European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net La Ingeniería de la Usabilidad: Retorno de la Inversión en concepto concepto, metodología y metodología y usabilidad. Una visión empresarial Retorno de la Inversión Toni Granollers Director grup GRIHO Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice • Presentación • Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la g y Comunicación • Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador • Metodología: • Diseño Centrado en el usuario • La Ingeniería de la Usabilidad • El modelo MPIu+a El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 1 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Presentación • Fundado el 1991 (hace 18 años) por el Dr. Jesús Lorés. • Equipo: 7 doctores, 8 titulados superiores y 4 becarios. • Interdepartamental e interuniversitario (UdL + URV, UPC y UB) • Grupo consolidado de la Universitat de Lleida (UdL) • Grupo emergente de la Generalitat de Catalunya • Miembro de la Red de Innovación Tecnológica (Xarxa IT) de TECNIO • Miembro fundador de la Asociación Interacción Persona Ordenador (AIPO) Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Grupo de Investigación en Interacción Persona Ordenador e Integración de Datos (GRIHO) © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 2 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 http://griho.net GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Visión Investigamos y aplicamos nuevo conocimiento par que todo el mundo mejore su experiencia en el uso de la tecnología. Para nosotros la parte más importante de la tecnología son las personas que la usan, independientemente de • Sus habilidades • Sus conocimientos • Sus capacidades http://griho.net Misión GRIHO da soporte a los responsables que desarrollan Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 sistemas interactivos (SI) • Aplicación de nuevas metodologías, tecnologías y desarrollos. • Análisis y certificación de la calidad de un SI • Adaptación de SI a: • Distintas plataformas st tas p ata o as • Contextos de uso • Diferentes perfiles de usuarios © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 3 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Líneas de investigación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Diseño centrado en el usuario (DCU) Paradigmas de interacción Descubrimiento de conocimiento en base de datos Interacción Persona Ordenador Interfaz de usuario plásticas y colaborativas Usabilidad Accesibilidad Ingeniería del conocimiento Ontologías, Web Semántica e integración de datos Objetivos de GRIHO Objetivos I ti ió e Investigación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Docencia y Formación Innovación Tecnológica Transferencia de tecnología a empresas en el ámbito de la Interacción Persona OrdenadorMiembro (IPO) de la Relaciones con Ing. Técnica Informática InIPO, Bloque IPO Máster Interacción Persona Ordenador ((UdL)) Formación a medida per las empresas © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Grupos de investigación universitarios Españoles e internacionales Xarxa Innovació Tecnològica del TECNIO Relaciones con organizaciones nacionales e internacionales Relaciones con empresas del sector 4 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Docencia y Formación Investigación e innovación tecnológica Transferencia de tecnología a empresas Formación reglada pionera Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Única universidad que dispone • de una asignatura obligatoria d i bli i (Introducción a la IPO), y de • una asignatura de especialización optativa (IPO) en los planes de estudios de ingeniería técnica en informática de gestión actuales. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Docencia y Formación © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Investigación e innovación tecnológica Transferencia de tecnología a empresas • Único en español • Oficial adaptado al EEES • Colaboración de • Profesores de varias universidades • Profesionales de empresas pioneras • Metodologías docentes activas 5 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" Docencia y Formación GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Investigación e innovación tecnológica Transferencia de tecnología a empresas • New Trends on Human‐Computer Interaction. Research, Development, New Tools and Methods Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Macías, José A.; Granollers, Toni; Latorre, Pedro (Eds.) • Springer, 2009 • ISBN: 978‐1‐84882‐351‐8 • Semantic Web for Business: Cases and Applications d li i • García, R. (editor) IGI Global, 2008 ISBN 978‐1‐60566‐066‐0 Docencia y Formación Investigación e innovación tecnológica Transferencia de tecnología a empresas Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Nuestro laboratorio de usabilidad © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 6 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación • Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la g y Comunicación • Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador • Metodología: • Diseño Centrado en el usuario • La Ingeniería de la Usabilidad El modelo MPIu+a • El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía Evolución de las TICs Máquina analítica de Charles Babbage g Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 (concebida entre 1822 y 1871) © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Función • máquina de cálculo de propósito general 7 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Evolución de las TICs ENIAC Electronic Numerical Integrator and Computer and Computer Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 1945 El primer computador electrónico del mundo totalmente digital. Construido, mediante tubos de vacío, para calcular las trayectorias del armamento. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución de las TICs • 1950 – 1960 se sustituyen los tubos de vacío por transistores. transistores • Principios de los 70: Intel Corporation desarrolló el primer microprocesador, el 4004. • Mediados de los 70: aparece el primer ordenador personal el Altair 8800. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] No disponía de: • monitor • teclado • ratón 8 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución de las TICs • … se siguen mejorando los ordenadores. • Los sistemas operativos y programas de aplicación empiezan a desarrollarse. … también …. … también …. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución de las TICs • 1844 1844 se inauguró la primera línea telegráfica. se inauguró la primera línea telegráfica • mediados 1850 – 1870 se construyen los primeros aparatos de teléfono. • …siguen creciendo las necesidades de comunicación (radio, televisión, etc.) • Finales 1960 principios 1970 emergen las redes de computadoras. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 9 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Evolución de las TICs Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución del Ordenador Personal Ordenador Personal (PC) 2001 1990 1984 1981 1975 Evolución de las TICs paralelamente: Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • 1969 se construyó ARPANET. • Durante los 70 y los 80 emergieron otras redes como ARPANET que conectaban universidades y mediante estas conexiones apareció Internet. • Primeros Primeros de los 90 de los 90 Internet empieza a estar al alcance de todos. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 10 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Evolución de las TICs Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 a la vez: • 1990 Tim Berners‐Lee desarrolló un método para crear y visualizar documentos con hipervínculos. ⇒ Así nació la World Wide Web i los navegadores. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Los últimos 35 – 40 años… © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 11 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 PERSONAS DISPOSITIVOS INFORMACIÓN Evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 DISPOSITIVOS © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 12 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 INFORMACIÓN Evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 PERSONAS © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 13 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución de las TICs … junto a la evolución en la tecnología A finales de los 60 empieza la preocupación por la • A finales de los 60 empieza la preocupación por la relación persona‐ordenador (Shakel, Licklider, Clark, Shneiderman, Hansen y otros) • Durante los 70 se crean HUSAT y el Palo Alto Research Center de Xerox, dedicados a la IPO. • y ya se trabaja en aspectos como: Interfaces de Usuario Semántica de e las conexiones de la info ormación Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolución (rápida) de la Web Semántica de las conexiones sociales Fuente: Radar Networks & Nova Spivack, 2007 – http://www.radarnetworks.com © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 14 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Evolució de les TICs web 1.0 Æ web 2.0 Æ web 3.0 © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 15 GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 http://theconversationprism.com http://linkeddata.org © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 16 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Lo tienen/emos … y, para encontrar la Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 FÁCIL las personas para utilizar todos estos tili t d t INFORMACIÓN dispositivos? que buscan/mos? … y, y pueden hacerlo TODAS las PERSONAS? Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación 9 Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la g y Comunicación • Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador • Metodología: • Diseño Centrado en el usuario • La Ingeniería de la Usabilidad El modelo MPIu+a • El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 17 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Interacción entre personas y sistemas. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Interacción • Proceso que se produce cuando una o más personas entran en comunicación con uno o más ordenadores o sistemas interactivos • Incluye todos los intercambios que suceden durante este proceso comunicativo • físicos, mentales, cognitivos, visuales, ….. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Interacción Persona‐Ordenador (IPO) • Disciplina relacionada con p el diseño, implementación y evaluación de sistemas informáticos interactivos para uso de seres humanos y con el estudio de los fenómenos mas importantes con los que está relacionado © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] [ACM SIGCHI curriculla, 1992, p 6] 18 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Ingeniería del Software IPO Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Definición: • (1) (1) la aplicación de un enfoque sistemático, disciplinado y l li ió d f i t áti di i li d cuantificable hacia el desarrollo, operación y mantenimiento del software; es decir, la aplicación de la ingeniería al software. (2) El estudio de enfoques como en (1). [IEEE Standard 610.12‐1990] • Proceso Software: • conjunto estructurado de actividades requerido para desarrollar un sistema software (especificación, diseño, desarrollo y validación)) • Modelo de Proceso Software: • Representación abstracta del proceso Ingeniería del Software IPO • Modelos de Proceso: Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Lineal o en cascada • Evolutivo en Espiral © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Rational Unified Process (RUP) 19 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net IPO Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El Factor Humano • Si queremos entender el proceso interactivo entre las q p personas y los sistemas interactivos inevitablemente debemos entender los factores característicos de los humanos • Si solo nos centramos en la tecnología olvidamos el componente más importante del proceso comunicativo p p p • Conocer estas características influirá en la forma de diseñar las interfaces de usuario de los sistemas. IPO El Factor Humano Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Representación del conocimiento • Los Modelos Mentales modelo conceptual del sistema que el usuario tiene y que incluye la representación de su estructura y su funcionamiento [Norman, 1983] • El Modelo Mental en el Sistema Cognitivo Humano y sus implicaciones influencian el diseño de los sistemas interactivos © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 20 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • La tira tiene un propósito humorístico, pero … • es un buena muestra de lo que son los modelos mentales de los usuarios; en concreto, muestran cómo los modelos mentales pueden variar enormemente en función de cada situación. Los tres tipos de interacciones que muestran son: • El usuario indica la acción que debe realizar el sistema. • El usuario indica la acción que queremos realizar nosotros. • El usuario indica la situación actual. • Curiosamente, todos esos tipos de interacción se utilizan y funcionan en dif diferentes momentos, a pesar de que en ocasiones tienen t t d i ti funcionamientos opuestos • En el momento de su diseño se debería considerar si es posible que los usuarios tengan otro modelo mental que no se corresponda con el funcionamiento del sistema. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Interfaces de Usuario IPO • Usuario es aquella persona que interactúa con el sistema lo controla directamente y que utiliza sus sistema, lo controla directamente y que utiliza sus recursos • La interfaz es la parte con la que el usuario entra en contacto © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 21 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Interfaz de usuario Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Interfaz de usuario © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 22 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Programación de la Interfaz de usuario • Hemos intentado alguna vez contar el número de líneas de código líneas de código dedicadas a la programación del interfaz? import import import import import import import import java.awt.Color; java.awt.DisplayMode; java.awt.Frame; java.awt.Graphics; java.awt.GraphicsDevice; java.awt.GraphicsEnvironment; java.awt.Rectangle; java.awt.image.BufferStrategy; public class FullScreen { private static int counter = 0; Algunos estudios Estiman este dato entre el 40 y el 60% private static final int MAX = 50; private static DisplayMode MODES[] = new DisplayMode[] { new DisplayMode(640, 480, 32, 0), new DisplayMode(640, 480, 16 new DisplayMode(640, 480, 8, 0) }; private static DisplayMode getBestDisplayMode(GraphicsDevice devic for (int x = 0, xn = MODES.length; x < xn; x++) { DisplayMode[] modes = device.getDisplayModes(); for (int i = 0, in = modes.length; i < in; i++) { if (modes[i].getWidth() == MODES[x].getWidth() && modes[i].getHeight() == MODES[x].getHeight() && modes[i].getBitDepth() == MODES[x].getBitDepth()) { return MODES[x]; } } } Interfaces de Usuario IPO Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • En el mundo de los sistemas interactivos para el usuario la interfaz, es el sistema el usuario la interfaz es el sistema Las personas no utilizan sistemas interactivos … utilizan ili l interfaces las i f que estos les proporcionan!! © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 23 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net IPO es multidisciplinar + complejidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 + riqueza IPO es multidisciplinar Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Necesidades formativas de los profesionales de IPO en España y Latinoamérica CADIUS © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] http://www.cadius.org/weblog/index.php?p=238 24 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Definición “coloquial” [J. Preece, 1994] • Sistemas fáciles de usar y de aprender • Definición formal [ISO 9241‐11] • la medida en la que un producto se puede usar q p p por determinados usuarios para conseguir objetivos específicos con efectividad, eficiencia y satisfacción en un contexto de uso especificado” Usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 EFECTIVIDAD USABILIDAD SATISFACCIÓN © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] EFICIENCIA 25 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Usabilidad en Objetos cotidianos Los objetos mal diseñados pueden ser difíciles de utilitzar y frustran al usuario Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Los objetos bien diseñados son fáciles de interpretar y de comprender. p Ejemplos de MALA usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Problemas de usabilidad en la F1 que hacen perder carreras http://usalo.es/225/de-nuevo-mclaren-estropea-una-carrera-de-f-1-por-el-problema-de-usabilidad-del-volante http://www.20minutos.es/noticia/360629/0/limitador/boton/mclaren © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 26 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Ejemplos de MALA usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Los tornos del metro de • Pulsadores monitor BCN Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Usabilidad en términos de calidad del software © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] [ISO/IEC 9126-1:2001(E)] 27 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Usabilidad en términos de calidad del software Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Beneficios de la usabilidad Beneficios para desarrolladores • Reducción de los costes de producción • Reducción del mantenimiento • Mejora de la calidad del producto • Menor soporte al usuario/cliente © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 28 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Beneficios de la usabilidad Beneficios para los usuarios/clientes • Mayor facilidad de aprendizaje M f ilid d d di j • Facilidad de uso • Trabajo más rápido y eficiente • Menos pérdida de tiempo Mayor confianza en el producto • Mayor confianza en el producto • Mejor calidad de vida: • menos estrés y más satisfacción Dia Mundial de la Usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 el pasado 12 de noviembre http://www.worldusabilityday.org © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 2008 • 200 events • 180 cities • 43 countries • 40,000 40 000 people • Thousands of online participants • Extensive worldwide media coverage 29 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Énfasis en el comercio‐e Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 http://www.cdwow.com “the conduct of commerce in goods and services, with the assistance of telecommunications and telecommunications‐based tools” Roger Clarke Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Énfasis en el comercio‐e ! • Primary interface to customers Users expect instant gratification • Users expect instant gratification • Users experience usability before they are committed to buying • Expectations arise from best site across industries • Competitors are “just a mouse click away” • Value of usability for the time‐constrained V l f bilit f th ti t i d information seeker • Usability as the critical success factor for Web projects © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 30 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Énfasis en el comercio‐e Forrester: “The Web’s Impact on In-Store Sales: US Cross-Channel Sales Forecast, 2006 to 2012” and U.S. Dept. of Commerce Énfasis en el comercio‐e • E‐Commerce Web site = electronic storefront Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Web site user interface = electronic clerk • Online shoppers can afford to be less tolerant with an inept electronic clerk • E‐Commerce Web site = electronic catalog for direct sales • • • • Catalogs are convenient for mail‐ordering and large inventory Too much focus on display and publicity y/ g Web site user interface = “read‐ability/usefulness” of catalog How many paper catalogs get thrown away? © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] [Bebo White Stanford Linear Accelerator Center] 31 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Accesibilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Capacidad de acceso y de interacción en un sistema o aplicación para cualquier tipo de usuario, independientemente de sus discapacidades y contexto de uso. 38 millones de europeos tienen alguna discapacidad 14.5% (10% moderada y 4,5% severa) Fuente: EUROSTAT. Panel de hogares de la Unión Europea Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Accessibilidad en les TICs © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 32 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Discapacidades en Europa Accesibilidad • Las personas son diferentes entre sí • Existen grupos de población con limitaciones de distintos niveles i l Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Físicas Cognitivas Permanentes Temporales • Una Necesidad General • • • • • • Personas de edad avanzada Personas muy jóvenes Personas con dispositivos lentos o antiguos Personas con dispositivos muy modernos Personas con discapacidades temporales Y … las personas discapacitadas © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 33 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Accesibilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Regulado por las leyes • Norma UNE EX 139802, eEurope, Plan de Acción InfoXXI, Declaración de Madrid, …. • Ley 34/2002, de 11 de julio, de servicios de la sociedad de la información y de comercio electrónico (LSSICE) • Real Decreto 1494/2007, de 12 de noviembre, por el que se aprueba el Reglamento sobre las condiciones básicas para el acceso de las personas con discapacidad a las tecnologías, productos y servicios relacionados con la sociedad de la información y medios de comunicación social. • Las nuevas páginas web se tienen que ajustar al nivel 1 desde la entrada en vigor del reglamento (el día siguiente al de su publicación en el BOE, es decir, 22/11/2007) 22/11/2007) • Las páginas web existentes se tienen que adaptar al nivel 1 en el plazo de 6 meses (22/05/2008) • Todas las páginas, actualmente existentes o de nueva creación, tienen que cumplir el nivel 2 a partir del 31/12/2008 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Accesibilidad TIC. (algunas) Entidades clave http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/index_en.htm © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] http://www.w3.org/WAI 34 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Accesibilidad: Mitos y Beneficios • La accessibilidad es solo para personas discapacitadas y el número de beneficiados es muy bajo • La accessibilidad obliga a tener dos versiones de un mismo sitio web FALSO !!! • una con imágenes y otra solo con texto. • una Web accessible es mucho más cara, compleja y requiere un gran esfuerzo. • La accessibilidad obliga a hacer diseños primitivos y simples. • Los sitios accesibles deben tener el mismo aspecto en todos los navegadores. • Si MI SITIO WEB tiene un público muy específico y conozco el tipo de usuario ... no es necesario hacerlo accesible. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Accesibilidad: Mitos y Beneficios • Económicos: incrementa la cuota de mercado. Más visitas. • Eficiéncia técnica: más fácil de mantener y actualizar, mejora el b buscador del sitio web y se reduce el tiempo de carga de la página. d d l ii b d l i d d l á i • Calidad: sigue los estándares, independéncia del dispositivo, multinavegador. • Prestigio: demuestra responsabilidad social, diferenciación de la competéncia, refuerzo positivo de la imágen empresarial. • Legalidad: cumple con las normativas. • Posicionamiento: el esquema de la página es más claro y esquemático esquemático Æ mejora el posicionamiento Æ Mejora la Web semàntica (al añadir datos sobre los datos). • Usabilidad: mejora la navegación, la experiéncia del usuario, mayor claridad y eficácia. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 35 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Sitio web accesible Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación 9 Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la g y Comunicación 9 Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador • Metodología: • Diseño Centrado en el usuario • La Ingeniería de la Usabilidad • El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 36 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Metodología de Trabajo. Diseño Centrado en el Usuario (DCU) • Se invierte mucho tiempos/energía/recursos tiempos/energía/recursos en la tecnología ... y muy poco en las personas que han de utilizarla (los usuarios) Los diseñadores y/o programadores de aplicaciones NO PODEMOS DECIDIR POR LOS USUARIOS !!! Metodología de Trabajo. Diseño Centrado en el Usuario (DCU) DISEÑO CENTRADO EN EL DISEÑO CENTRADO EN EL USO USUARIO Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Enfoque en el uso que el usuario hace/hará de la aplicación. • Basado en la concreción de modelos • Implicación selectiva del usuario: • Modelado explorativo • Validación de modelos • Técnicas de revisión de la Usabilidad • Diseño basado en la modelización Diseño basado en la modelización • Sistemático, procesos bien definidos • Diseño basado en metodologías de Ingeniería del Software © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] • Enfoque en los usuarios: en la experiencia y el grado de satisfacción del usuario • Basado en la opinión del usuario • Implicación substancial del usuario: • Estudios de usuarios • Diseño participativo • Respuesta del usuario • Pruebas con usuarios • Se diseñan iterativamente distintos Se diseñan iterativamente distintos prototipos • Procesos muy variables e informales • Diseño basado en la Ingeniería de la Usabilidad 37 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Metodología de Trabajo. Ingeniería de la Usabilidad • Usability engineering is a subset of human factors that is specific p to computer p science and is concerned with the question of how to design software that is easy to use. It is closely related to the field of human‐computer interaction and industrial design. http://en.wikipedia.org/wiki/Usability_engineering • Importante Importante • Utilizar la Ingeniería de Software mediante modelos de proceso iterativos • Utilizar un modelo de proceso para sistemas interactivos • Considerar en el proceso la usabilidad desde un principio • Realizar un Diseño Centrado el Usuario Ingeniería de la Usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Conceptos y técnicas para planificar, conseguir y verificar objetivos de la usabilidad de y verificar objetivos de la usabilidad de sistema. [Digital Equipment Corporation, 1986] • Los objetivos “medibles” de usabilidad deben definirse pronto definirse pronto en en el desarrollo del software el desarrollo del software y después evaluarlos repetidamente durante el desarrollo para asegurar que se han conseguido. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 38 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Ingeniería de la Usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Usability Engineering [J. Nielsen, 1993] DUTCH Model [Gerrit van der Veer, 1996] Design web sites that work: Usability for the Web [T. Brink et. al., 2002] Situación del desarrollo software Etnografía Sociología Psicología Ergonomía Diseño gráfico P Programación ió Ing.Software Inteligencia Artificial Documentación Usuarios Multidisciplinariedad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Interacción P Persona-Ordenador Od d Ingenieros Software Ingeniería Software El 71% de las compañías encuestadas no sigue ningún modelo de calidad, depende de la creatividad y habilidad individual de los profesionales [ATI, 1ª encuesta sobre calidad del software en las pymes españolas, julio 2004] © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Situación Predominante actualmente OBJETIVO Desarrollo de Sistemas Interactivos Ingeniería Usabilidad La ACCESIBILIDAD NO SE CONTEMPLA 39 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 La industria del s/w todavía utiliza los modelos de la IS, ¿Por qué? Modelos IU y IS muy distintos. Modelos de usabilidad incompletos, complejos,… … y no contemplan la accesibilidad. La usabilidad y el DCU no están económicamente justificados!! (visión empresarial). • Falsa asociación de “buena presencia” con usabilidad (responsables de marketing) usabilidad (responsables de marketing). • La accesibilidad es necesaria, pero nadie la lleva a la práctica. • Disciplina IPO: asignatura académica. • • • • El Modelo de Proceso de la Ingeniería de la usabilidad y de la accesibilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 40 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características Simple y flexible Tres pilares g p Organización conceptual El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente • • • • • • http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características Simple y flexible Tres pilares Organización conceptual g p El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente • • • • • • © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 1 2 3 41 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características Simple y flexible Tres pilares g conceptual p Organización El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente • • • • • • • Análisis Etnográfico • Observación contextual • Análisis de Implicados (Stakeholders) • Clasificar a los usuarios • Perfiles de usuarios • Roles • Identificación de Objetos • Plataforma (posibilidades y restricciones) • Objetivos • Funcionales • Usabilidad • Accesibilidad http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características Simple y flexible Tres pilares g conceptual p Organización El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente • • • • • • © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] “diseño contextual” • Análisis de Tareas • Modelo conceptual • Modelos de diálogo • Estilo • • • • Estándares generales Metáforas Colores Estándares particulares • Diseño detallado 42 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características • • • • • • Simple y flexible Tres pilares Organización g conceptual p “prototipado contextual” El usuario Iteratividad • Bocetos o esbozos • Storyboards Adaptado para • Prototipos de Papel • Maquetas equipos multidisciplinares • Maquetas digitales • Storyboard Navegacional • Validado • Vídeos experimentalmente • Escenarios • • • • Lenguaje natural Storyboards Vídeos Casos de Uso UML • Prototipos software MPIu+a. Prototipado …. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Prototipos de Papel © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 43 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 www.paperprototyping.com http://blogs.msdn.com/jensenh/archive/2006/01/06/510069.aspx Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a.Prototipado …. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] storyboards escenarios 44 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net MPIu+a. Prototipado Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 M Maquetas t Maquetas Digitales Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Prototipado …. Prototipos software © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 45 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net MPIu+a. Prototipado … Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Storyboard Navegacional (wireframes) MPIu+a. Prototipado …. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Metáforas Video prototyping No es pot v isualitzar la imatge. Pot ser que l'ordinador no tingui prou memòria per obrir-la o que la imatge s'hagi malmès. Reinicieu l'ordinador i després torneu a obrir el fitxer. Si hi continua apareixent l'x v ermella, és probable que calgui suprimir la imatge i tornar-la a inserir. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Casos de Uso UML 46 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Prototipado …. http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características • • • • • • •Inspección Simple y flexible • Heuristica • Recorrido Cognitivo Tres pilares • Recorrido de Usabilidad Plural • Recorrido Cognitivo con Organización g conceptual p Usuarios • Estándares El usuario •Indagación • Observación de Campo Iteratividad • Grupo de Discusión Dirigido (Focus Group) Adaptado para • Entrevistas • Cuestionarios equipos multidisciplinares • Grabación del Uso (logging) •Test • Validado • Medida de Prestaciones • Pensando en Voz Alta (Thinking experimentalmente Aloud) © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] • • • • Interacción Constructiva Test Retrospectivo Método del Conductor Ordenación de Tarjetas (card sorting) 47 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net MPIu+a. Evaluando …. Proyecto: WEB de Els Infants de la Paeria de Lleida evaluador: Marta Gonzalez 4. Control y libertad para el usuario Los usuarios eligen a veces funciones del sistema por error y necesitan a menudo una salida de emergencia claramente marcada marcada, esto es es, salir del estado indeseado sin tener que pasar por un diálogo extendido extendido. Es importante disponer de deshacer y rehacer Sub heurísticos Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Impacto Frecuencia a) Es posible deshacer una acción siempre que sea una operación funcional y operativa. b) En caso de un proceso de diversos pasos, es posible volver a pasos anteriores del proceso para modificarlos. c) Existe una salida de la página, del proceso o de la estructura de información mediante acciones tipo "Desconectar" o "Cancelar". d) Se inician de manera automática acciones que el usuario no ha solicitado explícitamente. e) Se utilizan animaciones no controladas por el usuario. f) El scroll no ocupa más de dos pantallas. g) Es posible guardar información. Es posible imprimir la información sin perder información. h) i) Existe un vínculo que permite volver al inicio de la aplicación. j) Es posible aumentar y disminuir el tamaño de la letra. k) El sistema se visualiza perfectamente utilizando diferentes resoluciones de pantalla. l) La interfaz no introduce tecnologías que requieren versiones actualizadas de elementos externos (navegadores, plugs-ins, DLL's,…). 3 MEDIA 3 MEDIA Persistencia 1 Thinking Aloud 0 1 0 1 0 1 ALTA 0 1 notas del evaluador: a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) cuando pulsas en la opción de enviar no hay la posibilidad de cancelar. Lo envia y ja está. cuando pulsas en la opción de enviar no hay la posibilidad de cancelar. Lo envia y ja está. si, en el banner informativo cuando he impreso toda la banda inferior se ha girado!! Si necesita el plug-in del Macromedia Flash, pero es muy habitual. Heurística MPIu+a. Evaluando …. Focus Group Accessibilidad Jornada Usabilidad Web © T. Granollers ‐ 2009 © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 48 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net MPIu+a. Evaluando …. Accessibilidad Jornada Usabilidad Web © T. Granollers ‐ 2009 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Evaluando …. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Card Sorting 49 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Análisis de logs Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Evaluando …. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 50 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Test de Usabilidad • Proceso que permite aprender de los usuarios el grado de usabilidad de un sistema l d d bilid d d it informático observandolos mientras lo utilizan. Ver ejemplo j p Laboratorio de usabilidad Observación de la Experiencia del Usuario Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Un laboratorio de usabilidad es un espacio especialmente adaptado para la realización de pruebas de evaluación de la usabilidad. • En el se registran y analizan las interacciones que los usuarios realizan mientras utilizan el sistema o producto a analizar. • Para ello es necesario disponer de equipamiento específico • Instalaciones adecuadas a las actividades que se van a realizar en condiciones lo menos intrusivas posibles para el usuario Æ simular las condiciones reales de la interacción • Software especializado S ft i li d • Personas bien formadas © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 51 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Laboratorio de usabilidad Observación de la Experiencia del Usuario Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Diversidad de productos y servicios • Diversidad de usuarios finales Diversidad de usuarios finales • entre los que se pueden encontrar personas de edad avanzada y personas con discapacidad. • Un laboratorio de usabilidad • Debe considerar también las condiciones de acceso para p personas con discapacidad, para poder llevar a cabo pruebas de usabilidad y accesibilidad que respondan a las necesidades de cualquier tipo de usuario Nuestro laboratorio de usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Morae © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 52 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Nuestro laboratorio de usabilidad EyeTraking Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Nuestro laboratorio de usabilidad EyeTraking © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 53 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Nuestro laboratorio de usabilidad EyeTraking Ver ejemplo http://www.youtube.com/watch?v=lo_a2cfBUGc Nuestro laboratorio de usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Jaws (Evaluar la accesibilidad de S.I) http://www.washington.edu/doit/Video/wt_dis.html © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 54 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características • • • • • • Simple y flexible Tres pilares Organización g conceptual p El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características • • • • • • Simple y flexible Tres pilares Organización g conceptual p El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 55 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características. Iteratividad http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características • • • • • • Simple y flexible Tres pilares Organización g conceptual p El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente Distintos Modelos Mentales © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 56 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a. Características Simple y flexible Tres pilares Organización conceptual g p El usuario Iteratividad Adaptado para equipos multidisciplinares • Validado experimentalmente • • • • • • Integración con la Ing. del SW Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Actividades de protección © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 57 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" http://www.mpiua.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 MPIu+a GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación 9 Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación 9 Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador 9 Metodología: 9 Diseño Centrado en el usuario 9 La Ingeniería de la Usabilidad 9 El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 58 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Sin embargo La facilidad de uso no se consigue tan solo deseándolo !!! El ROI o el Retorno de la Inversión Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Break Even Point Market intro +$$$ -$ [Karat, C. (1990), Cost-benefit analysis of usability engineering techniques] http://www.upassoc.org/usability_resources/usability_in_the_real_world © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 59 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net El ROI o el Retorno de la Inversión Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 ROI = (Beneficios / Costes) x 100 ( / ) • Medida relacionada con el ratio Coste/Beneficio • El coste es sencillo de calcular: • siempre sabemos cuanto nos estamos p gastando • Lo complicado es calcular el beneficio Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El ROI o el Retorno de la Inversión • Además, NO es suficiente con calcular los costes versus los beneficios • Incremento de la productividad (P) • Incremento del factor de conversión (FC) • Disminución del ratio de abandono en procesos de compra‐e (A) • Reducción de la utilización de los servicios de ayuda (H) • Reducción de los costes de formación ( Reducción de los costes de formación (F) • Reducción de la curva de aprendizaje (CA) ROI = (B/C)x100 + ΔP + ΔFC ‐ (A + H + F + CA) © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 60 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net ¿Cómo calcular el beneficio? ¿Cuál es el valor del Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 incremento de incremento de la satisfacción de un/a usuario/a o cliente? ¿Cuál es el valor de incrementar el tráfico de una web? ¿Cuál es el valor de que ciertas características de un website se utilicen más? El coste de la usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • El coste de la Usabilidad NO AUMENTA LINEALMENTE con la misma proporción de la totalidad del proyecto con la misma proporción de la totalidad del proyecto • Muchas actividades “de usabilidad” requieren la misma cantidad de tiempo, independientemente si se trata de un gran proyecto o uno de pequeño. • Un proyecto grande solo tiene más coses a probar (más usuarios, más pantallas, más tareas, más interfaces, ...) • Cualquier prueba individual requiere del mismo tiempo de planificación, ejecución y análisis © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 61 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net El coste de la usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Los cuatro principales factores determinantes de los presupuestos destinados a usabilidad de los presupuestos destinados a usabilidad son: 1. La madurez de la organización respecto a la usabilidad 2. Gestión del compromiso de la calidad para cada proyecto específico proyecto específico 3. La habilidad en conseguir recursos por parte de los implicados en usabilidad 4. El dominio del proyecto Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El coste de la usabilidad en Metodologías DCU © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] • No No se puede calcular el coste se puede calcular el coste económico ni temporal del proyecto hasta que la fase de análisis de requisitos esté muy definida • Si lo hacemos antes NOS EQUIVOCAREMOS • Si lo hacemos después … ¿qué pasa con los recursos ya dedicados al proyecto? 62 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net El coste de la usabilidad en Metodologías DCU Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • El desarrollo de sistemas interactivos siguiendo modelos DCU es más costoso: i i d d l DCU á t • Por ejemplo, el coste de un test de usuario en un laboratorio de usabilidad incluye • • • • • Las tasas del/os evaluador/es Compensación a los usuarios El número de tareas a evaluar Amortización de inventariable (MORAE, Tracker, …) …. El coste de la usabilidad Presupuestos de proyectos vs presupuestos de actividades de usabilidad 2006 Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 2001 © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 63 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net El coste de la usabilidad Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 La proporción de La proporción de los presupuestos de proyectos que se destina a la usabilidad está entre el entre el Tipos de Conversion influenciados por factores diversos Target Inappropriate Audience A conversion rate is loosely defined as the percentage of Web site visitors who complete a desired action h l t d i d ti USABILIDAD 100% Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Unclear Marketing Message Slow Page Load Clumsy Site Navigation In e‐commerce: “the percentage of visitors who become customers” Unengaging “Look & Feel” % of Site Visitors Fuente: The Bo oston Consulting Group 10% y el 13%. Inadequate Selection Ineffective Presentation Uncompetitive Price No Access to Real-Time Help Long Delivery Times Ineffective Tools to Assist Selection Credit Card Validation Error Excessive Shipping Costs Customer Acquisition © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] First Impression Merchandising and Selection Order Conversion Rate = 1.9% Checkout Process 64 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El futuro de invertir en usabilidad • • • • • Competitividad Retorno de la Inversión Cambios de Audiencia Internacionalización Market+user research El incremento de la competitividad pasará por incrementar los requisitos de usabilidad. • Los usuarios rechazaran usar sitios web que no usar sitios web que no sean tan fáciles de utilizar como los mejores sitios que haya en la Web Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El futuro de invertir en usabilidad • • • • • Competitividad Retorno de la Inversión Cambios de Audiencia Internacionalización Market+user research © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Está ampliamente reconocido que el ROI de la reconocido que el ROI de la usabilitat es mayor que el producido por cualquier otra inversión que pueda realizarse en un proyecto de Internet. • Los sitios que más invertirán en usabilidad invertirán en usabilidad serán más fáciles de usar y incrementaran las ventas. 65 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El futuro de invertir en usabilidad • • • • • Competitividad Retorno de la Inversión Cambios de Audiencia Internacionalización Market+user research El continuo crecimiento de Internet y de las TICs en Internet y de las TICs en general, genera mayores audiencias de usuarios menos sofisticados. • Los primeros usuarios eran “sabios tecnólogos”. • El éxito actual recae en gran El éxito actual recae en gran parte en la facilidad de uso. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El futuro de invertir en usabilidad • • • • • Competitividad Retorno de la Inversión Cambios de Audiencia Internacionalización Market+user research © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] El proceso de globalización configura un globalización configura un contexto cada vez más multilingüe, la mayoría de usuarios no es anglófono y, por tanto, es necesario un gran esfuerzo de usabilidad en la internacionalización. 66 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 El futuro de invertir en usabilidad • • • • • Competitividad Retorno de la Inversión Cambios de Audiencia Internacionalización Market+user research “bringing together the market research and and user research teams under the umbrella of Customer Experience Research & Design” No es fácil, pero los ,p beneficios pueden incrementarse sustancialmente si se consigue Robin Beers UX magazine (Volume 7, Issue 2, 2008) Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación 9 Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación 9 Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador 9 Metodología: 9 Diseño Centrado en el usuario 9 La Ingeniería de la Usabilidad 9 El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 67 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net ROI: incremento de la productividad American Express Call Center Software After Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Before Original application was 18 windows which users had to scan, remember, manage on desktop, etc. 80% of calls can be answered from a single window ROI: incremento de la productividad ConocoPhillips Intranet HR Portal Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Before Incoherent portal with inconsistent and unorganized navigation. Help desk was inundated with support calls… © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] After Help Desk calls reduced from 300 to 0 per day! 68 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 http://www.slideshare.net/createwithco ontext/how-people-really-use-the-iphone-pressentation Caso de éxito evidente Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito http://www.slideshare.net/aquentweb/web-design-for-roi © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 69 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 70 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 71 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito RESULTADO: REDUCCIÓN del 20% en la TASA de ABANDONO del PROCESO de COMPRA Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito Conferencia inaugural Interacción 2003 Vigo BSCH BBVA • primera caja de ahorros europea y la tercera institución financiera en España • 4.553 oficinas 20.697 empleados: media de edad superior a los 40 años. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 72 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Casos de éxito Locales Organizaciones científicas y profesionales Internacionales Cadius C Comunidad id d profesional f i l virtual it l Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 2001 2005 Asociación de ámbito universitario y profesional 1999 2001 Publicación digital independiente Grupo de colaboradores 2004 2001 © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 73 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Asociación Interacción Persona‐Ordenador http://www.aipo.es Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Índice 9 Presentación 9 Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de Breve evolución de las Tecnologías de la Información y de la Comunicación 9 Conceptos básicos: usabilidad, accesibilidad, Interacción Persona‐Ordenador 9 Metodología: 9 Diseño Centrado en el usuario 9 La Ingeniería de la Usabilidad 9 El modelo MPIu+a • El Retorno de la Inversión (ROI) en Usabilidad • Ejemplos y casos de éxito • Conclusiones y bibliografía © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 74 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Bibliografia bàsica Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Human‐Computer Interaction [A. Dix et. al., 2003] Prioritizing Web Usability [J. Nielsen & H. Loranger, 2006] Design web sites that work: Usability for the Web [T. Brink et. al., 2002] Designing the User Interface: Strategies for Effective Human‐ Computer Interaction [B. Shneiderman et al., 2004] Interaction Design [J. Preece et al., 2007] Don’t Make me Think [Steve Krug, 2005 2nd ed.] Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Bibliografia bàsica Diseño de sistemas interactivos centrados en el usuario [T. Granollers, J. Lorés y J.J. Cañas,. al., 2005] http://www.mpiua.net La Interacción Persona‐ Ordinador [J. Lorés et al., 2001] Llibro virtual disponible en la web de AIPO © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Designing Interactions [Bill Moggridge, 2007] Designing Interfaces. Patterns for Effective Interaction Design [Jenifer Tidwell, 2005] Homepage Usability: 50 Websites Deconstructed [J. Nielsen & M. Tahir, 2001] 75 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net (algunos) Enlaces de interés Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • ACM SigCHI: http://sigchi.org • Jakob Nielsen: • http://www.useit.com • http://usalo.es • http://www.webstudio.cl/blog • http://www.portalsocial.net Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 (algunos) Enlaces de interés • • • • • • • • • http://www.usabilityfirst.com http://www usabilitynet org http://www.usabilitynet.org http://www.usability.gov http://www.ainda.info http://www.upassoc.org http://www.interaction‐design.org http://uxnet org http://uxnet.org http://usableweb.com http://www.humanfactors.com © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 76 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Bibliografia • Usability Return on Investment (ROI) Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Jakob Nielsen, J.M. Berger, and Shuli Gilutz • 2008 Group Report • Nielsen Norman Group Report • http://www.nngroup.com/reports/roi Bibliografia • Cost‐Justifying Usability Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Bias, R. G.; Mayhew, D. J. , ; y , 1994 © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 2005 • Web Design for ROI: Turning Browsers into Buyers & Prospects into Leads • Loveday, L.; Niehaus, S. • 2007 • http://www.wd4roi.com 77 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Bibliografia • Project: Usability in the Enterprise Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • The Usability Professionals' Association Through collaboration among UPA members, we intend to , collect information about the impact of user‐centered design processes on the business performance of organizations. Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Conclusiones: Los usuarios perciben la calidad de un sistema mediante su interfaz sistema mediante su interfa • El futuro de la informática y del desarrollo de los sistemas interactivos en general pasa, sin ninguna duda, por investigar en el campo de la Interacción Persona‐Ordenador. © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 78 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Conclusiones • La calidad de un sistema software recae en gran parte en la Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 calidad de uso • necesidad de realizar un esfuerzo hacia la usabilitat de las interfaces • Aunque ... NO debemos vender usabilidad sino beneficios (la usabilidad en sí misma no tiene valor !!!) • Calcular minuciosamente el coste del retorno de la inversión (ROI) en usabilidad no es nada fácil inversión ( ) en usabilidad no es nada fácil • … por no decir IMPOSIBLE !!!!. • Sin embargo, estudios demuestran que está sobre el 10% del coste del proyecto Conclusiones • No hay forma de comparar el beneficio real Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • C Comparar el desarrollo de un mismo proyecto ld ll d i (siguiendo criterios DCU y sin estos) es imposible • Incluso, es perfectamente viable que un desarrollador o diseñador web experimentado realice una interfaz más usable sin seguir un DCU • Aunque ya dependemos de sus capacidades artísticas © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 79 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net Conclusiones Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 • Sin embargo estoy totalmente convencido que: • Los sistemas desarrollados siguiendo métodos DCU son de mejor calidad y • El RETORNO DE LA INVERSIÓN ES POSITIVO • Invertir en DCU y usabilidad es rentable !!! y Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Conclusiones • “The old computing is about what computers can do, The New Computing is about what d Th N C ti i b t h t people can do” • Leonardo Leonardo’ss Laptop Laptop • Ben Schneiderman http://mitpress.mit.edu/main/feature/leonardoslaptop/index.html © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] 80 European Software Institute "Jornada Usabilidad Web" GRIHO Grup de recerca en interacció personaordinador i integració de dades www.griho.net © Toni Granollers (20/11/2009) [email protected] Toni Granollers Escola Politècnica Superior (UdL) C/ Jaume II, 69 25001 – Lleida Jornada Usabilidad Web b © T. Granollers ‐ 2009 Gracias por su atención !! su atención !! (+34) 973 702750 @ [email protected] 81