MG Leishmaniosis canina - Kala - azar humano Fátima Navarro Domínguez. Vcaerinaria Dc^^^rt^tm^nto cle Yr^^ducción Animal Escuel,i tiuP. Ingenicros Agrón^>m<>s de Maclrid 1. CONCEPTO La Lcishmani^^si,^ rs una cnfermecl^icl z^xmotiica yu^ afecta ^il h^nuhre y a ci^rt^^s anim<tlcs, d^hid^i a un p^ir.ísit<> ^rou»^^ario del g^n^r<^ Lcislrmuuia. En rl perr^^ es clc ev<^lución crbnica hahitualmente, aunqu^ la mayor parte de las v^ccs su^l^ clesemhocar en la muerte clel animal. La Lcishmaniosis yue princi^^tlmente se presenta en I?sPc^ña ^s la hroducicl,i ^or la L(^is{r^trcr^tiu cloi^rru^anr infurtlu^u. La sint^>mat^>logía Pr<xiucicla ^or esta esP^ci^ ^n e] }^erro es principalm^nte cutan^omucosa, ^^isceral o hien as^>riaci<ín clc las clos fc^rmas. La sintom^nolo};ía en ^l homhre es principalmcnte ^^iscer.il y atañe gen^ialmente a los niñ^>s ^iunqu^ la fr^cuencia en ^idultos se ec^nsiclrra en auinento. l iay ^^ue clestacar yue además del pcrr<^ tamhién en c^tr^>s carnívor^^s y roeclor^s pu^cle ser dc scrita I^t infeccibn y tamhién, yue el p(^rcentaje cle nx>rhili^lad ^n el caso c1e k^s ^^rros es mucho m.ry<^r qu^ en el caso humano. 2. HISTORIA La L^ishm^tni<^sis c°s una z<x>n^^sis ^^riniiti^^a quc afcct^iha rn un ^^rinci^io sbl^^ a vcrt^hracl^^^ s^ilv^y^s consicleracloti cc^m^^ r^^sci^'^^ric^s o f^>ros primarios, má5 adcletn[^ el resetv^^ri^^ salvaje fu^ s(tstituiclo ^c^r ^l clc»n^^tic<>: el perro, cl cual h,iría c1^ ^uente entre I^>s animales salvaje^ y el homhre. 1'a d^sde cl si};lo XII existen dat^^s yue nos contirman la posihle ^resencia cie Lcishmani^^sis cn Suclamérica y su transmisi<m m^cliante E^<^sihl^s vectores. tiin emhargc^, el agentc ^tiolc^};ico respc>nsahle drl K^ila-A^ar en human^> fu^ clescuhiert^^ en 1903 Ex>r LF.15}iMAN y DONOVAN en Ia India, 50 Fig. 1. Además del perro también en otros carnívoros y roedores puede ser descrita la infección. por rllc^ al a};ente se I^ den^>minb: I,c^ú{znraniu clouovuni. P.n l9OH fue ickntificad^> en cl hcrro por Nia^lle en 1'ím^z y ent^mces se cl^sctihrió I^i im^^oit^incia del perr^^ en la transmisi<ín cle l^i enfenn^clad. Durante mucho tiem^x> s^ ^^ens<í en el p^t^t^c^ como únic^> resci^^<>rio J^^ro ya en 194^ se compr^>hó yue tamhi^n ^n otros camívor<^s (chacal, z^>rrc>, 1<^ho, I^opardo, entrr <xros) y r<^eck^res (ardilla, rata, r.^tón entre otros) ^^uecl^ ser descrita la infecci^ín ^^ ^^^^r I^^ t^int^> artuar como important^s fiit^ntuti clc infecci(ín. La única form^t de transmisión de L^i.^h^naniotiis r^alnlcnte ^^rohada hasMUNDO GANADERO 1991-5 MG Fig. 2. Almohadilla plantar con hiperqueratosis. ta ahoru cs a travé^ d^• mc^syuitc^^ con hr<>hi^•cL•tclcs ^^cct<^rial^•s h^u-a la cnfrrmeelacl; ést<n s^m cicrta.^ etih^•cie.^ clcl ^^í•nrr^ ^ l'!!lc•h^^l^/!ltll.c, cl^•ticuhicrto lxtr K^^O\C'LI?S cn 19?^i. 3. ETIOLOGIA Fig. 3. Zona alopécica Isin pelo) y con descamación abundante en el reborde del pabellón auditivo del mismo animal. - Género: l.eis!!lnnnin. Lo^ proto zcxt^ clc cstc g^ncro ticncn forma <t^^ored^^ncleacla, midcn 2-+ ^ 1,5-2 ntirra^ y h^>.^ecn núclc<> v hlefar^t^last^>. En cl ^^^•rtchracl<> sc multiplican ^•n I<rn f^i^ocit<^.^ clel SRE y en I<^s m<>nc^cito.^ hcm;ític^>s mcciiante clivisi<ín hinatia. Aclc•m.ís nec^sit^tn un hu^sh^cl interntecliari^^ 3.1. Taxonomía para poder cctmpletar su ciclo. - I^h^'lum: Pr^>t^^z<>a. L^^.^ l^r^^t^>i^x>^ s<m animalcs unicelulares t^trntacloti lx>r un hr^^tr^hlasnt^i hr^t^•ist^^ cl^ un núcleo. Lcts hrc^tozcu>s cl^ 1<^s anintal^s cl<>m^•stic^>^ s^>n ^•ncl^>hará^itoti y se I^trilizan en clctcrminacl^>s ^ír^;anos ct invacl^n tejicl^ts cie cliversas partes clel euerhc>. - I?sh^ci^s: Stihcs}^^°cics <> v.u'ic^laclcs: - /.c'islllnrrrliu dunul^ulli: • /,^^ÍSl1111[IIIÍCI C^uNUt'[l/li ClUITCII'C11TÍ. • Lc^ishnlrnlin dnuurrnri chiurrlsis. • Ll•i.^/lnruuiu d^,uurulli chcl,l;^•si. • L^•Jli.auuuia rh,uur^nlli cn•c/rir^ullli. • /.c^ishnrrnlin r/urrr^umli irl%rnlhnll. U^• Lc^i.^hluuni^l Irrí//i^n: • l.. U•ú[lic^l !llilrur. • l.. lr^>f^icll llnrjnr. - Lci.rhnlclltl^r ^lr,ucu^ulli. - Lcislrluuuicl trúpi^u. I)c Lc•i.^hllnllli^l !ln•.^•icrlllrl: - ^,Nl.^llA1Q711C1 /NC'.1'1CC171(1. • L. ntczicana tttczicana. • L. nt^•xicana .^max^m^•ntiis. - /,ci.chrrlcrllí^l l^rusilic•lrsis. - Leisltnlulticl pcl•!ll^iun^r. - Lc^i.^hnruuiu clc^tlriu/licu. • L. metican.^ hif-an^>i. 1)e Lc^r.clllllClllíN !)P(1SÍ%iC'll.^is: Las inf^cci^>ncs hr^x^>i<^ari.^s cn much^>,ti ca.ti^n n^> s<m Ix^t^í^;enas, ^er<> en cttr^ts l^rcxluccn ^eri^>s h-asun-noti orgánicc>s. - tiulthltylum: Sarcomasti^;c>Phctra. - tiuhcrclnsc: Mastit;ct^hora. - Clasc: '/.<lomastig<thh^>ra ^t PlageIlata. Esl^^.ti hr^>t<>z^u>s u[iliran tla^;elo ct lla^;cl<>s lru'a su I^^c<>ntctci(m, I<ts cualcs hueclen alxtrecer c^ cl^•sah.^recer clePrnclic•nci^> cic• la fa^t: r^ ^tluti^^^i. Cc^n fr^•cu^•ncia en rl l^untc^ d^ arranyuc° dcl tla^;el<t cxist^• un };r^innl^t ha,^al a^í a>m^> cl Ilamacl^^ hl^larohl,tst<t. L,is f^n-nr.ts lxu•asitarias clc animal^s sul^cric>res ^i^cn c•n Ia san^;rc o cn Ic>.ti ^^tr^;an<ts y se alimentan clc cctmlxmentes or^;ánicos cicl hoshcclacl^tr. - Orclcn: Kine[oplasticla. - F^imilia: 'I'r^^hano.ti<>maticlac. M U N I)O GANADERO 1991-Z Fig. 4. "ojo legañoso" producido por la conjuntivitis que suele acompañar a la enfermedad. 51 MG , • /.. hrnsi/ic^lrsLc f^rusilic^llsis. • /.. hrclsi/icllsi.^,:;lrc{t^(lllc^lrsi^ • /,. /JT(1SÍ/ÍC'!lil.^ 1J(111(11IIP11SL^. 3.2• Morfologia y ciclo biológico h,xistcn ctcts t^trm;i,^ ^listint;t^ ^n cu^tnt<t a la ^^strurtura ^ie la Lcishmania: - Fc>rm;t amasti^;ote. intr;tr^•lular <^ Extt^^gena. - Forma prc>niasti^;ote, forma lihre <^ ^•^n-acelul;tr (en ^•I insecto ^^ertor). L;t form^t amasti^;otr, intr;tcclular c^ E^atc•><^en,t tit^n^ Fclrm;t r^clcmclracla u <rval, un cliám^•u^c> cie L,^-^+ micrct^, u ❑ núrlcc> r^tlc^nclc;tclc^ gr;tncle, un kin^toE^last<> y un Ela,.;^l<^ rr<lucido ;t una fina tihrilla inrluicla cn el citc^plasma v situaclo ct^ntrc> cle I,t holtia tl^t^;elar. F.l hal^it;u n;ttur;tl cl^•I ;tm;tstig<>te e^ el intrrior cl^^ I<>^ macrof;t^;c^s d^•1 hospc^iaclc^r ^^rrtel^retcl<>. tie r^}^rcxluc^n activ;tn^enie cl^ntrc^ cle I^t,^ células destruy^nclc^las ^ in^^ancli^ntk> nue^^as cí'lulas. 1?I ^^c•rtc tr. al E^icar al n^;tn^íf^•rc> infcct^tdo, Ilt°na ^u ^,^tcím^tgc^ cl^• c^lul;ts rar^;tcL•ts clc• amasti^;otcs cic L^ishnt;tnia, acEuí, st• lihcrctn ^c^r rc^tur;t <le Ic^s m^trr<^fa,^c^,^ in^eritlc>s y ^vc^lucic^nan aE^areriendc> la form;t: E^rcmi;t.titi^>c>tt• cc>n flagt•Io. AI ^c^l^^^•r a hic;tr ^•I ^^ec'Ior inc^cula lc^s }^ar;í^it<^s c<>mc^ Prcm^astige^tes cleh;tjet cl^• la E^i^•l. Lc^^ E^rcm^asti,^c^te.^ scm fusiforme^. cl^• 15-?> ntic'r;ts cl^ Ic^n^itutl ^ c1e 3- i tle cli;ítn^[rc^. Nc>seen un kinet<^E^lastct m;ís clr.^;u-r<^Ilaclc^ ^• un tla^clo estcrnc^ clur n,trr rn el hctlct ;tnt^rictr rc^n un;t Icros;itucl cle 17-3(1 mi^rctti. EI núcl^c^ a^arec'e en hosi^'icítt c'enlratl. ti^• rehrctclurt•n Extr ti,icín hinaria im^aclienclct ^I intcstinct tlrl inscrtc^. Los prc^mastil;otcs clcE^c^sitaclc^.^ cl^hajc> cle I,t hirl son fagc>citatl<i.^ tran,^fc^rmándc^st• cn ;tm;tsti^;c>tcs rrini^i;ínclose cl ricl<>. 4. DISTRIBUCION GEOGRAFICA La cli,tril^uric"^n cs uni^ ^•rsal ^°n E^aís^.^ clc ilim;tz t^°mE^L•tclc^^. La.^ ccm^lit'iones clim.ític;ts. cotnc^ I^ts c^ti^^ales de la r^^;i6n mcclit^rránca, yuc hermit^•n la E^rc.^enri;t cit^ mosyuitc^^ cl^l ^^í•n^ro !'l1(c^hc^lnnllrs. t:nore^^n ^iemhr^ la aExu^ic'i<m y pre^^alt•ncia c1r Ia ^•nfermeclacl, así rom<^ t;tml^irn la hrt•senria d^ rr.^^•r^^<n'ic^s <Ic^mésticc>^ ^^ ti^tl^^;tjes. La rnferm^•cl;td h;t sitlc^ i^lu^tificacla en Lt ma^^c^r har[e <k lc» haíses africanc^s, clc Am^•rir;t cl^•1 tiur, ^n Asia y tamhi^n rn ^^ari<t^ E^;útit^s curoE^ects ronu^: Alhania, 13ul^;ari^t, Chipre, Grecia, Ilun^rí^t, ^tit;tlta, Pcirtugal, Rumanía, l u,.;o^la^ ia. Itctlia. I^r;tncia ^ I:.,E^atSa. 52 ^,^ I^:n Ttalia s^ ohs^•rv,tn hastantcti fc>r<^., ^n el c^ntr<> y sw^ cl^•I E^aís (c<mu> Ir^nza. Terni. Tarantct..J. así conu> tctmhi^•n ^•n Sirilia ^^ C^rclet5a. Se ecrosiclera ^in t•tuhar^;o zcma ;tltamcnt^ rc^ntaminacla tocia la zona nort^• cl^l haís comc^: Ven^cia, Géno^^a, Nlilán, etcét^ra. En Francia se E^urde c<^nsicler;tr regi<m ccmtamin;td;t t<xla la mit;tcl sur clel haís aunyue se c^hser^^an muclto^ í^ocos en la zc^na norte. En ^sE^;tña Ios ^rimcros foc<>s ah;u-^rieron rn I^t cc^n^arra dr 'I'ortosa en 19L3 oh,^et^;tdos Ex^r YI'I^I'ALLIGA }' en ^'alencia en 1916 ohset^ ad<^s }x>r TRIGO MF,'/.Ql"I'['A. I)espu^s s^• han rcalir,tclo dia^;n^^titicos en catii t<xl^t EsE^aña, E^erc^ sc r<msicleran zonas princihalm^nt^ ^nclémic;ts las de la cost^t m^cliterr^tnea, i^9,tclricl ^^ I3alrar^•s. 5• TRANSMISION. VECTORES ticm clíE^tcrc^^. hcmat<tfa^^c^s, h^mhr;ts cl^l ^;^•nrrct P/rlc^hu/nnlrr.c. L;t Suhf;tmili;t Vhl^hcttomin^te conti^n^ alrrclcci<>r clc (iOO es^^cirs ^• suhe^E^^•cirs }' alretl^clc^r dc• ?(1 scro s<>tiE^enc^^s;ts cl^ ^er ^^^ctores ci^ la cnfcrm^clacl. 1[ast;t ^I ^re5ente nc> ha}^ ^^^ici^ncia s^^ura cl^ cEue especies cle c^trc^ ^;énc ro transmitan la L^ishmanio^i^. Para unc>s autc>res la inc^^•ulari<ín cl^ I;t Leishm;tni;t Ix^r ^I v^ctor es d^• f<>rma activa al E^ic;tr rl in.^erto a un hc^^heciacl<^r ti.ulcr, otrc^s E^it^n.^,tn yur .^e rt•;tliza clc fc^nn,t E^a.tii^a rc^n^i.titi^•nclc^ ^im^lcm^nt^ ^n rl clc}xísitc^ cle proniasti^;ott•s Ex^r ,tharatc^ hucal v anc> clrl ^-^ric^r se^uiclc^ cle una elefensa a I;t }^icaclura tnecliant^• rtsc;tclo v tacilitancl<> así la E^cn^•traric">n dc Ic^s ^rcm^;tsti,rc>tes. Lc>s }^roma.^ti^<^trs scrán f^t^^<^citacl<^s Crctnstctrmánclc^se en amas[i^c^tes y si^uien^i<^ así su cirlc^ hiolo^^icct. tiA'_VCI IF✓, l3(^TI ^ A ( 19^E?) enc<>nU^^t LI-:ISHMA:VIA^ en el intestinc^ dc la hul^a cle un pcn^o. "f^tmhién las ^;arrahatct^ sr hiensa hueclen actuar a>mc^ ^^ertores aunyu^ ^I^ mctmcntc> s^^l<^ ^n ^I nx>syuitc^ s^• ha E^ocliclo cc>mhrc^har cc>n tocla .^eguriclacl. 6. SINTOMATOLOGIA I?I E^^ríock^ clc incuharic^m c^^ ^^;triahl^. Puecle ser ha^t;t cle un añc> ct más. La I,eishmaniosi^ rut.ín^a, e^clusi^^^t cn cl herrct y en el h<mit>re. est^í E^roclucicl^t ^<^r l^t /.. !1-clpiccl. L;t L^ishmanic^tii,ti E^r<xlucicla ^c^r L. (/c,lrc,t^clni in%ulltrrn! E^rctciuce l;t I,eishmaniosis yu^ ahar^c^ n<>rmalm^ntr ^n nursu-c^ E^aí.ti: Leishm^tnic^sis visceral canina c> I^ala-azar humano. F.n el perrc^ sc huccl^ ;tcc^mlrtñar tamhién de sín[omas cut;ín^os t^ Ix^r ello ^•a I^O^A"I'Il:^ }^ LEtiTO^)['.ARI^ en 1929 hroIx>nen el términc^ cl^•: L^ishmani<^sis ranin,t generalir;ula. - tiíntoma,^ rután^o,^ y d^ mucosas: E^rinciE^almc•nt^ Iiih^rclueratosis, dcmlatitis furfurár^a c<m d^•sc•^tntarión, zonas alc^E^écic;ts muy características en L•t c•^tra v hc^rcl^ d^ las orej;ts. Pueclen existir t.unhi^n ulrerari<^nes cut;íneas rn la }^iel, s<>hr^ toclo ^n r<^clc^s y re>ivejcmes, P^ricmiYis ^on crerimiento anormal de I;ts uñ;ts, a^njunti^ itis y^ queratitis y ^tlgun^ts ^^^•ces inrlus<^ nódulc^s en tejido cc>njuntivc> suhcutánec>. - Alt^rari<mcs gcn^rales: ad^l^;ar^tn^ientc^ hros^resivc^ ccm atrofi^t muscular, sohr^° tctclo ^le 1os músrulc^s cie I;t c;thcra v r;tr.t (rr<^tafit^s sohre t<xlo) ci^tnclc> un asE^ect<> °avicjadc>° al animal. Aclin;uuia, fi^•hre irr^gular, anemia intensa, aden<^^atías múltiples yu^ st° E^onen cle m;tnifi^stc^ c•n ganglios suherficial^s. tion freruent^s las l^rmc^rra^ias nas^tles o cPi^t;tsis y- rnteritis henun-r;í^i^•;ts. - Altrracicmrs vis^•cralr^: hip^rtr<>fia cl^ Io,^ círg;tnc^ti ric<^s en r^lulas clel tii,titrm;t Mc^n<>nuclrar Fagc^ritari<^, enccmtrancl<^ rntc^nc^s es^l^cncnnet;ali;t ^^ h^patomegalia. L;t insuficiencia r^nal en ^stacic^s ^l^^^tnzadc>^ se ^r^s^nta racla ^^cz cc>n má^ fr^^cuencia y e^ I;t c^iusa más frecuent^• cir mucrt^ cl^l animal. - Altertcicmes nctvios;ts v alteraricm^s císea,ti: nc> scm fr^cuent^^ E^r'ro se h;tn clr^crit<^ paresi;t,^, E^ar.ílisis cle n^tti^ic^s }^crifr'ricc^s que retnitieron a>n el hatamient<>. 'I'amhién pr<>lif^rtcionr•s tlel ^rric^stic^ ;tsí rc^mo <^steolisis cle I<>., hucso.^ ciel c.u-po v t^u-so. ticn-malm^•nte, romo h^ incliraclo antc.^, ^n nu^strc> E^aís s^ E^r^sent.ul hrinciE^alin^^ntt° ascx'iacl<^.^ Ic^s tiíntcnnas ^•utánrc^s ^^ los viscerales. ,tunyue ruanclct Lts alt^raricm^s son E^rincipalm^•nt^ rut^íne;t,^, la enfrrnteclacl rursa más I^nt;tm^•ntc v cuancl<> E^rcclcm^in;tn Ea,^ alt^•rac icmr^ ^°isrerales L•t ev<^lucicín ^s ;t mrnuclo I^a.^tantc ráhicla. 7. BIOPATOLOGIA L^t., ^^ari;tcic>n^s h^•matc>I<"^^^icas v hictcEuími^^;ts yu^ cletectamos ;t tretvés c1^1 lalx^ratcn^ic> n<^,^ I^uctl^•n ;tvudar a cli^tgM l IN DU GANADERO 1991-5 MG Fig. 5. Boxer con adelgazamiento manifiesto debido a leismhaniosis. nc^sticar la cnf^•rnt^•cíacl aunyur ^n ningún casc> scm csl^^cíficas. - Variacicmc^ h^mat<tl<ígicas anentia n<>rnu>cítica y nc^rnxtcrómira. Norntalmentc ^•s m:ís marcacla ^n las f<trtttas vi.^rcralr.ti. I)istninuc'icín c1^• leuc<>en f^ctrmas cu[íicitc^s, cxr^ht<^ ne:cs c<m infeccic^nes s^c•unclarias. Aunt^•ntc> clc la vclcx'idacl clc s^climentaci^"m tx^r aumcntc^ clc Ias ^;lc>^;ulina.^ hla.^m:íticas y clc la unrmia. 'frcm^horit^^t^enia clr tc^rma inconstant^ :csí comc^ la clisminuri^m ci^• prcttr<mthina Ic^ yuc exhlica las h^nu^rra^;iati yue al^arecen cn ^l cuaclro sintcnnatctlcí^;ic<t. - Altcraricm^s ^n el su^rc> .^anguíncc^: cl^•scyuilihric^ hrc^tric<^, tasa clc 1>rc^t^ínas tc>tal^•s aum^nt^tcla, así el t^rc^tcinct};rama nc>s <>rirntar.í cn cl [)^•s^yuilihrio lihícliro. clia^;ncísticc>. I^Jcvaci<">n cl^ la rr^^atinina, Iil1N, y urra sí^rica yu^ sc intert^reta ccm^o insuficicncia rena) 1>rcxluc'icla lxtr un faIlc^ crc">nicc^ ccm in<tl hr^>ncístico. o I<t^ animales inclusct pueclen s^r ^c^rtad<^res largc> ti^mlx> sin síntomas ahar^nte^. F.stct ha hc^chc^ necesarict la utilizacion cle una serir de ^•xámenes c1e lahc>ratc>ric> yue í^crmiten ^I dia^;ncístico ^Ic las fc>rmas asintc^tn:í[icas v.^u clet^•c^^i^^m hr^•rc^i, así c'cm1c^ ^1e las fcn^tttas m^•no.^ fr^°ru^•nte^ c1c L^ishmanic^si^. 8.2. Laboratorial - Pruchas n<> c^hccífi^'as clc Lchctratorict: lx>niendct cle manifiesu> Ias variaci^mes hem:ttolcígi^^as y hioquímiras en el cursct de la Leishmaniosis. Para h:cc^r ^rerihitar la^ gamma glrthulinas en ^•xres<^ ^c ha utilizad<^ scthre tcxlc> l:^ pru^•ha c1e °I'ortnc^l - Gelifirtción" y la reaccií>n cle "Florularicín en agua eiestilacla". Estas pru^l>:tti tienen el inc<^nveni^nte de su falta d^ ^tihecificidacl pu^s clarán ^ositiv<> ^•uancic> la tasa cle gamma glc^hulin.< <s alta y cxist^•n oU-as enf^rmedad^5 que ^ueclen tamhi^n cursar ccm est^ prohlcma. - Yruehas esPecífica.ti: c1ia^;ncítiticct inmunolcígico. 8. DIAGNOSTICO 8.1. Clínico Pucclc .tier muy útil, aunyur nunra I:t,ti I^•sic>ncti cutáneas, visreralc.^ y 1oti cc^rr^°slx>nclientcs clat<^s hem:uc^lcígiccts c^ s^rc^l<"^^;icc>.^ .tieran ^'shecít^icos cl^• Lcishmanic^si^ ya clu^ muchas vcres cl curso cl^• Ia ^•nfcrm^•ciacl nc> ^•.ti ^I tíhicc> MUNI)O 6ANADERO 1991-Z Nc^s lxmcn de mani- fiestc> la pr^•sencia dc an[icuerp<ts eshecífiros rcmtra la enferm^•cl:^d. La más utilizacla hc^r su e.^lxriticicíacl ^s la rcarribn cl^ Inmuncttluor^scencia lndirecta (I}^U. Artu:clnt^nte sr está utilizanclo tamhién la t^rueha ELItiA (rcac- misina clínira cir l^cyu^ñc^^ animalcs ^in ncccsiclacl c1^ ^•nviar Ia ntucsh^:^ a un lahc>ratorio ^•ti}^cciali^aclc^. 8.3. Parasitolbgico Yoni^•nclc^ ^^n ^viclcncia c•I har:ísitc^ lxn' mí•todcts ^litrct<>s (ohservaricín al micrctsrctpio <1c mursh-as tcñiclas) c^ inclirer[<^s ([^c>r rultivc^s "in vitrc>° ^^ in<^culari^>n a animales clc Ial>oratori<^). La tont:^ cl^^ ntuestras o hunci<">n hr^•c^•cle a Io,^ clcts ntrt<xlcts. S^• hará I^icth^i:t clc hazo, Ití^a^lo, núclula cís^•a, ^;:cnglios linfático,ti y picl. N<> cti un m^•tvclc^ ^tipc°cíficct. tii Ia murstra es nc^ativa nct clcsrarta Ia rsist^•nc^ia cic cnfrrmc^la^l. 8.4. Hallazgos de autopsia F.n raviclacl alxlcmtinal cnc'cmtrarcmcts una clara ^shlcrnc>mc^;alia, Itchat<>m^^;alia, asc'iti^, hit>crtrc^tia clc lc>ti g:ínglios mcticnt^•ricos, ^'olcx I>:íliclc^ cl^ las ser<>sas ^^ ^•n int^•,^tino al rort^• .^^• c^l>5^rva ^a,^trc^^ntcritis. Lc^s riti<mcs huc°cii•n hrescntar I;I<mu•rulcmcfi^itis, n^fritis int^^,^tirial, glc^mcrulc>r^cl^•r<>si^ ^^ ^iclc^ncfritis. En raviclacl tctrírira lx>cl^•nutti rncctntrar a vec^•s hi^lrcttcírax v I^sicmcti in^shecífiras cle hulnumes y l^leur:^. ric^n de animales pc^sitivo,ti con la vrn- La m^^lula cí^^•:c r.^ m:ís líyuicla y oscura ^Ir Ic> n<^rmal. taja cl^ lx^^l^•r realir:u^ la l^rueha cn la Hist<>Icígicam^•ntt• la.^ le^i<m^•^ cn Ix^- CIUn Inlll(InU e1^7.lnl:ltlCa) (^:1Ca Cl^'[^C- 53 MG do gen^r:tl, etc. Se sahe quc los enfu-mos de ti[DA constituycn un grupo dc riesgo hor el prohletn:t de inmunodcficiencia yue padecen. 11. PROFILAIOS Fig. 6. Mucosa oral pálida debida a la intensa anemia producida. zo, hígado, gan^;lios IinF,íticos y riñoncs son muy evidentes pudiéndose ohsctvar parísitos en L•ts células reticulares, c^°lulas dc Ku^tfer, etcétera. t?n ojos sc puede ohsetlar qu^ratoconjuntiviti,^. t?n ^iel huedc haher zonas afectadas m:trro y microscópicamente, con hihcryueratosis, d^scamaciones, hiperl^igmentacicín en tejido conjuntitzo suhehitelial entre t^U^as alteracion^s. 9. PRONOSTICO Uchenclcr:í dc si ^I dia^ncístico ha sid^> o n^^ hrecoz, es dcrir dc ,^i se ha «cogido a ticmho» }^ tamhién d^ Ia hrev:tleccncia de al^;una de las dos alteracione^ tíhicas dc^ la enfcrmedad (visceral heor hronb^tico). Cotno el períoclo de incuhacicín stteIc scr muv lat;^o v los animales pueden Pernr.tnecer infestados sin sintom:ttología ah:u^cntc durante hastante tic^mho, c°^ recomendahle la revisión h^ri<ídica dc los animalcs cn las zona^ dc• riesgo, hara una vc^ detc°ctada la c^nlt^rmed:td, ésta tenga un pron^ístico lo nr.ís Favorahlc^ hosihle. 10. TRATAMIENTO S^ílo trat:trem^^. aninialc^s ron E^osihilidades dc^ recuheraci<ín, esto es sin Icsiones visrerales grave^ pue^, aunyuc Ia cur:trión total es hráctic:tmente imhosihlc^. si lo ^s una reculx•ración dcl animal. Además las pruehas realizadas ^:u•:t diagnosticar la enfermedad }' hacer un hroncístico de Ia misma se 54 dehen repctir cada cierto tiempo }^ar:t así hoder controlar el trat:tmiento. - Antimoniales (Glucantime). Es ^l tnás utilizado, sohre todo, cl Antimoniato de N^9ctil -^;luratninc. Se utiliza solo o comhinado con oU-oti hroductos como el Alohurinol yue cs leishmaniostático. - AmPhot^ricina-li. 'I'amhién es hastante u[iliiada aunque mcno^ clue el leishmanicida Glurantime Se utiliza diluido en suero fisiológico en inhtsión intravenosa. - Existen on-os hroductos mcnos utilirados como las 13iomidinas y las Lepidinas. Los ttatamientos nos conducen a la curaci^m clínica aharen[e, Ias pruehas hiolcí^^icas vuelven a Ia nortnalid.^d pero al c:tho de tres o ruatro m^ses vuelven :t rrc:^cr. Por lo tanto convien^ tener controlados a loti animalcs en tratamiento y cu:tndo cmpieccn a alter.u-se los valores hiolcí^icos normales sohre todo los de Ias ^rotcínas ^éricas hroc^cler a una nurva t:tnda de U-atan^ientos. Las recaídas cacla vez srr:ín máti distanciadas hudiend^^ lle^;ar cl animal a pcrmancccr scronr^ativo a la enfermedad y sin síntcnn:ts durant^ varios atios sin n^cesidad dc U^:ttami^nto. H:^y yue clcstacar yuc ^I ^^xito del tra[amic^nto no ^61o dehenderá del vetc^rinario sino tamhién de la h:tcienci:t y con^tancia del ductio del anitnal. EI tratamiento en hutl^anos sí tic°ne curacion tot:tl, a diferencia del ^crro. La graved:td depcnderá dc muchos factorrs como: edad del enfermo, e^ta- EI programa de acciones conira la Leishmaniosis que ha huesto ^n marcha la tiuhdirecrión General cle Veterinaria de Salud Pública del Ministerio de Sanidad }- Consumo <a-ecomienda» que se sacrifique al perro a] confirmarsc el diagnóstico positivo. Los veterinarios de clínica de p^quet^os animal^s, o la mayor harte de nosotros pensamos yue esta medida es demasiado drástic^t hues ^ntre otras cosas hahría cluc eliminar la mayor harte clc lo^ ^erros dc ciet-tas zonas como las del litoral mcdit^rránro. NosoU^os normalmcnte s<ílo recomendamos el sacrificio cuando el anim:tl est^t graee o cuando el tratamiento no es vi^thle. La hrwenci^ín es el mcjor método para controlar la enfemledad, recotnendando a los duet^os quc manten^an a sus perros con una higiene permanente, despara5itacibn }- dcsinsectaci<>n tncdiante repelentes extct7^os pcrmancntrs. Además recomendamos an:ílisis pericídicos UFI o F.LISAI h:u-,t de[ectar lo más ^rc^cozn^cnte .^ los }^ositivos y que c^l tratamiento ^ea un é^ito. F.s imhortante decir tamhién yue los herros no son Ia única especie reservorio, ^s decir: matar a los perros no ^^a a resolvernos el hrohlema. Desde hace ti^mpo se est.í huscando una vacuna yue hur'da protcger a herros sanos conaa L•t r'nferm^dad y se piensa qur ^n poco tiempo pued:t s:tlir al mrrcado. Bibliografía I^^xii. I. ^^ R. Si^rrciirii(l9ii?): Parctsilnlogía e^t nrrdiriua reI<°riuaric^. 359-390. I3uucHrar, Ai.r-aru (19R^): Parusitnlo,r;ín z^eleriuttcrrict. 5R6-SRi;. \vuiti.n Hrni-rn Oiec,:^^rr:^^irn ( 198-^): Rey^ut7 o/^u lC7IO. li^perl Cnnnrtittn^^. The Lcitihmaniatiis, ^Z6i. Tesurm, Un-z. lun^:^i^z M:vzir.nei.i.i. R^miticrez S,^w^airi 1192t^):Lc^ishnrnnir^siscnuiuct. Rrvista AVt?PA, ^+-1 i, ^7-53. C:aii.^.,i^. I. P.. P. c^raic-^i,. ^1. tirc;cse'r( 19^38): ;M11critlfeslrrliou c liniyttcc dt^ /u Leislrntaniose canirtc. l'rcttiyrvc^ medicctl<^ c^t chirtrt^icc^k^ dt^ 1'atritunl rle cunt[ut^;nic^. S^^ecitil Lcishmaniosis. 39-^>. Qt^iuo, M., ]. 'I'ur,n. S. I^i ^^n^n;v, I l. Ui^nu ^sr ( 198^): Lct Lc^i.chmcttriosc^ t^iscérctk^ httrnairn^. Cliniqu^^, dia^nt^stiyue, u^aitement. Pratiyur medir.ilr et chiru^,^;iccile, ?]-?^;. /'ro,^rantrt u^icical ch^ lu Irvchra coulru Ia Leislvttrattiosi^. Inf^n^maci^ín vc•trrian:u^ia, revi.^ta, t^)9it. t^t-t,. MLINDO GANADERO 1991-2