃ-a e Filipinas, onde Magalhães morreu (1521). Elcano completou a
viaxe e deu a primeira volta ao mundo, co que demostrou que a Terra é esférica.
A colonización de novas terras
Despois de chegar ás novas terras os expedicionarios aseguraban o control e o goberno destes para o seu
paÃ-s. Con frecuencia, quedaban nos territorios como gobernadores e repartÃ-an os beneficios económicos
da colonización.
Beneficios para os paÃ-ses colonizadores:
− Ampliaron os seus territorios.
− Aseguráronse o abastecemento de produtos de luxo.
− Conseguiron moita man de obra barata entre os indÃ-xenas.
− Descubriron novas especies animais e vexetais (pavo, pataca, tomate, cacao, etc, etc...
Consecuencias para os pobos indÃ-xenas das zonas colonizadas:
− Descenso de poboación debido á gran mortalidade que provocaron enfermidades comúns para os
europeos, pero descoñecidas para os indÃ-xenas e para as que non estaban inmunizados.
− Moitos foron escravizados e sometidos a duras condicións de vida.
− A lingua, a cultura e a relixión dos colonizadores acabaron impoñéndose, o que supuxo a perda das
culturas e das linguas propias.
− Chegaron novas especies animais e vexetais ás zonas colonizadas (cabalo, cana de azucre).
A sociedade e a economÃ-a.
A sociedade dividÃ-ase en estamentos, encabezados polo rei.
O rei ten todo o poder do Estado: elabora as leis, fainas cumprir e xulga os que non as cumpren. É un
monarca absoluto e está por riba dos demais grupos sociais ou estamentos.
A sociedade dividÃ-ase en estamentos privilexiados e non−privilexiados:
− Privilexiados: (nobreza, alto clero) non pagaban impostos, posuÃ-an terra e tiñan acceso aos altos cargos.
− Non−privilexiados: (baixo clero, burgueses, artesáns, campesiños) pagaban impostos, non podÃ-an
posuÃ-r terras, só arrendalas e non podÃ-an acceder aos altos cargos.
2
Nobreza: eran nobres desde o nacemento. De familias ricas e propietarias de terras, apoiaban a monarquÃ-a
absoluta e participaban na vida cortesá.
Clero: dividÃ-ase en:
Alto clero: abades e bispos con altos cargos na Igrexa. VivÃ-an en ricos mosteiros e administraban as súas
propiedades.
Baixo clero: relixiosos que vivÃ-an na cidade ou en mosteiros , en condicións máis humildes.
Burgueses: clase social urbana dedicada ao comercio. Formaban un grupo pouco numeroso, pero moi activo.
Artesáns: vivÃ-an nas cidades e exercÃ-an un oficio. Traballaban en talleres artesanais e organizábanse en
gremios que defendÃ-an os seus intereses.
Campesiños: era o grupo máis numeroso. Eran persoas libres que cultivaban a terra arrendada á nobreza.
Ao longo da Idade Moderna, a economÃ-a segue sendo basicamente agrÃ-cola e gandeira, aÃ-nda que
tamén se produce manufacturas e aumenta o comercio.
Na agricultura cultÃ-vanse produtos para o consumo propio como o trigo, a vide e a oliveira. Cando a
produción é abundante, véndese unha parte. Castela foi no século XVI unha grande exportadora de
trigo.
O gando non adoita estar nas cortes. Pace nos prados e, cando estes se esgotan, trasládase a outro lugar. O
gando ovino foi moi importante en Castela, o que lle permitiu ser gran produtora de tecidos de la.
En todas as cidades poden atoparse artesáns que elaboran as manufacturas necesarias. Nalgunhas
localidades especialÃ-zanse en manufacturas de elevado valor, para o consumo da corte ou para distribuÃ-los
por todo o paÃ-s. É o caso de localidades como Talavera da RaÃ-ña e Murcia que manufacturaban
tecidos de seda, ou Segovia, que elaboraba tecidos de la.
Neste perÃ-odo establecéronse importantes rutas comerciais con América e Asia, moi beneficiosas para
Europa. Cambiaban produtos de pouco valor por produtos de luxo. Sevilla e Lisboa transformáronse en
grandes cidades, pois tiñan o dereito de comerciar de forma exclusiva (Sevilla con América, e Lisboa con
Oriente).
España na Idade Moderna:
A principios da Idade Moderna, os distintos reinos da PenÃ-nsula Ibérica unificáronse en un solo Estado:
España. Durante este perÃ-odo, estivo gobernada por reis absolutistas das dinastÃ-as Habsburgo ou
Austria e Borbón. España viviu o seu máximo esplendor no século XVI, cando conseguiu un grande
imperio e chegou a xogar un papel importante en Europa.
Reis:
S. XVI:
Reis Católicos (RRCC). Isabel I de Castela e Fernando II de Aragón trataron de ter na súa man todo o
poder. Seguiron unha polÃ-tica de expansión territorial, crearon novas institucións e tentaron a
unificación relixiosa coa expulsión dos xudeus e a conversión dos mudéxares. Incorporaron aos seus
territorios o reino de Granada, Tenerife, o reino de Navarra e todas as terras colonizadas en América a
3
partir do seu descubrimento en 1492.
Carlos I é o primeiro rei da dinastÃ-a dos Habsburgo. É neto por parte materna dos RRCC e por parte
paterna de Maximiliano de Habsburgo e MarÃ-a de Borgoña. A herdanza paterna lle permite ser emperador
de Alemaña.
Filipe II herdou todos os dominios de Carlos I excepto o tÃ-tulo de emperador de Alemaña.
S.XVII:
Filipe III, Filipe IV e Carlos II viviron unha época de crise. En 1700 Carlos II morreu sen descendencia.
S. XVIII:
Os dous candidatos a ocupar o trono español eran Carlos de Austria (fillo do emperador de Alemaña) e
Filipe de Borbón (neto do rei de Francia). En 1701 Filipe de Borbón (Filipe V) foi coroado rei. Os Estados
Europeos temÃ-an que Francia e España de uniran nun só reino. Para evitalo apoiaron a Carlos de Austria,
provocando o estalido da Guerra de Sucesión española en 1702, que rematou en 1713 co
recoñecemento de Filipe V como rei de España e a perda das últimas posesión en Europa.
Filipe V converteu os diversos territorios da monarquÃ-a nun Estado centralizado que, por primeira vez, se
chamou España.
Fernando VI, Carlos III e Carlos IV desenvolveron medidas para modernizar España sen ter en conta o
que o pobo pedÃ-a.
España xa non dispoñÃ-a do poder polÃ-tico e territorial que tivera en épocas anteriores.
Validos: ministros que acumularon moito poder nos que frecuentemente os reis Filipe III, Filipe IV e Carlos
II delegaban as súas funcións.
Galicia na Idade Moderna.
Na Idade Moderna, a maior parte de Galicia era campesiña. Pero tamén tiveron protagonismo os fidalgos,
membros da baixa nobreza que vivÃ-an nos pazos.
Grazas ao comercio con América, chegaron a Galicia novos cultivos, como a pataca e o millo, que tiveron
grande importancia na nosa agricultura.
Nesta etapa, Galicia quedou integrada na coroa española. Creouse a Real Audiencia de Galicia, que
impartÃ-a xustiza, e a Xunta do reino de Galicia, que representaba as sete provincias galegas ante a
monarquÃ-a española.
Os pazos:
Os pazos eran vivendas señoriais construÃ-das en pedra para a nobreza e a fidalguÃ-a, que estaban
situados, xeralmente, no medio rural. A maior parte construÃ-ranse nos ss. XVII e XVIII. Partes: residencia
señorial, capela, patio, alpendres e muralla. Pazos destacados: pazo de Oca, pazo de Fefiñáns, pazo de
Castrelos, pazo de Mariñán.
O foro:
4
O foro era un contrato agrario polo que unha persoa ou institución lle cede a outra o uso da terra a cambio
dunha renda, que adoitaba ser parte da colleita.
Os propietarios das terras, o clero e a nobreza, arrendábanlles a terra mediante un foro aos campesiños ou
aos fidalgos, e estes pagaban unha renda por ela. Os fidalgos arrendábanlles a terra mediante un subforo aos
campesiños, coa conseguinte suba da renda.
As Xuntas do Reino de Galicia:
Cos Reis Católicos, Galicia integrouse nun estado centralista e unitario, coa conseguinte perda de
autonomÃ-a e a súa castelanización. O castelán foi imposto como lingua oficial, mentres que o galego
pasou a ser empregado polas clases sociais máis baixas.
Os RRCC crearon a Real Audiencia de Galicia, a CapitanÃ-a Xeral de Galicia e a Xunta do Reino de
Galicia.
A Xunta do Reino de Galicia estaba formada por un representante de cada unha das sete provincias galegas.
Funcións:
• Facer de intermediaria entre a monarquÃ-a e o reino de Galicia.
• Asignar os tributos que a coroa lle esixÃ-a a cada provincia.
• Representar o reino de Galicia nas Cortes castelás.
Un dos asuntos máis discutidos nas Xuntas do Reino foi a recuperación para Galicia do dereito de voto nas
Cortes de Castela, xa que era desempeñado polo representante de Zamora (o voto recuperouse no ano 1623).
A cultura e a arte.
Cultura:
Na Idade Moderna a Igrexa continuo tendo moita influencia na vida das persoas, aÃ-nda que perdeu
importancia como difusora da cultura. Ca vez máis, a cultura foi urbana, vinculada ás universidades.
Durante este época aparecen dúas novas correntes de pensamento que inflúen na sociedade: o
Humanismo e a Ilustración.
• Humanismo: xorde no século XV. Considera o ser humano como centro do Universo. O artista
humanista ten que ser hábil en todas as facetas da arte.
• Ilustración: aparece no século XVIII. Propón a igualdade das persoas ante a lei e a liberdade de
expresar as propias ideas. Os ilustrados en España foron un grupo de intelectuais que analizaron a
problemática do pais e propuxeron reformas para superar o atraso do territorio español. Con fin de
mellorar a situación económica, creáronse as Sociedades Económicas de Amigos do PaÃ-s.
QuerÃ-an fomentar a economÃ-a e o progreso nas diferentes rexións. Os ilustrados galegos
centráronse nas reformas para aumentar a produción agraria e industrial, no progreso económico
dos pescadores e na defensa do comercio. Tamén defenderon a realidade diferencial galega.
Destacaron Bieito Xerome Feijoo e Frei Martiño Sarmiento.
O século XVII en España foi un perÃ-odo de grande esplendor literario e artÃ-stico por iso se coñece
como o Século de Ouro.
− En literatura popularizouse a novela, especialmente a picaresca, como unha forma de retratar cruamente a
5
realidade. Escritores importes: Cervantes (o Quixote), Lope de Vega (Fuenteovejuna e o Cabaleiro de
Olmedo), Calderón de la Barca ( O Alcalde de Zalamea e a Vida e Soño), Góngora , e Quevedo (O
buscón).
− O Barroco foi o estilo artÃ-stico do século XVII e perdurou ata principios do XVIII.
Arte:
Na Idade Moderna destacan o Renacemento e o Barroco.
• O Renacemento: xurdiu en Florencia (Italia) no século XV e difundiuse por toda Europa.
CaracterÃ-zase por utilizar liñas rectas e de trazado sinxelo para chegar á beleza. As obras
renacentistas usan a simetrÃ-a para conseguir equilibrio e proporcionalidade. Ademais, introducen
os temas e os elementos clásicos, gregos e romanos, como as columnas. Artistas importantes:
Miguel Anxo Buonarroti e Leonardo da Vinci. En España sobresaÃ-ron: o arquitecto Xoán de
Herrera, o escultor Xoán de Juni, o escultor e pintor Alonso Berruguete e o pintor Doménicos
Teotocópoulos (O Greco).
• O Barroco: xurdiu en Italia no século XVII e estendeuse por toda Europa. CaracterÃ-zase por
utilizar liñas curvas e de trazado complexo en todas as súas composicións. Busca a
complexidade e o dinamismo e usa elementos decorativos recargados para darlles riqueza e cor
ás súas obras (pan de ouro, abundancia de pinturas e esculturas...)
Artistas importantes: o escultor e arquitecto Bernini e os pintores Caravaggio, Rubens e Rembrandt. En
España destacaron: os arquitectos Herrera o Novo e XoaquÃ-n Churriguera, os escultores Gregorio
Fernández e Alonso Cano, e os pintores Velázquez, Ribera e Zurbarán. En Galicia, o barroco foi un
perÃ-odo de grande esplendor artÃ-stico. Adquiriu personalidade propia, debido á calidade das escolas e dos
mestres autóctonos e á grande actividade construtiva en mosteiros, catedrais, pazos... A orixinalidade do
barroco galego baseouse no emprego do granito, das torres−campanario e das fachadas−cortina. En escultura
fixéronse gran cantidade de retablos e cadeirados de coro. Destacaron: os arquitectos foron Domingos de
Andrade e Fernando de Casas e Novoa, e os escultores Francisco de Moure e Mateo de Prado.
6