musica - Memoria de Madrid

Anuncio
MUSI
AÑO I
I L U S T R A C I Ó N I B E R O - A M E R I C A T nIA
Y ," 3
Valencia
en la
E xposición
Internacional
de
Barcelona
S u s bailes
y su
m úsica
populares
en el
•Pueblo
Español*
CAD A F JR M P L A R C O N
SU PLK M EN ’^O M U SICA l
O
^
l’T A j:
Ayuntamiento de Madrid
BADAL
CAMATS
S. i n C
FOTOGRABADO
PAR.is.2o i TELá
mon
BARCELONA
largo tiem po fu é clamor general de m uchos profesionales y
aficionados del arte de los sonidos el lamentarse de' que no
existiera en España
una
ilustración m usical que por su con­
tenido y presentación estuviese a la altura: de ¡os valores nues­
tros, n i bastante conocidos ni suficiente alentados; que fu ese
una bandera extendida naturalm ente a los vientos del m undo,
pero principalm ente recogedora de todo lo que surgiese en el am biente de los'
países de habla hispana.
E
P o r eso vin o A IU S IC A a la palestra, y así salió con su, fo rm a y su fo n d o
conocidos, esperando \q-ue lo>s buen,os de nuestro cercado nos ayudarán a
sostener y s u p e r a r dentro lo factible esa d ifícil empresa iniciada hasta lograr,
m u y pronto su consolidación definitiva.
E s tam bién deseable una aportación m á s amplia de aquellos que con buena
voluntad pueda,, facilitarnos noticias de todas partes, tratando de actos y perso­
nas que ¡o m erezcan com pletando así esa red de corresponsales artísticos sin
la cual nuestra inform ación seria siem pre deficiente.
S o n estos los elem entos que necesitamos. E s de creer que se encontrarán
fácilm ente las personas generosas y com prensw as que querrán proporcionár­
noslos, atendiendo nuestro ruego, y a que la Obra — que es de todos — bien
lo merece.
LA D IR E C C IO N
Ayuntamiento de Madrid
A C A D E M I A
M A R S H A L L
R A M B L A DE C A T A L U Ñ A , 10b, pr»l. ( « t r . P r « v .„ . y
FR A N K
. T E L É F O N O 72726
StCRtTAItlA.
M K£CTOR<
M A R SH A L L
M ARIA D A V A LILIO
S U B D IR E C T O R )
M A S
S E R R A C A N T
P IA N O
VIO LIN - VIOLONCELO
Grados: ELEM ENTAL, M ED IO
y
S U P E R IO R
S o lf e o , T e o r í a , A r m o n í a , C o n tr a p u n to . F u ^ a . C o m p o s ic ió n e I n s tr u m e n ta c ió n .
E o t u d io d e la a f o r m a l m u a ic a te s. A n á li s i e y s u in te r p r e ta c ió n . H i s t o r i a ¿ c l a M ú s ic a .
M ú s ic a d e C á m a r a .
L a c l a s e d e V i o l i n e s t a r á b a j o la d i r e c c i ó n d c l M a e i t r o
M a r ia n o
P e r e l l O
C U R S IL L O D E L A H IS T O R IA DEL A R T E . E X P L IC A D O P O R D . A D R IA N C U A L
C LA SES DE C LA V IC ÉM B A L O P A R A EL E S T U D IO D E L A M Ü S IC A A N T IG U A
C L A S E S
P A R T I C U L A R E S
C U R S O S ESPECIALES P A R A P R IN C IP IA N T E S D E 5 A 8 A Ñ O S
P rá c tic a s de Pedagogía
Sala para A udiciones y C oníerencias
.....
Ayuntamiento de Madrid
Saló,, dc música ca la r c s id c c ia particular de don
Proyecto dc
S a n ta E le n a , 6
Jo sK
P a g -ís R o c a ,
gerente dc
B a s tú s ,
B arcelona
Ayuntamiento de Madrid
José S o lá - S e r t
O c E R A r .T Ó y
C o m p a ñ ía
T eléfono 1684,1
A
bono
por sem estr e
Ib e r o a m
O
tros
:
ARo 1 ■ N
3
ú m e r o
é r ic a
, 12P
t s
.
N
pa ís e s
, 16 P
t s
.
B A R C E L O N A
o v ie m b r e
de
1928
EROAMEMCANA
P
alma
de
S,
íu s t o
,
3
-
CENTRAL
CATALANA
D E P U B L I C A C IO N E S
■ T
eléfono
10897
“C o n z e rstu c k “ en Do para violín y orquesta
com puesto por L. van Beethoven en 1788
■
N el año (le 1787, o sea a los diez y siete
de edad, hizo Beethoven su i^rimev
viaje a V iena donde fu é oido p o r M ozarí (jue reinaba en el inundo musical.
Del asom bro que experim entó en su ánim o e)
soberano M aestro a! contacto de las excepciona­
les facultades reveladas por Beethoven, da una
m uestra la célelire frase de aquél a sus am ig o s:
"F ija o s en ese joven, dará m ucho que hablar
con el tiem po” .
E s m uy jirobable que d urante su perm anencia
en V iena recibiera tam bién Beethoven lecciones
o consejos de M ozart, que oyera o estudiara muy
de cerca sus obras y que en tre éstas se hallaran
algunos de los Conciertos p ara violín.
E n 1788, ya de vuelta a B onn, em prendió el
joven m úsico tre s composiciones, a s a b e r; un
O ninteto, un C oncierto p ara piano y la que mo­
tiva estas lincas. E s pues lógico, hallar cierta in­
fluencia m ozartiana en las tre.s obra.s y, por lo
que a la últim a concierne, subsiste aquel ascen­
dente aunque m uy m itigado eii varios de sus pa­
sajes: inconfundible en el que term in a el seg u n ­
do período del instrum ento solista. Posible de­
ducción de lo cual seria sospechar cpie los Con­
ciertos p ara violini estudiados u oidns p o r B eetho­
ven en Viena' fuesen el prim ero y el cuarto (Koechel núm eros 207 y 213),
Diez y ocho años m ás tarde, al com poner su
Concierto en R e para violín, desvanecida ya to d í
influencia m ozartiana, recordó el gran músico los
destellos de su personalidad existentes en aquel
su an terio r C oncierto en Do y los utilizó y los
reprodujo. N ingún conqxtsitor ignora que ciertos
giros m elódicos arm ónicos o variativos perduran
a través de todas las evoluciones de u n misnio
autor, por sensibles que sean: en Beethoven esa
afirmación de personalidad fué como en pocos
evidente. Persistencia que le indujo con alguna
frecuencia a reutilizar elementos vertidos en obras
anteriores. Bach llevó aún m ás lejos ese am or,
esa fidelidad a si m ism o y a sus inspiraciones
]>ues no se contentó con reproducir el concepto
sino que volvió a repetir el trozo entero. *
Beethoven no vaciló en repetir un m ism o pro­
cedimiento pero se diferenció de Bach, en que,
así como éste rep ro d u jo exactam ente el trozo,
aijuél volvió a tom ar sólo la idea ]>ara darla una
más grande y m ás elevada corporeidad. M odelo
* S e ñ a la r é e l P r e lu d io d e la S e x ta S o n a ta y la F u g a
d e la P r im e r a , p a r a v io lín so lo , re p ro d u c id a s am b a s
p a r a O r g a n o o v ic e v e r s a y e! A d a g io de la S o n a ta e n
M i m e n o r p a r a v io lín co n b a jo c if ra d o , d e m o d u la c io ­
n e s “ T r is ta n ia iia s " re p ro d u c id a e n el d e in i C o n c ie rto
B r a n d c m b u rg u é s . P o d r ía n s e g u ir a ú n o tr a s re p ro d u c ­
ciones.
—
Ayuntamiento de Madrid
73
de ello fué el final de la “ F a n ta sía ” para piano,
te e irrefutable prueba de autenticidad, bastaría el
orquesta y coros (1808), esbozo no sólo de la máa rudim entario conocimiento del estilo beethnform a sino del carácter tem ático del de la N o ­ veriano para poder afirmarla.
vena (1823). A sí, algunas de las características
N o creo que en toda la hi.storia de la M úsica
que adoptó p a ra la fo rm a “ C oncierto” perdurahaya un com positor que pueda escribir la resio n al través de todas sus concepciones del gé­ ¡luesta al tem a del segundo período como no sea
nero.
Beethoven. N i en Schubert, que más que ningu­
N o es, pues, de e x tra ñ a r que en tre los dos Con­ no se acercó al estilo del inm enso m úsico podría
ciertos p a ra violín, no olistante y los diez y ocho
hallarse un paralelo. Sólo Beethoven encuentra
años que los distancia, hayan repeticiones de
en todas sus épocas, frases de pasión y pureza
procedim iento. Puedo p oner com o ejem plo la va­ sem ejantes, solo él puede reproducirse a sí m is­
rian te con que el violín sóolo ado rn a el bajo m e­ m o,..
lódico al em pezar la segunda m itad del prim er
De este Concierto, desgraciadam ente, no dejó
tiem po del Segundo C oncierto (en Re), reproduc­ m ás que un tiempo y aún no del todo term inado,
ción de la que se halla en el pasaje del P rim ero
¡>ero exam inados y estudiados m inuciosam ente to­
(en Do). A nálogos paralelism os encuéntranse en­ dos los elementos aportados y existentes en sus
tre este últim o y el Segundo p a ra piano opus 19 apuntes y dejando después a la lógica de aquél
(compuesto según Beethoven m ism o antes que el
su estilo ta n inequívoco com pletar lo que fa lta ­
prim ero, opus 1.5), term inado en 1794 o en 1795.
ba, el ciclo de la composición se podía ce rra r sin
E n ambos, el modo claro y enérgico de iniciar
esfuerzo, E s m ás: fueron solamente necesarios
el p rim er T u tti es parecidísim o, rítm ica y m eló­ respeto y buen conocimiento de la producción
dicam ente, y la
total beethoveniaform ación de sus
na, para que la
orquestas, idén­
obra, por decirlo
ticas. E n uno co­
así, se term inara
mo en o tro cons­
de sí m ism a. No
tituyen el núcleo
requería el trab a ­
de sus instrum en­
jo más que una
tos de viento una
delicada atención
F lauta, dos Oboes
a fin de no inmi.sdos Fagotes y dos
cuir, de n o infil­
T ro m p as (núcleo
----- --------------- 4^—1--- g-T— ■
1
1.1,
tra r elementos ex­
1- ^
1
tj- i t n ^
que es ya aum en­
traños al estilo
S--------tado en el P r i­
claro y sencillo
f
* f 1 ; 1 r , ----------- ---------- -u— :—
m er Concierto pa­
que el a u to r prac^—
'
.
r a piano— en rea­ ■ ............. ei' ''" 7 ^ ------' t 1 ' r
iicaba en Í788.
—
.
lidad el segundo
N o m e e ra per­
— con dos O a rim itido recordar al
netes, dos T ro m Beethoven de las
............
jietas y los T im ­
- '
--------opus 111 y 125 o
—-— /
j 1t j 1 .¡ ^
bales).
del C uarteto do­
zavo y debía res­
p
j
trin g ir m is eieLA OBR A
m eiüos com para­
tivos o recons­
Si la p a rtitu ra
tructivos al de los
que de ella se
T r e s C uartetos
conserva en un
con piano, al de
célebre M u s e o
las opus 15 y 19.
musical de E u r o ­
al del Sexteto
pa, escrita origi­
(prim era versión
nalm ente p o r m a­
de la opus 81 b)
no de Beethoven
y a veces al de las
sobre papel pau­
C antatas im peria­
tad o de Bonn, no
les .
ofreciese suficienJ uan
(P r o h ib id a
la
re p ro d u c c ió n
M anen
Primera página del Concierto en Do de Beethoven
s in a u to riz a c ió n )
(Continuará)
74 —
Ayuntamiento de Madrid
C o m i e n z a la t e m p o r a d a en M a d r i d
LA
i
C R IS IS
DE
T R A B A J O . — L A S S U B V E N C IO N E S O F IC IA L E S
L A S O RQ U ESTAS
|ÍA tem porada m usical, prácticam ente, aca­ ofrecido al público cueste m enos que la m ano de
ba de com enzar. N o puede decirse que obra. Prácticam ente, se ha estado ofreciendo i
se presente bajo los m ejores auspicios. los auditores conciertos sinfónicos patrocinados
P o r lo pronto, la crisis que desde hace por círculos artísticos y otras entidades, que no
su frag an gastos. E s n atu ral que si estas socie­
largo tiem po se venía sintiendo en la profesión
dades su fría n alguna b aja en sus ingresos, ésta
acaba de declararse con estado agudo apenas ha
Te]>ercijtiese inm ediatam ente en los conciertos.
hecho su
m ás tím ida aparición el “ cine” sonoro.
L
as sociedades privadas, que ofrecen p o r cinco
H ace todavía pocos años los directores de las
u
ocho pesetas al mes magnificas sesiones, supri­
orquestas sinfónicas se lam entaban de que era
casi imposible la labor de ensayos porque los m ú ­ m en, de hecho, ia posibilidad de dar conciertos
sueltos, y, por lo tanto, ponen toda la cultura m u ­
sicos, em pleados casi en su totalidad en cabarets
y casas con tan g o y juego, term inaban sus ocupa­ sical en m anos de los organizadores de esas so­
ciedades. H a sta ahora todo va m uy bien, porque
ciones de m adrugada. L os ingresos que obtenían
en estos lugares eran elevados y h ab ía que con­ dichos organizadores están dotados del m ejo r de­
seo, tienen entusiasm o y cultura y están decidi­
tentarse con que los p ro fesores acudiesen a en­
dos a propagar por todas p artes el am or a la
sayar cuando buenam ente les era posible, porque,
ni ah o ra ni nunca h a sido ventajosa, económica­ m úsica. Todo es posible siem pre y cuando que
las ganancias en unos centros su fraguen las p é r­
m ente, la ta re a sinfónica, m uy artística, pero m al
didas de otros. P ero, ¿y si se plantea una crisis
recom pensada. Suprim ido el juego, fu é m enester
general? E ntonces, h a b rá que rersignarse a bien
acogerse allá donde se o frecía un hueco.
m orir, porque se h ab rá adelantado m ucho en el
L os cines recibieron en su s oscuros recintos
terren o cultural, pero como no se h a dado un
los em igrantes de la cóm oda p latafo rm a tan ­
guista. Como ya estaban llenos, comenzó a sen­ paso en el económico, el problem a se queda sin
tirse una abundancia de brazos congestiva. D es­ solución.
P reviniendo esta crisis y en v ista de que las
pués, la llam ada crisis teatral, que no fué en r i­
tem
poradas sinfónicas de años a trá s se saldaban
g o r sino crisis de talentos teatrales con su consi­
en
p
u ra pérdida, se consiguió convencer al actual
guiente crisis de em presarios, red u jo el núm ero
de escenas líricas. Finalm ente, la suspensión p ro ­ Gobierno de que la m úsica tiene tal im portancia
visional de los espectáculos de ópera, y. m ás re ­ como órgano de cultura que era m enester que e'
M inisterio de Instrucción Pública se interesase
cientem ente, el derribo del teatro de Apolo, han
en su subsistencia. Se logró u n crédito de doscien­
llevado la crisis m usical a un punto grave del
tas m il pesetas y, acto seguido, empezó el reparto
que no se sabe com o h ab rá de resolverse. H abría
ad
lihitum . L a O rquesta Sinfónica recibió ochen­
m ucho que hablar sobre el asunto, y yo no he de
ta
mil
pesetas; la O rquesta Filarm ónica, vem t?
ago tar la m ateria en este artículo, que no está
dedicado a estu d iar el CDnñicto, pero, en resum i­ m il; la reciente orquesta que dirije Lassalle otras
veinte m il; la M asa Coral, diez mil. ¿ Cómo han
das cuentas he de decir que este conflicto es de
e n te n d id o 'ca d a una de estas entidades el hecho
Índole económica m᧠bien que a rtís tic a : un con­
“ cu ltural” que supone esta subvención?
flicto com o los que se presentan continuam ente en
D e las tres orquestas m adrileñas, dos h an dailo
la. in d u stria cuando la o fe rta es m ayor que la de­
ya
testim onio de su criterio. I-a O rq u esta S infó­
m anda y que ha de resolverse p o r sus pasos con­
nica,
cuyo director, el m aestro A rbós, se encuen­
tados como todos los de índole social, m erced a la
intervención de comités p aritarios y dem ás enti­ tra dando una serie de conciertos en los Estados
U nidos, ha creído útil de<licar parte de su sub ­
dades que entienden en ios problem as del trabajo,
r.a m úsica, desde este punto de vista, es una in • vención a la contrata de directores ex tranjeros.
U n a prim era serie de seis conciertos se acaba ele
d u stria como o tra cualquiera. Y o no sé h asta que
verificar en el T e a tro de la Z arzuela, con buen
])unto está organizada como tal, pero sí creo que
éxito, y se anuncia o tra de cuatro conciertos m a­
si existe alguna organización está en la m ano de
tinales a precios populares en un vasto local, don­
obra, sin que se haya atendido lo m ás mínimo a
de estos conciertos de los dom ingos por la m a­
la producción y coste de la m ercancía, es decir,
ñana han tenido siem pre un gran resultado. L a
del precio de los conciertos.
D esde hace tiem po he venido llam ando la aten­ otra orquesta aludida, h a sido la de Lassalle, que
ción acerca de este punto, es decir, sobre la ano­ ha creído oportuno dedicar su subvención al aba­
m alía que se observa en m uchos puntos de E sp a ­ ratam iento excesivo de las localidades, de ta l mo­
do que el peligro de m albaratar la m ercancía, anña, en M ad rid desde luego, de que el producto
—
Ayuntamiento de Madrid
75
tes aludido, se agrava. L a excusa está en ese
credo dem ocrático que consiste e n suponer que
se hace un g ra n sei-vicío a la cultura poniéndola
p o r los suelos, al alcance de los pies, m ejor que
ai nivel de las cabezas, E ste criterio es m uy dis­
cutible y una experiencia ya añ eja m e hace creer
que es absolutam ente equivocado, porque el pú­
blico que consigue no vale tan to como el que pier­
de, m ientrars que el nuevo viene al campo m u­
sical lleno de vicios de origen, a s a b e r: que tiene
derecho a que le halaguen el gusto y que h a de
presentársele el espectáculo musical p o r menos
dinero de lo que cuesta. A m bas consecuencias son
nefastas p a ra n u e stra vida artística. Si aquí o en
Barcelona m e preguntasen acerca de m i criterio,
yo contestaría de u n a m an era rig u ro sa : conviene
seleccionar el p i^ lic o , ganando en calidad lo que
se pierda en cantidad. P úblico que sea capaz de
com prender los aspectos menos corrientes de la
m úsica, esto es, la antig u a y la m oderna y que,
al m ism o tiem po, y p o r p re fe rir las audiciones
cuidadas y la selección en el repertorio esté dis­
puesto a pagarlas. L im itese la cabida de los lo­
cales. Súbanse los precios. Llévense los progragram as ai grado m áxim o de la selección en las
obra.s y en su interpretación. E n una palabra, m e­
jórese la calidad. E stá m uy bien que el pueblo
se instruya, p ero esto es obra de los gobiernos
y no de los organizadores de conciertos. Y está
m ejor todavía que el a rte musical no se m uera.
La m úsica, como todo necesita ser tratad a con
precauciones. D éjense a las grandes m asas, poco
amigas de darle ocupación a la cabeza, y a las
que hasta el som brero resu lta u n peso excesivo,
los grandes espectáculos como el fútbol o el ru g ­
by. La m úsica no puede a sp ira r a una adm ira­
ción tan plural. E n el m e jo r caso, la m úsica pue­
de tener la am plitud y magnificencia y el alcance
m ultánim e de una fiesta religiosa. P e ro estas no
se prodigan todos los dias, ni es posible decir m i­
sa m ayor a todas horas,
Los directores contratados p o r la Sinfónica
ban sido el finlandés Schnevoigt, el ru so de París,
A lejandro Golschm ann y el alem án L aber T res
tipos m uy distintos en tre sí. E l finlandés, lleno
de. buena voluntad, pero un poco gris y opaco:
entre las novedades que nos ofreció, solamente
la P rim era S in fo n ía , de Sibelius, tuvo cierto in­
terés para los amigos de com pletar su cultura con­
tem poráneo. P a ra los “ consumidores de m úsica” ,
como decía cierto aficionado, resultó preferible la
quinta, de L aber, buen profesional de la batuta,
cuadrado y enérgico, y en quien ni lo pasional
ni lo im aginativo causan graves quebraderos de
cabeza. P e ro I.aber es un hom bre de am plia cul­
tu ra antigua y m oderna. E n G era, donde está in s­
talado perm anentem ente, ha dado a conocer a más
de ochenta autores m odernos, y entre los a n ti­
guos lia jiresentado en M adrid dos obras adm ira­
bles : una S u ite , de Purcell, que cien años ante.s
de M ozart parece tener toda su gracia y frescura,
a la p a r que su m aravillosa p erfecció n ; y una
S in fo n ía , de Ju a n C ristian Bach, que cincuenta
años antes de H aydn parece predecir ya a Beetho­
ven.
A lejandro Goldschmann, a quien P a rís ha da­
do un nom bre brillante y cotizado entre la gente
joven, se presentó en M adrid con program as há­
biles, con un poco de todo, pero sin compromisos.
E s un director elegante, m uy parisién, en el polo
opuesto al de H erm ann Laber.
L a O rq u esta Filarm ónica no nos ha dicho aun
como piensa invertir su pequeña subvención.
A hora hace u n a toxirnéc de la que tendrán en B ar­
celona noticias antes que en M adrid. D e cual­
quier m odo, es curioso que ninguna orquesta ni
entidad subvencionada hayan declarado pública­
m ente el empleo que han de d ar a las subvencio­
nes recibidas, quizá porque no han caído en la
cuenta de que se tra ta de dinero del E stad o y no
de subvenciones jiarticulares, y que. por lo tan ­
to, se les h an de pedir explicaciones. E ste es un
a.sunto del que m e ocuparé en o tra crónica, cuan­
do hable de las sociedades privadas de conciertos,
que, poco o m ucho, tam bién perciben algo de!
dinero oficial, pero que solamente en casos m uv
señalados piensan que deba invertirse en algo que
.sirva de provecho a! arte nacional.
76 —
Ayuntamiento de Madrid
A d olfo
S a l a z .'VK
/P ctualid ad es m u sicales
EM M AN U RL M OOOR H A DADO
A CONOCER OTRO N O TA B LE IN ­
VENTO
E l g ra b a d o re p re s e n ta a l a u to r d e la n te
d e s u n u e v o p iano que c o m b in a lo s e le ­
m e n to s dcl ó rg a n o y d e l c la v ic é m b a lo ,
cu y o cu rio so in s tr u m e n to se h a p re se n ­
tado a l m e rc a d o a lem á n
L O S J O V E N E S Q U E T R IU N F A N
E N TR E N O SO TRO S
I
I*
J O S E IIC IIA N IZ
BRANZ LEHAR
H¡ n o ta b le p ia n ista cubano que e stá re a ­
liza n d o u n a b rilla n te “ t o u m é c " p o r E s ­
paña
E l a jo rtu n a d o m ú A c o , a b ra za d o c o n V E R A S C H W A R Z j R I ­
C H A R D T A U B E R . ¡os in té r p r e te s d e s u n u e v a o p e r e ta “E l P a ís
d e la S o n r is a "
-
Ayuntamiento de Madrid
77
Crónica
L desarrollo que en estos últim os quince
años ha tom ado la m úsica portuguesa,
(•?p<'ciahncnte en obras sinfónicas, ha
dado m otivo a que ciertos nom bres de
artistas de P o rtu g al sean a m enudo citados, y
sus obras conocidas en los centros musicales del
e x tran jero .
D esgraciadam ente, y p o r propia culpa, la m ú ­
sica lusitana no ha obtenido todavía toda la ex­
pansión que e ra de esp erar si p o r n u estra par*-e
liuliiera liahido m ayor interés p o r ia cultura y el
arte autóctonos.
E n los program as que se ejecutan en el ex tran ­
je ro ¿qué obras portuguesas vem os? ¡N in g u n a!
¡ H a sta en los discos fonográficos apenas encon­
tram os como m úsica nacional más que o Fados o
frívolos coupiés de revistas teatrales, cantados
casi siem pre p o r artistas m ediocres sin escuela
n in g u n a !
Con la s a n a n a portuguesa celebrada en Sevi­
lla, pensé que la p arte m usical hubiérasc orga­
nizado de m odo que se pudiera fo rm ar una idea
n ítida de nuestro estado m usical actual, P ero
no fué asi del todo.
Felizm ente fu é a Sevilla la B anda de la G uar­
dia Republicana de Lisboa, adm irable agrupación
que bajo la batuta del m aestro F ernándes F o, tan
elevado puesto ha alcanzado.
E n cambio, en los concierto.s sinfónicos que allí
se dieron, vim os con indignación que muchas
obras fu ero n in justam ente omitidas.
^ Sí vim os artistas como V ianna da M otta, F ra n ­
cisco de L acerda, P au lo M anso,
L u is B arbosa. F e rn an d o Cos­
ta, O scar da S ilv a; pero no
figuró ningún aobra de R ui
Coelho — el au to r de la ópera
B clkiss, prem iada en M adrid,
de piezas sinfónicas m uy esti­
m adas y de Heder; — ni nin­
g ú n poem a sinfónico de A n ­
tonio E duardo, de Joao A rro ­
y o ; ni las lindas tSndtcs de
W enceslao P in to ; ni las R a p ­
sodias de .Antonio T oraias de
L im a : ni las páginas religiosas
de José E nriq u e dos Santos;
ni las obras de Flaviano R o­
dríguez y o tro s como David
de Sonsa, L im a F ra g o s o ; ni
nada tam poco de A rm ando Le9 a, el notable folklorista.
de
Lisboa
A sí como fu eron cantantes como A rm inda Correia y D ew ander, Gabriel, podrían haber ido
Raquel B astos y B eatriz B aptista (m uy aplaudi­
da ésta en M adrid y en Vigo). N uestros distin­
guidos pianistas V arela Cid y Luiz Costa, h u ­
bieran hecho tam bién buen jjapel en los p rogra­
mas de m úsica de cám ara. L as rom anzas de sa­
lón <ie W ah e M arqués, M aría A ntonieta Lim a
Cruz, H erm inio Nascim ento, A ntonio V iana, etc.
hubieran form ado núm eros de esencia portuguesa.
Si E spaña no c<mocía nuestras m ejores obra.s
musicales, perm anece aun en la m ism a ignoran­
cia, pues los program as que se dieron 110 eran lo
que debían ser, Y es una lástim a haber desper­
diciado esta oportunidad, que luego puede ta rd a r
o tra vez a presentar.se tan excelente como ahora.
*
N uestro 'distinguido actor E rico Braga, se ha
quedado con la em presa del teatro San Carlos,
siendo casi seguro que nos ofrecerá una veintena
de funciones de ópera en diciembre y enero p ró ­
ximos.
E s probable que tengam os algunos esjiectáciilos
de la com pañía ru sa (jue actúa a h o ra en el Brasil.
E l m aestro P ed ro Blanch dirigirá las llamadas
tardes sinfónicas, todos los domingos, en el T ea­
tro Politeam a.
Lisboa ten d rá actualm ente tres orquestas sin­
fónicas, cuando le bastaría una siem pre que con­
tara con los m ejores elementos.
Recién regresado de E sp a­
ña el fam oso pianista V ianna
da M otta. ha traído excelen­
tes im presiones del am biente
m usical hispano, después de
verse m uy aplaudi<!o por los
púljlicos de Barcelona, M adrid,
y Sevilla, donde dió sendos
conciertos con m uy diversos
program as. E l Gobierno espa­
ñol ha querido dem ostrarle su
adm iración otorgándole las in­
signias de Caballero de la O r ­
den de .\lfo n so X II, cuya p re ­
ciada condecoración le h a lle­
gado por conducto del agrega­
do m ilitar de la E m bajada por­
tuguesa en M adrid.
JOAQUIN FERNAND ES FAO
Director de la Banda de la Guardia
Republicana de Lisboa
78
* *
—
Ayuntamiento de Madrid
A i.k rk d o
P in to
(Sacavcm )
r
*
Opera
T E A T R O
D E L
y
Conciertos
L I C E O
C IC L O W A G X K R IA N Ü
I n a u s u r ó s e k te m p o ra d a líric a co n T a n h a u se r . E s ta
rc p rise o b tu v o e x c e le n te r e p a r to . L o s p rin c ip a le s p ap eles
e s ta b a n co n fiad o s a a r t is ta s ta n e stim a b le s c o m o la s s e ­
ñ o r a s H u s s a (Is a b e l), y lo s S re s. M e lc h io r (T a n h a u s e r )
y J a n s e n (W o lfr a n n ) , b a jo la d ire c c ió n d e l m a e s tro M a x
S c h iilin g s, a q u ie n c o r re s p o n d ie ro n la m a y o r p a r te de
lo s a g a s a jo s
del p ú b lico .
L a p e rso n ific a c ió n d e S ig f r i d o c o rre sp o n d ió a u n te n o r
d e e x tr a o r d in a r ia s fa c u lta d e s. M e lc h io r, ta n to p o r su
v o z c o m o p o r su f ig u ra a tlé tic a e n c a rn ó a m a r a v illa la s
g e s ta s d e l h é ro e -w agneriano. I -illy H a f g r e n d ió a l p ap el
d e B r u n ild a , e n la s tr e s jo r n a d a s d e la T e tra lo lo g ía ,
el re lie v e q u e e s p e rá b a s e d e e lla , a u n q u e su v o z n o o s ­
te n ta s e la m ism a b r illa n te z d e a n ta ñ o . U n b u e n S ig n iu n d e l de U rlu s .
G ro e n e n d e s em p eñ ó co n to d a d ig n id a d el p e r s o n a je de
JV olan. U n M im e e x c e le n te m e n te e le g id o e r a e l de S e y ­
d el, y el g ig a n te F a fn c r ta m b ié n q u e d ó b ie n r e s u e lto e n
la p e rso n a de! S r . L is t. B ie n d e n tr o d e su s re sp e c tiv a s
e s fe r a s la s e ñ o ra H u s s a ( S ig ü n d a y F r e ía ) , y F itz m u llc r
(P.rda). W ie d e m a n n h izo u n e x c e le n te A lb e r ic o . C o la ­
b o r a ro n ta m b ié n a e s te a r m ó n ic o c o n ju n to , q u e se c a r a c ­
te riz a b a p o r su h o m o g en eid ad , los s e ñ o re s T .euer (un
L o g c b ie n e n to n a d o ), M a ro w s k y (F a s o tt y F a fn c r ) , y e n
iiiá s m o d e s ta e s f e r a : la s s e ñ o ra s M ir e lla , L u cci, S tr a c k ,
R o c a , y s e ñ o re s G a llo fré y Ja n s e n .
E l c o n ju n to d e la s W a l k y r i a s u n poco in se g u ro . B ie n
la s H i j a s d e l R h in .
E n la escen ifica ció n d ir ig id a p o r S a c h s e se n o ta b a n
in n o v a c io n e s m á s o m en o s a c e rta d a s , com o la s u p re ■■ión de la a c c ió n esc é n ic a e n v a rio s m o m e n to s d e E l
O ro d e l R h in , y d e S ig fr id o , e l m o v im ie n to o sc ila to rio
d e la luz e n a m b a s o b ra s . D e b u e n e f e c to el r e fle jo f o s ­
fo re s c e n te d e la s a p a ric io n e s d e E r d a , la p r e s e n ta c ió n del
d r a g ó n F a fn c r y o tr o s detalles.
L a o r q u e s ta b ie n d ir ig id a p o r el m a e s tro S ch iilin g s.
p ero se r e s e n tía de in su ficien cia d e en say o s, re stá n d o le
c o h esió n y em p aste. E l m e ta ! tu v o d e slic e s lam en tab les.
C o n to d o y lo s r e p a r o s a p u n ta d o s , la in te rp re ta c ió n
del g ra n d io s o cielo w a g n e ria n o a lc a n z ó u n n iv el p o cas
v e c e s ig u a la d o , v is ta s eus d ific u ltad e s.
y
D H L L A N U O V A C O S C IE N Z A M U S IC A L E
IT A L IA N A
M A X V O N S C H J L L I N C .S
l'J n w c s tr n e m in e n te que ha ra tifica d o s n valia
co n d u cien d o a l ¡r iw tfo e n m o m e n to s d ifíc ile s ¡a
a c tu a l te m p o r a d a d c l L ic e o
T a m b ié n r e a liz a r o n u n a la b o r m u y e lo g ia b le la s e ñ o ra
B a tin ie r ( I ^ p i h í j ) y l o s s e ñ o re s M a ro w s k y , S ey d el, W ic d ein an n , ( ia llo f r é y G ir a lt. L o s c o ro s m e jo r e n lo s dos
ú ltim o s a c to s (¡ue e n el p rim e ro .
d ire c c ió n escén ica, a
c a r g o del S r S a c h s c m u y a c e rta d a ,
LA
T E T R A L O G IA
D e s d e e l p r ó lo g o d e la c o lo sal T e tr a lo g ía h a s ta el
a p o tc ó s ic o C r c p iis c u h , se o b se rv a u n a c re c ie n te e v o lu ­
c ió n d e l g e n io w a g n e ria n o <iue a lc a n z a y a su p le n itu d en
S ii/fr id o , p r e s e n ta n d o g ra n d io s o s n u m e n to s d e e x a lta c ió n
de s e n tim ie n to s y p asio iies, e n fo rm a ta l q u e n o h a sidc
a u n s u p e ra d a p o r lo s c o m p o s ito re s p t-st-w a g tie ria n o s.
E l im iio iiente e ic k i F.l a n illo d c l N ib e h m g o , h a o b ten id o
este a ñ o , a l s e r r e p u e s to e n la esc e n a d e l L ic eo , u n a e x ­
ce le n te in te r p re ta c ió n , fo rm a n d o p a r te e s ta s r e p r e s e n ta ­
cio n es d e la S e m a n a A le m a n a d e la E x p o sic ió n .
C o n e s te títu lo d ió e l e m in e n te m a e s tro A l f r e d o C a ­
se lla u n a in te re s a n te c o n fe re n c ia e n la D ip u ta c ió n P r o ­
v in c ia l d e B a rc e lo n a , e n o c a s ió n d e su ú ltim o v ia je a
la c iu d a d condal.
E n su n o ta b le d is e rta c ió n t r a t ó d o c u m e n ta lm e n íe lie
d e s v a n e c e r e l e r r o r que p ad ecen lo s q u e a u n c re e n que
I ta lia e s so la m e n te el p a ís d e la ó p e ra , e n e l cu a l la s
d e m á s f o rm a s m u sic a le s n o in te r e s a n a l p ú b lico . E s ta
o p in ió n — d ijo — e r a b u e n a 30 a ñ o s a t r á s , c u a n d o so lo
se o ía m ú sic a s in f ó n ic a e n B o lo g n a , T o r in o y M ila n o .
A c tu a lm e n te e n e l A u g u s te o (1) d e R o m a se d a n m á s
d e 40 a u d ic io n e s d e o r q u e s ta p o r te m p o ra d a a n te a u d ito ­
rio s d e 4 ó 5 m il p e rso n a s. I-a o r q u e s ta e f e c tú a to u rn é c s
p o r to d a I ta lia y e s tá c o m p u e s ta d e u n c e n te n a r d e p ro fe.sores eleg id o s. B e rn a r d o M o lin a ri es su a n im a d o r.
E x is te n ta m b ié n o r q u e s ta s sin fó n ic a s e n M ila n o , P a l e r m o, T o rin o , V e n e c ia , B o lo g n a y M ó d e n a , y e n to d a I t a ­
lia h a y m á s d e cie n so c ie d a d e s q u e c u ltiv a n la m ú sic a
d e cá m a ra . L a C o r p o ra z io n e d e lle n iio v c in u A c h e , f u n ­
d a d a h a c e 6 a ñ o s p o r d 'A n u n z io . M a lip ic ro y e l p ro p io
C a se lla . p r o p a g a eficazm en te la m ú sic a m o d e rn a .
(1) M a u so le o tiue fu é k tu m b a d e l E m p e ra d o r A u ­
g u sto , h o y tr a n s f o r m a d a e n v a s ta s a la d e c o n c ie rto s,
—
Ayuntamiento de Madrid
79
E n cam bio, el te a tr o m e lo d ra m á tic o n o tie n e ta n b r i­
lla n te p o rv e n ir. I t a l ia tie n e d o s t e a tr o s d e p r im e r o r d e n :
e¡ R e a te d e R o m a y el S c a la d e M ilá n . S ig u e n e n im ­
p o r ta n c ia e l R e g io d e T u r í n y e l S a n C a rio , re c ié n r e ­
n o v ad o , d e Ñ á p e le s . I .a s itu a c ió n te a tr a l e n bloque, n o
p u ed e c o n s id e ra r s e b ie n co n so lid a d a. E l p ú b lico p re fie re
la s ó p e ra s a n ti g u a s ; p o c a s so n la s m o d e rn a s q u e o b ­
tie n e n u n é x ito fin an ciero , c o sa q u e o c u r r e ta m b ié n en
el r e s to d e l m u n d o , E llo h a c e te m e r la p r o x im id a d ‘ dcl
fin d e l d r a m a c a n ta d o , si e s te e s p e c tá c u lo n o se a d a p ta
a ¡a s n ecesid ad es d e l e s p íritu n u e v o q u e la g r a n g u e r r a
h a cread o .
L a g u e r r a h a p ro d u c id o e n e l cam p o a r tís tic o u n p e ­
río d o d e a g ita c ió n y d e in c e rtid u m b re , co n m ú ltip le s te n ­
d en cias. E l ro m a n tic is m o h a m u e r to , lo m ism o q u e el
im p re sio n ism o . C o n s id e ró e i d is e r ta n te a S tr a u s s p e r te ­
n e c ie n d o a l p a s a d o ; d e te s ta a S c r ia b in , a S c h o n b e rg lo
c o n s id e ra u n fe n ó m e n o n e c e s a rio e n la h is to r ia m usical,
q u e tie n e la m isió n d e liq u id a r e l m o v im ie n to ro m á n tic o ,
con la c r e a c ió n d e l g é n e ro a to n a l. P e r o la a to n alid aií
lia sid o r e p u d ia d a p o r el pu eb lo ita lia n o .
C itó la in flu e n c ia d e S tra w in s k y , c o m o u n a a firm a c ió n
p o te n te d e lo s p ro c e d im ie n to s c o n s tru c tiv o s d isu e lto s p o r
los p ro c e d im ie n to s v ieiieses. T e n id o p o r re v o lu c io n a rio
n o e s m á s q u e u n a u té n tic o re a c c io n a rio .
E l m o m e n to m u s ic a l a c tu a l e n I t a l ia se c a ra c te r iz a
p o r la re a c c ió n c o n tr a el v e r is m o y e l re n a c im ie n to del
c a n to g re g o ria n o . E s in n e g a b le e n lo s m o d e rn o s co m p o ­
s ito r e s ita lia n o s la in flu e n c ia d e S tra w in s k y . P e r o ellos
tie n e n u n a s u p e rio r id a d : n o q u ie re n s e r alia m o d a ; sus
o rie n ta c io n e s so n m á s b ie n c lá s ic a s q u e ro m á n tic a s , con
p ro fu n d a s ra íc e s raciale.s q u e Ies in d ep e n d iz a n d e to d a
f o rm a d e a r t e e x tr a n j e r a . Y so b re to d o s o n c o n s tru c ­
to re s, L a m ú s ic a ita lia n a h a h a lla d o s u v e rd a d e ro c a ­
m ino, el q u e f u é t r a z a d o p o r los v ie jo s m a e s tro s , c o n ciliaiid o , p e ro , la tr a d ic ió n y el p o rv e n ir.
L a n u e v a m u s ic a lid a d ita lia n a tie n e la s m ism a s c a r a c ­
te r ís tic a s ese n c ia le s q u e eii la s m e jo re s ép o c a s d efin ían
el p e n s a m ie n to ita lia n o , o s e a : ro b u ste z , e n e r g ía s in b r u ­
ta lid a d , sim pliciclad. d in a m ism o , lu m in o sid a d , so n rie n te
se re n id a d , d r a m a tis m o sin p e s a d e z , m a d u re z de té c n ic a
y b r a v u r a e n la re a liz a c ió n .
C o m o e je m p lo s m u sica le s q u e ilu s tr a r o n la c o u fe re n ia y la c o m p le ta ro n , c a n tó A n d r e a F o rn e lls , a c o m p a ñ a d a
p o r el c o n fe re n c ia n te , n o ta b le s m e lo d ía s d e P iz z e tti y
C a ste ln o v o T e d e s c o ; e je c u tó E n riq u e C a sa ls p á g in a s
v io lin ístic a s de M a lip ie ro , y ju n to co n e l v io lo n c e lista
B u e n a v e n tu ra D iu i y el a u to r , u n T r í o (fe C a s e l la ;
o b ra s to d a s m u y in te re s a n te s , si n o d e l to d o co n v in cen tes,
en su re sp e c tiv o estilo .
E l m a e s tro C a se lla y lo s in té r p r e te s d e la p a r te de
c o n c ie rto f u e ro n m u y a p la u d id o s y a g a s a ja d o s .
C O N C IE R T O A L F R E D O W Y L D
E n e l A te n e o B a rc e lo n é s, y co n o b je to d e d a r a c o n o ­
ce r la p e rs o n a lid a d d e l c o m p o s ito r g u a te m a lte c o , A l f r e ­
d o W y k l, e n s u s o b r a s p ia n ís tic a s y de p ia n o y canto,
o rg a n iz ó se u n a se sió n q u e tu v o com o p rin c ip a l alic ie n te
la p re s e n c ia d e l c o m p o sito r.
E s te e je c u tó co n g r a n s o ltu r a la s p á g in a s p ia n ístic a s
A lle g r o c r o m á tic o , D o s P r e lu d io s . T r e s E s tu d io s , T o c ca ía . L e P a fo n n e u r d ’á m e s ( fr a g m e n to d e u n ba llet), la
S u ilc O r ie n ta l q u e c o n s ta d e C a r a v a n a (re d u c c ió n d e o r ­
q u e s ta ), D a n z a o rie n ta l y D a n z a c h in a ; la s D a n z a s P o ­
p u la re s : A le g r ía , P a s ió n y E l so n .
80
L u e g o acom piañó a la e x q u is ita c a n ta tr iz C o n c h ita B a ­
d ía d e A g u s tí, ¡a s m e lo d ía s D ile c tin n , S e r é n a d e a la ¡une.
T u c o r a zó n . L a v io le te r a ha m u e r to , los n ú m e r o s d e la
S u it e b u r le s c a A p p a r te m e n i o lo u e r t i t u l a d o s : P a r le s á la
c o n c ic rg e . S a la n y C uisinc.
E n e s ta s o b r a s se p u d ie ro n a p r e c ia r diversa.s ten d en cias,
d e sd e e! ro m a n tic is m o d e la c a n c ió n T n c o ra zó n h a s ta el
h u m o ris m o iró n ic o d e la su ite A p p a r te m e n i á In u cr, b a ­
s a d a e n u n a s u n to d e lo.s m á s v u lg a re s, y la T o c c a ta in sp i­
r a d a e n o tr a v u lg a r ís im a se n sació n , y la m o v ilid a d del
f ra g m e n to im ita tiv o L a s M á q u in a s dcl ballet-. L e F a g o n n e u r d'ám cs.
E n g e n e r a l, e l te m p e ra m e n to d e W y ld se m a n ifie sta in ­
q u ie to , y se a m o ld a a la s m o d e rn a s te n d e n c ia s fra n c e sa s ,
co n e s tilo c o n tra p iin tís tic o p e rso n a l y a g u d a in v e n tiv a
M u y c u rio s a la d a n z a E l .9ob so b re te m a s in d io s g u a te ­
m alteco s.
E l c o m p o s ito r, q u e ilu s tr ó la a u d ic ió n co n a m e n o s c o ­
m e n ta rio s , f u é m u y ap lau d id o . T a m b ié n io fu é la c a n ta ­
tr iz , y o b se q u ia d a a d e m á s co n flores.
O R Q U EST A PA BLO CA SA LS
L o s c o n c ie rto s fin a le s de la c o r ta se rie d e o to ñ o e s­
ta b a n d ed icad o s, u n o a la m ú sic a fra n c e s a , e l o tr o a
la ita lia n a .
E l f e s tiv a l f ra n c é s c o m p r e n d ía : O b e r tu r a de B e n v e n u to C e llin i, d e B e rlio z ; L e tn m h ea ii d e C o u p e rín , de
R a v e l, la S in f o m a e n r e m e n o r , d e C é sa r F r a n c k ; L a
s ie sta d e u n fa u n o , de D c b u s s y ; la B o u r r é c fa n ta s q u e .
d e C h a b r i e r ; el N o c tu r n o d e la s u ite S h y lo c k , d e F a u r é ,
y E l a p r e n d iz d e b r u jo , d e D u k a s .
D e u n m o d e rn ism o m u y m o d e ra d o , e s te p r o g r a m a fu é
e x q u is ita m e n te in te r p re ta d o p o r la O r q u e s ta C a sa ls que
o b tu v o d e lic a d ís im o s m a tic e s e n e l S h y lo c k y e q u ili­
b r a d a s so n o rid a d e s e n e l r e s to d e l p r o g ra m a . E i ta le n to
in te r p r e ta tiv o d e C a sa ls se m o s tr ó b ien p aten te.
E l te r c e r c o n c ie rto , ú ltim o d e la s e rie , d e d ic a d o a la
m ú s ic a ita lia n a s e r e g ía p o r el sig u ie n te p r o g r a m a ; O b e r ­
t u r a s d e L a CÉ’niVírHfa, de R o s sin i, y d e L a s V ís p e r a s
sic ilia n a s, d e V e r d i ; C o n c e rtó g ro s so e n r e m e n o r , de
V iv a id i, tra m sc rito p a r a o rq u e s ta c o n ó r g a n o p o r A , S il o t i ; C o n c e rtó en s i b em o l, d e B o c c h e rin i, c o n la v a lio sí­
sim a c o la b o ra c ió n d c l g r a n C a sa ls com o c c llis la ; .^u itc
s in f ó n ic a L a C ia r a , d e C a se lla (p rim e ra a u d ic ió n ), y
L o s P in o s d e R o m a , de R esp ig h i.
L a in c lu sió n e n e l p r o g ra m a d e la s d o s o b e r tu ra s o p e ­
r ís tic a s c ita d a s n o a p a r e c ía su fic ie n te m e n te ju stific a d a
p o r s u v a lo r m u sic a l, e s p e c ia lm e n te la se g u n d a, d e u n
e fe c tism o m a r c a d o y de u n a d isc u tib le c a lid a d e l m a te ­
r ia l te m á tic o . E n c a m b io ; q u é b ie n so n a b a n e n n u e s tro s
o íd o s la s n o b le s m e lo d ía s d e V iv a id i y d e B o c ch erin i,
so b re to d o e l C o n c e rtó de e s te ú ltim o in te r p re ta d o p o r
el d iv in o C a s a l s ! E s te debió a m p lia r e l p r o g r a m a con
u n A n d a n te , de T a r tiiii, p a r a a c a lla r la fo rm id a b le o v a ­
c ió n q u e se le trib u tó .
L a C ia r a ( la T in a ja ) es u n a su ite s a c a d a d e u n ballet.
E n e lla C a se lla c o m e n ta m u sic a lm e n te c u su e s tilo c a ­
r ic a tu re s c o f a v o r ito y c o n g r a n h a b ilid a d , u n a rg u m e n to
c ó m ic o de P ira n d e llo . I .a can c ió n n a p o lita n a que fig u ra
e n e s ta s u ilc . fu e bien c a n ta d a p o r el te n o r D in i.
E s d ig n a d e m e n c ió n la d e p u ra d a la b o r r e a liz a d a p o r
e l o r g a n is ta V ic e n te M .* d e G ib e rt e n el C o n c e rtó de
V iv a id i.
E l m a e s tro C a s e lla d e m o s tró , co n s u p e ric ia , s e r u n
—
Ayuntamiento de Madrid
cÜ recior de o r q u e s ta do ta lla , sie n d o m u y c e le b ra d a su
a c tu a c ió n lle n a de e n e rg ía y v iv acid ad .
A S O C I-A C IO N F IL A R M O N IC A
M A N D O I .I N I S T A S
F e lic ita m o s a l s e ñ o r S a n to s ta n to p o r la la b o r in s ­
tr u c tiv a d e su s d isc íp u lo s com o p o r la b r illa n te z y é x ito
lie Su re c ita l.
DE
A n te u n a n u m e ro s a c o n c u r r e n c ia d ió se el d o m in g o día
27 d e o c tu b re e n la .Sala M o z a rt, u n c o n c ie rto o r g a ­
n iz a d o p o r la A s o c ia c ió n F ila rm ó n ic a de M a n d o lin is ta s.
T-a p r i m e r a y te r c e r a p a r te e s tu v o a c a r g o de la o rq u e s ta
de m a n d o lin is ta s d e la A s o c ia c ió n , d ir ig id a p o r su p r o ­
f e s o r d o n F é lix d e S a n to s , la c u a l in te r p r e tó co n buen
g u s to y ju s tc z a c o m p o sic io n e s d iv e rs a s v a lié n d o le s a to ­
d o s n u tr id o s ap lau so s.
E n la se g u n d a p a r te p u d im o s a d n u r a r n u e v a m e n te al
v ir tu o s o d e la m a n d o lin a , M tr o . S a n to s, e n su F a n la sía
so b re m o tiv o s p o p u la re s c a ta la n e s . E l e je c u ta n te lia c r e a ­
do u n a b o n ita c o m p o sic ió n so b re tr e s te m a s bien c o n o ­
c id o s d e lo s c u a le s s a c a g r a n p a r tid o p a r a p o d e r h a c e r
a la r d e de ’u b r illa n te m e c an ism o y re fin a d o g u s to a r ­
tístico .
E l p ú b lic o e s tim ó la la b o r d e l m a e s tro , d ed icán d o lc
a ' fin al de c a d a c o m p o s ic ió n r u id o s a s o v acio n es que le
o b lig a ro n a e je c u ta r f u e r a de p r o g ra m a o t r a c o m ­
posición.
U N A C O N F E R E N C IA M U S IC A L E N
A S O C IA C IO N O B R E R A D E C O N C IE R T O S
B L A N C A S E L V A Y J U A N M A S S iA
E s to s d o s c o n c e rtis ta s , q u e e n su c o la b o ra c ió n a r t í s ­
tic a h a n lleg ad o a u n g r a d o d e p e rfe c c ió n y d e r e fin a ­
m ie n to d ifíc il d e s u p e ra r , d ie ro n u n c o n c ie rto a n te el n u ­
m e ro so a u d ito r io d e e s ta sim p á tic a en tid ad .
E l p r o g ra m a e s ta b a d e d ic a d o p o r e n te r o a B e eth o v en
c o n la s S o n a ta s o p. 12, n ú m . 3 y la o p. 47 (d e d ic a d a a
K r e u tz e r ) p a r a p ia n o y v io lín , y la S o n a ta lla m a d a
A p p a s s io n a ta p a r a pian-).
L a s m á s r e p re s e n ta tiv a s d e l g e n io b e c th o v ia n o s o n la
A p p a s s in n a ta y la o p. 47, e n q u e e l M a e s tr o , y a lib re
d e in flu e n cias, e x p a n s io n á b a se e n f ú lg id a s e x a lta c io n e s .
E s r e p e tir lo con o cid o , a f irm a r q u e am b o s in té r p re te s
lle n a r o n d e m o d o a d m ira b le su co m e tid o p o r lo cu a l
f u e ro n l a r g a y ju s ta m e n te ap lau d id o s.
E s t a vez, c o m o sie m p re , la A s o c ia c ió n o fre c ió u n p r o ­
g r a m a e x c e le n te y u n o s in té r p re te s in m e jo ra b le s.
C. L.
LA D IP U T A C IO N D E B A R C E L O N A
y
I
1
IJ
[
l i l m a e s tr o C a sella co n lo s a r tis ta s q u e in te r p r e ta r o n s u s d e m o s tra c io n e s
—
Ayuntamiento de Madrid
81
Pro
Orquesta
N un núm ero an terio r de M úsica hablábabamos de las siguientes subvenciones que
d isfru tan las orquestas de M adrid:
O rquesta Sinfónica, 80.000 pesetas
anuales; O rq u esta Filarm ónica, 20.000; O rquesta
Lassalle, 20.000 pesetas.
Según noticias oficiosas, en A lem ania están sub­
vencionadas así algunas o rq u e sta s;
Filarm ónica de B erlín, 260.000 m arcos del A yun­
tam iento y 120-000 del E sta d o ; O rquesta M uni­
cipal de H am hurgo, 800.000 marcos.
P o r o tra parte, el E stado tiene otorgadas sub­
venciones basta la sum a de 17 millones de m ar­
cos, ¡jara ayudar a la nivelación de los presu­
puestos de los teatros oficiales de Alem ania, la
m ayor liarte de ópera.
L as com paraciones de las cifras referentes a am ­
bos países pone en evidencia n u estra sensible in­
ferioridad.
E l caso de A lem ania no puede ser m ás ejem plar
p o r tra ta rse de un país agobiado por las cargas
de la post-guerra.
E l E stad o y las Corporaciones alem anas han
dem ostrado una g ran clarividencia, com prendien­
do que para que A lem ania conserve el alto y p ri­
vilegiado puesto que en la historia de la música
le asignaron los grandes genios de Bach, Beetho­
ven, W agner, Strauss, Schum ann, Schubert. etc.
es preciso que no dism inuya el núm ero de m anifes­
taciones mu.sicales, sino todo lo contrario. Y ocu­
rre que los com positores tienen medios de darse
a conocer, de o ír sus ohra.s p o r ex istir el instruinento ad ecu ad o : buenas orquestas con vida p ro ­
pia y buenos solistas.
Se m antiene allí el fuego sa g ra d o ; el entusiasm o
juvenil tiene amplio cam ino abierto a sus am bi­
ciones c re a d o ras; existe el estím ulo, la com proba­
ción, m ediante la audición, de los propios valores.
E sp añ a se halla bajo este punto de vista en una
posición lánientable.
E xisten tres orquestas constituidas en M adrid,
subvencionadas como ya se ha dicho, despropor­
cionadam ente. E x isten tam bién orquestas en V a­
lencia, Bilbao. Sevilla y San Sebastián,
lín Barcelona existieron tre s y hasta cuatro o r­
questas Como en todas p artes ocurre, la vida de
todas ellas era precaria, debiéndose su sosteni­
miento en dos casos distintos al esfuerzo perso­
nal del director, esfuerzo, naturalm ente, de alcance
limitado. Llegó el caso de necesitarse otros apo­
yos má.s eficaces y duraderos. C uando se trató
de recabar el apoyo oficial en fo rm a de subven­
ción, la solicitaron las cuato re u n id a s; cuando
se tra tó de decidirla concedióse a una sola. Ello
Municipal
tuvo por consecuencia la m uerte de las que que­
daron ])ostergadas. Barcelona cuenta, pues, con
una sola orquesta de conciertos, cuando Lisboa,
cuya vida musical es menos im jiortante y de tr a ­
dición m ás reciente, posee tres orquestas de con­
ciertos.
Barcelona no es una ciudad jiobre ni refractaria
a la música. ¿ P o r qué, pues, no habría de sostener
una O rquesta M unicipal?
T.a idea no es la prim era vez que se plantea, pe­
ro acaso nunca como ahora nos encontrábam os en
un m om ento tan oportuno.
T ratariase sólo de sostener una O rquesta de
cuerda, form ada de unos 50 profesores. L os ins­
trum entos de viento y percusión los proporciona­
ría la B anda M unicipal, sin aum ento de gasto.
L.as ventajas de t.sta organización son eviden­
tes :
1." E l hecho de tener asegurada una situación
los profesores de orquesta, les perm itiría dedicar­
se sin interrupción al estudio y la preparación
de las obras sinfónicas, alternando los ensayos
de la O rquesta con los de la Banda.
De ahí una perfección \- una depuración in ter­
pretativas, de las que pueden dar idea las de esta
B anda M unicipal, citada como m odelo por propios
y extraños,
2.° E l aum ento de gastos que representaría pa­
r a el M unicipio la O rquesta de cuerda, sería re ­
productivo, ya que los conciertos de la O rquesta,
dados en local cerrado habrían de rep o rtar un p ro ­
ducto rem unerador, pudiéndose organizar series
de audiciones y festivales a precios populare.s, así
como tournces de conciertos por E spaña y e x ­
tran jero ,
A fin de cuentas, podría dar incluso beneficio
la actuación de la O rquesta Municipal,
3." E l constante funcionam iento de una O rques­
ta daría m otivo a <jue se aum entase y depurase
la producción de los compo.sitores locales y hasta
nacionales, quienes tendrían ocasión de oír sus
obras ejecutadas con verdadera perfección.
D e lo dicho se desprende que la existencia de
u n a O rq u esta M unicipal reportaría beneficios
cuantiosos a nuestra cultura, y (pie ,su m anteni­
m iento podria no resu ltar gravo.so para el E rario
M unicipal, E l prestigio de Barcelona vendría
indudablem ente realzacío con la O rquesta M unici­
pal y es de creer que, com prendiéndolo así quie­
nes tienen a su cargo la adm inistración ciudada­
na, esta a.spiraoión hallará eco y olítendrá el
apoyo necesario por parte de nuestro A y u n ta­
miento.
C. L o z a n o
82 —
Ayuntamiento de Madrid
La tem porada musical con motivo de la
Exposición de Barcelona
TERCER
F E S T IV A L
IB E R O -A M E R IC A N O
E n p r o g r a m a ; F in a l dc la S n i t e M e jic a n a , E . M c jía ;
S o n a ta trá g ic a , R , J . T e l lo ; V o c e s d e ¡a C a lle, H . A lle n fie; CoHfiVí-ío e n re m a y o r , E . S o r o ; T r e s c a n to s A r a u ­
can o s, C. L a v in ; T r e s D a n z a s cubanas, A . G a rc ía C a ­
t a r l a ; A n a c a o n a , p o em a p a r a so p ra n o , c o ro , p ia n o y
o rq u e s ta , E - S á n c h e z d e F u e n te s .
L o m á s sa lie n te d e e s ta a u d ic ió n fu é , sin d u d a , el
C o n c ie rto e n r e m a y o r , d e E n riq u e S o ro . p a r a p ia n o y
o rq u e s ta , b ie n c o n s tru id o so b re la s n o rm a s c lá s ic a s, s ó ­
lid o . lle n o d e v id a e in te ré s, c la ra m e n te id e a d o y ló g i­
c a m e n te re su e lto . P ro p o r c io n ó a l a u to r q u e te n ía a su
c a r g o la p a r te d e s o lis ta u n m e re c id o triu n fo .
L o s C a n to s A r a u c a n o s , d c C a rlo s L a v in , so n r e p r o ­
d u cc io n e s m u y fieles d e l f o lk lo r e c h ilen o d e u n tip ism o
biéii m a rc a d o . S o n la m e n ta c io n e s d e u n se n tim e n ta lism o
in d íg e n a . L le v a n p o r t í t u l o ; F a ta lid a d , E l p a ís a z u l y
L a so sp ech a . E s ta s c o r ta s can c io n e s tu e r o n in te r p r e ta ­
d a s con v e r d a d e r o a r te p o r la e x c e le n te c a n ta tr iz f r a n ­
ce sa M a d e le in e B a illa t, y a c o n o c id a p o r o t r a in te r p re ­
ta c ió n a n te rio r.
L a s D a n z a s C u b a n a s : D a n z a d e l T a m b o r, M o tiv o s dc
D a n z a y D a n z a h iciim í, d e A le ja n d r o G a rc ía C a tu r la , tie ­
n en u n a r u d e z a p r im itiv a , e s tá n lle n a s de in te ré s y rcpre.setilan u n a e s p e ra n z a e n su jo v e n a u to r.
V o c e s d c la calle, d e H u m b e r to A lle n d e a p a re c e n a lg o
d ilu id a s d eb id o e llo ta l v e z a la c a lid a d d c l m a te r ia l te n iá tic o p o c o a p to p a r a el d e s a rr o llo sin fó n ico .
L a S o n a ta T r á g ic a , d e R a fa e l J . T e llo , n o lle g ó a
c o n v e n c e rn o s p ro fu n d a m e n te a p e s a r d e h a b e r sid o m a g n ific a n ie n te d e fe n d id a p o r el v io lin is ta F ra n c is c o C o sta,
e n su r e m a rc a b le in te rv e n c ió n .
In tc re .sa n te s s o n e l fin al d e la S u it e M e jic a n a , d e E s ­
ta n is la o M e jía y e l p o em a A n a c a o n a , de E d u a r d o S á n ­
chez d c F u e n te s , q u e e s tá b ie n re s u e lto y llen o d e c a ­
r á c te r , e n c u y a e je c u c ió n c o la b o ra ro n h o n o ra b le m e n te ,
ad e m á s de la o rq u e s ta , ele m e n to s d c l O r f e ó d e S a n ? que
d ir ig e el m a e s tro P é r e z - M o y a . e l p ia n is ta V a llr ib e r a y la
so p ra n o .solista A s u n c ió n P e r a , de d u lc e y tim b ra d a voz,
re c o g ie n d o to d o s m u c h o s ap lau so s.
L o s a u to r e s que e s ta b a n p re s e n te s sa lie ro n a r e c o g e r
la s m a n ife sta c io n e s d e s im p a tía d e l a u d ito rio .
E l m a e s tro M a le o d irig ió c o n su h a b itu a l d isc re c ió n .
CUARTO
F E S T IV A L
E n p r o g ra m a ; O C a r n tu ja (p re lu d io ) y S m t c B ra sile ñ a
A . N ep o m u cen o , S u ite s in fó n ic a , O - L o re n z o b e r n á n d e z ;
A m a z o n a s , T r e s P o e m a s In d íg e n a s y C h o r o s X , H . V illa L obos,
E s t a a u d ic ió n fin al s ir v ió p a r a t r a b a r c o n o c im ie n to con
u n o de lo s m ú sic o s m á s d e sta c a d o s y ta m b ié n m á s d is c u ti­
d o s d e la ép o c a a c tu a l. H é c to r V illa - L o h o s h a lo g ra d o
a t r a e r s e el in te ré s y d e s p e rta r la esp e c ta c ió n d e lo s p ú b li­
cos m u sic a le s m á s sig n ificad o s. S u n o m b re n o p u e d e se r
y a ig n o ra d o p o r a q u e llo s que se o cu p a n d e m ú sic a e n m a ­
—
Ayuntamiento de Madrid
83
y o r o m e n o r escala. E i a d v e n im ie n to d e V ilia -L o b o s es
im h ec h o d ig n o d e s e r r e g is tr a d o e n la h is to r ia d e la
m ú sic a . S u s o b r a s a c u s a n u n re c io te m p e ra m e n to , n a d a
co m ú n y u n a té c n ic a c o m p le ta y m a g is tr a l. L a s c a r a c ­
te r ís tic a s d e su m ú sic a son, e n p rim e r lu g a r, e l u so casi
e x c lu s iv o d e l ele m e n to f o lk ló r ic o y lu e g o la tr a n s c r ip ­
c ió n o r e p ro d u c ió n d e lo s r itm o s y so n o rid a d e s a b ru p ta s
d e los in s tru m e n to s p rim itiv o s .
Y d ecim o s re p ro d u c c ió n , p o rq u e V illa -L o b o s n o basa
su co n cep to e s té tic o e n tr a n s f o r m a r o r e fin a r a tr a v é s
d e su te m p e ra m e n to la s m e lo d ía s o r itm o s p rim itiv o s
b ra s ile ñ o s , sin o e n p r e s e n ta r lo s c o n to d a su c r u d e z a y
su ím p e tu se lv á tic o . H a y m o m en to s, so b re to d o e n el
C h o r o s X e n q u e to d a la o r q u e s ta e s tá tr a ta d a com o
in s tru m e n to d e p e r c u s ió n ; e! c o ro , m á s q u e m elo d ías
e m ite a la rid o s y c o r ro b o r a e s te asp e c to el h ec h o d e que
se h a y a c o n s e rv a d o e! id io m a de lo s in d io s. P o r lo ta n to ,
la s so n o rid a d e s á s p e ra s, s a lv a je s, d e A m a z o n a s , h a c e r
p eiid a n l c o n la f u e rz a rítm ic a de! C h o r o s X , y co n e l c o lo ­
rid o té tr ic o d e lo s P o e m a s in d íg en a s. V illa -L o b o s h a
lo g ra d o a lg o m u y d ifíc il e n lo s tie m p o s a c t u a le s ; se r
o r ig in a l y d e s ta c a r v ig o ro s a m e n te su p e rso n a lid a d . A h o r a ,
en c u a n to a su s te n d e n c ia s e s té tic a s n o p o d em o s a d m i­
tir la s sin re p a r o s , p u e s e re m o s que la m isió n d e l m ú sic o
h a d e s e r d e tr a n s f o r m a r la m a te r ia p r im itiv a e n m a ­
te r i a p ro p ia , a ñ a d ie n d o a a q u é lla a lg o d e p o esía, alg o
q u e se p o d r ía lla m a r civ ilizació n , e n lu g a r d e re p ro d u c ir
so la m e n te , h a c ie n d o u s o de in s tr u m e n to s e x ó tic o s, a lg u ­
n o s de ja z z -b a n d , com o a d ita m e n to , los r itm o s y c a n to s
ra lv a je s co n la so la in te n c ió n <le p r o d u c ir u n a o r g ía de
so n id o s y h a s ta d e ru id o s.
V illa -L o b o s f u é sa lu d a d o con a fe c tu o s o s a p la u s o s a!
p r e s e n ta r s e a d i r ig ir su s o b r a s y ta m b ié n a l fin a liz a r la s
m ism a s. L e f u é o fre c id a p o r la o r q u e s ta u n a c o ro n a d e
la u re l.
C o la b o ra ro n d ig n a m e n te e n e s a e je c u c ió n la c a n ta tr iz ,
d e tim b ra d a y b e lla v o z, M e rc e d e s S tro b e l, y el O r je ó
G ra c irn c , b ie n a d ie s tra d o p o r el m a e s tro B a lc e lls, ad e m á s
d e la e x c e le n te o r q u e s ta f o r m a d a p a r a esto s festiv ales.
L a s o b ra s de A lb e r to N e p o m u c e n o O G a r a lu ja ( p re lu ­
d io ) y S u ile B r a s ile ñ a so n d e c a r á c te r m á s e q u ilib ra d o y
O SCAR
LORENZO
FERNANDEZ
{B ra sil)
SANCH EZ
DE
FU ENTES
(C u b a )
d e c la r a co n cep c ió n , au n e n la d e s c rip c ió n p in to re sc a de
la s d a n z a s de n e g ro s,
t e S u it e .liiijó n ic a so b re tfcmas p o p u la re s b ra sile ñ o s ,
d e O s c a r L o re n z o F e rn á n d e z , e s ta tn b ié n m u y típ ic a y
b ie n r e su e lta , n o f a lta n d o la n o ta d e s e n fre n a d a , p e r o con
f u e r te e s tilo sin fó n ico .
D ir ig ió e s ta s o b r a s oí m a e s tro M a te o , c o n su m a co­
r re c c ió n , sie n d o o b se q u ia d o p o r los p r o fe s o re s (le la o r(|u c sta co n u n a r tís tic o p e rg a m in o .
F E S T IV A L
DE
M U S IC A
ESPA Ñ O LA
A c a r g o de la R a n d a M u n ic ip a l q u e d ir ig e el m a e s tro
L a m o te d e G rig n o n y co n la c o la b o ra c ió n d e l g r a n p ia ­
n is ta p o r tu g u é s V ia n n a d a M o tta , y d e la s o p ra n o C a rinoir (io m b a u d ió se en e l P a la c io d e P ro y e c c io n e s un
ci n c ie rto e n h o n o r d e lo s c o m p o s ito re s a m e ric a n o s que
asi.sticro n a lo s F e s tiv a le s S in fó n ic o s ib e ro -a m e ric a n o s ,
lo s cu a le s fu e ro n a c o m p a ñ a d o s p o r la D ire c c ió n d e “ M ú .sica” .
H ECTOR
84
V IL L A L O B O S
E n el p r o g r a m a f ig g u ra b a n : I s a a c A lb é n iz c o n c u a tr o
n ú m e ro s de la .suite I b e r ia ; J . L a m o te co n d o s m elo d ías
c a n ta d a s m u y c o r re c ta m e n te p o r C a rm e n G o m b au , y su
c u a d ro s in f ó n ic o A n d a liíc ia ; de M a n u e l d e F a lla , N o c h e
e n ¡os la r d i n c s d e E sp a ñ a , c o n la eficaz c o la b o ra c ió n
(le V ia n n a d a M o tta ( o b ra m u y b ien in s tru m e n ta d a p a ra
b a n d a , s in p e r d e r n a d a d e su ev o c a c ió n p o é tic a ) y
N a n a y I o t a c a n ta d a s pior la p ro p ia C a rm e n G om bau.
V ia n n a d a M o tt a o b tu v o n u tr id o s y e n tu s ia s ta s aplanso.s, a d e m á s , in te r p re ta n d o A s tu r ia s y S e g u id illa s de
A lb é n iz , v ié n d o s e o b lig c d o a a m p lia r a ú n e l p r o g ra r m a .
—
Ayuntamiento de Madrid
CARLO S
I .A V IN
t r o F . C u e sta.— F ila rm ó n ic a C e n tro V á lle n s e , d e V a lí
d e U x ó (73 p la z a s ) ; ¡ V i v a V a le n c ia !, paso d o b le, m a e s ­
t r o P e ii e l la ; B n i i x e s e n l'h o rta , p o e m a s in fó n ic o .— L ir a
C a s te lio n e n se , d e V illa n u e v a d e C a s te lló n (7 6 p l a z a s ) ;
L o c a n t d e l v a le n c iá , paso d o b le, m a e s tro S o s a ; C o b la s de
m a Ierra , m a e s tro P a la n B o ix .— U n ió n M u s ic a l, d e L i­
ria (75 p l a z a s ) : N i t d e fa lle s, p aso d o b le, m a e s tr o G o d o y ;
D a n g a d e A lb a id a , L o ball de n a n o s, Q u a d r o s U eva n tin s,
m a e s tro L ó p e z C h a v a rri.— B a n d a M u n ic ip a l d e V a le n ­
c ia (82 p la z a s ) : L 'e n tr á d e la M u r ir o , U n a n i t d’A lb a e s ,
S ’e s c h o p a ... h a sta ¡a .M o m a , p o em as sin fó n ic o s, m a e s tre
G in e r.
A la F ie s ta d e ¡a M ú s ic a sig u ió la F ie s ta d e ¡a D a n za .
C o m en z ó e l f e s tiv a l c o n u n b r illa n te desfile.
A c o n tin u a c ió n a p a re c ie ro n so b re el ta b la d o lo s “ P o r r o t s u H o m e s de la F o r q a ” , de S illa , u n c o n ju n to de
d ie z e je c u ta n te s q u e b a ila r o n u n a d a n z a q u e s ir v e de
p r e te x to p a r a f o r m a r v a r io s c u a d ro s p lástico s.
E l “ B a ll deis B a s f o n e ts ’’, d e A lg e m e s í, c o n ju n to de
11 e je c u ta n te s , f u é a s im is m o su m a m e n te in te re sa n te .
F.l “ B a ll d e is T o r n e j a n t s " d e S u eca, c o n ju n to d e 200
e je c u ta n te s , b a iló u n a d a n z a o to rn e o , e n tr e lo s c a b a ­
lle r o s c r is tia n o s y lo s in d íg en as.
(C h ile)
E N R IQ U E
SÜ RO
L a s " D a n q a s d e X á t i v a ” , e je c u ta d a s p o r 16 h o m b rc f
y 16 m u je re s , d e c a r á c te r típ ic a m e n te v a le n c ia n o , f u e ro n
a.sim ism o o b je to d e g r a n d e s a p la u so s.
L a ‘'D a n q a d e is N a n o s ” p o r 6 c a b e z u d o s, de h e rm o s a
y a r tís tic a f a c tu ra , es u n a especie d e m in u é.
C o m o n ú m e r o fin al, a p a re c ie ro n e n e l a m p lio ta b la d o
c ie n to c a to rc e e je c u ta n te s , d a n d o u n a in te n s a n o ta de
c o lo r q u e e n tu s ia s m ó a l n u m e ro s ís im o público.
(C h ile)
N u e s tr a b a n d a tr iu n f ó , c o m o sie m p re , o t a l v e z m e jo r
que n u n ca, e n la d if íc il la b o r d e e s te p r o g ra m a , a g a s a ­
ja d a p o r u n p ú b lic o e n tu s ia s ta q u e lle n a b a p o r co m p leto
la sa la.
A lo s so n e s d e d u lz a in a s y ta m b o rile s c o m e n z a ro n las
d a n z a s : el “ U i d o s ” , la “ D a n g a d e l Q u a t r e ”, " U i
d o tz e ” , “ D a n g a d e P r im a v e r a P a r e l l a ” , N a q u e r a v e l la " , “ D a n g a d e P a n a d e r o s ” , F a n d a n g o s , jo t a s , etc.
T e rm in a d o e l f e s tiv a l d e la D a n z a , la b a n d a d e la
U n ió n M u r ic a l d e V a le n c ia , e je c u tó v a r ia s piezas, sien d o
L o s p ro fe s o re s in v ita d o s se d e s h ic ie ro n e n elo g io s de
la c o h e s ió n d e la B a n d a y d e la p e ric ia de su e m in e n te
d ire c to r.
SEM A N A
En
e l P u e b lo
V A L E N C IA N A
E s p a ñ o l d e la
E x p o sic ió n ,
se c e le b ró
la P 'iesta d e la M ú s ic a V a lc n c ia m .
C o m e n z ó c o n u n c o n c ie rto a c a r g o d e la tip le a ro n d a lla ,
D e s p u é s d e s fila ro n la s b a n d a s : U n ió n M u s ic a l d e V a ­
len cia, a lo.s a c o rd e s d e l p a so d o b le l'i c to r i a B a q u e s, del
d ir e c to r d e la b a n d a , d o n B a ld o n ie ro R o ig . F ila rm ó n ic a
C e n tro V á lle n s e , d e \ 'a l l de U x ó , b a jo la d ire c c ió n dcl
m a e s tro J o a q u ín R a m b la , y a lo s sones d e M a n to n e s y
C la ve le s, d e P e ñ a lh a . L ir a C a ste lio n e n se , d e V illa n u e v a
y C a s te lló n , c o n s u d ir e c to r, d o n J a im e F a y o s , e in te r ­
p re ta n d o V U len a , de M a rq u iu a . U n ió n M u sic a l, d e L iria ,
d ir ig id a p o r d o n M a n u e l L ó p e z V a r e la , y to c a n d o la
m a rc h a f ra n c e s a S a l u ’c m , B é lg ic a . Y , p o r ú ltim o , la
B a n d a M u n ic ip a l d e \'a ! e n c i a , q u e d ir ig e e l m a e s tro don
l.u is A y lló n , y que in te r p r e tó L o c a n l d e l va le n c ia , de
P e d r o S osa.
T e rm in a d o e l desfile d ió c o m ie n z o e l c o n c ie rto , se g ú n
el p r o g ra m a a n u n c ia d o :
U n ió n M u s ic a l d e V a le n c ia (50 p la z a s ), E l fa lle ro ,
p aso d o b le, m a e s tro S e r r a n o ; D a n c e s V a le n e ia n c s, m a e s ­
ALBERTO
NEPOM UCENO
—
Ayuntamiento de Madrid
85
A LE JA N D R O
G A R C IA
CATURLA
{C uba)
n r M UERTO
ALLEND E
tC h ile )
c o re a d o p o r el p ú b lico cl H im n o R e g io n a l \ ' ’a le n c ia n o
E l g e n tío q u e lle n a b a la P la z a M a y o r, p re m ió c o n n u ­
tr id a s o v ac io n e s a lo s in té rp re te s .
C o m o d ig n o c o m p le m e n to d e la F ie s ta de la D a n z a
tu v o e f e c to u n a n o ta b le c o n fe re n c ia e n e l P a la c io de
P ro y e c c io n e s de la E x p o s ic ió n , d e s a rro lla n d o el te m a
L a D a n z a V a le n c ia n a , n u e s tro d istin g u id o c o la b o ra d o r y
e m in e n te m u sic ó lo g o , d o n E d u a rd o C h a v a rri,
P rin c ip ió d e s c rib ie n d o lo q u e e s la d a n z a y lo s d ife re n ­
te s asp e c to s q u e p u e d e p r e s e n ta r , p a r a a s í c ir c u n s c r ib irla
e n la m a n if e s ta c ió n p o p u la r. H a c ie n d o r e la c ió n d e la s
c a r a c te r ís tic a s p ro p ia s d c la v a le n c ia n a , d e s c rib ió lo s in s ­
tr u m e n to s p ro p io s q u e in d u d a b le m e n te c o n tr ib u j'e ro n a su
c re a c ió n , c l a m b ie n te y to d o s lo s d e m á s d e ta lle s co m ­
p le m e n ta rio s q u e le d a n r u c o lo r propio.
F in a lm e n te , p a r a d e m o s tr a r la r e la c ió n d e la d a n z a
co n la c a n c ió n q u e ie in s p ira , y ¡a f o r m a que to m a al
s e r e s tiliz a d a , f u e ro n in te r p re ta d a s a l p ia n o v a r ia s d e la s
m á s típ ic a s , c a n ta d a s d e sp u é s co n su m o g u s to p o r l a d is ­
tin g u id a e s p o sa d e l c o n fe re n c ia n te , y b a ila d a s p o r dos
p a r e ja s d e n iñ o s.
LA
SEM A N A
SUECA
E n el P a la c io d e P ro y e c c io n e s d e la E x p o sic ió n , t e r ­
m in a r o n lo s fe s tiv a le s tu e c o s co n u n C o n c ie rto sin fó n ico
en el q u e c o la b o ró e l O r f e ó n O . D . d e U p sa la .
E n p r o g r a m a f ig u r a b a n ; S in fo n ía niUii. 3 e n m i m a y o r.
d c H u g o A lfv e n , d e ritm o viv az, p o p u la r y a le g r e el
p r im e r tie m p o , d e b e lla m e lo d ía el A n d a n te , á g il d e n tro
M TRO . JU A N B A LC E LLS
D ir e c to r d c l “ O r fe ó C r a c íe n c "
d e la s n o rm a s c lá s ic a s el P r e s to , y b rilla n te , a u n q u e d e ­
c a ig a a lg o e l v a lo r d e la s id eas, e l F in a l; u n a C a n c ió n
de K u r t A tte n b e r g , p a r a c o ro y o rq u e sta , dos C a n cio n es
p o p u la re s, de O , L iiid b e rg y la titu la d a U n d ía d e M a y o
(que o b tu v o u n g r a n é x ito e n e l c o n c ie rto a n te r io r ) , de
E . S jo g re n , c a n ta d a s e x q u is ita m e n te p o r la s o p ra n o G ert r u d P a ls ü ii- W e tte r g r e n ; el p o em a E l j o v e n S e ñ o r S te n
S tu r e , d e H u g o A lfv e n p a r a b a r íto n o c o ro y o rq u e s ta
( s o lis ta E . L a rs o n ), y la r a p s o d ia su e c a L a f i e s t a d e S a n
J u a n , d e l p r o p io H u g o A lfv e n ,
S e a |)la u d ió co n in te ré s e l só lid o v a lo r m u sic a l d e e s­
ta s o b ra s, d ir ig id a s m a g is tra lm e n te p o r H u g o A lfv e n
LA
SEM A N A A LEM ANA
C o n m o tiv o d e lo s m ú ltip le s f e s te jo s c e le b ra d o s p o r
la c o lo n ia g e r m a n a e n el g r a n C e rta m e n , v in o e x p ro fe s o
de H a m b u r g o ei re p u ta d o o r g a n is ta W a l t e r D r w e n s k i,
y a co n o cid o de n u e s tr,i p ú b lico , p a r a e je c u ta r u n c o n ­
c ie r to e x tr a o r d in a r io co n e l ó r g a n o m o n u m e n ta l G u a r ro W a l c k e r d e l P a la c io N a c io n a l d c la E x p o sic ió n .
E li e l p r o g r a m a fig u ra b a n o b r a s de B a c h , H a iid e l, B u x teliude, M o z a rt, R h e iiib e rg e r, M a x R e g e r, G r a b e n y
K a r g - E l e r t, q u e p e r m itie r o n a l c o n c e rtista u tiliz a r d ig n ain eiitc to d o s lo s m ec a n ism o s y r e g is tr o s del g r a n in.strum en fo , m e re c ie n d o e l a p la u s o d e l público.
C o m o fin al, im p ro v is ó u n a to c a ta so b re u n te m a p o ­
p u la r, n o p u d ién d o se d e c ir que fu e s e bien i n t e r p r e t a d o ;
y a que d o m in ó m á s e l v irtu o s ism o d r a m a tiz a d o q u e el
se n tim ien to .
M ERCED ES STRO BEL
S o p ra n o
86 —
Ayuntamiento de Madrid
M IR O . A . P E R E Z M O Y A
D ir e c to r d e l “ O r fe ó d e S a n s ”
Fonografía
L a C o m p a ñ ía d e l G ra m ó fo n o , h a p u b lic a d o ú ltim a m e n ­
te u n a se rie de d isc o s n o tab les. E n tr e la.s m á s d e s ta c a n ­
te s p re sio n e s fig u ra n la s d e l c é le b re te n o r T ito S ch ip a,
t a n a p re c ia d o p o r e l p ú b lic o csi>auol.
E l n o ta b le v io lin is ta H e if e tz h a im p re sio n a d o E stro
H ita, d e l m a e s tro P o n c e , y V a ls B h ie lte , d e T r ig o , con
la p u re z a y b r illa n te z que c a r a c te r iz a n la s eje c u c io n e s
d e e s te e x c e p c io n a l v irtu o so .
E n tr e la s re p ro d u c c io n e s d e o b r a s sin fó n ic a s , m e re c e
a te n c ió n p r e fe re n te la S in fo n ía n ú m . 1 e n d o m e n o r .
op. 68, d e B r a h m s , in te r p r e ta d a p o r la a d m ira b le O r ­
q u e s ta S in tó n ic a d e F ila d e lfia . E s t a a g ru p a c ió n a r tís tic a
in im ita b le , lia p u e s to e n la e je c u c ió n de la o b r a d e B ra h m s
to d o e l c u id a d o y to d a la m a e s tría q u e h a n h ec h o c é le ­
b re s su s au d icio n es, b a jo la a d m ira b le d ire c c ió n d e S to k o w s k y . E s t a im p re s ió n e s d ig n a d e to d o elo g io , p o r la
c la r id a d co n q u e h a n sid o re c o g id o s to d o s lo s m a tic e s
d e la in íe rp re ta c ió n .
E1 p ia n is ta F e d e r ic o L am o n d , e n dos d isc o s ( A B 495
y 4 9 6 ) in te r p r e ta la S o n a ta d e la b e m o l, op. IIO (B e e ­
th o v e n ), de u n m o d o so b e rb io , q u e a f irm a la f a m a d e que
g o z a este a r tis ta .
A lf re d o R o m e a , g u it a r r i s ta d e re c o n o c id o b u e n g u sto
y de re fin a d a se n sib ilid a d , in te r p r e ta dos co m p o sic io n e s
b e llís im a s ; P a v a n a ( T á r r e g a ) y M a r c h a ( S o r ) , e n la s
q u e so n d e a d m ir a r la m a e s tr ía d e su s re sp e c tiv o s a u to ­
r e s y la s e x c e le n te s fa c u lta d e s d e l e je c u ta n te .
A d e m á s d e n o ta b le s im p re sio n e s d e l O r f e ó n P a m p lo ­
n é s y d e l O r fe ó n d e C ie g a s d e S a n ta L u c ía , la C o m ­
p a ñ ía d e l G r a m ó fo n o p u b lic a u n d isc o ( A A 163) que
sin d u d a a lc a n z a rá e x tr a o r d in a r ia difu.sión, pues se t r a ­
t a d e u n a im p re s ió n de t .T I c r e u R ie r a y E l C a n i d e is
O c e lls, a c a r g o d e l O r fe ó C atalá.
I .a u r itz M e lc h io r. que e n B a rc e lo n a aca b a m o s d e o írlo
co m o te n o r n o ta b ilísim o , d e v o z e x te n s a y du lce, se
h a e s p e c ia liz a d o e n la in te r p re ta c ió n d e la s o b r a s de
W a g n e r , C o n la c o o p e ra c ió n d e d ic h o a rti.sta, n o s o fre c e
L a v o s d e s h A m o u n a e x c e le n te in te r p re ta c ió n d e L o h e n g rin . H e aq u í o tr o d isc o m u y estim ab le.
S o n ta m b ié n d e m e n c io n a r la s im p re sio n e s d e la s z a r ­
zu e la s A g u a , A s u c a r ilto y A g u a r d ie n te , E l R o m e r a l y
L o s C la ve le s, c ii su s m á s c e le b ra d o s p a s a je s y a b a s e de
n o ta b le s in té rp re te s .
F in a lm e n te , c o rre s p o n d e n a e s ta s ú ltim a s ed icio n es de
la c ita d a m a r c a , la im p re sió n d e g ra c io s o s cu p lés y b a i­
lab les, (¡ue sin d u d a h a r á n la s d e lic ia s d e l p ú b lic o aficio­
nado'. D e n tr o d e este am e n o g é n e ro d e im p re sio n e s, es
d ig n o de m e n c ió n el e h a rle s tó n T o knovo y o u in to lo v e
( A E 2772) de m e lo d ía d u lc e y d e g ra c io s o ritm o .
A c a d e m ia
Farga
R a m b la C a ta lu ñ a . 114- T e lé fo n o 7 £ 163
Publicaciones recibida
R e z ñ s ía M u s ic a l C a ta la n a.— E l n ú m e ro d e o c tu b re , p u ­
b lic a e n tr e o tr o s in tere.san tes t r a b a jo s u n a im p o rta n te
a p o r ta c ió n a la p o lé m ic a co m e n z a d a so b re el O r g a n o , de
C h a rle s T o u rn e m ire , q u e se t i t u l a : D e la u lilila t d e les
in a n ife s ta c io n s o r g a n is tiq u e s jo r a d e l'esg lésia .
V ib r a c io n s .— S u ú ltim o n ú m e ro d e o c tu b re , d e d ic a su
a itíc u lo d e fo n d o a ¡ 'E d ito r ia l d e M ú s ic a C a ta la n a ; p u ­
b lic a ta m b ié n a p re c ia b le s tr a b a jo s de A . M e n é n d e z , J u a n
B e rn c t y J . D o n cel.
M u s ic a l M e r m e s .— E l n ú m e r o d e o c tu b re re p ro d u c e
e! m ism o c ita d o a r tíc u lo d e J . M . F e r n á n d e z ; in s e rta
o tr o d e R . P a r r a m ó n , E l caos d e l d ia p a só n , m u y bien
o rie n ta d o .
B o le tín M u s ic a l, d e C ó rd o b a . — E n el n ú m e ro de
a g o sto , a p a re c e u n in te r e s a n te a r tíc u lo d e J- S u b irá
so b re la Z a r z u e la esp a ñ o la e n la se g u n d a m ita d d e l s i­
g lo X V H Í . y o tr o titu la d o , E t f i n d e lo s O r g a n o s, de
J . M . F e rn á n d e z , q u e bien p u d ie r a e n g a r z a r s e e n la p o ­
lé m ica in ic ia d a a q u í so b re e s te in stru m e n to .
M u sic a lia , d e la H a b a n a .— E n e l n ú m e r o d e se tie m b re o c tu b re , d e s ta c a n lo s a r t í c u l o s : E l E g lo X X h ijo d e l s i­
g lo X I X , p o r A . S a la z a r ; H é c to r V illa - L o b o s , p o r
I. S c h w e r k e ; E l c o n c e rtó para cla v ic é m b a lo de M . de
P a lla , p o r F . L liu r a t. E l fi n e x a r tis tic o e n e l a r le p o ­
p u la r. p o r C. C h á v ez.
D iso n a n c ia s, de B u e n o s A ire s .— E s ta r e v is ta d e m a tiz
m o rd a z y co m b ativ o , e n su n ú m e ro d e ju lio -a g o s to , d e ­
d ic a a r tíc u lo s a l P r i m e r cen ten a rio d c l G u ille rm o T e l l de
R o s in i y n u e s tr o g r a n i7;«í>ífníe m u sic a l, a d e c ir V erd a d e s
a m a r g a s a p ro p ó s ito d e l ta n g o y la c u ltu r a m u s ic a l a rgeiitin a , y p ic a n te s c o m e n ta rio s so b re C r ític a M u sic a l,
so b re L a m o r a l d e c ie r to s a rtis ta s, etc.
L a R a s s e g n a M u s lc a le , d e T o rin o .— D e l n ú m e ro de
o c tu b re . D e s ta c a n los a r tíc u lo s de S . F . M a lp ie ro , A . T e s sie r, G , O r to la n i y H , P ru n ié re s , d ed ic a d o s a M o n te v e rd i.
L e M o n d e M n s ic a le , d e P a r is .— E l n ú m e r o d e l 31 de
o c tu b re , c o n tie n e in te re sa n te s a r tíc u lo s so b re el* ó rg a n o
y e l c a n to , firm a d o s p o r e r u d ito s m u sic ó g ra fo s.
M o iu - M u s ., de R o m a .— D e los n ú m e ro s de o c tu b r e d e s­
ta c a el a r tíc u lo C h ie s a r te a tro , r e fe re n te a S p o n tin i.
M u s iq u e e l I n s ln im c n is , d e P a r is .— L o s n ú m e r o s de
o c tu b re , p u b lic a n a rtíc u lo s té c n ic o s y s u a m p lia in f o r ­
m a c ió n de c o stu m b re .
B o le tín de ¡a F . E . d e M a e s tr o s D ir e c to r e s de O rq u e sta
y P ia n is ta s .— E n lo s n ú m e ro s d e se tie m b re -o c tu b re , fi­
g u r a n a r tíc u lo s firm a d o s d e J o s é L a ss a lle . M . H e rn á n d e z ,
J . M a rtín e z , A . L a p u e r ta , etc.
S O L F E O - P IA N O - V I O I.I N - V IO L O N C E L O G U IT A R R A - M A N D O L IN A - A R P A - C A N T O
C O M P O S I C I O N (A rm o n ía , C o n tra p u n to , F u g a ) E tc .
A p e r tu r a d e c u r s o s to d o s lo s m eses in c lu so lo s d e v e r a n o — E x á m e n e s e n ju lio y se p tie m b re .— C la.ses de p e r fe c c io ­
n a m ie n to .— C o n c ie rto s d e alu m n o s.— C e rtific a d o d e c a p a c id a d a fin de c a r r e r a .—E s tu d io s esp e c ia le s p a r a c o n c e r­
tis ta .— S e sio n e s de E s tu d io y C o n c ie rto s p o r el c o n ju n to in s tru m e n ta l. M U S I C A P R O A M O R E A R T I S
—
Ayuntamiento de Madrid
87
T o n o s
E l p re s e n te e s tu d io obedece, fu n d a m e n ta lm e n te , a la
n e c e s id a d d e p r e c i- a r !a d ife re n c ia q u e e x is te e n tr e lo s
co n c e p to s d e T O N O y M O D O . S e p ro p o n e estab lecer,
e n u n lig e ro b o sq u e jo , c l v e r d a d e r o sig n ificad o , m á s u r ­
g e n te h o y q u e n u n c a , d c e s to s d o s co n c e p to s ta n la m e n ­
ta b le m e n te c o n fu n d id o s
C o m o ad e m á s d e l tra d ic io n a lis m o esco lástico , inadapta b le a la s n ece sid a d e s m o d e r n a s y i|ue tie n d e , p o r con'ig u ie n te , a d e s a p a re c e r, e x is te n la s te n d e n c ia s n a c io n a ­
lis ta y u n iv e r s ita lis ta q u e se o c u p a n , e n tr e o tr a s cosas,
d e la s m o d a lid a d e s a n tig u a s y m o d e rn a s, resp cc tiv am erite , conviene, p a r a e v ita r c o n fu sio n e s , p u n tu a liz a r lo que
e s M o d o , p a r a d is tin g u ir lo d e lo q u e en te n d e m o s o d e ­
b em o s e n te n d e r p o r T o n o .
Y a q u e som os lo s p rim e ro s e n re c o n o c e r que esa s dos
te n d e n c ia s, la n a c io n a lis ta y la u n iv e rs a lis ta , n o e stán
a u n b ie n d efin id a s e n tr e n o s o tro s, a n te s d e p ro se g u ir,
cre e m o s ú til s e ñ a la r la s c a u s a s que m o tiv a n la d e s o rg a ­
n iz a c ió n de los e le m e n to s q u e in te g r a n d ic h o - núcleosE s a s c a u s a s so n , en n r im e r lu g a r, la h o s tiliz a c ió n del
C o n s e rv a to rio ( la " r e f r i g e r a d o r a o fic ia l" d o n d e e s tá n
c u c o n g e la c ió n d e sd e h a c e m u ch o tie m p o , la s ideas
m u sic a le s d e ép o cas y a p a s a d a s ) ; e n se g u n d o lu g a r, la
d isp e rs ió n m o ra l, p o litic a , re lig io s a e in te le c tu a l e n que
v iv im o s, c a r a c te r ís tic a d e la h o r a a c tu a l y c a u s a p r in ­
cip a lísim a d e la in e s ta b ilid a d e s p iritu a l, que es sig n o de
ia n u e v a g e n e ra c ió n y c u y a s co n secu en cias so n la d e s­
u n ió n , e l te m o r y la d e sc o n fia n z a que se tie n e n e n tr e s'
lo s m ú sico s.
T o d a la n u e v a g e n e ra c ió n , e x c e p tu a n d o lo s d isc íp u lo s
fieles a la d ich o sa " r e f i- ig e r a d o ra " , se o c u p a d e los m o ­
d o s : lo s n a c io tia lista s , de la s e s c a la s p c n tá fo n a s y, p o r
e x te n - ió n , d e los m o d o s g r ie g o s y g r e g o r ia n o s ; los u n i­
v e rs a lis ta s , a d e m á s d e p r o f u n d iz a r y d e s c ifr a r lo s e n ig ­
m a s (lo la a r m o n ía m o d e rn a , se p re o c u p a n p o r co n o c e r
la d iv e rsid a d de mcxlos q u e e l c r o m a tis m o e n c ie rra .
O b r a d c l c r o m a tis m o e s la c o n fu sió n d e lo s té rm in o s
’l o n o y M o d o ; p u e s a n te s de que se g e n e r a liz a r a sii e m ­
p le o n o se p r e s e n ta r o n e a s d u d as. A h o r a la n ecesid ad
o b lig a a e s ta b le c e r, la (u fe re n c ia e n tr e T o n o y M odoE l p re c e p tism o n o s e n s e ñ ó q u é m o d u la c ió n e s el c a m ­
bio d e "T o n o v d c M o d o , su c ed ien d o c o n b a s ta n te f r e ­
cu e n c ia que e n co m p o sic io n e s q u e n o c a m b ia n ni una
sol.a v e z d e N fodo y si v a r ia s veces de T o n o , se d ije r a
q u e m o d u láb am o s. E r a m u y fre c u e n te e sc u c h a r de b oca
de n u e s tro s m a e s tro s .|ue n i l a G re c ia , n i la I g le s ia c r is ­
tia n a . c o n o c ie ro n la n w d u la e ió n y a u n h a y t r a ta d is ta s de
p rim e r o rd en que así lo d e c la ra n .
O b lig a d o s a r a z o n a r so b re este tó p ic o , n o s e n c o n tr a ­
m o s q u e la G re c ia a n tig u a , q u e c o n ta b a e n tr e su s p r o ­
v in c ia s 1a L id ia, la J o n ia , la ü ó r i d e , la F r ig ia , la F.ólide,
co n o ció y p ra c tic ó o c h o M o d o s (|ue c o n o cem o s au n con
la s d en o m in a c io n e s de L id io , D o r io , F r ig io . M ix o lo d io y
su s re sp e c tiv o s “ h ip o s ” , u n o d e los cu ales— e l h ip o frigio— fu é d e n o m in a d o J o n io .
S a b e m o s asim ism o , p o rq u e lo a s e g u ra n e s c rito r e s de
la liélad e, e n tr e e llo s I’la tó n . q u e se s e rv ía n d e sus m o ­
d o s co m o d e u n r e c u r s o p a r a d a r a la d ic c ió n y én fasis
de los o ra d o re s , s e g ú n la s c irc u n s ta n c ia s , el m a tiz r e ­
q u e rid o p o r la s n ece sid a d e s d e l d isc u rso .
A c e p ta d a s e s t a ; c o n s id e ra c io n e s, n u e s tr a s c o n clu sio n es
so n c a te g ó r ic a s : lo s g rie g o s c o n o c ie ro n y p ra c tic a ro n
la m o d u lació n . L o m isin o p o d em o s d e c ir d e la Ig le sia
y
M o d o s
lo m a n d o , a l a z a r , c u a le s q u ie ra de la s ép o c a s a m b ro sia iia, g r e g o r ia n a o d c G la r e a n o ; q u e ta m b ié n la co n o cie­
r o n y p ra c tic a ro n .
S i h a c e m o s u n ra z o n a m ie n to a n á lo g o p a r a ju z g a r
n u e s tr a ép o ca, to m a d a d e sd e e l m o m en to e n q u e , d ese c h a n ­
d o lo s v ie jo s m o d o s, f u e ro n a c e p ta d o s c o m o ú n ic o s e le ­
m e n to s p a r a r e a liz a r la o b ra a r tís tic a , el m o d o L id io
g rie g o , q u e e n lo su cesiv o fu é e l m o d o M a y o r, y e l H ip o d o rio , ta m b ié n g rie g o , y q u e m e d ia n te la a lte ra c ió n a s ­
c en d e n te d e ?u sé p tim o g r a d o d e te rm in ó e l m odo M e n o r,
c o n c lu ire m o s q u e ; lo s g r ie g o s , c o n tr a ria m e n te a la o p i­
n ió n de la m a y o r p a r te d e los d id á c tic o s c o n te m p o rá n e o s,
c o n o c ie ro n y p ra c tic a ro n , m á s a m p lia m e n te q u e n o so tro s
la m o d u la c ió n , p u e s to q u e d isp o n ía n y u tiliz a b a n p a r a su
a r t e m u sic a l d e o c h o m odos, y q u e n u e s tra ép o ca, que
n ie g a q u e lo s g rie g o s la h u b ie r a n con o cid o , es la q u e p r e ­
c is a m e n te p o r u n a curio.sa iro n ía , n o la co n o ce ni p ra c tic a
e n to d a s u m a r a v illo s a am p litu d , y a q u e c a m b ia r de
u n o a o tr o d e lo s d o s ú n ic o s m o d o s (e l M a y o r y el
l í c n o r ) , a u n q u e e s m o d u la r, n o es h a c e rlo d c a c u e rd o
co n la v a r ie d a d in fin ita d e n u e s tra p sic o lo g ía h u m a n a ,
q u e a lc a n z ó m á s a m p lia in te r p re ta c ió n m e ló d ic a y e s té ­
tic a en lo s o c h o m o d o s q u e f ijó el g e n io g rie g o .
L o q u e n o p u d o r e a liz a r la G recia, n i ta m p o c o la
I g le s ia d u r a n te su s tr e s e ta p a s , p o r d e s c o n o c e r " e l te m ­
p e r a m e n to ” fu é c a m b ia r d e to n o . E s te r e c u r s o e stétic o
a u n q u e im p o rta n te p o rq u e d a a l a r t e d e la m ú s ic a e le ­
m e n to s d e e x tr a o r d in a r ia b e lle z a , n o creem o s, n i p o r
u n in sta n te , q u e p u e d a c o m p a ra rs e , e sté tic a m e n te , con
la v a r ie d a d in fin ita d e m a tic e s p sic o ló g ic o s (|u e p e rm ite
la v e r d a d e r a m o d u lació n , r e a liz a d a c o n el r e c u rs o m o ­
d e r n o d e c a m b ia r d e lo n o u n m o d o , a n tig u o o m o d ern o ,
c u a lq u ie ra q u e sea, e ii u n m o m e n to dadoH e a q u í la c a u s a fu n d a m e n ta l q u e d e te rm in ó a los
m ú.sicos d e la s g e n e ra c io n e s p r ó x im a p a s a d a y p re se n te
re s p e tu o s o s del clasicism o , a n te s d e a c e p ta r d e p la n o
los a tre v im ie n to s a rm ó n ic o s d e la s n u e v a s c o rrie n te s
m o d e rn ísim a s, p a r a p r e f e r ir a lo s m o d o s M a y o r y M e ­
n o r lo s m o d o s a n tig u o s , a p ro v e c h a n d o su d iv e rsid a d dc
m a tic e s y, p o r c o n sig u ie n te de b e lle z a e n su s c o m b in a c io ­
nes y u n ié n d o lo s a lo s n u e v o s e fe c to s (|u e se o b tien en
co n la ro n u /a c ió t! (D o h n a n iy , B á rto k , K o d a ly , etc.) con
el p r o p ó s ito d e r e a liz a r u n a o b r a de a r t e q u e, n e c e s a r ia ­
m en te, h a d e se r, e n te o ría , y lo e s e n la p rá c tic a , m ás
lic a e n c o lo rid o y r e c u r s o s a u n q u e r e s u lte d e " f a c tu r a
c lá s ic a " y a rc a iz a n te .
H e c h a s e s ta s a c la ra c io n e s , p r e g u n ta m o s : ¿ E s lo m is ­
m o T o n o q u e M o d o ? ¿ N o e s n e c e s a rio d e sd e lueg o ,
o b lig a d o s p o r el im p e ra tiv o d e u n a n h e lo d e tie m p o n u e ­
v o, d e te r m in a r c la ra m e n te la d ife re n c ia e n tr e e s to s dos
co n c e p to s?
N o re n e c e s ita n , a n u e s tro ju ic io , p e n e tra c ió n m u y
a g u d a y c o n o c im ie n to s m u y p ro fu n d o s p a r a c o m p re n ­
d e r (|iie lo s dos co n cep to s, n o só lo im p lic a n ideas d iv e r ­
sas, sino q u e h a s ta d e n o ta r, o p e ra c io n e s m usicale.s c o n ­
t r a r i a s e n su e s e n c ia ; de ah i, pues, (|u c se im p o n g a la
n e c e sid a d d e p u n tu a liz a r e.stos co n cep to s, ta n to m á s c u a u lo q u e so n la b a s e d e to d a la e s p e c u la c ió n y d c to d a la
te o r ía m u sic a l ccm tem ixjráneas.
i9
P r o c u r a n d o a b a r c a r lo s co n c e p to s d e l p a sa d o , e n p u n ­
to a m o d o s g rie g o s y e c le siá stic o s, co n la s id e a s conle in p o rá n e a s , e n p u n to a e s c a la s su g e rim o s la s sig u ie n te s
d e f in ic io n e s ; M o d o e s la d isp o sició n p a rtic u la r d e lo s
i
88 —
Ayuntamiento de Madrid
in te r v a lo s m u s ic a le s q u e d e te r m in a n u n a escala. T o n o es
la in te r p r e ta c ió n d e u n m o d o , su p e d ita d a a u n o d e los
so n id o s d e u n s is te m a m u sic a l.
A s í, h a b r á ta n to s m o d o s, c u a n ta s se a n la s d isp o si­
cio n es p a r tic u la r e s q u e p u e d a n d a r s e a lo s in te rv a lo s
m u sica le s d e u n a o c ta v a ; e s d e c ir, h a b r á ta n to s m odos,
c u a n ta s g a m a s o e s c a la s p u e d a n co n ceb irse . C la r o está
que e s ta d e fin ic ió n n o so la m e n te a b a r c a lo s m o d o s g r i e ­
g o s, lo s e c le s iá stic o s , el M a y o r y el M e n o r y la s d iv e r ­
sa s g a m a s de to d o s lo s p u eb lo s, sino que ta m b ié n co m ­
p re n d e to d a s la s o rg a n iz a c io n e s (e sc a la s, g a m a s , m odos),
q u e el c a p ric h o o e l g e n io d e u n a r t i s t a p u e d a im a g in a r
n c r e a r , p o r m u y e x ó tic o s que se le s su p o n g a .
L o ese n c ia l p a r a q u e e x is ta u n m o d o , a u n q u e se a en
E j e m p l o Ho .
y b em o les ( in s tru m e n to s d e a r c o , p o r e je m p lo ) h a b r á
2 1 ; en e l sis te m a d e -iie sise isav o s d e to n o , h a b r á 9 6 ; en
el s is te m a d e d o za v o s d e to n o h a b r á 7 2 ; y a s í su c e ­
siv a m e n te . L a f ig u ra 2 m u e s tr a p o r e je m p lo
el m odo
L 'rig io c u u n to n o d e D o , d e R e y d e F a .
F ijo s , p u es, e s to s co n cep to s, s u e je rc ic io n o s lle v a a
e s ta b le c e r lo s v e rb o s que c o n n o te n su s re sp e c tiv a s ac c io ­
nes ; a s í, d ire m o s ( lu e : M o d u la r e s c a m b ia r d e m o d o j'
T o n iú a r e s c a m b ia r de T o n o u n m ism o M o d o .
T r e s son la s p o sib ilid a d e s m u sic a le s q u e e n t r a ñ a n las
acc io n e s d e to n u la r y m o d u l a r :
1.“ M o d u la r, c o n s e rv a n d o el m ism o T o n o . P o r e je m ­
p lo , p a s a r d e l M o d o M a y o r e n T o n o d e D o , a l m o d o
M e n o r, e n to n o d e D o , com o e n e l e je m p lo ,3.
1.
2 T
■©- 3 1 :
O
E j e m p l o Ko, 2 . -(Modo E r i g i ó
g r i e g o en t o n o d e E o , de R e , y d e E a . )
_n
■q
Q -
O
o
ir. P O
.S .
( M o d u l a r c o n s e r v a n d o e l mi smo t o n o . )
E j e m p l o ITo, 3»
de Eo a d o .
t?Q cy-
d-e- *-> ^
ü
( T o n u l a r \ m m i s mo m o d o , )
E j e m p l o H o . A-,
d e Do a S o l »
( M o d u l a r y a l mismo t i e m p o c a m b i a r d e t o n o . )
€ ■ tff 1
E j e m p l o H o , 5*
d e Do a l á .
( M o d u l a r d e Modo l i d i o
E j e m p l o H o . 6 . ,, 9
(ambos en t o n o de
q
o
rv Q *■'
im e.stra im a g in a c ió n , e s d efin ir y p re c isa r, sin eq u ív o co
p o sib le lo s in te r v a lo s m u sic a le s q u e c a r a c te r iz a n sus
" g r a d o s ” . L a fig u ra l m u e s tr a a lg u n o s ejem p lo s.
I .a d e fin ició n q u e p ro p o n e m o s d e T o n o , su p o n e la e x is ­
te n c ia d e M o d o y so la m e n te p r e c ir a la a lt u r a m ú sic a '
a q u e d e b e c o lo c a rs e su p r im e r g r a d o , e s to es, su " té c n io a ” . C la r o e s tá que h a y ta n to s totios d e u n m ism o m o ­
do, c u a n to s se an lo s so n id o s q u e c o n te n g a u n a o c ta v a ,
n o im p o rta c u a l se a e l sis te m a m u sic a l q u e se uso. A sí,
e n n u e s tro sis te m a d e d oce so n id o s te m p e ra d o s (c o n fu n ­
d ien d o so ste n id o s y b em o les) h a b r á d o c e to n o s p a r a c a ­
da m o d o : e n n u e s tr o sis te m a m a te m á tic o , d e so ste n id o s
_
^
•
'
a Modo f r i g i o . )
•
x r
-o -
2," T o n u la r u n m ism o M o d o . P o r eje m p lo , p a s a r del
M o d o M a y o r, e n T o n o d e D u ; a! m ism o M o d o M a y o r,
en T o n o d e S o l, c o m o p uede v e rse e n e i e je m p lo 4 ; y
3.“ M o d u la r y a l m ism o tie m p o c a m b ia r de T o n o .
P o r e je m p lo , p a s a r del M o d o M a y o r e n to n o d e D o al
M o d o M e n o r, e n to r n o d e L a ; o p a s a r d e l m o d o L id io
g r ie g o e n to n o d e D o a! m o d o F r ig io g rie g o e n to n o de
S o l. com o p u e d e v e rse e n los e je m p lo s S y 6.
L a a c c ió n d e m o d u la r p e rte n e c ió , en esen cia, a l p a sa d o
de n u e s tra c u l t u r a ; fu é típ ic a m e n te g r i e g a ; c a r a c te riz ó
to d a u n a ép o c a m u sic a l, s e g ú n pu ed e v e rse , p a r a n o c i­
t a r m á s q u e u n a so la a u to rid a d , e n to d a s la s a lu sio n e s
—
Ayuntamiento de Madrid
89
Vida
mu s i c a l
E S P A Ñ A
§ E l K o n s c r ts iu c k d e B e eth o v en , q u e, s e g ú n decíam os
e n n u e s tro n ú m e ro a n te r io r, h a sid o d e s c u b ie rto y c o m ­
p le ta d o p o r J u a n M a n é n , éste lo a c u b a d e e je c u ta r en
p ú b lico p o r p r im e ra vez e n la c a p ita l de H o la n d a .
A e s ta o b ra d e d ic a la c r ític a g ra n d e s e lo g io s a lg u n o s
d e lo s cu a le s re p ro d u c im o s.
D ic e E . K r a u s s . e n " I . ’E c h o ” d e A m s te r d a m : M a n é n
n o e s só lo la a u to r id a d a c tu a l m á s g e n ia l d e l v io lín , sino
ta m b ié n u n a de la s a u to r id a d e s m u sic a le s d e a h o r a m á s
g ra n d e s. T e n e m o s d e e llo la p ru e b a e n la m a ra v illo s a
la b o r de te r m in a r el n u e v o C o n c ie rto en D o d e B e e th o ­
v e n q u e n o s h a h e ch o o ír. N i u n so lo m o m en to ten em o s
la im p re s ió n d e o i r o tr a c o sa q u e el m á s p u ro B e e th o ­
v en y s in e m b a rg o , la s p á g in a s q u e el m a e s tro esp añ o l
h a d eb id o c o m p le ta r so n en n ú m e ro im p o rta n te .
H a y q u e p e n s a r q u e n a d ie se h a b ía a tr e v id o a e m p re n ­
d e r n n tr a b a jo , se m e ja n te y que el ú n ic o que o só h a c e rlo
50 a ñ o s a t r á s , f ra c a s ó la m e n ta b le m e n te " .
D e l " N ie u w e C o u r a n t” , d e A m .ste rd a m : E l K o n s e r ts tu c k d e B e e th o v e n e s u n a m e z c la de c o n c e n tra c ió n d o m i­
n a n te y d e f u e r z a jo v e n y fre s c a . L a p a r te dcl v io lín es
f u e rte m e n te c o n c e rta n te , m u y v io lin ís tic a ."
■ 'M aa sb o d e", d e R o t te r d a m : " D e s p u é s d e o ír el K o n s c r ts tu c k d e B e eth o v en , e s ta m o s d e a c u e rd o co n M a n é n
(le q u e n o s h a lla m o s a n te u n fra g m e n to au té n tic o .
L a la r g a in tro d u c c ió n , e l d e s a rr o llo , la re e x p o sic ió n de
los te m a s , la m elo d ía, to d o r e s p ir a el e s p íritu d e l M a e stro .
L a in stru m e n ta c ió n , e l a c o p la m ie n to d e lo s in stru m e n to s,
n o s re c u e rd a el C o n c ie rto e n R e d e B e e th o v e n " ,
D el “ H a n d e ls b la d " d e A m s te r d a m : " M a n é n h a r e s t a ­
b lecid o y a c a b a d o u n C o n c ie rto d e B e e th o v e n ; c o m p le ­
tá n d o lo h a h ec h o e s te t r a b a je d e lic a d o co n g r a n d e s c o ­
n o c im ie n to s y s e r ie d a d ” ,
fe P a b lo C a s a ls , el ilu s tr e m ú sico , f u é a g a s a ja d o cu m ­
p lid a m e n te p o r su s c o m p a ñ e ro s d e la A g r u p a c ió n E s p a
ñ o la de D ir e c to re s C o n c e rta d o rc s , a l d a r le a h o r a iw sosió n d e la p re sid e n c ia h ( in o ra r ia d e la en tid ad .
E s tu v ie ro n p re s e n te s b u e n n ú m e ro d e m a e s tro s b a r ­
celo n eses, y ta m b ié n n u e s tro s a m ig o s H u m b e r to A lle n ­
d e y A lf re d o W y ld , cuyos f u e ro n p a r tíc ip e s d e la fiesta
c o rd ia lís im a y b rilla n te .
§ E l y a p o p u la r P r e m io P a r r a m ó n a n u n c ia s u sé p tim o
a ñ o co n u n C o n c u rso d e V io lo n c e lo , q u e te n d r á lu g a r en
la p r ó x im a p r im a v e ra de 1930.
resp ectiv a.s q u e se c o n s ig n a n e n to d a s la s o b r a s d e P l a ­
tó n . D e s p u é s la h e re d ó la I g le s ia c ris tia n a , i n te r p r e tá n ­
d o la y r e a liz á n d o la s e g ú n sn p ro p io genio.
E n cam b io , la a c c ió n d e to n u la r e s p a trim o n io e x c lu ­
siv o d e ia c u ltu r a m o d e rn a . S e im pu.so y n a c ió c u a n ­
d o lo s te ó ric o s e s p a ñ o le s d e l sig lo X V c r e a r o n y r e a li­
z a r o n e l te m p e ra m e n to m u sic a l, c o n d ició n s in e qiia n o n
p a r a su e x is te n c ia . D iv a g a n te y déb il, d e n tro d e su
Iirim ítiv o ra q u itis m o , p u esto q u e so la m e n te p u d o e j e r ­
c e rs e so b re lo s d o s ú n ic o s m o ld es q u e a c e p tó la c u ltu ra
o ccid en tal el M a y o r y el M e n o r, h a p o sib ilita d o la m á .sir.ta flo cació n de! a r t e m u sic a l c o n o c id a h a s ta la fe« h a ; de J u a n S e b a s tiá n B a ch a R ic a rd o W a g n e r , cu y a
re a liz a c ió n , y a a g o ta d a y e x h a u s ta , só lo p u e d e a s p ira r
, \ lo s c o n c u r r e n te s se les e x ig e n e s ta v e z lo s e j e r ­
cic io s s ig u ie n te s ; 1,“’, c i p r im e r tie m p o d e l C o n c ie rto del
m a e s tro E n riq u e M o r e r a ; 2-° u n a o b ra d e lib re ele c ­
ció n , q u e n o p o d r á d u r a r m á s d e ocho m in u to s.
E l p re m io c o n s is tirá , c o m o d e c o stu m b re , e n u n v io lo n ­
celo " P a r r a m ó n " , m o d elo d e c o n c ie rto , esp e c ia lm e n te co n s­
tr u id o p a r a e s te fin, a c o m p a ñ a d o d e su e s tu ch e c o r r e s ­
p o n d ie n te y a r c o d e a r tis ta .
S ig u ie n d o lo e sta b le c id o e n a ñ o s anterio re.s, c a d a co n cu r.san te d e b e rá p r o c u ra rs e u n p ia n is ta q u e le aco m p a ñ e
e! p r im e r e je rc ic io , y ta m b ié n el se g u n d o si la o b r a lo
ex ig e.
§ J u a n R e rn c t S a la e s el jo v e n c o m p o s ito r a q u ien
e s te a ñ o se le h a concedido e l P r e m io B a rrie n to s .
V io lin is ta n o ta b le , q u e c u r s ó su s e s tu d io s c o n e l m a e s­
tr o M a n u e l V i.scasilias, d e n tr o la m o d a lid a d d e co m ­
p o s ito r, h a c e ta m b ié n h o n o r a su m a e s tro E n riq u e M o ­
r e r a , c u y a s e n s e ñ a n z a s h a fru c tific a d o e n la fo rm a c ió n
d e v a lo re s v e rd a d e ro s , n o sien d o m e n o s n u m e ro so s y
p o sitiv o s lo s d e riv a d o s d e su c á te d r a d e la E sc u e la
M u n ic ip a l d e M ú s ic a .
O c h o m e lo d ía s p a r a v io lín y p ia n o y u n p o em a p a ra
g r a n o rq u e s ta , f u e ro n la s co m p o sicio n es q u e B c rn e t p r e ­
s e n tó a l c o n c u rs o y p o r la s cu ales, p o r u n a n im id a d , el
ju r a d o le o to r g ó e l P re m io B a rr ie n to s . a l q u e po d ían
o p ta r to d o s c u a n to s h u o ie ra n te rm in a d o su s e s tu d io s en
la c ita d a E s c u e la d e M ú s ic a desde 1917 h a s ta la fech a.
T r a t a s e d e u n v e rd a d e ro te m p e ra m e n to m u sica l, a l que
p o r su ta le n to y v o lu n ta d e n el e s tu d io le a u g u ra m o s
b r illa n te s triu n fo s .
§ L a U n ió n M u s ic a l d e \ 'a le n c ia , n o ta b le b a n d a que
t a n a c tiv a p a r te to m ó e n los fe.stejos d e la S e m a n a V a le n ­
c ia n a , q u iso r e n d ir u n h o m e n a je a l m a e s tro L a m o te de
G rig n o n , v isitá n d o le e n el e s tu d io de n u e s tr a B a n d a M u ­
n ic ip a l d e l P a la c io d e B e lla s A rte s.
E li la S a la de E n.sayos d e la B a n d a M u n ic ijial, b a jo
le b a tu ta del m a e s tro B a ld o m c ro R o ig , la U n ió n M u sical
iiite rp r e tó M a r c h a C a ta la n a , de L a m o te de G rig n o n .
r o n la cu al, la b a n d a r e s u ltó v e n c e d o ra e n u n c o n c u rso
c e le b ra d o e n V a le n c ia , y D a n z a s V a le n cia n a s, d e C u e sta.
E l m a e s tro I.a m o te . m u y e m o cio n ad o p o r la a te n c ió n de
los m ú sic o s v a le n c ia n o s, to m ó la b a tu ta y d ir ig ió u n a
se g u n d a e je c u c ió n d e su o b ra,
§ I .a in f a n ta Is a b e l, re c ib ió e n A u d ie n c ia a la n o ta b le
tip le d e ó p e ra , E lv ir a S e r ra , (jue m a rc h a a M ilá n p en -
a v iv ir e n la m e m o ria d e lo« h o m b ro s, p e ro de n in g u n a
m a n e r a a s e ñ a la r n u e v o s h o riz o n te s o a in d ic a r in e x ­
p lo ra d o s d e r ro te r o s . C o n sc ie n te y m a d u r a ya, lib re de
la s tr a b a s que el d id a c tism o d e la m o m ific a d a c u ltu ra
o c c id e n ta l le a p lic ó com o g r ille te s , la a c c ió n d e to n u la r ,
pero d e to n u la r e n lo d o s lo s m o d o s h a b id o s y p o r hal>cr.
y e n to d o s lo s s is te m a s m u sica le s, se le v a n ta n h o y co m o
la m á x im a b a n d e ra de co m b a te del v e rd a d e ro y r e p re ­
s e n ta tiv o a r te m u sic a l c o n te m p o rá n e o , c o m o la e x p re s ió n
p r o p ia d e u n a ép o ca, com o e l a n h e lo a r tís tic o d e u n a
c u ltu r a e.specialísim a y ú n ic a , se ñ a la n d o lo s p o sib les c a ­
m in o s d e l a r te d e l fu tu ro ,
90 —
Ayuntamiento de Madrid
G . B a q u e ir o F o st fjí
sioiiacia p o r e l A y u n ta m ie n to de B a rc e lo n a , p a r a a m ­
p lia r su s estu d io s,
L a a u g u s ta d a m a , d ia lo g ó la r g o r a to c o n la e m in e n te
c a n ta n te , fe lic itá n d o la p o r su s é x ito s , y d e se á n d o le u n a
b r illa n te c a r r e ra .
§ E n tr e lo s a c to s c e le b ra d o s c o n m o tiv o d e l X V I I I
C o n g re s o In te rn a c io n a l d e la P r e n s a , e s de m e n c io n a r
u n a sim p á tic a fie sta c o n q u e les obse<iu¡ó e l m a e s tro
E z e q u ie l M a rtín .
A b r ió la s e sió n la e s c rito r a C a rm e n M o n tu rio l, le ­
y en d o e n f ra n c é s u n in te r e s a n te t r a b a j o r e f e r e n te a
la c a u c ió n p o p u la r c a la ia n a , h a c ie n d o n o ta r su s p r in c i­
p a le s m o d a lid a d e s y e lo g ia n d o la n o ta b le la b o r re a liz a d a
a este re sp e c to p o r e l m a e s tro M a rtin .
S e g u id a m e n te la e x c e le n te c a n ta tr iz S r ta . E n riq u e ta
M a s, d ió u n r e c ita l d e cau c io n e s p o p u la re s c a ta la n a s a r
n io n iz a d a s p o r el r e fe rid o m a e s tro , q u e la a c o m p a ñ ó al
pianoL o s a r t i s ta s q u e to m a r o n p a r te e n e lla f u e ro n efu ­
siv a m e n te a p la u d id o s , v ién d o se o b lig a d o s a p r o lo n g a r la
a u d ic ió n c o n re p e tic io n e s y n ú m e r o s f u e r a d e p ro g ra m a ,
g ra m a .
§ O r g a n iz a d o p o r lo s a r t is ta s E n riq u e ta M a s, c a n ­
t a tr iz , E z e q u ie l M a rtín , p ia n ista , M a n u e l \ ’a lld e p e re s,
p o eta, y J u a n C r is tó f o l, ra p so d a , tu v o lu g a r u n re c ita l
A p e le s M e s tre s , c o n m e m o ra n d o el X X h ' a n iv e r s a r io de
l a se c c ió n d e e x c u rs io n e s del A te n e o E n c ic lo p é d ic o P o ­
p u la r.
F o r m a b a e l p r o g r a m a u n in te r e s a n te tr a b a jo de
M , V a lld e jie re s e s tu d ia n d o m u y c u id a d o s a m e n te la o b ra
d e A p e le s M e s tre s , p rin c ip a lm e n te la m usical.
S ig u ió u n re c ita l d e can cio n es e n la s q u e se p u so de
G e ro n a , te n ía c o n tr a ta d o e n P a la m ó s , a c a r g o d e la
O rq u e sta S in fó n ic a que d ir ig e e l m a e s tro I s m a e l G r a ­
n ero ,
L a a u d ic ió n c o n s titu y ó u n n u e v o tr iu n f o p a r a el d i­
r e c to r y p a r a lo s p ro fe s o re s .
E n p a re c id o s té r m in o s f u é a c o g id a la la b o r d e la
iiu e v a o rq u e s ta e n se n d o s c o n c ie rto s e je c u ta d o s e n o tr a s
¡ziblaciones d e la p ro v in c ia d e G e ro n a e n f e c h a s r e ­
cien tes.
§ L a A s o c ia c ió n de M ú s ic a d e G e ro n a in a u g u r ó el
p re s e n to c u rso co n u n c o n c ie rto a c a r g o d e l n o ta b le v io ­
lin is ta J a im e K a c h ir o , a c o m p a ñ a d o de p ia n o p o r N a rc is o
F ig u e ro a .
L a la b o r d e a m b o s c o n c e rtis ta s f u é p r e m ia d a co n re p e tid o s y sin c e ro s a p la u so s.
§ L a A s o c ia c ió n d e M iís ic a d e S a b a d e ll, h a c e le b ra su se g u n d o c o n c ie rto del c u rso , a c a r g o d e l T r í o K u h n e r ,
h a b ie n d o o f re c id o u n p r o g ra m a ec lé tic o c u y a e je c u c ió n
o b tu v o u n á n im e s a p la u s o s d e la s e le c ta c o n c u rre n c ia que
sig u e a la sim p á tic a en tid ad .
§ A m e d ia d o s d e l m e s p a s a d o d ió u n r e c ita l e n la
A . d e C . M ., d e M a d rid , e l jo v e n c o n c e rtis ta C la u d io
A r r á u . E s la p r im e ra v e z q u e se le o y e e n E s p a ñ a y t r iu n ­
fó p le n a m e n te p o r s u e stilo im p e c a b le y p o r su p e r fe c to
m ecan ism o , h a c ie n d o u n v e rd a d e ro a la r d e d e fa c u lta d e s.
A ju z g a r p o r el é x ito q u e o b tu v o , e s m u y p ro b ab le
q u e se su c e d a n la s v isita s d e este n o ta b le v irtu o s o del
p ia n o c u y o n o m b re h a s ta a h o r a só lo n o s e r a c o n o c id o a
t r a v é s d e u n o s a u to riz a d o s e lo g io s d e la p r e n s a a le m a n a ,
y c u y a f a m a h em o s p o d id o v e r c o n firm a d a u n á n im e m e n te
e n la f r a n c a a c o g id a <iue m e re c ió d e l p ú b lic o y d e la
c r itic a m a d rile ñ a .
I-lito g r a fía
tirad-a
e n la v is ita que
e fe c tu ó a i M a e s ­
tro ¡.a m ó te y a su
B anda
¡’re slig io sa B a n d a
M u s ic a l d e V a le n ­
cia q u e e s t u v o
a h o ra cu B a r c e ­
lona
l
re liev e u n a v e z m á s el buen g u s to e n la in te rp re ta c ió n
y d ic c ió n q u e posee la s e ñ o rita M a s. d isc íp u la d e E z e ­
q u iel M a rtín .
E l p ú b lic o o b lig ó a e s to s a r ti s t a s a r e p e tir la m a y o r
p a r te d e l p r o g ra m a .
§ E l n o ta b le m a e s tro C a sia n o C a sa d e m o iit, h a sido
e n c a rg a d o d e o r g a n iz a r u n a O r q u e s ta S in fó n ic a e n la
ciu d a d d e S a b a d e ll,
§ S e c e le b ró c o n g r a n é x ito el p rim e r c o n c ie rto de
la to ru n é e q u e la L i g a d e A s o c ia c io n e s d e M ú s ic a de
§ I ,a R e a l A c a d e m ia de B e lla s A r t e s d e S a n F e r ­
n a n d o h a n o m b ra d o A c a d é m ic o C o rre s p o n d ie n te a J o a ­
q u ín N in . P a r t ió la in ic ia tiv a del aca d é m ic o y c rític o
m u sica l (le A B C don A n g e l M a r ía C a s tc ll, que h izo
su y o u n a r tíc u lo p u b lic a d o ix>r J o s é S u b irá e n G aceta
de B e lla s A r t e s se ñ a la n d o lo s g ra n d e s m é rito s a r tís tic o s
y la c o p io sa la b o r h is p a n is ta d e N in , p o r lo q u e so lic i­
ta b a (jue la A c a d e m ia le con ced iese aciuel h o n o r. L a
p ro jiu c sta , firm a d a p o r C a stel!, L a r r e g la y P é r e z C a sas,
f u é a p r o b a d a p o r u n an im id ad ,
— 91
í
Ayuntamiento de Madrid
E n n u e s tro p r im e r n u m e r o ciábam os c u e n ta d e h a b e r
sid o n o m b ra d o J o a q u ín N in , C a b a lle ro d e la L e g ió n de
H o n o r , y a l h a c e rn o s e ro a h o r a d e la n u e v a y a lta d is ­
tin ció n , fe lic ita m o s e fu siv a m e n te a n u e s tro d istin g u id o
am ig o .
§ L a S o c ie d a d F U a rm ó n ic a , in a u g u r ó el p re se n te
c u r s o c o n u n c o n c ie r to a c a r g o d e l O c te to de V ie n a , e n ­
tid a d d c r e c ie n te fo rm a c ió n in te g r a d a p o r d o s v io lin es,
v io la, v io lo n celo , c o n tr a b a jo , c la rin e te , tr o m p a y fag o t.
h 'ig u ra b a n e n e l p r o g r a m a el S e p tim in o d e B eeth o v en .
el O c te to d e S c h u b e r t y c l Q u in te to e n si m e n o r de
B ra h n is . sien d o m u y e lo g ia b le la e je c u c ió n q u e d ie ro n
a e s ta s o b ra s. S in e m b a rg o , la c r ític a s e ñ a la cie rto s
c o r te s d a d o s a a lg u n a s d e la s o b r a s y r e c la m a p a r a o tra
vez y p a r a sie m p re q u e n o se d e s cien d a a se m e ja n te s r e ­
c u r s o s in ad e c u a d o s p a r a u n a u d ito r io d ev o to e in te li­
g e n te co m o e l d e la v e te r a n a S o c ie d a d F ila rm ó n ic a .
E l p ro p io O c te to d e V ie n a h a d a d o co n g r a n é x ito un
c o n c ie rto e n el te a tr o M e tro p o l d e T a r r a g o n a . F u é m uy
a p la u d id a la d e s u sa d a e je c u c ió n de los c o n c e rtista s ,
§ A p e tic ió n d e v a rio s p r o fe s o re s d e la s e s c u e la s de
M a d rid , se h a c o n v o c a d o p o r R . O . u n c u rso d e p e rfe c ­
c io n a m ie n to d e c a n to y r ítm ic a p a r a M a e s tr o s n acio n ales,
d u r a n te lo s m e se s d e n o v ie m b re y d iciem b re, e n la s E s ­
c u e la s A g u ir re , b a jo la d ire c c ió n d e l m a e s tro R a fa e l
B e n ed ito , a c u y a s c la s e s p o d r á n c o n c u r r ir la s N ía e stra s
d e E s c u e la s n a c io n a le s de M a d rid que lo so lic ite n de la
D ire c c ió n g e n e r a l d e P r im e r a E n se ñ a n z a .
§ E n lo s sa lo n e s d e i A lc á z a r d ió ú ltim a m e n te un
c o n c ie rto a n te S S . M M . e! p ia n is ta W a l te r R u n im el.
P a r a c e q u e se t r a t a d e u n g r a n a r t i s t a q u e h a b ía sido
re c o m e n d a d o a lo s R e y e s d e E s p a ñ a p o r la R e in a de
B é lg ica .
§ T r a s la c a m p a ñ a d e la F e d e r a c ió n d e M a e s tro s
D ir e c to re s y P ia n is ta ? , in ic ia d a a co n se c u e n c ia de la
c ris is d e l p r o fe s o ra d o p o r efe c to d e l C ine s o n o ro y de
la in v a s ió n de m ú sic o s e x tr a n je r o s , lo c u a l e s tá p re o c u ­
p a n d o a l G o b ie rn o h a v e n id o e n s u a p o y o la S o c ie d a d
d e A u to r e s E spañole.?, a c o rd a n d o q u e, d e sd e p rim e ro
d e e n e ro p ró x im o , r e t i r a r á e l r e p e r to r io q u e a d m in is tr a
a la s sa la s de e sp e c tá c u lo s q u e n o r e s e rv e n p o r lo m en o s
e! 70 % de su s p r o g ra m a s a la s o b r a s d e v e r s o y m u rir a ie s esp añ o las.
§ L a te m p o ra d a o r q u e s ta l co m en zó e n M a d rid e l m es
p a s a d o co n uii c o n c ie r to d e la O r q u e s ta S in fó n ic a b a jo
la d ire c c ió n d c l m a e s tro fin la n d é s G e o rg . S c h n e v o ig t.
E l e s tilo del d ir e c to r g u s tó , h a c ié n d o se a p la u d ir esI)ccialm cntc e n la in te r p re ta c ió n de la S in jo n ía e n m i m e ­
n o r d e T c h a ik o w s k y y la A lb o r a d a d e l G racioso.
E n la p r im e ra p a rte , a f u e r de b u e n p a tr io ta , S chneev o ig t d irig ió la F in la n d ia d c S ib e liu s, o b ra v ig o ro s a y
d e n o b le co n cep to .
E n c l se g u n d o c o n c ie rto d c l m a e s tro fin la n d é s a l f r e n ­
te de la O r q u e s ta S in fó n ic a , la c o m p e n e tra c ió n e n tr e é s ta
y e l p ú b lico fu é m u ch o m á s in te n sa , y se lle g ó a a p la u ­
d irle c o n v e r d a d e r a cfu rió n ,
T a m b ié n e n e s te c o n c ie rto d ió u n a o b r a d e S ib eliu s,
S in fo n ía en m i m e n o r , q u e el p ú b lic o n o su p o a p re c ia r
en to d a s su s b ellezas, a te r id o p o r ei f r í o d e l N o r te en
<|ue e s tá co n c e b id a y m a l a v e z a d o a v e r c l c ie lo y los
p a is a je s c o n a q u e lla s n eb lin as.
D o n d e se e n tr e g ó cl p ú b lico , fu é d e sp u é s d e h a b e r oído
ñ l .S o m b rero d e tr e s p ico s, d e c u y a F a r r u c a p id ió la
re p e tic ió n , a s í c o m o la R o n d a d e ¡as P rin c e s a s d e E l
P á ja r o de F u e g o .
D o n d e lle g ó a l p u n to c u lm in a n te la la b o r d e l m a e s tro
92
S c h n e e v o ig t, fu é d irig ie n d o la L e o n o r a y la o b e rtu ra
d e L o s M a e s tr o s C a n to res.
§ A c a b a d e c o n s titu ir s e la O r q u e s ta E s c o la r U n iv e r ­
s ita r ia , q u e te n d r á c a r á c te r p e rm a n e n te .
F o r m a n e s ta tu n a e s c o la r in a d r ilc u a 8 8 e s tu d ia n te s, e n ­
t r e ello.s c u a tr o se ñ o rita s P rn c e d c n lo s e sc o la re s de la s cinco F a c u lta d e s , del
C o n s e rv a to rio y d e la s esc u e la s esp eciales.
C o n a r r e g lo a los in s tru m e n to s q u e ta ñ e n , la c la s ifi­
c a c ió n e s la s ig u i e n te ;
V io lin e s, 2 9 ; v io la s, l ; oboes, 1 ; b a jo s, 2 ; m an d o lin as,
5 ; fla u ta s, 5 ; b a n d u r r ia s , 1 5 ; la ú d e s, 7 ; g u ita r r a s , 15;
p ian o , 2 ; p a n d e re ta s , 8 ; h ie r ro s , I.
V e s t ir á n el c lá s ic o t r a j e de lo s e s tu d ia n te s e s p a ñ o ­
le s d e l s ig lo X V I I I . T e n d r á n su b a n d e ra , q u e r e g a la r á n
la s s e ñ o rita s u n iv e rs ita ria s S e r á d ir ig id a p o r c l m a e s tro R a fa e l B e n e d ito , q u e la
a c o p la r á a la M a sa C o ral.
T o d o s lo s fo n d o s q u e re c a u d e e s ta O r q u e s ta se d e d i­
c a r á n a c o s te a r b e c a s p a r a e s tu d ia n te s p o b re s, f o m e n ta r
la s b ib lio te c a s e s tu d ia n tile s y c o o p e r a r a la c o n s tru c ­
c ió n d e la C a sa de E stu d ia n te s .
§ H a c o n s titu id o u n é x ito e n M a d rid la p re se n ta c ió n
d e l n ia e s tr o V la d im iro G o lsc h in a n n a l f r e n te d e la
O r q u e s ta S in fó n ic a . E x ito d e p tib lico y é x ito d e critic a ,
lia b ie n d o d e s p e rta d o su a c tu a c ió n u n v e rd a d e ro e n tu ­
s ia sm o y m e re c id o a lto s y u n á n im e s elogios.
§ L a g r a n c a n ta n te m a d r ile ñ a A n g e le s O tte in h a d a d o
e n H e ls in g f o r s v a r io s c o n c ie rto s d e m ú sic a e s p a ñ o la de
can to . S u s é x ito s h a n sid o g r a n d e s e n la j i r a q u e a c a b a
d e r e a liz a r p o r E u ro p a , a d e m á s d c F in la n d ia y lo s P a í ­
se s E sc a n d in a v o s , h a c a n ta d o e n A le m a n ia y A u s tr ia ,
e n P a r ís y L o n d re s , con u n á n im e ap lau so .
§ H e a q u í com o n u e s tro e s tim a d o c o le g a e l c r ític o
de E l S o l c o m e n ta la p r e s e n ta c ió n d e la O rq u e sta C lásica
e n la A . d e C . M . d e M a d rid .
M o d e sta m e n te , sin p ro p a g a n d a p r e lim in a r ni m á s d e ­
c la r a c ió n d e p rin c ip io s q u e la que e l m a e s tro S a c o del
V a lle le y ó a l p r e s e n ta r s e a l p ú b lico , c o m e n z ó su vid a
o ficial la n u e v a o r q u e r ta que h a f o rm a d o e s e m a e stro .
S u n o m b re O r q u e s ta C lá s ic a n o a lu d e , s e g ú n el p ro ­
g r a m a de su la b o r q u e le y ó S a c o d d V a lle , m á s q u e a l
n ú m e r o de su s e je c u ta n te s , a p ro x im a d a m e n te e l d e las
o r q u e s ta s de sin fo n ía d e la se g u n d a m ita d d e l sig lo
X V I I I ; ; p e ro ese títu lo n o sig n ifica e x c lu s iv id a d en
cl re p e rto rio , y a q u e p re c isa m e n te la lim ita c ió n d e m e ­
d io s q u e se im p o n e le h a c e a se q u ib le u n a g r a n p a r te del
r e p e r to r io m o d e rn o e s c rito p a r a o r q u e s ta s d e c á m a r a , y
p a r a c o m b in a c io n e s o rq u e sta le s de e s te tipo.
L a O r q u e s ta c lá s ic a n o es e x a c ta m e n te u n a o rq u e s ta
d e c á m a r a , com o ta m p o c o es u n a o r q u e s ta sin fó n ic a , sin o
u n tip o in te rm e d io , q u e se a c e r c a m á s c a lific a d a m e n te a
la “ p eq u e ñ a o r q u e s t a ” , e n el s e n tid o d e q u e n o b u sc a
en su m o d o g e n e ra l de in te r p re ta c ió n el e stilo “ s u e lto ” ,
in d iv id u a lista , de la s o r q u e s ta s d e c á m a ra , sin o el e m ­
p a s te . la m a s a , c o m o la s g r a n d e s orciuestas, au ii(|u e p o r
su s d im e n sio n e s n o p u e d a a lc a n z a r lo s e fe c to s de c a n ­
tid a d d c é sta s. N o es. d e c o n sig u ie n te , u n a c u e s tió n de
d if e re n c ia de c r ite r io ni de e s tilo in te r p re ta tiv o re sp e c ­
to de la s o rq u e s ta s g r a n d e s (com o e s p rin c ip io fu n d a ­
m e n ta l e n la s de C á m a ra ), sin o sim p le m e n te u n a c u e s ­
tió n c u a n tita tiv a , y y a a d v ir itió e l m a e s tro S a c o dcl
V a lle q u e c u a n d o se a m e n e s te r h a d c a m iilia rs e cl n ú ­
m e ro d e e je c u ta n te s .
L a in te r p re ta c ió n d a d a a la s o b r a s c o m p ru e b a d ich o
c r ite rio d e la O r q u e s ta C lá sic a , q u e e s m u y m e re c e d o r
—
Ayuntamiento de Madrid
(!e in te r é s , y q u e, d esd e e l p u n to de v is ta d e l público,
tie n e m á s a n c h o m a r g e n d e c o m p re n sió n y, p o r lo ta n to ,
d e é x ito , A y e r p u d o c o m p ro b a rs e co n e l r e s u lta d o ta n
h a la g ü e ñ o q u e o b tu v o e l tr a b a jo d e S a c o d e l V a lle . S u
o r q u e :tita , f o rm a d a e n su m a y o r ía p o r m uchacho.s m uy
jó v e n e s, tie n e la d is c ip lin a re c o n o c id a e n s u je f e , y
so n ó c o n a m p litu d y b u e n em p aste, so b re to d o e n la s
T r e s im p re sio n e s , de T u r in a , c u y a o rq u e sta c ió n , c la r a v
lle n a , d e n o ta la m a n o d e su a u to r . S i la s C a n c io n e s en
la n o c h e y la D a n s a g ita n a n o h a n d e fig u ra r e n tr e sus
p á g in a s m á s o r ig in a le s , el C o r te jo e s u n a g ra c io s a f o ­
to g r a fía , u n K o d a k d e la P ro c e s ió n d c l R o c ío . L o s tre s
p re c io so s tr o z o s d e B a c h fu e ro n d esp u é s los q u e p a r a mi
g u sto , tu v ie ro n u n a e je c u c ió n m á s cu m p lid a, y e n ellos
p u d ie ro n lu c irse lo s in s tr u m e n tis ta s de m a d e ra . E l lindo
La
1
k
p o p u la r “ C o ra l de S a n ta n d e r ’’ que
r ig o d ó n dcl D a m ii s d e R a m e a n , f u é d ic h o c o n la co((u etería n e c e s a ria p a r a que se so lic ita s e u n a seg u n d a
au d ic ió n , el d ir e c to r tu v o e s a co m p la c e n c ia c o n e l a u ­
d ito rio . A n te s q u e e s ta s b re v e s y s a b ro s a s p á g in a s , e'
A n d a n te fa v o r ito , d o B e e th o v e n , o rq u e s ta d o p o r M a ria n o
\ 'á z q u e z p a r a la S o c ie d a d d e C o n c ie rto s , rec<irdaba los
g u s to s y c o s tu m b re s d e o t r a ép o c a m u sic a l. T u v o in te ré s
e l e sc u c h a r d e n u e v o esa o rq u e sta c ió n , e n la cu a l V á z ­
q u ez, p a re c e n o p o d e r d e s p re n d e rs e d e l m o d elo d e la
S in fo n ia p a sto ra l.
L a H o j a d e A lb u m , de W a g n e r , in s tr u m e n ta d a p o r
S in g e r , so lic ita c la r a m e n te m a y o r em p aq u e y v o lu m e n
o r q u e s t a l ; p e ro d ió m o tiv o p a r a q u e p u d ie ra m o s tra rs e
la h a b ilid a d d e l c o n c e rtin o R ic a rd o H e r n á n d e z , L a s
D a its a s ru m atM S, d e B e la B a r to k , c o n su c u rio s o e s la v ism o , p r o d u je ro n g r a to e fe c to , y la P a s to r a l d e eslío ,
d e H o n e g g e r , sin ip á tic a en su ju v e n il im p e rso n a lid a d ,
f u é a s im is m o r e c ib id a c o n c o m p lacen cia . A b r ía ei co n ­
c ie r to la S in fo n i a e n s í b e m o l (d o z a v a ), d e H a y d n , y
lo c e r r a b a la o b e r tu r a d e P r e c io s a , d e Vá’e b e r, co n sus
g iro s e s p a ñ o liz a n te s r itm o s q u e se e n tre m e z c la n co n m e ­
lo d ía s d e u n se sg o d o n iz e ttia n o e n e l iná.s d iv e rtid o c o n ­
g lo m e ra d o q u e p u e d a su p o n e rse.
§ E l d ía 2 0 d e l p a sa d o , la p ia n is ta f r a n c e s a R e n é e
F l o r ig n y d ió u n r e c ita l d e p ia n o e n la S a la del C írc u lo de
B e lla s A r te s .
L a S o n a ta a p p a sio n a ta c o m e n z ó el p r o g ra m a . T r a s ella
s ig u ie ro n o b r a s d e L u lly . D a q u in , D c b u ssy , lla c d o n a l d ,
L e tz c h e tis k y , y u n a lin d a S a u d a d e d o B r a s il, d e la que
es a u to r a la s e ñ o r ita F lo rig n i, y q u e fu é m u y a p la u d id a .
I .a te r c e r a p a r te d e l p r o g ra m a e s ta b a d e d ic a d a a C h o ­
p in , c o n u n estu d io , la B e r c e u s e . u n v a ls y e l A n d a n te
sp ia n a to y P o lo n e sa . E s t e a s p e c to de la m ú s ic a p ia n ístic a
d ió m o tiv o a la s e ñ o rita F lo r ig n y p a r a lu c ir su a rte
> g u s to in te r p re ta tiv o , y e lla tu v o que a ñ a d ir a su p r o ­
g r a m a n u e v a s p ie z a s re q u e rid a s p o r el a p la u s o e f u s i­
v o d e l a u d ito rio fe L a p re s tig io s a a g r u p a c ió n C o ra l d e S a n ta n d e r que
d ir ig e e l m a e s tro d o n R a m ó n S á e z de A d a n a , re a liz ó u n a
e x c u r s ió n a O v ie d o , c o n tr a ta d a p o r e l A j-u n ta ra ie n to de
d ic h a c a p ita l.
cada
z'Cs a u m e n ta s n p r e s tig io a rtislico
D ió t r e s c o n c ie rto s, in te r p re ta n d o o b r a s m o n ta ñ e s a s,
c a ta la n a s , v a s c a s, a s tu ria n a s , c a s te lla n a s y arag o n esa.s, do
¡os m a e s tro s O ta n o , S áez, M o r e r a , G u rid i, D o n o s tin ,
F e r n á n d e z , T o r n e r . A lf o n s o y A r n a u d a s .
I-a a c tu a c ió n de e s ta C o ra l f u é u n a v e r d a d e r a re v e ­
la c ió n p a r a lo s a s tu ria n o s , p u e s d e sc o n o c ía n <iuc ta n ce rc a
e x is tie s e u n a a g r u p a c ió n d e ta l im p o rta n c ia .
O v ie d o q u e d ó a d m ira d o a n te t a l c o n c ie rto d e v o c e s y
la in te r p re ta c ió n q u e d ió e n su s c o n c ie rto s a to d a s su s
o b ra s, m u y e s p e c ia lm e n te a la s a s tu ria n a s , la s c u a le '.
tu v ie r o n q u e s e r r e p e tid a s a lg u n a s h a s ta tr e s veces, a
fin de s a tis f a c e r lo s deseo s dcl p ú b lic o que n o cesab a
de a p la u d ir
f i t r a de la s <>l)ras que fu é m u y c e le b ra d a y tu v o t(ue
s e r r e p e tid a fné la h e rm o s a s a rd a n a d e l m a e s tro M o re ra ,
A n ip u r d á i k o s s c U ó , iiue fu é c a n ta d a e n c a ta lá n y con
v e rd a d e ro c a riñ o ,
E n o t r a d e la s c ró n ic a s, n o s o c u p a re m o s de e s ta m a s a
o r fe ó n ic a , a la cu a l p u e d e a tr ib u ír s e le la fo rm a c ió n de
la s n u m e ro sa s m a.sas c o ra le s , n o so la m e n te d e la p ro v in ­
cia, d o n d e se c u e n ta y a c o n o c h o o diez, sitio d e o tr a s
p ro v in c ia s c o m o P a le iic ia , V a lla d o lid y \ 'i t o r i a que o r ­
g a n iz a ro n .sus m a s a s c o ra le s d e sp u é s d e la s v isita s que
la C o ra l d e S a n ta n d e r re a liz ó a e s 'a s cap itales.
fe
E n el te a t r o D iiid u r r a d e G ijó n , y p a r a lo s socios
í
—
Ayuntamiento de Madrid
93
d c l A te n e o , d ió ú ltim a m e n te u n c o n c ie r to el ilu s tr e p ia
n is ta a s tu ria n o B e n ja m ín O r b ó n , q u ie n o b tu v o b r illa n te
é x ito , esiie cialm cn te e n la in te r p re ta c ió n d e E l C a rn a va l,
de S c h u m a n n , y d e u n a d a n z a a s tu r ia n a o rig in a l,
§ Ix js o re n s a n o s a fic io n a d o s a la m ú s ic a h a n te n id o
o c asió n d e d e le ita r s e co n lo s c o n c ie rto s d ad o s e l m es
p a s a d o p o r el Q u ín te lo C o rv in o , fo rm a d o p o r e l n o ta b le
s o lis ta de la S in fó n ic a que le d a el n o m b re , p o r lo s p r o ­
fe s o re s . R e p u llé s . A lc o b a y C a lv o , d e la m ism a o rq u e s ­
ta , y ¡x ir F e d e ric o Q u ev ed o , e x c e le n te p ia n ista .
L o s c o n c ie rto s d ad o s p o r esa n o ta b le e n tid a d m u sic a l
C o n stitu y ero n a r tis tic a r a e n te d o s é x ito s ro tu n d o s, sien d o
c o n s ta n te m e n te o v a c io n a d o s lo s e x c e le n te s p ro fe s o re s que
la co m p o nen.
L o s m ism o s a r tis ta s e x c e p tu a n d o a l p ia n is ta F . Q u e ­
v ed o , so n lo s q u e in te g r a n e l C u a r te to E s p a ñ o l, e n tid a d
<iue a s u vez h a in a u g u r a d o la te m p o ra d a m u sic a l d e la s
F ila rm ó n ic a s d e L a C o r u ñ a y d e P o n te v e d ra , d a n d o en
la p r im e ra tr e s c o n c ie rto s y d o s e n la se g u n d a.
C a d a u n a d e su s a c tu a c io n e s c o n s titu y ó u n n u e v o tr iu n ­
fo p a r a lo s n o ta b le s a r ti s t a s que f o rm a n e l C u a rteto
E sp a ñ o l.
§ E n e l C e n tr o A r tís tic o d e G r a n a d a d ió u n a n o ta ­
ble c o n fe re n c ia e l lite r.ito d o n M a n u e l L e ó n S á n c h e z
d a n d o a c o n o c e r a l n u m e ro so p ú b lic o la s típ ic a s m o d a li­
d ad e s d e la s can c io n e s p o p u la re s m e jic a n a s . S u estu d io
f u é ilu s tr a d o c o n p ro y e c c io n e s d e v is ta s d e M é jic o .
§ E n e l te a tr o L in a r e s R iv a s , d e L a C o ru ñ a , c e le b ró ­
se u n c o n c ie rto a beneficio d e la A s o c ia c ió n d e la P r e n s a ,
a c a r g o d e la p ia n is ta c u b a n a R o s ita L ó p e z y el b a ríto n o
g a lle g o J o s é A . A b e lla , E l te a tr o e s ta b a c o n ip le ta m e n te
lle n o a s istie n d o c a s i to d a la c o lo n ia cu b an a, p re m ia n d o
co n g r a n d e s o v a c io n e s la la b o r a r tís tic a de a m b o s conr e rtis ta s § C o n tr a lo s r u m o r e s d e q u e r e h a b ía h ec h o eco ú l­
tim a m e n te la p re n s a , se a f irm a q u e n o e s c ie r to q u e el
M tro . G n rid i p ien se d im itir d e te rm in a d o s c a r g o s m u s i­
c a le s q u e d e s e m p e ñ a eii B ilbao,
C ie r to e s q u e t r a b a ja a c tiv a m e n te e n v a r ia s c o m p o si­
cio n es, u n a d e e lla s u n a z a r z u e la titu la d a Ix ¡ esclava,
p e ro esto n o e s in c o n v e n ie n te p a r a q u e c o n tin ú e firm e
y d ecid id o e n su s a c tiv id a d e s p e d a g ó g ic a s y a l f re n te
d e la C o r a l B ilb aín a,
N o s es m u y g r a to d a r e s ta re c tific a c ió n a lo s fa lso s
r u m o re s c irc u la d o s.
e s p a ñ o l J o s é F ig u e r o a , d isc íp u lo d e T h ilia u d y d e C h a illy , a c o m p a ñ a d o a l p ia n o p o r la s e ñ o rita S e g u r a . L a
p r e n s a s e ñ a la su s n o ta b le s c u a lid a d e s a u g u r á n d o le u n a
p ro v e c h o sa c a r r e r a .
5 L a to u r n é e de H ip ó lito L á z a r o p o r ei e x tr a n je r o
sig u e d e t r i u n f o en tr iu n f o . B u c a re s t, que p a s a p o r u n
g r a n c e n tr o fila rm ó n ic o , h a c e le b ra d o co n e n tu s ia sm o
s u s r e p re s e n ta c io n e s d e ó p e ra a h o r a e n e l T e a t r o R e al.
§ E n la s fie sta s o r g a n iz a d a s p o r la A s o c ia c ió n de
I n s tr u m e n tis ta s de P u ls a c ió n de A le m a n ia , p a r a co n ­
m e m o r a r el 10.“ a n iv e r s a r io d e su fu n d ació n , d ió e n la
M e is tc r s a n l d e B e rlín n n re c ita l de g u i t a r r a la c o n c e rtista
c a ta la n a R o s a R o d é s.
L a jo v e n a r t i s t a a lc a n z ó u n é x ito ro tu n d o , d o b lem en te
d ig n o d e c o n s id e ra c ió n te n ie n d o e n c u e n ta q u e la m a y o r
p a r te de su a u d ito r io lo c o m p o n ía n e je c u ta n te s .
H u b o d e r e p e tir v a r ia s o b r a s d e l p r o g ra m a y a l fin al
se v ió o b lig a d a a p r o lo n g a r la a u d ic ió n co n d iv e rsa s
co m p o sic io n e s.
L a s e ñ o rita R o d é s t u é c o n tr a ta d a p a r a im p re sio n a r
d isc o s p o r u n a d e la s c a s a s p ro d u c to ra s m á s im p o rta n te s
d e A le m a n ia .
§ S e h a r e c s tr e n a d o e n el T e a tr q d e la O p e r a C ó m i­
c a d e P a r ís , L e R o i in a lg ré Ini, fa m o sa o b ra d e l m a e s tro
A le x is E m m a n u e l C h a b rie r, que, o lv id a d a c a s i p o r la
g e n e ra c ió n a c tu a l, a c a b a d e o b te n e r u n é x ito re s o n a n te
a! o f re c e rs e e s ta v e z c o n to d o s lo s h o n o res.
§ P o r in ic ia tiv a d e l m a e s tro T h o m a s B e ech am , se
i e s tá c e le b ra n d o e n I n g la te r r a la re h a b ilita c ió n d e la
m ú s ic a d e E r e d e r ic h D c liu s , el fam o so c o m p o s ito r a le ­
m á n , n a c io n a liz a d o e n la G r a n B r e ta ñ a , ciego y p a r a lí­
tic o a h o r a , q u e la ciu d a d d e I ,o n d re s h a h o m e n a ja d o en
seis c o n c ie rto s a p o te ó sic o s, e n los cu a le s in c lu so se h a n
in te r p re ta d o o b r a s in é d ita s que c l a u to r n o h a b ía o íd o p o r
o rq u e s ta , c o n s id e rá n d o le la c r itic a com o r e p re s e n ta n te g e ­
n ia l de la m ú s ic a in g lesa ,
§ U n co n o cid o a n tic u a r io d e B e rlín h a a n u n c ia d o la
v e n ta d e u n o s c u a r e n ta m a n u s c rito s d e M o z a rt, p r o c e ­
d e n te s d e la b ib lio te c a d e A n d ré . E s a co le c c ió n co n tie n e
o b ra s e n e x tr e m o c u rio sa s , com o so n e l c a tá lo g o d e la s
o b r a s d e M o z a r t e n tr e 1784 y 1791, e s c rito p o r su
p r o p ia m an o , y q u e c o m p re n d e 58 p á g in a s, m ita d te x to
y m ita d m ú s ic a ; te rm in a d o tr e s sem íuias a n te s d e su
m u e r te , fu é d a d o a la im p re n ta p o r p r im e r a v e z e n 1805.
S e le d a u n v a lo r d e 36,000 m a rc o s.
§
E X T R A N J E R O
D c.spués d e S c h u b e r t y M o z a rt, h a a p a r e c id o en
e s c e n a rio B e eth o v en ,
S eb esty en , d ir e c to r d e l te a tr o C ív ic o d e B u d a p e st, ha
ju z g a d o q u e la v id a J e B e e th o v e n co n tie n e b a s ta n te s
d
§ E n la s a la d e la E s c u e la N o r m a l d e M ú s ic a d e P a ­
rís, h a te n id o lu g a r u n c o n c ie rto a c a r g o d e l v io lin is ta
N U E S T R O
S U P L E M E N T O
M U S I C A L
L a ra.:a araucana e s u n a ra sa v ir il, in d ó m ito , que h a b ita b a la 'z o n a im is a u s tr a l de A m e r ic a . L a s p ro e za s d e su s
g u e r re r o s han sid o
c e le b ra d a s e n v a r io s p o e m a s é p ic o s c o m o “ I j l A r a u c a n a " , de A lo n s o d e E r c illa ; " A r a u c o d o ­
m a d o " , d e F c li.r de O ñ a , etc. S u in te re sa n te m ilo lo g io h a sid o evo c a d a p o r lo s lite r a to s O liv a re s, O v a lle , L a tc h a m ,
L c n z , (iu es'a ra , de A iig u .sta y V ic u ñ a C ifiicn tes,
■SV d e b e a ¡a in ic ia tiv a d c l c o m p o s ito r c h ile n o C a r lo s L a v ín la e.valtación d e lo s M ito s A r a u c a n o s e n o b ra s d i­
v e r sa s p a r a o rq u e sta , c a n to , p ia n o ...
U n a típica m u e s tr a d e ello e s el c a n to “ K o n te n a n " (F a ta lid a d ), q u e h o y p u b lic a m o s, cuyo p oesía h a s id o a n o ­
tada p o r e l fo lk lo r is ta ch ilen o T o m á s G u eva ra , y q u e f u é d a d o a c o n o c e r en u n o d e lo s F e s tiv a le s ib e ro -a m e ric a n o s
d e la E x p o s ic ió n d e B a rcelo n a .
94
—
Ayuntamiento de Madrid
ele m e n to s d r a m á tic o s n a r a p r e s ta r s e a n n a in te r p r e ta ­
c ió n escén ica, a c o m p a ñ a d a d e m ú s ic a b e e th o v ia n a , p o r
su p u e sto .
E l lib re to d c e s ta o b r a h a sido e s c rito p o r u n jo v e n
I>eriodista d e B u d a p e st. K a r l K n isto s.
§ E n a b r il d e l a ñ o p ró x im o , e l m a e s tro d ir e c to r conc e r ta d o r T o s c a n in i s a ld r á d e A m é r ic a p a r a r e g r e s a r a
E u ro p a , d o n d e e m p re n d e rá u n a “ t o u r n é e ” p o r la s g r a n ­
d e s c a p ita le s . E l 10 y 11 d e m a y o d ir ig ir á e n c l S c a la
d e M ilá n , y el 13 y 14 e n e l A u g u s te o , d e R o m a . D e s ­
p u é s p a s a r á co n su o r q u e s ta a M ó n a c o , V ie n a , B u d a p e st,
P r a g a , B e rlin , B r u s e la s y v e n d r á p ro b a b le m e n te , a B a r ­
celo n a.
§ L a p r e n s a d c P r a g a a n u n c ia q u e e n u n o d e los
a rc h iv o s d e l C o n s e rv a to rio h a sid o h a lla d o u n Q u in te to ,
ü e D v o r a k , p r im e ra o b r a d c e s te e s c rito r , q u e se cre ía
Obituario
§
E l m a e s tro
E s n a o la fa lle c ió e n
San
S e b a s tiá n cl
2 2 d e o c tu b re .
S u la b o r m á s d e s ta c a d a f u é la q u e r e a liz ó a n im a n d o
y d a n d o g lo r ia a l O r f e ó n D o n o s ti a r r a ; esa m a s a c o ral
a p la u d id a e n tr e n o s o tr o s y f u e r a d c E s p a ñ a , que h a b ía
lle g a d o y a a la cim a d e l a r te p u ro . L o s c a n to re s, los
jiro tec to rei-, la s a u to rid a d e s y el p u eb lo to d o rin d ió
a l n ia e s tro lo s m á x im o s h o n o re s. E n su m e m o ria o f r e ­
c ie r o n c a n to s y o ra c io n e s s in c e ra s q u e c o n m o v ie ro n a
la c iu d a d v e s tid a d e lu to . E l m a e s tro I .a r r o c h a d irig ió
la o r q u e s ta y el O rfe ó n en la m is a d e R e q u ie n d e P e ro ss i c e le b ra d a c u la ig le sia d e S a n ta M a r ía . L a fa m ilia
y e l O r fe ó n re c ib ie ro n p ésa m e s d e to d a s p a r te s , in c lu so
p erd id a.
P o r o t r a p a r te , el p r o fe s o r F r i t z L a n g , p r e p a r a n d o cl
c a tá lo g o d e lo s d o c u m e n to s d e J o h a n S tr a u s s , h a cncon.
tr a d o u n a p a r t i tu r a m a n u s c rita , R n in n iu s , que se co n ­
s id e ra b a ta m b ié n p e rd id a ,
S
S e h a c e le b ra d o e n G in e b ra c l 50.° a n iv e r s a r io dc
la fu n d a c ió n d e su G r a n T e a tro ,
F u é in a u g u ra d o e n 3 de o c tu b re d e 1879 co n la o b ra
(le R o s s in i G u ille rm o T e ll, o b r a q u e h a sid o r e p re s e n ta d a
ta m b ié n p a r a c o n m e m o ra r e l 5.“ a n iv e r s a r io d e la f u n ­
d a c ió n d d c ita d o te a tr o , d e b id a a la h e r e n c ia d d duq u e
C a rlo s de B ru n s w ic k .
§ L a fa m o sa so c ie d a d c o r a l I V ie iie r M a e itn e rg e sa n y v e r e in p a tr o c in a u n p ro y e c to d c m o n u m e n to a W a g n e r
e n V ie n a . C o n este p ro p ó s ito h a o rg a n iz a d o v a r io s c o n ­
c ie rto s c u y a r e c a u d a c ió n se d e s tin a to ta lm e n te a la r e a ­
liz a c ió n d e ta n j u s to y d eb id o h o m e n a je , a l g r a n m aeí
tr o . L o s p r o g r a m a s d e d ich o s c o n c ie rto s e t t á n fo rm a d )s
e x c lu s iv a m e n te a base dc m ú sic a d e W a g n e r .
§ R o c k e fe lle r h a d a d o a u n a ig le sia d e N u e v a Y o r k
la c a n tid a d d e 170,000 d ó la re s p a r a la c o m p ra d c un
c a rrilló n .
§ R h é n é -B a to u h a te rm in a d o se is
sic io n e s p a r a p ia n o P o u r la Jen en ssc .
pequeñas
com po­
S E G U N D IN O
L a R c v u e M u sic a le , de P a r í s , se p ro p o n e p u b lic a r
la o b r a c o m p le ta d e J u a n B ta . L u c y , b a jo la d ire c c ió n
de H e n r i P ru n ié re s .
E S N A O I.A
f
§
Se
to r e s
El
año,
r e s e r v a la p u b lic a c ió n ú n ic a m e n te p a r a lo s su s c rip h a c ie n d o u n t i r a je lim ita d o dc 300 e je m p la re s,
p re c io d e la s u s c rip c ió n s e rá d e 500 f ra n c o s al
c a lc u la n d o q u e q u e d a rá l a o b ra c o m p le ta d e n tro
el e s p acio d e 12 añ o s,
S e h a r á u n t i r a je esp e c ia l d e 25 e je m p la re s e n papel
d c h ilo q u e c o s ta rá lüOO f ra n c o s a l añ o .
§ A l c o n m e m o ra rs e el 8 0 a n iv e r s a r io d e la m u e rte de
C h o p íii, P o lo n ia h a r e d a m a d o la s ce n iz a s del g r a n r o ­
m á n tic o . C o n m o tiv o del tr a s la d o de sus re sto s a c u d ió
al c e m e n te rio dei P a d r e L a c h a is e u n a d e le g a c ió n d e m ú ­
sic o s p o la c o s ((ue, e n tr ib u to d e d esp ed id a, lle n ó d e flo res
y c o ro n a s la tu m b a d e l g r a n a r tis ta ,
S E n G in e b ra h a sido fu n d a d o u n c irc u lo m u sic a l d e ­
d ic a d o a i n t e r p r e t a r la s o b r a s d e J u a n S e b a s tiá n B ach.
E l re g la m e n to d e esa lu n d a c ió n e sta b le c e q u e lo s in ­
té r p r e te s só lo s e rá n en n ú m e r o de t r e in ta y q u e, p a r a
a s e g u r a r la e x c e le n c ia de la s in te rp re ta c io n e s , s e r á e x ­
p u lsa d o e l e je c u ta n te qtie, sin m o tiv o s e rio fu n d a d o , d e je
d e a s i s t i r a d o s e n s a y o s c o n secu tiv o s d e la s o b ra s , o que
lle g u e c o n r e tr a s o a c u a tr o e n s a y o s g e n e ra le s.
d c S . M . e l R e y . Z u m á r r a g a , p u eb lo n a ta l d e l m a lo g ra d o
d ir e c to r y c o m p o s ito r, f ig u ró ta m b ié n e n to d o s lo s ac to s
(le d u e lo celeb rad o s,
§ E m ilio B c rlin c r, a c a b a d e f a lle c e r e n la c a p ita l
(le lo s E E . U U . don d e re sid ió desde 1870, d e sp u é s de
u n a v id a la b o rio s ís im a d e a v e rig u a c io n e s e in v en cio n es
cien tífic as. H a b ía n ac id o e n A lem an ia.
E n 1887 d ió a co n o c e r la p r im e r a m á q u in a p a r la n te
ac c io n a d a c o n d isc o s, p a r a s u p r im ir lo s v ie jo s cilin d ro s
p rim itiv o s , In v e n tó lu e g o e l m ic ró fo n o a d a p ta d o e n se ­
g u id a a l en to n c e s n u e v o te lé f o n o d e B e ll, p ie z a q u e b a
sid o la b a s e d c n u e s tra r a d io te le fo n ía .
§ A u n a e d a d a v a n z a d a , h a f a lle c id o c u M a d rid C a r ­
m e n R u iz , q u e fu é a ñ o s a t r á s b ie n c o n o c id a e n tr e los
n o ta b le s a r tis ta s d ed ic a d o s a la lla m a d a z a r z u e la g ra n d e .
E r a v iu d a d e l (que fu é b a r íto n o J . P a l o u y m a d r e de
la c o n o c id a p r im e r a a c tr iz M a r í a P a lo u .
§ N o s c o m u n ic a n d e V ie n a e l fa lle c im ie n to d e A l ­
fre d o W ie n e r , e l p o p tila r lib re tis ta a u s tria c o a u to r de
v a r ia s ó p e r a s y so b re to d o o p e re ta s , e n tr e e lla s L a P r i n ­
cesa d e l D o la r y E l C o n d e d e L u x e n ib u r g o , H a b í a n a ­
cido e n 1860.
l
—
Ayuntamiento de Madrid
95
a
\T D A
M L S iC A L
música
C H IL E N A
H ii el T e a tr o M u n ic ip a l ele la ciu d a d d e S a n F elip e,
o rg a n iz ó la S o c ie d a d M u s ic a l n n c o n c ie rto e u e! cual
p a r tic ip a ro n el O r fe ó n C o ra l de S , F . y e l v io lo n c e lista
ílu g o m il S y k o ra .
E l C o n c ie rto a n u a l d e la S o c ie d a d M u s ic a l S a n ta
C ecilia, d e CTiillán. fu é d e d ic a d o este a ñ o a la m e m o ria
de G rie g . U n a d is e rta c ió n d e G u m e rsin d o O p azo , p r e ­
ced ió lo s n ú m e ro s d e o rq u e sta , a c a r g o del m a e s tro Ó tto
S ch affe r,
E n V a lp a r a ís o se h ic ie ro n o ír, e l p ia n is ta r u s o B enno
M o is e iw itsc h , e l c h ile n o A r m a n d o P a la c io s y ia clav ec in is ta a u s tr ía c a A lic ia E h ie rs . L o s a lu m n o s de lo s L i ­
ceo s m u sic a le s C h ile n ú m e ro s 1 y 2, d e p e n d ie n te s del
C e n tro d e E x -A lu m n o s d e l C o n s e rv a to rio de S a n tia g o ,
o r g a n iz a r o n u n c o n c ie rto e n el S a ló n d e l I n s titu to C o­
m e rc ia l d e V a lp a r a ís o ¡.a ra c e le b r a r e l 13-° a n iv e rs a rio
d e la fu n d a c ió n d e l C e titro . E n e l S a ló n d e a c to s del
S e m in a rio de S a n R a fa e l, e je c u tó s e u n a c to d e c o n c ie rto
con e l c o n c u r r o d e lo s p ia n is ta s R ic a rd o B r a g a y
A - P a la c io s , lo s c a n ta n te s O . L a v in , A . V e rd u g o , E . C elis d e H u e r ta , M a r ía R ig h i y la O r q u e s ta S a n ta C e ­
cilia, d irig id a p o r el m a e s tro R ic a rd o G o n z á le z V e rd u g o .
I n a u g u r ó la te m p o ra d a d e S a n tia g o u n a g r a n au d ició n
c o r a l en e l T e a tro d e la M u n ic ip a lid a d . E n e l conj'unto
d e .500 c a n ta n te s , p a r tic ip a ro n e l O r f e ó n Ib e ro a m e ric a n o
y la s m a s a s c o ra le s de tr e s e s c u e la s d e p r e c e p to r e s ; d i­
r ig ió el c o n ju n to e l I n s p e c to r d e E n s e ñ a n z a C o ral,
M a e s tr o L u is V id a le s. D ió u n a a u d ic ió n e n el T e a tro
S e p tie m b re e l .t e n o r c h ile n o O r e a r Ila b a c a . E l p ia n ista
y c o m p o s ito r X a v ie r R a n g if o y lo.s c a n ta n te s A lb e r to L ó ­
p e z y .M ercedes G o d o y se p r e s e n ta r o n e n e l m ism o T e a ­
tr o . E l C lu b de S e ñ o r a s o f re c ió a la s so c ia s u n fe stiv a l
d ed icad o a l c o m p o s ito r c h ile n o C a rlo s M eló C r u z ; a c ­
tu ó c o m o p ia n is ta e l a u to r , a c o m p a ñ a d o d e lo s c a n ta n ­
te s J o r g e Q u in te ro s y D . .S nñth d e S a n fu e n te s. D ie ro n
cliversor re c ita le s e l v io lin is ta M a th a n M ils tc in y los
in a n ista s B e n n o M o ir s e iu is c h , J u a n R e y e s y A rm a n d o
P a la c io s ,
K l o r g a n is ta y c o m p o s ito r A n íb a l A r a c e n a I n fa n ta
ició la s au d ic io n e s d c l m e s d e ju lio c o n u n a r e p re s e n ta ­
c ió n de ,sns o b ra s en el T e a tr o M u n ic ip a l. T o m a ro n
lia rte en e s te a c to el a u to r , aco m iiañ aiid o a l p ia n o un
c u a r te to de c n e rd a s , el v io lo n c e lista B u g o m il S y k o r a y,
lo c a n ta n te s O s c a r J im é n e z , M a n u e l M a rtín e z , M a rg o t
d e M e n eses, In é s B o rd e s \ H e r m in ia H u r ta d o . E n la
Ig le sia d e S a n A g u s tín se v e rific ó la a u d ic ió n d e la
o r g a n is ta y c o m p o s ito ra cltilen a I'a u iiy S a n to s. U n g r u ­
p o do in s tr u m e n tis ta s y p r o fe s o re s d e m ú sic a rin d ió
lio in en aje a la m e m o ria del m ae.stro I 'e r n a n d o W e y in a n ii
c o n u n a v e la d a fú n e b re t n el S a ló n del C lu b d e S e ñ o ra s
L :i p re se n ta c ió n m e n su al d e a lu m n o d c l C o n s e rv a to rio
N a c io n a l re a liz ó se e n el .Salón d e A c to s d e l e s ta b le c i­
m ien to , c o n n n p ro .g ram a in s tr u m e n ta l d is trib u id o en
o rd e n cro n o ló g ico .
11
D u r a n te el mc.s de ago.sto tu v ie ro n lu g a r lo s c o n c ie r­
to s .s ig u ie n te s: Kii e l S a ló n d e H o n o r d e la U n iv e rsid a d
la [ire se n ta c ió n d e lo s a lu m n o s d e l C o n s e rv a to rio p re c e ­
d id a d e u n a d is e rta c ió n so b re el p r o g ra m a , h ec h a p o r el
a p la u d id o c o m p o s ito r D o m in g o S a n ta C r r u z . R e c ita le s
-lo ca n to <le la s o p ra n o c h ile n a G u ille rm in a B a te d e U r ib e
9ó
en
América
con o b r a s d e lo s a u to r e s m en cio n ad o s e n e l C lu b d e S e ­
ñ o r a s , y d c l ten.itf c h ile n o O . Ila b a c a e n el C lub d e S ep ­
tie m b re . A c to s d e C o n c ie rto e n h o m e n a je a B a c h d e l C e n ­
tr o d e E x -A I u m n o s d e l C o n s e rv a to rio e n la U n iv e r s i­
d a d d e C h ile y d e lo s a lu m n o s d e l C o n s e rv a to rio N a ­
cio n a l e n la m ism a S a la , E n e l T e a tr o M u n ic ip a l, ac to
de c o n c ie rto a beneficio dcl A p o s to la d o de la In s tru c c ió n
co n e l c o n c u rs o d e la A c a d e m ia M u sic a l C lub d e la
U n ió n . H o m e n a je a B e e th o v e n d e lo s E x -a lu m n o s del
C o n - c r v a to rio y C o n fe re n c ia so b re “ L a p o lifo n ía e n el
R e n a c im ie n to ” d e l p r o f e s o r D o m in g o S a n ta C ru z , con
e l c o n c u rs o d e lo s c o ro s d e la S o c ie d a d B a c h , e n e l S a ­
ló n d e l C o n s e rv a to rio N a c io n a l.
U n a s e n e cU- au d ic io n e s d e la c la v e c in is ta a u s tría c a
\ l i c i a E h ie r s y lo s r e c ita le s d e l v io lo n c e lista u r u g u a y o
O s c a r N íc a s tro c la u s u ra r o n e l p e río d o o r d in a rio d e la
te m p o ra d a ,
D a n ie t . G s a y
LA
M U S IC A
EN CENTRO
A M E R IC A
§ L a O r q u e s ta S in fó n ic a de G u a te m a la p ro s ig u e su
c ic lo d e a u d ic io n e s d o m in ic a le s e n el T e a tr o P a la c e de
la C a p ita l, b a jo lo s a u s p ic io s d e la U n ió n M u s ic a l de
f iu a te m a la . L o s ú ltim o s c o n c ie rto s h a n sid o d irig id o s
I 'o r lo s m a e s tro s B e rn a r d o d e J . C o ro n a d o y G u g lielm o
S o rie n te .
fe E l G o b ie rn o de N ic a r a g u a p ro y e c ta a c tu a lm e n te ia
fu n d a c ió n d e l C o n s e rv a to rio N a c io n a l d e M ú s ic a e n M a ­
n a g u a . P a r a fin a n c ia r la n u e v a in s titu c ió n s e a r b it r a r í a n
fu n d o s esp e c ia le s c o n la su p re s ió n d e u n a p a r te d e l p e r ­
so n a l d e la B a n d a d e los S u jirc m o s P o d e re s. S e se ñ a la n
com o c a n d id a to s a la D ire c c ió n d e l n u e v o e s ta b le c i­
m ie n to el m a e s tro L u is A . D e lg a d illo y e l p ia n is ta D a ­
v id S c q u e ira .
§ E n la R e p ú b lic a d e C o s ta R ic a , h a n re n a c id o , con
b río la s a c tiv id a d e s m u s ic a le s a f a v o r <le la fim d a c ió n
d e la U n ió n M u s ic a l C o s ta rric e n c e . P ro p ó n e s e e.sta in s ­
titu c ió n r e o r g a n iz a r la O r q u e s ta S in fó n ic a , a la cu a l le
c u p o ta n b r illa n te a c tu a c ió n e n S a n J o s é y e n su m e m o ­
ra b le g i r a p o r la A m é r ic a C e n tra l, M é x ico y C uba.
§ I'.l G o b ie rn o d e C o s ta R ic a a p ro b ó y d ió pu b licid ad
a l i n f o r m e íjue rin tlió 1a c o m isió n en v ia d a a G u a n a c a ste
p a r a e s tu d ia r la m ú s ic a n a tiv a <le e sa p ro v in c ia . E s ta
m isió n e s ta b a c o m p u e s ta p o r lo - S re s, R o b e rto C a n tilla n o ,
J u lio I'on,seca y D a n ie l Z ú ñ ig a , y d ió té r m in o a sn c o ­
m e tid o p r e s e n ta n d o u n a co lecció n d e 21 co m p o sicio n es
m u sica le s g e iiu in a m e n te g u a n a c a ste c a s . S e h a n clasificad o
é.Mas e n c u a tr o c a t e g o r í a s ; a ir e s c a lle je ro s , a ir e s p a t r i ó ­
tic o s, y m o tiv o s baiiabl-js. L o s ú ltim o s son d e l tip o “ p a s i­
llo " y “ d a n z a ” , p e ro d ifie re n scn.siblem entc d e lo s m o d elo s
C ( - lo m l) ia n o s y p o rto rriq u e ñ o s .
§ C o n g r a n d e s f e s te jo s h a sid o re c ib id o e n la c a p i­
tal d e P a n a m á e l violini.sta p a n a m e ñ o A lfre d o S a in tM a lo . E s te a r t i s t a , a q u ie n le h a b ía cab id o t a n b rilla n te
a c tu a c ió n e n los c o n c ie rto s d e la ú ltim a te m p o ra d a eu
P a r ís , se h a h e c h o o ír en d iv e rs a s au d ic io n e s e n la C iu ­
d a d d e l C anal,
§ K l G o b iern o d e P a n a m á d e c re tó u n a d o n a c ió n de
(inince m il d ó la re s a f a v o r d c l a u to r del H im n o N a c io ­
n a l de la R e p ú b lic a , q u e re e n c o n tra b a sin re c u rso s.
E s t e r a s g o h a sid o m u y a p r o b a d o p o r la p r e n s a lo c a l
—
Ayuntamiento de Madrid
EL
P R IM E R
CO N G RESO
M U S IC A L
EN
PERU
A c tív a n s e e n L im a lo s p r e p a r a tiv o s p a r a lle v a r a cabo,
a l fin d e l a ñ o , e l P r i m e r C o n g re s o de M ú s ic a N a c io n a l.
P 'o rm a n p a r te d e la C o m isió n A s e s o ra la s sig u ie n te s
p erso n as:
L a C o m is ió n O r g a n iz a d o r a lia n o m b ra d o m ie m b ro s h o ­
n o r a r io s d e d ic h o C o n g re s o a lo s A lc a ld e s de L im a,
d e l R im a c , el C o m is a rio de la E x p o sic ió n de S ev illa,
cl D ir e c to r d e la E s c u e la de B e lla s A r te s , el P r e s id e n ­
te de la A s o c ia c ió n .le P e r io d is ta s , el D ir e c to r d e la
A c a d e m ia N a c io n a l de .M úsica, y lo s d ir e c ñ ire s d e p e ­
rió d ic o s.
M IS IO N
C U L T U R A I. D E A R T E A M E R IC A N IS T A
R e p re c n ta n d o u n a e ta p a m á s a v a n z a d a en la m isió n
(le d iliin d ir y. p ro m o v e r c l c u ltiv o y la a p re c ia c ió n de
lo s v a lo re s fo lk ló r ic o s d t la m ú sic a y d e la d a n z a de la
A m é r ic a Ib é ric a , se h a d a d o a co n o c e r e n la s ciu d ad es
d e l A tlá n tic o S u r la f o lk lo r is ta c h ile n a C a m ila B a rin .
E s t a m e n s a je r a de! a r te n a tiv o d ió c u rso a s u v o cació n
e n ^u i>atria, n o h a c e a u n d ie z a ñ o s , re b u sc a n d o asiiectos
típ ic o s y p o n ié n d o lo s e n escen a. E n su g ir a a B o liv ia
y d e s p u é s a la A r g e n tin a , el U r u g u a y y cl B ra s il, ha
am i>liado su r e p e rto rio , y en e s to s d ía s h á lla s e e n B u e ­
n o s A ire s , e m p e ñ a d a c:i la in c o rp o ra c ió n a sii p r o g ra m a
d e la s e s c e n a s c o s tu m b ris ta s m á s c a r a c te r ís tic a s d e lo s
p a íse s v isita d o s , p a r a p r o s e g u ir su c r u z a d a d e a r te n a ­
c io n a lis ta e n la s n ac io n e s del P a cífico N o rte , Y a n (|u ila n d ia y E u ro p a .
L a s e ñ o ra B a rí d e Z a ñ a r tu , p e rte n e c e a la m á s distin g u íd a d so c ie d a d d e S a n tia g o ; v ia ja a c o m p a ñ a d a de
su esp oso, el n o v e lis ta c h ile n o S a d y Z a ñ a r tu . (|uien ilu s ­
t r a los e sp e c tá c u lo s co n c n n fe rc n c ia s a lu siv a s.
L A M U S IC A E N B O L IV IA
E l C o n ju n to C o r a l ‘'A r m o n í a " d e L a P a z , h a dado
a u d ic io n e s v o c a le s e u c! T c m itlo d e S an J u a n d e D io s.
E n a g o s to c a n tó e s ta a g ru p a c ió n e n d ic h o te m p lo la
M is a d e P e r o s s i, a c o m |:a fia d a p o r la o r q u e s ta (pie d irig e
c l M a e s tr o C a rlo s S á n c h e z M á la g a . A c tu a r o n com o so ­
lis ta s lo s c a n ta n te s A . A n d ra d e s , B . R a y w a n y C a rlo s
B o a d a.
M u y b ie n a c o g id a lia sid o la in ic ia tiv a d e la E s ta c ió n
R . N . e n f a v o r de la m ú sic a v e rn á c u la . E n la s ú lt i m a '
au d ic io n e s e s te p u e s to h a ra d ia d o o b ra s típ ic a s d e los
c o m p o s ito re s A . P a tiñ o , C . ( ia rc é s . E . C a ld e ró n , E . G uz-
L
u ln e r ía
A
C o n stru cció n
tru m en to s
C j u i
rtís tic s
(Je
Ins“
<Je A r c o
y
t a r r a s tle C o n c i e r t o
E specialuJatl
eu
repa-
ra aio n esco n a L o l t i t a g a ra n tía
I G N A C I O
F L E T A
L u tliie r
C a l a t n a , 9 8 , p r a l . 3 . l'cort'ct)
B arcelona
n iá n C á c e re s, J o s é I-a v a n d c n z , B c lis a rio Z a r a te , R . H u i r ?. y t i , R onca!.
L A W A G N E R IA N A D E B U E N O S A IR E S
E n e l a n tig u o lo c a l de la A s o c ia c ió n " L o s a m ig o s (le!
A r t e ” , h a in s ta la d o su sede d e fin itiv a la so c ie d a d m u s i­
cal d e l e p íg ra fe .
U ltim a m e n te tu v o lu g a r cl e s tre n o d e la g r a n sala,
en c u y a c o n s tru c c ió n se h a n c o n s u lta d o to d o s lo s p e r ­
f e c c io n a m ie n to s m o d e rn o s. S u cap a c id a d e s d e 2 .0 0 0 pei-Fonas, y s e r á d o ta d a e n b re v e de u n ó r g a n o m o n u m e n ­
ta l. L o s D ire c to re s , s e ñ o re s C a rlo s L ó p e z B u c h a rd o ,
J e ró n im o A . R o c a y C. G ra ss i D ía z , se p ro p o n e n d e d i­
c a r la sa la , a d e m á s d e la s au d ic io n e s c a r a c te r ís tic a s
d e la A s o c ia c ió n , a lo s c o n c ie rto s sin fó n ic o s , lo s e s p e c tá ­
c u lo s líric o s y c o re o g rá fic o s , la s c o n fe re n c ia s, la s e x p o ­
sic io n e s y la s fie sta s de a r te d e l ta b la d o y d e la p a n ­
ta lla ,
CO N CURSOS
M U S IC A L E S
§ E l r e s u lta d o d e i C o n c u rs o S in fó n ic o d e la " A s o ­
c ia c ió n d e l P r o f e s o r a d o O r q u e .'ta l” d e B u e n o s A ire s,
es el s ig u ie n te ;
P re m io d e d o s m il p e o.s p a r a u n a o b e r tu r a , su ite , poe­
m a sin fó n ic o o s in f o n ía : Ja c o b n F is c h e r, P re m io de
(ios m il p e so s p a r a u n a o b r a f o lk lo r is ta a r g e n tin a . L u is
G au n eo . A m i a s o b r a s s e rá n e je c u ta d a s p o r la O rq u e s ta
F ila rm ó n ic a de la A . d e l P . O ., e n la p r e s e n te te m p o ­
ra d a ,
§ E n C a ra c a s ( \ '’en e z u e la ) h a a b ie rto u n c o n c u rso
l a m a r c a de d isc o s y m á q u in a s p a r la n te s " V í c t o r " , p a ra
a d ju d ic a r sen d o s p re m io s de m i! B o lív a r e s a lo s a u to ­
r e s (le la s tr e s m e jo r e s d a n z a s típ ic a s, la s cu a le s se rá n
g r a b a d a s y q u e d a r á n de p ro p ie d a d d e d ic h a m a rc a . E l
u in c u r s n e s e x c lu s iv o p a r a lo s a u to r e s v en ezo lan o s.
C O N C I K R T O .S E N
Y A N Q U I I .A N D I A
§ E n e l u ie s de S e tie m b re se h a re a n u d a d o la se rie
d e c o n c ie rto s ib e ro a m e ric a n o s. E l 17 d e l m e s c ita d o lle ­
v ó t a c a b o en e l P a la c io d e la U n ió n P a n a m e r ic a n a
d e á V a sh in g to n , la p r im e ra a u d ic ió n d e la te m p o ra d a
S e e je c u ta r o n o b ra s d e : A lb e r to W illia m s ía r g e n l i n o ) '
Ig n a c io G aic a n o (h o n d u re ñ o ) : F a b iá n R o d r íg u e z y K ig o b e r to D ía z ( g u a te m a lte c o s ) ; R e in a ld o H a h n (v e n e z o la ­
n o ) ; J o r g e dcl M o ra l, M a r ía G re v e r, M a n u e l P m ice,
J u li á n C a rr illo . R ic a rd o C a s tr o y J o s é S e r ra d e l (m e x ic a ­
n o s ) ; C a rlo s G ó m cs ( b ra s ile ñ o ); J u lio F o n s e c a ( c c t a n c c n s e ) ; E rn e s to I.e c n o n a (cu b an o ) y E m ilio M u rillo
(co lo m b ia n o ). C om o d e c o s tu m b re e s ta s a u d ic ió n f iié r a ­
d ia d a (lor la E s ta c ió n de la A r m a d a d e lo s E E . U l '.
§ F.l 18 d e S e p tie m b re c e le b ró se e l d ia p a tr io de C hile,
y el p a c to d e a m is ta d c e le b ra d o ú ltim a m e n te e n tr e esta
R e p ú b lic a y e l P e r ú , c.in u n c o n c ie rto p a n a m e ric a n o o r ­
g a n iz a d o p o r e l " C lu b d e M u je r e s G i i l e n a s ” e n cl
S a ló n del H o te l A la m a c de N u e v a Y o r k . P r e s t a r o n su
c o n c u rs o e n c.ste a c to los c a n ta n te s ch ile n o s L e o p o ld o
í íu ti é r r e z y C o n su e lo G u z m á n , el p ia n is ta i> eniano So!
P a c o r a h . los d a n z a n te s jie ru a n o s A lb e r to d e L im a . N en ita S e d a ñ o y e l C u a d ro C o re o g rá fic o M e jic a n o " C lu b
d e C b in a s P o b la n a s " , la s in s tr u m e n tis ta s p e ru a n a s , R a i|u el y G fc lia .A révalo y la O r q u e s ta A ndrevv.
I .A M U S I C A P O P U L A R
EN
M E JIC O
E n el p r im e r G ra n b 'c s tiv a l de m ú s ic a n a tiv a r e a li­
z a d o el 12 (le a g o s to e n el T e a tr o N a c io n a l d e M é jic o ,
— 97
Ayuntamiento de Madrid
d ió se a c o n o c e r p o r e l c o n ju n to c o r a l d c l “ O r fe ó n d e la
E . N . d e C .” y u n g r u p o de e n tu s ia s ta s in s tru m e n tis ta s
y c a n ta n te s , u n p r o g r a m a p o p u la r que r e p re s e n ta b a la s
m á s d e s ta c a d a s fa s e s d e la p ro d u c c ió n n acio n al. A l p r e s e n ­
ta r lo , e i c o n fe re n c ista M a n u e l M u s q u íz B la n c o , d ijo
e n tr e o tr a s c o s a s q u e n o p r e te n d ía h a c e r u n a d ise rta c ió n
té c n ic a n i u n e stu d io e r u d ito d e l e x tr a o r d in a r io a c e rb o
m eló d ico d e l f o lk lo r e m e jic a n o , sin o u n c á lid o y fé rv id o
e lo g io a lo s c o m p o s ito re s , a lo s in té r p r e te s y a la m ú s i­
c a n a c io n a l; e x a ltó e n se g u id a la eficien cia d c la s em b a ­
ja d a s a r tís tic a s q u e lle v a n a l e x t r a n j e r o la m i.sión de
p r e s e n ta r la v e rd a d d e lo s p r e s tig io s y lo s v a lim e n to s
le g ítim o s d e la ra z a , y te r m in ó la m e n ta n d o la e x tirp a c ió n
de lo s m o tiv o s p re c o lo m b ia n o s p o r la catcciuización ca ­
tó lic a . S e d ie ro n a c o n o c e r e n e s ta m a g n a a u d ic ió n n a ­
c io n a lis ta o b ra s de E s¡> eranza O te o , T a t a N a c h o , C h u ­
ch o C o ro n a , M a r io R u iz , M a r ía d e S e g o v ia , M a rio T a la v e ra , F e d e ric o R u iz , B . d e J . G a rc ía , B e a triz A m p a ­
r a n y A g u s tín L a ra .
E l d o m in g o 8 d e se tie m b re in a u g u ró s e e n e l T e a tr o
A rb e u d c ia c iu d a d d e M é jic o la te m p o ra d a 1929-1930
dc la O r q u e s ta S in fó n ic a d e M é jic o .
L a la b o r a r t ís tic a q u e v ie n e e m p re n d ie n d o la S in fó ­
n ic a M e jic a n a lle g a r á e n e! a c tu a l p e río d o a su m á x i­
m u m . U n c a r te l se le c tísim o p r e p a r a d o a b ase d e u n
a tin a d o eclecticism o , u n c e n te n a r d e esco g id o s in s tru m e n ­
tis ta s y u n a e x p e r ta b a tu ta in te g r a n la s ex c e p c io n a le s
c o n d ic io n e s q u e le a u g u r a n u n co m e tid o d e g r a n alcance.
R e fir ié n d o s e a l “ a n im a d o r ” de e s ta o rg a n iz a c ió n , dice
C a rlo s G o n z á le z P e ñ a :
“ C a rlo s C h á v e z es, a n o d u d a rlo , u n g r a n la b o rio s o :
ju n ta m e n te co n e l a m o r a l a r te , posee la o b stin a c ió n en
e l e s f u e r z o : ú n ic o m o d o d e h a c e rlo fecundo.
A l f r e n t e d c la S in fó n ic a , se r e c o r d a r á q u e h a c e u n
a ñ o o r g a n iz ó y d ió u n a te m p o ra d a d e c o n c ie rto s, e n los
cu ales, a s í co m o e n lo s e x tr a o r d in a r io s q u e h a lle v a d o a
ca b o e n el c u r s o d e l p re s e n te , se e.scu ch aro n p o r p r im e ra
v e z en M é jic o o b ra s d e g r a n d e s c o m p o s ito re s , a lg u n o a n ­
tig u o y, lo s d em ás, m o d ern o s. H a m a n te n id o , d e esa
su e rte , v iv a y d e s p ie rta la a te n c ió n d e l p ú b lic o h a c ia
la m ú s ic a ” .
E l r e p e r to r io d e lo s
se is c o n c ie rto s (m en su ales, de
se p tie m b re a f e b r e r o ) e n la a c tu a l te m p o ra d a , s e m e ja un
a r c o d e g r a n so lid e z que se a p o y a , d e u n la d o e n la m á s
a v a n z a d ^ e x q u is ite z a r tís tic a y d e l o tr o e n la m á s seve­
r a seleccció n c lá sic a , p a r a s o p o r ta r el to d o u n a a m p litu d
d e c r ite rio q u e n o se a fá c il a lc a n z a r. V e in tic u a tr o o b ra s
sin fó n ic a s h a n s e d e se le c c io n a r p a r a la p r o g r a m a c ió n c lá s ic a s, 3 c o n te m p o rá n e a s ( S c h o e n b e r g : C inco P ie z a s
p a r a O rq u e s ta , e tc .), 5 co n c o n c u rso d e so lis ta s, 3 ib e ro ­
am e ric a n a s , 4 w a g n e r ia n a s y 4 s tr a w in s k y a n a s (L a s
R o d a s, etc.).
R e v is a n d o e l r e p e r to r io d c e s ta a g ru p a c ió n e n la tem ])orada 1928-1929, a d v ié rte s e u n c r ite r io id é n tic o e n la
selección, p e ro u n tr ib u to a la r a z a m á s d efinido. E n tr e
los a u to r e s m e jic a n o s f u e ro n p re s e n ta d o s T e llo , V á z ­
q u ez, R o ló n , M a ris c a l, P o n c e y C h á v ez.
§ L a S o c ie d a d N a c io n a l d e M ú s ic a , de B u e n o s A ire s ,
esta b le c ió e n a g o s to p a s a d o e l p re c e d e n te d e r a d ia r la s
au d ic io n e s d e m ú s ic a c u lta q u e tie n e n lu g a r e n s u sede,
S o n é s ta s d e s tin a d a s e x c lu s iv a m e n te a lo s a u to re s a r g e n ­
tin o s.
§
E l 9 d e se tie m b re se in ic ia ro n lo s c o n c ie rto s-c o n ­
fe re n c ia s q u e v ie n e o rrg a n iz a n d o p e rió d ic a m e n te la “ E s ­
c u e la de M ú s ic a , T e a t r o y D a n z a ” (C o n s e rv a to rio N a ­
c io n a l), b a jo la d ire c c ió n d e l m a e s tro C a rlo s C hávez,
§ V o lv ió a M é jic o , d e sd e lo s E s ta d o s U n id o s, e l v io ­
lin is ta m e jic a n o M a n u e l M a rtín e z .
§ E n u n o d e lo s ú ltim o s c o n c ie rto s sin fó n ic o s del
C o n s e r v a to rio N a c io n a l d c R ío d e J a n e iro ( I n s ti tu to N a ­
c io n a l de M ú s ic a ), se e s tre n ó e l p o em a s in f ó n ic o “ Im b a p a r a ” d e O s c a r L o re n z o F e rn á n d e z .
§ l i a lle g a d o a G u a te m a la y h a p a rtic ip a d o e n v a rio s
c o n c ie rto s e l p ia n is ta g u a te m a lte c o R a ú l P a n ia g u a .
§ H a r e g re s a d o a B o g o tá el c o m p o s ito r c o lo m b ian o
M a rtín A lb e r to R u e d a . E s te a r ti s t a h a b ía e s ta d o a u s e n ­
te d e su p a tr i a d u r a n te v e in tic in c o a ñ o s , e n lo s cu a le s
r e c o r r ió la s p rin c ip a le s ciu d a d e s d e Y a n q u ila n d ia , C a n a ­
d á. C e n tro A m é r ic a y A n tilla s.
§ H a v is ita d o la s c iu d a d e s b r a s ile r a s de! lito r a l del
A tlá n tic o , la f o lk lo r is ta A m a n d a C o s ta P in to . E s t a d is­
tin g u id a c a n ta tr iz p e rte n e c e a la a l t a so c ie d a d de B a h ía .
§ E l b a r íto n o y c o m p o s ito r co lo m b ian o V íc to r J . R o ­
sa le s h a v u e lto a B o g o tá , d e sp u é s de e f e c tu a r u n a g lo ­
r io s a g i r a p o r la s p rin c ip a le s ciu d a d e s d e la R e p ú b lic a .
§ L a “ A s o c ia c ió n N . d e P . y A . ” d e la H a b a n a
p re s e n tó e n su ú ltim o c o n c ie rto e x tr a o r d in a r io d e v e ­
r a n o , la s in s tr u m e n tis ta s p re m ia d a s e n su ú ltim o c o n ­
c u rs o . S o n e lla s la p ia n is ta G u ille rm in a Z im m e rm a n n y la
f la u tis ta C o n su e lo M a rtín e z C olom a.
§ A c tu a lm e n te r e c o r r e la s ciu d a d e s a u s tra le s d e C h i­
le e l c o n ju n to típ ic o d e c u e rd a s L a R o n d a lla P iu r a n a
E s t e g r u p o in s tr u m e n ta l p ro c e d e n te de P iu r a ( P e r ú ) , o b ­
tu v o la s m a y o re s re c o m p e n sa s e n el ú ltim o C o n c u rso
d c A n ia n c a e s (L im a ).
^ E n e l 50." C o n c ie rto d e la O r q u e s ta S in fó n ic a de
B o g o tá (C o lo m b ia) se e s tre n ó el p o e m a “ A lle g r o S in ­
f ó n ic o " d c l c o m p o s ito r c o lo m b ia n o G u ille rm o ü r i b e H o lg u in , a c tu a l D ir e c to r d e l C o n s e rv a to rio .
§ D e s p u é s d e h a b e r a c tu a d o eii B u e n o s A ir e s y en
M o n te v id e o , la b a ila r in a J o s e fin a B a c k c r, c o n tin ú a su
g ir a e n la s re p ú b lic a s v ecin as. A c o m p a ñ a n a e s ta a r tis ta
c in c o in s tr u m e n tis ta s d e c o lo r, d e n a c io n a lid a d cu b an a.
§ E n la a u d ic ió n v o c a l e in s tr u m e n ta l de este añ o .
la “ A c a d e m ia d e M i r m i a r " d e S a n J u a n de P u e r to
R ic o , p a r tic ip ó la o r q u e s ta d e l p r o fe s o r R a fa e l M á rq u e z ,
y se d ie ro n a c o n o c e r o b ra s n u e v a s d e l c o m p o s ito r p o rto r iq u c ñ o R a fa e l B a lse iro .
§ 1 .a d a n z a n te g e n é ric a e sta d o u n id e n se “ 1.a M e r i" ,
h¡. a c tu a d o c u B u e n o s A ir e s y M o n te v id e o , d e s p u é s de
h a b e r v is ita d o la s re p ú b lic a s a m e ric a n a s del P acífico .
E s t a b a ila r in a r e a liz a u n v ia je de estu d io p a r a a m p lia r
su r e p e r to r io c o n d a n z a s n a tiv a s de A m é ric a L a tin a .
§ E l C o n s e rv a to rio N a c io n a l d e S a n tia g o de C h ile
h a a b ie r to m i c u r r s o esp ecial p a r a m ú sic o s d e b an d as.
§ L a s c o rp o ra c io n e s m u sic a le s a r g e n tin a s " S o c ie d a d
C u ltu r a l d e C o n c ie rto s " y “ E l D ia p a s ó n ” se h a n r u s io lia d o co n e l n o m b re d e “ A s o c ia c ió n C u ltu r a l D ia p a s ó n ” .
§ E n la s ciu d a d e s d e l N o r t e del B ra s il d a au d ic io n e s
de m ú sic a v e r n á c u la la f o lk lo r is ta b r a s ile r a J u lie ta T e lle s d e M enezes,
§ H a e x te n d id o su g ir a h a s ta lo.s te a tr o s d e l a A r ­
g e n tin a y d e l U r u g u a y la c a n ta tr iz f o lk lo r is ta b ra s ile ra .
G e r m a n a B itte n c o u rt.
§ Ha
I .e o n tin a
r e g re s a d o a S a o
K re e se .
P a u lo la c a n ta tr iz b r a s ile r a
§ S e r á in a u g u ra d o p ró x im a m e n te e n u n p a se o p ú b lic o
d e B u e n o s A ir e s e l m o n u m e n to a B e eth o v en , o b ra de!
e s c u lto r a r g e n tin o J o s é F io ra v a n ti,
D . G.
98
Ayuntamiento de Madrid
O
C
H
Y
D
A
C
A p a ra to
T
para
Y
CASA MOZART
L
J a r flexltili-
R am bla
de
las
F
lo h es,
35
J a J a los J e d o s e n 5 m i n u t o s .
P roporciona
Je
misma
Pianos
AGILIDAD que k o ra y m e J ia
Rollos
e stu Jio , Jesarrolla
la
la
FUERZA
y
la
w
’r r
en
m úsica
ra c io n a l
y e x tra n je ra
Instrumentos
EX­
Gramófonos
T E N SIO N
Je
la
m ano.
A g e n te s o fic ia le s d e lo s d isc o s
Pfdeae ei P ro sp ecto num 3 a
S O C I É T É
O
C
LA v o z D E SU AM O
H
Y
SA N C O IN S-C H E R
D
A
C
T
Y
L
BARCELONA
T el éf o n o 18372
(FRANCIA)
Angel Aguiló
E N C U A D E R N A C IO N E S
E d ito riales
y
E sp ecia lid ad
de
m úsica
A rtístic as
en
lib ro s
y p artitu ras
BEEHSTEIN
BLOTHNER
RIBAS
¡Una maravilla! la constituye el
A u t o p i a n o Bechstein -W e lte
(eléctrico y a pedales) fiel repro­
ductor de las obras ejecutadas
por los más célebres pianistas!
MÚSICA E INSTRUMENTOS
RICARDO
Rambla Cataluña,
Fabricación
R.
BARCELONA
RIBAS
M u n ta n e r ,
Pianos,
T e lé f o n o 3 2 4 9 3
B A R C E L O N A
5 -B A R C ELO N A
de
70
Pianolas
y
A rm o n iu m s
P A R R A M O N
c a r m e n
, s
V I O L E R I A
INSTRUM ENTAL
A N T I G U A
DE O R Q U E S T A
M
O
D
E
R
N
Y
Y DE
A
Ayuntamiento de Madrid
Grificoa Irindez. Aragón, 197, Bama.
B A N D A
REGAL
Ayuntamiento de Madrid
l
CABIOS
LAVIN
Kontenan
(Fatalidad)
NDriEBO
1
DE
LA
SDITE
DE
TBES
“ U M E N IA IIO N S
CANTOS
n U IU Itn E S "
MUSICA
ILUSTRACION
IBtRO AMEM CANA
tOPLEMeilTO
ABADCANOS
Nl I H.
3
b a b c b l o n h
1929
Ayuntamiento de Madrid
Ayuntamiento de Madrid
MUSICA.—Ilu stra ció n Ib ero am erican a
S u p le m e n to n ú m ,3 .
Lamentations huilliches
1 , Kontenan (Malheur)
ParoU» tram crites p a r M . T. GUEVARA .
Aduptation fra n q a ise d 'S M IZ S DAM AISJ
C. L A V I N .
CalmA e t donoetuent triste J = 5 i
1
1
F--J
-fj»
p
L
J
¿
.
m
= 1 í\ m--------- o ll1>*---------------------
t L
_______- ü t p .
i
♦!
r ''I ^
* 1 1 1 ' — =—
’/ p p U
■■ "^líJ J
1— *>— f
j
1 *>I
J -^
Ayuntamiento de Madrid
1
_m--------- w~
ti
t
lun
p e /i
taiñ kom- pan
.
ses
e
huin - ka _ taiñ nicupu
«o« cceur
tnon
cunttr
vous'J
meu
Chumnge
tr is te .
á
Í « í;
p p p p s
f
| 4
4
tul
Ta
U
«
=
t e
kay _ ñi
nton
'
coeur
^
j J
Jj
t
ku
ñi
fal.piú
ké
tr i s te
gue
penses
vo u s?
=
nn. ñ
->
J J
m f
a- ^
^ ■ -
1 ^ 1 ^ —■ —■
J ^
P
e
p
- t — t—
Ayuntamiento de Madrid
1
au
mouvement
i
”! f
'» / ■
í
en retenanf
p^Hff------f!
y
> ..............
i
[■
p
T •
........................ -
mf
r
H
p
HJ=f3^J=r3
au mouvement
----M * 1
A L,.------------- =
s b—4—
— t ---?—J) 1 h wLA
-O
—3—
- p
Lti-f-------- p— p— ---------- A A '
Fal. ta
lus
tais kom- pañ
huin
ka .
6isn
a i . mee
A /if mu
m 'a
trom .
---------------- á- —5--- ! 1 1 1 I I
^
J*
II II
J J
4 0/ P'—
» ^ J J
PP
P
i
I
Ayuntamiento de Madrid
r
^
-
--------=------1 h ^ ——
---) te*---a____
¿ )u m '
P —^ —
til.. •• • ---::-----1------- 1
'-? r -k r -.
h uin
_
quí
ka
taiñ m a . pu
v ie n t
i ' a . r r i . ver
.
m eu
•~ -m
F a U ta
luQ
que
pen
ta iñ k o m .p a ñ
.
ses
vouap
/í.’f*— ==-^«e—F"!' 1^—rn——1 1 ! 1—rT 1 1— —
P P JJ
-
P
m f
p
m
^ J
p ^
r
^g t e J
eu vetenfint jufiqu’a la f i n
h uin _ ka
m on
taiñ m a .p u
«RO
M
coeur
meu
cceur
C h u m n g e tui
triste .
gue f e
. ra
kai mon
ñi
cam r
i
m f
ku
triste
ñ i . fa l
gue
p iú
p e n .s e s
.
ke
voua?
!>■«
8
1m
t
=
=
=
=
J
-A—i----- te
—te----‘------------&-»__---- A
R eserv ad o s to d o s loe d e re c h o s .
P ublicada con a u to riz a c ió n d e l a u to r.
Ayuntamiento de Madrid
Ayuntamiento de Madrid
O ir l? i
r l U Q
n c f/> rí
U o ilc L l
todas las Li b re rí a s
y Almacenes de Música la
C O L E C C IÓ N
LABOR
y encontrará en su
S E C C I Ó N
lo s
m e jo re s
V
m a n u a le s
de
a—
nui l f
MUSICA
L ib ro s b re v e s e sc rito s p o r e m in e n te s esp e c ia lista s, co n p ro fu sió n d e ilu s tr a ­
cio n es m u sic a le s y a r tís tic a s lá m in a s e n n eg ro y color. L os a m a n te s
d e la M ú sica, p ro fe sio n a le s y e s tu d ia n te s , lo g ra rá n con la p o sesión d e esto s
m a n u a le s c u a n to p u d ie ra o frecerles u n a c o m p le ta b ib lio te c a d e a r t e m u sical.
VOLÚMENES
PUBLICADOS
Com pendio de A r m o n ís, p o r el P ro f. I I . S c h o l z .
Com pendio de in stru m en ta ció n , p o r el P ro f.
1568.
C on n u m ero so s ejem p lo s m usicales. 2 -* ed ició n .
H.
R i k m .4N-n ,
d el C ollegium
M usicum
de
la
U n iv e rsid a d d e I^eipzig
L a M úsica en la A n tigü ed ad ,
112 .
p o r e l P ro f. K . S a c h s , d e B erlín . C on im A p éndice q u e contiene
12 e je m p lo s m u sicales, 18 fig u ra s y 2() lá m in a s e n n e g ro y 1 en color.
126.
M úsica popu lar esp a ñ o la ,
143.
B ajo cifrado
150.
R edu cción al p ia n o de la partitura de orq uesta,
p o r e l P rof. E . L ó p k z C h a v a r r i , d el C o n se rv a to rio d e V alen cia. Con
n u m ero so s e jem p lo s m u sicales y 16 lá m in a s e n n e g ro y 1 e n color,
( A r m o n í a p rá c tic a re a liz a d a al piano), p o r el P rof. H . R
e jem p lo s m usicales, clav e d e te m a s, u n a lá m in a y u n ín d ic e a a fs tic o ,
i e m a n -n
.
C on n u m erosos
p o r el P rof. H . R ik m a n n , Con n u m ero so s
e jem p lo s m usicales.
155
156
L a orquesta m od ern a,
p o r F b i t z V o lb a c h . C on 56 fig u ras, 3 lá m in a s y n u m e ro sa s ejem p lo s m usicales.
162 . F raseo m u sic a l, p o r el P ro f, H . R ik m a s n , C on n u m ero so s e jem p lo s m usicales.
172.
T eoría general de la M úsica,
p o r el P ro f. H . R i e m a n n . C on n u m ero so s ejem p lo s m usicales, 2 a p 'n -
d ic e s y u n ín d ic e a a ls tic o .
173. D i c t a d o
182.
m u s ic a l, por H . R
M anual del p ian ista,
i e m .a n n .
C on n u m e ro so s e jem p lo s m u sicales y u n ín d ice acústico.
p o r e i P ro f, h . r i e m a n n . c o n n u m e ro so s ejem p lo s m usicales, 1 fig u ra s y un
ín d ice acú stico .
205.
M anual del o rg a n ista ,
p o r el P ro f. H . RiEMANN. C on 44 fig u ra s y u n ín d ic e aciistico.
211
212
C om posición M usical,
p o r e l P ro f. H . RníM.AN'.v. c o n n u m e ro so s ejem p lo s m usicales.
■
■
Concedemos
Se
P re c io ; V o lu m en sencillo, P ta s . 4 .5 0 : v o lu m e n d oble, P ta s . 8.50
■
E N P R p; P.Y R \ C I O N N U E V O S
V O L U M E N E S
■
excepcionales
venden
condiciones
para
la
s u sc rip ció n ,
a
p la z o s ,
a
la
I
s e c c ió n
en to d a s la s b u e n a s Librerías, A lm a c e n e s de M ú sic a y
EDITORIAL LABOR, S. A.
Ayuntamiento de Madrid
■
completa
en
la
BARCELONA
PROVENZA,
86-88
1/
F ernández (O sc a r L o re n z o ).— C o m p o sito r
b ra s ile ñ o , d e o rig e n e sp a ñ o l, n . e l 4 d e n o v iem ­
b r e de 1897 e n R ío d e J a n e iro .
E s tu d ió co n N a s c im e n to ,
e n e l In .stitiito N a c io n a l d e
d a d n a ta l, de c u y o in s titu to
fe s o r, a s í c o m o ta m b ié n
M ú s ic a F ig u e ire d o .
O s w a id o y P r a g a
M ú s ic a d e s u c iu ­
f u é m á s ta r d e p r o ­
d e la E s c u e la de
C u ltiv a d o r d e l f o lk lo r e de s u p aís, h a p r o ­
du cid o n u m e ro sa s e im p o rta n te s o b r a s p a ra
p ian o , c a n to , v io lín , v io lo n celo , 2 tr ío s , c u a r ­
te to s (p re m ia d o s e n c o n c u rso s ) u n q u in te to d e
v ien to , y v a r ia s o b r a s p a r a o rq u e s ta , d e s ta c a n ­
do .su S u i i c S in fó n ic a F J P o e tn a In d io , etc.
H a sid o f u n d a d o r y d ir e c to r a r tís tic o d e la
S o c ie d a d de C u ltu r a m u sic a l d e R ío d e J a ­
n eiro .
E l e s c rito r A u g u s to y L o p e s G o n s a lv e s c o ­
m e n ta a s í la p e rso n a lid a il del m a e s t r o :
" I.o re n z o F e r n á n d e z e s el m ú sic o b ra s ile ñ o
p o r ex celen c ia . T o d a su o b ra e s u n c a n to a
la r a z a b r a s ile ñ a , c o n m ezcla d e tr is te z a r e ­
sig n a d a y a le g r ía a lb o ro z a d a d e ro m a n tic is m o
y r u d a e n e r g ía . C a d a co m p o sic ió n d e l jo v e n
m a e s tro e x h a la p e r fu m e d e t i e r r a b ra s ile ñ a ,
f u e r t e e in te n s o c o m o e l T r io b ra sile iro y la
S i á t c sy m p h o n ic a , s e d u c to r com o e n l a C a n fa o
se r la n e ja , e n N o ile chcia d e e s tr e lla s y la S u ite
p a r a q u in te to d e v ie n to , d e lic io so com o e n la s
H is to r ie ta s m n ra v ilh n sa s. la s l 'i s o c s in fa n tis y
en la C a n ¡a o d o h e r (o " .
A c tu a lm e n te (1929) O s c a r 1-o re n z o F e r n á n ­
d e z es S e c r e ta r io d e l C o n s e rv a to rio N a c io n a l
d e R io J a n e iro .
F i g u r a e n tr e lo s p rin c ip a le s c o la b o ra d o re s
dcl p re se n te D ic c io n a rio y a é l d eb em o s c o ­
p io sísim o s d a to s y a p o rta c io n e s re fe re n te s a
la s a c tu a lid a d e s m u sic a le s del B ra s il.
C a s t a ñ e d a (D an iel).— M u s ic ó g r a fo y p o e ta
m e x ic a n o , n. e n M é x ic o e l ! 0 d e m a r z o de
1898. I n g e n ie ro d e p ro fe s ió n , h a tr a d u c id o co n
g r a n é x ito t r e s lib ro s d e P a u l V e r la in e a l v e rso
c a s te lla n o y p u b lic a d o u n lib ro d e v e r s o s o r i ­
g in a le s.
C o n B a q u e iro F o s te r , d ió f o r m a cien tífic a
a la s te o r ía s d e l M a e s tr o m e x ic a n o J u l iá n C a ­
r r illo r e la tiv a s a lo s d ie c is e isa v o s de to n o , q u e
p r e s e n ta r o n d u r a n te e l P r i m e r C o n g re s o M e ­
x ic a n o d e M ú s ic a , d e l c u a l f u é u n o d e lo s
o r g a n iz a d o r e s y su S e c r e ta r io g e n e r a l; p e r­
te n e c ió a la C o m is ió n P e r m a n e n te de d ic h o
P r i m e r C o n g re s o y ta m b ié n a l 2,“ C o n g reso
M e x ic a n o d e M ú s ic a ; e s m ie m b ro d e l A te n e o
M e x ic a n o , y d e l G ru p o d e la N o -T o n a lid a d .
H a e s c rito in te r e s a n te s tra b a j'o s a c e r c a del
F o lk - I o r e y d e c rític a . S u o b r a m u sic a l p e r ­
m an e c e in é d ita .
M aruga. — in s tr u m e n to a p e rc u s ió n em p lead o
e n la s o r q u e s ta s típ ic a s d e la s I s la s A n tilla s.
S e c o n s tru y e co n u n a c a la b a z a q u e co n tie n e
a r e n a o p eq u e ñ a s p ie d ra s. G e n e ra lm e n te e l t a ­
ñ e d o r tie n e u n a m a r u g a e n c a d a m a n o co n la s
cu a le s f o rm a c a r a c te r ís tic o s ritm o s,
A rroyo ( J o a o ) .— N . e n P o r t o ( P o r tu g a l) e l
4 O c tu b r e 1861. E.s a u t o r de la s ó p e r a s A m o r
de P e r d ifa o y L e o n o r T e lle s , 3 p o em as s in f ó ­
n ico s, 1 S u it e p a r a O r q u e s ta d e c u e rd a , p iezas
p a r a p ia n o , p a r a c a n to y p ian o , etc.
Acuña ( J e s ú s M .) — D ir e c to r d e O rq u e s ta
m e x ic a n o ( ó p e ra y s in fó n ic a ), n. e n M o n te rre y ,
N u e v o L eó n , e n 1879. H iz o su.s p rim e ro s e.stu d iü s con su p a d re
(1 8 9 4 ); a lu m n o d e p ia ­
n o y v io lín e n e l C o n ­
s e r v a to r io N a c io n a l de
M é x ic o , E n 1896 d e ­
b u tó c o m o d ir e c to r d ;
o r q u e s ta en u n a co m ­
p a ñ ía d e zarzu cL q en
T a m p íc o , T a m a u lip a s ,
E n 1901 in tro d u )>
e n M o n te r r e y lo s r e ­
c ita le s d e p i a n o ; en
1902 d ir ig ió la o r q u e s ­
t a sin fó n ic a d e M o n ­
te r r e y ; e n el m ism o a ñ o m a r c h ó a N u e v a
Y o r k , de d o n d e fre c u e n te m e n te p a r tía a g i ­
r a s a r tís tic a s p o r lo s E E . U U .. u n a de e lla s
com o d ir e c to r d e o r q u e s ta d e la C o m p a ñ ía
d e la M a n te lli (E u g e n ia ).
F u é p ia n is ta a c o m p a ñ a n te de M m e . C a lv é .
Ayuntamiento de Madrid
18
P a u C a ra ls , F lo re n c io C o n s ta n tin o , M m e. Colo m b a ti, e tc ., efe,
E n 1916 e r a d ir e c to r d e la orq u e.sta del
C o n s e rv a to rio d e M é x ic o ; e n 1917 e r a d ire c to r
f u n d a d o r d e la o rq u e s ta S in fó n ic a N a c io n a l ;
a c tu a lm e n te d ir ig e la S in fó n ic a d e la U n ió n
M e.x ican a d e F ila rm ó n ic a s .
A c u ñ a h a e fe c tu a d o to u r n é e s p o r A le m a n ia .
F r a n c ia , I ta lia , E s p a ñ a , N o r te , C e n tro y S u d
A m é r ic a y e s u n e ru d ito d e la lit e r a tu r a m u ­
sic al.
O b r a s ; R a p so d ia M e x ic a n a , D a n z a s m e x i­
can a s, V a ls e r ó tic o : H iim o r c s q u e ; v a r io s v a l­
ses, etc.
Cuna. — B a ile d e los n e g ro s y m u la to s d e C uba
C uno.' -In s tru m e n to co lo m b ian o , tie n e la f o r ­
m a d d ta m b o r, p e ro d c c a j a m u y p ro lo n g a d a .
Curím bao. — In .stru m cn to d e jie rc u sió n u sa d o
p o r los ig o r ro te s d e F ilip in a s.
V ictoria (T om ás Luis d e ).— P re c is a n d o los
d a to s d e la b io g r a f ía c o n te n id a e n e l c u e rp o
p rin c ip a l d c e s ta o b ra , p á g . 1189, la fe c h a del
fa lle c im ie n to ríe T , L . d e X’ic to r ia e s e l 2 7 de
a g o s to d e 1611.
B aillat (M ad elein e).— C a n ta tr iz n. el 4 de
ju lio 190,1 e n P a r ís , e n c u y o C o n s e r v a to rio y
en la E s c o le N ó r m a le d e M u siq u c , e s tu d ió . E s
s o lis ta d? los C o n c ie rto s P a sd c io u p , d e lo s A m i s
d e ¡a M u siq u c , de la E o c ie tr N a tio n a lc , etc.
H a le a liz a d o to u rn é e s de c o n c ie rto s e n H o ­
la n d a , B é lg ic a , Ita lia , y h a to m a d o p a r te cii
lo s C o n c ie rto s Ib e ro -a m e ric a n o s d e la E.xposic ió n d e B a rc e lo n a en 1929.
M arim ba. — E sp e c ie de X ilo f ó n m u y c u ltiv a ­
d o e n C e n tro A m é r i c a ; su o r ig e n e s tá e n el
B a la fo de lo s n e g ro s d e A f r ic a , in s tru m e n to
q u e a d e m á s to m ó e l n o m b re d e piano cafre.
C u erv o s dei C astillo ( J o s é ) . — N . e n G r a ­
n a d a , t n a g o s to de 1835. M . e n M a d rid e l 15
d e m a y o d e 1915. F a g o tis ta , V io lin is ta , P i a ­
n ista , O r g a n is ta , C o n tr a h a j i.sta y p r o fe s o r de
to d o s e s to s in stru m e n to s, y de .solfeo y can to .
C o m p o s ito r d e o b r a s re lig io s a s y d e c o n c ie rto .
R e sid ió e n G r a n a d a h a s ta 1875, lu e g o se t r a s ­
la d ó a M o tr il (G ra n a d a ) v o lv ie n d o a G r a n a d a
en !878 a c a u s a d e la m u e rte dc su su e g ro
D . B a lta s a r M ir a (V .) p a r a e n c a r g a r s e de sus
disc íp u lo s. E li 1894 fijó su re sid e n c ia e n M a ­
d r id , lla m a d o p o r su h ijo J o s é M a ría , p e r m a ­
n e c ie n d o e n ia C o rte h a s ta su m u e rte .
P re s id e n te n a to d e l L ic eo d e M o tr il d u ra n te
lo s tre s a ñ o s q u e re sid ió e n a q u e lla v illa y P r e ­
sid e n te de la S e c c ió n d e M ú 'i c a dcl L ic e o de
G r a n a d a p o r lo s a ñ o s 1883, 84 y 85. P r im e r
f a g o tis ta d c la C a te d ra l y d e lo s t e a tr o s d e la
lo c a lid a d p o r lo s a ñ o s 1855 y s u b s ig u ie n te s y,
m á s ta rd e , a l a b a n d o n a r el fa g o t, p r im e r v io ­
lí n d e ¡a C a te d ra l y c o n certin o de d ich o s t e a ­
tr o s . D ir e c to r d e c a p illa s y d e te a tr o e n la s
te n q io ra d a s d e v e r s o (d ra m a y co m ed ia), y
m á s ta r d e o r g a n is ta d e la s p a r r o q u i a s 'd e S an
M a tía s y S a n C ecilio, h a s ta su tr a s la d o a M a ­
d rid .
S u s n u m e ro sa s co m p o sic io n e s n o h a n sido
publicada.?, p e ro d u ra n te su a c tu a c ió n e n igle-.
sia s y te a tr o s f u e ro n e je c u ta d a s in fin id a d de
v e c e s lle g a n d o a h a c e rs e p o p u la re -. S u p a d re
M anuvd G u e rv ó s A g u a d o , fu é n o ta b le fa g o tis ­
ta .
J o s é G u e rv ó s d e l C a s tillo q u e d ó h u é r fa n o
en 185.1, a lo s 18 a ñ o s , te n ie n d o q u e m a n te n e r
a su m a d re
a su s sie te h e rm a n o s. C o m o su
p a d r e :io q u e r ía que fu e se m ú sico , a p e s a r de
re c o n o c e r la s felices d isp o sicio n es d e J o s é , le
so rp re n d ió la o r f a n d a d s in m á s p a trim o n io que
s e r a p re n d iz en u n c o m e rc io d e te la s , y a lg u n o s
conociinic-ntos ele m e n ta le s de so lfeo y d e fa g o t,
q u e e s tu d ia b a a e sc o n d id a s d e su p a d re . E l
g r a n re sp e to y c a r iñ o d c que g o z ó eii v id a el
a u to r de su s d ías, a n im ó a l m u c h a c h o p a r a
p e d ir a la a so c ia c ió n de m ú sic o s g ra n a d in o s,
d e la c u a l h a b ía sid o p re sid e n te h a s ta su m u e r
le D . M a n u e l, que le c o n s e rv a ra n lo s p u esto s
d e f a g o tis ta (|ue d e s e m p e ñ a ra su p a d r e e n la
C a te d ra l y e n lo s te a tr o s d u r a n te dos añ o s,
a l c a b o d e lo s cu a le s le s p ro m e tía jio n c rse en
condicioi'.e? d e o c u p a r d ig n a m e n te e l p u esto .
I .a A sc c ia c ió ii a c c e d ió y se n o m b ró u n in te rin o
q u e p e rc ib ía la in ila d ríe la s u tilid a d e s, siendo
la o t r a m ita d e n tr e g a d a a l h u é r fa n o , que p e r ­
feccio n ó te n a z m e n te sus e s tu d io s m u sic a le s. A
lo s d o s a ñ o s , c u m p lie n d o su p a la b r a se h iz o
so m e te r a u n fallo d e té c n ic o s, los q u e le c o n cep tu r.-o n ca p a z de o c u p a r d ic h o s c a rg o s . Y a
Ayuntamiento de Madrid
19
c o n e l su e ld o ín te g r o , a b a n d o n ó el c o m ercio ' y
n o ta n d o q u e le d a ñ a b a a la sa lu d e l to c a r el
f a g o t se la n z ó a e s tu d ia r e l v io lín y e l piano.
L u e g o c c u p ó l a p la z a d e p r im e r v io lín e n ig le.s ia s y te a tr o s . A m á s d a b a lecio n es de p iano
y se a y u d a b a c o p ia n d o m ú sic a y a fin a n d o p ia ­
n o s. A l m ism o tie m p o se d o c u m e n ta b a e n el
m a n e jo d e l ó r g a n o , e n s e ñ á n d o se lo a su s h e r ­
m a n a s C o n c ep ció n y C a rm e n , q u e lle g a r o n a
s e r o r g a n is ta s d e io s c o n v e n to s d e S a n ta P a u ­
la y S a n ta I n é s re s p e c tiv a m e n te , a liv ia n d o así
la c a r g a de tan . n u m e ro s a fa m ilia . P a r e c e im ­
p o sib le q u e p u d ie ra a te n d e r a ta n ta s o b lig a ­
cio n es y q u e a d e m á s l o g r a r a d a r c a r r e r a a to ­
d o s su s h e rm a n o s , e n se ñ a n d o la m ú sic a a
lú d u a rd o (1845-1923) y B a lta s a r lo s (1848-1897)
q u e a l fin se h ic ie r o n m u y d is tin g u id o s m ú s i­
co s .sobre to d o e l p rim e ro , n o ta b le v io lin is ta y
c o m p o s ito r-o rg a n is ta . J o s é del C a s tillo c asó
e n 1862 c o n ia h ij a m a y o r d e l o r g a n is ta y p ro ­
fe so r de c a n to B a lta s a r .M ira .M erino ( V .) y
tu v o o n c e h ijo s , d e lo s cu a le s c u a tr o m u rie ro n
e u la ín ta n c ia . A to d o s lo s d e m á s les e n s e ñ ó la
m ú sic a , ú n ic a c a r r e r a q u e p o d ía c o s te a rle s . L a
b io g r a f ía d e d o s de e llo s f ig u ra e n e s te D ic c io ­
n a rio . L o s d e m á s , E d u a r d o (1868) q u e es a b o ­
g a d o , v iv e d e la m ú s ic a d e d ic a d o a Ja e n se ñ a n z a
sie n d o a d e m á s d istin g u id o v io lo n c e lista . C a r ­
m en (1880) b iz o la c a r r e r a e n e i C o n s e rv a to rio
Ite ro s .n r e c ib ir m a s lecio n es q u e la s d e su p a ­
d r e y o b tu v o u n p r im e r p rem io . B a lta s a r (18731915) se d ed ic ó a d ir ig ir com pañía.s d e z a r ­
z u e la p o r p ro v in c ia s, v id a a v e n tu r e r a q u e se
a v e n ia c o n su c a r á c te r ind ep en d ien te.
A u n h a y q u e c o n ta r m á.s m ú sic o s e n la fa m i­
lia, fo rm a d o s e x c lu s iv a m e n te p o r n u e s tro b io ­
g ra fia d o . C a rlo s G u e rv ó s (1878-1916) h i jo de
su h e r m a n o B a lta s a r , fu é e x c e le n te m ú sic o c u l­
tiv a n d o el m ism o g é n e ro q u e su p rim o B a lta s a r
y sien d o a d e m á s u n e x tr a o r d in a r io a fijia d o r y
r e p a ra d o r d e p ian o s. P o r ú ltim o , su n ie lo F e r ­
n a n d o C a rr a s c o s a G u e rv ó s (1892) re s id e n te en
la a c tu a lid a d en B a rc e lo n a e n d o n d e a l m k n io
tie m p o q u e p e rte n e c e a l c u e rp o d e C o rre o s se
d e d ic a c o n e n tu s ia sm o a la m ú sic a y h a e s tre
n a d o co n é x ito v a r ia s z a rz u e la s.
K r ta b io g r a f ía su b s titu y e la p u b lic a d a e n el
c u erp o p rin c ip a l d e la o b r a p á g , (566-567).
F o n ta in lia ( G u ilh e r m e H .) — N a c ió en
M in a s G e ra e s ( B r a s il) e l 25 d e ju n io de 1887.
E s tu d ió e n B e rlín co n V ia n n a d a M o tta , E is e n b e rg , A n s o rg e y Z a d o ra , e l p ia n o , y la a r m o ­
n ía eoii R ic h a r d M u n ic h . S e d e d ic a a l p ro fe ­
s o ra d o d e s e m p e ñ a n d o la c á te d r a de p ia n o e n
el I n s titu to N a c io n a l d e M ú s ic a . F u é p ro fe s o r
y d ir e c to r d e l C o n s e r v a to rio d e P o r to A le g re .
C o r d e ir o ( J o s é ) . — C o m p o s ito r y p ro fe s o r
p o rtu g u é s n . e n B a r b a e n 1886, e s tu d ia n d o con
g r a n a p ro v e c h a m ie n to e n el C o n s e rv a to rio de
L isb o a. H a d irig id o v a r ia s B a n d a s m ilita re s y
h a c o m p u e sto la s ó p e r a s R o s a d o a d ro . C oroie iro do G ra a l, R . A lf a c e n a d e .fa n la r e m (in é ­
d ita s ) ; o b r a s p a r a b a n d a , c a n to y p ian o , etc.
M o r a tó M a y n o u ( B e n i t o ) . — K . e n G ra n o lle rs e n 1891. E s tu d ió co m p o sic ió n , c o n tra p u n ­
to y lu g a c o n E n riq u e M o r e r a , e n B a rc e lo n a
y lu e g o co n V in c e n t cITmly, e n P a r ís . R e sid ió
la r g o tie m p o e n \ '¡ c h d o n d e fu é d u r a n te 7 a ñ o s
d ir e c to r d e ía B a n d a M u n ic ip a l, d e l C o n s e rv a ­
to r io d e M ú s ic a y d e l O rfe o V ig a tá . D ed icó se
p r e fe re n te m e n te a la co m p o sic ió n . S u p rim e ra
o b r a fu é el p o e m a sin fó n ic o L a m á sc a ra d e la
m o r t r u ja , so b re la n o v e la d e E d g a rd o P o e,
e s tre n a d o p o r la O r q u e s ta S in fó n ic a , e u B a r ­
celona, sig u ie n d o p a r a o r q u e s ta s G h s s a d e lo
cangó “ F u m , fiim , f u m ”, I d ili irá g ic (o rq u e s ta
d e c u e r d a ) . M is e r e r e (poem a, con co ro s y ó r ­
g a n o ) so b re u n a le y e n d a de B e c k e r. P a r a el
te a t r o t i e n e : E l ca n t d e l p ira ta ( I a c t o ) ; G a s la re s; L a E m b o sc a d a (z a rz u e la e n d o s a c to s e s ­
tr e n a d a e n B u e n o s A ire .s); L a V c m is d c l L id o
(z a rz u e la e n 3 a c t o s ) ; u n a z a r z u e la (s in títu lo ),
te x to de L u is d e V a r g a s ; u n p o e m a líric o e n
tr e s a c to s , etc.
L a m ú sic a d e M o r a tó se c a r a c te r iz a en g e ­
n e ra l i'o r su f u e r te d ra n ia tis m o , p o r s u d e s­
c rip c ió n tr á g ic a .
L e c l a i r ( J e a n M a r i e ) . — L la m a d o el p r i­
m o g é n ito . V io lin irta y com po.sitor o riu n d o de
u n a fa m ilia d e m ú sic o s lioneses, n. el 10 d e
m a y o d e 1697, m. a.sesim ido en L y o n e l 23 de
o c tu b re d e 1764. F u é iirim c ra m e n te b a ila rín .
E n 1722 tr a s la d ó s e a T u r í n c o m o p r im e r b a i­
la r ín y m a e s tro d e baile. A llí e s tu v o e n dos
Ayuntamiento de Madrid
20
p e río d o s d if e re n te s (¡722-23 y 1726-28). L la m ó
l a a te n c ió n del v io lin is ta S o m is, d e q u ie n r e ­
c ib ió leccio n es, C o m p u so u n o s in te rm e d io s p a ra
l a S e in tr a m íd e d e O rla n d in i. E s tu v o e n P a r ís
d o n d e p u b lic ó su p r im e r lib ro d e S o n a ta s . D e ­
b u tó co m o v io lin is ta e n 1728 e n lo s C o n c ie rto s
e s p iritu a le s y lu e g o d e o b te n e r n u m e ro so s é x i­
to s , f u é n o m b ra d o e n 1734 m ú sic o d e l re y , A !
c a b o de p o c o tie m p o p asó a la c o r te de la P r i n ­
c e s a de O r a n g e e n L e m v a rd e n (1736). L u e g o
e n L a H a v a íu é s o lis ta d e lo s c o n c ie rto s p r i­
v a d o s d e M r . d e L itz , y e n 1743 p e rte n e c ía a
la c o r te d e l I n fa n te D . F e lip e e n C h a m b e ry
T r a s la d ó s e a P a r is e n 1745, d o n d e com o v io ­
lin i s t a d e l d u q u e d e G ra m m o n t y c o m o com ¡positor- fu é m u y a p re c ia d o , h a c ie n d o u n a b r i ­
lla n te c a r r e r a . S e ig n o r a n la s c a u s a s d e su
a s e sin a to .
E n tr e su s o b ra s p rin c ip a le s f i g u r a n ; 48 S o ­
n a ta s p a r a v io lín co n b a jo , d is tr ib u id a s e n 4
lib ro s d e 12 s o n a ta s c a d a u n o ; d ú o s p a r a v io lin e s ; 6 t r io s p a r a 2 v io lin e s y b a jo c o n tin u o ;
o tr o s tr ío s f á c ile s ; 12 c o n c ie rto s p a r a v io lín ;
la ó p i r a G la u c n s e t S c y ll a : o b e r tu ra s y s o n a ­
t a s p a r a t r io . S u v iu d a p u b licó c o m o o b ra s
p o s tu m a s u n t r ío y u n a so n a ta . E n la H o c h e
S c h u J e d e s V io lin s p ie ls F . D a v id h a re e d ita d o
2 s o n a ta s d e L , y 7 m á s e n la e s c u e la p r e p a ­
r a t o r i a d e e s ta c o le c c ió n ; F .iziier h a p u b licad o
13 V u n tr ío e n la s p u b lic a c io n e s d e la G e s e ll' c h a f t F . M . T . (1903).
B ibl- L . d e la L a u r e n c ic : l e a n M a r ie L . i
a in é (1905) y S c h e u rle c r (1909).
J . C o lo m e r y I. B a rb a r á ,
o r g a n is ta y m a e s tro d e
( G e ro n a ;. E s a c tu a lm e n te
sílic a d e S a n ta M a r ía d e
re sp e c tiv a m e n te . F u é
c a p illa e n la B isb al
o r g a n is ta d e la B a ­
M a ta ró .
Penina (M n. R icard o ).—N. en B e r g a ( B a r ­
c e lo n a ) e n 1890. F u é a ili a lu m n o d e la esc o la n ía
p a r ro q u ia l c o n e l o r g a n is ta M o n s é n J u a n R o ig .
c o n tin u a n d o su s estu d io s m u sic a le s c o n e l p a d re
S a r r e t, e n e l se m in a rio d e S o lso iia, c u a n d o se
tr a s la d ó a e s ta v illa o b isp a l p a r a c u r s a r la c a ­
r r e r a e c le siá stic a .
S e esp e c ia liz ó en e l e s tu ­
d io d e l c a n to g r e g o ria n o sie n d o d isc íp u lo del
P . R e m ig io A ix e lá G . S . B . de! c o n v e n to del
M ila g ro .
E n 1911 f u é p e n sio n a d o p o r el S e m in a rio p a ­
r a p e rfe c c io n a r s u s co n o cim ien to s d e c a n to g r e ­
g o r ia n o e n B e s a lú co n D o m S a b la y ro lle s O .
L u c ia n o ( O a l l e t ) . — N . el 2 8 d e ju n io de
S. B.
1893. e n R ío d e J a n e iro , e n c u y o c o n s e rv a to ­
E u 1923 o b te n ía e l p u e s to d e m a e s tro de c a ­
r i o e s tu d ió c l p ñuio co n O sw a ld , la a r m o n ía con
p illa y o r g a n is ta d e l a ciu d a d d e T á rr e g a ,
F ra iig a y el s o lfe o c o n R ic h a rd . Eis p ro fe s o r
c a r g o q u e a b a n d o n ó a l c a b o de p o c o s m eses
d e p ia n o (d o c e n te lib re ) d e l I n s titu to N a c io ­
p a r a a c tu a r e n S o ls o n a c o m o c a te d r á tic o del
n a l d e M ú s ic a , d e d ic á n d o se p r e fe re n te m e n te al
S e m in a rio y p r o fe s o r d e m ú sica . S u p a s o p o r
f o l k - 'o r e . H a d a d o c o n c ie rto s d e o b r a s suyas
e s a la b o r p e d a g ó g ic a d e jó g r a to s recu erd o s,
y h a a c o m p a ñ a d o e n su s to u r n é e s a a r ti s t a s de
m e re c ie n d o l a v e n e ra c ió n d e to d o s los s a c e r ­
re n o m b re ,
. d o te s q u e re c ib ie ro n d e é l su e d u c a c ió n m u ­
C o m o c o m p o s ito r h a p ro d u c id o n u m e r o s a '
sic al. M o sén P e n in a c o n trib u y ó efic a z m e n te a
o b r a s p a r a p ia n o , v io lín , v io lo n cello , o rq u e s ta
la d e p u ra c ió n dcl g u s to p a r a la v e r d a d e r a
d e c á m a r a , c a n to y p ia n o , re c o g ie n d o te m a s
m ú s ic a re lig io s a . D e jó e l S e m in a rio e n 1919,
p o p u la r e s y a rm o n iz á n d o lo s. L le v a p u b licad o s
a c tu a n d o lu e g o e n la ig le sia de S a n F e lip e N e3 c u a d e rn o s de m ú sic a f o lk -ló r ic a . S u s te n ­
r i d e G ra c ia (B a rc e lo n a ), e je rc ie n d o u n v e r d a ­
d e n c ia s s o n m u y m o d e rn a s. E je r c ió la c r ític a
d e ro a p o s to la d o g r e g o ria n is ta , e n u n ió n d e l p a ­
m u s ic a l y h a e s c rito v a rio s t r a b a jo s y m e m o ­
d r e S olé.
r ia s so b re m ú s ic a p o p u lar.
L a la b o r d iv u lg a d o ra se h a m a n ife sta d o en
n u m e ro so s a r tíc u lo s p u b lic a d o s e n d iv e rs a s p u ­
Alabau Sim ón (J u a n )- — O r g a n is ta c a ta lá n
b licacio n es, a c re d itá n d o s e com o e x c e le n te m u ­
n . e n L a s P la n a s (G e ro n a ) e l 24 d e j u lio de
s ic ó g ra fo , e s tim a d a esp e c ia lm e n te su c o la b o ra ­
1895. E s tu d ió p ia n o y a rm o n ía c o n J . R o q u e t
ció n en la R e v is ta P arrciquial d e M ú s ic a S a ­
y J . P e r r a m ó n e n G e ro n a , c o m p le tó su s e s tu ­
g ra d a . E n el C o n g re s o d e M ú s ic a S a g r a d a de
d io s d e ó r g a n o y a r m o n ía e n B a rc e lo n a , con
B a rc e lo n a y cii la S e m a n a L itú r g ic o M u sical
Ayuntamiento de Madrid
21
d e G e ro n a , su la b o r f u é b r illa n te y a c e rta d a ,
c o n s id e rá n d o s e le g e n e ra lm e n te com o u n o d e los
v u lg a r iz a n te s d e la d e p u ra c ió n m u s ic a l r e li­
g io s a d e C a ta lu ñ a . H a v is ita d o d iv e rs o s c e n tro s
e x tr a n je r o s d o n d e e s m u y a p r e c ia d a y seg u id a
c o n in te ré s su a c tu a c ió n g r e g o ria n is ta . H a d a ­
d o re c ie n te m e n te u n a n o ta b ilis im a co n fe re n c ia
s o b r e e l t e m a : L a s f o r m a s m e ló d ic a s d c l canto
g re g o ria n o .
T apies (M n. F ra n c isc o ).—M a e s tr o d e ca ­
p illa 11. e n O lia n a ( L é r id a ) e n 1898. R e aliz ó
s u s estu d io s m u sic a le s c o n e! ilu s tr e o r g a n is ta
d e la S eo d e U r g e l M n . E n riq u e M a rf a n y ,
d e m o s tr a n d o u n te m p e ra m e n to e x c e p c io n a l. A
lo s 25 a ñ o s d e e d a d to m ó p a r to e n la s o p o si­
c io n e s a l m a g is te r io d e c a p illa de la C a te d ra l
?le L u g o , o b te n ie n d o ia p re b e n d a d e sp u é s de
b r illa n te s eje rc ic io s. E n 1925 f u é a R o m a d o n ­
d e sig u ió e s tu d io s especiales e n la E s c u e la S u p e ­
r i o r de M ú s ic a S a g r a d a , c u r s a n d o e l ó r g a n o y
la c o m p o sic ió n c o n lo s m a e s tro s M a n a r d y R e ­
fice. E n 1927, d e s p u é s d e r e ñ id a s oposiciones,
o b te n ia el c a r g o d e m a e s tro d e c a p illa d e la
C a te d r a l d e T a r r a g o n a , su c ed ien d o a l m a lo g r a ­
d o m u s ic ó g r a f o M n . R u é .
H a e s c rito u n a b u n d a n te r e p e r to r io d e m ú sic a
re lig io s a , s o n a ta s p a r a ó r g a n o y c u a r te to s d e
cuerd.%. U n a M is a s u y a fu é e s tre n a d a e n R o m a
p o r ele m e n to s d e la C a p illa .S ix tin a. C o m o o r ­
g a n is ta h a a c tu a d o e n B a rc e lo n a y v a r ia s c iu d a ­
des e x tr a n je r a s , co n é x ito n o tab le.
Q aviniés (P ie rre ) -— C é le b re v io lin is ta f r a n ­
cé s I I . en B o r d e a u x e l 2 6 d e m a y o d e 1726.
m . e n P a r í s el 9 d e se p tie m b re d e 1800. H a ­
b ie n d o e s tu d ia d o casi sie m p re solo, lle g ó a se r
u n o c e lo s m á s g r a n d e s v io lin is ta s d e l siglo
X I 'I I I , V i a t t i le lla m a b a e l T a r tin i fra n c és.
E n 1741 se h iz o o í r e n p ú b lico , p o r p r im e ra vez,
•en u n c o n c ie rto e s p iritu a l, im p o n ié n d o se e n se­
g u id a p o r la in te n s id a d c x p i c 'i v a d e su e j e ­
cu ció n . D e s d e 1796 f u é p r o f e s o r d e v io lín e n el
C o n s e rv a to rio d e P a r ís . E n s u p ro d u c c ió n fi­
g u r a n c b r a s p a r a v io lín , d e u n a e x tr e m a difi­
c u lta d , lo q u e p ru e b a su s a l ta s d o te s té c n ic a s.
C o m p u so L e s v in g t- q u a tr e m a tin é e s (s e rie de
e s tu d io s e n to d o s lo s t o n o ? ) : 6 c o n c ie r to s ; v a ­
rio s c u a d e rn o s d e s o n a ta s p a r a v io lín ; so n a ta s
p a r a 2 v io lin e s ; la ó p e r a L e p r e ie n d u . r e p re ­
se n ta d a e n 1760.
B ib l. C . P ip e le f, E lo g e h isto r iq u c d c P . G.(18021; F a y o lle N o tic ie s s u r C o relli, T a r tin i
G. e t V i o l t i (1810).
Cupiá (F ra n ^ o is C. de C am arg o ). — N . en
B r u s e la s el 10 d e m a r z o d e 1719 m . e n P a r ís
h a c ia 1764, D e s d e 1741 f o rm ó p a r t e d e la o r ­
q u e s ta d e la O p e r a . P u b lic ó d e 1734 a 1738,
2 lib ro s d e s o n a ta s p a r a v io lín c o n b a jo co n ­
tin u o . E r a h e r m a n o d e l a b a ila r in a M a r ie - A n n e
d e C . d e C a m a rg o .
¿ u h ijo J e a n B a p tis te e r a v io lo n c e ilista , n.
e n P a r í s h a c ia 1741 m . d e sp u é s d e 1794 p ro ­
b a b le m e n te e n I ta lia . T o c a b a e n 1771 e n la
o r q u e s ta d e la ó p e ra . D isc íp u lo d e B e r t e a a
X 'iajó m u c h o com o v irtu o s o . H a p u b lic a d o m é ­
to d o s d e v io io n c e llo y d e vio la, 2 lib ro s de so­
n a ta s y p ie z a s d iv e r s a s p a r a vioioncello.
Geminiani (F r a n c e s c o ). — C é le b re v io li­
n is ta c o m p o s ito r y m u s ic ó g r a f o n , e n L u c c a
e n 1667, m . e n D u b ü n e l 17 d e se p tie m b re de
1762. F u é d isc íp u lo d e L u n a ti y d e C o re lli, E n
L o n d re s , d o n d e se e sta b le c ió e n 1714, se c re ó
p ro n to u n g r a n re n o m b re . D e s p u é s d e 6 a ñ o s
d e v iv ir e n P a r í s (1749-1755) v o lv ió a L o n d re s
F a lle c ió h a llá n d o s e e n D u b lín e n c o m p a ñ ía d e
su d isc íp u lo y a m ig o e l m a e s tro d e c a p illa dc
la C o rte , D u b o u rg , S e d e b e a G . j u n to con
F . M . V e ra c in i, e l h a b e r d e s a rr o lla d o la e s­
c u d a d e v io lín . S e c o n s id e ra c o m o su o b ra
m á s im p o rta n te e l m é to d o d e v io lín T h e a r t o f
p la y in g o n th e v io lin que e s e l m é to d o m ás
a n tig u o p ro p ia m e n te d ic h o p a r a e l v io lín , y en
e l c u a l h a c e y a u s o d e l rin fo r s a n d o . G . e s a u ­
to r d e 2 4 s o n a ta s p a r a v io lín y b. c . ; 12 co n c e r ti g r c s s i; v a r i a s tr a n s c r ip c io n e s p a r a tr io ,
p a r a v io io n cello y p a r a cla v e c ín d e s u s so n a ­
t a s d e v io lín . S u e s tilo e s m á s e x p re s iv o que
e l d e C o re lli y p ro b a b le m e n te h a e je rc id o u n a
v e r d a d e r a in flu e n c ia so b re S ta m itz . Y h a c o n ­
v e rtid o a lg u n a s s o n a ta s d e v io lín d e C o re lli en
C o n c c rti g r o s s i, tien e, a d e m á s , e je rc ic io s p a ra
te c la d o , u n m éto d o p a r a g u it a r r a y d iv e rso s
tr a ta d o s te ó ric o s.
M oro-M oro. — D a n z a c a r a c te r ís tic a d e F i l i ­
p in as.
Ayuntamiento de Madrid
22
A uer (L eopoldo d e ). — N . e n V e s y p re m
( H u n g r ía ) el 7 de ju n io d e 1845. E s tu d ió e n los
C o n s e rv a to rio s d e B u d a p e s t (con R id le y K o h ne>, V ie n a (2857-58 con J . D o n t) , y H a n n o v e r
(c o n J . Jo a c h im ), E n 1863 e r a d ir e c to r d e o r(ju esta e n D ü s s e ld o r f, en 1866, lo e r a e n H a m b u rg o . L u e g o f u é v io lin is ta d e la c o r te e n R e ­
t r o g r a d o (1868) y p r o fe s o r d e v io lín d e aq u e l
C o n s e rv a to rio . D e 1887. a 1892 d ir ig ió lo s con­
c ie r to s t'e la S o c ie d a d I m p e ria l r u s a d e m ú sica .
E n 1895 re c ib ió títu lo s d e n o b leza. E n 1903 e r a
n o m b ra d o c o n s e je ro d e E s ta d o . D e sd e 1911 v i­
v ió a n D re s d e , v o lv ie n d o a P u tro g r a d o e n I9 I4 .
E n 1917 fu é a C r is tia n ía ; e n 1918 e s ta b a en
N u e v a Y o r k , d o n d e p u b lic ó V io lin p la y in g a s
y íca ch it (1921) y su a u to b io g r a fía M y
U fe in M u s ic (L o n d re s, 1924).
O odefroid (J u le s J o s e p h )-— N . en N a m u r
e l 23 d e f e b r e r o de 1811, m . e n P a r í s e l 27 de
f e b r e r o d e 1840.
In g re .'ó e n
1826 V d e a llí
a r p a . E s a u to r
d e s té (1836) y
el
fu é
de
La
C o n s e rv a to rio d e P arí.s en
a P o lo n ia c o m o p ro fe s o r de
la s ó p e r a s c ó m ic a s : L e D ia eh a sse r o y a le (1839).
O odefroid (F é lix ).—H e r m a n o del a n te r io r
n. e u M a m u r el 24 de ju li o d e 1818. tn. e u V ilie r s - s u r - M e r e l 12 d d ju lio dei 1897. tr a s la d á n ­
d o se a P a r í s y re sid ie n d o má.s ta r d e e n B r u ­
selas. H a e s c rito n u m e ro sa s o b ra s p a r a a r p a y
p ie z a s d e s a ló n p a r a p ia n o , a s í c o m o la s ó p e ­
r a s L o h a rp e d 'n r y I .a d e r n ié re b a ta ille, y cl
o r a to r io L a f i l i e d e S a ú l.
P a y a d o r .- E sp e c ie de c a n to r p o p u la r de la
R e |). A r g e n tin a y d e l U ru g u a y . G e n e ra lm e n te
c a n ta n m ilo n g a s im p ro v is a n d o a c o m p a ñ a m ie n ­
to s Cl! ia g u i ta r r a . S e le s lla m a ta m b ié n a. los
p a y a d o re s m ilo n g u ero s.
Cuadím án. — D a n z a y can c ió n p o p u la r en
F ilip in a s.. S e lle v a e n co m iiá s d e 3/4,.
Cuyri. — P ífa n o m e jic a n o q u e d a so lo 5 so ’n idos.
Cymbalion. — C a s ia ñ u e la s m e tá lic a s g rie g a s
e n fo .'in a d e p eq u e ñ a s co n c h a s a h u e c a d a s, s u ­
je t a s c o n u n c o rd o n c illo q u e se a ta b a a l p u l­
g a r y a! te r c e r dedo p a r a h a c e rla r e p ic a r . P r o ­
b a b le m e n te sin ó n im o s d e io s c r ó ta lo s y d e los
rre m b a lo s f u e ro n im p o rta d o s del O r ie n te a
G recia.
Cum intang o Ctindiman. — C a n to y d a n z a
p o p u la : de F ilip in a s . S e su p o n e a n te r io r a la
c o n q u is ta p o r lo s e sp a ñ o le s y n a c id a e n tr e los
in d io s d e B a ta n g a s,
G ra ti H u g u e t ( A g u s t í n ) . C o m p o s ito r c a ta ­
lá n n, e n A l f o r j a ( T a r r a g o n a ) el 23 d e m a r z o
d e 1893. E s tu d ió p ia n o y te o r ía d e la m ú sic a en
e i C o n s e rv a to rio del
L ic eo , a r m o n ía y co m ­
p o sic ió n c o n e l m a e s ­
tr o E n r iq u e M o r e r a ,
F u n d ó y d ir ig ió la im ­
p o r ta n te R e m s t o C a ta ­
lana d e M ú s ic a . H a e s­
c r it o n u m e ro so s a r t í ­
culos so b re m ú s ic a e n
d ia rio s y re v ista s.
C om o c o m p o s ito r se
s e ñ a la p o r su s te n d e n ­
c ia s m o d e rn a s y p o r
sus a tre v im ie n to s a r ­
m ó n ico s. E n tr e e lla s 's e h a n p u b lic a d o : H o r a s
¡m im a s, colecció n d e 8 o b r a s p a r a jjia n o : E s cenad d e l H o g a r co le c c ió n d e 5 o b r a s p a r a v io ­
lin y p G n o (E d . U n ió n M u s ic a l E s p a ñ o la ) C erra n d a p a ra g u ita rr a (E d . M a x R s c h ig de P a ­
r is ) , T ie n e a p u n to de p u b lic a rs e T a n u a rit p a r a
p ia n o , y F á b u la p a r a g u i ta r r a . T ie n e in é d ito s
5 p o em as p a r a o rq u e sta , v a r ia s m elodia.s p a r a
c a n to y p ian o , o b ra s p a r a v io lín y p ian o , u n
tr ío , v a ría .' o b ra s p a r a p ian o , etc.
A n d r e a C h é n ie r . — O p e r q e n 4 a c to s , .nú
sic a d e U m b e r to G io rd a n n , b a s a d a e n u n e p i­
so d io d e la R e v o lu c ió n F ra n c e sa .
E n e l p rim e r a c to , la a c c ió n se d e s a rr o lla en
el c a s tillo d e io s co n d es de C o ig n y e n e l in ­
v ie rn o d e 1789. U n lacay o , C a rlo s G é r a r d , a r ­
d ie n te ja c o b in o , e s tá e n a m o ra d o d e la bella
M a g d a le n a d e C o ig n y . P e r o é s ta , d u r a n te u n a
fie sta q u e se d a e n cl c a s tillo , se e n a m o ra del
p o e ta A n d r é s C h é n ie r.
E l se g u n d o a c to :e d e s a r r o lla e n ju n io de
1794 en P a r ís , e n u n a plaza, e n p le n o t e r r o r .
E l c x -la c a y o G é r a r d es y a u n o de lo s p ro h o m ­
b re s p o lític o s q u e d irig e n la re v o lu c ió n b a jo
la s in sp ira c io n e s de R o b e sp ie rre . G é r a r d , e x a l ­
ta d o y lle n o d e ideas ren co ro .sas sig u e a m a n d o
a M a g d a le n a , q u ie n d e s p o ja d a p o r la R e v o lu ­
ció n Pe su s bienes, vive m o d esta m e n te .
G é r i r d h a d e la ta d a com o t r a id o r a la [>at r i a a A n d ré s , p o rq u e sa b e que é s te e s e l riv a l
p r e fe rid o p o r M a g d a le n a . L o g r a p o r m e d io d e
espia.s s a b e r el p a r a d e r o d e é s ta , y s o rp re n d e r
a lo s e n a m o ra d o s. S e b a te c o n C h é n ie r y éste
le hiero.
T e r c e r a c to . S a l a del tr ib u n a l re v o lu c io n a rio .
G é r a r d , c o n v a le c ie n te d e su h e rid a , a s is te a l
ju ic io c o n tr a C h é n ie r q u e h a sid o a r re s ta d o
j u n to c o n o tr o s d e sg ra c ia d o s.
G é r a r d p ro n u n c ia fo g o so s d is c u rs o s p a r a lo ­
Ayuntamiento de Madrid
l
23
g r a r q u e lo s c iu d a d a n o s e n tre g u e n su o r o y se
a lis te n los h o m b re s p a r a s a lv a r a la p a tria .
M a g d a le n a v a a v e rle , d e s e sp e ra d a , o f r e c ié n ­
d o le su a m o r a c a m b io d e la lib e r ta d d e C h é n ie r. G é r a r d se n ie g a a elh i, p e ro conm ovido,
le o fre d e s a lv a r a l p o e ta si e lla le p e rd o n a su
d e c la ra c ió p . Im e g o in te n ta d e fe n d e rle a n te el
T rib u .ta l, e n el que f ig u ra c o m o a c u s a d o r p ú ­
b lico el im p la c a b le F o u q u ie r T iu v ille . p e ro G é ­
r a r d iI in te n ta r d e s h a c e r su a c u s a c ió n n o es
c r e íd o p o r los ju e c e s , y, su re c tific a c ió n a tr a e
so b re é! la s so sp ech as, A n d r é s C h é n ie r es
c o n d e n a d o a m u e rte .
.á.cto c u a r to . E l p o e ta se h a lla e n la cáxcel
d e S a n L á z a ro , e sc rib ie n d o s u fa m o sa can ció n
L a J a re n ca u tw a .
S e p 'c s c n ta M a g d a le n a dispue.sta a c o m p a r­
t i r su su e rte , a m o r ir c o n é l e u la g u illo tin a .
A I lla m a r e l c a rc e le ro a lo s reo s, M a g d a le n a
re sp o n d e a l n o m b re de- Id ia L e g r a y {una d e ia.s
c o n d e n a d a s) y e s lle v a d a a la c a r r e ta fatalS u b e co n e lla C h é n ie r ra d ia n te d e a m o r, an te
e! d o '-ir d e G é r a r d , q u e c o n te m p la a la .subli­
m e p a r e ja , ca si co n en v id ia.
L a m ú s ic a e s e s e n c ia lm e n te m e ló d ic a , de
p u r o e sfilo ita lia n o y d e u n d r a m a tis m o bien
lle v a d o ; la n o ta s e n tim e n ta l.y e m o tiv a e s tá t r a ­
ta d a t o n g r a n sin c e rid a d , a u n q u e la o r q u e s ta ­
ció n n o a lc a n c e g r a n b rilla n te z .
D e s ta c a n e n e l p r im e r a c to , la r o m a n z a de
te n o r L n d i a W a s s u r r o o p a siú , e n e l te rc e ro
el f ra g m e n to de b a r íto n o N c n ü c o d e lla p a tria y
-o b re to d o e l c á n tic o p o e m á tic o d e Q ic n ie r ,
( lim e nn bel d i d i .VÍay</iV>.
t y
■i
Irelaitd ( J o h n ) . — C o m p o s ito r in g lé s n. en
In g le w o o d e! 13 d e a g o s to d e 1879. I n g re s ó
e n 1893 e n el R o y a i C o lle g e o j M u s ic d e L o n ­
d r e s . d o n d e e s tu d ió el p ia n o co n C lif fe y la
co m p o sic ió n co n S ta n f o rd , te rm in a n d o sus
e s tu d io s e n '1901. E n tr e su s p r im e ra s c o m p o si­
c io n e s fig u ra T h e fn r g o tíc n rite , p a r a o rq u e sta ,
p e ro l.i o b ra q u e e sta b le c ió re a lm e n te su r e p u ­
ta c ió n íu é la 2.’ S o n a ta p a r a vio lín . S ig u ie ro n
c o m o Cibras im p o rta n te s u n a S o n a ta d e (tiano,
y la R a p so d ia S in fó n ic a M a i- D u n (1921).
S u p ro d u c c ió n c o m p r e n d e :
R a ra o r q u e s t a : S y in p h o n ie R h a p s u d y . T h e
fo r g o lle n R ite .
■Música de c á m a r a : T r i o f a n ta s ía ; t r í o n ú m crcj 2 e n u n m o v im ie n to ; 2 so n a ta s p a r a violin y p i a n o ; 1 s o n a ta p a r a c e llo y piano.
í ’a r a p i a n o : S o n a ta e n m i m e n o r ; R h a p s o d y ;
5 P r e lu d io s ; D e c o r a lio n s ; L o n d o n P ic c e s : P o r
R c m e m h r a n c e ; A m b e r lc y W i l d B r o k s ; S o lo q n y ; O n a B ir th d a y M o m i g .
l’a m c a n t o ; S o n g s o f a l l'a y fa r e r , M a r i-
g o ld , T h e L a n d o f L o s t co n te n í, A
L a d , etc-
S k r o p s h ir e
N o ? u e r C a m p d e la c r e u ( J o s é ) . — M u s ic ó ­
g r a f o c a ta lá n . N . e n F o lg a r o la s , el 11 d e d i­
cie m b re d e 1893. E s tu d ió m ú s ic a e n V ic h , con
lo s m a e s tro s C o r tin a s y el R d o . L u is R o m e u y
e n B a rc e lo n a c o n M á s
S e r ra c a n t.
S ieiid o a u n s e m in a ris ta , e je r c ió lo s c a r g o s
s i g i .i'.n t f s : o r g a n is ta d e N tr a . í.v ñ o r a d e la
P ic d e d , d e V i c h ; m a e s tro de I f esco'.aoia del
S e m in a rio d e B a r c e lo n a ; d ir e c to r d e la S c h o la
C a n to ru m y p r o fe s o r d e c a n to g re g o ria n o del
S e m in a rio d e S . J o s é d e B u rg o s.
O rile n a d o s a c e rd o te , fu é n o m b ra d o m a e s tro
<le c a p illa y .o r g a n i s t a d e S . F é lix d e S a b a d e ll
y en el a ñ o 1921 p a s ó a s e r o r g a n is ta de la
ig le sia d e J e s ú s d e B a rc e lo n a , c a r g o q u e e j e r ­
c e a c tu a lm e n te . T ie n e p u b lic a d a s v a r ia s com p u sic i.in es d e m ú sic a p o p u la r re lig io s a , e s c r gan'.M a in te lig e n te y d e b u e n g u sto .
E l R d o . N o g u e r se h a re v e la d o re c ie n te m e n ­
te c o m o m u s ic ó g r a f o d e v a s ta e n ltu r a . S u
d ig io .n a c tiv id a d se h a d e ja d o s e n tir e u d i­
v e r s o s a s p e e to s d e la r e fo rm a d e la m ú sica
s a g r a d a d e la c u a l es u n o de lo s n v .5 c ; 'o r ­
za d o s p a la d in e s d e n u e s tro tiem po.
H a f o rm a d o la R e v is ta P a rro q u ia l de M ú sic a
S a g r a d a , d e la c u a l e s d ir e c to r lite ra rio . S u s escrito.s. re v e la d o re s d e u n c o n o c im ie n to e x a c to
d e k '. c u e s tio n e s litú rg ic o -m u s ic a le s , so n f r e ­
c u e n te m e n te r e p ro d u c id o s p o r re v is ta s m u sic a ­
le s e x tr a n je r a s . H a to m a d o p a r te m u y a c tiv a
e n e l I V C o n g re s o N a c io n a l d e M ú s ic a S a ­
g r a d a , c e le b ra d o e n V ito r ia , c o m o ta m b ié n en
el P r im e r C o n g re s o n a c io n a l de A c c ió n C a ­
tó lic a c e le b ra d o e n i í a d r i d , y e u la S em an a
litú rg 'c o -m u s ic a l de G ero n a.
A 1-1 f c d ebe la fu n d a c ió n d e E sp a ñ a S a cro
M n .ü nl, r e v is ta h is p a n o -a m e ric a n a de m ú sica
r a g r a J a q u e se p u b lic a b a jo su direcció n .
Ayuntamiento de Madrid
24
F e r n á o d e s F a o ( J o a q u í n ) . — N". « i B u e n o s
A ir e s (A rg e n tin a ) e l 3 d e m a y o de 1878 p e ro
f u é d esd e m u y jo v e n a r a d ic a r a L is b o a , E s t u ­
d ió en la c a p ita l p o r­
tu g u e s a co n n o ta b le
a p ro v e c h a m ie n to e n la s
cla.ses d e l C o n s e rv a to ­
rio d e M ú s ic a , de L is ­
bo a, c o n c e rn ie n te s a
v io lín , a rm o n ía , co n ­
tr a p u n to , f u g a y co m ­
po sic ió n .
A u n q u e m u y a ficio ­
n a d o a la b o re ? p e d a ­
g ó g ic a s m u sica le s, h a
te n id o m á s p re fe re n c ia
p a r a la d ire c c ió n y
c o m p o sic ió n o rq u e sta l. A c tu a lm e n te (1929) d e s­
e m p e ñ a la d ire c c ió n de la B a n d a d e la G u a rd ia
N a c io n a l R e p u b lic a n a d e L is b o a y la d e los
C o n c ie rto s S in fó n ic o s d e la O r q u e s ta P o r t u ­
g u e s a . T a m b ié n d ir ig e a m e n u d o te m p o ra d a s de
ó p era.
E n tr e o tr o s c a r g o s o s te n ta el dc P r o f e s o r de
co m p o sic ió n de la A c a d e m ia d o s A m a d o r e s de
M iisic a . d é L isboa.
E s a u t o r de u n a O b e r tu ra s in f ó n ic a , d e la
s u ite P á g in a s d isp e rsa s, d e l p o e m a sin fó n ico
S y lm ir c s , d e v a r ia s o p e re ta s, fan ta.sías, r a p s o ­
d ias, o b ra s d iv e rs a s p a r a b an d a, etc.
G e l a b e r t C a n o ( A n d r é s ) . — N . en P a lm a
d e M .allorca, re c ib ien d o la s p r im e ra s leciones
d e m ú sic a do D . A n g e l P u ig s e r v e r . L u e g o e s­
tu d ió p ia n o con el M tr o . B a rto lo m é T o r r e s .
D ió v a r io s c o n c ie rto s e n p ú b lico co n lis o n je ro
é x ito , in g re sa n d o raási ta r d e com o m a e s tro conc e r ta d o r d ir e c to r e n el T e a tr o C irc o B a le a r.
T ra s la d a d o a B a rc e lo n a , e s tu d ió la in s tr u ­
m e n ta c ió n p a r a orcjuesta y b a n d a con c l m a e s­
t r o R o d o re d a .
A l r e g r e s a r m á s ta r d e a su c iu d a d n a ta l, se
d ed ic ó a la e n se ñ a n z a , sie n d o p r o fe s o r d e m ú ­
sic a i’el c o le g io d e lo s P P . A g u s tin o s y m a e s­
t r o d e c a p illa d e S a n A g u stíir,
F u n d ó e l O r fe ó M a llo r g u i, a l f r e n te d e c u ­
y a e n tid a d re a liz ó u n a in te n s a la b o r, com o
ta m b ié n d esp u é s o r g a n iz a n d o u n a se rie d e
c o n c if -to s in stru m e n ta le s,
A c cid .-n talm en te se ded icó a la c r itic a m u.sica!.
P o r e n c a rg o d e la C á m a ra de C o m ercio
e s c rib ió e l H im n o d e ¡a E x p o s ic ió n B a le a r y
u n a M a r c h a tr iu n f a l p a r a e l c ie r r e d e la m ism a
T i-:iie a rm o n iz a d a s n u m e ro sa s can c io n e s p o ­
p u la re s p a r a c o ro m i x t o : o b r a s p a r a b an d a,
uii:i m ira a 4 v. cm i a c o m p a ñ a m ie n to d e ó r ­
g a n o ( la n ta d a p o r p r im e ra v e z e n la C a te d ra l
de P a l m a ) ; S u ite d e can c io n e s p o p u la re s p a r a
g r a n o rq u e sta , titu la d a M a llo r c a , etc.
A ficio n ad o a la s in v e stig a c io n e s, fu é a R o ­
m a !>ara la b ú sq u e d a d e c ie rto s d o c u m e n to s
m u sica le s, y a llí tr a b ó re la c ió n c o n e l m a e s­
t r o P e r o s s i q u ie n d ió a c o n o c e r a lg u n o s d e
su s o ra lo rio s .
A ! e s ta lla r la g u e r r a v o lv ió a E s p a ñ a q u e ­
d a n d o d c n u e v o e s ta b le c id o e n B a rc e lo n a .
G o m e s d e A r a u jo ( J u a n ) - — P r o f e s o r b r a s i­
leñ o , n. e n P in d a m o n h a iig a b a (S . P a u lo ) el
5 d e a g o s to d e 1849. E s tu d ió e n S . P a u lo , e n el
C o n s e rv a to rio d e R ío J a n e ir o y lu e g o e n M ilá n
c o n D o n ic e ti. F u é p e n sio n ad o eii I ta lia p o r e l
e m p e ra d o r d e l B r a s il. P e d r o I f . D e d ic ó se a la
c o m p o sic ió n e s tre n a n d o e n I ta lia la ó p e r a C arm o s in a (1888) r e p re s e n ta d a lu e g o e n S . P a u lo
y R ío J a n e i r o e n 1891. E s a u to r , a d e m á s , de
la s ó p e r a s E d m e a (3 a c to s ), M a r ía P e tro z v n a
(3 a c t o s ) ; H e le n a (1 a c t o ) ; d e v a r ia s s in f o ­
n ía s ; d e l p o e m a T r ilo g ía d e una n o c h e ; p ie ­
z a s p a r a c a n to y p ia n o ; h im n o s ; m isa s , etc.
E s p ro fe s o r del C o n s e rv a to rio D ra m á tic o
M u s ic a l d e l E s ta d o d e S . P a u lo .
S ilv a ( O s c a r d a ) i — C o n c e rtis ta d e p ia n o
p o r tu g u é s , n. e n P o r to . E s tu d ió e n L e ip z ig con
R e in e c k e , C ia r a S c h u m a n n , R u th a d t y J a d a s sohn.
H a r e c o r rid o e n 'to u r n é e s a r tís tic a s e ! B r a ­
sil, ’a A m é r ic a d e l N o r te , A le m a n ia , F ra n c ia ,
I ta lia , P o r tu g a l y S u iza.
E s a ú io r d e la ó p e r a D . M c c ia , d e l poem a
sin fó n ic o M a r ia n ; d e u n C u a rte to d e c u e r d a ;
u n a S o n a ta p a r a v io lín y p ia n o ; d e Im á g e n e s
D o lo r o s o s y P á g in a s P o r tu g u e s a s p a r a p ian o .
H eder, etc.
D e s p la n e s ( G io v a n n i A n t o n i o ) . — D e so ­
b re n o m b re P ia n ! d i N a p o li. N . e n N á p o le s a
fines d e l s ig lo X V H , m . e n V e n e c ia , R e sid ió
e n F r a n c ia d e sd e 1704, e n tr a n d o a l se rv ic io del
d u q u e d e T o u lo u s e . F u é e l m a e s tr o d e S e iiaille
y co m p u so v a r io s c u a d e rn o s d e S o n a ta s que
f u e ro n e d ita d a s e n P a r ís , p e r o q u e d e sp u é s h an
d e sa p a re c id o . R e g re s ó a I t a l ia d o n d e m u rió .
R u fin o ( A b e l ) . P r o f e s o r d e p ia n o n. en
B u e n o s A ir e s e n d ic ie m b re d e 1896. E s tu d ió
co n C o n ra d o F o n to v a .
E s d ir e c to r d e l C o n s e rv a to rio R u fin o y p r o ­
fe so r e n el C o n s e jo N a c io n a l d e E d u c a c ió n
O b tu v o e l p re m io E u r o p a d c l m in is te rio de
J u s t ic i a e I n s tr u c c ió n p ú b lic a . E s a u to r de
cin c o piezas, d o s can c io n e s sin p a la b r a s , R c c u e rd fís ¡n fa n lilc s p a r a piano.
Ayuntamiento de Madrid
Descargar