Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina iii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO (HANDBOOK OF AIR CONDITIONING SYSTEM DESIGN) Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina ix ÍNDICE GENERAL PARTE PRIMERA ESTIMACIÓN DE LA CARGA TÉRMICA Capítulo 1 ANÁLISIS DEL LOCAL Y ESTIMACIÓN DE LA CARGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTUDIO DEL LOCAL. CARACTERÍSTICAS DEL LOCAL Y FUENTES DE CARGA TÉRMICA . . . . . SITUACIÓN DEL EQUIPO Y SERVICIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTIMACIÓN DE LA CARGA DE ACONDICIONAMIENTO DEL RECINTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Cargas exteriores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Cargas internas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Diferencia entre el cálculo de las cargas de refrigeración y la de calefacción . . . . . . . . . . 4.5 Cálculo de la carga a grandes alturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Hojas de cálculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SELECCIÓN DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-3 I-3 I-3 I-4 I-3 I-4 I-5 I-5 I-6 I-6 I-6 I-7 Capítulo 2 CONDICIONES DE PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDICIONES EXTERIORES DE PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDICIONES INTERIORES DE PROYECTO PARA CONFORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Condiciones interiores para la industria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMATIVA ASHRAE RELATIVA A DISEÑO, INSTALACIÓN Y FUNCIONAMIENTO DE INSTALACIONES DE CONFORT TÉRMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-9 I-9 I-9 I-9 I-9 I-10 I-10 I-10 I-12 I-12 I-12 Capítulo 3 ALMACENAMIENTO DE CALOR, NO SIMULTANEIDAD Y ESTRATIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ALMACENAMIENTO DE CALOR EN LAS ESTRUCTURAS DEL EDIFICIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-15 I-15 I-15 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina x MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO x 3. 4. 5. 6. 7. TEMPERATURA CONSTANTE Y PERÍODOS DE FUNCIONAMIENTO DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . . VARIACIÓN DE LA TEMPERATURA EN EL ESPACIO ACONDICIONADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PREENFRIAMIENTO PARA AUMENTAR EL CALOR ALMACENADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIVERSIDAD DE LAS CARGAS DE REFRIGERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTRATIFICACIÓN DEL CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-16 I-16 I-17 I-17 I-17 Capítulo 4 GANANCIAS POR INSOLACIÓN DE LAS SUPERFICIES DE VIDRIO RADIACIÓN SOLAR DIRECTA Y DIFUSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIDRIO ORDINARIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Fundamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Ganancias por insolación a través de cristales ordinarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIFERENTES TIPOS DE CRISTAL, CON O SIN PERSIANA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Coeficientes que se deben aplicar a los valores de las tablas para diferentes tipos de cristales, con o sin persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Coeficientes que se deben aplicar a los valores de las tablas para diferentes tipos de cristal, con o sin persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BLOQUES DE VIDRIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SOMBRAS PROYECTADAS POR LOS SALIENTES DE LA VENTANA Y EDIFICIOS ADYACENTES . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Sombras proyectadas por los salientes y edificios próximos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-19 I-19 I-19 I-19 I-20 I-27 I-27 I-27 I-28 I-29 I-30 I-30 I-30 Capítulo 5 TRANSMISIÓN DE CALOR Y DE VAPOR DE AGUA A TRAVÉS DE LAS ESTRUCTURAS DEL EDIFICIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRANSMISIÓN DE CALOR A TRAVÉS DE LAS PAREDES EXTERIORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIFERENCIA EQUIVALENTE DE TEMPERATURA PARA PAREDES Y TECHOS SOLEADOS O A LA SOMBRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Fundamento de las tablas de DTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Empleo de las tablas de DTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COEFICIENTE DE TRANSMISIÓN GLOBAL K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Empleo de las tablas de K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÁLCULO DEL COEFICIENTE DE TRANSMISIÓN K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PÉRDIDAS DEBIDAS A LOS SUELOS Y PAREDES DEL SUBSUELO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Empleo de las tablas de suelos y paredes del subsuelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COEFICIENTES DE TRANSMISIÓN, TUBERÍAS SUMERGIDAS EN AGUA O SALMUERA . . . . . . . . DIFUSIÓN DEL VAPOR A TRAVÉS DE LAS PAREDES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Empleo de la tabla de los coeficientes de difusión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDENSACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Condensación en el interior de una pared . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Condensación en la cara de una pared . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-35 I-35 I-35 I-35 I-35 I-36 I-37 I-39 I-39 I-39 I-39 I-54 I-54 I-54 I-55 I-56 I-56 I-56 I-56 I-56 I-58 I-58 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xi ÍNDICE GENERAL xi Capítulo 6 INFILTRACIONES Y VENTILACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INFILTRACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INFILTRACIONES A TRAVÉS DE LAS PUERTAS Y VENTANAS EN VERANO . . . . . . . . . . . . ELIMINACIÓN DE LAS INFILTRACIONES POR APORTACIÓN DE AIRE NUEVO EN VERANO INFILTRACIÓN POR LAS PUERTAS Y VENTANAS EN INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AIRE DE VENTILACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-61 I-61 I-61 I-62 I-64 I-65 I-67 Capítulo 7 GANANCIAS INTERIORES Y GANANCIAS DEBIDAS A LA INSTALACIÓN 1. 2. GANANCIAS INTERIORES DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Ocupantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Alumbrado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Aparatos y utensilios diversos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Motores eléctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Ganancias debidas a las tuberías y depósitos abiertos o cerrados . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6 Vapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7 Absorción de humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8 Ganancia de calor latente a expensas del calor sensible del local . . . . . . . . . . . . . . . . . . GANANCIAS DE CALOR DEBIDAS A LA INSTALACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Ganancias por los conductos de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Fugas de los conductos de impulsión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Ganancias de calor debidas a los ventiladores de impulsión y aspiración . . . . . . . . . . . . 2.5 Coeficiente de seguridad y aumento de las ganancias sensibles y latentes del local . . . . 2.6 Recalentamiento y entradas de aire en los conductos de retorno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7 Ganancias debidas a la bomba de agua fría . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-69 I-69 I-69 I-70 I-71 I-73 I-73 I-75 I-75 I-75 I-75 I-75 I-75 I-76 I-76 I-77 I-77 I-77 Capítulo 8 EMPLEO DEL DIAGRAMA PSICROMÉTRICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6 7. 8. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PARÁMETROS FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . OPERACIONES BÁSICAS PSICROMÉTRICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Mezcla de dos caudales de aire húmedo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Calentamiento sensible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Enfriamiento sensible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Proceso de saturación adiabática . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Humidificación con aporte o extracción de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Deshumidificación por enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Deshumidificación química . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Rociado higroscópico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CICLO DE EVOLUCIÓN DEL AIRE EN VERANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Descripción del proceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÁLCULO DE LOS PARÁMETROS FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Obtención de la temperatura de rocío de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Obtención del caudal de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Obtención de la temperatura del aire a la entrada de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5 Obtención de la temperatura del aire a la salida de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6 Obtención de la potencia frigorífica de la UTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOJA DE CÁLCULO DEL BALANCE TÉRMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROCESO DE ACONDICIONAMIENTO CON RECALENTAMIENTO DEL AIRE DE SUMINISTRO . . . PROCESO TÍPICO DE ACONDICIONAMIENTO DE INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-79 I-79 I-79 I-81 I-81 I-82 I-82 I-83 I-83 I-84 I-85 I-85 I-85 I-85 I-86 I-87 I-87 I-87 I-88 I-88 I-88 I-88 I-89 I-89 I-90 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xii 9. 10. 11. CARGA TOTAL DE REFRIGERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APARATOS QUE SE EMPLEAN EN LA CLIMATIZACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Lavadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Baterías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PSICROMETRÍA DEL CONTROL DE CARGA PARCIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2 Control de recalentamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.3 Control de by-pass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.4 Control de volumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.5 Control por "todo o nada" del equipo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.6 Control por "todo o nada" del equipo de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.7 Control de capacidad de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.8 Elección del tipo de control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-92 I-92 I-92 I-92 I-93 I-94 I-94 I-95 I-95 I-96 I-96 I-96 I-96 I-69 Capítulo 9 CONDICIONES DE BIENESTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CALOR GENERADO POR EL CUERPO HUMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BALANCE ENERGÉTICO ALREDEDOR DEL CUERPO HUMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TEMPERATURA EFECTIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDICIONES DE BIENESTAR O CONFORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Efecto de la distribución de temperaturas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Efecto de la velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I-101 I-101 I-101 I-102 I-103 I-104 I-104 I-105 I-106 PARTE SEGUNDA DISTRIBUCIÓN DEL AIRE Capítulo 1 ELEMENTOS PARA EL TRATAMIENTO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UBICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Consideración económica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Consideraciones de nivel de sonido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Diseño preliminar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Rejas y persianas de aire exterior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Reguladores o amortiguadores de persiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Reguladores de alivio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Equipos para la purificación del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Baterías de calefacción (serpentines calentadores) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Baterías de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Pulverizadores y separadores de gotas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 By-pass del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9 Ventiladores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.10 Motor y propulsión del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CARCASA DE CLIMATIZADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Conexiones a tabiques de obra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Desagüe e iluminación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Aislamientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Mantenimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II-3 II-3 II-3 II-3 II-3 II-5 II-6 II-6 II-7 II-10 II-10 II-10 II-12 II-13 II-13 II-14 II-15 II-15 II-15 II-16 II-17 II-17 II-18 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xiii ÍNDICE GENERAL xiii Capítulo 2 PROYECTO DE CONDUCTOS DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Tipos de los conductos según la forma de su sección transversal y dimensiones . . . . . . 2.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 Conductos circulares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.3 Espacio disponible y aspecto decorativo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Factores económicos que influyen en el sistema de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2 Ganancias o pérdidas de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3 Relación de forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.4 Pérdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Consideraciones sobre el montaje de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2 Transformaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3 Reducción de dimensiones de los conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.4 Obstáculos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.5 Codos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.6 Derivaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.7 Regulación del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.8 Condensación en los conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Accesorios del sistema de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2 Cortafuegos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.3 Compuertas de acceso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÁLCULO DE CONDUCTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Preliminares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1 Gráfico de pérdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2 Volumen de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.3 Diámetro del conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.4 Velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.5 Pérdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.6 Presión dinámica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.7 Conducto metálico flexible . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Pérdida o ganancia debida al cambio de velocidad respecto al ventilador . . . . . . . . . . . . 3.3 Pérdida de carga en un elemento del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Método de cálculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Cálculo de la pérdida de carga en los conductos de baja velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.2 Equilibrado del circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Sistemas de conductos de alta velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Procedimientos de cálculo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.2 Velocidad constante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.3 Reducción de velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.4 Igual rozamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.5 Recuperación estática . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.6 Comparación de los procedimientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Soportes de conductos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9 Proyecto de conductos para grandes altitudes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.10 Pesos de los materiales de conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II-21 II-21 II-21 II-21 II-21 II-21 II-22 II-22 II-22 II-22 II-23 II-24 II-24 II-24 II-24 II-24 II-26 II-26 II-26 II-29 II-30 II-30 II-33 II-33 II-33 II-34 II-34 II-34 II-34 II-35 II-35 II-35 II-37 II-39 II-39 II-40 II-40 II-41 II-48 II-48 II-50 II-50 II-51 II-51 II-52 II-52 II-52 II-52 II-53 II-53 II-54 II-54 Capítulo 3 DISTRIBUCIÓN DE AIRE EN ESPACIOS ACONDICIONADOS . . . . . . . . . . . . 1. FACTORES A TENER EN CUENTA PARA UNA BUENA DISTRIBUCIÓN DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . II-57 II-57 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 11. PÆgina xiv MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xiv 2. 13:09 1.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Velocidad del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Dirección del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Pérdida de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRINCIPIOS DE LA DISTRIBUCIÓN DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Alcance o flecha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Caída . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Inducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Dispersión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Envolvente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 Zona de estancamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7 Influencia de las guías (aletas o deflectores) sobre el rendimiento de las bocas de impulsión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8 Influencia de la velocidad en el conducto sobre el rendimiento de las bocas de impulsión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.9 Importancia de una correcta distancia de propulsión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIFERENCIA DE TEMPERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MOVIMIENTO DEL AIRE TOTAL EN LA HABITACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLASIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Clasificación técnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Clasificación morfológica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIÓN DE LOS DIFUSORES DE TECHO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Distancia de propulsión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Pérdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Disposición del difusor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Obstrucciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LIMITACIONES DE RUIDO EN LAS BOCAS DE IMPULSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UBICACIÓN DE LAS BOCAS DE SALIDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Difusores de techo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Bocas de salida laterales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Bocas de salida en ventanas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Bocas de salida en el suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CASOS ESPECIALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Difusores rotativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Toberas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Techos y paneles perforados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.4 Totems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . REJILLAS DE RETORNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Retornos de techo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Retornos de suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SELECCIÓN DE LAS UTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II-57 II-57 II-57 II-57 II-57 II-58 II-58 II-58 II-59 II-59 II-60 II-60 II-60 II-61 II-61 II-62 II-62 II-62 II-62 II-62 II-63 II-63 II-63 II-63 II-64 II-64 II-64 II-64 II-64 II-65 II-65 II-65 II-65 II-66 II-66 II-66 II-66 II-67 II-67 II-67 II-67 II-67 II-68 PARTE TERCERA PROYECTO DE LA TUBERÍA Capítulo 1 PROYECTO DE LA TUBERÍA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GENERALIDADES SOBRE EL PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III-3 III-3 III-3 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xv ÍNDICE GENERAL 3. 4. 5. 2.1 Materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Limitaciones de uso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Dilatación de los tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Soportes y sujeciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Aislamiento antivibratorio en sistemas de tubería . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ACOPLAMIENTOS (CODOS Y UNIONES) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VÁLVULAS DE USO GENERAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Detalles de construcción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.1 Conexiones entre el casquete o sombrerete y el cuerpo . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2 Desplazamiento de la tija o vástago de la válvula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.3 Tipos de unión entre tubería y válvulas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Válvulas de compuerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2 Constitución del disco de cierre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Válvulas esféricas, angulares y de tija inclinada o en "Y" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 Configuración del disco de cierre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Válvulas del tipo de macho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Válvulas para refrigerantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Válvulas de retención . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Válvulas para servicios especiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PÉRDIDAS DE PRESIÓN EN LAS VÁLVULAS Y ACOPLAMIENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv III-3 III-3 III-3 III-7 III-9 III-11 III-12 III-12 III-12 III-12 III-13 III-14 III-15 III-15 III-16 III-16 III-16 III-16 III-17 III-17 III-18 III-18 III-18 Capítulo 2 TUBERÍAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS DE TUBERÍAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Sistemas de retorno de agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Normas y reglamentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Tratamiento de aguas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROYECTO DE LA TUBERÍA DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Pérdidas por rozamiento en las tuberías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Velocidad del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Pérdidas de carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Longitud de tubería . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Variación del caudal en la tubería de agua. Factor de diversidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Selección de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ACCESORIOS DEL SISTEMA Y PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Accesorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1 Vasos de expansión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2 Filtros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3 Termómetros y manómetros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.4 Salidas de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Tendido de tuberías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2 Batería de agua (serpentín) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.3 Enfriador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.4 Condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.5 Torre de enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.6 Depuradores o lavadores del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.7 Batería de pulverización . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.8 Tubería de aspiración de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.9 Instalación del vaso de expansión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.10 Tubería de la línea de drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III-23 III-23 III-23 III-23 III-23 III-24 III-25 III-25 III-25 III-25 III-26 III-27 III-27 III-28 III-33 III-33 III-33 III-33 III-34 III-34 III-34 III-35 III-35 III-35 III-37 III-37 III-38 III-39 III-41 III-41 III-43 III-43 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xvi MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xvi PARTE CUARTA REFRIGERANTES, SALMUERAS, ACEITES Capítulo 1 REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CICLO DE ABSORCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CICLO DE COMPRESIÓN DE VAPOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Derivados halogenados saturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Derivados halogenados insaturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Mezclas zeotrópicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Mezclas azeotrópicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Hidrocarburos saturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Hidrocarburos insaturados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9 Compuestos orgánicos no alquílicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.10 Compuestos inorgánicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IDENTIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Standard 34 de ASHRAE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES DE LOS REFRIGERANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Propiedades físicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Propiedades químicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1 Inflamabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.2 Toxicidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.3 Seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.4 Compatibilidad con la carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.5 Compatibilidad con los materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.6 Compatibilidad con el aceite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.7 Estabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Propiedades termodinámicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.2 Estados de un fluido frigorífico en un ciclo de compresión de vapor . . . . . . . . 6.6 Propiedades medioambientales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6.1 La capa de ozono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6.2 La radiación ultravioleta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6.3 El efecto invernadero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7 Índices relacionados con el medio ambiente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8 Normativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LUBRICANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. 1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. 2 Propiedades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2 Viscosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.3 Punto de congelación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.4 Carbonización . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.5 Floculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.6 Acidez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.7 Rigidez dieléctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.8 Punto de inflamación y punto de combustión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.9 Estabilidad a la oxidación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.10 Tendencia a la corrosión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV-3 IV-3 IV-3 IV-5 IV-7 IV-7 IV-7 IV-8 IV-8 IV-8 IV-8 IV-8 IV-8 IV-8 IV-9 IV-9 IV-9 IV-9 IV-9 IV-9 IV-9 IV-10 IV-10 IV-10 IV-11 IV-11 IV-11 IV-12 IV-12 IV-12 IV-12 IV-12 IV-12 IV-13 IV-13 IV-13 IV-13 IV-14 IV-15 IV-15 IV-15 IV-15 IV-15 IV-16 IV-16 IV-16 IV-17 IV-17 IV-17 IV-17 IV-17 IV-17 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xvii ÍNDICE GENERAL 8. xvii 7.2.11 Contenido de humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.12 Color . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESPECIFICACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Apéndice 1 - Propiedades físicas de los refrigerantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Apéndice 2 - Protocolo de Montreal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Apéndice 3 - Diagramas termodinámicos de algunos fluidos frigoríficos . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV-17 IV-17 IV-18 IV-19 IV-20 IV-21 Capítulo 2 SALMUERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SELECCIÓN DE SALMUERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMA DE CONDUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PÉRDIDA POR ROZAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . POTENCIA DE BOMBEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES DE LA SALMUERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV-29 IV-29 IV-29 IV-30 IV-30 IV-32 IV-32 PARTE QUINTA TRATAMIENTO DE AGUAS Capítulo 1 TRATAMIENTO DEL AGUA. GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VENTAJAS DE LA DEPURACIÓN DEL AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROBLEMAS QUE ORIGINA EL AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTUDIO DEL MANANTIAL DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Características y componentes del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2 Valor del pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3 Alcalinidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.4 Dureza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Forma de analizar y expresar los resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTUDIO DE LOS SISTEMAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Sistema de agua perdida (que circula una sola vez) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Sistema cerrado de recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Sistema abierto de recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Características de los sistemas abiertos de recirculación de agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.2 Evaporación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.3 Pérdidas de agua en los sistemas de rociado (Windage) . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.4 Ciclos de concentración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.5 Control de los ciclos de concentración por drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-3 V-3 V-3 V-4 V-4 V-4 V-4 V-4 V-5 V-5 V-6 V-7 V-7 V-7 V-7 V-7 V-7 V-8 V-8 V-8 V-9 Capítulo 2 CONTROL DE INCRUSTACIONES Y DEPÓSITOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CAUSAS Y TIPOS DE LAS INCRUSTACIONES Y DEPÓSITOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INCRUSTACIONES DE CARBONATO CÁLCICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INCRUSTACIONES DE SULFATO CALCICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DEPÓSITOS DE ÓXIDO DE HIERRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-11 V-11 V-11 V-11 V-12 V-12 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 12. 13:09 PÆgina xviii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xviii 6. 7. 8. 9. 10. 11. 14/09/2008 BARROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PREDICCIÓN DE LA TENDENCIA A LA FORMACIÓN DE INCRUSTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . ÍNDICE DE SATURACIÓN DE LANGELIER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ÍNDICE DE ESTABILIDAD DE RYZNAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PREDICCIÓN DEL pH EN SISTEMAS ABIERTOS DE RECIRCULACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PREVENCIÓN DE LAS INCRUSTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2 Método de drenaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.3 Preventivos de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.4 Empleo de ácidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.5 Eliminación de la dureza del agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MÉTODO DE TRATAMIENTO DE AGUAS PARA CONTROL DE LAS INCRUSTACIONES . . . . . . . . V-12 V-12 V-12 V-13 V-13 V-14 V-14 V-14 V-14 V-14 V-15 V-15 Capítulo 3 CONTROL DE LA CORROSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TIPOS DE CORROSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Corrosión uniforme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Corrosión por picaduras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Corrosión galvánica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Corrosión por pilas de concentración o celdillas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 Erosión-corrosión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7 Otros tipos de corrosión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CAUSAS DE LA CORROSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL DE LA CORROSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Los cromatos como inhibidores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Inhibidores de polifosfatos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Inhibidores de nitrito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Inhibidores para torres de enfriamiento de aluminio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Depósito de una película de carbonato cálcico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Control del pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Eliminación mecánica y química del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIGILANCIA DE LA CORROSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Colocación de las probetas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Método de la resistencia eléctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CORROSIÓN EXTERIOR DEL CIRCUITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Corrosión de los serpentines de las unidades de ventilación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Corrosión de las tuberías colocadas bajo tierra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Corrosión de las tuberías de agua fría . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-17 V-17 V-17 V-17 V-17 V-17 V-17 V-18 V-18 V-19 V-19 V-20 V-20 V-20 V-21 V-21 V-21 V-22 V-22 V-22 V-22 V-22 V-22 V-23 V-23 V-23 V-24 V-24 Capítulo 4 CONTROL DE LODOS Y ALGAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. CLASES DE SUCIEDAD BIOLÓGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL DE LA SUCIEDAD BIOLÓGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Substancias químicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Métodos de tratamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LEGIONELA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-25 V-25 V-25 V-25 V-26 V-27 V-27 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xix ÍNDICE GENERAL xix Capítulo 5 SISTEMA DE TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONSIDERACIONES SOBRE EL PROYECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Factores de ensuciamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRODUCTOS QUÍMICOS PARA EL TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Equipo de alimentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Métodos de alimentación de substancias químicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Manejo de productos químicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LIMPIEZA DE LOS SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ANTICORROSIVOS, CONCENTRACIÓN INICIAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRATAMIENTO DEL AGUA POR MEDIOS NO QUÍMICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMAS Y REGLAMENTACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRATAMIENTO DEL AGUA EN SISTEMAS DE POTENCIA FRIGORÍFICA SUPERIOR A 250 kW . . . 8.1 Sistema de agua sin recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Sistemas abiertos de agua con recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Sistemas cerrados de agua con recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRATAMIENTO DE AGUA EN PEQUEÑOS SISTEMAS, HASTA 250 kW DE POTENCIA FRIGORÍFICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Sistema sin recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Sistema abierto con recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Sistemas cerrados de agua con recirculación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMAS RECOMENDABLES PARA EL TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Condiciones generales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Términos de la propuesta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Control de la corrosión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.4 Control de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.5 Control de lodos y algas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.6 Suministro de productos químicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.7 Realización del servicio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-29 V-29 V-29 V-29 V-30 V-31 V-31 V-31 V-32 V-32 V-32 V-32 V-32 V-32 V-32 V-34 V-35 V-35 V-35 V-35 V-36 V-36 V-36 V-36 V-37 V-37 V-37 V-37 V-37 PARTE SEXTA EQUIPO DE TRATAMIENTO DEL AIRE Capítulo 1 VENTILADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4 5. 6. 7. TIPOS DE VENTILADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMAS Y REGLAMENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VENTILADORES CENTRÍFUGOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Ventilador de aletas curvadas hacia delante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Ventilador de aleta curvada hacia atrás . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Ventilador de aletas radiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VENTILADORES AXIALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GENERALIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Clases de construcción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Disposición del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CARACTERÍSTICAS DEL VENTILADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI-3 VI-3 VI-3 VI-5 VI-5 VI-5 VI-5 VI-5 VI-6 VI-6 VI-7 VI-7 VI-7 VI-9 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xx MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xx 8. 9. 10. 11. 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2. Leyes del ventilador (leyes de semejanza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMPORTAMIENTO DEL VENTILADOR EN UN SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Punto de trabajo del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Consideraciones sobre la presión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Estabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ELECCIÓN DEL VENTILADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Correcciones atmosféricas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Accesorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. 1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Persiana reguladora en la impulsión (damper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Álabes de geometría variable en la aspiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.4 Motor de velocidad variable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.5 Cambio de transmisión motor-ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSTALACIONES MÚLTIPLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI-9 VI-10 VI-11 VI-11 VI-12 VI-12 VI-13 VI-13 VI-13 VI-14 VI-15 VI-15 VI-15 VI-15 VI-16 VI-16 VI-17 Capítulo 2 APARATOS DE ACONDICIONAMIENTO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UNIDADES AUTÓNOMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EL ACONDICIONADOR DE VENTANA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONSOLA CONDENSADA POR AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONSOLA CONDENSADA POR AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPO PARTIDO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNCIONAMIENTO EN RÉGIMEN DE INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRODUCCIÓN DE CALOR MEDIANTE EQUIPOS DE BOMBA DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPO VERTICAL DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPO HORIZONTAL DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPO DE TECHO («ROOF-TOP») DE GRAN POTENCIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENTRALES ENFRIADORAS DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UNIDADES TERMINALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2 Fan-coils . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.3 Inductores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.4 Climatizadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.5 Unidades VAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TORRES DE REFRIGERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DISPOSITIVOS DE CALEFACCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2 Utilización y selección . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3 Prevención de la congelación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.4 Colocación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI-19 VI-19 VI-19 VI-20 VI-20 VI-21 VI-21 VI-22 VI-22 VI-23 VI-24 VI-24 VI-25 VI-25 VI-25 VI-26 VI-26 VI-27 VI-29 VI-30 VI-31 VI-31 VI-33 VI-35 VI-35 Capítulo 3 FILTROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTAMINANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CRITERIOS DE CARACTERÍSTICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMAS Y REGLAMENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TIPOS DE FILTROS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI-37 VI-37 VI-37 VI-37 VI-38 VI-38 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxi ÍNDICE GENERAL 6. 7. 8. 9. xxi 5.1 Clasificación según la norma UNE-EN-779 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Clasificación morfológica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Filtros viscosos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Filtros secos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Filtros electrónicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SELECCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSTALACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MANTENIMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI-38 VI-39 VI-39 VI-40 VI-41 VI-41 VI-42 VI-43 VI-44 PARTE SÉPTIMA EQUIPO DE REFRIGERACIÓN Capítulo 1 COMPRESORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BASE TEÓRICA DE LOS COMPRESORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Trabajo de compresión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Compresión por etapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMPRESORES ALTERNATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Rendimiento isentrópico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2 Pérdida de carga en las válvulas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3 Pérdidas por rozamiento mecánico y refrigeración defectuosa . . . . . . . . . . . . 3.2.4 Variación del rendimiento con la relación de compresión . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Rendimiento volumétrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Tipos de compresores alternativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Compresor abierto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.3 Compresor hermético . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4 Compresor semihermético . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Control de la potencia frigorífica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.2 Descarga por elevación de la válvula de aspiración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.3 Derivación («bypass») en las culatas de los cilindros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.4 Control de velocidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.5 Unidades múltiples . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.6 Desviación o «bypass» de gas caliente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Controles de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1 Control de segundad del aceite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2 Control de baja presión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.3 Control de alta presión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.4 Control de seguridad del agua enfriada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.5 Relé de retardo de tiempo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.6 Control de temperatura del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.7 Protectores de sobrecarga del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Funcionamiento del compresor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.2 Métodos de control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7.3 Efecto de un ciclo corto de funcionamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMPRESORES VOLUMÉTRICOS ROTATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Rendimiento isentrópico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-3 VII-3 VII-3 VII-3 VII-4 VII-4 VII-4 VII-5 VII-5 VII-5 VII-5 VII-5 VII-6 VII-6 VII-6 VII-7 VII-7 VII-8 VII-8 VII-8 VII-8 VII-8 VII-8 VII-9 VII-9 VII-9 VII-9 VII-10 VII-10 VII-10 VII-10 VII-10 VII-10 VII-10 VII-10 VII-11 VII-12 VII-12 VII-12 VII-13 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxii 4.3 4.4 5. 6. 7. Rendimiento volumétrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tipos de compresores volumétricos rotativos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 Compresores de tornillo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.3 Compresor en espiral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Control de la potencia frigorífica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TURBOCOMPRESOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Aplicación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Controles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.1 Control de la potencia frigorífica (capacidad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2 Control de oscilación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.3 Control de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.4 Control de demanda eléctrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ELECCIÓN DE LA MÁQUINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Tipos de máquinas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2 Unidades compactas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.3 Unidades partidas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.4 Pequeñas unidades de ventana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.5 Bomba de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Elección de la potencia de la máquina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Eficiencia energética del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.2 Eficiencia estacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.3 Eficiencia energética global . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIBRACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Base teórica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2 Cuerpo con un grado de libertad sin amortiguación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.3 Cuerpo con un grado de libertad y amortiguación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Tipos de aislantes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4 Tipos de anclaje e instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5 Bancada de hormigón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6 Cálculo de la carga y localización de los anclajes de una bancada . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6.2 Localización del centro de masas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6.3 Bancada rectangular con cuatro apoyos simétricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6.4 Bancada rectangular con seis apoyos y eje de simetría . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6.5 Caso general: bancada cualquiera y asimétrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-13 VII-13 VII-13 VII-14 VII-15 VII-15 VII-15 VII-15 VII-16 VII-17 VII-17 VII-17 VII-17 VII-17 VII-17 VII-17 VII-18 VII-18 VII-18 VII-18 VII-19 VII-19 VII-19 VII-20 VII-20 VII-20 VII-20 VII-21 VII-21 VII-21 VII-21 VII-21 VII-23 VII-23 VII-24 VII-24 VII-24 VII-24 VII-24 VII-25 VII-25 VII-26 Capítulo 2 MÁQUINA DE REFRIGERACIÓN POR ABSORCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-27 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLASIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMAS Y CÓDIGOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ELECCIÓN DE LA UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Control de temperatura del agua del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Control de temperatura del agua enfriada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4 Control de la fuente de energía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5 Control de seguridad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-27 VII-27 VII-28 VII-29 VII-29 VII-30 VII-31 VII-31 VII-31 VII-32 VII-32 VII-32 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxiii ÍNDICE GENERAL 8. 9. 10. 11. 12. RECOMENDACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS DE TRES COMPONENTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LA MÁQUINA DE DOBLE EFECTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . REFRIGERACIÓN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRIGENERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxiii VII-32 VII-33 VII-34 VII-34 VII-35 Capítulo 3 EVAPORADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-37 1. 2. 3. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLASIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DE LOS PRINCIPALES TIPOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Temperaturas características . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Coeficientes de transmisión de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Evaporadores para enfriar líquidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1 Evaporadores de inmersión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Evaporadores de circulación interna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Evaporadores para enfriar gases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Otras clasificaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Evaporadores para enfriar y secar el aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-37 VII-37 VII-37 VII-37 VII-37 VII-38 VII-39 VII-39 VII-39 VII-40 VII-41 VII-42 Capítulo 4 CONDENSADORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-43 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 9.1 INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TIPOS DE EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ANÁLISIS TÉRMICO BÁSICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ELECCIÓN DEL TIPO DE UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDENSADORES REFRIGERADOS POR AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Elección de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Equilibrio de los componentes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5 Instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDENSADORES EVAPORATIVOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Elección de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Funcionamiento invernal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Ubicación e instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6 Agua de reposición . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDENSADORES REFRIGERADOS POR AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Elección de la unidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Control del condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TORRES DE ENFRIAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Selección de la torre de enfriamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Control de la temperatura del agua el condensador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Funcionamiento en invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Agua de reposición . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6 Ubicación e instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNCIONAMIENTO CONJUNTO DE LA UNIDAD DE REFRIGERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Curvas características . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 El evaporador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-43 VII-43 VII-43 VII-44 VII-45 VII-45 VII-46 VII-46 VII-46 VII-47 VII-47 VII-47 VII-47 VII-48 VII-48 VII-48 VII-48 VII-48 VII-48 VII-49 VII-49 VII-49 VII-49 VII-50 VII-50 VII-51 VII-51 VII-52 VII-52 VII-52 VII-52 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxiv MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxiv 9.3 9.4 Unidad condensadora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funcionamiento conjunto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII-52 VII-53 PARTE OCTAVA EQUIPO AUXILIAR Capítulo 1 BOMBAS CENTRÍFUGAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LA BOMBA CENTRIFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Ventajas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Clasificación y designación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Componentes suplementarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Materiales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNDAMENTOS DE LA BOMBA CENTRÍFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Teoría fundamental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Leyes de semejanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Presión requerida (NPSHr) y disponible (NPSHd) en la boca de aspiración . . . . . . . . . . . 3.4 Cavitación y corrección de esta disfunción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Vórtice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Influencia de la viscosidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Influencia de la presencia de sólidos en suspensión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Influencia de la presencia de gases disueltos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LA BOMBA CENTRIFUGA Y EL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Curva característica del circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Punto de trabajo del sistema bomba-circuito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Regulación del caudal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Asociación de bombas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Edificios altos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Presión de trabajo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Ruido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Selección de la bomba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9 Selección del motor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSTALACIÓN DE LA BOMBA CENTRIFUGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Aislamiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Instalación de la bomba y aislamiento en el suelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Puesta en marcha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-3 VIII-3 VIII-3 VIII-3 VIII-4 VIII-5 VIII-6 VIII-8 VIII-9 VIII-9 VIII-9 VIII-10 VIII-13 VIII-15 VIII-15 VIII-16 VIII-16 VIII-17 VIII-17 VIII-18 VIII-19 VIII-20 VIII-21 VIII-21 VIII-22 VIII-23 VIII-23 VIII-23 VIII-23 VIII-24 VIII-24 VIII-24 Capítulo 2 MOTORES ELÉCTRICOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-25 1. 2. 3. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONCEPTOS BÁSICOS Y RELACIONES FUNDAMENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Tensión, intensidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Potencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Factor de potencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Motor eléctrico: conceptos básicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MOTORES DE CORIENTE ALTERNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Consideraciones generales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Motores trifásicos de inducción o asíncronos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Conexión de los devanados de un motor trifásico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Curva par–velocidad de un motor trifásico asíncrono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-25 VIII-25 VIII-25 VIII-27 VIII-28 VIII-28 VIII-30 VIII-30 VIII-30 VIII-33 VIII-34 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxv ÍNDICE GENERAL 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18 3.19 Curvas características del motor asíncrono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Característica mecánica de la carga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Punto de funcionamiento de un motor eléctrico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Clases de servicio normalizadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rendimiento de los motores asíncronos trifásicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tipos de motores trifásicos de jaula según NEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Corrección del factor de potencia de los motores asíncronos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arranque de motores trifásicos de inducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Variación de la velocidad de motores de inducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Motores monofásicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Motores para equipos herméticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Averías en motores eléctricos de inducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aparamenta de mando y protección de motores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Clase de aislamiento en motores eléctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grado de protección de los motores eléctricos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxv VIII-35 VIII-36 VIII-36 VIII-37 VIII-38 VIII-39 VIII-40 VIII-41 VIII-46 VIII-47 VIII-49 VIII-49 VIII-51 VIII-53 VIII-54 Capítulo 3 CALDERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-55 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TIPOS DE CALDERAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CALENTADORES DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Agua caliente a baja temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Temperaturas medias y altas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RENDIMIENTOS DE LA CALDERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Rendimiento instantáneo y rendimiento nominal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Rendimiento estacional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BALANCE DE MASAS Y DE ENERGÍAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TIRO Y PRESIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMBUSTIBLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDICIONES DE FUNCIONAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROLES, MONTAJE Y UBICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CHIMENEA O ESCAPE DE GASES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SUMINISTRO DE AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRATAMIENTO DE AGUAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NORMATIVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII-55 VIII-55 VIII-56 VIII-56 VIII-56 VIII-56 VIII-57 VIII-57 VIII-57 VIII-58 VIII-59 VIII-60 VIII-60 VIII-60 VIII-60 VIII-61 VIII-61 VIII-61 PARTE NOVENA SISTEMAS DE ACONDICIONAMIENTO Y SUS APLICACIONES Capítulo 1 SISTEMAS DE ACONDICIONAMIENTO Y SUS APLICACIONES . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. ASPECTO GENERAL DEL PROBLEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . REQUERIMIENTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EL ESPACIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CARGA TÉRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Estructura externa del edificio y condicionesque lo rodean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Elementos interiores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Carga parcial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX-3 IX-3 IX-3 IX-4 IX-4 IX-4 IX-4 IX-4 IX-5 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. PÆgina xxvi MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxvi 5. 13:09 ESPACIO NECESARIO PARA EL EQUIPO Y SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Unidades autónomas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Centrales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SELECCIÓN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Aspectos económicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDICIONES AMBIENTALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Temperatura y humedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Limpieza del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Movimiento del aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4 Acústica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NECESIDADES DE CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTRUCTURAS EXISTENTES O NUEVAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Tipos de sistemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS DE EXPANSIÓN DIRECTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS TODO-AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS TODO-AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS AIRE-AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2 Instalaciones para una función única . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.1 Residencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.2 Establecimientos de comidas y bebidas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.3 Tiendas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.4 Estudios de Radio y TV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.5 Salones de belleza y peluquerías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.6 Auditorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.7 Salas de baile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.8 Fábricas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3 Instalaciones para función múltiple . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.2 Edificios de oficinas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.3 Hoteles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.4 Hospitales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.5 Escuelas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.6 Grandes Almacenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.7 Bibliotecas y Museos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.8 Laboratorios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Recuperación de energía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX-5 IX-5 IX-5 IX-5 IX-5 IX-5 IX-6 IX-6 IX-6 IX-6 IX-6 IX-7 IX-7 IX-7 IX-7 IX-7 IX-7 IX-8 IX-8 IX-9 IX-10 IX-10 IX-10 IX-10 IX-10 IX-11 IX-11 IX-11 IX-12 IX-12 IX-12 IX-13 IX-13 IX-13 IX-14 IX-15 IX-15 IX-15 IX-16 IX-16 IX-17 PARTE DÉCIMA SISTEMAS TODO AIRE Capítulo 1 SISTEMAS TODO AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ASPECTOS DESTACABLES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS DE VOLUMEN CONSTANTE Y TEMPERATURA VARIABLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMA VAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONSIDERACIONES SOBRE EL PROYECTO DE SISTEMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-3 X-3 X-3 X-4 X-6 X-6 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxvii ÍNDICE GENERAL 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Carga de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Carga de calefacción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aire de suministro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Proyecto del conducto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aparato climatizador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxvii X-6 X-7 X-7 X-8 X-8 X-8 Capítulo 2 SISTEMA DE INDUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APARATO DE ESTACIÓN CENTRAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UNIDAD DE INDUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROYECTO DEL CONDUCTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL DE LA UNIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-9 X-9 X-9 X-10 X-10 X-10 X-11 X-11 Capítulo 3 SISTEMA DE UNIDAD MULTIZONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Equipo discrecional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Funcionamiento del sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Zonificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Carga de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Aire de suministro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Carga de calefacción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNCIONAMIENTO EN VERANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNCIONAMIENTO EN INVIERNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VARIANTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-13 X-13 X-13 X-14 X-14 X-14 X-15 X-15 X-16 X-16 X-16 X-16 X-17 X-17 X-17 Capítulo 4 SISTEMA DE CAUDAL DE AIRE VARIABLE (VAV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROCEDIMIENTO DE PROYECTO DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Carga de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Caudales de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Selección del ventilador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Batería de refrigeración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROYECTO DEL CONDUCTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AISLAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Aparato central . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.1 Funcionamiento en verano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2 Funcionamiento en invierno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-19 X-19 X-19 X-19 X-20 X-20 X-20 X-21 X-22 X-22 X-22 X-23 X-23 X-23 X-23 X-23 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 PÆgina xxviii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxviii 8. 13:09 DIMENSIONADO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-23 Capítulo 5 SISTEMAS REFRIGERANTE-AIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VENTAJAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LIMITACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RECUPERACIÓN DEL CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EFICIENCIA ENERGÉTICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UNIDADES INTERORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CONDUCTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIMENSIONADO DE LA INSTALACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-27 X-27 X-27 X-28 X-28 X-28 X-28 X-28 X-28 X-29 X-30 PARTE UNDÉCIMA SISTEMAS TODO-AGUA Capítulo 1 SISTEMA DE FAN-COILS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLASIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN DEL FAN-COIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FUNDAMENTOS DE LA CLASIFICACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Fancoil de dos tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Fancoils de tres tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Fancoil de cuatro tubos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMA DE DOS TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMA DE TRES TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMA DE CUATRO TUBOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DIMENSIONADO DE LAS INSTALACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . APLICACIONES DEL SISTEMA DE FAN-COILS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI-3 XI-3 XI-3 XI-3 XI-4 XI-4 XI-4 XI-4 XI-5 XI-5 XI-6 XI-6 XI-8 Capítulo 2 SUELO RADIANTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. FUNCIONAMIENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PROPIEDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSTALACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Cajas de colectores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Absorbedor de dilataciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Circuitos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Barrera antihumedad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Panel aislante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Mortero de cemento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8 Montantes y tuberías de distribución . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.9 Grupo de impulsión y generador de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSTALACIÓN DE CIRCUITOS EMISORES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI-9 XI-9 XI-9 XI-9 XI-9 XI-9 XI-10 XI-10 XI-10 XI-10 XI-11 XI-11 XI-11 XI-11 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxix ÍNDICE GENERAL 5. 6. 7. 8. 9. xxix TEMPERATURA MEDIA SUPERFICIAL DEL PAVIMENTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TEMPERATURA DEL AGUA DE IMPULSIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÁLCULO DEL CAUDAL DE AGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CÁLCULO DE MONTANTES Y TUBERÍAS DE DISTRIBUCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CARACTERÍSTICAS ESPECIALES DEL SUELO RADIANTE PARA REFRIGERACIÓN . . . . . . . . . . . XI-11 XI-12 XI-12 XI-13 XI-14 PARTE DUODÉCIMA TEMAS ESPECIALES Capítulo 1 BOMBA DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CLASIFICACIÓN DE LAS BOMBAS DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DESCRIPCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Bombas aire-aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2 Inversión del circuito refrigerante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.3 Inversión del circuito de aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Bombas aire-agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Bombas agua-aire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Bombas agua-agua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BASE TEÓRICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESCARCHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AHORRO ENERGÉTICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Ahorro energético anual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Elección de la potencia de la bomba de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AHORRO ECONÓMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RECUPERACIÓN DE ENERGÍA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Recuperación de energía del aire sanitario de ventilación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Recuperación de energía en piscinas climatizadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.2 Desecación y calentamiento del aire recirculado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.3 Aire sanitario de renovación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.4 Agua de renovación de la pileta de la piscina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BOMBAS DE CALOR GEOTÉRMICAS (GHP Geothermal Heat Pump) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Circuito de agua geotérmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Conexión térmica de las GHPs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-3 XII-3 XII-3 XII-3 XII-3 XII-3 XII-3 XII-4 XII-4 XII-4 XII-5 XII-5 XII-6 XII-7 XII-7 XII-7 XII-8 XII-10 XII-10 XII-10 XII-10 XII-12 XII-12 XII-12 XII-12 XII-12 XII-12 XII-12 XII-13 XII-13 Capítulo 2 COGENERACIÓN DE CALOR Y ELECTRICIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-15 1. 2. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INTERÉS Y BASE TEÓRICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Interés energético . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 Sistema convencional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.3 Sistema con cogeneración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Interés económico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-15 XII-15 XII-15 XII-16 XII-16 XII-16 XII-16 XII-16 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 4. 5. 6. 7. 8. 9. 13:09 PÆgina xxx MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxx 3. 14/09/2008 2.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2 Coste energético del sistema convencional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3 Coste del sistema con cogeneración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS Y EQUIPOS DE COGENERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Sistemas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Equipos de cogeneración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2 Motor de combustión (MC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3 Turbina de gas (TG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.4 Turbina de vapor (TV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.5 Ciclo combinado (CC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MOTOR DE COMBUSTIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Motores de dos y cuatro tiempos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Motor Otto o de explosión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Motor Diesel o de combustión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Ciclo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Características . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Ventajas para su aplicación a la cogeneración . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.8 Balance térmico y calor recuperable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TURBINA DE GAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Teoría . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Características . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Influencia de las condiciones de admisión y descarga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5 Influencia del régimen de trabajo fuera de la carga base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TRIGENERACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ELECCIÓN Y DIMENSIONADO DEL EQUIPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Curvas de demanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2 Días tipo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Curvas de demanda y cobertura de la misma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ESTIMACIÓN DE LA PRODUCCIÓN ANUAL DE ENERGÍA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Curva de frecuencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Curva de frecuencias acumuladas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Análisis de las curvas de frecuencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.2 Modulación de la potencia instalada y control todo o nada . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.3 Regulación de la potencia instalada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AHORRO ENERGÉTICO Y AHORRO ECONÓMICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-16 XII-17 XII-17 XII-17 XII-17 XII-17 XII-17 XII-17 XII-18 XII-18 XII-18 XII-19 XII-19 XII-19 XII-20 XII-20 XII-21 XII-21 XII-22 XII-23 XII-23 XII-23 XII-24 XII-25 XII-26 XII-26 XII-27 XII-28 XII-28 XII-28 XII-28 XII-28 XII-29 XII-29 XII-30 XII-30 XII-31 XII-31 XII-31 XII-31 XII-31 XII-32 Capítulo 3 ENERGÍA GEOTÉRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-33 1. NOCIONES BÁSICAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Magnitud y origen de la energía geotérmica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Transmisión de calor y temperatura del subsuelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Recursos geotérmicos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 Clasificación según la temperatura del fluido . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6 Clasificación atendiendo a la naturaleza del yacimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7 Evaluación del recurso geotérmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7.2 Estimación de la temperatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7.3 Estimación del caudal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8 Estimación de la vida útil del yacimiento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-33 XII-33 XII-33 XII-33 XII-34 XII-35 XII-35 XII-35 XII-35 XII-36 XII-36 XII-36 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxxi ÍNDICE GENERAL 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. EXTRACCIÓN DEL AGUA CALIENTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Doblete geotérmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMPONENTES DEL SISTEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Central térmica productora de calor (circuito primario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Transporte y distribución (circuito secundario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Puntos de demanda (circuito terciario) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BOMBAS DE EXTRACCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Bombas verticales lineshaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Bombas verticales sumergibles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Bombas de accionamiento hidráulico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TUBERÍAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Materiales utilizados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Velocidad de circulación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Aislamiento térmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INTERCAMBIADORES DE CALOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Intercambiadores sumergidos Klamath . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Intercambiadores de calor exteriores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.2 Intercambiadores de placas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.3 Intercambiador coraza – tubo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.4 Intercambiadores de plástico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DISIPADORES DE CALOR FINALES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EQUIPOS DE MEDICIÓN Y CONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Detección de presencia de incrustaciones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Agotamiento o sobreexplotación del recurso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Ensuciamiento de intercambiadores de calor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AHORRO Y VIABILIDAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Coste unitario de la energía útil generada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Ahorro económico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.4 Viabilidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxxi XII-37 XII-37 XII-37 XII-38 XII-38 XII-38 XII-38 XII-38 XII-38 XII-38 XII-39 XII-39 XII-40 XII-41 XII-41 XII-41 XII-41 XII-41 XII-41 XII-41 XII-41 XII-42 XII-42 XII-42 XII-43 XII-43 XII-43 XII-43 XII-43 XII-44 XII-44 XII-44 XII-44 XII-44 XII-44 XII-45 XII-45 Capítulo 4 INTRODUCCIÓN A LA ENERGÍA SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-47 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. INTRODUCCIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LA CONSTANTE SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LA RADIACIÓN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Influencia de la atmósfera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . POSICIÓN DEL SOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 El movimiento Tierra - Sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Ángulos básicos para establecer las coordenadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IRRADIACIÓN SOLAR EXTRATERRESTRE DIARIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UTILIZACIÓN DE TABLAS DE RADIACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . COMPONENTES DE UNA INSTALACIÓN SOLAR TÉRMICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Descripción y funcionamiento de una instalación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EL CAPTADOR SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Descripción y tipología . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII-47 XII-47 XII-47 XII-47 XII-48 XII-48 XII-48 XII-48 XII-49 XII-50 XII-50 XII-50 XII-50 XII-52 XII-52 Carrier_PRIMERAS_FINAL.qxp 14/09/2008 13:09 PÆgina xxxii MANUAL DE AIRE ACONDICIONADO xxxii 8.2 9. 10. Componentes del captador plano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.1 Cubierta transparente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.2 Placa absorbente y tubos de intercambio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.3 Aislante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.4 Caja contenedora o carcasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Conexionado de los captadores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Balance energético . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Rendimiento térmico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6 Área total, área de apertura y área de absorbedor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EL ACUMULADOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Descripción y tipología . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SISTEMAS DE REFRIGERACIÓN SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Introducción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Clasificación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Sistemas de absorción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.4 Sistemas de adsorción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.5 Sistemas de refrigeración solar mediante desecación y refrigeración evaporativa . . . . . . . XII-53 XII-53 XII-53 XII-54 XII-54 XII-54 XII-55 XII-55 XII-56 XII-57 XII-57 XII-57 XII-57 XII-57 XII-58 XII-58 XII-58 XII-58 PARTE DÉCIMOTERCERA BIBLIOGRAFÍA BIBLIOGRAFÍA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIII-3