Tradiciones y transmisión iconográfica en el arte altomedieval La iconografía del sacrificio de Isaac en el arte hispánico (siglos VII al XII) Begoña Cayuela Vellido ADVERTIMENT. La consulta d’aquesta tesi queda condicionada a l’acceptació de les següents condicions d'ús: La difusió d’aquesta tesi per mitjà del servei TDX (www.tdx.cat) i a través del Dipòsit Digital de la UB (diposit.ub.edu) ha estat autoritzada pels titulars dels drets de propietat intel·lectual únicament per a usos privats emmarcats en activitats d’investigació i docència. No s’autoritza la seva reproducció amb finalitats de lucre ni la seva difusió i posada a disposició des d’un lloc aliè al servei TDX ni al Dipòsit Digital de la UB. No s’autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX o al Dipòsit Digital de la UB (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant al resum de presentació de la tesi com als seus continguts. En la utilització o cita de parts de la tesi és obligat indicar el nom de la persona autora. ADVERTENCIA. La consulta de esta tesis queda condicionada a la aceptación de las siguientes condiciones de uso: La difusión de esta tesis por medio del servicio TDR (www.tdx.cat) y a través del Repositorio Digital de la UB (diposit.ub.edu) ha sido autorizada por los titulares de los derechos de propiedad intelectual únicamente para usos privados enmarcados en actividades de investigación y docencia. No se autoriza su reproducción con finalidades de lucro ni su difusión y puesta a disposición desde un sitio ajeno al servicio TDR o al Repositorio Digital de la UB. No se autoriza la presentación de su contenido en una ventana o marco ajeno a TDR o al Repositorio Digital de la UB (framing). Esta reserva de derechos afecta tanto al resumen de presentación de la tesis como a sus contenidos. En la utilización o cita de partes de la tesis es obligado indicar el nombre de la persona autora. WARNING. On having consulted this thesis you’re accepting the following use conditions: Spreading this thesis by the TDX (www.tdx.cat) service and by the UB Digital Repository (diposit.ub.edu) has been authorized by the titular of the intellectual property rights only for private uses placed in investigation and teaching activities. Reproduction with lucrative aims is not authorized nor its spreading and availability from a site foreign to the TDX service or to the UB Digital Repository. Introducing its content in a window or frame foreign to the TDX service or to the UB Digital Repository is not authorized (framing). Those rights affect to the presentation summary of the thesis as well as to its contents. In the using or citation of parts of the thesis it’s obliged to indicate the name of the author. Begoña Cayuela Vellido TRADICIONES Y LA ICONOGRAFÍA DEL TRANSMISIÓN SACRIFICIO DE ISAAC EN ICONOGRÁFICA EL ARTE HISPÁNICO EN EL ARTE (SIGLOS VII AL XII) ALTOMEDIEVAL Tesis doctoral | Directora: Dra. Milagros Guardia Pons 2013 Universitat de Barcelona | Facultat de Geografia i Història | Departament d‟Història de l‟Art Volumen 2 II Tesis doctoral para optar al título de doctora en Historia del Arte. Directora: Dra. Milagros Guardia Pons. Programa de doctorat: Història, Teoria i crítica de les arts: art català i connexions internacionals. Bienni 2003-2005. Departament d’Historia de l’Art. Universitat de Barcelona. (Volumen 2. Bibliografía. Anexos I y II. Apéndice fotográfico) III IV VOLUMEN 2 Bibliografía .............................................................................................................. VII DOCUMENTACIÓN ......................................................................................................................... VII FUENTES ....................................................................................................................................... VII BIBLIOGRAFÍA .................................................................................................................................IX DOCUMENTOS ELECTRÓNICOS .............................................................................................. CLXVII Anexo I: Obras excluidas del catálogo ............................................................. CLXIX SACRIFICIOS DESCARTADOS .................................................................................................... CLXIX ESCENAS TENIDAS COMO SACRIFICIOS .................................................................................... CLXIX Anexo II: Iconoteca 4.0 .................................................................................... CLXXI DESCRIPCIÓN DE LAS PANTALLAS ........................................................................................... CLXXI Apéndice fotográfico ..................................................................................... CLXXXI I) SAN PEDRO DE LA NAVE, CAPITEL SO DEL CRUCERO. .............................................. CLXXXI II) BEATO MORGAN, F. 6R. ......................................................................................... CLXXXVI III) BIBLIA DE 960, F. 21V. .......................................................................................... CLXXXVI IV) BIBLIA DE 960, TABLAS GENEALÓGICAS, F. 7R. ..................................................... CLXXXVI V) BEATO DE TÁBARA, F. 2R. ....................................................................................CLXXXVII VI) BEATO DE GIRONA, F. 11R. ...................................................................................CLXXXVII VII) BIBLIA DE RIPOLL, F. 6R. ......................................................................................CLXXXVII VIII) BIBLIA DE RODES, VOL. I, F. 1V. ......................................................................CLXXXVII IX) PLACA DE MARFIL DEL HERMITAGE CON ESCENAS DEL GÉNESIS. ......................... CLXXXIX X) BEATO FACUNDUS, F. 13R. .............................................................................................. CXC XI) LIBER COMMICUS, F. 93R. ............................................................................................. CXCI XII) PANTEÓN DE LOS REYES DE LEÓN, CAPITEL. ............................................................... CXCIII XIII) SAN PEDRO DE JACA, CAPITEL DE LA PORTADA SUR................................................ CXCV XIV) SANTIAGO DE COMPOSTELA, RELIEVE DE LA PORTADA DE PLATERÍAS. ................ CXCIX XV) SAN ISIDORO DE LEÓN, TÍMPANO DEL CORDERO. ...........................................................CCIII XVI) SAN ISIDORO DE LEÓN, CAPITEL. ............................................................................. CCVII XVII) SANT QUIRZE DE PEDRET, FRAGMENTO DE PINTURA MURAL. ..................................... CCX XVIII) BEATO DE TURÍN, F. 11R........................................................................................ CCXIX XIX) SANTA MARTA DE TERA, CAPITEL DEL ÁBSIDE........................................................ CCXX XX) SAN MARTÍN DE ARTAIZ, METOPA DE LA PORTADA. ................................................. CCXXII XXI) SAN QUIRCE DE BURGOS, CAPITEL SO DEL CRUCERO........................................... CCXXV XXII) BIBLIA DE 1162, F.18V...................................................................................... CCXXVIII XXIII) BIBLIA DE 1162, F. 3R. ...................................................................................... CCXXVIII XXIV) SANTA MARÍA DE PIASCA, CAPITEL GEMINADO EXTERIOR. .................................CCXXIX XXV) BEATO DE MANCHESTER, F. 9. ........................................................................... CCXXXII XXVI) BEATO DE SAN PEDRO DE CARDEÑA, F. 3R. ...................................................... CCXXXIII XXVII) SAN PRUDENCIO DE ARMENTIA, COLUMNA DEL NÁRTEX. ............................ CCXXXIV XXVIII) CLAUSTRO DE LA CATEDRAL DE SANTA MARIA DE GIRONA, PILAR. ......... CCXXXVII V XXIX) MATEO. SANTIAGO DE COMPOSTELA, COLUMNA ENTORCHADA DE LA PORTADA DEL MAESTRO CCXL XXX) REBOLLEDO DE LA TORRE, CAPITEL DOBLE. ........................................................ CCXLIII XXXI) CLAUSTRO DE LA CATEDRAL DE TARRAGONA, CAPITEL...................................... CCXLVI XXXII) MUSÉE DE CLUNY, CAPITEL. ........................................................................... CCXLIX XXXIII) CLAUSTRO DE SANTA MARÍA DE ALQUÉZAR, CAPITEL. ......................................... CCL FOTOS ADICIONALES ............................................................................................................... CCLIII VI Bibliografía Documentación ACTA ANC1-715-T-629, 1921. Acta de la sessió de la Junta de Museus de Barcelona de 08.04.1921. Arxiu Nacional de Catalunya. Fons ANC1-715-T-629, 12 p. CARTA ANC1-715, 1947. Carta al conservador del Museu Diocesà de Solsona sobre la propietat de les pintures murals de Sant Pau de Casserres, Sant Vicenç de Cardona i Sant Quirze de Pedret. Arxiu Nacional de Catalunya. Fons ANC1-715 / Junta de Museus de Catalunya, 6 de octubre de 1947. TC. Tumbo y becerro antiguo de privilegios y donaciones hechas al monasterio benedictino de San Salvador de Celanova (Orense) por los reyes y particulares, y sucesos notables ocurridos a abades y monjes. Archivo Histórico Nacional, CODICES, L.986 Fuentes AGUSTÍN DE HIPONA. Obras completas de San Agustín. XVI-XVII. La ciudad de Dios. Edición bilingüe comentada. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 1988. BEDA. The Lives of the Holy Abbots of Weremouth and Jarrow. En: Ecclesiastical History of the English Nation, trans. J.A. Giles. London: J.M. Dent; New York: E.P. Dutton, 1910. (Everyman's Library; 479). BIBLIA SACRA IUXTA VULGATAM VERSIONEM. Adiuvantibus Bonifatio Fischer ... [et al.] recensuit et brevi apparatu critico instruxit Robertus Weber. Ed. quartam emendatam. Stuttgart : Deutsche Bibelgesellschaft, 1994. VII EUSEBIO DE CESAREA. Historia eclesiástica. Texto, versión española, introducción y notas por Argimiro Velasco Delgado. Madrid: Editorial Católica, 1973. FILON DE ALEJANDRÍA (PHILON D’ALEXANDRIE). De Abrahamo. Introduction, traduction et notes par Jan Gorez. Paris: Éditions du Cerf, 1966. FULGENCIO DE RUSPE. Fulgentius Ruspensis Episcopus – Sermones Sive In Sequentes Homilias. Patrologia Latina Migne, LXV. (col. 864B-865A) GREGORIO MAGNO. Epistolae, II, XI, 10. Monumenta Germaniae Historica (MGH), pp. 269-272. ISIDORO DE SEVILLA. Etimologías. 2 vols. Edición bilingüe de José Oroz Reta y Manuel-A. Marcos Casquero. Introducción por M. C. Díaz y Díaz. 2ª ed. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 1993. (BAC Normal; 433 y 434). ISIDORO DE SEVILLA. Isidorus Hispaliensis – Mysticorum Expositiones Sacramentorum Seu Quaestiones In Vetus Testamentum. Patrologia Latina Migne, LXXXIII. (col. 249-251). ISIDORO DE SEVILLA, Mysticorum Expositiones Sacramentorum Seu Quaestiones In Vetus Testamentum. Patrologia Latina Migne, LXXXIII. NUEVO TESTAMENTO. 1972. NÁCAR, Eloíno; COLUNGA, Alberto (versión). Madrid: BAC. (BAC Minor; 4). VIII Bibliografía AA.VV, 2000-2001 AA.VV. Beatus. Apocalipsis.Vol. 3. Estudio del manuscrito del apocalipsis de San Juan Beato de Liébana de San Miguel de Escalada. Valencia: Scriptorium. AAZ, [s.a.] Album artístico de Zamora. [En línea]. [S.l.]: [s.n.], [s.a.]. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=924. (Por las fotografías publicadas en la revista se deduce que esta publicación debe fecharse antes de 1930 y posiblemente después de 1906.) Abou-El-Haj, 1997 ABOU-EL-HAJ, Barbara. 1997. Santiago de Compostela in the Time of Diego Gelmírez. Gesta, 36(2). Visual Culture of Medieval Iberia, p. 165-179. Ahechu, 1980 AHECHU, Joaqu n 98 rt i z: Rom ni o N v rro . Pamplona: [s.n.]. Ainalov, [1900]1961 AINALOV, Dmitrii Vlas‟evich. [1900]1961. Hellenistic Origins of Byzantine Art. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. Ainaud, 1973 AINAUD DE LASARTE, Joan. 1973. Art romànic. Guia, Barcelona: [s.e]. Ainaud, 1993 AINAUD DE LASARTE, Joan. 1993. Les col·leccions de pintures romàniques del Museu Nacional d‟Art de Catalunya Butlletí MNAC. I, p. 57-69. Albareda, 1927 ALBAREDA, Dom Anselm M. 1927. Els Manuscrits de la Biblioteca Vaticana Reg. Lat. 123, Vat. Lat. 5730 i el Scriptorium de Santa Maria de Ripoll. Catalonia IX monastica: Recull de documents i estudis referents a Monestirs catalans, 1, p. 2396. Alcoy, 1987a ALCOY PEDRÓS, R. 1987. La Bíblia de Sant Pere de Rodes. En: Catalunya Romànica. X. El Ripollès. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 292-305. Alcoy, 1987b ALCOY PEDRÓS, R. 1987. Bíblia de Ripoll. En: Catalunya Romànica. X. El Ripollès. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 305-315. Alfani, 2006 ALFANI, Elena. 2006. Itinerari artistici tra Lombardia, Catalogna e Oriente. En: PIVA, P. (ed.). Pittura murale del Medioevo lombardo. Ricerche iconografiche: l’ lt Lomb rdi ( se oli XI-XIII). Milano: Jaca Book, p. 9-29. Alfonso, 2008 ALFONSO ANTÓN, Isabel. 2008. Moreruela revisitada: viejos documentos, nuevos interrogantes. En: LARRÉN IZQUIERDO, Hortensia (ed.). Moreruela. Un monasterio en la historia del Císter. [Salamanca]: Junta de Castilla y León. Al-Hamdani, 1972-1973 AL-HAMDANI, Betty. 1972-1973. Los frescos del ábside principal de San Quirce de Pedret. Anuario de estudios medievales, 8, p. 405-461. Al-Hamdani, 1989 AL-HAMDANI, Betty 98 9 Reconstrucció d‟alguns frescs de Pedret L’Erol. Revist cultural del Berguedà. Berga: Àmbit de Recerques del Berguedà, 27, p. 15-24. Al-Hamdani, 1998 AL-HAMDANI, Betty. 1998. El Banquet funerari representat en els frescs romànics de s. Quirze de Pedret i les seves implicacions en el conjunt global. En: I Simposium X d'Arqueologia Medieval. Homenatge al Prof. Manuel Riu. Pre-actes (Berga 25-28 març 1998), p. 44-45. Almeida Fernandes, 2009 ALMEIDA FERNANDES, Paulo. 2009. Esplendor ou Declínio? A arquitectura do século VII no território português. En: CABALLERO ZOREDA, Luis; UTRERO AGUDO, Mª de los Ángeles (coords.). La Arquitectura: el siglo VII frente al siglo VII. Mérida: CSIC, Junta de Extremadura, p.241-273. Almeida Fernandes, 2010 ALMEIDA FERNANDES, Paulo. 2010. Novos elementos sobre a arte moçárabe em território português. Xarajîb, 7. (1.º Colóquio Internacional sobre Moçárabes). Silves: Centro de Estudos Luso-Árabes, p.71-103 Alonso Álvarez, 2005 ALONSO ÁLVAREZ, Raquel. 2005. Los enterramientos de los reyes visigodos. En: Fundamentos medievales de los particularismos hispánicos. IX Congreso de Estudios Medievales, León, p. 363-375. Alonso Álvarez, 2007 ALONSO ÁLVAREZ, Raquel. Los enterramientos de los reyes de León y Castilla hasta Sancho IV. e-Spania [En línea]. Disponible en: http://e-spania.revues.org/109 Alonso Álvarez, 2008 ALONSO ÁLVAREZ, Raquel. 2008. El panteón de los reyes de Asturias. Modelos ideológicos. En: CANTARELLAS CAMPS, Catalina (ed.). Modelos, intercambios y recepción artística (de las rutas marítimas a la navegación en red), Palma, octubre de 2004, Palma: Universitat de les Illes Balears, p. 37-48. Alonso; Caballero; Rodríguez, 1998 XI ALONSO MATHIAS, F.; CABALLERO ZOREDA, Luis; RODRÍGUEZ TROBAJO, E.1998. Datación de una viga de la iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Archivo Español de Arqueología, 71, p. 283-294. Alonso; Rodríguez; Rubinos, 2004 ALONSO MATHIAS, F.; RODRÍGUEZ TROBAJO, E.; RUBINOS PÉREZ, Antonio. 2004. Datación de madera constructiva en San Pedro de La Nave (Zamora) y su interdatación con San Juan de Baños (Palencia). En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos, p. 209-237. Alonso Cardona, 1993 ALONSO CARDONA, Esther. 1993. Aproximación al Beato del Museo Arqueológico Nacional. Boletín del Museo Arqueológico Nacional, XI, p. 63-78. Alonso Cardona, 1995 ALONSO CARDONA, Esther. 1995. Estructuración del Beato del Museo Arqueológico Nacional. Boletín del Museo Arqueológico Nacional, XIII, p. 85-102. Alpers, 1976 ALPERS, Svetlana. 1976. Describe or narrate? A problem in realistic representation. New literary history, 8(1), p. 15-41. Alpers, 1977 ALPERS, Svetlana. 1977. Is Art History? Daedalus, 106(3), p. 1-13. Alpers, 1983 ALPERS, Svetlana. 1983. The art of describing: Dutch art in the seventeenth century. Chicago: University of Chicago Press, 1983. Álvarez, 2010 XII ÁLVAREZ, Pedro. 2010. El mal de la piedra ataca a Santa María de Piasca. El Diario Montañés. [En línea]. 9 de Diciembre de 2010, p. 1208-1209. Disponible en: http://www.eldiariomontanes.es/v/20101209/region/penarrubia/piedra-ataca-santamaria-20101209.html. Amador de los Ríos, José, 1876 AMADOR DE LOS RÍOS, José. 1870. La basílica de San Andrés de Arméntia y la Iglesia de Santa María de Estíbaliz (Álava). Museo Español de Antigüedades, VII, p. 383-393. Amador de los Ríos, 1891 AMADOR DE LOS RÍOS, Rodrigo. 1891. España. Sus Monumentos y Arte. Su Naturaleza e Historia. Santander Barcelona: Establecimiento tipográfico “Arte y Letras”. Andrade, 1997 ANDRADE CERNADAS, José Miguel. 1997. El Monacato benedictino y la sociedad de la Galicia medieval (siglos X al XIII). A Coruña. Publicacións do Seminario de Estudos Galegos. (Galicia Medieval: Estudios; 3). Andrés, 2007 ANDRÉS ORDAX, Salvador. 2007. El Tesoro de la Monarquía Leonesa. . En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coords.). Real Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 169-193. Andrés, de, 1978 ANDRÉS, Gregorio de. 1978. Nuevas aportaciones documentales sobre los códices Beatos. Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos. LXXXI (3), p. 519-552. Antón, 1905-1906 XIII ANTÓN, F. 1905-1906. San Pedro de la Nave. Crónica de una excursión. Boletín de la Sociedad Castellana de Excursiones, 2, p. 448-452. Anthony, 1951 ANTHONY, Edgard. 1951. Romanesque Frescoes. Princeton. Añíbarro, 1879 AÑÍBARRO, Manuel Martínez. 1879. La abadía de San Quirce, Descripción histórica y pintoresca de este interesante monumento. En: Juegos Florales de Burgos: composiciones premiadas en los años 1878 y 1879. Burgos. Aragonés, 1996 ARAGONÉS ESTELLA, Esperanza. 1996. La imagen del mal en el románico navarro. Pamplona: Gobierno de Navarra. Aramendía, 2001 ARAMENDÍA, José Luis. 2001. El Románico en Aragón. III. Cuencas del Ara, Vero, Alcanadre, Guatizalema y Flumen. Zaragoza: Leyere Ediciones. Aramendía, 2003 ARAMENDÍA, José Luis. 2003. El Románico en Aragón. V. Cuencas del Aragón y el Arba. Zaragoza: Leyere Ediciones. Arbeiter, 2004 ARBEITER, Achim. 2004. A propósito de Arte prerrománico hispano de I.G. Bango Torviso. Pyrenae, 35(2), p. 81-116. Arce, 1996 ARCE, Agustín. 1996. Itinerario de la virgen Egeria (381-384). 2ª ed. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos. Arce Sainz, 2009 XIV ARCE SAINZ, Fernando. 2009. Historia de Arte, Arqueología de la Arquitectura y el telescopio de Galileo. Arqueología de la Arquitectura, 6, p. 21-29. Arce Sainz; Caballero, 1997 ARCE SAINZ, Fernando; CABALLERO ZOREDA, Luis. 1997. La iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Arqueología y arquitectura. Archivo Español de Arqueología, 70, p. 221-274. Arce Sainz; Caballero, 2004 ARCE SAINZ, Fernando; CABALLERO ZOREDA, Luis. 2004. Arqueología de la arquitectura de la iglesia de La Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 5 -197. Arco Garay, 1916 ARCO GARAY, Ricardo del. 1916. El Castillo de Alquézar. Linajes de Aragón, VII, p. 54-57. Arco Garay, 1921 ARCO Y GARAY, Ricardo del. 1921. Aragón monumental. La ciudad de Jaca. Boletín de la Sociedad Española de Excursiones, T. XXIX, 3er trimestre, p. 165-191. Arco Garay, [1921]1942 ARCO Y GARAY, Ricardo del. 1942. Catálogo monumental de Huesca. [En línea].Valencia. Manuscrito, entregado en 1921. 2. vols. Disponible en: http://aleph.csic.es/imagenes/mad01/0010_CMTN/html/001359483_V01T.html#pa ge/108/mode/2up Arnheim, 1998 ARNHEIM, Rudolph. 1998. El pensamiento visual. Barcelona: Paidós. XV Ashburnham, 1861 ASHBURNHAM, Bertram (4th earl of). 1861. Catalogue of the manuscripts at Ashburnham place [the property of the earl of Ashburnham]. Appendix. XV. Apocalypsis S. Johannis. [En línea] Disponible en: http://books.google.es/books?id=mycCAAAAQAAJ&printsec=frontcover&source= gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Avril, et al., 1982 AVRIL, François, et al. 1982. Manuscrits enluminés de la Péninsule Ibérique. Paris: Bibliothèque Nationale. Avril, 1983 AVRIL, François. 1983. Les arts de la couleur. En: BARRAL, X, et al. Les royaumes d’O ident. Paris: Gallimard, p. 159-259. Ayuso, 1945 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1945. Los elementos extrabíblicos del Octateuco. Estudios Bíblicos, IV, p. 35-60. Ayuso, 1948 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1948. Los elementos extrabíblicos de los Macabeos y apéndices del Antiguo Testamento. Estudios Bíblicos, VII, p. 147-166. Ayuso, 1953 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1953. La Vetus Latina Hispana: Origen, Dependencia, Derivaciones, Valor E Influjo Universal. I. Prolegómenos. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Instituto Francisco Suarez. Ayuso, 1960 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1960. La Biblia visigótica de San Isidoro de León. Estudios bíblicos, 19, p. 5-24, 167-200, 271-309. XVI Ayuso, 1961 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1961. La Biblia visigótica de San Isidoro de León. Estudios bíblicos, 20: 5-43, 243-259, 359-406. Ayuso, 1965 AYUSO MARAZUELA, Teófilo. 1965. La Biblia visigótica de San Isidoro de León. Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Patronato Raimundo Lulio. Instituto Francisco Suárez. Azkarate Garai-Olaun; Sánchez, 2003 AZKARATE GARAI-OLAUN, A.; SÁNCHEZ ZUFIAURRE, L. 2003. Las iglesias prefeudales en Álava. Cronotipología y articulación espacial. Arqueología de la Arquitectura. [En línea]. 2, p. 25-36. Disponible en: http://arqarqt.revistas.csic.es/index.php/arqarqt/article/view/21/21 Azkarate Garai-Olaun; Fuente (dirs.), 2006 AZKARATE GARAI-OLAUN, A.; DE LA FUENTE ARANA, Ander (dirs.). 2006. Plan Director para la restitución de los valores históricos y simbólicos de San Prudencio de Armentia y su entorno. [En línea]. Vitoria-Gasteiz: Grupo de investigación en Arqueología de la Arquitectura de la UPV-EHU, 2006. Disponible en: http://www.ehu.es/gpac/PDFs/PlanDirectorArmentiaWeb.pdf Azcárate Ristori, 1963 AZCÁRATE RISTORI, José Mª de. 1963. La Portada de Platerías y el programa iconográfico de la catedral de Santiago. Archivo Español de Arte, 36, p. 1-20. Azcárate Ristori, 1975 AZCÁRATE RISTORI, J. M. 1975. Basílica de Armentia y Estíbaliz. En: ENCISO VIANA, Emilio, et al. Catálogo monumental: Diócesis de Vitoria. Tomo IV, la XVII llanada alavesa occidental. Vitoria: Obispado de Vitoria: Obra Cultural de la Caja de Ahorros Municipal de Vitoria, p. 99-129. Baca, (ed.), 2002 BACA, Murtha (ed.). 2002. An Introduction to Art Image Access: Issues, Tools, Standards, Strategies. [En línea]. Los Angeles: Getty Research Institute. Disponible en: http://www.getty.edu/research/publications/electronic_publications/intro_aia/index. html Baca; Harpring, 2008 BACA, Murtha; HARPRING, Patricia (eds.). 2008. Categories for the Descriptio of Works of Art. [En línea]. J. Paul Getty Trust: College Art Association. [Revised 9/06/2009]. Disponible en: http://www.getty.edu/research/publications/electronic_publications/cdwa/index.html Bango, 1989 BANGO TORVISO, Isidro G. 1989. Alta edad mediade la tradición hispanogoda al románico. Madrid: Sílex. Bango, 1992 BANGO TORVISO, Isidro G. 1992. El espacio para enterramientos privilegiados en la arquitectura medieval española. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte, 4, p. 93-132. Bango, 1994 BANGO TORVISO, Isidro G. 1994. Arquitectura y Escultura. En: Historia del Arte de Castilla y León. Tomo II. Arte Románico. Valladolid: Ámbito Ediciones, Junta de Castilla y León. Consejería de Cultura y Turismo. XVIII Bango, 1997 BANGO TORVISO, Isidro G. 1997. El arte románico en Castilla y León. Madrid: Banco de Santander. Bango, 2001 BANGO TORVISO, Isidro G. 2001. La piedad de los reyes Fernando I y Sancha. Un tesoro sagrado que testimonia el proceso de renovación de la cultura hispana del siglo XI. En: BANGO TORVISO, Isidro G. (ed.). Maravillas de la España medieval: Tesoro sagrado y monarquía. I. Estudios y catálogo. [Valladolid]: Junta de Castilla y León [etc.], p. 223-227. Bango, 2006 BANGO TORVISO, Isidro G. 2006. 13. Crismera. En: BANGO, Isidro G. (dir.). La Edad de un reyno: las encrucijadas de la Corona y la diócesis de Pamplona : Sancho el Mayor y sus herederos : el linaje que europeizó los reinos hispanos. [s.l.]: Epítome, p. 83-87. Bann, [1996]2003 BANN, Stephen. [1996]2003. Meaning and interpretation. En: NELSON, Robert S.; SHIFF, Richard (eds.). 1996. Critical Terms for Art History. Chicago: The University of Chicago, p. 128-142] Baraut, 1978 BARAUT, Cebrià. 1978. Les actes de consagracions d'esglésies del bisbat d'Urgell (segles IX-XI). Urgellia, 1, p. 11-182. Bardy, 1940 BARDY, Gustave. 1940. Formules liturgiques grecques à Rome au IVe siècle. Recherches de science religieuse, 30, p. 109-112. Barnhouse, 1997 XIX BARNHOUSE, Rebecca. 1997. Pictorial responses to textual variations in the illustrated Old English Hexateuch. Manuscripta, 41, p. 67-87. Barrachina, 1998-1999 BARRACHINA NAVARRO, Jaime. 1998-1999. Las portadas de la iglesia de Sant Pere de Rodes. Lo vs mœnus , 4, p. 7-35. Barral, 1975 BARRAL, Xavier. Un chapiteau roman de Saint-Pierre de Rodes, au Musée de Cluny. Bulletin Monumental, 133(IV), 1975. Barral, 1980 BARRAL, Xavier. 1980. Recuperación de la ilustración de los Beatos en la iconografía del arte monumental románico. En: Actas del Simposio para el estudio de los ódi es del “Coment ri o l po li psis” de Be to de Li éb n , M dr id 1976. II. Madrid: Joyas Bibliográficas, p. 35-54. Barral, 1981 BARRAL, Xavier, L’ rt Pre-Romànic a Catalunya. Segles IX-X, Barcelona: Edicions 62. Barral, 2006 BARRAL, Xavier. 2006. Contre l’ rt rom n? Ess i sur un p ss é réinventé. [Paris]: Fayard. Barral, 2010 BARRAL, Xavier. 2010. Arte medievale e riforma gregoriana. Riflessioni su un problema storiografico. Hortus Artium Medievalium, 16, p. 355-364. Barroso; Morin, 1992 XX BARROSO, Rafael; MORÍN, Jorge. 1992. Nuevas observaciones sobre la decoración pictórica mozárabe de la iglesia de San Quirico de Pedret (Berga, Barcelona). Boletín de Arqueología Medieval, 6, 1992, p. 171-184. Barroso; Morin, 1993 BARROSO CABRERA, Rafael; MORIN DE PABLOS, Jorge. 1993. El árbol de la vida. Un estudio de iconografía visigoda: San Pedro de la Nave y Quintanilla de las Viñas. Madrid: [s.l.], p. 70-109. Barroso; Morin, 1997 BARROSO CABRERA, Rafael; MORIN DE PABLOS, Jorge. 1997. La iglesia visigoda de San Pedro de la Nave. Madrid: Ediciones B. M. M. & P. Barroso; Morin, 2000 BARROSO CABRERA, Rafael; MORIN DE PABLOS, Jorge. 2000. Fórmulas y temas iconográficos en la plástica hispanovisigoda (siglos VI-VIII). El problema de la influencia oriental en la cultura material de la españa tardoantigua y altomedieval. Anejos del Archivo Español de Arqueología, XXIII, p. 279-306 Bartal, 1992 BARTAL, Ruth. 1992. The Iconographic Program of Santa Maria in Piasca, an Image of the Contemporary Reality. Arte Medievale, VI(2), p. 1-13. Bartal, 2003 BARTAL, Ruth. 2003. La representación de un compromiso nupcial regio en una fachada románica hispana. En: SÁNCHEZ AMEJEIRAS, R; SENRA GABRIEL Y GALÁN, J. L. (coords.). El tímpano románico. Imágenes, estructuras y audiencias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, p. 279-294. XXI Barugel, 1989 BARUGEL, Albert. 1989. "El sacrificio de Isaac”: motivos midráshicos en el romancero peninsular. Rilce, 5(1), p. 9-30. Baschet, 1992 BASCHET, Jerôme. 1992. Remarques sur l‟indexation iconographique Les vidéodisques des manuscrits de la Bibliothèque Vaticane et la réalisation d‟une base de données iconographique. Arte Medievale, II Serie, VI(1), pp. 199-204. Baschet, 1994 BASCHET, Jerôme 994 R emarques sur l‟indexation iconographique L‟expérience des vidéodisques des manuscrits de la Bibliothèque Vaticane. Mél ng es de l’É ole Française de Rome. Moyen Age, 106(1), p. 179-188. Baschet, 1996 BASCHET, Jerôme. 1996. Liturgia e Iconografia. En: En i lope di dell’ rte Medievale. Vol. VII. Roma, p. 744-749. Baschet, 2000 BASCHET, Jerôme. 2000. Le sein du père. br h m et l p ternit é d ns l ’O ident médiéval. Paris: Gallimard. (Le Temps des Images). Baschet, 2008 BASCHET, Jerôme. 2008. L’i onogr phi e médiév l e. Paris: Gallimard. Beer, 1910 BEER, Rudolf. 1910. Los manuscrits del Monastir de Santa María de Ripoll. Per Rudolf Beer (Traducció del alemany d'En Pere Barnils y Giol). Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, V(35), p. 137-170; V(36), p. 137-170; V(37), p. 230-278; V(38), p. 299-320; V(39), p. 329-365 y V(40), p. p. 492-520. Beissel, 1893 XXII BEISSEL, Stephan. 1893. Vaticanische miniaturen. Freiburg im Bresgau; St. Louis, Mo. [etc.]: Herder'sche Verlagshandlung. Beissel, 1906 BEISSEL, Stephan. 1906. Geschichte der Evangeliarbücher in der ersten Hälfte des Mittelalters. Freiburg im Breisgau, St. Louis, Mo.: Herder. Belli d’Elia, 2003 BELLI D‟ELIA, Pina. 2003. Puglia romanica. Milano: Jaca Book. Belting, [1990]2009 BELTING, Hans. 2009. Imagen y culto. Una historia de la imagen anterior a la era del arte. Madrid: Akal. Berger, 1893 BERGER, Samuel. 1893. Histoire de la Vulgate pendant les premiers siècles du moyen âge. Nancy: Imprimerie Berger-Levrault et Cie. Bergman, 1980 BERGMAN, Robert P. 1980. The Salerno Ivories. Ars Sacra from Medieval Amalfi. Cambridge (MA): Harvard University Press. Bernal, 1954 BERNAL, José R. 1954. Lecturas y oraciones en la Vigilia Pascula hispana. Hispania Sacra, XVII(33-34), p. 1[283]-65[347]. Bertaux, 1906 BERTAUX, Émile. 1906. La sculpture chrétienne en Espagne des origines au XIVe siècle. En: MICHEL, André (dir.). Histoire de l’ rt depuis les premiers temps hrétiens jusqu’à nos jours. [En línea]. T. II, 1ª part. París: Armand Colin, p. 214295. Disponible en: http://bibliotheque-numerique.inha.fr/collection/7263-histoirede-l-art-depuis-les-premiers-te/?n=5 XXIII Białostocki, 1973 BIAŁOSTOCKI, Jan. 1973. Estilo e iconografía: contribución a una ciencia de las artes. Barcelona: Barral. Białostocki, 1974 BIAŁOSTOCKI, Jan. 1974. Iconography. En: Dictionary of the History of the Ideas. Vol. II. Despotism - Law, Common. [En línea] New York: Philip P. Wiener. Disponible en: http://xtf.lib.virginia.edu/xtf/view?docId=DicHist/uvaGenText/tei/DicHist2.xml;chu nk.id%3Ddv2-57;toc.depth%3D1;toc.id%3Ddv257;brand%3Ddefault;query%3Diconography#1 Bishko, [1961]1984 BISHKO, Charles Julian. [1961]1984. Liturgical Intercession at Cluny for the KingEmperors of Leon. Studia Monastica, 7, p. 53-76. Reimpreso en BISHKO, Charles Julian.1984. Spanish and Portuguese monastic history, 600-1300. [En línea]. London: Variorum Reprints. (Collected studies series; 188). Disponible en: http://libro.uca.edu/monastic/monastic8.htm . Bishko, [1964]1984 BISHKO, Charles Julian. [1964]1984. The Liturgical Context of Fernando I's Last Days According to the So-Called "Historia Silense". Hispania Sacra, XVII-XVIII, p. 47-59. Reimpreso en Bishko, Charles Julian.1984. Spanish and Portuguese monastic history, 600-1300. [En línea]. London: Variorum Reprints. (Collected studies series; 188). Disponible en: http://libro.uca.edu/monastic/monastic7.pdf Bishko, [1968-9]1980 BISHKO, Charles Julian. [1968-9]1980. Fernando I y los orígenes de la Alianza castellano-leonesa con Cluny. Cuadernos de historia de España, 47-48 (1968), p. XXIV 31-135. Ibid, 49-50 (1969), p. 50-116. Reimpreso en BISHKO, Charles Julian.1980. Fernando I and the Origins of the Leonese-Castilian Alliance with Cluny. Studies in Medieval Spanish Frontier History. [En línea]. London: Variorum Reprints. (Collected studies series; 188), p. 53-76. Disponible en: http://libro.uca.edu/frontier/bishko2.htm Blaauw, 1994 BLAAUW, Sible de. 1994. Cultus et Decor. Liturgia e architettura nella Roma tardoantica e medievale. Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana. Blázquez, 1906 BLÁZQUEZ, Antonio. 1906. Los manuscritos de los comentarios al Apocalipsis de S. Juan por San Beato de Liébana. Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, X(4-5). Boehm, 2002 BOEHM, O. 2002. The Binding of Isaac : an inner-biblical polemic on the question of 'disobeying' a manifestly illegal order. Vetus Testamentum, 52, p. 1-12. Bohigas i Balaguer, 1960 BOHIGAS I BALAGUER, Pere. 1960. La ilustracion y la decoracion del libro manuscrito en Cataluña; contribución al estudio de la historia de la miniatura catalana. Barcelona: Asociación de Bibliófilos de Barcelona. Bohigas i Balaguer, 1966 BOHIGAS I BALAGUER, Pere. 1966. Códices miniaturados en las iglesias de Gerona. Revista de Girona, 35, p. 11-15. Bohigas i Balaguer, 1974 BOHIGAS I BALAGUER, Pere 974 Les derniers temps de l‟enluminure romane en Catalogne. Les Cahiers de Saint-Michel de Cuxa, 5: XX-XX. XXV Bohigas i Balaguer, 1977-1981 BOHIGAS I BALAGUER, Pere. 1977- 98 La miniatura a l‟època románica Lambard, I, p. 105-113. Bohigas; Campuzano, 2003 BOHIGAS, Ramón y CAMPUZANO, Enrique. 2003. Santa María la Real de Piasca. Clavis: boletín del Museo Diocesano de Santillana del Mar, 4, p. 8-81. Bolòs, 1980 BOLÒS, Jordi. 1980. L'evolució del domini del monestir de Sant Llorenç prop Bagà durant els segles IX-XII. Acta historica et archaeologica mediaevalia, [En línea] núm. 1, p. 55-75. Disponible en: http://repositori.udl.cat/handle/10459.1/41683 Bolòs, 2009 BOLÒS, Jordi (ed.). 2009. Diplomatari del monestir de Sant Pere de la Portella. Barcelona: Fundació Noguera. Borges, [1960]1985 BORGES, Jorge Luis. [1960]1985. Otras inquisiciones. Madrid: Alianza Editorial. Boto, 2004 BOTO VARELA, Gerardo. 2004. Escultura románica en Castilla y León. Límites y perspectivas. En: RODRÍGUEZ PAJARES, E. J. (dir.). El arte románico en el territorio burgalés. Burgos. Boto, 2007 BOTO VARELA, Gerardo. 2007. Arquitectura medieval. Configuración espacial y aptitudes funcionales. En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coords.). Real Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 51-103. Boto, 2009 XXVI BOTO VARELA, Gerardo. 2009. Morfogénesis espacial de las primeras arquitecturas de San Isidoro. Vestigios de la memoria dinástica leonesa. En: HUERTA, Pedro Luis. Siete maravillas del Románico español. Aguilar de Campoo (Palencia): Fundación Santa María la Real, p. 153-191. Boto, 2010 BOTO VARELA, Gerardo. 2010. Las dueñas de la memoria. San Isidoro de León y sus Infantas. Románico, 10, p. 75-82. Boto, 2012a BOTO VARELA, Gerardo. 2012. Aposentos de la memoria dinástica. Mudanza y estabilidad en los panteones regios leoneses (1157-1230). Anuario de Estudios Medievales, [En línea] 42(2), p.535-565. Disponible en: http://estudiosmedievales.revistas.csic.es/index.php/estudiosmedievales/article/view /408 Boto, 2012b BOTO VARELA, Gerardo. 2012. In Legionenssy regum cimiterio. La construcción del cuerpo occidental de San Isidoro de León y el amparo de los invitados a la Cena del Señor. En: AA.VV. Monumentos singulares del románico. Nuevas lecturas sobre formas y usos. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 93-135. Boto; Martínez, 2010 BOTO VARELA, Gerardo; MARTÍNEZ TEJERA, Artemio M. 2010. Historiar la Arquitectura medieval. Intersecciones epistemológicas de la Historia del Arte y la Arqueología de la Arquitectura. Arqueología de la Arquitectura, [En línea] 7, p. 263-275. Disponible en: http://arqarqt.revistas.csic.es/index.php/arqarqt/article/view/122/118 XXVII Bourgeois, 1969 BOURGEOIS Ariane. 1969. Plats à reliefs d'applique de Belo. En: Mélanges de la Casa de Velázquez. [En línea] 5, 1969. p. 31-71. Disponible en: http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/casa_0076230x_1969_num_5_1_992 Bousquet, 1974 BOUSQUET, J. 1974. Le thème des Archanges a l‟étendard de la Catalogne a l‟Italie et a Byzance. Les cahiers de Saint-Michel de Cuxa, 5, p. 7-27. Bovini, 1954 BOVINI, Giuseppe. 1954. I sarcofagi paleocristiani della Spagna. Città del Vaticano: Societa Amici delle Catacombe. (Amici delle catacombe; 22). Bracons, 1984 BRACONS CLAPÉS, Josep. 1984. El museu de Solsona. Cronologia d'una transformació. D’ rt , 10, p. 293-296. Branner, 1976 BRANNER, Robert. 1976. “Fabrica, opus” and the Dating of Mediaeval Monuments. Gesta, 15(1/2). Essays in Honor of Sumner McKnight Crosby, p. 27-30. Bravo, [1992] BRAVO GARCÍA, Antonio. [1992]. In circuito impii ambulant. El tiempo en la historia, la religión y la herejía. En LOMAS, F. J.; DEVÍS, F. (eds.). De Constantino a Carlomagno. Disidentes, heterodoxos, marginados. Cádiz: Servicio de Publicaciones de la U. de Cádiz. Bregman, 2001 XXVIII BREGMAN, Marc. 2001. Midrash as visualization. The Journal of Textual Reasoning, [En línea] 10. Disponible en: http://etext.lib.virginia.edu/journals/tr/archive/volume10/Bregman.html Brink, 2002 BRINK, Eddy van den. 2002. Abraham‟s sacrifice in Early Jewish and Early Christian Art. En: NOOR, Ed; TIGGHELAAR, Eibert (ed.). The Sacrifice of Isaac. The Aqedah (Genesis 22) and its Interpretation. Leiden: Boston: Köln, Brill, p. 140-151. Brock, 1981 BROCK, Sebastian. 1981. Genesis 22 in Syriac Tradition. En: CASETTI, P. et al. (ed.). Mélanges Dominique Barthélemy. Fribourg, Suisse: Editions Universitaires; Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, p. 1-30. Brock, 1999 BROCK, Sebastian. 1999. From Ephrem to Romanos. Interactions between Syriac and Greek in Late Antiquity. Brookfield, Vt.: Ashgate. Brock, 2008 BROCK, Sebastian. 2008. Ephrem and the Syriac tradition. En: YOUNG, F. et al. (ed.). The Cambridge History of Early Christian Literature. Cambridge: Cambridge University Press, p. 362-372. Brodbeck, 2010 BRODBECK, Sulamith. 2010. Les mosaïques de Monreale, un programme orchestré par Guillaume II et les familiares regis (Sicile, fin du XIIe siècle). En: CAZES Quitterie, et al. (org.). tes des Journée d’études. L (28 mai 2010), Paris. Bruhn, 1963 XXIX ulture des om m nd it ires BRUHN DE HOFFMEYER, Ada. 1963. From Mediaeval Sword to Renaissance Rapier. Gladius, II, p. 5-68. Bruhn, 1988 BRUHN DE HOFFMEYER, Ada. 1988. Las armas en la historia de la Reconquista. Gladius, Vol. especial, p. 31-101. Buchan, 2004 BUCHAN, T. 2004. “Blessed is He Who H s Brou ght d m from She ol”: Christ’s Descent to de Dead in the Theology of Saint Ephrem. Piscataway, N. J.: Gorgias Press. Bucur, 2007 BUCUR, Bogdan Gabriel. 2007. Exegesis of Biblical Theophanies in Byzantine Hymnography: Rewritten Bible? Theological Studies, 68, p. 92–112. Bucur, 2009 BUCUR, Bogdan Gabriel. 2009. The Mountain of the Lord: Sinai, Zion, and Eden in Byzantine Hymnographic Exegesis. En: LOURIÉ B.; ORLOV, A. (eds.). Symbola caelestis: Le symbolisme liturgique et paraliturgique dans le monde chrétien. Piscataway, NJ: Gorgias, 129-172. Buesa, 2003 BUESA CONDE, Domingo J. 2003. Alquézar. En: YARZA LUACES, Joaquín; BOTO VARELA, Gerardo (coords.). Claustros románicos hispanos. León: Edilesa, p. 262263. Buesa, 2005 BUESA CONDE, Domingo J. 2005. Los caminos de Santiago. Aragón, Somport y Jaca. En: LACARRA DUCAY, María del Carmen (coord.). Los caminos de Santiago. Arte, Historia y Literatura. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, p. 7-28. XXX Buchloh, 1998 BUCHLOH, Benjamin H. D. 1998. Warburg Paragon? The End of Collage and Photomontage in Postwar Europe. En: Deep Storage. Collecting, Storing and Archiving in Art.Munich: New York, Prestel, p. 50-60. Caballero, 1990 CABALLERO ZOREDA, Luis. 1990. Una conjetura sobre la iglesia visigoda de San Pedro de la Nave (prov. De Zamora). En: Primer Congreso de Historia de Zamora. T. II. Prehistoria e historia antigua, Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos «Florián de Ocampo»: Diputación de Zamora, p. 317-355. Caballero, 1994-1995 CABALLERO ZOREDA, Luis. 1994-1995. Un canal de transmisión de lo clásico en la alta Edad Media española. Arquitectura y escultura de influjo omeya en la Península Ibérica entre mediados del s. VIII e inicios del X. Al-Qantara, 15, p. 321-348; Idem, Al-Qantara, 16, p. 107-124. Caballero, 2002 CABALLERO ZOREDA, Luis. 2002. Sobre límites y posibilidades de la investigación arqueológica de la arquitectura. De la estratigrafía a un modelo histórico. Arqueología de la Arquitectura, 1, p. 83-100. Caballero, 2004a CABALLERO ZOREDA, Luis. 2004. La excavación arqueológica del solar primitivo de la iglesia de San Pedro de la Nave (1997). En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 79-113. Caballero, 2004b XXXI CABALLERO ZOREDA, Luis. 2004. La fecha de las grapas y el modelo explicativo post-visigodo de San Pedro de la Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 427-437. Caballero (coord.), 2004 CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). 2004. La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora) Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo” Cabanot, 1987 CABANOT, Jean. 1987. Les débuts de la sculpture romane dans le sud-ouest de la France. Paris: Picard. Cabañero, 2006 CABAÑERO SUBIZA, Bernabé. 2006. Una comarca prefigurada en época islámica en el „amal de Barbitaniyya En: JUSTE ARRUGA, María Nieves (coord.). Comarca de Somontano de Barbastro. Zaragoza: Diputación General de Aragón: Departamento de Presidencia y Relaciones Institucionales, 2006, p. 75-86. Cabrol; Leclerq, 1920 CABROl, Fernand; LECLERQ, Henri. 1920. Di tionn ire d’ r chéologie chrétienne et de liturgie. T. IV, I. Paris: Letouzey. Cadenas, 1978 CADENAS ALLENDE, Francisco de. 1978. Los Flagínez: una familia leonesa de hace mil años. En: Estudios genealógicos, heráldicos y nobiliarios en honor de Vicente de Cadenas y Vicent con motivo del XXV aniversario de la revista Hidalguía. Vol. I. Madrid: Hidalguía , p. 177-212. Caldwell, 1986 XXXII CALDWELL, Susan Havens. 1986. Urraca of Zamora and San Isidoro in León: Fulfillment of a Legacy. Woman's Art Journal, 7(1), p. 19-25. Calleja, 1998 CALLEJA PUERTA, Miguel. 1998. Nacimiento de la frontera: el destierro portugués del conde asturiano Gonzalo Peláez. Revista da Faculdade de Letras. História, 15(1), p. 213-228. Camille, 1992 CAMILLE, Michael. 1992. Image on the edge: the margins of medieval art. London: Reaktion Books. Camille, [1996]2005 CAMILLE, Michael. 2005. Arte gótico: visiones gloriosas. Madrid: Akal. Camón Aznar, 1960 CAMÓN AZNAR, José. 1960. La miniatura española en el siglo X. Spanische Forschungen der Görres-Gesellschaft, XVI(32), p. 16-36. Camón Aznar, 1963 CAMÓN AZNAR, J. 1963. Arquitectura española del siglo X. Mozárabe y de la repoblación. Goya, 52, p. 206-219. Camón Aznar, 1975 CAMÓN AZNAR, J. 1975. El arte en los Beatos y el códice de Gerona. En: Beati in Apocalipsin Libri duodecim. Volumen complementario de la edición facsímil del Beato de Gerona. Madrid. Campos, 1956 CAMPOS, Julio. 1956. Textos de latín medieval hispano. Helmántica, 7, p. 183-208. Campos, 1957 XXXIII CAMPOS, Julio. 1957. Otro texto de latín medieval hispano. El presbítero Iacinthus. Helmántica, 8, p. 77-89 Camps, [1940]1963 CAMPS CAZORLA, Emilio. [1940]1963. San Pedro de la Nave. En: MENÉNDEZ PIDAL, Ramón. Historia de España. 2ª ed. Vol. III. Madrid: Espasa-Calpe, 1963, p. 508-629. Camps, 1940-1 CAMPS CAZORLA, Emilio. 1940-1. El visigotismo de San Pedro de la Nave. Boletín del Seminario de Estudios de Arte y Arqueología, VI, p. 73-80. Camps i Sòria, 1988a CAMPS I SÒRIA, Jordi. 1988. Imposta de l‟Apocalipsi En: Catalunya Romànica. XXIII. Museu d’Art de Girona. Tresor de la Catedral de Girona. Museu Diocesà d’Urgell. Museu Frederei M rès . Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 147-150. Camps i Sòria, 1988b CAMPS I SÒRIA, JORDI. 1988. El l ustr e de l C tedr l de Giron . L ’es ultur d e l’ l meridional Barcelona: Institut d‟Estudis Catalans (“Lambard Sèrie Monografies i recerques; ” ) Camps i Sòria, 1995 CAMPS I SÒRIA, Jordi. 1995. L‟escultura del claustre En: Catalunya Romànica. XXI. El T rr gonès. El B ix C mp. L’ lt C mp. E l Prior t . La Conca de Barberà. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 145-159. Canellas; San Vicente, 1971 CANELLAS LÓPEZ, ÁNGEL; SAN VICENTE, Ángel. 1971. Aragon Roman. La Pierrequi Vire (Yonne): Abbaye Sainte-Marie. XXXIV Canellas y San Vicente, 1981 CANELLAS LÓPEZ, Ángel y SAN VICENTE, Ángel. 1981. Aragón. 2ª ed. Madrid: Encuentro. (La España Románica; IV). Carbonell, 1981 CARBONELL I ESTELLER, Eduard. 1981. L’orn m ent ió e n l pi ntur . Barcelona: Artestudi. Carbonell, 1990 CARBONELL I ESTELLER, Eduard. 1990. 5. Pintures murals. En: Museu Diocesà i Comarcal de Solsona. Romànic i Gòtic. Barcelona: Bisbat de Solsona: Ajuntament de Solsona: Dep. de Cultura de la Generalitat de Catalunya, p.67-72. Carbonell; Cirici, 1977 CARBONELL, Eduard; CIRICI, Alexandre. 1977. Grans monuments romànics i gòtics. De Sant Pere de Rodes a la Catedral de Mallorca. Barcelona: Edicions 62. Cardenal, 2000 CARDENAL MONTERO, Elena. 2000. La organización del texto en los códices visigóticos emilianenses. En: GIL-DÍEZ USANDIZAGA, Ignacio (coord.). Los monasterios de San Millán de la Cogolla: VI Jornadas de arte y patrimonio regional: [San Millán de la Cogolla, 6, 7 y 8 de noviembre de 1998]. [En línea]. Logroño: Instituto de Estudios Riojanos: Gobierno de La Rioja, p. 203-210. Recoge los contenidos presentados a: Jornadas de Arte y Patrimonio Regional (6. 1998. San Millán de la Cogolla). Disponible en: http://dialnet.unirioja.es/servlet/oaiart?codigo=605491 . Carlos, 2011 XXXV CARLOS VILLAMARÍN, Helena de. 2011. El Códice de Roda (Madrid, BRAH 78) como compilación de voluntad historiográfica. Edad media. Revista de Historia, 12, p. 119-142. Carreras Candi, 1907-1908 CARRERAS CANDI, Francesc. 1907-1908. Alquézar sots domini dels prelats de Tortosa. Boletín de la Academia de las Buenas Letras de Barcelona, IV, p. 193-200. Carrero, 2004 CARRERO SANTAMARÍA, Eduardo. 2004. El claustro de la Seu de Girona. Orígenes arquitectónicos y modificaciones en su estructura y entorno. Annals de l'Institut d'Estudis Gironins, XLV, p. 189Carrero, 2007 CARRERO SANTAMARÍA, Eduardo. 2007. La “ciudad santa” de Oviedo, un conjunto de iglesias para la memoria del rey. Hortus Artium Medievalium 13, p. 375-390. Carrero, 2008 CARRERO SANTAMARÍA, Eduardo. 2008. Teoría y método en la Historia de la Arquitectura Medieval. Algunas reflexiones. Seminari d'Estudis Històrics 2007, p. 5-28. Carruthers, [1990]2008 CARRUTHERS, Mary. [1990]2008. The Book of Memory. A Study of Memory in Medieval Culture. 2ª ed. Cambridge: Cambridge Universtiy Press. Carruthers, [1998]2008 CARRUTHERS, Mary. [1998]2008. The Craft of Thought. Meditation, Rethoric, and the Making of Images, 400-1200. Cambridge: Cambridge Universtiy Press. Casado, 1979 CASADO LOBATO, María Concepción. 1979. Asturiensia medievalia, 3, p. 163-172. XXXVI Casquero, 2004 CASQUERO FERNÁNDEZ, José-Andrés. 2004. La documentación zamorana sobre San Pedro de la Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 39-51. Cassidy (ed.), 1993 CASSIDY, Brendan (ed.). 1993. Iconography at the Crossroads. Papers from the Colloquium Sponsored by the Index of Christian Art Princeton University 23-24 March 1990. Princeton: Princeton University Press. (Occasional Papers; II) Cassidy, 1993 CASSIDY, Brendan. 1993. Introduction: Iconography, Texts, and Audiences. En: CASSIDY, Brendan (ed.). Iconography at the Crossroads. Papers from the Colloquium Sponsored by the Index of Christian Art Princeton University 23-24 March 1990. Princeton: Princeton University Press, 1993, p. 3-15. Castellano, 1995 CASTELLANO I TRESSERRA, Anna. 1995. Les fonts documentals. En: LÓPEZ MULLOR, Alberto (ed.). Investigacions arqueològiques i històriques al Berguedà (II). Sant Llorenç prop Bagà. Sant Quirze de Pedret. II. Barcelona: Diputació de Barcelona, Servei del Patrimoni Arquitectònic, p. 183-194. Castellano, 1997 CASTELLANO, Anna. 1997. La història de Sant Quirze de Pedret a través dels testimonis documentals. L’Erol. Revist Cul tur l del Berguedà, 55, p. 8-10. Castillo, 1954 Castillo, Ángel del. 1954. El Pórtico de la Gloria. Santiago de Compostela: Bibliófilos gallegos. XXXVII Castiñeiras, 1996 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 1996. Abraham enseña astronomía: el prototipo bíblico de estudio del cómputo en las abad as benedictinas de Cava de‟ Tirreni y Ripoll. Sep r t de “Compostell num” , XLI(1-2), p. 159-177. Castiñeiras, 1998 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 1998. Diagramas y esquemas cosmográficos en dos misceláneas de cómputo y astronomía de la abadía de Santa María de Ripoll (ss. XI-XII). Compostellanum, XLIII, p. 593-646. Castiñeiras, 1999a CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 1999. Ripoll i les relacions culturals i artístiques de la Catalunya altmedieval. En: PALOL, Pere de (dir.). Del romà al romànic. Història, Art i Cultura de la Tarraconense Mediterrànica entre els segles IV i X. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 435-442. Castiñeiras, 1999b CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 1999. La il·lustració de manuscrits a Catalunya i la seva relació amb altres centres europeus. En: Catalunya carolíngia. Exposi ió e lebr d en el Museu N ion l d’ rt de C t luny . Barcelona: MNAC, Diputació de Barcelona, p. 249-254. Castiñeiras, 2002a CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2002. From Chaos to Cosmos: The Creation Iconography in the Catalan Romanesque Bibles. Arte Medievale. Nuova Serie, I(1), p. 35-50. Castiñeiras, 2003 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2003. La Topographie sacrée du pèlerinage dans la cathédrale de Saint-Jacques de Compostelle: le chemin français, XXXVIII Rome et l‟exaltation de Saint-Jacques. Les Cahiers de Saint-Michel de Cuxa, XXXIV, p. 27-49. Castiñeiras, 2005 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2005. La meta del camino: la catedral de Santiago de Compostela en tiempos de Diego Gelmírez. En: LACARRA DUCAY, Mª del Carmen (ed.). Los caminos de Santiago. Arte, historia, literatura. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, p. 213-252. Castiñeiras, 2007 CASTIÑEIRAS, Manuel. 2007. Verso Santiago?: la scultura romanica da Jaca a Compostella. En: QUINTAVALLE, Arturo Carlo (ed.). Medievo: l’Europ d elle Cattedrali. Università degli Studi di Parma, Centro di Studi Medievali, IX Convergno Internazionale di Studi, 18-22 settembre 2006, Parma, p. 387-396. Castiñeiras, 2009a CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio 2 9 Il „Maestro di Pedret‟ e la pittura lombarda: mito o realtà? Arte Lombarda, N.S. 156(2), p. 48-66. Castiñeiras, 2009b CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2009. La catedral de Santiago de Compostela (1075-1122): obra maestra del románico europeo. En HUERTA, Pedro Luis (coord.). Siete maravillas del Románico español. Aguilar de Campoo (Palencia): Fundación Santa María la Real, p. 227-289. Castiñeiras, 2010 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2010. Didacus Gelmirius, patrono de las arte. El largo camino de Compostela: de periferia a centro del Románico. En: Compostela y Europa. La historia de Diego Gelmírez. Milán: Skira, p. 32-97. XXXIX Castiñeiras, 2011 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio. 2011. La Porta Francigena: una encrucijada en el nacimiento del gran portal románico. Anales de Historia del Arte. Vol. Extra (2): Alfonso VI y el arte de su época, p. 93-122. Castiñeiras; Lorés, 2008 CASTIÑEIRAS, Manuel; LORÉS, Immaculada. 2008. Las Biblias de Rodes y Ripoll: una encrucijada del arte Románico en Catalunya. En: GUARDIA, M.; MANCHO, C. (eds.). Les fonts de la pintura romànica. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, p. 219-260. Castiñeiras; Nodar, 2010 CASTIÑEIRAS GONZÁLEZ, Manuel Antonio; NODAR, Victoriano. 2010. Reconstruyendo la Porta Francigena de la Catedral de Santiago: materiales multimedia para una exposición de arte románico. Románico, 10, p. 83-95. Castro, 1915 CASTRO, Cristobal. 1915. Catálogo monumental de España. Provincia de Álava. Madrid: Est. Tipográfico Sucesores De Rivadeneyra. Castro, 1918 CASTRO, Cristobal. 1918. Catálogo Monumental de Santander. [En línea]. Inédito. Disponible en: http://biblioteca.cchs.csic.es/digitalizacion_tnt/index_interior_santander.html . Catálogo. Colección Basilewski, 1986 Catálogo. Artes aplicadas de Europa occidental. Edad Media y el Renacimiento de la colección de A. P. Basilewski. 1986. Leningrado: Museo Estatal del Hermitage (КАТАЛОГ ВЫСТАВКИ. ЗАПАДНОЕВРОПЕЙСКОЕ ПРИКЛАДНОЕ XL ИСКУССТВО. средних веков и эпохи Возрождения из коллекции А. П. Базилевского. Государственный Эрмитаж: Ленинград). Cayuela, 2007 CAYUELA, Begoña. 2007. Ecos de relatos de peregrinación a Tierra Santa en la iconografía altomedieval. En: SINGUL, F. (ed.). Rudesindus. La Cultura europea del siglo X.[s.l.]: Xunta de Galicia, Consellería de Innovación e Industria, S.A. de Xestión do Xacobeo, p. 124-135. Cayuela, 2008 CAYUELA, Begoña. 2008. Et sinistra manum capillum eius ad se adducens. L‟adoption d‟un motif antique dans l‟iconographie du sacrifice d‟Abraham Les Cahiers de Saint-Michel de Cuxa, XXXIX, p. 115-124. Cayuela, 2012 CAYUELA, Begoña. 2012. Ver para creer: la visión como (meta-)tema iconográfico del sacrificio de Isaac. Románico, 15, p. 36-43. Cazes, 2008 CAZES, Daniel. 2008. Sarcòfag paleocristià anomenat „de Saint-Clair‟ En: CASTIÑEIRAS, M.; CAMPS, J. (eds.). El romànic i la Mediterrània. Catalunya, Toulouse i Pisa, 1120-1180: Museu Nacional d'Art de Catalunya, 29 febrer-18 maig 2008 Barcelona: Museu Nacional d‟Art de Catalunya, p 33 -331. Cladellas, 1931 CLADELLAS, Esteve. 193 Repe rtori iconogràfic d‟Art Espanyol Butlletí dels Museus d’ rt de B r elon , I(2), pp. 54-56. CIAM, 1992 CENTRE INTERNATIONAL D'ART MURAL.1992. L empl ement et l f on tion des im ge s d ns l pe inture mur l e du Moyen ge : XLI tes du 5ème Sémin ir e international d'art mural, 16-18 septembre 1992, Saint-Savin. [Saint-Savin, France]: Centre international d'art mural. Cid, 1951 CID PRIEGO, Carlos. 1951. La Iconografía del claustro de la Catedral de Gerona. nn ls de l’I nstitut d’Estudis Gironins, 6, p. 5-18. Cid; Vigil, 1962 CID, C.; VIGIL, I 962 Las miniaturas que faltan en el “Beato de Gerona” Revista de Gerona, VIII, p. 42-58. Cid; Vigil, 1964-1965 CID, C.; VIGIL, I. 1964-5. El Beato de la Biblioteca Nacional de Turín, copia románica catalana del Beato mozárabe leonés de la Catedral de Gerona. Anales del Instituto de Estudios Gerundenses, XVII, p. 163-239. Cirlot, 1978 CIRLOT, M. Victoria. 1978. La evolución de la espada en la sociedad catalana de los siglos XI al XIII. Gladius, XIV, p. 9-58. Chavarría, 2010 CHAVARRÍA ARNAU, Alexandra. 2010. Churches and aristocracies in seventhcentury Spain: some thoughts on the debate on Visigothic churches. Early Medieval Europe,18(2), p. 160–174. Chamoso, 1961 CHAMOSO LAMAS, Manuel. 1961. Santiago de Compostela: Guías artísticas de España. Barcelona: Aries. Chamoso; González; Regal, 1979 CHAMOSO LAMAS, Manuel; GONZÁLEZ, Victoriano; REGAL, Bernardo. 1979. Galicia. Vol. 2. La España Románica. Madrid: Encuentro. XLII Christe, 1969 CHRISTE, Yves. 1969. Les Grands Portails Romans. Genève: Librairie Droz. Christe, 1996 CHRISTE, Yves. 1996. L’ po lypse de Je n. Sens et développements de ses visions synthétiques, Paris. Christe, 2006 CHRISTE, Yves. 2006. L‟iconografia e il ruolo dell‟esegesi En: PIVA, Paolo (ed.). L’ rte mediev le n el on testo. 300-1300. Funzioni, Iconografia, Tecniche. Milano: Jaca Book, p. 275-292. Chupungco, 1997 CHUPUNGCO, Anscar J. 1997. Handbook for liturgical studies. 5. Liturgical time and space. Collegeville (Minn.): Liturgical Press. Clark, 1920 CLARK, Charles Upson. 1920. Collectanea Hispanica. Paris: Librairie Ancienne Honoré Champion. Clemens, 2007 CLEMENS, Ruth. A. 2007. The Parallel Lives of Jewish and Christian Texts and Art. En: ANDERSON, Gary; CLEMENTS, Ruth; SATRA, David (ed.). New Approaches to the Study of Biblical Interpretation in Judaism of the Second Temple Period and in Early Christianity. Leiden: Brill, p. 207-240. Cobreros, 1989 COBREROS, Jaime. 1989. Itinerarios románicos por el Alto Aragón. El símbolo como expresión de lo sagrado. Madrid: Encuentro. Cobreros, 1993 COBREROS, Jaime. 1993. El Románico en España. [s.l.]: Guías Periplo. XLIII Conrat, 1909 CONRAT, Max. 1909. Arbor iuris des früheren Mittelalters mit eigenartiger Komputation. Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaft, Philosophisch-Historische Klasse. Abh. II. [En línea]. Berlin: Verlag der K nig lichen Akademie der Wissenschaften, in Commission bei Georg Reimer, p. 141. Disponible en: http://www.archive.org/stream/abhandlungenderk1909akaduoft Contessa, 2001-2002 CONTESSA, Andreina. 2001-2002 L‟Attesa dell‟ariete Il sacrificio di Isacco nelle bibbie catalane di Ripoll e di Roda. Rivista di storia de la miniatura, 6-7, p.17-28. Contessa, 2004 CONTESSA, Andreina. 2004. Le Bibbie catalane di Ripoll e di Roda e gli antichi cicli biblici lombardi della Genesi. Arte. Arte Lombarda. Nuova Serie, 140(1), p. 5-24. Cook; Gudiol, [1950]1980 COOK, Walter W. S.; GUDIOL I RICART, Josep M. [1950]1980. Pintura e imaginería románicas. Vol. VI. Ars Hispaniae. Madrid: Plus Ultra. 2ª ed. Actualizada. Corominas, 1987 COROMINAS, Joan. 1987. Breve Diccionario Etimológico de la Lengua castellana. Madrid: Gredos. Coroneo, 2003 CORONEO, Roberto. 2003. I capitelli di San Pedro de la Nave. En: QUINTAVALLE, Arturo Carlo (ed.). Medioevo: immagine e racconto. Atti del Convegno internazionale di studi Parma, 27-30 settembre 2000. Parma: Electa, p. 130-141. Cortés, 1996 CORTÉS, Mariagua 996 Demografia històrica d‟Avià L’Erol: Revist Berguedà. 52, pp. 39-44. XLIV ultur l del Corzo, 1986 CORZO SÁNCHEZ, Ramón. 1986, San Pedro de la Nave. Estudio histórico y arqueológico de la iglesia visigoda. Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”: (C S I C ): Diputación de Zamora Cosmen, 2001 COSMEN ALONSO, María Concepción. 2001. El Arca de San Pelayo. En: BANGO TORVISO, Isidro (ed.). Maravillas de la España medieval: Tesoro sagrado y monarquía. I. Estudios y catálogo. [Valladolid]: Junta de Castilla y León [etc.], p. 229. Cosmen, 2008 COSMEN ALONSO, María Concepción. 2008. Arte y liturgia en Santa Marta de Tera. Astórica: revista de estudios, documentación, creación y divulgación de temas astorganos. Año 25(27), p. 139-171. Costa Fontes, 1994 COSTA FONTES, Manuel da. The „"Sacrifice of Isaac" in Spanish and Sephardic Balladry', by Alberto Barugel (Book Review). Romance Philology, 47:4, p.493-499. Crary, 1988 CRARY, Jonathan. 1988. Techniques of the Observer. October, 45, p. 3-35 Crespo, 1978 CRESPO, Carmen. 1980. Notas sobre el Beato de Tábara del Archivo Histórico Nacional. En: Actas del Simposio para el estudio de los ódi e s del “Coment ri o l po li psis” de Be to de Li éb n , M dri d 1976. I. Madrid: Joyas Bibliográficas, p.251-257. Dale, 2010 XLV DALE, Thomas E. A. 2010. The Nude at Moissac: Vision, Phantasia and the Experience of Romanesque Sculpture. En: MAXWELL, Robert A.; AMBROSE, Kirk (eds.). Current Directions in Eleventh and Twelfth-Century Sculpture Studies. Turnhout: Brepols. (Studies in the Visual Cultures of the Middle Ages; 5). Culturas de archivo, 2002 Culturas de archivo. Archive Cultures. 2002. Barcelona: Fundació Antoni Tàpies; València: Universitat de València; Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca. (Focus (Ediciones Universidad de Salamanca); 7). Dalmases; José, 1986 DALMASES, Núria de; JOSÉ PITARCH, Antoni. 1986. Els ini is de l’ rt r omàni s. IXXI. Barcelona: Història de l‟art català; Damásio, 2008 DAMÁSIO, António. 2008. El error de Descartes. Barcelona: Crítica. Daniélou, 1947 DANIÉLOU, Jean. 1947. La Typologie d‟Isaac dans le Christianisme primitif Biblica, 28, p. 363-393. Darcel, 1874. DARCEL, A. 1874. Colle tion B sil ewsky: t l ogue r i sonné pré . d un ess i s ur les rts industriels du Ier u XVI e siè le. Paris. Dassmann, 2002 DASSMANN, Ernst 2 2 “Bindung” und “Opferung” Isaaks in Jüdischer und Patristischer Auslegung. Hairesis. Festschrift für Karls Hoheisel zum 65. Geb. Jahrbuch für Antike und Christentum, 34, 1-18. Dectot, 2004 XLVI DECTOT, Xavier. 2004. Les cimetières aux rois et leur évolution en León et en Castille du xie au xIIIe siècle. Hortus Artium Medievalium. 10. La représentation de l mort de l’ ntiqui té t rdi ve à l f in du Moyen Âge, p. 55‑62. Dectot, 2005 DECTOT, Xavier. 2005. Sculptures des XIe-XIIe siècles. Roman et premier art gothique. Paris: Éditions de la Réunion des musées nationaux. Demus, [1968]1970 DEMUS, O. [1968]1970. La peinture murale romane. Paris: Flammarion. Delcor, 1974 DELCOR, Mathias. 1974. Le scriptorium de Ripoll et son rayonnement culturel. État de la question. Les cahiers de Saint-Michel de Cuxa, 5, p. 45-64. Délisle, 1868 DÉLISLE, Leopold Victor. 1868. Le Cabinet des Manuscrits de la Bibliothèque Impériale. Paris: Imprimerie Impériale. Délisle, 1880 DÉLISLE, Léopold Victor 88 B eatos: V Les manuscrits de l‟Apocalypse de Beatus conservés à la Bibliothèque Nationale et dans le Cabinet de M. Didot. En: Mélanges de paléographie et de bibliographie. Paris: Champion, Libraire, p. 117148. Délisle, 1883 DÉLISLE, Leopold Victor. 1883. Les manuscrits du comte d'Ashburnham: rapport au ministre de l'instruction publique et des Beaux-Arts suivi d’observ ti ons sur les plus anciens manuscrits du Fond Barrois. Paris: Imprimerie Nationale. Delpy, 2000 XLVII DELPY, María Silvia. 2000. La leyenda del infante García y las modificaciones del discurso historiográfico. En: SEVILLA ARROYO, Florencio; ALVAR EZQUERRA, Carlos (coord.). Actas del XIII Congreso de la Asociación Internacional de Hispanistas, Madrid 6-11 de julio de 1998. Vol. 1. [Madrid]: Castalia, p. 96-106 Díaz de la Roma, 1983 DÍAZ DE LA ROMA, Diodoro. 1983. Datos históricos y descripción arquitectónica de la antigua abadía de San Quirce. 2ª ed. Burgos: Imprenta Monte Carmelo. Díaz-Jiménez, 1917 DÍAZ-JIMÉNEZ Y MOLLEDA, J. E. 1917. San Isidoro de León. Boletín de la Sociedad Española de Excursiones, XXV(2), p. 81-98. Díaz y Díaz, 1969a DIAZ Y DIAZ, Manuel C. 1969. La circulation des manuscrits dans la Péninsule Ibérique du VIIIe au XIe siècle (suite et fin). Cahiers de civilisation médiévale. [En línea]. 12(48), Juillet-septembre. p. 219-241. Disponible en: http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/ccmed_00079731_1969_num_12_47_1488 Díaz y Díaz, 1969b DIAZ Y DIAZ, Manuel C. 1969. La circulation des manuscrits dans la Péninsule Ibérique du VIIIe au XIe siècle (suite et fin). En: Cahiers de civilisation médiévale. [En línea]. 12(48), Octobre-décembre, p. 383-392. Disponible en: http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/ccmed_00079731_1969_num_12_48_1500 Díaz y Díaz, 1978 DÍAZ Y DÍAZ, Manuel C. 1978. La tradición del texto de los Comentarios al Apocalípsis. En: t s del Si mposio p r el e studio de los ódi es del “Comentario XLVIII l po li psis” de Be to de Li éb n , M dri d 1976. I. Madrid: Joyas Bibliográficas, p.165-184. Díaz y Díaz, 1979 DÍAZ Y DÍAZ, Manuel C. 1979. Libros y Librerías En La Rioja Altomedieval. Logroño: Servicio de Cultura de la Excma. Diputación provincial. Díaz y Díaz, 1983 DÍAZ Y DÍAZ, Manuel C. 1983. Códices visigóticos en la monarquía leonesa. León: C.S.I.C.: Caja de Ahorros y Monte de Piedad: Archivo Histórico Diocesano. (Fuentes y estudios de historia leonesa; 31). Díaz y Díaz, 1999 DÍAZ Y DÍAZ, Manuel C. 1999. El escriptorio de Valeránica. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 53-72. Didi-Huberman, 2002 DIDI-HUBERMAN, Georges. 2002. L’Im ge Surviv nte. H istoire de l’ rt et tem ps de fantômes selon Aby Warburg. Paris: Les Éditions de Minuit. Dieulafoy, 1913 DIEULAFOY, Marcel Auguste. 1913. Geschichte der Kunst in Spanien und Portugal. Sttutgart: J. Hoffmann Dodwell, 1971 DODWELL, C.R.1971. L'originalité iconographique de plusieurs illustrations anglosaxonnes de l'Ancien Testament. Cahiers de civilisation medieval, 14 (56), p. 319328. Domingo, 2006 XLIX DOMINGO MAGAÑA, Javier Angel. 2006. Capiteles Tardorromanos y Altomedievales de Hispania (ss. IV-VIII dC). Tesis doctoral. [En línea]. Universitat Rovira i Virgili. Disponible en: http://www.tesisenred.net/TDX-0612107-132758/ Domínguez Bordona, 1926 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1926. Fragmentos de un Beato. Archivo Español de Arte y Arqueología, II(4/5), p. 162. Domínguez Bordona, 1929 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1929. Exposición de Códices Miniados Españoles: Catálogo. Madrid: Tall. poligráficos de la Casa Miquel Rius. Domínguez Bordona, 1933 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1933. Manuscritos con pinturas: Notas para un inventario de los conservados en colecciones públicas y particulares de España. Madrid: Centro de Estudios Históricos, 1933. Nº 352, p. 207, figs. 194-195. Domínguez Bordona, 1935 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1935. Ex libris mozárabes, Archivo Español de Arte y Arqueología, 11(32), p. 153-163. Domínguez Bordona, 1957 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1957. Diccionario de Iluminadores Españoles. Boletín de la Real Academia de la Historia, 140, p. 49-170. Domínguez Bordona, 1962 DOMÍNGUEZ BORDONA, Jesús. 1962. Miniatura. En: Ars Hispaniae. XVIII. Madrid: Plus-Ultra. Dozy, 1860 L DOZY, Reinhart P. A. 1860. Les Normands en Espagne. En: Recherches sur l'histoire et la litterature de l'Espagne pendant le Moyen Age. [En línea]. 2 éd. augm. et entièrement refondue. Leyde: E.J. Brill. Disponible en: http://archive.org/details/recherchessurlh09dozygoog Durán Gudiol, 1990 DURÁN GUDIOL, Antonio. 1990. La villa y la colegiata de Alquézar. Huesca: Instituto de Estudios Altoaragoneses. Durán Gudiol, 1991 DURÁN GUDIOL, Antonio. 1991. Monasterios y monasteriolos en los obispados de Pamplona y Aragón en el s. XI. Príncipe de Viana, 193, p. 69-88. Durán Gudiol, 1993 DURÁN GUDIOL, Antonio. 1993. Aragón: de condados a reino. En: Signos. Arte y Cultura en el Alto Aragón Medieval. Huesca: Gobierno de Aragón: Diputación de Huesca, p. 71-75. Durliat, [1963]1967 DURLIAT, Marcel. [1963]1967. L’ rt t alà. Barcelona: Juventud. Durliat, [1964]1972 DURLIAT, Marcel. [1964]1972. El Arte románico en España. Barcelona: Juventud. Durliat, 1972 DURLIAT Marcel. 1972. L'art roman en France. Journal des savants, 2. p. 114-138. Durliat, 1974 DURLIAT, Marcel. 1974. Théophanies-visions avec participation de prophètes dans la peinture romane catalane et toulousaine. Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 4, p. 536-564. LI Durliat, 1978 DURLIAT, Marcel. 1978. Les origines de la sculpture romane à Jaca. Comptesrendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 122e année, N. 2, p. 363-399. Durliat, 1990 DURLIAT, Marcel. 1990. La sculpture romane de la route de Saint-Jacques: de Conques à Compostelle. Mont-de-Marsan: Comité d'Études sur l'histoire et l'art de la Gascogne. Early Spanish Treasures, 1955 Early Spanish Treasures at the Cloisters. 1955. The Connoisseur, CXXXVI (September), p. 19. Eastaugh, et al., 2008 EASTAUGH, Nicholas, et al. 2008. Pigment Compendium: A Dictionary and Optical Microscopy of Historic Pigments. Oxford: Elsevier. Eggry, 1971 EGGRY, Anne de. 1971. Simbolismos funerarios en monumentos románicos españoles. Archivo español de arte, 44(173): 9-15. Enciso, 1954 ENCISO, Jesús. 1954. La serie «Ubi» en los Sumarios de los códices bíblicos españoles. Estudios bíblicos, XIII, p. 91-95. Enríquez, 1987 ENRÍQUEZ DE SALAMANCA, Cayetano. 1987. Rutas del Románico en la provincia de Huesca, Madrid: C. Enríquez de Salamanca. Epalza, 2007 LII EPALZA FERRER, Mikel de. 2007. Note about the Muslim Conquest of the 7th.-8th. Centuries: the Basque, Berber, Norse Viking, Norman and Briton "Magicians". Imago temporis. Medium Aevum, 1, p. 61-69. Escalona, 1782 ESCALONA, Romualdo, P. M. Fr. Historia del Real Monasterio de Sahagún. Sacada de la que dexó escrita el padre maestro Fr. Joseph Pérez. Madrid. Español, 2005 ESPAÑOL BERTRAN, Francesca. 2005. La catedral románica de Girona. Girona a l’ b st , VII-VIII-IX-X. Girona: Bell-lloc del Pla, p. 109-119. Español, 2005-2006 ESPAÑOL BERTRAN, Francesca. 2005-2006. El castillo de Loarre y su portada románica. Lo vs mœnvs, 8, p. 7-18. Esteban, 2005 ESTEBAN LORENTE, Juan Francisco. 2005. La metrología y sus consecuencias en las iglesias de la Alta Edad Media española. I: San Juan de Baños, Santa Lucía del Trampal, San Pedro de la Nave, Santa María de Melque, San Miguel de Escalada y San Cebrián de Mazote. Artigrama. [En línea], 20, p. 215-254. Disponible en: http://www.unizar.es/artigrama/pdf/20/3varia/2.pdf . Esteras; Gonzalo; Lorenzo, et al., 2009 ESTERAS, José Ángel, GONZALO, César, LORENZO, Josemi, et al. 2009. Claustros y galerías porticadas en el Románico de Soria. En: Las Edades del Hombre. Paisaje interior (Soria. Concatedral de San Pedro). Soria, Gráficas Varona, p. 125-162. Etcheverry, 2011 LIII ETCHEVERRY, Martixu. 2011. En chemin sur la Via Tolosana de Jaca à Pampelune: Retour sur les œuvres de maître Etienne et son rayonnement Porticvm. Revista d’Estudis Mediev ls . 1, p. 7-27. Evans, 1982 EVANS, G. R. 1982. The grammar of predestination in the ninth century. The Journal of Theological Studies. N.S., XXXIII(1), p. 134-145. Evans, M.W., 1980 EVANS, Michael W. 1980. The Geometry of the Mind. Architectural Association Quarterly, 12(4), p. 32–55. Ewald, 1881 EWALD, Paul. 1881. Reise nach Spanien im Winter von 1878 auf 1879. Neues Archiv, 6, p. 217-398. Exposición Internacional de Barcelona, 1929 EXPOSICIÓ INTERNACIONAL DE BARCELONA. 1929. El Arte en España: Guía del Museo del Palacio Nacional. 3ª ed. Barcelona: Imprenta de Eugenio Subirana, p. 460-461, n. 26-44. Farías, 2008 FARÍAS, Víctor. 2008. Ramon Berenguer IV, el primer comte rei de Catalunya. En: CASTIÑEIRAS, M.; CAMPS, J. (eds.). El romànic i la Mediterrània. Catalunya, Toulouse i Pisa, 1120-1180: Museu Nacional d'Art de Catalunya, 29 febrer-18 maig 2008 Barcelona: Museu Nacional d‟Art de Catalunya, p 3 -37. Favreau, 1991 Favreau, Robert. 1991. Le thème épigraphique de la porte. Cahiers de civilisation médiévale. 35 (135-136). La façade romane. Actes du Colloque international LIV organisé par le Centre d'Etudes Supérieures de Civilisation Médiévale. Poitiers, 2629 septembre 1990, p. 267-279. Favreau, 1997 FAVREAU, Robert. 1997. Épigaphie médiévale Turnhout (L‟Atelier du médiéviste; 5). Feliu, 1999 FELIU, Gaspar. La Pre-Cataluña. 1999. La población. En: RIU, Manuel (coord.). La España cristiana de los siglos VIII al XI. Los núcleos pirenaicos (718-1035): Navarra, Aragón y Cataluña. T VII Vol II (Serie “Historia de España” de Ramón Menéndez Pidal). Madrid: Espasa-Calpe, p. 363-394. Feliu, 2010 FELIU, Gaspar. 2010. La llarga nit feudal. Mil anys de pugna entre senyors i pagesos. València: PUV. Felones, 1982 FELONES MORRAS, Román. 1982. Contribución al estudio de la iglesia navarra del s. XIII: El Libro del Rediezmo de 1268 (I). Estudio y valoración y (II). Transcripción e índices. Príncipe de Viana, 43(165), pp. 129-210 y 43 (166-167), pp. 623-714. Fernández Conde, 1975 FERNÁNDEZ CONDE, Francisco Javier 975 La reina Urraca “La Asturiana” Asturiensia medievalia, 2, p. 65-94. Fernández González, 1992 FERNÁNDEZ GONZÁLEZ, Etelvina. 1992. San Isidoro de León. En: Cuadernos de Arte Españo. Madrid: Historia 16. Fernández González, 1999 LV FERNÁNDEZ GONZÁLEZ, Etelvina. 1999. Aproximación histórica de las miniaturas del códice. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 161174. Fernández González, 2007 FERNÁNDEZ GONZÁLEZ, Etelvina. 2007. Hacia la renovación escultórica de la segunda mitad del siglo XI. Los ejemplos del sarcófago de San Martín de Dumio y de la pila bautismal de San Isidoro de León. De arte: revista de historia del arte, 6, p. 5-36. Fernández Götz, 2009 FERNÁNDEZ GÖTZ, Manuel A. 2009. La etnicidad desde una perspectiva arqueológica: propuestas teórico-metodológicas. Espacio, Tiempo y Forma. Serie II. Historia Antigua. [En línea]. 22, p. 187-199. Disponible en: http://espacio.uned.es/fez/eserv.php?pid=bibliuned:ETFSerieII-2009-222160&dsID=Documento.pdf Fernández-Ladreda (dir.), et al., 2002 FERNÁNDEZ-LADREDA, Clara (dir.), et al. 2002. El Arte Románico en Navarra. Pamplona: Gobierno de Navarra. Fernández Mateo, 2010 FERNÁNDEZ MATEO, Rubén. 2010. Zamora: Todo el Románico. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real. Fígols, 1996 FÍGOLS, Jaume. 1996. Martí de Riquer: “Guillem de Berguedà és un dels millors trobadors que hi ha hagut” L’Erol: Revist Fine, 2010 LVI ultur l del Be rguedà, 52, pp. 31-36. FINE, Steven. 2010. Jewish Identity at the Limus: The Earliest Reception of the Dura Europos Synagogue Paintings. En: GRUEN, Erich S. (ed.). Cultural Identity in the Ancient Mediterranean. Issues & Debates. Los Angeles: Getty Research Institute, p. 303-320. Finke, 2009 FINKE, Hedda. 2009. Representing the Islamic neighbour in the context of Romanesque church sculpture: Steps of interpreting a figurine on a Navarrese capital of the 12th century (St. Martín, Artaiz). [En línea]. Fourth Annual Medieval Graduate Symposium: "East Meets West in the Middle Ages". Disponible en: http://www.art.unt.edu/medieval-symposium/presenter.php?year=2009&ident=10. Finke, [s.a.] FINKE, Hedda. [s.a.] Proyecto web de digitalización. San Martín de Artaiz. [En línea]. Disponible en: http://www.goldschmidtzentrum.de/hispania_romanica_digitalis/artaiz/index.html Finney, 1994 FINNEY, Paul Corby. 1994. The invisible God. The Earliest Christians on Art. New York : Oxford University Press. Finney, 1995 FINNEY, Paul Corby. 1995. Abraham and Isaac Iconography on Late-antique amulets and seals: the Western evidence. Jahrbuch für Antike und Christentum, 38, pp. 140-166. Fiores, 2002 FIORES, Stefano de. 2002. María madre de Jesús. Síntesis histórico-salvífica. Salamanca: Secretariado Trinitario. LVII Fischer, 1961 FISCHER, Bonifatius. 1961. Algunas observaciones sobre el “Codex Gothicus” de la R. C. de S. Isidoro en León y sobre la tradición española de la Vulgata. Archivos leoneses, XV, p. 5-47. Fletcher, 1978 FLETCHER, Richard A. 1978. The Episcopate in the Kingdom of León in the Twelfth Century. Oxford: Oxford University Press. Flórez, 1758 FLÓREZ, Enrique R.P.M.Fr. 1758. España sagrada: Theatro geographico-historico de la iglesia de España. Origen, divisiones, y terminos de todas sus provincias. Antiguedad, traslaciones, y estado antiguo y presente de sus sillas, en todos los dominios de España, y Portugal. T. XIV. De las iglesias de Abila [sic], Caliabria, Coria... [En línea]. Madrid: en la Oficina de Antonio Marin. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=4756 Flórez, 1762 FLÓREZ, Enrique R.P.M.Fr. 1762. España sagrada: Theatro geographico-historico de la iglesia de España. Origen, divisiones, y terminos de todas sus provincias. Antiguedad, traslaciones, y estado antiguo y presente de sus sillas, en todos los dominios de España, y Portugal. T. XVI. De la santa iglesia de Astorga. Madrid: Imprenta de D. Gabriel Ramirez. Flórez, 1765 FLÓREZ, Enrique R.P.M.Fr. 1765. España sagrada: Theatro geographico-historico de la iglesia de España. Origen, divisiones, y terminos de todas sus provincias. Antiguedad, traslaciones, y estado antiguo y presente de sus sillas, en todos los dominios de España, y Portugal. [En línea]. T. XIX. Contiene el estado antiguo de LVIII la iglesia iriense, y compostelana hasta su primer arzobispo. M. F. Rodriguez. Disponible en: http://books.google.es/books?id=WSg2AAAAMAAJ&pg=PA346#v=onepage Focillon, [1931]1987 FOCILLON, Henri. [1931]1987. La escultura románica. Investigaciones sobre la historia de las formas. Madrid: Akal. Fontaine, [1973]1978 FONTAINE, Jacques. [1973]1978. El Prerrománico. Vol. 8. La España Románica, Madrid: Ediciones Encuentro. Foster, 2002 FOSTER, Hal. 2002. Archives of Modern Art. October, 99, p. 81-95. Foucault, [1966]1968 FOUCAULT, [1966]1968. Las palabras y las cosas. Una arqueología de las ciencias humanas. México, D.F.: Siglo XXI. Franco, 1988 FRANCO MATA, Ángela. 1988. Arte medieval cristiano leonés en el Museo Arqueológico Nacional. En: Tierras de León: Revista de la Diputación Provincial. [En línea]. 28(71), p. 27-60. Disponible en: http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=660846 Franco, 2001 FRANCO MATA, Ángela. 2001. Introducción. En: FRANCO MATA, Ángel (coord.). El Beato de San Pedro de Cardeña. Códice del Monasterio de San Pedro de Cardeña. Barcelona: Moleiro, p. 15-25. Franco, 2004 LIX FRANCO MATA, Ángela. 2004. Esmaltes románicos de Silos y la ilustración de dos Beatos burgaleses. En: RODRÍGUEZ PAJARES, E. J. (dir.). El arte románico en el territorio burgalés. Burgos. Francovich, 1961 FRANCOVICH, Géza de. 1961. Osservazioni sull'altare di Ratchis a Cividale e sui rapporti tra Occidente ed Oriente nei secoli VII e VIII D. C. En: Scritti di storia dell'arte in onore di Mario Salmi, 1, p. 173-236. Frank, 2010 FRANK, Georgia 2 D eath in the Flesh: Picturing Death‟s Body and Abode in Late Antiquity. En: HOURIHANE, Colum (ed.). Looking Beyond. Visions, Dreams, and Insights in Medieval Art & History. Princeton: Index of Christian Art, p. 58-74. Frazer, M. E. FRAZER, Margaret English. 1974. Hades stabbed by the Cross of Christ. Metropolitan Museum Journal, 9, p. 153-161. Freeman, 1994 FREEMAN, Ann. 1994. Scripture and Images in the Libri Carolini. En: Testo e imm gine nell’ lto me dioevo. 41 Settimane di studio del Centro italiano di studi sull’ lto me dioevo (Spoleto, 1993) Vol I, Spoleto: Centro italiano di studi sull‟alto medioevo, p. 163-188. Freedman, 2002 FREEDMAN, Paul. 2002. The Bishop of Tortosa‟s Rights over Alquézar According to a Letter of Pope Alexander III. Recerca, 6, p. 337-344. Frischauer, 1930 FRISCHAUER, A. S. 1930. Altspanischer Kirchenbau. Berlin [etc.]: W. de Gruyter & co. LX Fundación Santa María la Real – CER, [2012] Fundación Santa María la Real - CER. [2012]. Fases Constructivas. Iglesia de San Julián y Santa Basilisa [sitio web]. Románico Norte. Fundación Santa María la Real. Disponible en: http://www.romaniconorte.org/es/contenido/index.asp?iddoc=696 FPHCYL, 2009 FUNDACIÓN DEL PATRIMONIO HISTÓRICO DE CASTILLA Y LEÓN (FPHCYL). 2009. Santa Marta Tera: iglesia y palacio de los Obispos de Astorga. Luz equinoccial y románico al borde del camino. Patrimonio, 36 (ene.feb.mar.). Gaillard, 1929 GAILLARD, Georges. 1929. Notes sur les dates des sculptures de Compostelle et de León. Gazette des Beaux-Arts. [En línea]. I, p. 341-378. Disponible en: http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb343486585 Gaillard, 1938 GAILLARD, Georges. 1938. Les debuts de la sculpture romane espagnole. Paris: P. Hartmann. Gaillard, 1958 GAILLARD, Georges. 1958. Le Porche de la Gloire à Saint-Jacques de Compostelle et ses origines espagnoles. Cahiers de civilisation médiévale, 4, p. 465-473. Gaillard; Lojendio, 1978 GAILLARD, Georges; LOJENDIO, Luís-María de. 1978. Navarra. Madrid: Encuentro. (La España románica; 7). Galí; Lacuesta, 2010 Gal Farré, David, Lacuesta Contreras, Raquel 2 de Sant Quirze de Pedret. L’Erol, 103, p. 9-13. LXI Nove s dades sobre l‟església Galtier, 2001 GALTIER MARTÍ, Fernando. 2001. La iconografía arquitectónica en el arte cristiano del primer milenio. Perspectiva y convención; sueño y realidad. Zaragoza: Mira. Galtier, 2004 GALTIER MARTÍ, Fernando. 2004. La catedral del Jaca y el románico jaqués. En: ONA GONZÁLEZ, José Luis; SÁNCHEZ LANASPA, Sergio (coord.). Comarca de la Jacetania. [s.l.] Diputación General de Aragón, p. 131-142. Galván, 2001 GALVÁN FREILE, Fernando. 2001. La producción de manuscritos iluminados en la Edad Media y su vinculación a las monarquías hispanas. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte (UAM), 13, p. 37-51. Galván, 2002 GALVÁN FREILE, Fernando. 2002. Arte y monarquía en León. En: Enciclopedia del Románico en Castilla y León. León. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 53-65 Ganz, 1999 GANZ, David. 1999. Knowledge of Ephraim's Writings in the Merovingian and Carolingian Age. Hugoye, 2(1). Garber, 1918 GARBER, J. 1918. Wirkungen der frühchristlichen Gemäldezyklen der alten Peterund Paulsbasiliken in Rom. Viena. García, Ramón, 1976 GARCÍA, Ramón. 1976. El Museo Diocesano de Solsona: Un desafío. La Vanguardia, 9 de Enero de 1976, p. 37. LXII García de Cortázar, 1995 GARCÍA DE CORTÁZAR, Ángel. 1995. Las formas de organización social del espacio del valle de Duero en la Alta Edad Media: de la espontaneidad al control feudal. En: Despoblación y colonización del valle del Duero. Siglos VIII-XX. IV Congreso de Estudios Medievales. Ávila: Fundación Sánchez-Albornoz, p. 13-44. García de Figuerola; García Martín, 1995 GARCÍA DE FIGUEROLA, Miguel; GARCÍA MARTÍN, José. 1995. Sigillata africana con tema bíblico encontrada en la provincia de Salamanca. Archivo Español de Arqueología, 68, p. 287-291. García de la Fuente, 1999 GARCÍA DE LA FUENTE, Olegario. 1999. El Codex Biblicus Legionensis y la introducción de la Vulgata en España. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 269-279. García Dueñas, 2004 GARCÍA DUEÑAS, Felipe. La diócesis de Jaca. En: ONA GONZÁLEZ, José Luis; SÁNCHEZ LANASPA, Sergio (coord.). Comarca de La Jacetania. II. De la historia. [En línea]. [s.l]: Diputación General de Aragón: Departamento de Presidencia y Relaciones Institucionales. Disponible en: http://www.aragon.es/estaticos/GobiernoAragon/Departamentos/PoliticaTerritorialJ usticiaInterior/Documentos/docs/Areas/Informaci%C3%B3n%20territorial/Publicac iones/Coleccion_Territorio/Comarca_Jacetania/DOCUMENTOS_BLOQUE_II._D E_LA_HISTORIA._7.pdf García Gainza, et al. (ed.), 1992 LXIII GARCÍA GAINZA, María Concepción, et al. (ed.).1992. Catálogo monumental de Navarra.T. IV/2. Merindad de Sangüesa. [Pamplona]: Institución Príncipe de Viana: Arzobispado de Navarra: Universidad de Navarra. García García, 2010 GARCÍA GARCÍA, Francisco de Asís. 2010. La portada occidental de la catedral de Jaca y la cuestión de las imágenes. Anales de Historia del Arte, Vol. Extra (2): Nuevas investigaciones en Historia del Arte, p. 69-89. García González, 1996 GARCÍA GONZÁLEZ, J. 1996. Los arabismos militares y los referentes a lo árabe en la obra alfonsí. Cahiers de linguistique hispanique médiévale, 21. De la variation linguistique et textuelle. En l'honneur de Jean Roudil, p. 127-144. García-Guijarro, 2004 GARCÍA-GUIJARRO RAMOS, Luis. 2004. El papado y el reino de Aragón en la segunda mitad del siglo XI. Aragón en la Edad Media, 18, p. 245-264. García Guinea, [1996]2008 GARCÍA GUINEA, Miguel Ángel. 1996. Románico en Cantabria. Santander: Ediciones de Librería Estvdio. García Guinea, 2007a GARCÍA GUINEA, Miguel Ángel. 2007. Perspectivas generales y obligadas del románico montañés. En: Enciclopedia del Románico. Cantabria. T. I. La Costa. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 65-158 García Guinea, 2007b GARCÍA GUINEA, Miguel Ángel. 2007. Monasterio e Iglesia de Santa María de Piasca. En: Enciclopedia del Románico. Cantabria. T. II. Liébana. Cuencas Cantábricas. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 556-606. LXIV García Lobo, 1979 GARCÍA LOBO, Vicente. 979 El “ Beato” de San Miguel de Escalada. Archivos Leoneses: revista de estudios y documentación de los Reinos Hispano-Occidentales, 66, p. 205-270. García Lobo, 1992 GARCÍA LOBO, Vicente. 1992. Epigrafía medieval en Palencia. En: NUÑO GONZÁLEZ, Jaime (coord.). II Curso de Cultura Medieval (Aguilar de Campoo, 1-6 Octubre 1990). Seminario: Alfonso VIII y su época. Madrid: Centro de Estudios del Románico, p. 71-82. García Lobo, 1999 GARCÍA LOBO, Vicente. 1999. Génesis del códice En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 73-86 García Martínez, 2005 GARCÍA MARTÍNEZ, Aida. 2005. Aproximación crítica a la historiografía de San Isidoro de León. Estudios humanísticos. Historia, 4, p. 53-94. García Omedes, [s.d.] GARCÍA OMEDES, A. Jaca. Catedral de San Pedro – “Lonj hi ” . [En línea]. Románico aragonés. La guía digital del arte románico, [s.d] Disponible en: http://www.romanicoaragones.com/0-Jacetania/04-Catedral021.htm. García Romo, 1955 GARCÍA ROMO, Francisco. 1955. Los pórticos de San Isidoro de León y de SaintBenoît-sur-Loire y la iglesia de Sainte-Foy de Conques (Estudio comparativo de sus capiteles). Archivo Español de Arte, 28(111), p.207-236. García Romo, 1962 LXV GARCÍA ROMO, Francisco. 1962. Lo pre-musulmán (visigodo), lo hispanomusulmán y lo mozárabe en el arte. Príncipe de Viana, 86-87, p. 213-238. García Villada, 1928 GARCÍA VILLADA, Z. 1928. El códice de Roda recuperado. Revista de Filología Española, 15, p. 113-124. García; Huerta; Molinos, 2010 GARCÍA, María; HUERTA, Pedro Luis; MOLINOS, Carmen (reds.). Las Canteras. 2010. Boletín Informativo de la Fundación Santa María la Real - Centro de Estudios del Románico, 14, p.20-21. Garen, 1992 GAREN, Sally. 1992. Santa María de Melque and Church Construction under Muslim Rule. Journal of the Society of Architectural Historians, 51(3), p. 288-305. Garnacho, 1878 GARNACHO, Tomás María. 1878. Breve noticia de algunas antigüedades de la ciudad y provincia de Zamora. [En línea]. Zamora: Imprenta y Litografía de José Gutiérrez. [Consulta: 20 marzo 2012]. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=1184 Garrucci, 1881 GARRUCCI, Raffaele. 1881. Storia della arte cristiana nei primi otto secoli della chiesa: corredata della Collezione di tutti i monumenti di pittura e scultura ; incisi in rame su 500 tavole ed illustr. [En línea].Vol. I. P. 1, Teorica ; P. 2, Annali. Prato: Guasti. Disponible en: http://digi.ub.uniheidelberg.de/diglit/garrucci1881bd1/0329?sid=9fbe0cbfd251076809a9e0f242cb02 2b LXVI Gasol, 2000 GASOL, R. 2000. La tècnica de la pintura mural de Sixena: estudi comparatiu amb diversos conjunts murals del segle XII d‟Anglaterra En: VII Reunió Tècnica de Conserv ió i Rest ur ió. Museu d’Històri d e C t l uny , 22 i 23 d’o tubre 1999. Barcelona: Grup Tècnic de Conservadors i Restauradors de Cat, pp. 34-45. Geischer, 1967 GEISCHER, Hans-Jürgen. 1967. Heidnischen Parallelen zum frühchristlichen Bild des Isaak-Opfers. Jahrbuch für Antike und Christentum, X, p. 127-144; láms. 13-17. Gerhard, 2002 GERHARD, Romana. 2002. Die Opferung Isaaks in der biblischen, jüdischen und christlichen Literatur und in der Kunst des 11. bis 13. Jahrhunderts in Italien. Tesis doctoral inédita. Bochum: Universität Bochum. Katholisch - Theologische Fakultät der Ruhr. Gerson, et al., 1998 GERSON, Paula, et al. 1998. The Pilgrim’s Guide: Cr iti l Edit ion. II. The Text. London: Harvey Miller Publishers. Geyer (ed.), [1898]1965 GEYER, Paul (ed.). [1898] 1965. Itinera et alia geographica.Turnholt: Brepols. (Corpus Christianorum Series Latina; CLXXV). Giannini, 2009 GIANNINI, Cristina «Dalt d‟una mula » Franco Steffanoni, restaurador a Catalunya Història d‟una tècnica de restauració inventada a Bèrgam i exportada a Europa. Butlletí del Museu Nacional d'Art de Catalunya [en línea]. 10, p. 13-33. http://www.raco.cat/index.php/ButlletiMNAC/article/view/207019 . Gilman; Glaze, 2005 LXVII GILMAN, Sharon Larimer; GLAZE, Florence Eliza. 2005. How Science Survived. Medieval Manuscripts as Fossils. Science. [En línea]. 307(5713), p. 1208-1209. Disponible en: http://www.sciencemag.org/content/307/5713/1208 Gimeno, 2004 GIMENO PASCUAL, Helena. 2004. La epigrafía en San Pedro de La Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 239-273. Ginés, 1988 GINÉS SABRA, Mª Antonia. 1988. Los programas hagiográficos en la escultura monumental de Navarra. Príncipe de Viana, 49(183), p. 7-50. Ginzberg, 1913 GINZBERG, Louis. 1913. The Legends of the Jews. I. Bible Times and Characters from the Creation to Jacob. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America. Godoy, 1995 GODOY FERNÁNDEZ, Cristina. 1995. Arqueología y liturgia. Iglesias hispánicas (siglos IV al VIII). Tarragona: Port de Tarragona. Autoritat portuària de Tarragona / Barcelona: Universitat de Barcelona Publicacions. Godoy, 2004 GODOY FERNÁNDEZ, Cristina. 2004. A los pies del templo. Espacios litúrgicos en contraposición al altar: una revisión. Antigüedad y Cristianismo (Murcia). Sacralidad y Arqueología, XXI, p. 473-489. Goldschmidt, 1972 GOLDSCHMIDT, Adolph. 1972. Die Elfenbeinskupturen aus der Romanischen Zeit. XI.-XIII. Jahrhundert. 4r Band. Berlin: Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft. LXVIII Gombrich, [1970]1992 GOMBRICH, E. H. [1970]1992. Aby Warburg. Una biografía intelectual. Madrid: Alianza Forma. Gómez Gómez, 1996 GM EZ G M EZ, Agust n. 1996. La escultura románica en Navarra, Álava y su entorno. En: Revisión del arte medieval en Euskal Herria. Cuadernos de Sección. Artes Plásticas y Monumentales, 15, p. 79-101. Gómez Gómez, 1998 GM EZ G M EZ, Agust n 99 8. Rutas románicas. País Vasco. Madrid: Encuentro. Gómez Moreno, 1906 GÓMEZ MORENO, Manuel. 1906. San Pedro de la Nave, iglesia visigoda. Boletín de la Sociedad Castellana de Excursiones, 4(41), p. 365-373. Gómez Moreno, 1908 GÓMEZ MORENO, Manuel. 1908. Santa Marta de Tera (Benavente: Zamora). Boletín de la Sociedad Española de Excursiones, 2º trimestre, p. 81-87. Gómez Moreno, 1919 GÓMEZ MORENO, MANUEL. Iglesias mozárabes. Arte español de los siglos IX al XI. Madrid: Centro de estudios históricos, 1919. Gómez Moreno, 1925-1926 GÓMEZ MORENO, Manuel. Catálogo Monumental de España. Provincia de León. [En línea]. Madrid: Ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes, 1925-1926. 2 vols. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=18 Gómez Moreno, 1927 GÓMEZ MORENO, Manuel. 1927. Catálogo Monumental de España. Provincia de Zamora. Vol. I. Madrid: Ministerio de Instrucción Pública y Bellas Artes. LXIX Gómez Moreno, 1951 GÓMEZ MORENO, Manuel. 1951. Arte Mozárabe. En: Ars Hispaniae. Vol. III. Madrid: Non plus ultra. Gómez Moreno, 1966 GÓMEZ MORENO, Manuel. 1966. Primicias de arte cristiano español. Archivo Español de Arte, XXXIX, p.101-139. González González, 1982 GONZÁLEZ GONZÁLEZ, Julio. 1982. Fijación de la frontera castellano-leonesa en el siglo XII. En la España medieval, 2, (Ejemplar dedicado a: En memoria de Salvador de Moxó; I), p. 411-424. González Montañés, 2002 GONZÁLEZ MONTAÑÉS, Julio I. Drama e iconografía en el arte medieval peninsular (siglos XI-XV). Tesis inédita. UNED, 2002. González Moreno, 1992 GONZÁLEZ MORENO-NAVARRO, A. 1992. Actuació a l'església de Sant Quirze de Pedret (Cercs, Berguedà). Actuacions en el patrimoni edificat: la restauració de l'arquitectura (segles IX-X), Barcelona: Diputació de Barcelona, Servei de Patrimoni Arquitectònic, p. 157-179. González Moreno, 1996 GONZÁLEZ MORENO-NAVARRO, Antoni. 1996. La restauración de la iglesia de Sant Quirze de Pedret (Barcelon, España). Informes de la Construcción, vol. 48, nº 445, p. 5-21. González Moreno, 1998 GONZÁLEZ MORENO-NAVARRO, A 998 H istòria de l‟Art i Restauració Monumental. Algunes reflexions a propòsit de Sant Quirze de Pedret. En: LXX Miscel·lània en honor a Joan Ainaud de Lasarte. Vol. I. Barcelona: Museu Nacional d‟Art de Catalunya: Institut d‟Estudis Catalans: Publicacions de l‟Abadia de Montserrat, p. 99-106. González Moreno; López Mullor; López y Caixal, 2004 GONZÁLEZ MORENO-NAVARRO, A.; LÓPEZ MULLOR, Alberto; CAIXAL MATA, Alvar. 2004. Las excavaciones en el monasterio de Sant Llorenç prop Bagà (Guardiola de Berguedà, Barcelona). En: 2ª Bienal de la Restauración Monumental. VitoriaGasteiz, del 21 al 24 de noviembre de 2002. Vitoria: Academia del Partal: Fundación Catedral de Santa María, p. 203-209. González Rodríguez, 1996 GONZÁLEZ RODRÍGUEZ, Rafael. 1996. Repoblación y reorganización de la red viaria. El puente de Deustamben (Siglos XII-XIV). Brigecio. Revista de Estudios de Benavente y sus Tierras, 6, p. 153-178. González Rodríguez, 1999 GONZÁLEZ RODRÍGUEZ, Rafael. 1999. Documentación medieval del monasterio de Moreruela en el Archivo Municipal de Benavente. En: Actas. II Congreso internacional sobre el Císter en Galicia y Portugal, Ourense 1998. Zamora: Ediciones Montecasino, p. 443-459. González Rodríguez, 2007 GONZÁLEZ RODRÍGUEZ, Rafael. 2007. Poblamiento medieval y estructuras de poder en el norte de Zamora. Algunas reflexiones en torno a Camarzana de Tera. Brigecio. Revista de Estudios de Benavente y sus Tierras, 17, p. 75-115. Grabar, [1979]1988 GRABAR, André. [1979] 1988. Las vías de la creación en la iconografía cristiana. Madrid: Alianza Forma. LXXI Grabar, [1984]1998 GRABAR, André. [1984] 1998. La Iconoclastia bizantina. Dossier arqueológico. Madrid: Akal. Granja, 1967 GRANJA, Fernando de la. 1967. La Marca Superior en la obra de al-'Udri. Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, Zaragoza, 8, p. 447-545. Grégoire, 1980 GRÉGOIRE, Réginald. 1980. Homéliaires liturgiques médiévaux: analyse de manuscrits. Spoleto: Centro italiano di studi sull'alto medioevo. Guardia, 1999 GUARDIA PONS, Milagros 999 F unciones y usos de las imágenes en la “Cataluña” carolingia. En: Cataluña en la época carolingia. Arte y cultura antes del románico (siglos IX y X), catálogo de la exposición (Barcelona, 1999-2000). Barcelona: MNAC, p. 201-205. Guardia, 2006 GUARDIA PONS, Milagros. 2006. Galicia y León en los siglos IX y X. Arte de Repoblación en el Noroeste y en la frontera. En: SINGUL, F. L. San Froilán: Culto y fiesta:[catálogo de la exposición] Catedral de Lugo, Capilla de San Froilán y Praza Ángel Fernández Gómez(Lugo), 29 septiembre-26 noviembre, 2006. [Lugo]: Xunta de Galicia: Xacobeo, p. 107-134. Guardia, 2011 GUARDIA PONS, Milagros. 2011. San Baudelio de Berlanga, una encrucijada. Bellaterra: UAB. Servei de Publicacions, Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, [etc.]. Guardia; Cayuela, en prensa LXXII GUARDIA PONS, Milagros; CAYUELA, Begoña. En prensa. Iglesia de Sant Quirze de Pedret (Cercs, Barcelona). Este capítulo aparecerá en el tomo dedicado a Barcelona de la Enciclopedia del Románico. En prensa. Guardia; Mancho (eds.), 2008 GUARDIA, M. y MANCHO, C. (eds.). 2008. Les fonts de la pintura romànica. Barcelona: Publicacions i Edicions de Ia Universitat de Barcelona. (Ars Picta. Temes; 1). Guardia; Mancho, 2008 GUARDIA PONS, Milagros; MANCHO, Carles. 2008. Pedret, Boí, o dels origens de la pintura mural romànica catalana. En: GUARDIA, M.; MANCHO, C. (eds.). Les fonts de la pintura romànica. Barcelona: Publicacions i Edicions de Ia Universitat de Barcelona, p. 117-160. Guardia, et al., 2006 GUARDIA PONS, Milagros, et al. 2006. Las Biblias de Ripoll y Rodes: un corpus de la tradición iconográfica alto-medieval (PB 1998-1212). En: COLOMA MARTÍN, Isidoro, et al. (ed.). Congreso nacional de historia del arte (14è: 2002: Màlaga). Correspondencia e integración de las artes: Málaga, del 18 al 21 de septiembre de 2002. T.III, Vol. 2. Málaga: Ministerio de Educación, Cultura y Deportes, Dirección de Cooperación y Comunicación Cultural, p. 195-199. Gudiol i Cunill, 1927 GUDIOL I CUNILL, Josep. 1927. De peregrins i peregrinatges religiosos catalans. Analecta Sacra Tarraconensia. 3, p. 1-27. Gudiol i Cunill, 1955 GUDIOL I CUNILL, Josep. 1955. Els primitius. III. Els llibres il·luminats. (La pintura medieval catalana; III). Barcelona: Llibreria Canuda. LXXIII Gudiol i Ricart, 1937 GUDIOL I RICART, Josep Maria. Pedret. 1937. Butlletí del Centre Excursionista de Catalunya, Barcelona, XLVII(504), p. 107-113. Gudiol i Ricart, 1987 GUDIOL I RICART, Josep Maria. 1987. En su defensa: La intervención de Josep Gudiol en el salvamento del patrimonio artístico durante la Guerra Civil. En RAMÓN, Arturo; BARBÉ, Manuel (eds.). Tres Escritos de Josep Maria Gudiol i Ricart. Barcelona: Sala d'Art Artur Ramon, p. 85-115. Gudiol i Ricart y Gaya Nuño, 1948 GUDIOL RICART, Josep Maria Y GAYA NUÑO, Juan Antonio. 1948. Ars Hispaniae. V: Arquitectura y Escultura Románicas.Madrid: Plus Ultra. Gutmann, 1984 GUTMANN, Joseph. 1984. The Sacrifice of Isaac: Variations on a theme in Early Jewish and Christian Art. Thiasos ton mouson: Studies zu Antike und Christentum: Festschrift für Josef Fink zum 70. Geburtstag. (Beihefte zum Archiv für Kulturgeschichte). Cologne, p. 115-122. Gutmann, 1987 GUTMANN, Joseph. 1987. The Sacrifice of Isaac in Medieval Jewish Art. Artibus et historiae, 8(16), p. 67-89. Gutmann, 1988 GUTMANN, Joseph. 1988. The Dura Europos Synagogue Paintings and their Influence on Late Christian and Jewish Art. Artibus et historiae, 9(17), p. 25-29. Haracourt; Montrémy, 1922 LXXIV HARAUCOURT, Edmond; MONTRÉMY, François de. 1922. Musée des thermes et de l'Hôtel de Cluny. Catalogue général. I. La pierre, le marbre et l'albâtre. Paris: Musées nationaux. Harnad, 2005 HARNAD, Stevan. 2005. To Cognize is to Categorize: Cognition is Categorization. En: COHEN, Henri; LEFEBVRE, Claire (dir.). A Handbook of Categorization in Cognitive Science. Oxford: Elsevier, p. 19-43. Harpring, 2010 HARPRING, Patricia. 2010. Introduction to Controlled Vocabularies: Terminology for Art, Architecture, and Other Cultural Works. Los Angeles, CA: Getty Publications. Haupt, 1909 HAUPT, Albrecht. 1909. Die älteste Kunst insbesondere die Baukunst der Germanen. Berlin, p. 208-212. Hauschild, 1972 HAUSCHILD, T. 1972. Westgotische Quaderbauten des 7. Jahrhunderts auf der Iberischen Halbinsel. Madrider Mitteilungen, 13, p. 270-285. Hernando, 1992 HERNANDO GARRIDO, José Luis. 1992. Las Claustrillas de Las Huelgas, San Andrés de Arroyo y Aguilar de Campoo: los repertorios ornamentales y su eclecticismo en la escultura del tardorrománico castellano. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte, IV, p. 53-74. Hernando, 2004a HERNANDO GARRIDO, José Luis. 2004. Escultores en el Románico del Norte de Castilla: itinerancias y anonimatos. Reflexiones sobre Rebolledo de la Torre LXXV (Burgos) y Santa María de Piasca (Cantabria). En: Los protagonistas de la obra románica. Aguilar de Campoo: Fundación de Santa María la Real. Hernando, 2004b HERNANDO GARRIDO, José Luis. 2004. La escultura románica burgalesa: Los grandes talleres. En: RODRÍGUEZ PAJARES, E. J. (dir.). El arte románico en el territorio burgalés. Burgos: Universidad de Burgos. Higgitt, 2008 HIGGITT, John. 2008. The Display of Writing in Romanesque Sculpture and Architecture: Inscriptions and the CRSBI. [En línea] The Corpus of Romanesque Sculpture in Britain and Ireland. Disponible en: http://www.crsbi.ac.uk/resources/paper_2.html. Holcomb, 2009 HOLCOMB, Melanie. 2009. 4. Pauline Epistles. En: Pen and parchment. Drawing in the Middle Ages. New York. The Metropolitan Museum of Art. Holly, 1993 HOLLY, Michael Ann. 1993. Unwriting Iconology. En: CASSIDY, Brendan (ed.). Iconography at the Crossroads. Papers from the Colloquium Sponsored by the Index of Christian Art Princeton University 23-24 March 1990. Princeton: Princeton University Press, 1993, pp. 17-25. (Occasional Papers; II) Hoppe, 1987 HOPPE, Jean-Marie. 987 L‟Église espagnole visigothique de San Pedro de la Nave (El Campillo – Zamora). Un programme iconographique de la fin du VIIe siècle. Annales d'Histoire de l'Art et d'Archéologie, IX, p. 59-81. Hoppe, 2004 LXXVI HOPPE, Jean-Marie. 2004. Ensayo sobre la escultura de San Pedro de la Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 323-425. Hourihane, 2005 HOURIHANE, Colum. 2005. Iconography. En: New dictionary of the history of ideas. Vol. 3. Game Theory to Lysenkoism. Detroit [etc.]: Thomson Gale, p. 1069-1078. Hoyos, 1917 HOYOS, Julio. San Pedro de la Nave. 1917. La Esfera, p. 194. Hubert; Porcher; Volbach, 1968 HUBERT, Jean; PORCHER, Jean; VOLBACH, Wolfgang F. 1968. La Europa de las Invasiones. Madrid: Aguilar. Huesca, 1797 HUESCA, Ramón de. 1797. Teatro historico de las iglesias del reyno de Aragon. VII. Iglesia de Huesca. Pamplona: Imprenta de Manuel de Cosculluela. Huidobro, 1931 HUIDOBRO SERNA, Luciano. Rebolledo de la Torre (Burgos). La Hormiga de Oro. 48, 1931, p. 168-170. Huynh, 2007 HUYNH, David F. 2007. User Interfaces Supporting Casual Data-Centric Interactions on the Web. [En línea]. Tesis doctoral. Massachusetts Institute of Technology. Disponible en: http://davidhuynh.net/media/thesis/thesis.php . Ibáñez de Echávarri, [1753?] IBÁÑEZ DE ECHÁVARRI, Bernardo. 1753? Vida de S. Prudencio, Obispo de Tarazona, Patrono Principal, y Hijo de la M.N. y M.L. Provincia de Álava : precedida... Vitoria: Thomas de Robles y Navarro. LXXVII Ibarburu, 1987 IBARBURU ASURMENDI, Mª Eugenia. 1987. L‟escriptori de Santa Maria de Ripoll i els seus manuscrits. En: Catalunya Romànica. X. El Ripollès. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 276-282. Ibarburu, 1988 IBARBURU ASURMENDI, Mª Eugenia. 1984. Beatus de Girona (Cat. Gir. Ms. 7). En: Catalunya Romànica. XXIII. Museu d’ rt de Giron . T resor de l C tedr l de Giron . Muse u Dio esà d’Urgell. Museu Frederei M rès . Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 165-183. Ibarburbu, 1991 IBARBURU ASURMENDI, Mª Eugenia. 1991. Beatus de Torí. En: Catalunya Romànica. V. El Gironès. L Se lv . E l Pl de l’Est ny . Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 131-141. Ibarburu, [1995]1999 IBARBURU ASURMENDI, Mª Eugenia. [1995]1999. Los "Scriptoria" de Ripoll, Vic y Girona: un posible estilo catalán de ilustración de manuscritos. Lambard, 7(19931994), p. 157-171. Recogido en el libro póstumo publicado en memoria de la autora, de donde citamos, IBARBURU ASURMENDI, Mª Eugenia. 1999. De capitibus litterarum et aliis figuris. Recull d’estudis sobre miniatura medieval. Barcelona: Departament d‟Història de l‟Art de la Universitat de Barcelona, p. 17-33. Ilardia, 2002 ILARDIA GÁLLIGO, Magdalena. 2002. Iglesia de San Quirce. Enciclopedia del Románico en Castilla y León. II. Burgos. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 750-764. Ilardia; Palomero, 1995 LXXVIII ILARDIA GÁLLIGO, Magdalena; PALOMERO ARAGÓN, Félix. 1995. El Arte Románico Burgalés. Un lenguaje plástico actual medieval. León: Ediciones Lancia. Isla, 2004 ISLA FREZ, Amancio. 2004. San Pedro del Esla, una iglesia en la historia. En: La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 277-287. Isla, 2006 ISLA FREZ, Amancio. 2006. Memoria, culto y monarquía hispánica entre los s. X y XII. [Jaén]: Universidad de Jaén. James, M. R., et al., 1902 JAMES, Montague Rhodes, [et al.]. 1902. A Descriptive Catalogue of the Second Series of Fifty Manuscripts (N ° 51 to 100) in the Collection of Henry Yates Thompson. J. & C. F. Clay at the University Press. James, M. R. JAMES, Montague Rhodes. 1921. A Descriptive Catalogue of the Latin Manuscripts in the John Rylands Library. Vol. I. Manchester: Manchester University Press. James (ed.), 2009 JAMES, David Lewis (ed.). 2009. Early Islamic Spain: the History of Ibn al-Qūṭīya: a study of the unique arabic manuscript in the Bibliothèque Nationale de France, Paris, with a translation, notes, and comments. London: New York: Routledge. Jarret, 2010 JARRET, Jonathan 2 Settl ing the kings‟ lands: aprisio in Catalonia in perspective. Early Medieval Europe. 18/3, p. 320-342. Jensen, 1994 LXXIX JENSEN, Robin M. 1994. The Offering of Isaac in Jewish and Christian Traditions. Image and Text. Biblical Interpretation. A Journal of Contemporary Approaches, II, p. 85-110. Jensen, [2000] 2005 JENSEN, Robin M. [2000]2005. Understanding Early Christian Art. London: New York, Routledge. Jover, 1987 JOVER HERNANDO, Mercedes. 1987. Los ciclos de Pasión y Pascua en la escultura monumental románica en Navarra. Príncipe de Viana, 48(180), p. 7-40. Jover, 1999 JOVER HERNANDO, Mercedes. 1999. La indumentaria y la imagen de la naturaleza (flora, fauna y elementos naturales) en las miniaturas del códice. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 219-237. Junyent, 1976 JUNYENT, Eduard. 1976. C t l uny romàni . L ’ rquite tur d el segle XII. [Montserrat]: Publicacions de l‟abadia de Montserrat (Biblioteca Abat Oliba Sèrie il·lustrada; 4). Kehr, 1945 KEHR, P. 1945. Cómo y cuándo se hizo Aragón feudatario de la Santa Sede, Zaragoza. Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, I, p. 285-326 Kehr, 1946 KEHR, P. 1946. El Papado y los reinos de Navarra y Aragón hasta mediados del s. XII. Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, II, p. 74-186. Kendall, 1993 LXXX KENDALL, Calvin B. 1993. The Gate of Heaven and the Fountain of Life: SpeechAct Theory and Portal Inscriptions. Essays in Medieval Studies, 10, p. 111-125. Kessler, 1989a KESSLER, Herbert L 98 9 “Caput et speculum onmium ecclesiarum”: Old St Peter and church decoration in Medieval Latium. En: TRONZO, W. (ed.). Italian Church Decoration of the Middle Ages and Early Renaissance. Functions, forms and regional traditions. Bologna: Nuova Alfa, p. 119-146. Kessler, 1994 KESSLER, Herbert L. 1994. Diction in the «Bibles of the Illiterate». En: Studies in Pictorial Narrative. Londres: The Pindar Press, p. 33-40. Kessler, 1999 KESSLER, Herbert L. 1999. Rinascenza. En: En i lopedi de ll’ rte mediev le. X . [En línea]. Roma: Treccani. Disponible en: http://www.treccani.it/enciclopedia/rinascenza_%28Enciclopedia-dell%27-ArteMedievale%29/ Kessler, 2000 KESSLER, Herbert L. 2000. Spiritual Seeing. Picturing God’s Invisibility in Medieval Art. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. Kessler, 2002 KESSLER, Herbert. 2002. The oratory of Thomas Becket in Anagni. En: Old St. Peter’s and Church Decoration in Medieval Italy. Spoleto: Centro italiano di studi sull‟ Alto Medioevo, p 4 -157. Kessler, E., 2000 LXXXI KESSLER, E. 2000. Art Leading the Story: the Akedah in the Early Synagogue. En: LEVINE, L. I.; WEISS, Z. (eds.). From Dura to Sepphoris: Studies in Jewish Art and Society in Late Antiquity. (Journal of Roman Archaeology, Supplementary Series; 40), p. 73-81. Kessler, E., 2003 KESSLER, E. 2003. Response to Marc Bregman. The Journal of Textual Reasoning. [En línea]. 2(1). Disponible en: http://jtr.lib.virginia.edu/volume2/kessler.html Kessler, E., 2004 KESSLER, E. 2004. Bound by the Bible. Jews, Christians and the Sacrifice of Isaac. Cambridge: Cambridge University Press. King, 1924 KING, Georgina Goddard. 1924. Pre-romanesque Churches of Spain. London: New York: Longmans, Green and Co., p. 50-58. Kirigin, 1976 KIRIGIN, Martin. 1976. L m no div in nell’i onogr f i rist i n . Città del Vaticano: Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana. Kirschbaum, 1968 KIRSCHBAUM, Engelbert. 1968. Lexikon der Christliche Ikonographie. I. A-Ezequiel. Freiburg: Herder. Kitzinger, 1975 KITZINGER, Ernst. 1975. The Role of Miniature Painting in Mural Decoration. En WEITZMANN, K., et al. (eds.). The Place of Book Illumination in Byzantine Art. Princeton: Princeton University Press, p. 99-142. Klapisch-Zuber, 1991 LXXXII KLAPISCH-ZUBER, Christiane. 1991. The Genesis of the Family Tree. I Tatti Studies, 4, p. 105-129. Klein, 1972 KLEIN, Peter K. 1972. Date et scriptorium de la Bible de Roda. Les Cahiers de Saint-Michel de Cuxa, 3, p. 91-102. Klein, 1986 KLEIN, Peter K. 1986. Les sources non hispaniques et la genèse iconographique du Beatus de Saint-Sever. En: Saint-Sever. Millén ir e de l’ bb y e. Colloque International, 25, 26 et 27 mai 1985. Mont-de-Marsan: Comité d‟Etudes sur l‟Histoire et l‟Art de la Gascogne, p 3 7 -333. Klein, 1990 KLEIN, Peter K. 1990. lntroduction and Codicological Description. En: Beatus a Liébana. In Apocalypsin commentarius Manchester, The John Rylands University Library, Latin MS 8. München: Ed. Lengenfelder. (Codices illuminati medii aevi; 16), p. 8-41. Klein, 1993 KLEIN, Peter K. 1993. 157. Bible; 158. Bible. En: The Art of Medieval Spain A.D. 500 - 1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 306-309. Klein, 2002 KLEIN, Peter K. 2002. Beato de Liébana. La ilustración de los manuscritos de Beato y el códice de Manchester. Valencia: Patrimonio. Klein, 2004 Klein, Peter K. 2004. Le cloître de la cathédrale de Gérone: fonction et programme iconographique. En: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de LXXXIII Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 139-152. Klinka, 2007 KLINKA, Emmanuelle. 2007. L‟affirmation d‟une nouvelle dynastie. e-Spania [En línea], 3. Disponible en: http://e-spania.revues.org/19260 . Klinka, 2012 KLINKA, Emmanuelle. 2 2 “ Ego miser e t pe tri x…”: El Liber mozarabicus canticorum et horarum (Salamanca, ms. 2668). e-Spania [En línea], 13. Disponible en: http://e-spania.revues.org/21044. Kogman-Appel, 1997 KOGMAN-APPEL, Katrin. 1997. The Sephardic Picture Cycles and the Rabbinic Tradition: Continuity and Innovation in Jewish Iconography. Zeitschrift für Kunstgeschichte, 60(4), p. 451-481 Kouymjian, 1981 KOUYMJIAN, Dickran. 1981. The Classical Tradition in Armenian Art. Revue des études arméniennes, vol. XV, p. 263-288. Krapivina, 2010 KRAPIVINA, Tatiana. 2010. Exegesis according to the rules of philosophy or the rule of faith? Methodological conflict in the ninth-century predestination controversy. MA thesis. Budapest: Central European University. Krašovec, 2004 KRAŠOVEC, Jože 2 4 Transliteration or Translation of Biblical Proper Names. Translation Review, 67, p. 41-57. Kuhn, 1930 LXXXIV KUHN, Charles Louis. 1930. Romanesque mural painting of Catalonia. Harvard University Press. Labarte, 1872 LABARTE, Jules. 1872. Histoire des arts industriels au moyen âge et à l'époque de la renaissance. Vol. II. Paris: Ve A. Morel & Cie. Lacoste, 1976 LACOSTE, Jacques. 1976. La sculpture romane du cloître de Santa Maria d'Alquezar. XII Semana de Estudios Medievales (1974). Pamplona, 1976: 219-237. Lacoste , 2006 LACOSTE, Jacques. 2006. Les M îtr es de l s ulpture rom ne d ns l ’Esp g ne du pèlegrinage à Compostelle. [Bordeaux]: Éditions sud ouest. Lacuesta, 1997 LACUESTA, Raquel. 1997. L‟efecte escenogràfic: les pintures murals L’Erol: revist cultural del Berguedà. 55, p. 19-22. Lacuesta, 2000 LACUESTA, Raquel. 2000. Restauració monumental a Catalunya (segles XIX i XX). Les aportacions de la Diputació de Barcelona. Barcelona: Diputació de Barcelona. Lampérez, 1899 LAMPÉREZ Y ROMEA, Vicente. 1899. Abadía de San Quirce. La Ilustración Española y Americana. XXXVI, p. 179, 183 Lampérez, 1908 LAMPÉREZ Y ROMEA, Vicente. 1908. Historia de la Arquitectura Cristiana Española en la Edad Media. I. Madrid. Lapeña, 1994 LXXXV LAPEÑA Paúl, Ana Isabel. 1994. Iglesia y monacato en el reinado de Sancho Ramírez. En: SARASA SÁNCHEZ, Esteban (coord.). Sancho Ramírez, rey de Aragón, y su tiempo (1064-1094 . Huesca: Instituto de Estudios Altoaragoneses, p. 129-150 Larkin; Simon, 1987 LARKIN, J. H.; SIMON, H. A. 1987. Why a Diagram is (Sometimes) Worth Ten Thousand Words. Cognitive Science, 11, p. 65-99. Larrén, 2004 LARRÉN IZQUIERDO, Hortensia. 2004. San Pedro de la Nave y su entorno arqueológico. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 53-63. Lash, [s.f.] LASH, Willem F. Iconography and iconology. En: Grove Art Online. Oxford Art Online. [Acceso restringido]. Disponible en: http://www.oxfordartonline.com/subscriber/article/grove/art/T039803 Lauer, 1927 LAUER, Philippe. 1927. Les Enluminures romanes des manuscrits de la Biblothèque Nationale. Paris: Gazette des Beaux-Arts. Lauer, 1932 LAUER, Philippe. 1932. La Catalogne à l'époque romane: conférences faites à la Sorbonne en 1930. Paris: Librairie Ernest Leroux. Lauer (dir.), 1939 LAUER, Philippe (dir.). 1939. Catalogue général des manuscrits latins / Bibliothèque nationale. Tome Ier, Nos 1-1438. Paris: Bibliothèque nationale. LXXXVI Lavin, 1993 LAVIN, Irving. 1993. The Politics of Iconology. En: CASSIDY, Brendan (ed.). Iconography at the Crossroads. Papers from the Colloquium Sponsored by the Index of Christian Art Princeton University 23-24 March 1990. Princeton: Princeton University Press, 1993, p. 27-31. Le Blant, 1878. LE BLANT, Edmond. 1878. Études sur les s r oph ge s hré tiens nt iques de l vill e d'Arles. [En línea]. Paris: Imprimerie Nationale. Disponible en: http://archive.org/stream/tudessurlessar00lebluoft#page/20/mode/2up/search/Abraha m Leclerq, 1949 LECLERQ, J 949 Te xtes et manuscrits de quelques bibliothèques d‟Espagne, Hispania Sacra, II, p. 91-118. Lewine, 1970 LEWINE, Carol. 1970. The Miniatures of the Antwerp Sedulius Manuscript: The Early Christian Models and their transformations. 2 Vols. Tesis doctoral inédita. [New York]: Columbia University. Libri, 1848 LIBRI, Guillaume. 1848. Réponse de M. Libri u r pport de M. Bou ly, publié d ns le Moniteur universel, du 19 mars, 1848. London: Schulze et Co. Little, 1993a LITTLE, C. T. 1993. 126. Plaque with scenes from Genesis; 162. Capital with scenes from the life of Abraham. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 266-267; 314. Little, 1993b LXXXVII LITTLE, C. T. 1993. 69. Casket. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 141-142. Llamazares, 2007 LLAMAZARES, Fernando. 2007. La Edad Moderna. Arquitectura escultura y pintura. En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coords.). Real Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 222-251. Loerke, 1981 LOERKE, William C. 1981. Observations on the Representation of Doxa in the Mosaics of S. Maria Maggiore, Rome, and St. Catherine's, Sinai. Gesta, 20(1), Essays in Honor of Harry Bober, p. 15-22. Lojendio, 1978 LOJENDIO, Luis María de. 1978. Navarra. Vol. 7. España Románica. Madrid: Ediciones Encuentro. Lojendio; Rodríguez, 1978 LOJENDIO, Luis María de; RODRÍGUEZ, Abundio. 1978. Castilla /1. Burgos, Logroño, Palencia y Santander. Vol. 1. España Románica. Madrid: Ediciones Encuentro. Lomartire, 2008 LOMARTIRE, Saverio. 2008. La pittura in Lombardia tra altomedioevo e XII secolo. Alcuni problema de interpretazione. En: GUARDIA, M.; MANCHO, C. (Eds.) Les fonts de la pintura romànica. Barcelona: Publicacions i Edicions de Ia Universitat de Barcelona, p. 27-56. Longás; Torre, 1935 LXXXVIII LONGÁS, Pedro; TORRE, Martín de la. 1935. Catálogos de Códices Latinos. T. I. Bíblicos. [En línea]. Madrid, Patronato de la Biblioteca Nacional. Disponible en: http://archive.org/details/catlogodelosc01escouoft López Ferreiro, 1900 LÓPEZ FERREIRO, A. 1900. Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela. T. III, Santiago: Imp. y Enc. del Seminario Conciliar Central. López; Caixal, 1992 LÓPEZ MULLOR, Alberto; CAIXAL MATA, Alvar. Una nueva excavación en la iglesia de Sant Quirze de Pedret (Cercs, Barcelona). Espacio, Tiempo y Forma, Serie I, Prehistoria y Arqueología, V, 1992, p. 315-374. López; Caixal, 1995 LÓPEZ MULLOR, Alberto; CAIXAL MATA, Alvar. 1995. Llibre II. Església de Sant Quirze de Pedret, Cercs. Excavacions arqueològiques. Campanyes 1989-1992. En LÓPEZ MULLOR, Alberto (ed.). Investigacions arqueològiques i històriques al Berguedà (II). Sant Llorenç prop Bagà. Sant Quirze de Pedret. II. Barcelona: Diputació de Barcelona, Servei del Patrimoni Arquitectònic, p. 179-404. López (ed.), 1995 LÓPEZ MULLOR, Alberto (ed.). Investigacions arqueològiques i històriques al Berguedà (II). Sant Llorenç prop Bagà. Sant Quirze de Pedret. II. Barcelona: Diputació de Barcelona, Servei del Patrimoni Arquitectònic. (Quaderns científics i tècnics; 6). López, 2002 LÓPEZ MULLOR, Alberto. 2002. Veinte años después. Arqueología de la arquitectura, 1, p. 159-174. LXXXIX López Ocáriz, 1992 LÓPEZ DE OCÁRIZ ALZOLA, J. J. 1992. El temor al infierno hacia 1200. Análisis iconográfico de la anástasis de Armentia. En: Alfonso VIII y su época. II Curso de Cultura Medieval. Aguilar de Campoo. 1-6 Octubre 1990. Aguilar de Campoo: Centro de Estudios del Románico, p. 253-269. López Ocáriz, 1997 LÓPEZ DE OCÁRIZ ALZOLA, J. J. 1997. Pays Basque Romain. Alava, Bizcaye, Guipúzcoa. La Pierre-qui-Vire. López Ocáriz, 2012 LÓPEZ DE OCÁRIZ ALZOLA, J. J. 2012. Armentia. En: Enciclopedia del Románico en el País Vasco. T. I. Álava. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real. Centro de Estudios del Románico. López de Ocáriz; Martínez de Salinas, 1988 LÓPEZ DE OCÁRIZ, Javier; MARTÍNEZ DE SALINAS OCIO, Felicitas.1988. Arte prerrománico y románico en Alava. Cuadernos de Sección. Artes Plásticas y Monumentales, 5, p. 15-79. Lorenzo, 2004. LORENZO ARRIBAS, Josemi. 2004. Tradición oral, unos santos barqueros y algunos datos documentales dispersos sobre La Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora). Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 9 -37. Lorenzo, 2006 LORENZO ARRIBAS, Josemi. 2006. San Pedro de la Nave (Zamora). Interpretaciones eruditas y populares sobre el origen de un templo y sus leyendas. Culturas XC populares. Revista electrónica. [En línea], 3, p. 1-47. Disponible en: http://www.culturaspopulares.org/textos3/articulos/lorenzo.pdf Lorés, 1991a LORÉS, Immaculada. 1991. L’es ultur de ls l ust res de l tedr l de Giron I del monestir de Sant Cugat del Vallès. Formació, desenvolupament i difusió. 2 vols.Tesis doctoral inédita. Barcelona: Universitat de Barcelona. Lorés, 1991b LORÉS I OTZET, Immaculada. 1991. L‟escultura del claustre de la catedral de Girona En: Catalunya Romànica. V. El Gironès. La Selv . El Pl de l’ Est ny . Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 119-131. Lorés, 1992 LORÉS I OTZET, Immaculada. 1992. Pintures dels absis laterals de Pedret. En: Prefiguració del Museu Nacional d'Art de Catalunya (catàleg d'exposició). Barcelona: Lunwerg: Olimpíada cultural, p. 126-130. Lorés, 1994 LORÉS I OTZET, Immaculada. 1994. El claustre romànic de Sant pere de Rodes: de la memòria a les restes conservades: Una hipòtesi sobre la seva composició escultòrica. Lleida: Universitat de Lleida. Lorés, 2002 LORÉS I OTZET, Immaculada. 2002. El monestir de Sant Pere de Rodes. Bellaterra: U.A.B. Servei de Publicacions; Barcelona: Edicions U.B.; Girona: Universitat de Girona. Servei de Publicacions; Lleida: Universitat de Lleida. Servei de Publicacions; Barcelona: Museu Nacional d'Art de Catalunya. (Memòria artium; 1) Loring, 1987 XCI LORING GARCÍA, Mª Isabel. 1987. Nobleza e iglesias propias en la Cantabria altomedieval. Studia Historica. Historia Medieval, 5, p. 89-120. Lowden, 1992 LOWDEN, John. 1992. The Octateuchs. A Study in Byzantine Manuscritpt Illustration, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press. Lowe, 1910. LOWE, E. A. 1910. Studia palaeographica a contribution to the history of early Latin minuscule and to the dating of Visigothic mss München: K nig lich Bayerische Akademie der Wissenschaften. Lozano, 2010 LOZANO LÓPEZ, Esther. 2010. Historias en el Paraíso. El Antiguo Testamento en el claustro de la catedral de Tarragona. Románico 11, p. 6-13. Lozano, 2012 LOZANO LÓPEZ, Esther. 2012. Rodrigo de Cascante. Pleitos y concordias de un obispo promotor: el arte al servicio del poder episcopal. Viaje a Íbita. Estudios históricos del Condado de Treviño, p. 312-328 Lozano y Serrano, 2010 LOZANO LÓPEZ, ESTHER Y SERRANO COLL, MARTA. 2010. Els capitells historiats del claustre de la catedral de Tarragona. Tarragona: Arola Editors. Lozano y Serrano, 2012 LOZANO LÓPEZ, ESTHER Y SERRANO COLL, MARTA. 2012. Programes escultòrics als claustres catedralicis catalans: La Seu d‟Urgell i Tarragona. Conferencia [vídeo en línea]. En: Congreso internacional: Les catedrals catalanes en el context europeu (s. XCII X-XII): escenaris i escenografies. [En línea]. Girona: Vic: Institut de Recerca Històrica de la UdG. Disponible en: http://hdl.handle.net/10256.1/2784 . Lucchesi-Palli, 1979a LUCCHESI-PALLI, Elisabetta. 1979. 379 Bowl with Sacrifice of Isaac. En: WEITZMANN, Kurt (ed.). Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. Catalogue of the exhibition at the Metropolitan Museum of Art, November, 19 1977, through February, 12, 1978. New York: The Metropolitan Museum of Art & Princeton University Press, p. 422-423. Lucchesi-Palli, 1979b LUCCHESI-PALLI, Elisabetta. 1979. 380 Relief with Sacrifice of Isaac. En: WEITZMANN, Kurt (ed.). Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. Catalogue of the exhibition at the Metropolitan Museum of Art, November, 19 1977, through February, 12, 1978. New York: The Metropolitan Museum of Art & Princeton University Press, p. 423. Luis Corral, 2009 LUIS CORRAL, F. 2009. En busca de hombres santos: Atila, Ildefonso y el obispado de Zamora. En: MARTÍN VISO, I. (ed.). ¿Tiempos Oscuros? Territorios y sociedad en el centro de la Península Ibérica (siglos VII-X). Madrid: Sílex, p. 202-227. Lyman, 1969 LYMAN, Thomas W. 1969. The Pilgrimage Road Revisited. Gesta, 8(2), p. 30-44. Machimbarrena, 1930 MACHIMBARRENA, Vicente. 1930. Saltos del Duero. Aprovechamiento de aguas del río Esla. VI. San Pedro de la Nave. Revista de Obras Públicas, LXXVIII(2544), p. 93-97. XCIII Mâle, 1922 MÂLE, Emile. 1922. L'art religieux du XIIe siècle en France: étude sur les origines de l'iconographie du moyen age. Paris: Librairie Armand Colin. Mancho, 2003 MANCHO SUÁREZ, Carles. 2003. L pint ur mur l C t luny dur nt l ’ lt Ed t Mitjana. 2 vols. Tesis doctoral. Barcelona: Universitat de Barcelona. Mancho, 2006 MANCHO SUÁREZ, Carles. 2006. Miniaturas en las paredes. La pintura mural en Sant Pere de Rodes y su scriptorium. En: COLOMA MARTÍN, Isidoro, et al. (ed). Congreso nacional de historia del arte (14º: 20 : Málaga). Correspondencia e integración de las artes: Málaga, del 18 al 21 de septiembre de 2002. T.III, Vol. 1. Málaga: Ministerio de Educación, Cultura y Deportes, Dirección de Cooperación y Comunicación Cultural, p. 99-113. Mancho, 2012a MANCHO SUÁREZ, Carles. 2012. El paper de l'artista en l'art medieval / The role of the artist in medieval art. Barcelona: Publicacions de la Universitat de Barcelona. Mancho, 2012b MANCHO SUÁREZ, Carles. 2012. Un métier très contemporain: les artistes du haut moyen âge. Cahiers de Saint-Michel de Cuxà, 43, p. 9-14. Mancho, 2012c MANCHO SUÁREZ, Carles. 2012. La peinture murale du haut Moyen Âge en Catalogne (IXe-Xe siècle). Turnhout: Brepols. Mango, 1989 XCIV MANGO, Ciril. 1989. Illuminated Prophet Books. A Study of Byzantine Manuscripts of the Major and Minor Prophets by John Lowden. Review. The Burlington Magazine, 131(1041), p. 852-853. Mansilla, 2005 MANSILLA ESTEBAN, Raúl. 2005. La desamortización de la Abadía de San Quirce. [En línea]. Burgos: Centro I.E.S. Cardenal López de Mendoza. Disponible en: http://www.ubu.es/es/otri/difusion-i-d-i/divulgacion-cientifica/trabajosprevios/trabajos-premiados-2005.ficheros/41163La%20desamortizaci%C3%B3n%20de%20la%20abad%C3%ADa%20de%20San% 20Quince.pdf Maraval, 1984 MARAVAL, Pierre. 1985. Lieux saints et pèlerinages d'Orient: histoire et géographie des origines à la conquête arabe. Paris: Éditions du cerf. Marchirori, 2007 MARCHIORI, Maria Laura. 2007. Art and reform in tenth-century Rome – The paintings of S. Maria in Pallara. Tesis inédita Kingston, Ontario (Canada): Queen‟s University. Marcos, 2003 MARCOS MARTÍNEZ, Javier. 2003. ¿Ritos heterodoxos en la necrópolis medieval del monasterio de Santa María de Piasca? Clavis, 4, p.82-89. Marec, 1959 MAREC, Erwan. 1959. Deux interprétations du «Sacrifice d‟Abraham». Libyca. Archéologie-Épigraphie, VII, p. 147-152. Marín, et al., 1994 XCV MARÍN CHAVES, Cristina, et al. 1994. Diagnóstico del deterioro de edificios del patrimonio histórico-artístico del Sureste de la provincia de Huesca. Lucas Mallada: revista de ciencias, 6, p. 143-170. Marquès Balagué, 2009 MARQUÈS BALAGUÉ, Mercè. 2009. Intervención en pintura mural románica fragmentada. El uso de los revoques para el tratamiento de su imagen. En: IV Congreso del GEIIC. Cáceres, 25, 26 y 27 de noviembre de 2009. La Restauración en el Siglo XXI. Funcion, Estetica e Imagen. [s.l.]: GE Grupo Español de Conservación, p. 267-276+399. Marquès i Casanovas, 1961a MARQUÈS I CASANOVAS, Jaume. 1961. Importantes hallazgos en la catedral de Gerona. Revista de Gerona, 14, p. 39-44. Marquès i Casanovas, 1961b MARQUÈS I CASANOVAS, Jaume. 1961. Codice de Beato, de Gerona. Revista de Girona, 16, p. 7-16. Marquès i Casanovas, 1975 MARQUÈS I CASANOVAS, Jaume. 1975. Proyección en el Arte del Beato de Girona. Revista de Girona, 73, p. 24-31. Martimort, 1949 MARTIMONT, A. G. 1949. L'iconographie des catacombes et la catéchèse antique. Rivista di Archeologia Cristiana. Martin, Georges, 2014 MARTIN, Georges. (En prensa). Des tombeaux et des femmes. El artículo aparecerá en 2014. e-Spania, 17. XCVI Martín, J. C., 2009 MARTÍN, José Carlos. 2009. La Vita Froilanis episcopi Legionensis (BHL 3180), (s. x): introducción, edicion crítica y particularidades lingüísticas. En: GOULLET, Monique (ed.). Parva pro magnis munera. Turnhout: Brepols, p. 561-584. Martin, 2003 MARTIN, Therese. 2003. Un nuevo contexto para el tímpano de la Portada del Cordero en San Isidoro de León. En: SÁNCHEZ AMEJEIRAS, R.; SENRA GABRIEL Y GALÁN, J. L. (coords.). El tímpano románico. Imágenes, estructuras y audiencias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, p. 181-205. Martin, 2006 MARTIN, Therese. 2006. Queen as King. Politics and Architectural Propaganda in Twelfth-Century Spain. Leiden: Boston: Brill. Martin, 2007 MARTIN, Therese. 2007. Decorar, aleccionar, aterrorizar: escultura románica y gótica. En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coord.). Real Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 105-143. Martin, 2008a MARTIN, Therese. 2008. Hacia una clarificación del infantazgo en tiempos de la reina Urraca y su hija la infanta Sancha (ca. 1107‑1159). e-Spania. [En línea]. 5. Disponible: http://e-spania.revues.org/document12163.html. Martin, 2008b MARTIN, Therese. 2008. Una reconstrucción hipotética de la portada norte de la Real Colegiata de San Isidoro, León. Archivo Español de Arte, 81(324), p. 357-378. Martin, 2011 XCVII MARTIN, Therese. 2011. Vie et mort dans le Panthéon de San Isidoro de León. Cahiers de Saint-Michel de Cuxà, 42, p. 153-164. Martín Viso, 2002a MARTÍN VISO, Iñaki. 2002. Fragmentos del Leviatán. La articulación política del espacio zamorano en la alta edad media. Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo” (Cuadernos de investigación; 2 ) Martín Viso, 2002b MARTÍN VISO, Iñaki. 2002. La formación de la frontera con Portugal y su impacto en el Occidente zamorano (Siglos XII-XIII). Studia zamorensia, NS, vol. 6, p. 49-74. Martínez de Aguirre, 2004 MARTÍNEZ DE AGUIRRE, Javier. 2002. Artaiz, Arce y Puente la Reina. En: FERNÁNDEZ-LADREDA, Clara (dir.) [et al.]. El Arte Románico en Navarra. Pamplona: Gobierno de Navarra, p. 149-157. Martínez de Aguirre, 2008 MARTÍNEZ DE AGUIRRE, Javier. 2008. Artaiz. En: Enciclopedia del Románico en Navarra. Aguilar de Campoo, p. 235-249. Martínez de Aguirre, 2011 MARTÍNEZ DE AGUIRRE, Javier. 2011. Arquitectura y soberanía: la catedral de Jaca y otras empresas constructivas de Sancho Ramírez. Anales de Historia del Arte. Volumen Extraordinario, 2, p. 181-249. Martín López, 2004 MARTÍN LÓPEZ, María Encarnación. 2004. Las inscripciones del Panteón de San Isidoro de León: particularidades epigráficas. En: DÍAZ Y DÍAZ, M. C. (coord.) [et al.]. Escritos dedicados a Don José María Fernández Catón. Vol. II. León: Centro de Estudios e Investigación "San Isidoro", p. 941-972. XCVIII Martín Torres, 2000 MARTÍN TORRES, María Teresa. 2000. Los museos de museos: utopías para el control de la memoria artísitca. Imafronte, 15, p. 123-144. Martín Torres, 2004 MARTÍN TORRES, María Teresa. 2004. Los visionarios de la gestión de la memoria artística. Revista da Faculdade de Letras. Ciências e Técnicas do Património, I Série, vol. III, p. 271-291. Martínez Montañés, 2002. MARTÍNEZ MONTAÑÉS, José Manuel. 2002. Santa Marta de Tera. En: Enciclopedia del Románico en Castilla y León. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real. Martínez Sopena, 1990 MARTÍNEZ SOPENA, Pascual. 1990. El conde Rodrigo de León y los suyos. Herencia y expectativa del poder entre los siglos X al XII. En: PASTOR, Reyna (comp.). Relaciones de poder, de producción y parentesco en la Edad Media y Moderna: Aproximación a su estudio: [Seminario internacional celabrado en el Departamento de Historia Medieval de Estudios Históricos de CSIC, en 1988]. Madrid: CSIC. Martínez Sopena, 2004 MARTÍNEZ SOPENA, Pascual. 2004. Tradiciones y tendencias en el Medievalismo español. Bulletin du entre d’études médiév les d ’ uxerre | BUCEM . [En línea], 8. Disponible en: http://cem.revues.org/index931.html. Mateos, 1980 MATEOS RODRÍGUEZ, Miguel Ángel. 1980. San Pedro de la Nave. 2ª ed. Zamora: Colegio oficial de aparejadores y arquitectos técnicos de Zamora. XCIX Mathews, 2000 MATHEWS, Karen Rose. 2000. Reading Romanesque Sculpture: The Iconography and Reception of the South Portal Sculpture at Santiago de Compostela. Gesta, 39(1), p. 3-12. Mayeur, 1908 MAYEUR, P 9 8 Le symbolisme d‟un tympan de porte à San Isidoro de León Revue de l’ rt C hrétien. [En línea]. IV, 1908, p. 250-253. Disponible en: http://archive.org/stream/revuedelartchr1908lill#page/n7/mode/2up McCarron, 1998 MCCARRON, Richard E. 1998. An Epiphany of Mystical Symbols: Jacob of Sarug's Mêmrâ 109 on Abraham and His Types. Hugoye: Journal of Syriac Studies, Vol. 1(1), p. 57-78. McCluskey, 1994 MCCLUSKEY, Raymond. 1994. The Early history of San Isidoro de León (X-XII c.). Nottingham Medieval Studies, 38, p. 35-59. Melero, 1992a MELERO MONEO, Mª Luisa. 1992. La escultura románica en Navarra. Cuadernos del Arte Español, 31. Madrid. Melero, 1992b MELERO MONEO, Mª Luisa. 1992. La sculpture du cloître de la cathédrale de Pampelune et sa répercussion sur l'art roman navarrais. Cahiers de Civilisation Médiévale, 35, p. 241-246. Mélida, 1910 MÉLIDA, José Ramón. 1910. La Basílica Legionense de San Isidoro. Boletín de la Real Academia de la Historia, 56, p. 148-153. C Mélida, 1911 MÉLIDA, José Ramón. 1911. La iglesia parroquial de San Pedro de la Nave. Boletín de la Real Academia de la Historia, LIX, p. 257-260. Menéndez Pidal, Ramón, 1906 MENÉNDEZ PIDAL, Ramón. 1906. Primera crónica general de España que mandó componer Alfonso el Sabio y se continuaba bajo Sancho IV en 1289. Madrid: Bailly-Bailliere é Hijos. Menéndez Pidal, [1954] 2003a MENÉNDEZ PIDAL, Gonzalo. 2003. Mozárabes y asturianos en la cultura de la Alta Edad Media. En: Varia Medievalia. I. Madrid: Real Academia de la Historia, p. 13175 Menéndez Pidal, [1958] 2003b MENÉNDEZ PIDAL, Gonzalo. [1958]2003. Sobre miniatura española en la Alta Edad Media. En: Varia Medievalia. II. Madrid: Real Academia de la Historia, p. 117-152. Mentré, 1976 MENTRÉ, Mireille. 1976. Contribución al estudio de la miniatura en León y Castilla en la Alta Edad Media. León: Institución Fray Bernardino de Sahagún, etc. Mentré, 1994 MENTRÉ, Mireille. 1994. El estilo mozárabe. Madrid: Encuentro. Michel, 1961 MICHEL, Paul-Henri. 1961. La fresque romane. Paris: Gallimard. Milenario, 1975 Milenario Beato de Gerona: Palacio Episcopal, Salón del Trono, Diciembre 1975Enero 1976, Gerona. 1975. [Madrid]: Patronato Nacional de Museos. Comisaría Nacional de Museos y Exposiciones [etc.]. CI Millares Carlo, 1961 MILLARES CARLO, A. 1961. Manuscritos visigóticos. Notas bibliográficas. Hispania Sacra, 14, p. 337-444. Mínguez, 1995 MÍNGUEZ, José María. 1995. Innovación y pervivencia en la colonización del valle del Duero. En: Despoblación y colonización del valle del Duero. Siglos VIII-XX. IV Congreso de Estudios Medievales. Ávila: Fundación Sánchez-Albornoz, p. 47-79. Miniatures, 1964 Miniatures espagnoles et flamandes dans les collections d'Espagne. 964 Bruxelles, B[ibliothèque] R[oyale] Catalogues des expositions organisées à la Bibliothèque Albert Ier, à Bruxelles, catalogue no 4 Miranda, 2004 MIRANDA GARCÍA-TEJEDOR, Carlos. 2004. Estudio estilístico e iconográfico del Beato de Girona. En: Beato de Liébana. Códice de Girona. Barcelona: Moleiro, p. 23-327. Miziołek, 1990 MIZIOŁEK, Jerzy. 1990. Transfiguratio Domini in the Apse at Mount Sinai and the Symbolism of Light. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 53, p. 42-60. Molinier, 1892 MOLINIER, Auguste. 1892. Les manuscrits et les miniatures. Paris: Hachette. Monroe, 1978 MONROE, William H. 1978. A Roll-Manuscript of Peter of Poitiers' Compendium. The Bulletin of the Cleveland Museum of Art, 65(3), p. 92-107. Montenegro, 1993 CII MONTENEGRO VALENTÍN, Julia. 1993. Santa María de Piasca: estudio de un territorio a través de un centro monástico: 857-1252. Valladolid: Secretariado de Publicaciones. Universidad de Valladolid. Monteverde, 1958-1959 MONTEVERDE, José Luis. 1958-1959. En torno a la torre de Cardeña. Boletín de la Institución Fernán González, 13, p. 114-116. Monumentos Nacionales de Euskadi I, 1985 Monumentos Nacionales de Euskadi. I. 1985. [S.l.]: Elexpuru: Departamento de Cultura. Gobierno Vasco. Moráis, 2006 MORÁIS MORÁN, José Alberto. 2006. Nuevas reflexiones para la lectura iconográfica dela Portada del Perdón de San Isidoro de León: el impacto de la Reforma Gregoriana y el arte de la tardoantigüedad. De arte: revista de historia del arte, 5, p. 63-86. Moráis, 2008 MORÁIS MORÁN, José Alberto. 2008. La recuperación de la Ecclesiae Primitivae Forma en la escultura del Panteón real de San Isidoro de León. León: Universidad de León. Moráis, 2010 MORÁIS MORÁN, José Alberto. 2010. En torno a los procesos de la creación artística románica en el medio rural: los tímpanos de Ruiforco y Matueca de Torío (León). De arte: revista de historia del arte, 9, p. 37-60. Moráis, 2011 MORÁIS MORÁN, José Alberto. 2011. La efigie esculpida del Rey David en su contexto iconográfico. Una poética musical para la apotheosis celestial en la portada CIII del Cordero de San Isidoro de León. En: FERNÁNDEZ GONZÁLEZ, Etelvina (coord.). Imágenes del poder en la edad media. Tomo II. Selección de Estudios del Prof. Dr. Fernando Galván Freile. [León]: Universidad de León, p. 355-374. Morais Puche, 2008 MORAIS PUCHE, Carmen. 2008. La evolución de los ámbitos funerarios: de San Isidoro de León al monasterio de las Huelgas. Miscelánea Medieval Murciana, XXXII, p. 103-117. Moralejo, [1969]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1969]2004. La primitiva fachada norte de la Catedral de Santiago. Compostellanum, XIV(4), 1969, p. 623-668. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 21-46 Moralejo, [1973]2004a MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1973]2004. Esculturas compostelanas del último tercio del siglo XII. Cuadernos de Estudios Gallegos, XXVIII(84), 1973, p. 294310. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 47-56. Moralejo, [1973]2004b MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1973]2004. Un sculpture du style de Bernard Gilduin à Jaca. Bulletin monumental, CXXXI (1973), p. 7-16. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, pp. 57-64. CIV Moralejo, [1976]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1976]2004. Sobre la formación del estilo escultórico de Frómista y Jaca. En: Actas del XXIII Congreso Int. de historia del arte (Granada 1973), I. Granada: Universidad de Granada. Departamento de Historia del Arte, p. 427-434. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 65-69. Moralejo, 1977 MORALEJO ÁLVAREZ, Seraf n 977 P our l‟interprétation iconographique du Portail de l‟Agneau à Saint-Isidore de León: les signes du zodiaque. Les Cahiers de SaintMichel de Cuxa, 8, p.137-173. Moralejo, [1977]2004a MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1977]2004. The Codex Calixtinus as an ArtHistorical Source. En: WILLIAMS, J. y STONES, A. (eds.). The Codex Calixtinus and the Shrine of St. James. Tübingen, 1992. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 223235. Moralejo, [1977]2004b MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1977]2004. Aportaciones a la interpretación del programa iconográfico de la Catedral de Jaca. En: Homenaje a don Jose María Lacarra de Miguel. I, Zaragoza, 1977, p. 173-198. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 89-100. CV Moralejo, [1977]2004c MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1977]2004. Saint Jacques de Compostelle. Les portails retrouvés de la Cathédrale romane. Les dossiers de l’ r héologie. 20, 1977, p. 87-103. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 101-110. Moralejo, [1979]2004 MORALEJO, Serafín. [1979]2004. La sculpture romane de la Cathedrale de Jaca. Etat des questions. Les Cahiers de Saint-Michel de Cuxa, nº 10 (1979), p. 79-106. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 141-160. Moralejo, [1983]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1983]2004. La reutilización e influencia de los sarcófagos antiguos en la España medievla. En: ANDREAE, B.; SETTIS, C. (eds.). Colloquio sul reimpiego dei sarcofagi romani nel Medeioevo, Pisa 5-12. September 1982. Mahrburg/Lahn, Verlag des Kunstgeschichtilichen Seminars, 1984, p. 187203. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 279-299. Moralejo, [1985]2004a MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1985]2004. Le Lieu Saint: Le tombeau et les basiliques mediévales. En: Santiago de Compostela 1000 ans de Pélérinage européen, Europalia 85, Gand, 1985, p. 41-52. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al CVI Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 11-19. Moralejo, [1985]2004b MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1985]2004. Artistas, patronos y público en el arte del Camino de Santiago. Compostellanum, 30, 1985, p. 395-430. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 21-36. Moralejo, [1985]2004c MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1985]2004. The Tomb of Alfonso Ansurez ( + 1093). Its Place and the Role in the Beginnings of Spanish Romanesque Sculpture. En: Santiago, Saint-Denis and Saint Peter. The Reception of Roman Liturgy in León-Castile in 1080. New York, 1985, p. 63-99. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 37-54. Moralejo, [1985]2004d MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1985]2004. Le Porche de la Gloire de la Cathédrale de Compostelle: problèmes de sources et d‟interprétation Les Cahiers de SaintMichel de Cuxa, p. 92-110. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. I. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 307-318. Moralejo, [1987]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1987]2004.Modelo, copia y originalidad en el marco de las relaciones artísticas hispano-francesas (ss. XI-XIII). Actas del Vº Congreso CVII Español de Historia del Arte. Barcelona, 29 de octube al 3 de noviembre de 1984. Barcelona, 1987, p. 89-112. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 121-144. Moralejo, [1989]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1989]2004. Le origini del programma iconografico dei portali nel Romanico spagnolo. En: Atti del Convegno: Wiligelmo e Lanfranco nell’Europ romanica, Modena 24-27 ott. 1985. Modena: Panini, 1989, p. 35-51. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 121-144. Moralejo, [1992]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1992]2004. The Codex Calixtinus as an ArtHistorical Source. En: WILLIAMS, J. y STONES, A. (eds.). The Codex Calixtinus and the Shrine of St. James. Tübingen, 1992. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 223235. Moralejo, [1993]2004 MORALEJO ÁLVAREZ, Serafín. [1993]2004. El Pórtico de la Gloria. En: FMR, Franco María Ricci 199. 1993, p. 28-46. Recogido en: FRANCO MATA, Ángela (dir.). 2004. Patrimonio artístico de Galicia y otros estudios. Homenaje al Prof. Dr. Serafín Moralejo Álvarez. T. II. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, p. 281291. Morales, 1765 CVIII MORALES, Ambrosio de. 1765. Viage a los reynos de Leon y Galicia y Principado de Asturias. Para reconocer las reliquias de santos, sepulcros Reales y libros manuscritos de las cathedrales y monasterios. Sale a luz con notas, con la vida del autor y con su retrato Henrique Florez. Madrid: Antonio Marín. Morales, [1574]1791 MORALES, Ambrosio de. [1574]1791. Coronica General de España. T. VIII. Madrid: Oficina de Don Benito Cano. Morales, 1792 MORALES, Ambrosio de. 1792. Las Antigüedades de las ciudades de España: que van nombradas en la crónica con las averiguaciones de sus sitios y nombres antiguos / que escrebia Ambrosio de Morales. Tomo X.: que contiene las antigüedades de Córdoba (142 p.) ; la Descendencia de Santo Domingo de Guzman (48 p.) ; y el Viage santo del autor, con quatro discursos del editor sobre el sitio de Segobriga, los caminos de los romanos por España, las tribus romanas y los pueblos varcilenses (288 p.). Madrid: en la Oficina de Don Benito Cano. Morano, 1999 MORANO RODRÍGUEZ, Ciriaca. 1999. La historia textual de las glosas marginales de Vetus Latina del Codex Gothicus Legionensis. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 281-302. Morer; Font-Albada, 1993 MORER I MUNT, A.; FONT-ALBADA, M. 1993. Materials pictòrics medievals. Investigació de les pintures murals romàniques a Catalunya. Butlletí del MNAC, I(1), p. 71-115. CIX Morin, 2006 MORIN DE PABLOS, Jorge. 2006. Arqueología del poblamiento visigodo en el occidente de la Meseta Norte (Siglos V-VIII). Zona arqueológica, 8(1). (Ejemplar dedicado a: La investigación arqueológica de la época visigoda en la Comunidad de Madrid), p. 175-216. Mundó, 1994 MUNDÓ, Anscari M. 1994. La cultura artística escrita. En: Catalunya Romànica. XXV. Barcelona: Enciclopèdia Catalana, p. 133-162. Mundó, 1997 MUNDÓ, Anscari M. 1997. Darrers estudis entorn de les bíblies de Ripoll. Butlletí de l So ie t t C t l n d’ Estudis Històrics, VIII, p. 9-15. Mundó, 2002 MUNDÓ, Anscari M. 2002. Les Bíblies de Ripoll: estudi dels Mss. Vaticà, Lat. 5729 i Paris, BNF, Lat. 6. Città del Vaticano: Biblioteca apostolica vaticana. Muns, 1887 MUNS Y CASTELLET, Francisco, “Sant Quirse de Pedret”, Joventut Catòlica de Barcelona. Certamen catalanista. Junta de MCMLXXXVII, Barcelona, Tipografía Católica, 1887, p. 305-327. Næsgaard, 1962 NÆSGAARD, O. 1962. Saint-Jacques de Compostela et les débuts de la grande sculpture vers 1100. Aarhus: Publications de la Société archéologique du Jutland. Narkiss, 1978 NARKISS, Bezalel. 1978. Representational Art. En: WEITZMANN, Kurt (ed.). Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. Catalogue of the exhibition at the Metropolitan Museum of Art, November, 19 1977, CX through February, 12, 1978. New York: The Metropolitan Museum of Art & Princeton University Press, p. 366-371) Navarro Espinach, [2006] NAVARRO ESPINACH, Germán. [2006]. Conquista cristiana y feudalismo: las tierras del Somontano en la Edad Media. En: JUSTE ARRUGA, Mª. Nieves (coord.). Comarca de Somontano de Barbastro. II. De la historia. [Zaragoza]: Departamento de Presidencia y Relaciones Institucionales, p. 87-100. Navascués, 1937 NAVASCUÉS, J. Mª. 1937. Nuevas inscripciones de San Pedro de la Nave. Archivo Español de Arte y Arqueología, 37(1), p. 61-71. Nersessian, 1933 DER NERSESSIAN, Sirarpie. 1933. The Date of the Initial Miniatures of the Etchmiadzin Gospel. The Art Bulletin. 15(4), p. 327-360. Neuss, 1912 NEUSS, Wilhelm. 1912. Das Buch Ezechiel in Theologie und Kunst bis zum Ende des 12. Jahrhunderts, mit besonderer Berücksichtigung der Gemälde in der Kirche zu Schwarzrheindorf; ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte der Typologie der christlichen Kunst, vornehmlich in den Benediktinerklöstern. Münster in Westf: Aschendorff. Neuss, 1922 NEUSS, Wilhelm. 1922. Die katalanische Bibelillustration um die Wende des ersten Jahrtausends und die altspanische Buchmalerei : eine neue Quelle zur Geschichte des Auslebens der altchristlichen Kunst in Spanien und zur frühmittelalterlichen Stilgeschichte. [En línea]. (La ilustración de la Biblia en Cataluña cerca del año mil y las miniaturas antiguas españolas). Bonn: K. Schroeder. CXI Disponible en: http://archive.org/details/diekatalanischeb00neusuoft Neuss, 1930 NEUSS, Wilhelm. 1930. Eine Katalanische Bilderhandschrift in Turin (des Beatus J II 1 der Biblioteca Nazionale): mit 13 Abbildungen. Münster in Westfalen: Aschendorff. (Sonderabdruck aus den Spanische Forschungen der Görresgesellschaft / Gesammelte Aufsätze; Band II), p. 36-46. Neuss, 1931 NEUSS, Wilhelm. 1931. Die Apokalypse des Hl. Johannes in der altspanischen und altchristlichen Bibel-Illustration. Munster i.W.: Aschendorff. Neuss, 1947-51 NEUSS, Wilhelm. 1947-51. Die Katalanische Bibel aus Sant Pere de Roda und Dürers Apokalypse. En: Miscel·lània Puig i Cadafalch: recull d'estudis d'arqueologia, d'història de l'art i d'història oferts a Josep Puig i Cadafalch per la Societat Catalana d'Estudis Històrics, filial de l'Institut d'Estudis Catalans. Vol. I. Barcelona: Institut d'Estudis Catalans, p. 261-267. Niehoff, 1995 NIEHOFF, M. R. 1995. The Return of Myth in Genesis Rabbah on the Akeda. Journal of Jewish Studies, XLVI (1‑2), p. 69‑87. Niermeyer, 1976 NIERMEYER, J. F. 1976. Medieae Latinitatis Lexicon Minus. Fasc. I. Leiden: Brill. Nikolasch, 1969 NIKOLASCH, Franz. 1969. Zur Ikonographie des Widders von Gen 22. Vigiliae Christianae, 23(3), p. 197-223. Noell, 2005 CXII NOELL, Matthias. 2005. Classement und classification. Ordnungssysteme der Denkmalpflege in Frankreich und Deutschland. Kunsttexte.de, 2(1). Symposium Nachdenken über Denkmalpflege. [En línea] Teil 4. Vortrag. Disponible en: http://edoc.hu-berlin.de/kunsttexte/download/denk/sym4-noell.pdf Ocaña, 2008-2009 OCAÑA EIROA, Francisco Javier. 2008-2009. El crucero de la catedral de Santiago. Mutilaciones y transformaciones. Abrente, 40-41, p. 35-73. Ocón, 1985a Ocón Alonso, Dulce. 1985. Tímpanos románicos españoles: reinos de Navarra y Aragón. 2 vols. Tesis doctoral. Madrid: Universidad Complutense. Ocón, 1985b OCÓN ALONSO, Dulce. 1985. El tímpano del carnero de la Basílica de Armentia. En: La formación de Álava, 650 aniversario del Pacto de Arriaga (1332-1982). (Congreso de Estudios Históricos, Vitoria-Gasteiz, 1982, Vol. 2), Vitoria-Gasteiz: Diputación Foral de Alava, p. 791-799. Ocón, 1992a OCÓN ALONSO, Dulce. 1992. La recepción de las corrientes artísticas europeas en la escultura monumental en torno a 1200. En: El arte español en épocas de transición. IX C.E.H.A. León, p. 17-26. Ocón, 1992b OCÓN ALONSO, Dulce. 1992. Alfonso VIII, la llegada de las corrientes artísticas de la corte inglesa y el bizantinismo de la escultura española en torno al año 1200. En: Alfonso VIII y su época. II Curso de Cultura Medieval. Aguilar de Campoo. 1-6 Octubre 1990. Aguilar de Campoo: Centro de Estudios del Románico, 1992, p. 307320. Ocón, 1992-1993 CXIII OCÓN ALONSO, Dulce. 1992-1993. La primitiva portada de San Andrés de Armentia (Álava): Datos documentales. Kobie (Serie Bellas Artes), IX, p. 167-180. Ocón, 1993 OCÓN ALONSO, Dulce. 1993. La representación de la Anástasis de la Basílica de Armentia. Cuadernos de Arte e Iconografía, IV(11), p. 192-202. Onians, 2008 ONIANS, John. 2008. Neuroarthistory: From Aristotle and Pliny to Baxandall and Zeki. New Haven, CT: Yale University Press. Orchard, 1994 ORCHARD, A. 1994. Conspicuous Heroism: Abraham, Prudentius, and the Old English Verse Genesis. En: CARRUTHERS, L. (ed.). Heroes and Heroines in Medieval English Literature. Cambridge, 1994, p. 45‑69. Ordeig, 1993 ORDEIG, R. 1993. Les dotalies de les esglésies de Catalunya (segles IX-XII). Vol. I. Vic: Estudis Historics. Orlandis, 1954 ORLANDIS ROVIRA, José. 1954. Traditio corporis et animae (La “Familiaritas” en las iglesias y monasterios españoles de la alta Edad Media). En: Anuario de Historia del Derecho Español, XXIV, p. 95-279. Orofino, 2001-2002 OROFINO, Giulia. 2001-2002. Per un‟iconografia comparata delle Bibbie atlantiche. Rivista di storia della miniatura, 6-7. (Atti del VI Congresso di Storia della Miniatura «Cicli e immagini bibliche nella miniatura»), p. 29-40. Orriols, 2005 CXIV ORRIOLS, Anna. 2005. Un manuscrit romànic il·lustrat a Girona: el Beatus de Torí. Giron l ’ b st , VII-VIII-IX-X. Girona: Bell-lloc del Pla, 2005, p. 169-189. Orriols, 2008 ORRIOLS, Anna. 2008. Il·lustració de manuscrits a Girona i a Cuixà (segles XI-XII). Interrogants i propostes. En: GUARDIA, M.; MANCHO, C. (eds.). Les fonts de la pintura romànica. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, p. 195-218. Ortega; Villagordo, 1999 ORTEGA ORTEGA, J.; VILLARGORDO ROS, C. 1999. La arqueología después del fin de la arqueología. Complutum, 10, p. 7-14. Ottaway, 1995 OTTAWAY, John. 1995. Entre le Couserans et le Pallars sobira: peinture murale et réforme en moyenne montagne. État d'une recherche sur les peintures de SaintLizier. En: PRESSOUYRE, Léon (dir.). Vivre en moyenne montagne (117e congrès national des sociétés historiques et scientifiques, Clermont-Ferrand, 1992). Paris: CHTS, p. 325-380. Pächt, 1986 PÄCHT, Otto. Historia del arte y metodología. Madrid: Alianza. Pagès, 2004 PAGÈS I PARETAS, Montserrat. 2004. Sobre els orígens de Pedret i sobre el suposat quart genet de les seves pintures romàniques. Butlletí del Museu N ion l d’ rt de Catalunya, 7, p. 83-90. Pagès, 2005 PAGÈS I PARETAS, Montserrat. 2005. Sobre pintura romànica catalana. Barcelona: Publicacions de l‟Abadia de Montserrat, p 47-88. CXV Pagès, 2011 PAGÈS I PARETAS, Montserrat. 2011. Pintura al fresc del segle XI: de nou, Pedret. Urtx, 25, p. 161-169. Palazzo, 1992 PALAZZO, Éric. 1992. Les pratiques liturgiques et devotionnelles et le decor monumental dans les églises du Moyen Âge. En: CENTRE INTERNATIONAL D'ART MURAL.1992. Moyen Age: L'emplacement et la fonction des images dans la peinture murale du tes du 5ème Sémin ir e intern t ion l d rt mur l , 16-18 septembre 1992, Saint-Savin. [Saint-Savin, France]: Centre international d'art, p. 45-56. Palazzo, 1994 PALAZZO, Éric. 1994. Les s r m ent i res de Fuld . Étude sur l’i onogr phi e et l liturgie à l’époque ottoniene. Münster: Aschendorff. Palazzo, 2010 PALAZZO, Éric. 2010. Art et Liturgie au Moyen Age. Nouvelles Approches Anthropologique et Epistémologique. Anales de Historia del Arte. [En línea] Nº Extra 1, p. 31-74. Disponible en: http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3345504 Palol, 1956 PALOL SALELLAS, Pere de.1956. Esencia del arte hispánico de época visigoda: romanismo y germanismo. En: Settimane di Studio sull’ lto Me dioevo. III. I Goti in Occidente. Problemi (Spoleto 1955), 65(126), p. 101-102, 109-110. Palol, 1967 PALOL SALELLAS, Pere de. 1967. Arqueología cristiana de la España Romana. Siglos IV-VI. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Palol, 1968 CXVI PALOL SALELLAS, Pere de. 1968. Arte hispánico de la época visigoda. Barcelona: Polígrafa. Palol, 1979-1980 PALOL SALELLAS, P. de. 1979-1980. El tapís de la Creació de la catedral de Girona y el Beato de Torí. Problemas de cronología. Annals de l'lnstitut d'Estudis Gironins, XXV-I, p. 119-124. Palol, 1986 PALOL SALELLAS, Pere de. 1986. El Tapís de la creació de la catedral de Girona. Barcelona: Proa (Artestudi: Quaderns d‟estudis medievals Suplementa; 2) Palol, 1991 PALOL SALELLAS, Pere de. 1991. Arte y arqueología. En: JOVER ZAMORA, J.M. (dir.). España visigoda. Vol. 2, tomo 3. Historia de España Menéndez Pidal. 3ª ed. Madrid: Espasa-Calpe, p. 269-428. Palomero, 1993a PALOMERO ARAGÓN, Félix. 1993. Artistas y artesanos en la Castilla altomedieval (siglos XI al XII): Claustro de San Pedro de Soria y galería de Rebolledo de la Torre. En Actas del III Curso de Cultura Medieval, Aguilar de Campoo, p. 281-294. Palomero, 1993b PALOMERO ARAGÓN, F. 1993. Tres monumentos románicos burgaleses relacionados con las rutas jacobeas. En CID PRIEGO, C. (coord.). Las artes en los Caminos de Santiago. Oviedo: Universidad de Oviedo. Servicio de publicacione, p. 169-198. Pallàs, 1962 PALLÀS ARISA, Camil. 1962. Arte prerrománico catalán: Pedret y Obiols. San Jorge, 47, p. 63-67. CXVII Palumbo, 2006-7 PALUMBO, M. Laura. 2006-7. L'enigma di Durro: aggiunte all'iconografia di San Quirico e Santa Giulitta nell'ambito della pittura romanica catalana. Matèria. 6-7, p. 19-37. Panofsky, [1932]1998 PANOFSKY, Erwin. 1932. Zum Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bilbenden Kunst. Logos, XXI, pp. 103-119. Reeditado en: MICHELS, Karen; WARNKE, Martin (eds.). Deutschsprachige Aufsätze. II, Berlin: Akademie Verlag, 1998, p. 1064-1077. Panofsky, [1939] 1982 PANOFSKY, Erwin. [1939] 1982. Estudios sobre iconologia. Madrid: Alianza. Patton, 2004 PATTON, Pamela A. 2004. Pictorial narrative in the Romanesque cloister: cloister imagery and religious life in medieval Spain. New York: Peter Lang. (Hermeneutics of art; 12). Pavón, 1999 PAVÓN MALDONADO; Basilio. 1999. Roma y el Islam occidental según las crónicas árabes: pervivencias antiguas en la arquitectura de Al-Andalus. En: Tés philíes táde dóra. Miscelánea léxica en memoria de Conchita Serrano. Editada por sus compañeros del Departamento de Filología Grecolatina, Instituto de Filología, Madrid, p. 665-680. Perec, [1982]2003 PEREC, Georges. 2003. Penser/Classer. Paris: Éditions du Seuil. Pérez, M., 2012 CXVIII PÉREZ, M. 2012. El control de lo sagrado como instrumento de poder: los monasterios particulares de la aristocracia altomedieval leonesa. Anuario de Estudios Medievales, 42(2): p. 799-822. Pérez Alonso, 2008 PÉREZ ALONSO, Aiskoa. 2008. Una nueva interpretación de la escultura del pórtico de Armentia. Sancho el Sabio, 28, p. 129-156. Pérez Carmona, 1959 PÉREZ CARMONA, José. 1959. Arquitectura y escultura románicas en la provincia de Burgos. Burgos. (Publicaciones del Seminario Metropolitano de Burgos; Serie A, Vol. 8). Pérez González (coord.), 2010a PÉREZ GONZÁLEZ, Maurilio (coord.). 2010. Seis Estudios sobre Beatos Medievales. [León]: Universidad de León. Pérez González, 2010b PÉREZ GONZÁLEZ, Maurilio. 2010. Tres colofones de Beatos: su texto, traducción y comentario. En: PÉREZ GONZÁLEZ, Maurilio (coord.). Seis Estudios sobre Beatos Medievales. [León]: Universidad de León, p. 221-231. Pérez Llamazares, 1923a PÉREZ LLAMAZARES, Julio. 1923. Iconografía de la Real Colegiata de San Isidoro de León. [En línea]. León: Imprenta y Librería Religiosa. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=1433 Pérez Llamazares, 1923b CXIX PÉREZ LLAMAZARES, Julio. 1923. Catálogo de los códices y documentos de la Real Colegiata de San Isidoro de León. [En línea]. León: Imprenta Católica. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=6189 Pérez Llamazares, 1927 PÉREZ LLAMAZARES, Julio. 1927. Historia de la Real Colegiata de San Isidoro, de León. [En línea]. León: Imprenta Moderna. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=955 Pérez Llamazares, 1970 PÉREZ LLAMAZARES, Julio. 1970. Iconografía eucarística milenaria. El Cordero. Hidalguía, 103, p. 893-908. Pérez Urbel, 1952 PÉREZ DE URBEL, J. 1952. Sampiro: su crónica y la monarquía leonesa en el siglo X. Madrid: Escuela de Estudios Medievales (CSIC). (Estudios; 26) Pérez Urbel; González, 1950-1955 PÉREZ DE URBEL, J.; GONZÁLEZ Y RUIZ ZORRILLA, A. 1950-1955. Liber Commicus. Edición crítica. Madrid: Escuela de Estudios Medievales (CSIC), 2 vols. Pérez Urbel; González, 1959 PÉREZ DE URBEL, J. y GONZÁLEZ Y RUIZ ZORRILLA, A. 1959. Historia Silense. Madrid: Escuela de Estudios Medievales (CSIC). (Textos; 30) Pérez Urbel; Whitehill, 1931 PÉREZ DE URBEL, Justo; WHITEHILL, Walter. 1931. La iglesia románica de San Quirce. Boletín de la Academia de Historia, 98, p. 795-812. Perla, 1974 PERLA, Daniele. 1974. Le porte di bronzo di San Michele sul Gargano. Monte S nt’ nge lo (Foggi ): [Monte Sant‟Angelo]: PP. Benedetti. CXX Perrotta, 2011 PERROTTA, Carmen. 2011. Adolf Mas: pionero en la documentación del patrimonio artístico español. Arqueología, historia y viajes sobre el mundo medieval, 41, p.7687 Pescador, 1988 PESCADOR DEL HOYO, María del Carmen.1988. San Pedro de la Nave. La vida de un priorato. Cuadernos de Historia de España, LXX, p. 183-229. Piggin, 2009-2013 PIGGIN, Jean-Baptiste. The Biblical Stemmata. [En línea]. Disponible en: http://www.piggin.net/stemmahist/biblicalcatalog.htm Piggin, (en prensa) PIGGIN, Jean-Baptiste. (En prensa). The Great Stemma: a Late Antique Diagrammatic Chronicle of Pre-Christian Time. Studia Patristica, 54. Pijoan, 1907 PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1907. Les Pintures murals catalanes. Fascicle I. Pedret. [Barcelona]: Institut d‟Estudis Catalans. Pijoan, 1911 PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1911. A Re-Discovered School of Romanesque Frescoes. The Burlington Magazine for Connoisseurs. 19(98), p. 64+67-69+71-73. Pijoan, 1913 PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1913. Les Miniatures de l'Octateuch a les Biblies romàniques catalanes. n u ri de l’Institut d’Estudis C t l ns , MCMXI-XII, p. 475507. Pijoan, 1915 CXXI PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1915. El monasterio de San Pedro de Roda y la cultura española del siglo X. Hojas Selectas, 161, p. 417-424. Pijoan, 1922 PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1922. La pittura romanica in Spagna e i suoi rapporti con l'arte romanica d'altri paesi. En: L'Italia e l'arte straniera : atti del X Congresso Internazionale di Storia dell'Arte in Roma. Roma: Maglione & Strini, p. 143-145. Pijoan, 1925 PIJOAN I SOTERAS, Josep. 1925. Les pintures murals romàniques de Pedret. Gaseta de les arts, 23, p. 5-6. Pijoan, [1944]1955 PIJOÁN I SOTERAS, Josep. [1944]1955. Summa Artis. T. IX. El arte románico: siglos XI y XII. Madrid: Espasa Calpe, 1955. Pijoan; Gudiol, 1948 PIJOAN I SOTERAS, Josep; GUDIOL I RICART, Josep M. Les pintures murals romàniques a Catalunya. (Monumenta Cataloniae; 4). Barcelona. Pinell, 1998 PINELL, Jordi. 1998. Liturgia Hispánica. Barcelona: Centre de Pastoral Litúrgica. (Biblioteca litúrgica; 9). Piva, 2006 PIVA, Paolo. 2006. L‟arte medievale e il suo contesto En: PIVA, Paolo (ed.). L’ rte medievale nel contesto. 300-1300. Funzioni, Iconografia, Tecniche. Milano: Jaca Book. Plazaola, 2002 CXXII PLAZAOLA ARTOLA, Juan. 2002. El Arte Románico en Euskal Herria. Revista Internacional de los Estudios Vascos, 47, p. 93-181. Pons, 2006 PONS I GURI, J. M. 2006. Re ull d’estudis d’històri j urídi t l n . Vol. IV. Barcelona: Fundació Noguera. Pontero, 1752 PONTERO, Andrés de Simón. 1752. Cuaderno con breve noticia de la fundación, donaciones, privilegios y antigüedades del monasterio benedictino de San Pedro de Roda en Selva de Mar (Gerona). Contiene copia de los escasos documentos que se conservan de los siglos X a XIV. Madrid: Archivo Histórico Nacional. CODICES, L.1287. Porter, 1922 PORTER, Arthur Kingsley. 1922. Pilgrimage Sculpture. American Journal of Archaeology, 26(1), p. 1-53. Porter, 1923 PORTER, Arthur Kingsley.1923. Romanesque Sculpture of the Pilgrimage Roads. Vol. I. Boston: M. Jones. Porter, [1924]1926 PORTER, Arthur Kingsley. [1924]1926. La tumba de Doña Sancha y el arte románico en Aragón. IBARRA, María África (Trad.). Boletín de la Real Academia de la Historia, LXXXIX, cuaderno I, p. 119-133. Porter, 1928 PORTER, Arthur Kingsley.1928. Escultura Románica en España. 2 vols. Barcelona: GG; Florencia: Pantheon. CXXIII Poza Yagüe, 2003 POZA YAGÜE, Marta. 2003. Entre la tradición y la reforma. A vueltas de nuevo con las portadas de San Isidoro de León. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte, 15, p. 9-28 Poza Yagüe, 2009 POZA YAGÜE, Marta. 2009. Fortaleza militar y refugio de fe: proceso constructivo y relaciones estilísticas del conjunto de Loarre. En HUERTA, Pedro Luis (coord.). Siete maravillas del románico español. Aguilar de Campoo: Fundación de Santa María la Real, p. 51-81. Poza Yagüe, 2010 POZA YAGÜE, Marta. 2010. Recuperando el pasado. Algunas notas sobre las primeras portadas teofánicas del románico castellano-leonés (acerca del relieve conservado en Rhode Island). Anales de Historia del Arte. Volumen extraordinario: II Jornadas complutenses de Arte Medieval, p. 311-325. Poza Yagüe, 2011 POZA YAGÜE, Marta. 2011. La Burra de Balaam. Revista Digital de Iconografía Medieval, III(5), p. 1-9 Prado, 1994 PRADO REYERO, JULIO DE. 1994. Siguiendo las huellas de San Froilán. Salamanca: San Esteban. Prado-Vilar, 2008 PRADO-VILAR, Francisco. 2008. Saevum facinus: estilo, genealogía y sacrificio en el arte románico español. Goya, 324, p. 173-199. Prado-Vilar, 2009 CXXIV PRADO-VILAR, Francisco. 2009. Lacrimae rerum: san Isidoro de León y la memoria del padre. Goya, 328, p. 195-221. Prado-Vilar, 2010 PRADO-VILAR, Francisco. 2010. Nostos: Ulises, Compostela y la Ineluctable Modalidad de lo Visible. En: CASTIÑEIRAS, M. (ed.). Compostela y Europa: La Historia de Diego Gelmírez. Milan: Skira, p. 260-269. Prawner, 1980 PRAWNER, Joshua. 1980. Jerusalem in the Christian and Jewish Perspectives of the Early Middle Ages. Settim ne di studio del entro It l i no di studi sull’ lto medioevo. XXVI.T.2. Gli Ebrei nell’Alto Medioevo (Spoleto), p. 739-795 Puente, 1998 PUENTE, Ricardo. 1998. La iglesia románica de Santa Marta de Tera. León: Albanega. Puig i Cadafalch, 1937 PUIG I CADAFALCH, Josep. 1937. Les églises des Asturies et leur origine. Comptesrendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. 81e année. [En línea], N. 5, p. 450-454. Disponible en: http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_00650536_1937_num_81_5_76958 Puig i Cadafalch, 1961 PUIG I CADAFALCH, J. 1961. L’ rt wisigothique et ses survivances. Recherches sur les origines et le développement de l’ rt en Fr n e et en Esp gne du IVe u XIIe siècle. Paris: F. de Nobele. Puiggarí, 1889 CXXV PUIGGARÍ, Joseph. 1889. Pinturas murals de Pedret. Sigle XI-XII. L’ venç, 7, p. 105-110 Puiggarí i Llobet, 1886 PUIGGARÍ I LLOBET, Josep. 1886. Monografía histórica e iconográfica del traje; con ilustraciones por él mismo. Barcelona: Libr. de Juan y Antonio Bastinos. Puigvert, 2000 PUIGVERT I PLANAGUMÀ, Gemma. 2000. Astronomia i astrologia al monestir de Ripoll. Edició i estudi dels manuscrits astronomicoastrològics del monestir de Santa Maria de Ripoll. Bellaterra: Universitat Autònoma de Barcelona. Servei de Publicacions. Quadrado, 1885a QUADRADO, José María. 1885. Recuerdos de España. Valladolid, Palencia y Zamora. Barcelona: Establecimiento tipográfico-editorial de Daniel Cortezo y Cª. Quadrado, 1885b QUADRADO, José María. 1885. Asturias y León. Barcelona: Establecimiento tipográfico-editorial de Daniel Cortezo y Cª. (España: sus monumentos y artes, su naturaleza e historia). Quadrado, 1886 QUADRADO, José María. 1886. Aragón. Barcelona: Establecimiento tipográficoeditorial de Daniel Cortezo y Cª. (España: sus monumentos y artes, su naturaleza e historia). Quesada, 1994 QUESADA SANZ, Fernando. 1994. Machaira, Kopís Falcata. En: VILLA, J. de la. Dona Ferentes. Homenaje a F. Torrent. Madrid: Ediciones Clásicas, p. 75-94. CXXVI Quintana, 1968 QUINTANA PRIETO, Augusto. 1968. San Miguel de Camarzana y su «scriptorium». Anuario de Estudios Medievales, 5, p. 65-105. Quirós, 2009 QUIRÓS CASTILLO, Antonio. 2009. Las dataciones radiocarbónicas de yacimientos de época histórica. Problemas y experiencias de análisis en contextos de época medieval. Munibe. Antropologia-Arkeologia. [En línea], 60, p. 313-324. Disponible en: http://www.aranzadi-zientziak.org/fileadmin/docs/Munibe/2009313324AA.pdf. Rahman, 1961 RAHMAN ZAKY, A. 1961. Introduction to the Islamic Arms and Armour. Gladius, I, p. 17-29. Raynaud, 1995 RAYNAUD, Christiane 9 95 Le Sacrifice d‟Abraham dans quelques représentations de la fin du Moyen Age. Journal of Medieval History, 21, p. 249-273. Ramírez, 1988 RAMÍREZ Y BARBERÓ, José-Tomás. 1988. Inscripciones de la iglesia visigótica de San Pedro de la Nave (Nave). En: Actas del Coloquio Internacional de Gliptografía de Pontevedra, julio, 1986. Pontevedra: Diputación de Pontevedra. Ramos de Castro, 1977 RAMOS DE CASTRO, Guadalupe. 1977. El arte románico en la provincia de Zamora. Zamora: Diputación provincial. Ramsay, 1902a RAMSAY, H. L. 1902. The Manuscripts of the Commentary of Beatus of Liebana on the Apocalypse. Revue des bibliothèques, [En línea]. XII, p. 74-103. Disponible en: http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k55944417.image.langEN CXXVII Ramsay, 1902b RAMSAY, H. L. 1902. Le Commentaire de l‟Apocalypse par Beatus de Liebana Revue d'histoire et de littérature religieuses, [En línea]. VII, p. 419-47. Disponible en: http://archive.org/stream/revuedhistoiree09unkngoog#page/n433/mode/2up Réau, [1956]1999 RÉAU, Louis. 1999. Iconografía del arte cristiano. T1. Iconografía de la Bíblia. Vol. 1. Antiguo Testamento. Barcelona: Ediciones del Serbal. Reglero, 1994 REGLERO DE LA FUENTE, Carlos Manuel. 1994. La ocupacion de la cuenca del Duero leonesa por el reino astur. En: FERNÁNDEZ CONDE, Francisco Javier (ed.). La época de San Salvador de Valdediós. Congreso de Historia Medieval. Oviedo (27 setiembre – 2 octubre) 1993. Oviedo: Universidad de Oviedo, p. 127-150. Regueras, 1992b REGUERAS GRANDE, Fernando. 1992. San Pedro de la Nave. Una síntesis. Instituto de Estudios Z mor nos “ Flori n de O mpo”. nu ri o, p. 253-266. Regueras, 1996 REGUERAS GRANDE, Fernando. 1996. San Pedro de la Nave. Una iglesia en busca de autor. Zamora: Fundación Rei Afonso Henriques. Serie Monografía y Estudios Regueras, 2005 REGUERAS GRANDE, Fernando. 2005. Santa Marta de Tera. Monasterio e iglesia, abadía y palacio Benavente: Centro de Estudios Benaventano “Ledo del Pozo” C.E.C.E.L.-C.S.I.C. Regueras, 2010 REGUERAS GRANDE, Fernando. 2010. Varia Tabarense. Brigecio: revista de estudios de Benavente y sus tierras, 20, p. 307-315. CXXVIII Regueras; García-Aráez, 2001 REGUERAS GRANDE, Fernando; GARCÍA-ARÁEZ FERRER, H. 2001. Scriptorium. Tábara visigoda y mozárabe. Tábara: Ayuntamiento de Tábara. Rice, 1963 RICE, David Talbot. Byzantine frescoes from Yugoslav churches. 1963. New York: The New American Library of World Literature by arrangement with Unesco. Richert, 1926 RICHERT, Gertrude. 1926. La pintura medieval en España. Pinturas murales y tablas catalanas. Barcelona: Gustavo Gili. Rico, 2008 RICO CAMPS, Daniel. 2008. Las voces del Románico. Arte y epigrafía en San Quirce de Burgos. Murcia: Nausicaä. Rico, 2010 RICO CAMPS, Daniel. 2010. Los maestros de Carrión de los Condes y San Vicente de Ávila. Reflexiones sobre la decantación hispana de la escultura borgoñona. En: HUERTA, Pedro Luis (coord.). Maestros del románico en el Camino de Santiago. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real. Riquer, 1971 RIQUER, Martín de. 1971. Guillem de Berguedà. I. Estudio histórico, literario y lingüístico. Poblet: Abadía de Poblet. (Scriptorium populeti; 5). Risco, 1784 RISCO, Manuel. 1784. España Sagrada. Tomo XXXIV. Contiene el estado antiguo de la Santa Iglesia esenta de León. Madrid: Imprenta de Don Diego Marín. Riu, 1992 CXXIX RIU I RIU, Manuel. 1992. Lectura arqueológica de la documentación de Alfonso VIII (1158-1214). En: NUÑO GONZÁLEZ, Jaime (coord.). II Curso de Cultura Medieval (Aguilar de Campoo, 1-6 Octubre 1990). Seminario: Alfonso VIII y su época. Madrid: Centro de Estudios del Románico Riu, 1995 RIU I RIU, Manuel. 1995. Testimonios arqueológicos sobre poblamiento del valle del Duero. En: Despoblación y colonización del valle del Duero. Siglos VIII-XX. IV Congreso de Estudios Medievales. Ávila: Fundación Sánchez-Albornoz, p. 83-102 Riu, 1999a RIU I RIU, M. 1999. Introducción. En: RIU I RIU, Manuel (coord.). La España Cristiana de los siglos VIII al XI. Los núcleos pirenaicos (718-1035): Navarra, Aragón y Cataluña Serie “Historia de España” de Ramón Menéndez Pidal Tomo VII/II. Madrid: Espasa-Calpe, p. 11-40. Riu, 1999b RIU I RIU, Manuel. 1999. La Pre-Cataluña. Parte III. La organización eclesiástica. En: RIU I RIU, Manuel (coord.). La España Cristiana de los siglos VIII al XI. Los núcleos pirenaicos (718-1035): Navarra, Aragón y Cataluña. T. VII. Vol. II. Serie “Historia de España” de Ramón Menéndez Pidal Madrid: Espasa-Calpe, p. 615650. Robb, 1945 ROBB, David M. 1945. The Capitals of the Panteón de los Reyes, San Isidoro de León. Art Bulletin, 27(3), p. 165-177. Robles, 2007 ROBLES GARCÍA, Constantino. 2007. Monasterio de San Isidoro. Fundación e Historia. En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coord.). Real CXXX Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 30-49. Rodríguez Barral, 2003 RODRÍGUEZ BARRAL, Paulino. 2003. La imagen de la justicia divina. La retribución del comportamiento humano en el más allá en el arte medieval de la Corona de Aragón. [En línea]. Tesis doctoral inédita. Barcelona: Universitat Autònoma de Barcelona. Departament d'Art. Disponible en: http://www.tdx.cat/handle/10803/5191 Rodríguez Montañés, 2002 RODRÍGUEZ MONTAÑÉS, José Manuel. 2002. Rebolledo de la Torre. En: Enciclopedia del Románico en Castilla y León. T. I. Burgos. Aguilar de Campoo: Fundación Santa María la Real, p. 443-456. Rodríguez Montañés, 2004 RODRÍGUEZ MONTAÑÉS, José Manuel. 2004. La iconografía en la escultura monumental románica burgalesa. En: RODRÍGUEZ PAJARES, E. J. (dir.). El arte románico en el territorio burgalés. Burgos: Universidad Popular para la Educación y Cultura de Burgos, p. 183-198. Rodríguez Trobajo, 2008 RODRÍGUEZ TROBAJO, Eduardo. 2008. Procedencia y uso de madera de pino silvestre y pino laricio en edificios históricos de Castilla y Andalucía. Arqueología de la Arquitectura. 5, p. 33-53. Rosh, 1978 ROSH, Eleanor. 1978. Principles of categorization. En: ROACH, Eleanor; LLOYD, Barbara B. Cognition and Categorization. Hillsdale (NJ): Lawrence Erlbaum Associates, p. 27-48. CXXXI Romano, 2000 ROMANO, Serena. 2000. I Pittori romani e la tradizione. En: ANDALORO, Maria; ROMANO, Serena. Arte e Iconografia a Roma. Da Costantino a Cola di Rienzo. Milano: Jaca Book, p. 133-173. Roulin, 1895 ROULIN, E. A. 1895. Le Porche de la Gloire à la cathédrale de Saint-Jacques-deCompostelle. Revue de l’ rt hré tien, VI, p. 139-145. Roura, 2004 ROURA I GÜIBAS, Gabriel. 2004. Notas para el estudio del Beato de Girona. En: Beato de Liébana. Códice de Girona. Barcelona: Moleiro, p.13-17. Rubinos, 2009 RUBINOS PÉREZ, Antonio. 2009. Límites de la geocronología en el estudio de yacimientos de época histórica. Munibe. Antropologia-Arkeologia. [En línea], 60, p. 331-347. Disponible en: http://www.aranzadizientziak.org/fileadmin/docs/Munibe/2009331347AA.pdf Rückert, 2006 RÜCKERT, Claudia 2 6 Proyecto: “Digitalización de Esculturas Arquitectónicas Románicas – Localización en el Contexto Arquitectónico” teniendo como ejemplo la iglesia San Isidoro en León. Panteón. [En línea]. Berlín: Humboldt-Universität. Disponible en: http://www.sanisidoro.de/spanisch/pantheon/index.html. Rückert; Staebel, 2010 RÜCKERT, Claudia; STAEBEL, Jochen. 2010. Der Pórtico de la Gloria, Meister Matheus un König Ferdinand. En: RÜCKERT, Claudia; STAEBEL, Jochen (eds.). 2010. Mittelalteriche Bauskulptur in Frankreich und Spanien. Im Spannungsfeld des Chartreser Königsportals und des Pórtico de la Gloria in Santiago de Compostela / CXXXII La escultura medieval en Francia y España. Las zonas de confluencia entre el Pórtico Real de Chartres y el Pórtico de la Gloria en Santiago de Compostela. Frankfurt: Vertuer; Madrid: Iberoamericana, p. 253-366. Rudolph, 2006 RUDOLPH, Conrad. 2006. Introduction: A Sense of Loss: An Overview of the Historiography of Romanesque and Gothic Art. En: RUDOLPH, Conrad (ed.). A Companion to Medieval Art. Romanesque and Gothic in Northern Europe. Malden (MA): Oxord: Victoria, Blackwell, p. 1-43. Ruiz-Domènec, 1995 RUIZ-DOMÈNEC, J. R. Oria, condesa del Pallars: una dama catalana del s. XII. Medievalia. 12, 1995, p. 7-12. Ruiz García, 1997 RUIZ GARCÍA, Elisa. 1997. Catálogo de la sección de Códices. Madrid: Real Academia de la Historia. Ruiz García, 2011 RUIZ GARCÍA, Elisa. 2011. Beato de Liébana. Comentarius in Apocalypsin. Códice de Fernando I y Dña. Sancha. En: La Biblioteca Nacional de España en su historia. La Real Biblioteca Pública 1711-1836. Bibliotecas incautadas: bibliotecas compradas y permuta de libros. Exposición Virtual.[En línea]. Madrid: Biblioteca Nacional de España, p. 52-57. Disponible en: http://www.bne.es/es/Micrositios/Exposiciones/BNE300/documentos/300anos_5257.pdf Ruiz Maldonado, 1991 RUIZ MALDONADO, M. 1991. Escultura románica alavesa: el foco de Armentia. [Bilbao]: Servicio Editorial de la Universidad del País Vasco. CXXXIII Sáez; Sáez, 1996 SÁEZ, Emilio; SÁEZ, Carlos. 1996. Colección diplomática del monasterio de Celanova (842-1230). 1. 842-942. Alcalá de Henares. Universidad de Alcalá de Henares. Servicio de Publicaciones. Sagrera (dir.), et al. 1994 SAGRERA, Jordi (dir.), et al. 1994. Memòri d’e x v ió: S nt Pe re de Rodes. Direcció General del Patrimoni Cultural, 1994. Saiz de la Roma, 1983 SAIZ DE LA ROMA, DIODORO. 1983. Datos históricos y descripción arquitectónica de la antigua Abadía de San Quirce [Texto impreso]. 2ª ed. Burgos: Monte Carmelo. Sales, 2011 SALES CARBONELL, Jordina. 2011. Edilicia cristiana hispana de la antigüedad tardía: La "Tarraconensis". [En línea]. Tesis doctoral. Universitat de Barcelona. Disponible en: http://hdl.handle.net/10803/22699 Salet, 1959 SALET, F. 1959. Chapiteaux catalans conservés au musée de Cluny. En: Congrès Archéologique de France, Paris: Société Française d' Archéologie, CXVIIe sesión, p. 225-228. Salomonson, 1979 SALOMONSON, J. W. 1979. Voluptatem spectandi non perdat sed mutet. Observ ti ons sur l’I onogr phi e du m rtyre en f rique Rom ine . Amsterdam: Oxford: New York: North-Holland Publishing Company. Salvini, 1976 SALVINI, Roberto. 1973. Il problema cronologico del portico del San Isidoro di León e le origini della scultura romanica in Spagna. En: Actas del XXIII Congreso Int. de CXXXIV historia del arte (Granada 1973), I. Granada: Universidad de Granada. Departamento de Historia del Arte, p. 465-475. Sánchez Amejeiras, 2005 SÁNCHEZ AMEJEIRAS, Rocío. 2005. The eventful Life of the Royal Tombs of San Isidoro. En: MARTIN, Therese; HARRIS, Julie A. (eds). Church, State, Vellum, and Stone. Leiden. Boston: Brill, p. 478-520. Sánchez Cantón, 1942 SÁNCHEZ CANTÓN, F. J. Restauración de la ex-catedral de Roda, real monasterio de Sigena, castillo y colegiata de Alquézar, etc. Boletín de la Real Academia de la Historia, p. 37-43 Sánchez Mariana, 1994 SÁNCHEZ MARIANA, Manuel. 1994. Introducción histórica. En: Beato de Liébana. Códice de Fernando I y Doña Sancha. Barcelona: M. Moleiro, p. 9-55. Sánchez Pardo, 2010 SÁNCHEZ PARDO, J. C. 2010. Estrategias territoriales de un poder monástico en la Galicia medieval: Celanova (siglos X-XII). Studia Histórica. Historia Medieval. 28. p. 155-178. Sanoner, 1908 SANONER, G. 1908. La vie de Jésus Christ racontée par les imagiers du Moyen Age sur les portes d‟églises (suite) Revue de l’ rt C hrétien, IV, p. 78-92. Sanpere, 1908 SANPERE I MIQUEL, S. 1908. La pintura mig-eval catalana. L´Art Barbre. Barcelona, S. Babra. Santandreu, 2006 CXXXV SANTANDREU, M. Dolors. 2006. La Vila de Berga a l'Edat Mitjana. La família dels Berga. Tesis doctoral inédita. Barcelona: Universitat de Barcelona. Santandreu; Vigué, 1985 SANTANDREU, Mª Dolors; VIGUÉ, Jordi. 1985. Castells del Berguedà anteriors al 3 Avià Castell d‟Avià En Catalunya Romànica. XII. El Berguedà. Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 44-49. Santiago, 2009 SANTIAGO FERNÁNDEZ, Javier de. 2009. El hábito epigráfico en la Hispania Visigoda. En GALENDE DÍAZ, J. C.; SANTIAGO FERNÁNDEZ, J. de (dirs.). VIII Jornadas Científicas sobre Documentación de la Hispania altomedieval (siglos VIX). Madrid: Universidad Complutense de Madrid. Dpto. de Ciencias y Técnicas Historiográficas, p. 291-344 Santos Coco, 1921 SANTOS COCO, Francisco. 1921. Historia silense. Madrid: Junta para la ampliación de estudios e investigaciones científicas. Centro de estudios históricos. Sastre, 1997 SASTRE VÁZQUEZ, Carlos. 1997. Ab austro deus. El trifronte bárbado de Artaiz: un intento de interpretación. Príncipe de Viana, 58, p. 483-495. Sastre, 2005 SASTRE VÁZQUEZ, Carlos. 2005. La tipología en el arte medieval a través de tres ejemplos gallegos. Románico, 1, p. 24-29. Sauerländer, 1966 SAUERLÄNDER, Willibald. 1966. Über die Komposition des WeltgerichtsTympanons in Autun. Zeitschrift für Kunstgeschichte, 29(4), p. 261-294. CXXXVI Sauerländer, 1992 SAUERLÄNDER, Willibald. 1992. Romanesque Sculpture in its Architectural Context. En: KAHN, Deborah (ed.). The Romanesque Frieze and its Spectator. London: Harvey Miller Pub. Schaper, 1994 SCHAPER , J. L. W. 1994. The Unicorn in the Messianic Imagery of the Greek Bible. Journal of Theological Studies, 45(1), p. 117-136. Schapiro, [1943]1987 SCHAPIRO, Meyer. [1943] 987 The Angel with the Ram in Abraham‟s sacrifice: A Parallel in Western and Islamic Art. Ars islamica, 10, 1943, p. 134-47. Se ha utilizado la versión castellana: El ángel con el carnero del Sacrificio de Abraham en el arte occidental y en el arte islámico. En: SCHAPIRO, Meyer. Estudios sobre el arte de la Antigüedad tardía, el Cristianismo primitivo y la Edad Media. Madrid: Alianza, 1987, p. 260-276. Schapiro, [1967]1987 SCHAPIRO, Meyer. [1967]1987. An Irish-Latin Text on the Angel with the Ram in Abraham‟s sacrifice En: Essays in the History of Art Presented to Rudolf Wittkower, Douglas Fraser, Howard Hibbard, Milton J. Lewine, eds., [s.c.]: Phaidon Press Limited, 1967, p. 17-19. Este artículo también ha sido recopilado en: SCHAPIRO, Meyer. Estudios sobre el arte de la Antigüedad tardía, el Cristianismo primitivo y la Edad Media. Madrid: Alianza, 1987, p. 277-280. Las notas de estos dos estudios se han puesto juntas en la recopilación y están en las páginas 280-286. Schapio, 2000 SCHAPIRO, Meyer. 2000. Les Mots et les Images. Paris: Macula. Schein, 1984 CXXXVII SCHEIN, Sylvia. 1984. Between Mount Moriah and the Holy Sepulchre: The Changing Traditions of the Temple Mount in the Central Middle Ages. Traditio, 40, p. 175-196. Schlunk, 1945 SCHLUNK, Helmut. 1945. Observaciones en torno al problema de la miniatura visigoda. Archivo Español de Arte, 18(71), p. 241-265. Schlunk, 1947 SCHLUNK, Helmut. 1947. Arte visigodo. Arte asturiano. En: Ars Hispaniae. Vol. II. Madrid: Non Plus Ultra. Schlunk, 1970 SCHLUNK, Helmut .1970. Estudios iconográficos en la iglesia de San Pedro de la Nave. Archivo Español de Arte, 43, p. 245-267. Schlunk; Hauschild, 1978 SCHLUNK, Helmut; HAUSCHILD, Theodor. 1978. Die Denkmäler der frühchristlichen und westgotischen Zeit. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern. (Hispania antiqua; IX). Schmiddunser, 1990 SCHMIDDUNSER, Agathe. 1990. Die Wandmalereien von St. Quirze de Pedret. Das Ikonologische Programm und dessen Einbindun in das historische Umfeld. Munich. Tuduv-Verl.-Ges. (Schriften aus dem Institut für Kunstgeschichte der Universität München, Bd.; 50). Schmitt, 2002 SCHMITT, Jean-Claude. 2002. Le corps des images. Essais sur la culture visuelle au Moyen Âge. Paris: Gallimard. CXXXVIII Schwab, 1981 SCHWAB, U. 1981. Zum Verständnis des Isaak-Opfers in literarischer und bildlicher Darstellung des Mittelalters. Frühmittelalterliche Studien, 15, p. 435-494. Sebastián, 1990 SEBASTIÁN LÓPEZ, Santiago. 1990. Lectura iconográfica del claustro de la catedral. Giron l ’ b st , I-II-III. Seehausen, 2009 SEEHAUSEN, Frank. 2009. Wege zum Heil. Betrachterlenkung durch Skulptur, Architektur und Ausmalung im Panteón de los Reyes in León. Kunsttexte.de [En línea] 4. Disponible en: https://edoc.hu-berlin.de/kunsttexte/2009-4/seehausenfrank-1/PDF/seehausen.pdf Selgas, 1909 SELGAS, F. de. 1909. Análisis arqueológico de los monumentos ovetenses. Boletín de la Sociedad Española de Exursiones, XVII, p. 177-183. Sénac, 1991 SÉNAC, Philippe. 1991. Notes sur le peuplement musulman dans la région de Barbiṭāniya (VIIIe-XIe siècles). Studia Islamica, 73, p. 45-66. Sénac, 1993 SÉNAC, Philippe. 1993. Le château dans al-Andalus: bilan et perspectives de la recherche française. Mélanges de la Casa Velazquez, 29, p. 171-195. Sénac, 1999 SÉNAC, Philippe. 1999. Islam et chrétienté dans l'Espagne du haut Moyen Age: la naissance d'une frontière. Studia Islamica, 89, p. 91-108. Sénac, 2007 CXXXIX SÉNAC, Philippe. 2007. Evolución del poblamiento musulmán al norte del Ebro (siglos VIII-XI). En: BRUFAL, Jesús; SABATÉ I CURULL, Flocel (coords.). Arqueologia medieval: reflexions des de la pràctica. Lleida: Pagès Editors, p. 143153 Senra, 1997 SENRA GABRIEL Y GALÁN, José Luis. 1997. Aproximación a los espacios litúrgicofunerarios en Castilla y León: pórticos y galileas. Gesta, XXXVI(2), p. 122-144. Senra, 2003 SENRA GABRIEL Y GALÁN, José Luis. 2003. Los tímpanos de la catedral de Santiago en su contexto histórico artístico. En: SÁNCHEZ AMEJEIRAS, R.; SENRA GABRIEL Y GALÁN, J. L. (coords.). El tímpano románico. Imágenes, estructuras y audiencias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, p. 25-46. Senra, 2011a SENRA GABRIEL Y GALÁN, José Luis. 2011. Las grandes instituciones cluniacenses hispanas bajo el reinado de Alfonso VI. Anales de Historia del Arte. Volumen Extraordinario, 2, p. 335-366. Senra, 2011b SENRA GABRIEL Y GALÁN, José Luis. 2011. En torno a un espacio de evocación: las Res Gesta Domini Adefonsi y la iglesia monástica de Sahagún. En: MARTÍNEZ SOPENA, Pascual; RODRÍGUEZ, Ana (eds.). La construcción medieval de la memoria regia. Valencia: P.U.V., p. 243-291. Sentenach, 1907 SENTENACH, Narciso. 1907. Miniaturas notables del Museo Arquológico Nacional. Boletín de la Sociedad Española de Excursiones, XV, p. 215-218. CXL Sepúlveda, 1991 SEPÚLVEDA, María de los Ángeles. 1991. Reflexiones sobre el programa iconográfico de San Pedro de la Nave (Zamora). I. Cuadernos de Arte e Iconografía, IV(7), p. 133-157. Sepúlveda, 1993 SEPÚLVEDA GONZÁLEZ, María de los Ángeles. 1993. La fecha del Beato de Magio: año 1000 de la era, 350 de la hégira, 962 de Cristo. Anales de historia del arte, 4, p. 677–684. Serra Rotés, 1985a Serra Rotés, Rosa. 1985. El marc històric. En: Catalunya Romànica. XII. El Berguedà. Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 27-86. Serra Rotés, 1985b SERRA ROTÉS, Rosa. 1985. Sant Quirze de Pedret. En: En Catalunya Romànica. XII. El Berguedà. Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 210-213. Serra Rotés, 1996 Serra Rotés, Rosa. 1996. Guillem de Berguedà, un senyor feudal. L’Erol: revist cultural del Berguedà, 52, p. 12-17. Serrano Fatigati, 1900 SERRANO FATIGATI, E. 1900. Relieve de los capiteles. Período de formación. Boletín de la Sociedad Española de Excursiones, VIII(93), p. 25-227. Serrés, 1965 SERRÉS, André. 1965. Juan de Piasca, son oeuvre et l'origine de son style. L’Inform t ion de l histoire de l rt , X(3), p. 128-131. Settis, 1996 CXLI SETTIS, Salvatore. 1996. Warburg continuatus. Description d‟une bibliothèque En: BARATIN, Marc; JACOB, Christian (dir.). Le pouvoir des bibliothèques. La mémoire des livres en Occident. Paris: Ed. Albin Michel, p.122-167. Shailor, 1991 SHAILOR, Barbara A. 1991. Análisis codicológico. En: El Beato de San Miguel de Escalada. Manuscrito 644 de la Pierpont Morgan Library de Nueva York, con sus 123 miniaturas facsímiles en 131 páginas a todo color. Madrid: Casariego, p. 23-30. Sherman, 1981 SHERMAN, Randi E. 1981. Observations on the Genesis Iconography of the Ripoll Bible. The Rutgers Art Review, II, p. 1-12. Sicart, 1993 SICART GIMÉNEZ, Ángel. 1993. El Románico. En: La catedral de Santiago de Compostela. I. La Coruña: Xuntariza, p. 159-200. SIEMCALSA, 2008 SOCIEDAD DE INVESTIGACIÓN Y EXPLOTACIÓN MINERA DE CASTILLA Y LEÓN (SIEMCALSA). 2008. La Piedra natural en Castilla y León. [s.l.]: Junta de Castilla y León. Silva Costoyas, 1978 SILVA COSTOYAS, Rafael. 1978. El Pórtico de la Gloria: autor e interpretación. Santiago de Compostela: Folhas novas. Silva, 1984 SILVA y VERÁSTEGUI, Soledad de. 1984. Iconografía del Siglo X en el Reino de Pamplona-Nájera. Pamplona: Diputación Foral de Navarra. Institución Príncipe de Viana; [Logroño]: Instituto de Estudios Riojanos. CXLII Silva, 1999 SILVA y VERÁSTEGUI, Soledad de. 1999. La iconografía de la Biblia de San Isidoro de León (Cód. 2) año 960. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p. 187-206. Silva, 2008 SILVA y VERÁSTEGUI, Soledad de. 2008. Tradición hispana e influencias exteriores en la miniatura en el Reino de Pamplona durante los siglos X y XI. Cuadernos de la Cátedra de Patrimonio y Arte Navarro, 3, p. 51-86. Silva, 2010 SILVA y VERÁSTEGUI, Soledad de. 2010. Espacios para la penitencia pública y sus programas iconográficos en el Románico Hispano. Clio & Crimen, 7, p. 111-137. Simon, 2011 SIMON, David L. 2011. Art for a New Monarchy: Aragon in the Late Eleventh Century. Anales de Historia del Arte. Vol. Extraordinario nº 2. Alfonso VI y el arte de su época, p. 367-390. Singelenberg, 1958 SINGELENBERG, Pieter. 1958. The Iconography of the Etschmiadzin Diptych and the Healing of the Blind Man at Siloe. The Art Bulletin, 40(2), p. 105-112. Smith, 1922 SMITH, Alison Moore. 1922. The Iconography of the Sacrifice of Isaac in Early Christian Art. American Journal of Archaeology, 26(2), p. 159-173. Soler del Campo, 1999 SOLER DEL CAMPO, Álvaro. 1999. Armas, arreos y banderas en las miniaturas de códice. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte Estudios. León: Real Colegiata de San Isidoro; Lancia, p. 239-252. CXLIII Sommerand, [1881]1884 SOMMERAND, E. du. Musée des Thermes et de l'Hotel de Cluny. Catalogue et descriptions des objets d'art de l'Antiquité du Moyen Age et de la Renaissance exposées au Musée. Paris, 1881 [reediciones en 1883 y 1884]. Sonne, 2003 SONNE, Harriet. 2003. Sabiduría divina y teología trinitaria: el programa del claustro del monasterio de Alquézar (Huesca). En SÁNCHEZ AMEJEIRAS, Rocío; SENRA GABRIEL Y GALÁN, José Luis (coords.). El tímpano románico. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Sotomayor, 1975 SOTOMAYOR, Manuel. 1975. Sarcófagos romano-cristianos de España. Estudio iconográfico. Granada: Facultad de Teología. Steingass, 1892 STEINGASS, Francis Joseph, ed. (1892). “Majūs”. Voz en: A Comprehensive Persian-English dictionary, including the Arabic words and phrases to be met with in Persian literature. London: Routledge & K. Paul. Stettiner, 1895 STETTINER, Richard. 1895. Die illustrierten Prudentiushandschriften. Berlin: Druck von J. S. Preuss. Stettiner, 1905 STETTINER, Richard. 1905. Die illustrierten Prudentiushandschriften. Tafeln. Berlin: Druck von J. S. Preuss Stewart, 2010. CXLIV STEWART, Peter. 2010. Geographies of Provincialism in Roman Sculpture. RIHA Journal 0005. [En línea]. Disponible en: http://www.rihajournal.org/articles/2010/stewart-geographies-of-provincialism. Stichel, 1976 STICHEL, Rainer. 1976. Zur Ikonographie der Opferung Isaaks in der Romanischen Kunst Spaniens und in der Byzantinischen Welt. En: Actas del XXIII Congreso Int. de historia del arte (Granada 1973), I. Granada: Universidad de Granada. Departamento de Historia del Arte, p. 527-536. Stiennon; Lejeune, eds., 1972 STIENNON, Jacques; LEJEUNE, Rita (eds.). 1972. Rhin-Meuse. Art et Civilisation 800-1400. Cologne; Bruxelles: [s.n.]. Strzygowski, 1891 STRZYGOWSKI, Josef. 1891. D s Ets hmi dzi n-Ev nge li r, Be itr ge zur Ges hi hte der rme nis he n, r venn ti s hen und syro- gy ptis hen Kunst. [En línea]. Wien: Verlag der Mechitharisten-Congregation. Disponible en: https://archive.org/stream/dasetschmiadzin00strzgoog St. Clair, 1978 ST. CLAIR, Archer. 1978. The Iconography of the Great Berlin Pyxis. Jahrbuch der Berliner Museen, 20, p. 5-27. St. Clair, 1979 St. Clair, Archer. 1979. 518 Pyxis with Raising of Lazarus and Sacrifice of Isaac. En: WEITZMANN, Kurt (ed). Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. [En línea]. New York: Metropolitan Museum of Art, p. 422-423. Disponible en: CXLV http://www.metmuseum.org/research/metpublications/Age_of_Spirituality_Late_An tique_and_Early_Christian_Art_Third_to_Seventh_Century Suárez, 1997 SUÁREZ GONZÁLEZ, Ana I. 1997. II. Los Códices III.1, III.2, III.3, IV y V (Biblia, Liber capituli, Misal). León: Universidad de León: Cátedra de San Isidoro de la Real Colegiata de León. Suárez, 2003 SUÁREZ GONZÁLEZ, Ana. 2003. El Beato del Archivo Histórico Provincial de Zamora. Hispania Sacra, LV(112) p. 433-437. Suárez, 2010 SUÁREZ GONZÁLEZ, Ana. 2010. Beatos. La historia interminable. En: PÉREZ, Maurilio (coord.): Seis Estudios sobre Beatos Medievales. [León]: Universidad de León, p. 71-129. Suau, 1986 SUAU, Bernadette 986 La formation du temporel de l‟Abbaye de Saint-Sever. En: Saint-Sever. Millén ire d e l’ bb y e. Colloque Intern t ion l , 25, 26 et 27 m i 1985 . Mont-de-Marsan: Comité d‟Etudes sur l‟Histoire et l‟Art de la Gascogne, p 77-94. Sureda, 1981 SUREDA, Joan. 1981. La pintura románica en Cataluña. Madrid: Alianza Editorial. Sureda, 1990 SUREDA, Joan. 1990. Cerchia di Pedret. En: C pol vori d l Museo d’ rte dell C t l ogn . T redi i ope re d l Rom ni o l B rro o ( C tàl eg d’exposi ió, Rom 22 oct. 1990-9 gen. 1991) Roma: De Luca Edizioni d‟Arte, p 58 Sureda i Jubany, 2004 CXLVI SUREDA I JUBANY, Marc. 2004. El “Dormitori nou” de la seu: noves dades per a la datació del claustre de la catedral de Girona. Annals de l'Institut d'Estudis Gironins, 45, p. 679-685. Sureda i Jubany, 2008 SUREDA I JUBANY, Marc. 2008. Els precedents de la Catedral de Santa Maria de Girona. De la plaça religiosa del fòrum romà al conjunt arquitectònic de la seu romànica (ss. I aC - XIV dC). [En línea]. Tesis doctoral. Girona: Universitat de Girona. Disponible en: http://hdl.handle.net/10803/7853 Tabari, 1867 TABARI, Abou-Djafar-Mo‟hammed-ben-Djarir-ben- Yezid Al-. 1867. Cronique d’ bou -Djafar-Mo’h mmed-ben-Djarir-ben- Yezid Tabari. [En línea]. Traducida por Hermann Zotenberg. T. I. Paris: Imprimerie Impériale. http://books.google.es/books?id=kr1MAQAAIAAJ Thiery, 1974 THIERY, Antonio. 1974. Scultura provinciale in Africa nell‟area danubiana in Aquileia e l'Africa. Antichità Altoadriatiche, V, p. 303-335. Thiery, 1974-1975 THIERY, Antonio. 1974-1975. Note sulla scultura europea dell'alto medio evo (secoli VIII-IX). Anuario de estudios medievales, 9, p.75-126. Tikkanen, 1889 TIKKANEN, Johan Jakob. 1889. Die Genesismosaiken von S. Marco in Venedig und ihr Verhältniss zu den Miniaturen den CottonBibel. Helsingfors: Druckerei der Finnischen Literatur-Geselschfat. Torres, 1955 CXLVII TORRES, Casimiro. 1955. Las peregrinaciones de Galicia a Tierra Santa en el siglo V. Cuadernos de Estudios Gallegos, X, p. 313-360. Torres Balbás, 1925 TORRES BALBÁS, L. 1925. Un maestro inédito del siglo XII, Juan de Piasca. Archivo Español de Arte y Arqueología, 1(3), p. 321-322. Torres Balbás, 1933 TORRES BALBÁS, L. 1933. La reparación de los monumentos antiguos en España. II. Arquitectura, 169, p. 129-35. Torres Sevilla, 1999 TORRES SEVILLA, Margarita. 1999. Linajes nobiliarios de León y Castilla. Siglos IXXIII. [Salamanca]: Junta de Castilla y León. Consejería de Educación y Cultura. Toubert, [1990]2001 TOUBERT, Hélène. 2001. Un’ rt e orient t . Rif orm gre gori n e i onogr fi . Milano: Jaca Book. Trinks, 2008 TRINKS, Stefan. 2008. Skulpturen in Serie: Antike als Produktivkraft im Spanien des 11. Jahrhunderts. En: LAUDE, Corinna; HEß, Gilbert (eds.), Konzepte von Produktivität im Wandel vom Mittelalter in die Frühe Neuzeit, Berlin: Akademie Verlag, p. 181-205. Túy, 1926 TÚY, Lucas de. 1926. Crónica de España. [En línea]. 1ª ed. del texto romanceado preparada y prologada por Julio Puyol. Madrid: Real Academia de la Historia. Disponible en: http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/consulta/registro.cmd?id=4936 Ubieto, 1949 CXLVIII UBIETO ARTETA, Antonio. 1949. La construcción de la colegiata de Alquézar. Pirineos, 11-12, p. 253-263. Ubieto, 1964 UBIETO ARTETA, Antonio. 1964. El románico de la catedral jaquesa y su cronología. Príncipe de Viana, XXV, p. 187-200. Upson-Saia, 2006 UPSON-SAIA, Kristin. 2006. Caught in a Compromising Position: The Biblical Exegesis and Characterization of Biblical Protagonists in the Syriac Dialogue Hymns. Hugoye, 9(2). [En línea]. Disponible en: http://www.bethmardutho.org/index.php/hugoye/volume-index/175.html Uranga, 1958 URANGA GALDIANO, José Esteban. 1958. Las pinturas murales de Artáiz. Archivo español de arte, 31(123), p. 253-254. Uranga; Iñiguez Almech, 1973 URANGA GALDIANO, José Esteban; IÑIGUEZ ALMECH, F. 1973. Arte medieval navarro. Vol. II. Pamplona: Aranzadi. Utrero, 2004a UTRERO AGUDO, Mª de los Ángeles. 2004. San Pedro de La Nave: Historia de la investigación arqueológica. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave (Zamora) Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 65-75. Utrero, 2004b UTRERO AGUDO, Mª de los Ángeles. 2004b. La arquitectura de San Pedro de La Nave. En: CABALLERO ZOREDA, Luis (coord.). La Iglesia de San Pedro de la Nave CXLIX (Zamora) Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos “Florián de Ocampo”, p 299321. Utrero, 2006 UTRERO AGUDO, Mª de los Ángeles. 2006. Reinforcement in Early Medieval Hispanic Architecture. Second International Congress on Construction History. Conference Proceedings. [En línea]. Volume 3. (Queens' College, 29 March - 2nd April 2006), p. 3431-3445. Disponible en: http://www.arct.cam.ac.uk/personalpage/james/ichs/Vol%203%203431-3446%20Utrero.pdf Utrilla, 2007 UTRILLA UTRILLA, Juan F. 2007. Conquista, guerra santa y territorialidad en el reino de Aragón: hacia la construcción de un nuevo orden feudal (1064-1194). En: SARASA SÁNCHEZ, Esteban (coord.). Las Cinco Villas aragonesas en la Europa de los s.s XII y XIII: de la frontera natural a las fronteras políticas y socioeconómicas (foralidad y municipalidad). [s.l.]: IFC-CECV, p. 95-128. Valdés, 2001 VALDÉS FERNÁNDEZ, Manuel. 2001. El Panteón Real de la Colegiata de San Isidoro de León. En: BANGO TORVISO, Isidro (ed.). Maravillas de la España medieval: Tesoro sagrado y monarquía. I. Estudios y catálogo. [Valladolid]: Junta de Castilla y León [etc.], p. 73-84. Valdez del Álamo, 1997-1998 VALDEZ DEL ÁLAMO, Elizabeth. 1997-1998. Ortodoxia y Heterodoxia en el estudio de la Escultura Románica Española: Estado de la cuestión. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte (U.A.M.), IX-X, p. 9-33. Valdivielso, 1999 CL VALDIVIELSO AUSÍN, Braulio. 1999. Rutas del románico en la provincia de Burgos. Valladolid: Castilla Ediciones, Valladolid. Vázquez Castro, 1998 VÁZQUEZ CASTRO, Julio. 1998. La Berenguela y la Torre del Reloj de la catedral de Santiago. Semata. [En línea]. 10, p. 111-148. Disponible en: http://dspace.usc.es/handle/10347/4678 Vidal, 2004 VIDAL ÁLVAREZ, Sergi. 2004. Las formas de transmisión de los modelos iconográficos en la escultura hispánica de la antigüedad tardía. Tesis doctoral. Barcelona: Departament d‟Història de l‟Art Facultat de Geografia i Història Universitat de Barcelona. Vidal, 2005 VIDAL ÁLVAREZ, Sergi. 2005. La escultura hispánica figurada dela Antigüedad Tardía (siglos IV-VII). Murcia. Col. Corpus Signorum Imperii Romani – España. Vidal, 2007 VIDAL ALVAREZ, Sergio. 2007. La transmisión iconográfica en la escultura hispánica de la antigüedad tardía: vigencia y discontinuidad de modelos. En CABALLERO ZOREDA, Luis; MATEOS CRUZ, Pedro (coords.). Escultura decorativa tardorromana y altomedieval en la Península Ibérica. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, CSIC), p. 11–46. Vigué; Bastardes, 1978 VIGUÉ, Jordi; BASTARDES, Albert. 1978. El Berguedà. Monuments de la Catalunya romànica. 1. Barcelona: Artestudi. Villa-Amil CLI VILLA-AMIL Y CASTRO, José. 1866. Descripción histórico-artística-arqueológica de la Catedral de Santiago. Lugo: Imprenta de Soto-Freire. Villalobos, 1968 VILLALOBOS, Irineo A. 1968. Atrio románico y fortaleza de Rebolledo de la Torre. Boletín de la Institución Fernán González, XVIII(171), p.214-219. Villalón, 2009 VILLALÓN, María Cruz. 2009. El paso de la Antigüedad a la Edad Media. La incierta identidad del arte visigodo. En: LACARRA DUCAY, M.ª del Carmen (coord.). Arte de épocas inciertas. De la Edad Media a la Edad Contemporánea. Zaragoza: IFC (Institución Fernando el Católico), p. 7-45. Villanueva, 1851 VILLANUEVA, Jaime. 1851. Viage literario a las iglesias de España. T. XV. Viage á Gerona y á Roda. Madrid: Imprenta de la Real Academia de la Historia. Viruete, 2008 VIRUETE ERDOZÁIN, Roberto. 2008. Aragón en la época de Ramiro. [En línea]. Tesis doctoral. Universidad de Zaragoza. Disponible en: http://zaguan.unizar.es/record/3230/files/TESIS-2009-054.pdf [Consultado: 3 marzo 2010]. Visconti, 2006a VISCONTI, Manuela. 2006. I mosaici e dipinti murali esistenti e perduti di San Paolo fuori le mura. En: ANDALORO, Maria. La Pittura medievale a Roma. Corpus. Vol. I. L’orizzonte T rdo nt i o e le Nuove imm gini . Milano: Jaca book, p. 366-378. Visconti, 2006b CLII VISCONTI, Manuela. 2006. I cicli vetero e neo testamentari della navata di San Pietro in Vaticano. En: ANDALORO, Maria. La Pittura medievale a Roma. Corpus. Vol. I. L’orizzonte T rdo nt i o e le Nuove imm gini . Milano: Jaca book, p. 411-415. Viñayo, 1979 VIÑAYO GONZÁLEZ, Antonio. 1979. León y Asturias. Oviedo, León, Zamora y Salamanca. Vol. 5. La España Románica. Madrid: Encuentro. Viñayo, 1995 VIÑAYO GONZÁLEZ, Antonio. 1995. San Isidoro de León. Panteón de Reyes. Albores románicos; Arquitectura, Escultura, Pintura. León. Viñayo, 2002 VIÑAYO GONZÁLEZ, Antonio. 2002. Real Colegiata de San Isidoro. En: Enciclopedia del Románico en Castilla y León. León, Fundación Santa María la Real, p. 534-566. Voelkle, 2005 VOELKLE, William M. 2005. Introducción. En Be to de Liéb n S n M iguel de Escalada: manuscrito 644 de la Pierpont Morgan Library de Nueva York. Madrid: Club Internacional del Libro, p. 3-4. Volbach, 1976 VOLBACH, Wolfgang F. 1976. Elfenbeinarbeiten der Spätantike und des Frühen Mittelalters. Mainz: Philipp von Zabern. Voss, 1962 VOSS, Hella. 1962. Studien zur illustrierten Millstärtter Genesis. München: C. H. Beck. Waagen, 1839 CLIII WAAGEN, Gustav Friedrich. 1839. Kunstwerke und Künstler in England und Paris. T. 3. Berlin: Nikolaischen Buchhandlung. Wallraven, et al., 2009 WALLRAVEN, Christian, et al. 2009. Categorizing art: Comparing humans and computers. Computers & Graphics. 33 (4), p. 484-495. Walker, 2000 WALKER, Rose. 2000. The Wall Paintings in the Panteón de los Reyes in León: A Cycle of Intercession. Art Bulletin, 82(27), p. 200-225. Walters, 1968 WALTERS, Christopher. 1968. Two Notes on the Deësis. Revue des études byzantines. 26, p. 311-336. Warburg, 2010 Warburg, Aby. 2010. Atlas Mnemosyne. Madrid: Akal. Warren, 1993 WARREN HAMOS, Andrea, Romancero y tradición: Los romances bíblicos entre los sefardíes. Hispanic Review, 61(2), p.201-212 Weitzmann, [1947]1990 WEITZMANN, Kurt, [1947]1990. El rollo y el códice. Un estudio del origen y el método de la iluminación de textos. Madrid: Nerea. Weitzmann, 1955 WEITZMANN, Kurt. 1955. Observations on the Cotton Genesis fragments. En: WEITZMANN, Kurt (eds.). Late Classical and Medieval Studies in Honor of Albert Mathias Friend. Princeton: Princeton University Press. Weitzmann, 1964 CLIV WEITZMANN, Kurtz. 1964. The Jephthah Panel in the Bema of the Church of St. Catherine's Monastery on Mount Sinai. Dumbarton Oaks Papers, 18, p. 341-352. Weitzmann, 1974 WEITZMANN, Kurt. 1974. Loca sancta and the representational arts of Palestine. Dumbarton Oaks Papers, 28, p. 33-55. Weitzmann, 1976 WEITZMANN, Kurt. 1976. The Monastery of Saint Catherine at Mount Sinai: the icons. Princeton. Weitzmann; Bernabó, 1999 WEITZMANN, Kurt; BERNABÓ, Massimo. 1999. The Byzantine Octateuchs. Text. Princeton: Dep. of Art and Archaeology. Princeton University Press. Weitzmann; Kessler, 1986 WEITZMANN, Kurt; KESSLER, Herbert. 1986. The Cotton Genesis: British Library, Codex Cotton Otho B VI. Princeton (N.J.): Princeton University Press. Weitzmann; Kessler, 1990 WEITZMANN, Kurt; KESSLER, Herbert. 1986. The Frescoes of the Dura Synagogue and Christian Art. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks. Werkmeister, 1972 WERKMEISTER, O.-K. 1972. The Lintel Fragment representing Eve from SaintLazare, Autun. Journal of the Warburg and Courtauld Institute, 35, p. 335-47. Werkmeister, 1980 WERKMEISTER, O.-K. 1980. The First Romanesque Beatus Manuscripts and the Liturgy of Death. En: Actas del Simposio para el estudio de los códices del “Coment ri o l po li psis” de Be to de Li éb n , M dri d 1976. II. Madrid : Joyas Bibliográficas, p. 165-200. CLV Westwood, 1876 WESTWOOD, J. O. 1876. A Descriptive Catalogue of the Fictile Ivories in the South Kensington Museum. With an Account of the Continental Collections of Classical and Medieval Ivories. London: G. E. Eyre & W. Spootiswoode. Wettstein, 1971 WETTSTEIN, Janine. 1971. La Fresque Romane. Italie, France, Spagne: études comparatives. Vol. I. Paris: Arts et métiers graphiques. Wilkins, 1925 Wilkins, Ernest H. 1925. The Genealogy of the Genealogical Trees of the "Genealogia Deorum". Modern Philology, 23(1), p. 61-65. Wilkinson, [1975] 2002 WILKINSON, John. [1975] 2002. Jerusalem Pilgrims before the Crusades. Warminster: Aris & Phillips. Williams, 1963 WILLIAMS, John W. 1963. The Illustrations of the León Bible of the year 960 – An Iconographic analysis. [with] volume II: Illustrations. Tesis doctoral inédita. Michigan: The University of Michigan. Williams, 1965 WILLIAMS, John W. 1965. A Castilian traditions of Bible illustration. The Romanesque Bible from San Millán. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 28 (reimp. 1969), p. 66-85. Williams, 1967 WILLIAMS, John W. 1967. A model for the León Bibles. Madrider Mitteilungen, 8, p. 281-286. Williams, 1970 CLVI WILLIAMS, John W. 1970. A Contribution to the History of the Castilian Monastery of Valeránica and the Scribe Florentius. Madrider Mitteilungen, 11, p. 231-248. Williams, 1973 WILLIAMS, John W. 1973. San Isidoro in León: Evidence for a New History. The Art Bulletin, 55: 171-184. Williams, 1977 WILLIAMS, John W. 1977. Generationes Abrahae: Reconquest Iconography in León. Gesta, 16(2), p. 3-14. Williams, 1980 WILLIAMS, John W. 1980. The Beatus Commentaries and Spanish Bible Illustration. En: po t s del Si mposio p r el e studio de los ódi es del “Coment ri o l li psis” de Be to de Li éb n , M dri d 1976. II. Madrid: Joyas Bibliográficas, p.203-219. Williams, 1984 WILLIAMS, John W. 1984. A Source for the capital of the Offering of Abraham in the Pantheon of the Kings in León. En: S ritti di Stori d ell’ rte in Onore de Roberto Salvini. Firenze: Sansoni, p. 25-28. Williams, 1986 WILLIAMS, John W. 1986. Le Beatus de Saint-Sever: état des questions. En: SaintSever. Millén ire d e l’ b b y e. Colloque Intern ti on l, 25, 26 et 27 m i 1985 . Mont-de-Marsan: Comité d‟Etudes sur l‟Histoire et l‟Art de la Gascogne, p 25 263. Williams, 1987 CLVII WILLIAMS, John W. 1987. Tours and the medieval Art of Spain. En: Florilegium in Honorem Carl Nordenfalk octogenarii contextum. Stockholm: Nationalmuseum Stockholm, p. 197-208. Williams, 1991 WILLIAMS, John W. 1991. Historia del códice. En: El Beato de San Miguel de Escalada. Manuscrito 644 de la Pierpont Morgan Library de Nueva York, con sus 123 miniaturas facsímiles en 131 páginas a todo color. Madrid: Casariego, p. 11-22. Williams, 1993a WILLIAMS, John W. 1993. Orientations: Christian Spain and the Art of its Neighbors. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 13-25. Williams, 1993b WILLIAMS, John W. 1993. 108. Bible. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 5001200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 235-236; 300-301. Williams, 1993c WILLIAMS, John W. 1993. 143. Commentary on the Apocalypse by Beatus of Liébana. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 289-290. Williams, 1993d WILLIAMS, John W. 1993. 153. Commentary on the Apocalypse by Beatus of Liébana. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 300-301. Williams, 1993e CLVIII WILLIAMS, John W. 1993. 154. Commentary on the Apocalypse by Beatus of Liébana. En: The Art of Medieval Spain. A.D. 500-1200. New York: The Metropolitan Museum of Art, p. 303-304. Williams, 1994a WILLIAMS, John W. 1994. The illustrated Beatus: A corpus of the illustrations of the commentary on the apocalypse, introduction. London: Harvey Miller. Williams, 1994b WILLIAMS, John W. 1994. The illustrated Beatus: A corpus of the illustrations of the commentary on the apocalypse.Vol. II. The ninth and tenth centuries. London: Harvey Miller. Williams, 1998 WILLIAMS, John W. 1998. The illustrated Beatus: A corpus of the illustrations of the commentary on the apocalypse. Vol. III. The Tenth and Eleven centuries. London: Harvey Miller. Williams, 1999a WILLIAMS, John W. 1999. Orígenes de las miniaturas de la Biblia de San Isidoro. En: Codex Biblicus Legionensis. Veinte estudios. León: Lancia, p.143-160. Williams, 1999b WILLIAMS, John. 1999. Introduction. En: WILLIAMS, John (ed.). Imaging the Early Medieval Bible, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press, p. 1-8. Williams, 1999c WILLIAMS, John. 1999. The Bible in Spain. En: WILLIAMS, John (ed.). Imaging the Early Medieval Bible, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press, p. 179-218. CLIX Williams, 2000-2001 WILLIAMS, John W. Introducción al manuscrito. En: AA.VV. Estudio del Manuscrito del Apocalipsis de San Juan, Beato de San Miguel de Escalada. Valencia: Scriptorium, 2000-2001, 573-579). Williams, 2002 WILLIAMS, John W. 2002. The illustrated Beatus: A corpus of the illustrations of the commentary on the apocalypse. IV. The Eleventh and Twelfth Centuries. London: Harvey Miller Publishers. Williams, 2003a WILLIAMS, John W. 2003. The illustrated Beatus: A corpus of the illustrations of the commentary on the apocalypse. V. The Twelfth and Thirteenth Centuries. London: Harvey Miller Publishers. Williams, 2003b WILLIAMS, John W. 1977. Generationes Abrahae: Iconografía de la Reconquista en León. En: SÁNCHEZ AMEJEIRAS, R.; SENRA GABRIEL Y GALÁN, J. L. (coords.). El tímpano románico. Imágenes, estructuras y audiencias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, p. 158180. Williams, 2005 WILLIAMS, John W. 2005. Historia del códice y estudio de las miniaturas. En: Be to de Liéb n S n M iguel de Es l d : m nus rito 644 de l Pi erpont Morg n Library de Nueva York. Madrid: Club Internacional del Libro. Williams, 2008 WILLIAMS, John W. 2008. Framing Santiago. En: HOURIHANE, Colum (ed.). Romanesque Art and Thought in the Twelfth Century. Essays in Honor of Walter CLX Cahn. [Princeton, N.J.]: The Index of Christian Art. Department of Art & Archaeology Princeton University. Penn State University Press, p. 219-238. Williams, 2010 WILLIAMS, John W. 2010. Maius y la revolución pictórica del Beato. En: PÉREZ, Maurilio (coord.): Seis Estudios sobre Beatos Medievales. [León]: Universidad de León, p. 17-34. Williams, 2011a WILLIAMS, John W. 2011. San Isidoro exposed: the vicissitudes of research in Romanesque art. Journal of Medieval Iberian Studies, 3(1), p. 93-116. Williams, 2011b WILLIAMS, John W. 2011. Fernando I and Alfonso VI as Patrons of the Arts. Anales de Historia del Arte. Vol. Extra (2): Alfonso VI y el arte de su época, p. 412-435. Wilpert, 1887 WILPERT, Joseph. 1867. Das Opfer Abrahams in der altchristlichen Kunst. Römische Quartalschrift. [En línea]. l, p. 126-160. Disponible en: http://www.archive.org/stream/rmischequartals06instgoog#page/n148/mode/1up Wilpert, 1903 WILPERT, Joseph. 1903. Die Malereien der Katakomben Roms. 2 vols. Freiburg i.Br., Wilpert, 1916 WILPERT, Joseph. 1916. Die römischen Mosaiken und Malereien der kirchlichen Bauten vom IV. bis XIII. Jahrhundert (Band 4): Tafeln: Malereien. Freiburg i.Br.: Herdersche V., ils. Nº 162, Wilpert, 1932 WILPERT, Joseph 1932. I sarcofagi cristiani antichi. [En línea]. Vol. 2,1 y 2,2. Roma: Pontificio Istit. di Archeologia Cristiana. Vol. 2,1 testo. Disponible en: CLXI http://digi.ub.uniheidelberg.de/diglit/wilpert1932/0066?sid=2ccbb5b447455a6916b35b2025af56d9 Windstedt, 1904 WINDSTEDT, E. O. 1904. Notes on the MSS. of Prudentius. Journal of Philology, 29(58), p. 166-180. Whitehill, 1941 WHITEHILL, Walter Muir. 1941. Spanish romanesque architecture of the eleventh century. Oxford: University Press. Woerden, 1961 WOERDEN, Isabel Speyart van. 1961. The Iconography of the Sacrifice of Abraham. Vigiliae Christianae, 15(4), p. 214-255. Woodruff, 1929 WOODRUFF, Helen. 1929. The illustrated manuscripts of Prudentius. Reprinted from Art Studies. Woolf, 1929 WOOLF, Rosemary. 1957. The Effect of Typology on the English Mediaeval Plays of Abraham and Isaac. Speculum, 32(4), p. 805-825. Wright, 1996 WRIGHT, David H. 1996. The Inheritance of the Papyrus Style of Illustration in Early Latin Literary Codices. Dumbarton Oaks Papers, 50, p. 199-208. Xarrié, 2002 XARRIÉ, Josep Maria. 2002. Rest ur ió d’obres d’ rt Publicacions de l‟Abadia de Montserrat Yacoub, 1996 CLXII C t l uny . Barcelona: YACOUB, Mohamed. 1996. Le Musée du Bardo (Départements antiques). [s.l.]: Editions de l‟Agence Nationale du Patrimoine Yarza, 1969 YARZA, Joaquín. 1969. Las miniaturas de la Biblia de Burgos. Archivo Español de Arte, 42(166), p. 185-203. Yarza, 1979 YARZA, Joaquín. 1979. Arte y Arquitectura en España, 500-1250. Madrid: Cátedra, 1979. Yarza, 1980 YARZA, Joaquín. 1980. Historia del Arte Hispánico. II. La Edad Media. Madrid: Alhambra. Yarza, [1981] 1987 YARZA, Joaquín. [1981] 1987. San Miguel y la balanza. Notas iconográficas acerca de la Psicostasis y el pesaje de las acciones morales. Boletín del Museo e Instituto Camón Aznar, VI-VII, 1981, p. 5-36. En: Formas artísticas de lo imaginario. Barcelona: Anthropos, 1987. Yarza, 1985a YARZA, Joaquín. 1985. Sant Quirze de Pedret [Pintura romànica]. En Catalunya Romànica. XII. El Berguedà. Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 218234. Yarza, 1985b YARZA, Joaquín. 1985. La peregrinación a Santiago y la pintura y miniatura románica. Compostellanum, 30(3-4), p. 369-394. Yarza, 1986 CLXIII YARZA, Joaquín. 1986. Decoració mural de la capçalera de Pedret. En Catalunya Romànica. XXII. Museu Episcopal de Vic. Museu Diocesà i Comarcal de Solsona. Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 350-357. Yarza, 1990 YARZA, Joaquín. 1990. La Miniatura Románica en España. Estado de la Cuestión. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte, II, p. 9-25. Yarza, 1991 YARZA, Joaquín. 1991. La miniatura en Galicia, León y Castilla en tiempos del maestro Mateo. En: Actas del Simposio Internacional sobre O portico da Gloria e a Arte do seu tempo. La Coruña. Yarza, 1994a YARZA, Joaquín. 1994. Sant Quirze de Pedret [Pintura]. Catalunya Romànica. I. Introdu ió l ’estudi de l’ rt r omàni t l à. Fons d’ rt r omàni t l à del Museu N ion l d’ rt de C t lu ny . Barcelona: Fundació Enciclopèdia Catalana, p. 351353. Yarza, 1994b YARZA, Joaquín. 1994. Miniatura. En: Historia del Arte en Castilla y León. II. Arte románico. Valladolid: Ámbito. Yarza, 1994c YARZA, Joaquín. 1994. La ilustración del Beato de Fernando y Sancha. En: Beato de Liébana. Códice de Fernando I y Doña Sancha. Barcelona: M. Moleiro, p. 59-235. Yarza, 1995 YARZA, Joaquín. 1995. La Pittura Espagnola del Medioevo. En: PÉREZ SÁNCHEZ, Alfonso E. (a cura di). La pittura in Europa. La pittura spagnola. Vol. I. Milano: Electa. CLXIV Yarza, 1996 YARZA, Joaquín. 1996. ¿Existió una miniatura mozárabe? En: Actas del I Congreso Nacional de Cultura Mozárabe (Historia, Arte, Literatura y Música). Córdoba: Pub. Obra Social y Cultural Cajastur, p. 53-71. Yarza, 1997 YARZA, Joaquín. 1997. Los inicios de la miniatura hispana altomedieval. Arte Medievale. II Serie. Anno XI, 1-2, p. 35-59. Yarza, 2005 YARZA, Joaquín. 2005. Apocalipsis en España. La iluminación de los Beatos. En: YARZA LUACES, Joaquín; GONZÁLEZ ECHEGARAY, Joaquín. Beato de Liébana. Manuscritos iluminados. Barcelona: Moleiro. Yarza, 2007 YARZA, Joaquín. 2007. Miniatura y pintura siglos X-XV. En: ROBLES, Constantino; LLAMAZARES, Fernando (coord.). Real Colegiata de San Isidoro. Relicario de la monarquía leonesa. León: Edilesa, 2007, p. 280-293. Yuste, 2006 YUSTE OLIETE, Rafael. 2006. El Arte Románico. En: VALLE MELENDO, Javier del; ESPONA VILA, José (coords.). Comarca de la Ribagorza. [En línea] [Zaragoza]: Departamento de Presidencia y Relaciones Institucionales. Disponible en: http://www.aragon.es/estaticos/GobiernoAragon/Departamentos/PoliticaTerritorialJ usticiaInterior/Documentos/docs/Areas/Informaci%C3%B3n%20territorial/Publicac iones/Coleccion_Territorio/Comarca_Ribagorza/AR_1.PDF Yzquierdo, 1992 YZQUIERDO PERRÍN, Ramón. 1992. El Maestro Mateo I. T. X. Galicia. A Coruña: Hércules de Ediciones CLXV Yzquierdo, 1993a YZQUIERDO PERRÍN, Ramón. 1993. Arte Medieval I. T. X. Galicia. A Coruña: Hércules de Ediciones. Yzquierdo, 1993b YZQUIERDO PERRÍN, Ramón. 1993. VII. El protogótico. En: La Catedral de Santiago de Compostela. I. Laracha (La Coruña): Xuntanza, p.200-282. Yzquierdo, 2005 YZQUIERDO PERRÍN, Ramón. 2005. El maestro Mateo y la terminación de la catedral románica de Santiago. En: LACARRA DUCAY, María del Carmen (coord.). Los caminos de Santiago. Arte, Historia y Literatura. Zaragoza: Institución Fernando el Católico, p. 253-284. Yzquierdo, 2010 YZQUIERDO PERRÍN, Ramón. 2010. El Maestro Mateo y el Pórtico de la Gloria en la catedral de Santiago. León: Edilesa. Yates-Thompson, 1902 YATES-THOMPSON, Henry. 1902. A descriptive catalogue of of the Second Series of Fifty (nos. 51 to 100) in the collection of Henry Yates Thompson. Cambridge [Eng.]: University Press. Załuska, 1982 ZAŁUSKA, Yolanta. 1982. Latin 6I-IV. En: AVRIL, François, et al. Manuscrits enluminés de la Péninsule Ibérique. Paris: Bibliothèque Nationale. Załuska, 1984 ZAŁUSKA, Yolanta. 1984. Les feuillets liminaires. En: BARRAL I ALTET, Xavier. El Beato de Saint-Sever, ms. lat. 8878 de la Bibliothèque nationale de Paris. Madrid: Edílan, p. 239-254. CLXVI Załuska, 1986a ZAŁUSKA, Yolanta. 1986. Entre textes et images: les stemmata bibliques au Sud et au Nord des Pyrénées. Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France, p. 142-152. Załuska, 1986b ZAŁUSKA, Yolanta. 1986. Le Beatus de Saint-Sever à travers sa composition matérielle et ses généalogies bibliques. En: Saint-Sever. Millén ire d e l’ b b y e. Colloque International, 25, 26 et 27 mai 1985. Mont-de-Marsan: Comité d‟Etudes sur l‟Histoire et l‟Art de la Gascogne, p 279-292. Zeki, 2005 ZEKI, Semir. 2005. Visión interior. Una investigación sobre el arte y el cerebro. Madrid: Machado Libros. Zibawi, 2005 ZIBAWI, M 2 5 B agawat, Peintures paléochrétiennes d‟égypte Paris, 2005. Documentos electrónicos Aby Warburg Mnemosyne Atlas. En: Engramma. La tradizione classica nella memoria occidentale. [En línea] <http://www.engramma.it/eOS2/atlante/ >[visitado el 1 de junio de 2013]. Ms M.644. En: Corsair. The Online Catalog of The Pierpont Morgan Library. [En línea]. <http://corsair.themorgan.org/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?BBID=110807 > [visitado el 2 de marzo de 2011]. Ms M.644. Curatorial description. En: Manuscript Descriptions. Corsair. The Online Catalog of The Pierpont Morgan Library. [En línea]. CLXVII <http://corsair.morganlibrary.org/msdescr/BBM0644a.pdf > [visitado el 2 de marzo de 2011]. GARCÍA OMEDES, Antonio. 2009. Jaca, catedral de San Pedro –“Lonja chica”– (Cont.). En: Románico aragonés [en línea]. [Consulta: 14 mayo 2013]. Disponible en: <http://www.romanicoaragones.com/0-Jacetania/04-Catedral021a.htm> [visitado el 5 de mayo de 2013]. CLXVIII Anexo I: Obras excluidas del catálogo Sacrificios descartados 1) Relieve de tímpano exterior de ventana. Iglesia de San Cipriano (Zamora). S. XII. 2) Capitel de la Portada oeste. Iglesia de Santiago (A Coruña). S. XIII 3) Capitel de la Portada. Iglesia de Nª Sra. de Baldós de Montañana (Huesca). S. XIII. 4) Capitel de la Portada. Ermita de San Juan de Montañana (Huesca). S. XIII. 5) Escultura en nicho interior. Iglesia de Santa María de Bareyo (Cantabria). S. XIII. 6) Capitel en el interior del ábside. San Juan de Amandi (Villaviciosa, Asturias) 7) Biblia del rey Sancho el Fuerte de Pamplona (Amiens, Biblioteca Municipal, MS. 108). 1197. 8) Capitel interior. Iglesia de Santa Cecilia de Aguilar de Campoo (Palencia). S. XIII. 9) Capitel de la iglesia del castillo de Camarasa (la Noguera, Lleida). S. XIII Escenas tenidas como sacrificios 1) Iglesia de Santa María de Covet (Lleida). Figura interpretada como un carnero del sacrificio de Isaac por Yarza y Español. 2) Capitel izquierdo de la Portada de acceso, Loarre (Huesca). 3) Capitel del ábside. San Martín de Frómista (Palencia). La sugerencia es de Francisco Prado-Vilar, quien en su artículo Saevum Facinus sugiere tal interpretación (PRADO-VILAR, 2008: 197). 4) Relieve de la segunda arquivolta. Iglesia de San Esteban, Moradillo de Sedano (Burgos). Temática real: Fragmento escena matanza de los inocentes 5) Portada. San Vicente de Roda de Isábena (Huesca). 6) Pila Bautismal de Sant Joan les Fonts (Girona). 7) Portada del “Mestre de Cabestany” de Sant Pere de Rodes Restitución Se ha propuesto que el sacrificio de Isaac podría ser una de las escenas que se representaban en un relieve de la segunda portada, asociada con la galilea, y que se atribuye al llamado “Mestre de Cabestany” (BARRACHINA, 1998-1999: 17). El relieve está muy deteriorado a causa de los avatares sufridos y es extremadamente complejo discernir su iconografía. CLXIX CLXX Anexo II: Iconoteca 4.0 El programa Iconoteca se encuentra en la versión 4.0 dentro de las fases de desarrollo por las que ha pasado. Esta solución es un sistema basado en una aplicación de escritorio, pensada para ser utilizada en un ordenador personal con sistema operativo de Microsoft®. Para la base de datos de almacenamiento de las fichas catalográficas se ha utilizado MS Access®, y para diseñar las pantallas de la capa de presentación he escogido el lenguaje de programación de Visual Basic.NET®. Descripción de las pantallas 1. Pantalla principal de la aplicación. 2. Acceso rápido a la creación de una nueva ficha. CLXXI 3. Descripción detallada de la alta de ficha: a. Datos de registro, registro gráfico e inventario b. Las imágenes. Carpeta fotos. c. Descripción de las listas cerradas: i. Técnicas artísticas y mantenimiento ii. Materias y mantenimiento CLXXII iii. Períodos y mantenimiento d. Otros datos descriptivos e. Ficha de catalogación: i. Bibliografía i micro-gestor bibliográfico CLXXIII ii. Iconografía 4. Grabación de los datos 5. Modificación de la ficha CLXXIV 6. Descripción de la impresión de una ficha 7. Descripción detallada de la pantalla principal 8. Asociación de imágenes a. Presentación de imágenes asociadas al navegar por la lista CLXXV b. Alta, modificación y eliminación de imágenes asociadas c. Visualización de les imágenes asociadas 9. Detalles de la lista registro-inventario CLXXVI a. La lista registro-inventario se puede ordenar por columnas. Los iconos sirven para obtener la información rápidamente. b. Búsquedas. Se pueden realizar búsquedas sobre esta lista para filtrar los registros y localizar fácilmente las obras. Todo el proceso se realiza sin cambiar de pantalla. 10. Impresión del informe de búsquedas 11. Atlas del resultado de búsquedas CLXXVII La información compilada en el apartado iconográfico, así como otros datos complementarios se pueden exportar a un archivo en formato JSON que sirve los datos a una página en HTML. Esta característica necesita una conexión a Internet. Con los datos iconográficos se pueden efectuar una serie de visualizaciones del catálogo que facilitan un análisis más profundo. Para ello se ha aprovechado una serie recursos existentes en Internet que permiten el manejo de los datos, convenientemente reformulados. El procedimiento consiste en hacer referencias a una Web API, llamada Exhibit, incluida en el código de la página web. La utilidad de dicho recurso reside en su facilidad de uso, así como en el ahorro en cuanto a los costes asociados. Con la utilización de una página web que contenga Exhibit, el editor utiliza cualquier editor de texto para crear su visualización como un fichero HTML y entra sus datos con uno o más archivos JSON. El resultado final es una página web altamente CLXXVIII interactiva, ya que si el editor dispusiera de datos en cualquier otro formato, todavía podría mantenerlo en el mismo sin necesidad de cambio de formato alguno. Hoy en día, Exhibit puede importar los siguientes formatos: Bibtex, Hojas de cálculo de Excel y Google y RDF/XML. Esta Wep API permite no solo organizar las necesidades de datos en la página web, sino que también deja disponibles los datos en formatos para ser reutilizados, que de otra forma estarían codificados en una web HTML centrada sólo en el texto (HUYNH, 2007). Este proceso se lleva a cabo mediante el botón Varita mágica, según se ve en la ilustración. Se puede acceder a la versión actualmente en funcionamiento a través del siguiente enlace: http://www.medieval-art.org/tesi/iconografia.htm. La página da acceso a cuatro pantallas: “thumbnails”, diagrama temporal, mapa y tiles. Se trata de diferentes presentaciones de los datos atendiendo a varios criterios entre los que destacan el geográfico y el cronológico. En cada pantalla, los datos se pueden filtrar por elementos iconográficos, por períodos de siglos y por técnica. También cabe la posibilidad de CLXXIX realizar búsquedas. Esta implementación permite manejar los datos iconográficos de una manera muy ágil y visualmente atractiva. CLXXX Apéndice fotográfico I) San Pedro de la Nave, capitel SO del crucero. Fig. I.a. Mapa de localización actual (amarillo) y área inundada del solar primitivo (rojo). Fuente del mapa: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/) CLXXXI Fig. I.b. Aliste (usuario). Vista de los cimientos de San Pedro de la Nave durante la bajada del nivel del embalse en 2008. Aliste. Cimientos de San Pedro de la Nave en su localización original. Al fondo Villaflor. 05/01/2008. Embalse de Ricobayo (Zamora), coordenadas 41° 34' 57.29" N 5° 58' 58.65" W. Imagen tomada de Panoramio: http://www.panoramio.com/photo/6990279 (última visita: 13/11/12) CLXXXII Fig. I.c. Planta de San Pedro de la Nave con localización del capitel (según Arce y Caballero, 1997: 224) Fig. I.d. Vaciado del capitel del sacrificio de Isaac de San Pedro de la Nave colocado en el Instituto I.E.S. María de Molina de Zamora. Fuente de la foto: Pere Nogueroles. Foto tomada en 2008. CLXXXIII Fig. I.e. Capitel del sacrificio de Isaac. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. Fig. I.f. Capitel del sacrificio de Isaac. Detalle. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CLXXXIV Fig. I.g. Capitel. Lateral: San Pedro. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles Figl I.h. Capitel. Lateral: San Pablo. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CLXXXV II) Beato Morgan, f. 6r. [Imagen no disponible] Fig. II.a. Tablas genealógicas. Beato Morgan (Nueva York, Pierpont Morgan Library, MS M.644, f. 6r). Fotografía procedente de: http://utu.morganlibrary.org/medren/single_image2.cfm?page=ICA000069383&imagename=m644.006r.jpg [Imagen no disponible] Fig. II.b. Tablas genealógicas, detalle de la miniatura con el sacrificio de Isaac. Beato Morgan (Nueva York, Pierpont Morgan Library, MS M.644, f. 6r). Fotografía procedente: http://utu.morganlibrary.org/medren/single_image2.cfm?page=ICA000069383&imagename=m644.006r.jpg III) Biblia de 960, f. 21v. [Imagen no disponible] Fig. III.a. Miniatura con el sacrificio de Isaac. Biblia de 960 (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Ms. Cód. 2, f. 21). Fotografía del folio del facsímil. [Imagen no disponible] Fig. III.b Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. Biblia de 960. (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Ms. Cód. 2, f. 21). Fotografía del folio del facsímil. IV) Biblia de 960, Tablas genealógicas, f. 7r. [Imagen no disponible] Fig. IV.a. Tablas genealógicas. Biblia de 960 (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Ms. Cód. 2, f. 7r). Fotografía del folio del facsímil [Imagen no disponible] Fig. IV.b. Tablas genealógicas. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. Biblia de 960. (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Ms. Cód. 2, f. 7r). Fotografía del folio del facsímil. CLXXXVI V) Beato de Tábara, f. 2r. [Imagen no disponible] Fig. V.a. Tablas genealógicas. Beato de Tábara (Madrid, Archivo Histórico Nacional, Cód. 1097B, f. 2r.). Fotografía del Portal de Archivos Españoles, PARES, http://pares.mcu.es/ VI) Beato de Girona, f. 11r. Fig. VI.a. Tablas genealógicas. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. Beato de Girona. (Girona, Cat. Gir. Ms. 7, olim 41, f. 11r.).Foto extraída de Miranda, 2004, p. 46. VII) Biblia de Ripoll, f. 6r. [Imagen no disponible] Fig. VII.a. Miniaturas del Génesis. Biblia de Ripoll. (Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Lat. 5729, f. 6r). Fotografía proporcionada por Immaculada Lorés. [Imagen no disponible] Fig. VIIb. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. Biblia de Ripoll. (Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Lat. 5729, f. 6r). Fotografía proporcionada por Immaculada Lorés. VIII)Biblia de Rodes, vol. I, f. 1v. CLXXXVII Fig. VIII.a. Miniaturas del frontispicio. Biblia de Rodes. (Paris, Biblioteca Nacional, Lat. 6(1), f. 1v). Fotografía del manuscrito digitalizado por Gallica. Bibliothèque numérique. http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b85388026 CLXXXVIII Fig. VIII.b. Miniatura del sacrificio de Isaac. Frontispicio. Biblia de Rodes. (Paris, Biblioteca Nacional, Lat. 6(1), f. 1v). Fotografía del manuscrito digitalizado por Gallica. Bibliothèque numérique. http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b85388026. IX) Placa de marfil del Hermitage con escenas del Génesis. [Imagen no disponible] Fig. IX.a. Placa de marfil con escenas del Génesis. (San Petesburgo, Museo del Hermitage, Inv. F 2). Fotografía del Museo Hermitage. CLXXXIX [Imagen no disponible] Fig. IX.b. Detalle del sacrificio de Isaac. Placa de marfil con escenas del Génesis. (San Petesburgo, Museo del Hermitage, Inv. F 2). Fotografía del Museo Hermitage. Fig. IX.c. Comparativa placa del Hermitage y capitel de San Pedro de la Nave. X) Beato Facundus, f. 13r. [Imagen no disponible] Fig. X.a. Tablas genealógicas. Beato Facundus (Madrid. Biblioteca Nacional, Ms. 26777. Vitrina 14-2, f. 13r.). Fotografía del manuscrito digitalizado por la Biblioteca Digital Hispánica, http://bibliotecadigitalhispanica.bne.es:80/webclient/DeliveryManager?application=DIGITOOL&owner=resourcediscovery&custom_att_2=simple_viewer&pid=1806167 [Imagen no disponible] Fig. X.a. Sacrificio de Isaac, detalle. Tablas genealógicas. Beato Facundus (Madrid. Biblioteca Nacional, Ms. 26777. Vitrina 14-2, f. 13r.). Fotografía del manuscrito digitalizado por la Biblioteca Digital Hispánica, http://bibliotecadigitalhispanica.bne.es:80/webclient/DeliveryManager?application=DIGITOOL&owner=resourcediscovery&custom_att_2=simple_viewer&pid=1806167 CXC XI) Liber Commicus, f. 93r. Fig. XI.a. Lectura del Génesis. Liber Commicus. (Madrid, Real Academia de la Historia, Cód. 22, f. 93r.). Fotografía del manuscrito digitalizado por la Biblioteca Digital de la RAH, http://bibliotecadigital.rah.es/dgbrah/i18n/consulta/registro.cmd?id=67. CXCI Fig. XI.b. Detalle del sacrificio de Isaac. Liber Commicus. (Madrid, Real Academia de la Historia, Cód. 22, f. 93r.). Fotografía del manuscrito digitalizado por la Biblioteca Digital de la RAH, http://bibliotecadigital.rah.es/dgbrah/i18n/consulta/registro.cmd?id=67 CXCII XII) Panteón de los Reyes de León, capitel. Fig. XII.a. Mapa de localización del Panteón de San Isidoro de León. Fuente del mapa: Google maps. Fig. XII.b. Ubicación y plano del Panteón de San isidoro de León (en rojo). Procedencia de la ortofoto: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/). Fuente del plano: http://www.sanisidoro.de/spanisch/grundriss/index.html (2006). [Imagen del plano no disponible] Fig. XII.c. Ubicación del capitel (en rojo). Fuente del plano: http://www.sanisidoro.de/spanisch/pantheon/index.html (2006). CXCIII [Imagen del plano no disponible] Fig. XII.d. Ubicación de los capiteles con temas del AT en el pilar NW (en rojo). Fuente del plano: http://www.sanisidoro.de/spanisch/pantheon/index.html (2006) Fig. XII.e. Vista del capitel del sacrificio de Isaac. Panteón de los Reyes de San Isidoro (León). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XII.f. Capitel del sacrificio de Isaac. Panteón de los Reyes de San Isidoro (León). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CXCIV XIII)San Pedro de Jaca, capitel de la Portada sur. Fig. XIII.a. Mapa de localización de la catedral de San Pedro de Jaca (Huesca). Fuente del mapa: Google maps. Fig. XIII.b. Ubicación y plano de la catedral de San Pedro de Jaca (Huesca). Fuente del mapa: Google maps. Fuente de la planta de la catedral y el claustro de F. Íñiguez publicado por R. del Arco y Garay, Catálogo monumental de España. Huesca, Madrid, Instituto Diego Velázquez, 1947, p. 348. CXCV Fig. XIII.c. Alzado sur de la catedral de Jaca (Huesca). (1999). Carlos Pereira Linde y Joaquín Díaz Rubio. Planoteca del IPCE. Fuente de la foto: Recopilación planimétrica realizada por Francisco de Asís García García (http://pendientedemigracion.ucm.es/centros/webs/proyecto_romanico_aragon_HAR200908110/index.php?tp=CATEDRAL%20DE%20SAN%20PEDRO%20DE%20JACA&a=dir5&d=32620.php) Fig. XIII.d. Vista general de la Portada sur de la catedral de Jaca (Huesca). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CXCVI Fig. XIII.e. Capitel del sacrificio de Isaac. Portada sur de la catedral de Jaca (Huesca). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XIII.f. Capitel del sacrificio de Isaac. Portada sur de la catedral de Jaca (Huesca). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles CXCVII Fig. XIII.g. Detalle del capitel del sacrificio de Isaac. Portada sur de la catedral de Jaca (Huesca). Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CXCVIII XIV) Santiago de Compostela, relieve de la Portada de Platerías. Fig. XIV.a. Mapa de localización de la catedral de Santiago de Compostela. Fuente del mapa: Google maps. Fig. XIV.b. Ubicación y plano de Santiago de Compostela. Procedencia de la ortofoto: Google maps. Fuente de la planta: K. Conant. Earliest Architectural History of Santiago de Compostela (Cambridge, 1928). CXCIX Fig. XIV.c. Placa del sacrificio de Isaac. Portada de Platerías de Santiago de Compostela. Fuente de la foto: Carlos Sastre. CC Fig.XIV.d. Comparativa entre la cabeza de Abraham, la del David y la del Cristo de la Creación de Adán. Fotografías de Pere-Joan Nogueroles. Fig.XIV.e. Comparativa de las figuras del David músico de Platerías, el David músico de la Porte Miègeville de Saint-Sernin de Toulouse y el Abraham de Platerías. Fotografías de Pere-Joan Nogueroles. CCI Fig. XIV.f. Comparativa de las representaciones del sacrificio de Isaac. Estatua-columna del portal occidental de la catedral de Notre-Dame de Senlis (h. 1160-1170), relieve de Platerías, catedral de Santiago de Compostela y estatua-columna de la portada norte de la catedral de Notre-Dame de Chartres (h. 1210). (fotografía de Platerías de Pere-Joan Nogueroles; fotografías de Senlis: Senlis; Moses, Abraham, Isaac; left embrasure, jamb figures, central portal, west facade, from Art in the Christian Tradition, a project of the Vanderbilt Divinity Library, Nashville, TN. http://diglib.library.vanderbilt.edu/act-imagelink.pl?RC=28134 . Original source: Digitized from the slide collection of James T. Womack, Nashville, TN., y fotografías de Chartres: Mary Ann Sullivan. Chartres catedral, North Side and North Transept Central Portal 1205-1240. Digital Imaging Project – MAS-BC. http://www.bluffton.edu/~sullivanm/chartresnorth/cportal.html) CCII XV) San Isidoro de León, tímpano del Cordero. Fig. XV.a. Mapa de localización de la iglesia de San Isidoro de León. Fuente del mapa: Google maps. [Imagen del plano no disponible] Fig. XV.b. Planta de la iglesia plenorrománica de San Isidoro con la portada marcada en rojo. Procedencia de la planta: http://www.sanisidoro.de/spanisch/grundriss/index.html. CCIII Fig. XV.c. Foto del tímpano de la portada sur de San Isidoro de León (foto de Pere-Joan Nogueroles). Esquema de la portada completa (esquema extraído de http://www.sanisidoro.de/spanisch/cordero/index.html). CCIV Fig. XV.d. Sacrificio de Isaac. Tímpano de la portada sur de San Isidoro de León. Fuente de la foto: PereJoan Nogueroles. CCV Fig. XV.e. Detalle. Sacrificio de Isaac. Tímpano de la portada sur de San Isidoro de León. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XV.f. Detalle. Sacrificio de Isaac. Tímpano de la portada sur de San Isidoro de León. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CCVI XVI) San Isidoro de León, capitel. Fig. XVI.a. Vista de la iglesia de San isidoro de León y plano de ubicación del capitel. Procedencia de la ortofoto: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/) . Procedencia del plano: http://www.sanisidoro.de/spanisch/grundriss/index.html Fig. XVI.b. Situación de la ventana vista desde la panda oriental del claustro mirando hacia el sur (foto de Pere-Joan Nogueroles). Esquema con la ubicación del capitel destacado en rojo (esquema extraído de http://www.sanisidoro.de/spanisch/grundriss/index.html). CCVII Fig. XVI.c. Situación de la ventana vista desde la panda oriental del claustro mirando hacia el sur (foto de Pere-Joan Nogueroles). Fig. XVI.d. Sacrificio de Isaac. Capitel exterior de la ventana. San Isidoro de León (foto de Pere-Joan Nogueroles). CCVIII Fig. XVI.e. Detalle del sacrificio de Isaac. Capitel exterior de la ventana. San Isidoro de León (foto de Pere-Joan Nogueroles). CCIX XVII) Sant Quirze de Pedret, fragmento de pintura mural. Fig. XVII.a. Mapa de localización de la iglesia de San Quirze de Pedret y su contexto geográfico inmediato. Fuente del mapa: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/ CCX Fig.XVII.b. Fotografía de una vista aérea de la iglesia de Pedret. Fuente de la foto: Pere-Joan Nogueroles. CCXI Fig. XVII.c. Mapa de dispersión de las pinturas de Sant Quirze de Pedret. Fuente del mapa: Google maps. Fig. XVII.d. Ubicación y plano del Museo de Solsona. Procedencia de la ortofoto: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/). Ubicación de las pinturas en el Museu Diocesà de Solsona. Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. CCXII [Imagen no disponible] Fig. XVII.e. Fragmento con el sacrificio de Isaac. Pinturas románicas de Sant Quirze de Pedret conservadas en el Museu Diocesà i Comarcal de Solsona (Lleida). Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. [imagen no disponible] Fig. XVII.f. Presentación actual en el museo (fotografía extraída de Pagès, 2011, p. 164) y restos pictóricos in situ (fotografía de Pere-Joan Nogueroles). Fig. XVII.g. Situación de las pinturas en origen (Fotografía extraída de Gudiol, 1937) y juntura en la colocación actual (fotografía de Pere-Joan Nogueroles). CCXIII Fig. XVII.h. Foto tomada hacia 1920. A.D.A.C, Arxiu SPAL (Foto extraída de Galí; Lacuesta, 2010, p. 9). Fig. XVII.i. Foto tomada in situ y antes del arrancamiento (Fotografía extraída de Gudiol, 1937). CCXIV [Imagen no disponible] Fig. XVII.j. Fotografía antigua del sacrificio de Isaac. Procedencia de la fotografía: Pintura románica y gótica (Fototeca del Centro de Estudios Históricos del CSIC, Madrid). http://www.bdcsic.csic.es:8080/fototeca/. [Última visita: 12/12/2004, La base de datos ya no es accesible]. Fig. XVII.k. Fotografía del interior de la nave central anterior a 1960 (Foto extraída de López; Caixal, 1995: Fig. 61). [Imagen no disponible] Fig. XVII.l. Diferencias en el rostro de Isaac (¿1937-40? v. 2010). CCXV Fig. XVII.m. Comparativa de fondos en bandas de colores. Nº1: sacrificio de Isaac de Sant Quirze de Pedret (fotografía extraída de Carbonell, 1990, p. 23). Nº 2: el ascenso al calvario en el muro izquierdo del presbiterio de Sta. Maria Antiqua del papa Juan VII (705). Nº 3: la curación del ciego, presbiterio de Sta. Maria Antiqua. Fotos de Santa Maria Antiqua extraídas de: WILPERT, Joseph [Hrsg.]. Die römischen Mosaiken und Malereien der kirchlichen Bauten vom IV. bis XIII. Jahrhundert (Band 4): Tafeln: Malereien. Freiburg i.Br.: Herdersche V., 1916, ils. Nº 162 y Nº 164, respectivamente. Fig. XVII.n. Proyecto de restitución de Al-Hamdani y fragmento conservado. Fotografía extraída de Carbonell, 1990, p. 23. Dibujo extraído de Al-Hamdani, 1989: 15. CCXVI Fig. XVII.o. Vista general de los fragmentos del muro del arco triunfal. Foto extraída de Carbonell, 1990, p. 23. CCXVII Fig. XVII.p. Dibujo de Emili Gandía con las medidas de la planta, h. 1921. Extraído de la colección de fotografías de la Asociación Memorial Emili Gandía, con licencia Creative Commons CC BY-NC-SA 3.0 (http://www.panoramio.com/photo/58304547). CCXVIII XVIII) Beato de Turín, f. 11r. Fig. XVIII.a. Tablas genealógicas. Miniatura con el sacrificio de Isaac. Beato de Turín. (Turín. Biblioteca Nazionale Universitaria, Sgn. I.II.1, f. 11r.) (Foto extraída de Williams, 2002, fig. 98) Fig. XVIII.b. Tablas genealógicas. Miniatura con el sacrificio de Isaac. Detalle. Beato de Turín. (Turín. Biblioteca Nazionale Universitaria, Sgn. I.II.1, f. 11r.) (Foto extraída de Williams, 2002, fig. 98) CCXIX XIX) Santa Marta de Tera, capitel del ábside. Fig. XIX.a. Mapa de localización de la iglesia de Santa Marta de Tera (Zamora). Fuente del mapa: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/ Fig. XIX.b. Vista de la iglesia de Santa Marta de Tera y plano de ubicación del capitel. Procedencia de la ortofoto: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/) . Procedencia del plano: Martínez Montañés, 2002, p. 137. CCXX Fig. XIX.c. Vista de la ventana desde el interior de la cabecera. Iglesia de Santa Marta de Tera (Zamora). Procedencia de la foto: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XIX.d. Capitel del sacrificio de Isaac. Iglesia de Santa Marta de Tera (Zamora).. Procedencia de la foto: Pere-Joan Nogueroles CCXXI XX) San Martín de Artaiz, metopa de la portada. Fig. XX.a. Mapa de localización de la iglesia de San Martín de Artaiz (Navarra). Fuente del mapa: Google maps. Fig. XX.b. Ubicación y plano de San Martín de Artaiz (Navarra). Procedencia de la ortofoto: SIGPAC (http://sigpac.mapa.es/fega/visor/). Fuente del plano: http://www.goldschmidtzentrum.de/hispania_romanica_digitalis/artaiz/index.html . CCXXII Fig. XX.c. Ubicación de la metopa con el sacrificio. Procedencia del esquema: http://www.goldschmidtzentrum.de/hispania_romanica_digitalis/artaiz/portal.html. Procedencia de las fotos: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XX.d. Vista parcial de la Portada de San Martín de Artaiz (Navarra). Fuente de la fotografía: PereJoan Nogueroles. CCXXIII Fig. XX.e. Metopa del sacrificio de Isaac y canecillos adyacentes. Iglesia de San Martín de Artaiz (Navarra). Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XX.f. Metopa del sacrificio de Isaac. Iglesia de San Martín de Artaiz (Navarra). Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. CCXXIV XXI) San Quirce de Burgos, capitel SO del crucero. Fig. XXI.a. Mapa de localización de la iglesia de San Quirce de Burgos. Fuente del mapa: Google maps. Fig. XXI.b. Ubicación y plano de San Quirce de Burgos. Procedencia de la ortofoto: Google maps. Fuente del plano: Pérez Carmona, 1959. CCXXV Fig. XXI.c. Vista del interior de San Quirce de Burgos. Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXI.d. Capitel del sacrificio de Isaac. San Quirce de Burgos. Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles CCXXVI Fig. XXI.e. Capitel del sacrificio de Isaac. San Quirce de Burgos. Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXI.f. Capitel del sacrificio de Isaac. San Quirce de Burgos. Fuente de la fotografía: Pere-Joan Nogueroles CCXXVII Fig. XXI.g. Epigrafía. Calco extraído de Pérez Urbel; Whitehill, 1931: lám. XXIV. XXII) Biblia de 1162, f.18v [Imagen no disponible] Fig. XXII.a. Miniatura con el sacrificio de Isaac, Biblia de 1162. (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Cód. III,1, f. 18v). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. XXIII) Biblia de 1162, f. 3r. [Imagen no disponible] Fig. XXIII.a. Tablas genealógicas. Biblia de 1162. (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Cód. III,1, f. 3r). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles [Imagen no disponible] Fig. XXIII.b. Tablas genealógicas. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. Biblia de 1162. (León, Biblioteca-Museo de la Real Colegiata de León, Cód. III,1, f. 3r). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. CCXXVIII XXIV) Santa María de Piasca, capitel geminado exterior. Fig. XXIV.a. Mapa de localización de la iglesia de Santa María de Piasca (Cantabria). Fuente del mapa: Google maps Fig. XXIV.b. Santa María de Piasca (Cantabria). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano de la iglesia. Procedencia del plano: JRFL (García Guinea, 2007). CCXXIX Fig. XXIV.c. Santa María de Piasca (Cantabria). Alzado y ubicación del capitel doble. Procedencia del alzado: JRFL (García Guinea, 2007). Fuente de la fotografía: Nuniloo http://elpasiego.foroactivo.com/viewimage.forum?u=http://img840.imageshack.us/img840/3091/sacrificiodeisaa cpiasca.jpg. Fig. XXIV.d. Ubicación del capitel en agosto de 2011. Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. CCXXX Fig. XXIV.e. Sacrificio de Isaac en capitel doble. Santa María de Piasca (Cantabria).Capitel Fuente de la fotografía: Javier Pelaz Beci. Fig. XXIV.f. Fotografías de la cabecera hacia la 1ª mitad del siglo XX (Fotografías extraídas de: Bohigas; Campuzano, 2003). CCXXXI Fig. XXIV.g. Fotos de la cabecera en su estado actual (2010) (Fotografía de Pere-Joan Nogueroles). XXV) Beato de Manchester, f. 9. Fig. XXV.a. Tablas genealógicas. Beato de Manchester. (Manchester, John Rylands University Library, MS lat. 8, f. 9v). Fotografía extraída de Klein, 2002, p. 53. CCXXXII Fig. XXV.b. Tablas genealógicas. Beato de Manchester. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle. (Manchester, John Rylands University Library, MS lat. 8, f. 9v). Fotografía extraída de Klein, 2002, p. 53. XXVI) Beato de San Pedro de Cardeña, f. 3r. Fig. XXVI.a. Tablas genealógicas. Beato de Cardeña. (Madrid, Museo Arqueológico Nacional, Ms. 2, f. 3r). Fotografía extraída de Klein, 2002, p. 53 CCXXXIII Fig. XXVI.b. Tablas genealógicas. Beato de Cardeña. Miniatura con el sacrificio de Isaac, detalle (Madrid, Museo Arqueológico Nacional, Ms. 2, f. 3r). Fotografía extraída de Alonso, 1993, p. 65. XXVII) San Prudencio de Armentia, columna del nártex. Fig. XXVII.a. Mapa de localización de la iglesia de San Prudencio de Armentia (Vitoria Gasteiz). Fuente del mapa: Google maps CCXXXIV Fig. XXVII.b. San Prudencio de Armentia (Vitoria Gasteiz). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano de la iglesia. Procedencia del plano: Azkarate y de la Fuente (dir.), 2006, il. 7.. Fig. XXVII.c. San Prudencio de Armentia (Navarra). Esquema de la disposición de los elementos en el muro E del atrio. Procedencia del esquema: Azkarate; Fuente (dir.), 2006, il. 23. Fotografía: Pere-Joan Nogueroles. CCXXXV Fig. XXVII.d. San Prudencio de Armentia (Navarra). Comparativa del plano actual y el de antes de 1776. Procedencia del esquema y fotografía del plano: Azkarate; Fuente (dir.), 2006, ils. 7 y 41. Fig. XXVII.e. San Prudencio de Armentia (Navarra). Vista del muro E del atrio. Fotografía: Pere-Joan Nogueroles CCXXXVI Fig. XXVII.f. Sacrificio de Isaac, en el muro E del atrio. San Prudencio de Armentia (Navarra). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles. XXVIII) Claustro de la Catedral de Santa Maria de Girona, pilar. Fig. XXVIII.a. Mapa de localización de la Catedral de Santa María de Girona. Fuente del mapa: Google maps CCXXXVII Fig. XXVIII.b. Ubicación y plano de la Catedral de Santa María de Girona. Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano del claustro (1200-1300). Procedencia del plano: Sureda i Jubany, 2008, fig. 237b. Fig. XXVIII.c. Relieve del sacrificio de Isaac. Pilar de la galería sur. Claustro de Catedral de Santa María de Girona. Foto:Pere-Joan Nogueroles. CCXXXVIII Fig. XXVIII.d. Detalle del sacrificio de Isaac. Pilar de la galería sur. Claustro de Catedral de Santa María de Girona. Foto:Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXVIII.e. Detalle del sacrificio de Isaac. Pilar de la galería sur. Claustro de Catedral de Santa María de Girona. Foto:Pere-Joan Nogueroles. CCXXXIX XXIX) Santiago de Compostela, columna entorchada de la Portada del Maestro Mateo. Fig. XXIX.a. Mapa de localización de la catedral de Santiago de Compostela. Fuente del mapa: Google maps Fig. XXIX.b. Ubicación y plano de Santiago de Compostela. Procedencia de la ortofoto: Google maps. Fuente de la planta: K. Conant. Earliest Architectural History of Santiago de Compostela (Cambridge, 1928). CCXL Fig. XXIV.c. Sacrificio de Isaac en columna entorchada. Pórtico de la Gloria, Santiago de Compostela. Fotografia: Esperanza Teruel. CCXLI Fig. XXIV.d. Sacrificio de Isaac en columna entorchada. Pórtico de la Gloria, Santiago de Compostela. Fotografia: Esperanza Teruel CCXLII XXX) Rebolledo de la Torre, capitel doble. Fig. XXX.a. Mapa de localización de la iglesia de Rebolledo de la Torre (Burgos). Fuente del mapa: Google maps Fig. XXX.b. Ubicación y plano de Rebolledo de la Torre (Burgos). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano. Procedencia del plano: Rodríguez Montañés, 2002. CCXLIII Fig. XXX.c. Ubicación de Rebolledo de la Torre (Burgos). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación del capitel. Fotografías de Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXX.d. Ventana con epígrafe de Rebolledo de la Torre (Burgos). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. CCXLIV Fig. XXX.f. Sacrificio de Isaac en capitel doble. Rebolledo de la Torre (Burgos). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles Fig. XXX.g. Ventana con epígrafe de Rebolledo de la Torre (Burgos). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles CCXLV XXXI) Claustro de la Catedral de Tarragona, capitel. Fig. XXXI.a. Mapa de localización de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Fuente del mapa: Google maps Fig. XXXI.b. Ubicación y plano de de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano. Procedencia del plano: Patton, 2004. CCXLVI Fig. XXXI.c. Planta del claustro de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Procedencia del plano: Camps i Sòria, 1988. CCXLVII Fig. XXXI.d. Capiteles de Abraham. Pilar de la galería meridional. Claustro de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXXI.d. Capitel del sacrificio de Isaac. Pilar de la galería meridional. Claustro de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles CCXLVIII Fig. XXXI.e. Capitel del sacrificio de Isaac. Detalle. Pilar de la galería meridional. Claustro de la Catedral de Santa Tecla (Tarragona). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles XXXII) Musée de Cluny, capitel. [Imagen no disponible] Fig. XXXII.a. Sacrificio de Isaac. Capitel de Abraham. Musée de Cluny. Fotografía del servicio fotográfico del Musée de Cluny. [Imagen no disponible] Fig. XXXII.b. Espera de los sirvientes con el asno. Capitel de Abraham. Musée de Cluny. CCXLIX XXXIII) Claustro de Santa María de Alquézar, capitel. Fig. XXXIII.a. Mapa de localización de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Fuente del mapa: Google maps Fig. XXXIII.b. Ubicación y plano de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Procedencia de la ortofoto: Google Maps. Ubicación y plano. Procedencia del plano: A. García Omedes, http://www.romanicoaragones.com/1-Sobrarbe/99024-Alquezar01.htm CCL Fig. XXXIII.c. Vista del claustro de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXXIII.d. Capitel del sacrificio de Isaac. Claustro de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles. CCLI Fig. XXXIII.e. Capitel del sacrificio de Isaac. Detalle lateral, Sara.Claustro de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles. Fig. XXXIII.f. Capitel del sacrificio de Isaac. Detalle lateral, los tres visitantes. Claustro de la Colegiata de Santa María de Alquézar (Huesca). Fotografía: Pere-Joan Nogueroles CCLII Fotos adicionales Fig. Ad. 1. New York, Colección del Dr. Lillian Malcove. Cerámica procedente de Túnez. Segunda mitad del s. IV. Foto de Lucchesi-Palli, 1979a, p. 422 [Imagen no disponible] Fig. Ad. 2. Túnez. Musée National du Bardo. Ladrillo procedente de Kasserine (Cillium) con escena del sacrificio de Isaac (siglo V). CCLIII Fig. Ad. 3. Sta. Julita y San Quirce como santos intercesores en la capilla de Teodoto, Sta. Maria Maggiore, Roma, s. VIII (fotografía extraída de Palumbo, 2006-2007, fig. 11) y en la catedral de Monreale, Sicilia, fin. s. XII (fotografía extraída de Brodbeck, 2010). CCLIV Fig. Ad. 4. Orestes matando a Clitemnestra. Relieve frontal de sarcófago. Roma, mármol, c. 150 C.E. Nº Inv. A 461. San Petersburgo, Museo del Hermitage. Fotografía: I. Sh. 2012, http://ancientrome.ru/art/artworken/img.htm?id=4495 CCLV Fig. Ad. 5. Pintura mural con el sacrificio de Isaac. Monasterio de Stavroniketas, Monte Athos (Grecia). Fotografía extraída de http://poseidon.csd.auth.gr/athos/a_mural_lib.html. CCLVI Fig. Ad. 6. Placa de bronce con el sacrificio de Isaac. Puertas del Santuario de Monte Sant’Angelo (Apulia, Italia), 1067. Foto extraída de Perla, 1974, p. 103. CCLVII Fig. Ad. 7. Capitel con el sacrificio de Isaac procedente de Francia (c. 1150). Londres, Victoria & Albert Museum, Nº. A.6-1968. Foto extraída de Capital . V&A Search the Collections, http://collections.vam.ac.uk/item/O107429/capital-the-sacrafice-of-isaac-capital-unknown/ [Imagen no disponible] Fig. Ad. 8. Leyden. Bibliotheek der Universiteit, Burm.Q3. Fol. 120r. Segundo cuarto del s. IX. Fotografía extraída de la web de la Biblioteca https://socrates.leidenuniv.nl/ CCLVIII Fig. Ad. 9. Bruselas. Bibliothèque Royale, 9987-91. Fol. 97r. S. X. Fotografía extraída de Stettiner, 1905. [Imagen no disponible] Fig. Ad. 10. Cruz de don Fernando I y doña Sancha, 1050-1060 (Mediados del S. XI). Madrid, Museo Arqueológico Nacional, Nº. Inv. 52340. Foto extraída de Museo Arqueológico Nacional (Colección Tesoros del MAN) http://ceres.mcu.es/pages/ResultSearch?Museo=MANT&txtSimpleSearch=Crucifijo&simpleSearch=0 &hipertextSearch=1&search=simple&MuseumsSearch=MANT%7C&MuseumsRolSearch=36&listaMuseos= %5BMuseo%20Arqueol%F3gico%20Nacional%20(Colecci%F3n%20Tesoros%20del%20MAN)%5D CCLIX Fig. Ad. 11. Fresco perdido de San Paolo fuori le mura. Roma. Dibujo de Vat. Cod. Barb. 4406. Foto extraída de Woerden, 1961. Fig. Ad. 12. Sarcófago conel sacrificio de Isaac (s. IV). Iglesia de Saint-Vincent de Lucq-de-Béarn. Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. CCLX Fig. Ad. 14. Placa de bronce con el sacrificio de Isaac (s. XI). Iglesia de San Zeno de Verona. Fotografía de Pere-Joan Nogueroles CCLXI Fig. Ad. 15.Jamba de la portada oeste con el sacrificio de Isaac (s. XII). Catedral de San Nicola Pellegrino de Trani. Fotografía de Immaculada Lorés. CCLXII Fig. Ad. 16. Pintura mural con el sacrificio de Isaac (mediados s. XII). San Giacomo di Grissiano (Trentino-Alto Adige, Italia). Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. [Imagen no disponible] Fig. Ad. 17. Miniatura con el sacrificio de Isaac (989). Erevan, Matenadaran, Ms. 2374, f. 8. Fotografía extraída del IAA Index of Armenian Art http://armenianstudies.csufresno.edu/iaa_miniatures/manuscript.aspx?ms=M2374G. [Imagen no disponible] Fig. Ad. 18. Píxide con el sacrificio de Isaac (c. 400). Berlín, Staatliche Museum. Fotografía de Pere-Joan Nogueroles. CCLXIII