4 - e-Archivo Principal

Anuncio
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
U m íá n d iflim u n E u ch a riftix S a c ra m e n tu m , q tio n o s C h riffo s D o ­
m inus Áácri fu i C o rp o ris particip es e ff e c it , a tq u e a p u d n o ju fq u c a d
c o n fu m m a tio n cm fx c u li p erm an ere d e c r e v it , m axim ucn u ro m m u m í
S a c ra m e n to ru m , illu d q u c in facra M iffa c o n fic ia t u r , a c pro peccanjj
to tiu s p op u li D e o Patri o lfe ra tu r : fane o m n in o con ven ien s e f t , ut
q u i o m n es u num fum us in u n o c o rp o re , q u o d e fi E c c lefia , Sc d:
u n o C o r p o r e C h r ifti p a rticip am u s , u n a Ac eadem celebran di raJ
d o n e , u n iu fq ue o fficij fiC ritus ob fe rv ^ a o o c in h o c in effa b ili fic tr e m e n d o fa c n ficio utam u r .Q u ó d c ü m R o m a n i P o n o fices pr^||fcceffores no ib i fem p er q p t a v c n n t, atqu e in h o c
d iu m u ltu m q u e d e fu d a rin t, t u m i n j n B u & k rec. P u is P a p a V . M iffa lc R o m a n u m ex
d e c m o f a c r i C o n c ili) T n d e n tin i ad 'veterem SC em en d atiorem - n orm am r e d it u i, R o -'
m x q u e im prim i curavit. Q u i etli m ultis |feopofin s p a em sfcv en fD n ic c a v e n t , ne q u id
ilb v e l a d d e re tu r, v el ulla ra tio n e dem eretu r i ta m e n p rogreffu te m p o r is , liv e T y p o - j
j grap h oru m , iive alioru m tem eritas fiC au d acia e f f e c i t , ut m u lti in ea, q u x h ic p ro xim is
j annis c x c u fa f u n t, M if f a lu errores irr e p ic rin t, q u ib u s v ctu ftiih ra a illa facrorum Bi-'
b lio ru m v erfio , q u x etia m ance fa n d i H ie ro n y m i te m p o ra celeb ris habita e ft in E c c le - 1
! lia , fic cx qu a om n es f « e M iffa ru m ln r r o itu s , fic q u x d ic u n tu r G r a d u a b a , Sc O ffer-',
i to n a a ccep ta f u n t , o m n in o fu b la c a e ft : E piltolaru ru fic E u a n g elio ru m te x tu s , q u i h u c
lu fq u e in M if f x folem m is p r x le d u s e lt , m u ltis in lo c is pertu rb atu s } ipiis E u a n g eliis
jd iv e r fa , ac p rotfus inioKta p r x h x a in it u : p lu rim a d e n iq u e palfini pro a rb itrio im -l
Im utata fin t : cujus rei p rx tc x tu s fu iffe videtur , u t o m n ia a d p rx fcrip cu m facrorum
j B ibito ru m V u lg a tx e d m o n is r e v o c a re n tu r, qu afi >d alicu i propria a u d o rita te , atq u e
A p o fto lic a S e d e m c o n fu lta facere lic itu m fit. Q u o d n o s a n im a d v e rte n te s, p ro noftra
¡P aftorali f o lic itu d in c , q u a o m n ib u s in re b u s , ac p r x c ip u c in facris E c c le fix ritibus
j o p tim a m ,'c a m q u e veterem n orm am (lu d em u s tu e u fic c o n fe r v a r e , prim um p r a d íe la 1
jM iffa h a im preffa fie depravara
Sc a b r o g a r i, c o ru m q u e u fu m in celebra-i
tio n c M iffa ru m in ie r d w . ju. .m u s , n ili ad p r-ricxip tu o i e x e m p la n s fu b ip fo P*o V.
Iediti in tegre in o m n ib u s em en d aren tu r : dein de m a n d a v im u s n o n n u llis Ven erabili­
bus fratrib us n o ffn s S . R E . C ard in ah b u » in lacris L u te r is veifatis, fic E c c le tia itic x a n riJ
q u ita n s p e ritis, u t curam M iffa lc ad p n ftm a m tic q u á m m a x im e em en d atam form am
re llitu cn d i fu ic ip c r e n c : q u i p ro lua erga q o s f id e ,
R o m a n a m E cclelia m p ie ta re Sc
( lu d io , a d h ib itis etiam alus rerum E c d c fia ilic a r u m J k ricis Sc eru d itis v ir is , fic «cter ibus
M iffa lib u s , a lu fq u c p rx te rc a lib ris , «iui ad eam c^hi o p p o rtu n i v id e b a n tu r ,a c c u ra rd
p e rq u ifitis, Sc d ilig en ter in fp e d is, M iffafe R o m a n u m fu x in tegritati rcftituerc, ac ipfius
Pij V . fic eoru m qu i a b e o d e le d i fu e r a n t, la b orem Sc d iligen tiam con firm are & t o r a - '
p-obare c u ra ru m . V c n im in e o m unere p eragend o f a d u m cft.-M* n o n n u lla ex diligen ti
llib ro ru m an tiq u o ru m co lla tio n e in m eliorem fo rm a m re d u d a ,'fic in re g u la fic rubnj c s a liqua u beriu s AC clariu s expreffa f in t , q u x u o ie n cx illo ru m prin cip iis fic fu n d a ,
i mentis quafi « ie d u d a , illo ru m fenfuin im iu r i p otu is , fic (u p p lcre , q u á m aliquid n o v i'
¡a re rre vid e an tu r. M iffa lc itaq u e q u o d idem Pius V . e d id e r a t, fic re c o g n itu m , m n o - |
ftra T v p o g ra p h ia V a tic a n a q u ám em endati (Iim¿ im p rim i, fic ad com m u n em utilitatem
p u b licari ludim us. U t autem illiu s ufus in o m n ib u s C h r ilh a n i orbis panibus , perpe­
tu is futu ris te m p o rib u s c o n íé iv e tu r , ipfum M iffa lc in alm a U rb e n oftra in cariem T y p o g ra p b ia ta n tu m ., fic n on a lib i im prim i poffe d e c e r n im u s : e x n a U rb em vetó juxta
e xem plar in d id * T v p o g ra p h ia n un c editum , fic n o n a lite r,h a c lege im prim i poffe per­
m ittim u s, ut n im iru m T y p o g ia p h is q u ib u ícu m q u c Ulud im p rim ere volen tibu s, id face­
re lic e a t j rrquifica tam en prius,fic in fcrip c is o b te o c a d ilc c lo r u m filioru m In q uifiton im
h x r c o c x pravitatis in us lo c is , ui quibus fu e r in t, ut» vcR> n o n fo e n n t, O n liiu n o tP M
k>coxu>i_
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
333
t_ síP o *o tk a , temare fra fca tu a m , etiam ferfetm a « w i « M & ta da lgcm m . K é v e fr e fu le s , y^ íd ntim i r a e r e s , C in e m a , C efed n m ,
* / f qmocuam-rme aem m e naücm fatt P r e sb y te n ftcn ia n s , xxr
casmfvm O r á n b reg a la res, a ¿ c M fffim a líser , * » ¿ » ¿ X a fcr ffa m tu m e fi , celebrandam tcmezmwr:
mef i e i d 'J U sfitU bee tamentsadm m i qu obbet e e p & c e m fe it , prefenre v e te le r a m i* t m i d i
te m a r e r e v o c a n , a»/ w m d e r a n , (* ¿ fir m a J em fer & *- a h d e ix fu e f - ,'rx»r r th ir e ,fim i: ter
P.tímxmm & deeU ram m . S i » á fir n ts k a í fr a m tfiir , a r c in jh tu m a é m <y- erd ta a tjin tb m A fe d » .
lu ñ , ac i» m v tm cta lsh m & ffm eddskm s C ia a lq s e d ita generalsbm s z r l fc c ia ld m c ta fia tC iam bas,
¿ r ird xn a n n a h m : met m i» E c e U fia n m fr e d ^ a r a m u fa , lem gtftm a & tm m em erd ü t tr a fir z ftie a e ,
( M tim e * fip r a d a .ca ta s amaos, robarai a^H atatu & corfm etm dBaAm cen tra res tfa éá em a tq ee. t # -i
lom as n— . é - t i i r m a m étiria a * d e c la m a s , mt f i f í bm jm m afira co a ffita tto a u ac M tffiL * e d ic te mem , qw ta Rom ana adfaat c a m Presbyteri, f i f i m enfem - qmi v e r i ta tra m o r 'e s, f e f i tres - & q * t
m ltrt m entes m e ila n t ,f o f l féx m e» fes, aat cam rn m u m tdis M iffaU h ic v en tile frtp tfitm m fu e r a ,
ta x i.t id a i M tfa m d e c ir tir e v r l legere tem es mear. J g a id mt ahorne r e m r a m incorruptam , te maca
d tfC r e r r c r km pmrgatum pro fe r v e tu r , im m km ta a fffr e ¿ r fin e ta Rem ana F eclefia D o m in ia m e­
diare v e l tm m ediat'e fm ktríJi com rnorantibm im areffehbm s, f a i im tfn ia u lib ro ru m ac ceatam daeitrra m a a r t. Cantera A fe fie lu a tffo f a t l l afflu an d erm m ■tía s v er» i» quacum que orbu f i n e cea fi(hm t:km (ab ex c om a ta » tem ía n Ceta e a tc a tia , c r a lijs arktír» a a firi ferm s , a e ¡iae aa fira , v e l
f ie c iilit ad id y ^ A fs fo lia Cam m tffarif, ta etfdem fe n tb m i aakls c ia fiita c a d i , ae mtfi per eam dem
Cam am ífinum ridem tm fr r fien M iffü a cxcm fla m ,e x q u e tlia ra m im : r i rrenderam ib t f f i ia tfr e fjir e
en e ic e t f ie a ii a ir m t , cam td iflilt ta arke fe amaam au g aa m ta tfrefstim em tm y reffi c iü iia m fa ijje ,
& cta car d ir e , mee ta a d * f e n t m d tfcref arefr ia s f U a t fid e s f a c li f a e r t t , im fr tm e r t, v e l p r e fí­
nete ,v e l re iterea d i medí ladeiat v e l frafmmimt,aaeltrisare yfp tjleltci, ¿r temare frafemttum
fimtlibm tnhtbemm. V :
■
ram ,q ati difficile effet fraféates lutcra* ad qaaqme Cbrishaai ir bit leta de­
ferri , ac fr im t qmt.jme tem ftre tn tmnium ntttttam fe r f e m , ida* ad Bafilica Priactfit A f tí /t -!
liram , ac CaaceBma A f e f tite a , <y- in acte Camfi Fiara de mere p abiteiri <*? tffigi, ae eiramdem
Interi r am exemflu etirm tmfrefsis , ae mana alicatas fnkhct tikedttnts fabferiftts , mee meafifide
ferfemt ta dtgmtate EccUfiajhci cemsluata mamitis , eamdem frerfms tndabttit tm fidem - n i - t ¡
gentiam (y- lacerum hakert prceipt-am , q u e frafenttkm hibernar , f i efleadereatar , v t i exhibereatar. Nadi erg» emmiaa bemtamm lucas haac farinam aafira femnfsiants, Hata si ,erdtaatieais,
mandati ,fr a c e ftt. cerneefsteats ,i admití, declaratieais,v e la a tm s , decreti ,
trnhtbttiems infrin­
gere , v e l et aafa temerarie c ta trtre . St quis aatem hoc attentare frafampfertt ,indignationem em
mfeteatit D e t ,ae keateram Petn & Paalt AfoHoleram ems, ff moverit tacar faram. Datam Rima
asad faaélmm Petram , tan» tm arnatums Dominica mtUeft ta qat agentefimofeftaagefime,fndte
idas Jnlf, P ont.futas meftrt aaae quinte.
C x f . G lo r ie n u t.
!!— >_____
**
bí- C uaj a .
A s s o i N a ü V T u rc D o m in i m ille d m o q u in g e n tc í.m o icpcuagcH m o , Tndidior»e
d c c im o t c r tia , d ie t c t ó v ig c fim a n o n a m e ruis J u lij , P o n tifk a ru s S an ¿b íC m i in C h r ift o
P a n is he D o m in i n oO ri D o m in i Pi| d iv in a p ro v id en c ia Papar Q u in d , arm o eius q u in ­
to , rc c ro íc rip c r lic c r tx p u h lic a c x Se arR xx tu crun t a d vivas B a d ic a r P r n c ip is A p o A o lo ru m , a c C a n c c lL a n x A p o A o lic x , fie in a c ic C a m p i F l o r r , ut tn o n s eft » per
n os J o a n n c m A n d rcam R o g c ñ u m , fie P h ilib c stu m C a p p u is C u r fo r es.
Setf ia de o ü a v ia a tm M a g ifier O erfe
L
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
L
t*
1
.
J I W
A
R
- t -
C . m > 5 6 £ ’-i
IPIUS
EPISC
:
f
J?
S
SERVUS SERVORUM DEI.
AD
PERPETUAM
REI
MEMORIAM.
U o trim u m tempere e i t^ fp o fio U iu i apicem sffu m ptifuim us, a d ea libenter ani­
mum v i r e f j. noUras .n - idimus , ( f i cogit atienes omnes direxim us , oua a j
FcclefiaHicum p u iu m rc 'cr.dum cultum pertinerent , eaq, parare , r , Dee
ipfo a d tu v a n te, om ni aa. .hito fiu d io ejicere contendimus. C u m cfin tc,
a fu n
fr id e n tin i Conci lq decreta , nobis H atuenduvi ejjet defacris lib r is , Catechtfno
■JMiffals (fi B re-v -rto,edendis atque em endandis: edtto iam , D eo ipfo annuentt.
id p ep ult eruditionem Catechifmo , ¿ r ad debitas D eo perfolven d asja ud es Bre
v ta rio c afilo ato , o m n in o , u t B rev ia rio uM ijfale r e fu n d e r e t, u ti congruum efi ( fi conveniens (cum
unum iu Ecclefia D e i pfi/lcndi modum , unum rJ M .ijfa celebranda ritum effe m a xim e deceat) necejjt
iam v id eb a tu r , u t quod rehqnum in hac parte effet, de ipfo nempe M iffali edendo, quam primitm co
g-tarem us. ¿Quare eruditis d eleilis v ir is onus hoc demandandum d u xim us: qui quidem d ilig en ter coi
latis omnibus cum v e t u li s nofira Vaticana Bibliotheca , a lijfy undique conquifitis , emendatis
atque incorruptis codicibus, m enon v eterum confultis ac probatorum auctorum fe r ip tis , qu i de facro
eorumdtm rituum infittu to monumenta nobis r e liq u e r u n t, ad prifiinam M ijfale ipfum fm c io r u m Pa­
trum normam ac ritu m refittuernnt. Q u o d recognitum iam ¿ r caHig.itu m , m ature adhibita confide­
ratione , u t e x hoc in / litu to , ccrptotf la b ore,fr u c tu s omnes percipiant, Roma quam prim um im prim i,
atque impreffum edi m a nd a vim us: nempe u t facer dotes intelligu nt , quibus precibus u t i , quos ritus,
q n ifv e ceremonias in Miffarnm celebratione retinere pofihac debea n t.V t autem a facrofan¿ta Roma
na Ecclefiac, ceterarum F.cclefitrum matre (fim rg iftra , tradita ubique am plectantur omnes (fi obfer­
v e n t , ne m poflerum perpethis fu tu ris temporibus m omnibus ch rtfiia n i orbis provinciarum Patriarchaltbms , Cathedrahbus, Collegiatis (¡r Farochialtbus ,fa c u foribus , ( fi quorum vis O rdinum , mona
Heriorum , tam v iro ru m , quam m ulierum , et iam M ilitiaru m regularibus , acfine cura Ecclefiis , vel\
Capellis , in quibus Miffa C o n v en t malis alta v oce cum Choro,aitt demijfa celebran iu x ta Romana Eccle -1
f ia ritu m c o n fu e v tt, v e l debet
qu a n ^ y xtq Jd rffa liP a m obised iti fo rm u lam decantetur , aut
recitetur , etiam f i eadem E cclefo jg u o v is modo exem pta A p o f i o \ ^ f f i s in d u lto , confuetudine, p r i v i
le g io , etiam iuram ento , ccrfirm dnuae Apofioltca, v e l alys-qutbu fv iT fa cu ita tib u s m un ita f in t : n ifi ab
\ipfa p rim a in jh tu tio n e a Sede ( y f f b f o lic a approbata , •bel confuetudine, q u a v e l ipfa inffitutio fuper
[ducentos annos M tjfa n m celeb ra n d a K m in ttfdem Ecclefiis s f id u e o b frrv a ia fifl: a quibus , u t p ra
fa ta m celebrandi conH itulionem , v e l MWTuetudmem nequaquam auferim us ;Jit^ff M ijfale h o c , quod,
n un c m lucem edi c u r a v im u s , ¿ f d q n J i g i s p la ceret, de Epifeopi , v e l P r a l a t i , Capituli% u m v erji
t e n fen f u , ut quibufvis non o lH a n ttk S s, iu x ta illu d M iffas celebrare p e fiin t, p e r m ittim u s : e x alijs\
vero omnibus E cclefiü p ra fa 'is eorumdrm M iffalium ujum tollendo , ¿ Z t£ penitus (fi ommno
r excien do, ac huic M iffali noftro nuper edito', e i h ilu m quam addendum , detrahendum , aut imrr.u j
f i udum ejfe decernendo fu b indignationis n o’lr a fa n a , hac n cftra perpetuo v a litu r a conH itutiene
taatuim us ( fi ordinam us. M andantes , ac iif ir ic f e omnibus ( fi fin g u lis Ecctefiarum p rtd icia ru m
Patriarchis, i^sfdmimftrateribus , ahjfque ferfonis quacumque Ecclejiafiics dignitate fulgen tibu s.
\etiamfi S . R . E . C a rd in a les, aut cuiujfí’is alterius gradus ( fi praem tnentia f u e r i n t , illis m •virtuti
fan cla obedientia p r sa p ie n te s, u t ceteris omnibus rationibus (fi ritibus e x alijs M iffdibu s quantnm
v is v e l u si is h u le u m o ife r v a r i co n fietis , tn po fe r u m penitus omrfiis , ac p la n i rezeclss, Miffam
iu x ta r i t u m , m od u m , norm am , qua per M iffsie hoc Á Nobis nume tr a d itu r , d eca n ten t , sc leganti
neque tn M ijfa celebratione alias ceremonias , v e l preces, quam qua hoc M iffali co n tin en tu r, ad •
^ |dere , v e l ren ta re p r * f i m aut. i^ f tq u e u t hoc ipfum M iffd e in M sfji decantanda, aut recitanda, in
amtbufvis Ecclefiis abfqme uBo conjcientia fcm p u lo , ani aliquarum can a rum , fen ten n a ru m , ( fi ceufu r s r u m tncurfu pofihac om m uo fiq u a n tu r , eoty libere (fi Itcite u ti pe f i n t ( f i v a le a n t , anclont*:e\
Z aT z
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
~~
Apofin-^
I A
M
E
N
C
O
O
B I
C
H
I
I
I. C. P R AE C L A R I SS IM I,
E T
IN
P A T A V I N A
RIS
A C A D E M I A
PR O F E S S O -
7^3
D I G N I S S I M I ,
O m n ia quar quideir» extant opera in fu sca n o n ic u m & ciu ile ab eo vice com m en tarioru m fcripca.
/
EST
<DE ^ A R B I T R A R I I S ' I V D I C V M
L I B R I T > lrO,
tn quibusplurimi
efttones, •oxruque C sfus,quinquenunc demum Centur tis dtjimch,de us qu* ad arbi:nnm nidicumpertinent¿rudite truciumur.
D
I T E M
De
QJ/ E
a d i p i s c EN D a poíTcíTione, r e t i n e n d a . í c r e c v p e r a n d a ampliísiini docílisimíque Commentarij.
/Cune demnm m nlttt m lo e* rejlitm té , ktc^ue pojlrcm n tu clo ru recognitione,m uhxrvm rermm
éM Íhonc lUnJirntn ¿ T locnfietm n^juád hm no;* [ j
Cum J N D I C E rerum & ‘Verborum locupletifimo.
E D I T
1 O
,/
^
Q_V A R T A .
T O M V S PRIMVS.
::sl
7
L V C 2> V N I .
Sumptibus Fhilippi T in gh i Florentini.
<& /
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D .' L X X V I . "
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
C L A R I S S I M I S
A T QJV E A M P L I S S I M I S
VIRIS PETRO IVSTINIANO,
I A C O B O
I A C O B O
FV
C A R E N O
S V R I A N O
E Q V IT I,
ET
.
(jrlcberrrma (¿Academia Tatautns ¡¿AToderatoribus,
J A C O B V S
E N O C H IV S
S.
<D.
V A i (ommen tortos hos/quos nunc in lucem emittere, &
uefirs amplitudini dicare cofltmiy multis abhinc armis cum
'Yicintytum zAfonteregaltyVbt aliquot annos 'TontficiunUy
Qtfareumque ius/qua potui ingentq metmediocrttatey mtei pretalusfum ynonparuoftudto ,ac diligentia confectJjem,atqueex •vatiis Imperatarum conflitutlontbus, Iurrfconfuirárum rcftonfis/ioJtroTumque D ociarum traditionibusyin tuJhtm pene, quodJpcctatis ‘volumen redegtffem.ccepi, cum primum m ifftra m han:
totius orbis terrarumflorentfirm am cAcademiam me contuit, de illorum editione.
cogitare, quod antea permultis ‘vtns doclfiim u/n quorum manus hscaliquado rveneruntflagitant ibus,facere recujaueram.atque tu /p tt ipfius (¿Academia in quanu
honorificetfime pro mea tenuitate accitusfu m yhoc tempore moderatores ex jiebant,
deuouere atque dicare. Q uo d
muneris met ratio, ac ipfius operis rraiiatto irapo~
JiuUret, •vt us offletq, atque qualtjcunque diligentis mes rationes redderem, quibus
cim um arbirrmmque ipfius <sAcademtSyOC eorum/jut in eam addocendum t nuira­
ti fant,demandatum eft. U t enim tn bene m flttuta República qualis efl U eneta hsc
•>
viciorta diutr.it us conftabdita/vel m bene compofita domo, quam ‘im ufqujque •veflr u m ff lendidjfitfn d atque om aifitm a habet/iihdfteciartpotefi decentius,•vel •vttliut.qnam L ex tilafand.tyOique sterno nomme digna/qua q/quibus R n publica/vel
domuscommtffa eft adm m tftratiofus •vtUicattonis rationes reddunt:tts nos, quibus
Ponsfiem,¿'ufarcumque tus omni d ilig en tia a fiid m ita te ab amplfitmo,arque excejo hoctvefhro Imperto & Veneto interpretandum traditum eft, affictj noftri effeinttd g tm u s/vt •vobts/qm Ratpampltfsmsperfonam magna cum drgnit.uefuftmetiSy
mfrra dsirgmua Jabormm ,^tgdtarum atque mgrmq qualem cunque rationem, atque
ra beneg tfis tefttmonmm reddam us Verum quod duos ab hme annos animo confiituream pluribus de caufu efficere nonporut/ib ea mprmtis cauffam, quod elaborana z
dum
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
elstm m ihifuit ci.
u-orilus,
veterature A.
m aadbucindkere mtclligebamfimnibjss v tribus munere meo,cuiuscaHffa.¿ remett
rerione‘vocatus v e n e r a m incumberemiab eoque ne Utum quidem {quo4 am ni , v n_
cttrm /ne drnioueremquodfarte mumss cumprimo ipfo anno, qua dilgpntiajichit,
aífoÍMjjhn, aiiquantu.umque otq,quo iam mihi defatigato opus erat, naetsu ejfe¡m,
in mantis hacjumpfi,atque recogriofcerearpi,apiod vefbfactu facillim um opftqbarz
fe d aliter acfalso credebam,mueni.Si quidem traciationu ordo,qui aliquandop[^
cuit, dijfhcere coepitres pertractatas maiore, atque accuratiorC explanatione mdigere cognoui:ac tandem maiorem locorum copiam, hacprafertim alate requiriintel­
lexiutique ex hoc v t omnibus aliqua f sitem exparte, quantum ingenio pojfem, fa tisfacerem,prxter lonoru auctorum Locos^.tqtsefententias,qt:as ad legalem nostram
philofophiam illufirandamfummopere aauerfus imperitos quofdam conducerejem
per exiflimauLc remea m ihi vifum deindefu ttfi diligenti aliquo¡indio, atqueperuigtli Cura interpretareTyatque explicarem multarum mfignium duitatum f i figula­
respraeipudfque leges,& fa n et iones,qua cum his, qua fcripjeram conuenire, ab ¡IUfque lumen .ihquod acciperepoterant. Effecerunt hac,qua nonpartim laboris,&' di
figentiapostulabant,vteditionem hanc m hunc vfque diem distulerim .quod & ft
aiijs rationibusjlla prxfertim,quod docifim is, qfdemque amiciftmis editione hanc
efflagitantibus tamfero paruerim, dolendum m ihi foret: attamen hac vna m nam
tn modum latariiw e meopoffum, quod paulo diligentius elucubrata in lucem pro­
deant Loctempore,quo vos vtrifapientifiimi^itque amplfiimifiorentfiima huic iPa
tainnx (¡Academia.praeitis diligent¡fim i A lo deratores:apud quos nihil m ihi in v i­
ta iucim dius yatque ex anim ifcntentta melius euentrepotuit/quam meorum¡ludio­
rum rationem reddete.Pro certo enim habeo^jubdfiquid,quodpracipuum nofirum
munus cji¿x noftris iureconfultis bene expUnauero, me menta laude non iri frau-r
datum,cum vestrum vnus confulnfimus v ir f i t , qui Papinianum , P aulum ac
Sexu olam nobis ab inferis restitutum referat.Si vero ex Oratoribus bonarümque li^
terarum auctoribus,,quodfecundas apud nos tenet/td legum duros atque perd f c i nodos diffoluendos,vel ad aliquam nostram de his,qux diffutare conftfig#,Jen­
tantiam aduoc.uierofiioparatam effe Oratorem cloquentfim um , hiilonarurnque
firiptorem luculentftm um ,qui,vt Ciceronem, (afaiem ,vel Lustum refert, ita xq tifim u s in me Judex,quid prxfhterim iudicare poterit. Sivero ex ipfis Phtiofophis, quod aliquando facere necejfe mihi fu it, aliqua citauero, adeffe cerno acuttjfi*
m um Pbilojophum qui diuinum Platonem ,fapientfim um Socratem, & ingenio
prxflantfim u m Artflotelcm jeligione,docti inayxtque ingenq acumme aquar. Ecce
ergo viri cUrifiimiyXtque fipientfim ifiufcepti negotq vestri aJu erftru , codices¿sc
t a fila s accepji¿itque expenfiprofero,vos diligent¿fime, ( S xquifim e, v t confueuifiu , rationes intte/onficiie: quid expenderim, quid cgerim,quidprxtermtjernn m
pctgrquiadmjntflratione xquo iure, v t cer/oficiofudiiate. f i male, quod m iienu,
de mandasurn m uniti abfojn,mc vestra danunt confuta lud&utc,atque, vtp a r efi,
C.-tsligu/e:
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
castigate : libenter enim hecpatier. S i verofiifcepts a meprouincia non ingratas *vo- bis rationes reddo, atque ex his laudem ahquam , quod vtm am confecuturus Jim,
'vos etiam Deos meos tutelares vocoyotque appeüo, v t contra anpios ineos acafiajo­
tes, quos feto non defuiuros, me defendatis, arque foffitem reddatis, v e sha cene
tutela carendum m ibi non efi. Scio equide quamprompti, quam audaces, quamque
imptjbodie viu a n t in alieno opere damnando acctfatores, tudtces, immo ¿odi, qut,
cum in alienis¿ion in fu is , qua vel ignauia,vel ignorantía proslare nonpojfunr, v e l
f i prostantjn illa quantum opus eft¿ion defeenduntfingen:eft arque acutí vid en veUntyxudcnt omm cum lo!iigine,dentéque viperino,modo fetmonis punta temajuairu
mediocriterpro rei qualitate feruare f i udemus ,modo locorum congeriem, quanofira
hoc otate neceJJ.tr¡a m axim a efi, modo bonorum auctorum Jententtas quo ad tus ciutle tütjhandu m ax/me conferunt, morderealam nare,01que irridere. H anc meam
f i vos, v t fpero,pr) bono & oquoJuJcipietis tutelam , peltiferos horum m njus non
perttmcjcam,fed cLuia armatus Herculea, vel e fe & face contra Erg manicuras
Draconem, Hj/drdmque Lerne a m audacter pugnab), viclor/dmque certo corjequar. Ego quidemJho,me non alios, quam vos ipjos idoneos m agis,magij que ius res
defenfores inuenire potuijje: nam ,Ji quorendi m ihi erantm uí anclen tale, doctrina,
prudentia,& geneñs dar 11ateproitarent,ques maiores volis tpjisinuennrepoteram?
tanta f quidem hac,& tn Diutnahacprop: veftra Republic. (ff? apud exteras tui­
tionesju n t, v t nullo alio maiores, atque excelfores dici, aut excogitari p fi n t . S i
etiam in celebrilocoparandi mihi erant defenfores,& D q tutelares,vt tn multorum
oculis, & ore efe ac verjari cum laude,& tutopcjfem,quem locum magis celebrem.',
quem magis excelfum hac veftra D iurna prope vrbe deligere valebam \ J n hac tot
viuunt D em ofthenesjot Cicerones, patones,tot denique Scipiones, & /Vletclh.quct
v e l vnquam (J focorum,vel Romanorum rm¡. cria viderunt, v t mirum minime f r ,
Ji m atemo hoc imperio tanta grautnite, modestia,facundia ¡concionesJudicia,Sena­
tu fo n ju lla a vobu virisjdpientfim ispertraihm tur. Dos veftrique maiores incre­
dibili prudentia, atque accurato fiu d to , que apud Crocos, & Romanos digna, (5?
laudabilia fuerunt exhaufistu , ($* veftra opera [n ev lla dubitatione meliora, atque
tutiora reddidistis. Ego certe cum prim um ad vos veni, permulsa quide tn amplija
ma,acr.on hum an.i, Jed dtuma manu p o f ia vrbe admiJ.ttus fu m : vrbis ¡¡tum_»
inter mechas maris ( dictu mcredibtle) v n das fa rra s ades, regias domos, turres
coelo aquatas: ita pariter rerum omnium ajjluenttam tn ea vrbe, tn qua cum r.ihd
fere najcatur, rerum tamen copia exuberat, non mediocriter admiraras j um. Sed
Leuifa n a hac m thi v ja Junt poiteaquam tam bene m fhtutam Rempubl. qua nec
D aunus tpfe Plato meliorem fingere, nec in it insere p o tu ift, contemplari carpi.
J n h a c cum viros primarios C?* P atrien ordine natos a d tura dicenda adm iniJrrandaquepulchro ordine delectos videremyolfrruatam logr.cuiprudentfimorum
Pbdofophorum fententiam /jut nobilitatem m pretio habitampropterea Jcrrpferunt,
quod ex melioribus nati Jemper cognutfunt mehores. J n hac cum amphfimurru
a j
Patnc
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Patriciorum numerum Senatorum quegranita t em,£? dignitatem,quos togatos om­
nes cernebam,fufpicerem atque admirarer/vos vere rerum demmos ludie aut. ln hac
quod omnium m axtm um vifián mihi efi, cum ex amphfmO horum patrum ordine
Principiem vnum fa n et fim um ,prudentifm um ,humanfim u m q u e , totius Imperij moderatorem non am bitujionprecibus,nonpretio, fed jo L anont virtute, ac me­
ntis dehgi/itque affumi viderem Jw cfxlicfim um ,atque s t etnumfore Imperium m
dicaui3quod longeprius meretur/quam dejeratur,quod prius dicitur, quam adm ini
Jhetur.ths equidem factu m e fi, C lanfim i Aloderatores/vt iam fupra mtiiefirnum
centefimum annum, quod nec Crocis nec bene fortunatis Romanis contigit, liberi
femperflorueritis, (fi ita florueritis,rvt morum fanclim onia, atque Imperij diutur­
nitate,nulla gens Janclior, nullaprudentior, nulla fceiiciot fuiffe CognOjCatur. Q uis
ergo iuflus m me ent reprehenfor,quodprimam hancpartem laborum meorum, quos
primos m hac vesha aAcademia apparere volui, vobis deuouerim, dicauerimque?
an non id postulabat ratio, v t has prim itias vobis offerrem, quod fu b glonoffm a
Reipub.vefhrx vexillo m ilitem , quod vestra fu b fd ifim a , atque tu tfn n a tutela
fim ,quod demum vosgraufim os Iurfconfultos,acutfim os Philojophos, eloquenttf
fim os Oratores nactusfuerim I Vobis ergo Clanfim i,atque amplifimi v tn , librurru
huncprimum mearum vigiliarum do,dedico,atque facro. Sunt hxc, qua telhftcentur meam erga vos obferuantiam vobis viris grauifimis, tn g a u tfm ifq u e excelfx
Retpublicx veftrx fiegotqsprudentif me tractandis occupatifrnis reuerenter dica­
ta,atque confecrata. Vos hilari atque fere nafronte hxc accipite. Leuiora hxc ejfe opi­
nor, quam v t veshx amplitudini offerantur :fed quia tanta eft v e fh a humanitas,
'• & antmt candor, v t boni ac xqut confulatis,quxvel ab mftmis fortunx hominibus
oblata fu n t, non erubui illa veftro fu b am pltfm o nomine emittere. St itaque
hxc qualiacunque elucubrata num ini veilro non dijpltcuiffe intellexe­
roprxdare mecum actum putabo: & tanto beneficio abun­
de cumulatus ad maiora tngredi non extimefcam . U olete. 6 x vrbe
Patauio.
IL L V S T R
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
1SSIMO
I L L V S T R
I O V I N C E N T I O G O N Z AG AE,
B A R O L I
«fer
'
P R I O R I
D I G N I S S I M O,
J a c o b v s ¿m e n o c h i v s
s.
d .
E fi Epistola dedicatoria Prima Centuria libri I I .
E
R
A
p r o f e c t o , J l l u d r f i m e 'T n o r / t c p r o p e f u i t i l l a P h i -
lo jo p h o n t m f e n t e n t i a , q u i f u m m a m
t io n e &
f c ie n t t a
b o n u m m r e r u m c o g n i­
c o u o c .ir u n t . N a m , q u i d a d d iu ir it r a t e m
q u a n i h i l e x c o g it a r i p o t e f t b e a t i u s , p r o p iu s h a c ip f a a c c e d i t ?
f t m p e r h a n c d iu r n a c o n t e m p le m u s , h u m a n a
f c a m u s , a tq u e tr a d e m u s . I la n c , q u a m
v e r o co g n o -
A I . C ic tT o a n im o ­
r u m in g e n io r u m q u e n a t u r a le q u c d e L im p a t u l u m
a p p e lla t ,
a d m ir a t i f u n t fe m p e r p o t e n t f i m
c o n fe q u i
t R eg es , h a n c
e x o p t a r u n t g lo r i o f f i m i I m p e r a to r e s : h a c d e m u m f r u i o m n if in c h o c o n t e n d e r u n t m a
x i m i P o n t i f i c e s . L e g i m u s f q u id e m p r f o s illo s H e r o e s t n d t f c ip lm a m h o m m u m e r u
d a to r u m lo n g o q u e v f u p e r it o r u m , n o n m o d o f i l i o s f u o s , f e d ( S f
lp f s t r a d u b jf e : &
R e g e s ip fo s d o c t o s V ir o s ( 5 * f i p i e n t e s / q u ir u m i n i t t t u t i m e h a n c v n a m
a d t p t jc e r e n ­
t u r ,i n c o m i t a t u m ,a m i a t i a m q u e f u a m c u p i d f i m e r e c e p iffe . S i c f o r t i f t m u m
( fr a c o r u m
A c h ille m
P e lle t T h r f jilo r u m
R e g is f iliu m
i l lu m
a C h ir o n e C e n t a u r o p u e r u m
e r u d it u m ,m e m o n s p r o d it u m e f t . S i c f u m m u s tU e < ¿ A t h e n t e r f u m
O r a t o r P e r ic L s ,
q u i m u lt o s a n n o s d o c t r in a , c o n f i t o , ( f e lo q u e n t i a e A t h e n i s p r x f u i t , p r m f q u a m a d
'R e m p u b lt c a m a c c e d e r e t y o b A n a x a g p r a C la z j o m e n io f u e r a t t n i t i t u r u s . ¿ A l e x a n ­
d r u m m a g n u m m a r iu s
A n d a t e le s
f i s cP j t a g c r e u s e r u d ie r u n t . S a p x n t u m
: A g e f ila u m X e n o p h o n : E p a m i r .o n d .t m L j a u te m
g b u f e ffe a p p e tita m t e i t p n o n x f u n t P l a t o &
lu n d fm
e o n f u e t u d in e m &
a m ic i t i a m k R e -
A r i s t i p p u s ,q u i c u m
T O io n y f lo c o n -
e v i x e r u n t .S e d q u o s eg o G r s ¿ o s / x t e r o fq u e c o m m e m o t o ? J tn n o n L g im u s
f i fic o s ilto < m a x i m i n o m m u R o m u r o s id e m f a d t r a j p
'f E f t e n r m I s t e n s p r o d i t u n u ,
S i t p .c n r m A p h n c a n u m f i r e m : f i m u m / t t - r u e f o r t u n a t f i m u m
n * ’ • r f e c lu m
e ffy V t P a n e ttu m
I m p e r a to r e m A t h e
R b o J t u m S t o i c s d fic w tm M c e le b m i m u m e a s t a t e
p h • r fe t h r r * : m u i f r m / ‘iuj q u e f u n d t a r u a r e , &
e r u d ttio r r e f r z c r r t u r . S i c f u l t u m
a
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
+
Cxfarcm
Cefirem m Gnido rrfuL Pheopompum fam diarem habuiffe. Sic zfllarcum p in ­
tor:¡um pbdcjopbum Iubentifiimo animo Cerbidium Scauoiam de ture differentem.L»
*Tufcu!tajJcMorum praciara c3 (aneperidufirta exem pla, notha bac ac patrum noftr v u m otateJecutos vidim us'Reges Chrisiiar, fimos,Jmperaiorcs inuicrtfimos,
<& demum Pontifices maximos, ¿¿uis enim non aarn iretur tra n cfcu huius nominisprim um Gallioni Regem Chtistiarufimum scuius opera (3 da.gcntta difCrplma
omnes¿qua longifiimo tempons(patio Gallisperierant, m axim a cum dignitate refiitiiU funt.Q uis nortfidpiaetCarjlum illum tnutchfdm i nominis V.Imr epotare?qui
tanta fciemiarum rerumque omnium cognitionepagrautt fem per, v t non joium m
jVIatbematicisac (geometrias liberalibus difciplims,quibus abunde inftrucius erat,
fe d ( S m humantordms Uteris¿n historiaprsj. rtim totus effet,ac ver/aretur/nospraceptores ita amanterfouebat,vt cam iku diei nocíejque coniunctifime atquefa m i­
liar fim e vitierettiUoJqiic maximis dignitatibus, opulentjiimq que dtuitqs lUuTtraret atque augeretfle> tu efi inter este ros loct.pletfi. mus Hadrianus lUe huius nomi­
nis fe x tus to n n fe x M a xim u s, qur¿umfurnmofiudio^aC afidua diligentia Carolum ipfum V. in bumanionbus ineris a teneris eruáqJJet¿iuj cum CatoL beneficio R o
mana ecclefia Cardinalis,mox omnium votu Pontfe x zÁriaximus dedoral us efi.
( s tetas¡iimmos Pontfices, Adruno Cjme*f»ofaiopraterirepoffm, qui ob m axim am
rerum cognitionem c3 difciplinorum ommu¡ciemiam ad Jammnrn liium Pontificatuequa dignitate¿tullaomnium conjenf\)in terra exce/ior repentur,euechfunt:
n f i recens extaret memoria, hac innocentium I J. Innocentiis 111. Q d ix tu m l / (.
JVÍarcellis 11. P ium 1 1 L nec non (3 P ium nuncD. quem Deus Upt (S e s l fax.
m tonta rerum calamitate tu r f imum rubispra/idtpii t£jtitit,gauifim os certe P hej
logos, (3 utris Pontifij Qrfareique confidt/fimos m jum m o lio dignitatum omnium
fa ftig io coUxafJi. j j cerie Deo, Cuius locum m hoc terrarum orbe vere obtment ,fm d lim i Cf' nunc iiulicantur.quod hac, qua ad Jum m i cD ei,Jiuqne ipfius cognitionem
via m hominibus m uniunt, confea-.u fuerint, (¡ut circa, tu v if lUufhtfiime, his tua
fponte incitatus, cS jipradara/nuda negotia a te jufcepta (3 feliciter confecta fu e
r in t: nudam tamen meliorem atqueprxt tantiorem mgreffus es proumciam, quam
hanc,quam nunctam alacriter, tam bilati atque f erena fronte fuqcep f i t : cum ar­
mis .quibus ficermijume Hicrojo/ mitanus mites ac Prioraitis dignitate condecoratus aduerfus (au fim osbofies lurca* pro Lhfifitona religione dimicasti,fepofitis,
ad nofira hac m iis Pontipnq fia d la totum te contuleris. J n quibus quam afiidue verfens, quamque feliciter Cufjum ¡eneas, ego tpfe inter multos tefiis fu n u ,
qui, felici meo Jato, te precipua, m uaer meos audi.o/ es (qua incredibilis tua f u i t
humanitas ) totum hunc annum num etaui: (3 itu .jaduurn, v t piaculum fe m per effe duxeris ,fi velf o lo die me de iure differentem de/eruijjes .memoria et¡anu
fapijúme repeto tuam idam dilgentiam , dum me de his, qua publice docuerantj,
tntra tuas aAcj, quibus domestice pro tua liberalilate ftu e b a r, fcijcitabaris:
dum pt ráculos idos tuas dubitattones , rpfo <sApolline fjUaore dignas , tarru
appofite
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
appqfite, t .truque erudite excita i as.quibus talem de te opinionem concepi, v i iudicauerim te breui tempore futurum doctijshrmm fim uqne Pannficij turu iüñpdtifsmum.Ego certefyt mgenuefatear rtdñlin vita velp ra d a m es, v e l horxrfieentacs
Jum vnquam confecutus quam cum te mei auditari] iliusbatorem, merque qual/fcunque doctrina obferuatorem habuerim. nec m musfelicem me existim abam us,
quos iam paulo ante commemoraui/juiiReges, Imperatores, ac demum Pontifices
jis* doctrina erudierunt: cum te religione,Jidejntrgritatr,prudentia, ar.rmi forti:u
dme fg constantia,ac demum liberalitate am plfrm um w m m Vide.frt, agriefeant,
atque vno ore omnes prodicent. A iitto nunc genens tui nobdnatem atque danta tem qua cum omnibus nota fin t, ab ommbufquefummis encomqs extollantur,m u­
neris meinon eft hac incondita oratione recenjere. Q u a enim fermonis facundia recenfere poffem auum illum tuum Franctfcum dAlantua D ucem lU uH rfim unt,
fapientfim um ^tcfirenufim um icuius opera £g manu tot fu n t deurch atqueprvfcgati fcrocifim t hostes,tot feliciter confecta bella,vt de illo ¿terna etiam apud pope­
ros futurafit memoria, fu th u s laudibus celebrarepoffemparentem illum tuum Per­
dinandum Prmcipem glonofifimum,Jmperatoremjrrenurftmum, Rertimquepub.
moderatorem prudentfim u Crecensprofecto adeo ejttantivtrt apud ros exttrafque
nationes memoria, v t f.iperuacanea hac m re fit futura omnis mea opera,filitiu s a
Cafare demandata imperia ¿tdm im strattones, bella recenjere atque debita ru laude
commemorare vellem. Illum vmuerfa Sicilia pro Carolo 'V. Prorcgem agrouitprudentfim u m : Ilium fum m a auclorttatu moderatorem pro eodem Cajare admira­
ta eft vntuerfa Aiediolanenfisproutnaa:quarum vtranque ita f ancte, ita religiose,
ita prudenter, ua munifice multos annos a dm tm itrau u,vt Ferdmandt (fonifága.
twmen omnes adhuc obferuentyatque v t prope diurnum celebrent. Silentio nunc m uoluarn Herculem patruum tu u m , Francifcumfratrem amplfim o s Cardinales,
ne obrecentem eorum mortem plus m ceroris, quam Utitia huc artuifi? vidtar)ho­
rum obitus lugenduspluribus lachrymis nobisforet, mftcerra hanc hdbererrfksjpan,
te obfngulartm suam prudentiam fidem/elsgnmem atque ptetarem, quibus te om­
nibus admtrabdcmptabeá propediem m illorum locum¿nrer máxrfoos idospatres ni­
gref i urum quod (peran dum tanto magis e jl, quanJoqnnic m ijulieimus A lar, tua
• D uxpruderu fim u s confangumeus tuus w omnium laudum cumulat ptmus te
fraterna beneuolentua prfequilur. HaC ju n t ( v ir ¡Mui in fim e ) quibus ‘P atauin*
¡ACidimsa itSO/piendore ¡¿fujir.ita,tota exultabas aLquando,gestiebat (g Ltabatur,vt contraminefquallare obfitarrurretJanguefcityUque pristino JoL Carem tenebrxofis in tenebns delstefcit.m. r isprofecto torquetur nuru cruciatibus ffudiofd tuuen
t us,cum non habeat te tu: fim um prafiaiurn ,ad quem fu a tn rebus aduerjis confug:a:.nullus Certe nobu relinquitur artifex qualis tu,qui apifim u s eras ad je dandas
jchoLafitarum tuuenum dsj'cordiasquaspcrjspe q ja ex j e usuetusJargume Lo f er­
uente conCitat.sej e inquam ipfo adlem endu ir.Uy.id animorum ardorem temperan
dum ,& cohdrer.dum adolefcentum motus,nuum vnquam apt or, nullus fecundior
vifus
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
vifus vnquam fu it. PXj boni/quam melle dulcior, qudmhybemis m uwus torrenticr oratioffermoms benignitas, lucunditas ex ore lito tuo defendebat, & fluebat»
cum adolejceníes adquietem/idpacem,ad concordiam hortabaris atque ( v t ita dicam impellebas. am iffun hoc loco taceo tllam tuam clementiam ( f auctoritatem,
quibus illarum cauffas defendebas atque eorum lapfls erratijque ventam aferenf i ­
ma Petpub.vel¿Academia mflra Principibus humaniter C? facde obtinebas.hac,
qua te felicem, omnibus earu, omnibus amandii,colendis,venerandumque reddunt,
me adeo in tui m axim a traxerunt admiratione, V t conquieuerim nunquam, donec
non vulgaris accepti benefiaj,praclara virtutis, ( j comitatis tuapublicis aliquodpro
mea tenuitate tesltmoniu adducere.Cum itaquepermultaex his, qua te afiiduj meo
auditore,in auditorqspublice docueram in hacprim a huius libri (ecundt Commen­
tariorum meorum Centuria,qua illi conuenire videbantur/nclufiffem : iUdquenunc
emittere decreuiffem/ngrati hominis existimabam, n f i hac tua amplitudini conjecrajjem. N on me latet quidem minimis ejfe hocmunufculum, quod offero,fi tuu m
me collota beneficia, quafim i innumerabilia,fe tuam amplitudinem, qua maxim a
eficu m illo conferam.nihtl tamen hac referre existim o,[iex re tenui animum tn te
meum/dioquspropenfumfibeneuolentiam 'incredibile metiaris. Scio te boni aquique
confulturumfl te/quem vasa voce totum annumpublice au iuris Pontifictj difctphnam capcfcendam/quopotuifiudio & diligentia produxi, etiam finptis magi* &
magis erudirepentioremque reddere enitorPrtbues quoque hac honesifim is mori­
bus tuis/quibus quam maxime imbutus es:tribues ingemo, quo multum polles : me­
moria/qua nulli cedisfacundia/qua A í.P uüm m refers:indoli,qua omnes ac mepraJertim /ideo ad te amandum, & colendum in cita ili,vt hac qualtacunquefu n t, tibi
nunc voueam atque confecrem.Ent munufculum hocmea m te voluntatis & f l u_
dijleue quidem argumentum, fe d ,fi ( v t fiero ) eo animo/quo tibi offertur,fiecta u
ris,non contempferis :fiquidem eiufmodi eft, v t tuas tuorumque Ludes d me
non expreflas ,fe d tanquam tenui penicillo adumbratas, fim td cum
beneuolentta mea, qua te plurimum profequor ,tqs,m quo­
rum manus hacperuenient/iperiat. Uale. E x
vrbePatauioffdibus Ia nuar,
i j 6 p.
sA M P L ISS
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
EXCELLENTISSIMO THOMAE
L ANG V SCO
M A G N O
S T R O P I A N AE
S A B A V D I i
T A T R I N I S
J A C O B V S
E T
COMITI,
IN
C A N C E L L A R IO ,
<¿Y1 E N O C H I V S
S.
D.
Ef t E pficla dedicatori* Secunda Centuria libri I T.
N n us agitur nuncfecudus^x quo, v t huc, iuris Pontflcij docedt caufa
accitus /n e conf'errem/ iucundifim a iliapecunia aJubalpma/vbi ali­
qua cum dignitate/uajem per adiutus auctoritate,qumquentum (5*
eo ampliusfelicifim e vixi/Ltfcedens/e/qua mea cmnmo trans paries,
tnuifallafque cgt,quas pro me a tenuitate poteram gratias immefi m
meabs tecoliati benefiaj:meque tib ia d A iciifim u fm p fore,vtpar fi,p fe ffu s ingenue,
ac meaJfotefum jeftatujque etia fum /ne tibi tatis debcre,vtji vilo vi:qua teporefeje
offerret oceafofimnibus meis viribus/re ip fa /u qu.tcisque rationepojjem , me tuoris
m me bcneficioru mgratii atque tmmemorefuturu nunqua.N ec er.tm ratione aliqua
obliuifcipofjumfismrnu tuis erga me beneficiis,quod tuapracipua opera Piano euocatus,vbi tuncptsbltcu docendi munus obiba, bononfcen fam is pramiis/quod mea tunc
mediocritati v ix conuemebat,m ilidfubalpina celebeirima zAcademuim muttatUs
fuerim . N on e memoria mqud mea/quanquam debih,vnqu* excidet illud vr:i* inter
multa/quod nsa comendatus audoritate Seremfitmo atque j nuicitjimo E A I <sAN V E L I P t f l L I B E 1f i E O D uci,cuius confdiorum particepsfemperfuifti,ita charus,itagratus extiteiim ,vt e m axim tsfuis negociis m axim um mihi abfotuedum demandauent.meumquerefponfum m ter m uiia habere voluen t^tcvta m id
tis pr adicatum e f f u m m opere eommenciiuerir. N unquam etiam tiiud obliufcar ,ep
te hortatore D u x tUe hbcrafftmus cum tfttnc difcederem me tnjcio/ie dum pofluhnte/quo tenuem meamJupcllecid em /t meiis meomoda,ac non mediocrem impenfam
fableuaret/entu coronatu donaris abire voluerit:quod jane munus t*ntifeci,qu*nn
par etat edi eofac tendis/qui a ¿omino recedens,cui tn po/terisfua operaprofutura m n
ejfr/oru qua iam fua latitia fint,grade munus retulerit. Nonfecus enim ego turefio
naripojfum acjhrrnutflimus tile milstis D u x/tu tp o ft egregiam tn bello runatam /pe
ra.pc/iprofligatos hojtes/ m ilitia tlia/qua pene conjecu/rt uuamJeje clft nr.s/io tgnomtrriqfamjed honorifica maximisque muneribus cohoneflalam m fleore conjecutus
jit.C um itaque hac/qua memoria mea m axime haref/oqtdcrj/onquirjco rtunq,donec
de bis/qua multo maiorafur*/quam v t mea eratumepejant commodari,te/tuventis
aliquod/quemadmcdss viua tpqa vocepredicarejoieoferiptisferam.cua¡ane ta p n dern exoptata occaftoneprabuit hac Comentanorú meoru editio quorum parte,donec
in tui gratia mataraparamus /u c fu i nomine dtuulgari atque apparerevomi.Q uod
non ea ratione a m efacium putes velim ,vt extfttm em bu lentius tua tn me benefiet*
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
víh tex pe.
tipoJe,vA tuas lardes ezplicarr.qux cum ven innúmerafin: i a
neminepradijarí proji'gulari tua modeflta licenter pateris. Sed his rationibus hoc
t:bi cure atque e fi erare volui,vt snprimis mea erga te óbférmdtia teflimoniú aliquod
Vipnoátpatronográufimo a que acérrimo defenfofe aduerfus meo? accujatores ver?
mthiop sr eft.Cum tu tantis auctoritate cx:ct¡sprofles,vtJola ipfa tu i nominis inferíp tío valeat hos m.Cedieos nebulones¿qui in altosfemperparatifu n t dicere,terrere,eorií.jue infrene os duruiimo hocfreno comprimere.P rudentia tud,qua m Ira vtifoles
hicnocomemoro, ne affentari vtdear.qisx tame ita nota efl,vt no qui ea laudet adu
Lirorfed qui n i laudet maleadas exiflimetur.Hts enim f cío te m tbiplurimis adiume
ti adiierfus hos epodos adferrepojfe. Podro hic inflgne erudtttoné tuafifationisfuauita
tem (gfacundia,quibus adiutus tot legationes apud Reges máximos¿ipud Impera
tores potennfimos,apud(umm os Pontíficespro tuisprinctpibus hoñorficettflime oínj h acfehefim e esperfundusScienspratereo iuris Pontfieq ac Cafarei fcientiajq'-a
fum m opercptxhtas es.ex indufhut pratermittoreimilitaris difciplma, quaris v i ra­
que, das Sercnijnmt ‘D ucis tui fortuna fequererts tn cajtrisfum m a cú omntu admira
tione traeiafhjid te vna mentís eneomus efferebat oes,quod cú vir effes.fifque cofulsif
jim us,tdgrauiprudentique cofilto ré beíhcá aduanares. Hac aut reddiderunt te adeo
charHocico amandis ilii Itberaliflimo Principi tu o,vt no modo te Comitatus dignita­
te iiluflrauerit,verum etiafuarú ditionufupremu Cancellarium cofiitueritiatq ita,
v t cú a tuo nutu ommapendeat fis tame ita aditu facilis & humanus,ita modejius
( g teprr.i(us,vt ñeque die neqise noPts oflits v!hprocludatur. aAudiui ego¡..pe cum
tflhic agere,multos de tua humanitate differentes:q> mirum omnibusflt,qui,cu m axt
mis negot tisprope obruaris,et vmuerfx illaprouincta,qua Principi tuoparet, te vnum
adeat cum a Principe ipfo cjfequt aliquid volút, nernme vn ú a te vncjfiric magna be
neudentia redirepatiaris. Siqutde iuflapetunt, impetras:fm veromiruts aqua fu a ip­
fa m Je hortatore atque declaratore,agnofeut ( g f stetur imprudentia. In ludtcadiaut
munere,quod tibi aliquando de rebusgrauiflimis defertur,quale t egeras, verbisfign f i
care nopojfum. N a , f i difficillimis omnibusfemper vifum f l t ,flne multoru offenfio
ne ita pracepta tuflituferu.ire,vt nihil ab illis recedatur,attame tu Cum nulla gratia,
ntsUiS opibus,nulla vi,nullispcibus gmoueri vncfpoflis,qinngrauifimus & fetserfi­
mus tujiittx Cufiasfis:Ua tilii m jhtia afferitate clementia (g comitate quadam lenne
Joles,v t ne q quidem, contra quos pronum tas,cur tt b t mimici effepoflint,inueniant.
tnCfedibihs certe mgenq vis,eas virtutes, q mterfé aduerfa credistur ita copleciitur,vt
alteri altera nofolum no officiatfed citam magno adtumento atq ornamentoflt.(¡Alia
haberem,qua de te dicerepojfem: verum tua anim i magnitudo me per larfim o s hos
campos decurrentem retrahitiefficitque vtfolum mune/is huius nofhi tenuitatem
penJo,quo erga tefum antmoplurtmu Comendemjogemque ne tuam amplitudinem,
cum i m u s tenuitate mettans.fed v t folum exifiimzs hacproficifei a b eo, quite am at,
í odi,veneratur <g leneito.cn nafem piietna j>fcquitur.Valc cx vrbe P asauto,6. CaUnd-FHr.ifóp.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
AMPLISSIMO A T Q V E
P E R I L L V S T R I REGIO APVD
M E D I O L A N E N S ES
RI
POLICTONIO
J A C O B V S
S E N A T O ­
MEDIOBARBO,
E N O C H IV S
S.
E Jt Epiftola dedicatoria Ter tu Centuria libri / I i .
D.
7
X omnibus m , Senator amplsfitme, qui huic legalipbdofcphix in­
cumbuntjn qua non tnfictorjne,vt tua de me expeciattoni reftondeamyxliqua cum diligentia verfdri:vel(vt ingenue dicdjiecentm
m hu mdnmet ipfi pojjum temperare)ex omnibus tu , qui banc v iuunt vitam,nemo eft¿qui me ipfi tibiplus vere debeat.Nam fitu a
in me beneficia,quafuntprope innumera bisJcrtptu enum er.irem,
in iuftum volumen profecto res ipfa exarefieret. Scio equidem , v t pratermittam il­
lam , quam facro mtercedente Baptfm ate,dum e fonte facro meum primogenitum.j
leuosti,contraximus necefiitudmcm.te¿qui memoria m axime vales,non ignorare,
meprimaferme iuris elementa¿ua ddigentia ejfe ajfecutum,ciim viginttfere ab hmc
annis tn hanc m ilitiam ¿quam tue tu D uxftrenutfitm us tractabas, adfcriptus ejfem.
in qua quinquennium ita fu m verfatus,( tn bocopinor me iurepoffigloriari) v t tuis li­
teris deinde commendat hs, A m plifim i Senatus Aiediolanenjisjn quo nunc tu m a­
gna cum laude,ac omnium admirationefides, auctoritate tn albumprofejforum T icinenfis eAcademia referri meruerim.quod munus cum aliquot m enfis,vt nofti,obiutfjem candidatus¿ua deinde m anujaurea Doctoris cohonestatus m Ju n fconfuíto­
rum numero cceptconnumerari.qua certe humanitate & beneficentia non video qux
p ftit efte maior,quam tn me adtuuando fu it. Sed quid etiam eft a te, quod ad meum
commodum a t t meret ,prxrermtjf<4m t jfu x fg n a non dedtfti cum humanitatis egregu¿um a mons tn me(ingulafts/ Ego tua dochrma & ddigentiaprfecijuo beneficio
ornatus,tua auctoritate comm edatus aliquot annos, qua potus mgensq met tenuitate
T icmi docui,mox m Subalpinam Academiam me contuit,tandem huc Patauiutru
(na enimperegrm.tn interdum (Splacet & iuu.ityv e n i: & ex quidem conditione,
quam dum istuc iterfaciens petafatus tnuiferem,coram expofui-fuodfarte munus
quoftudio,quo labore¿qua ddigentia tractem ¿ x turisftudiofis, qui a nobis ad te v e ­
niunt plures enim tua humanitate muriatos venere(cío , quotidie cognofcerepotes.
JUud vnum profeciofiuu velim , me non tn d u ftn a , non labonlus, non vtgdsss , ve!
eam ob caujam imprimísparcere, v t tibi prim um , deinde alsis , qui de me magni­
ficefenferu nt ¿quacunque ratione efficerepcfjumfatisfactam. ConqutefCam certe nun
quam, donec noucro, me¿quod omnibus v tribus prxílare conor, ettam apud polleros
b
laudem
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
laudem aliquam affecutum. Sunt argumento hiqualefiunque Commentary, qtsos
d iu u lg a rid partim fub tuo nomine apparete volui .d lib e n te r quidem volui,vt
eum Licerem tn his defenforem, d p -ttro n u m , quem frxceptorem eruditifim u m ,
d tanquam parentem cpttm vm 'jem pér habui. C fia m neminem ejfe arbitror,
quttrkhus te ipfo, qui acerrimus es ingeniorum &ftiniatcf0iudicarepcfit qualia
jinthxc, qua h x tempore euuloamus. i.a. etiam ratione libenterpartem hanc Com­
mentariorum nostrorum tua am plitudini dedtcouimus atque corfecrauimus,quod
in eaprim um permultaf i n t iuris Ponttpcij atque Cajaret tractationes , quas fciote
m m axim o auditorum conuerttu 'Ficim exphcxfje, aeutfim éque enucleajfe.quas
vanam venire tnlueem patereris 3non, v t laude?n tibi compares aliquam , nam
Cum laudatfim usJis, uiaspro tua fr ,guiari modeftta libenter afpemaris :Jed v tftu
dicjoru m, aecorum, qui in foro aciudicum fd fc lh js afidue hint d verfantut,
vtiiita.ti confilermt: jn h a c ettam fbmmcnraricrumparre, quam d hac de cau­
f i tuo nemine infigniaicperrnulta adfiirt , qita capitalibus caufs conuemunt. In
quiBrttptnraftaktiitT- i, cum T iá r.i in iuuandii y s , qui ca molestia premeban­
tur,graúfim uspatrantis fistfti, tam nunc m amfltfiimo islc, tn quo fedes loco, in
illis dijudicandas tq u fim u s nidex >ac vn u s cfa p ien tfim is zAtbemenfium<tA' reopagitis haberis: nAcccdit, qUud m his permulta a me tradantur, qux d d Iu~iw Ctaro affine tuo vn o amplifim o dotfrus explicatafuerunt: cutus quidem erud itfim i Commentarij quantum meis manibus terantur, hxc ipfa noftra indi­
cabunt. Ego prof edo deledorfim m opere percelebri dodrma tanti viri. C uiqui-'
dem , cum a d fim m a m gloriam nihil defit, cumque tibi ex res abunde adfint,
quibus /oomines foominibus antecellere videntur: attamen f i t veftra bonitate &
fapientia , v t viciftm d tu illius dignitate atque am plitudine, d ille m in'genio atque virtute tua conquiefcat. O terque vero m agia apud Htfpaniarum
prudentfirn iu n R eg em , C I fim m o ingemo prxditum auctoritate, magno eftis
apud omnes nomine d gloria. iüe fi quidém in fuprem o Italicarum rerum Con­
filio Seremfiimi atque Qxthohci Hifpaniarum Regis Confiltarius d dW ediolanenfis Frouincix 'Regens diligentfim u s :Tispro eodem Rege gratt fim u s A fe dtolanenfis Senator .quod am p!fim um munus quanta xquttate, prudentia d
r dexteritate obeas, non modo verbis aut fcriptis ,fe d ne mente quidem fa tis concrpere poffum. Ita enim tu lites m axim as componis, aut dirimis, v t capitales
antea in im ic itia s,d odia deferatx concordia ad pacem d tranquillitatemreuoces: in iurios d moleftos ab impotentiafemper deterres¿iut monendo, aut commi
nando,vtpopularium quies fiilu a ft.in ture dicendo audiendtfque caufis partent fim u s cum fis , dignitatem nihilominus retines: vtneque contemni tmperium,
nequeformidaripatiaris. E t quam ais fiictlem in adeundo te prxbeas, it a tamen
modum adhibes, v t x q u fim u s iudex omnibus vide aris .ita enim f aedes ad te
aditus patent,vtneque tempore, neaue loco vnquam vllo quifquam ex elu fus fit,
quin d te luire, d qux v u lt libere loqui p cfit. Ouo circa Ttcmenfis patria te
vnum
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
vnum f u f i i c i t , colit, & veneratur. T*e vnum prefecto admiratur, q u i cum ex antiqufitm a Aiediobarborumfis fa m ilia , nempe tam mde regiam ibus Longobardis
m vrbepropagata, qua mter nabthfismas vrbis familias facile pronas tenet, sifque
opulenttfimus dsuutjs, quibus nobditas m axim e dluitrarifolet ,fis tamen omnium
iram anfim us q u a quidem humanitate fretu s, te etiam atque etiam rogo, v t quo
a n i m o t u i n o m in is fiudiofifitmos ampiec h , & fouerefoles, eodem nostras has q u alef
cunque lu c u b r a s tunadas/u s dicatas amplitudou accipias. Q uodfi, v tfiero,
efficies,& probabis, ad maiora animum nostrum accendes at­
que inflammabis. V ale, ex vrbe P atauto, D e ­
cimo Kalend. Febr. eAnno
1 S 6 9*
b
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
2
C L A R IS
C L A R I s S I M O
I V R I S C O N S V L T O . AC DIVI
M A R c I E Q_V I T I A M P L I S S.
I A C O B O
/ A C O R V S
C H I Z I O L A ,
E N O c K IV S
S.
T>.
E ftE p ifio la dedicatoria QuartaCenturia Ubri I I .
E L E R R zA T I S S I A i z A eft, Clarifime E qu¿', apudPhi
lofbphosfententix fienfuum fidam [m ditudincm , qua in homini­
bus e fi vfu aliquo cognita, fifttcre: v t inter quos td accidit, amor
exoriatur tncredibus. Quocirca cosf alii ir.tedigtmus, qui m dan­
dis rccipiendtjque meritis am icitias iungi opinatifu n t. ifa m ,fia
n a tu ra 'vt m Lalto A lC iceiofcribiffiocproficifcitur,ff totum in
animorum ccnfenftone,pari amore, mutudque. voluntatis fm d itu d in e collocatu ejl:
qua rationepotefi ejfict,vt amicitia,m qua nu:dfictum ,nihil[im ula:u, m biltechnis
ir.uolutum efiepoteft:ab vtilitate/qtupfífepe etiam percipitur ab ijs, qui fim ulatione amicitia coluntur¿manare ptfiu ? E ft ergo, v t totum hoc f f morti fffe n fu u m fm ditudini concedamur¿qud/us tanquam ab vberrhnofonte multoru amicitu (J?
neccfitudtnes ejfiuxerut:eft inquam vis in animis infita atque ingenita,vtpietatem
amori f f beneuolentiam impedente ad id duntaxatpropenftone quadam m entis,vi­
tro amicisproflemus.Hac Scipionem f f Lolium IDamonem f f Pythiam, ac alios
prope innumeros arctifono vinculo iunxit. E t f i vera m ihi dicere licet, hac non alsa
vd a me t:bi copulautt.Piam ,f necejsitudinis noftra. initia repetamus,nuda certe v tiIttas,mdlum commodu,qux deinde m axim a d tefuerint cod.ita m me, qui vic/fsm
nihil vnquam tibi,vel no oblata occafione,velrenuitate ipfa meapraftiti,nos m hanc
amicitiam vocaait. Ouam egoita mihicolendim f f fum m a reltgwne obferuandam
propofut: v tp quis mortuis ineft ftn fu s , aliqudue extat memoria coris, qua d. nobii
in hoc/endo gerunturJoacinfelici vita relíela,ea non obliuifcar. V t vero etiam dunf
viuam jte colam beneuolentiafempitcmaftuo cffcm nttV num quod d me magmfaciendum eft: Alterum ab hominibus ijs,qui veram hemmum excellentiamprobe no­
runt. Ego ea ratione debeo, quodpoft im tam inter nos am icitia^naxim a tua in me
extiterm : meritadnnumerabdiaque beneficia femper diis,cis quibus dc mea dignita
te agebatur, commendafti,vt ojfiacfius m hiljnfniue obferuantia erga te meagratiua
tn hac,qua vtutm us vita,prxfl.tripotuerttfTe horta-ore eloquentifiimo, adiutoreque
maximo in hanc celeberrimam zAcademiam T a t au mam me cotuli:in qua pro mea
nunc mediocritate,honorificam f itis,v t vides¿tftecutusf i m dignitate: quam vere
tibi ettam acceptumfero.Sed quid mororf T u certi nuUum non rnouiflifim per LtpidemjiuUam non tentafli viam , v t meam tenuit¡ítem tunares. zAltera vero, qua
f f principio
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
C'gpimcitio m e té s m axim e deuinxtt, r g v t ieplurimum venerarer, prostitit, qua
eetam te admirabilem ommbus rrddss.Egregia inquam virtutis indoles¿nantfitateitasjntegritasyeligioxg quo non a prxsianti tua uaturajothxc fed a b sjfa tu a xr.cListna CjTarteprofecta fient jug ula ns turijtrudentto doclrmajnagr.a tonorum ister.srum em ditio:5g qux huic contugifiletjarxttonisfacundia meretubilisSiquidem
tanta hocfien t,vt q ui virtutis tndaem contemplaturjs contemplari ditatur veram
naturo formam & fim ulicm m jquo coien mortalesfirmaripofiint,qui m cfitm f¡sa­
nitatem confderabit,is alterum tefua-norerepertri non'poffe recte iuduabst. a u t vero
integritatem intuebitur ac religionem, quam tu m hoc vito curriculo non modo con­
fie n a h ,fed citam a u x iñ ifiuerstate £g Cosíant ia, ver: is te K u m s Fon.ptlso infe­
riorem non dicet.Swgularem autem tuam eruditionem ( g facundiam ¿quibus c:im
m axim usfis Juri[confultus,ig infinitosprope tuopatrocinio inueris,ita etiam in ter f a
condi imos huius otatis Oratores haberis.quanta f i t i g quati e.tm facsaru hommes,
B rixia nobilif&ma patria tua tejhs efi. Iki us nomine tu tot fmfiepzsti legattones, c t
fufceptisfehcifitmc esperfuncbss tum apud Serensfitmum Venetorum Impertís, tum
apud alios Principes,v t de te femper tlla loquatur,de te apud poperos otetnafitfu tu
i:: memoria, festis eft etiam amphfitma atquefaptentifitma hoc RefpubiVeneta.qua
te vnum delegit patronum, quofina de jim bas tura adueifus Cajasem pro bono <g
aquo defenderet.Quo in munere talem tep rxsh tiili,vt merueris, cum tu nec poftuLtrcs,nec cogitares quidem vn.i cum honorificenttfim uprxm ijs, qux exteris dari non
file n tfD m t AParci E q u esh i dignitate cohoneilart. ififiec hancfore tuarum d gra­
tatum metam ture credo,quandoquidem m dte* tantopere de itta diurnaprepe Rep.
ber.emereris. A drn i g nunc tua magna cum Laude te vnum delegit aqtupsinum a r ­
bitrum,quo cum Idusirfirmo atqueprudentifi. Fcrrartenfium D uce m axtm i ponde
ris, qux haerentis extiterunt, finutm caufi terminarentur atque conciliarentur. Sed
quo oratione veclus fum ,m ei pene oblitus hreuertar tamen m viam . Ego itaque tu*
Am phtudinisjtc mea erga te obfmeantia memor tibi poPremam hanc commenta­
riorum partem dicxki, cy tuo infigmtam nemine appurae volui, eo ettam anfiiio
tepoPrema huic Centuria S tremetfismum Ducemprlfect, v t a tergo aggredientibus
boíl¡bus refiítas,& vnmerfmn escercitum m uido animo tuearis atque defendas.Et
quemadum frontem nofhri exercitus tribusfottsfitm it D uobus armatu, t g tribus
alqs corpus interituferuandít tradidi:ita tugrawfim iet atque prudentfim us huic
poPremx legioniproponendus eras. E a igitur anum m .tguiudim ujua amtcot utru
negottafujcipere (gfirlsaterrrad.trefiles, hanc v t fnfctpias proumcuim tu i Jludscfifiimi etiam atque etiam rcgofibtes torque. Sum equidem antm t ego trgcrtut/qui,
cui m ultum debeo, eidem pLrtm um debere volo. Sao hxc leu ta tfje, tg qux ttbt nec
dicarj , a u t conjectari debeant:fed , p ( v t ¡oles ) tmagnPudtnem antm t erga te
m etjion m unetu tenuitatem penfxbisjbxc etutm m axim a e fi ¡stdicabis. Vale. E x
vrbe F at.tuo, Pridie K slend. Felruar. t j S p.
b
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
3
C O H O R T A T IO
EX
AD
CONSTANTINO
IVDICES
HARMENOPVLO,
aD M O D V M
i m
m
SVMPTA
PAVCIS
v t a t i s .
V I f o r r i t o , i n d i c a n d i f a c u l t a s , a c i r . u n u s n o m e m q a e o b t i g i t , fi q t t i d e m i n e o A n d i u m
c a r a m q u e c o llo c a r e v o l u e r i t , v t p u l c h e r r im a m h a n c ,q n a m n c c D e u s ip fe r e p a d n r ,a p
p c l l a d o n e m n o n d c h o n e f t e t , v t q n e v e r u m i ll u m i u d i c e m , q u i &
i n c o r r u p tu s e ft, n ec
p e rf o n a r u m h a b e t d e le c tu m ,n c c f ili: v n q u a m a u t c lu d i * r o t e f t , f o lu m a d e o i u f b m , i C
i u f t é c u i q u e p r o v i t z a c t x d i g n i t a t e p r x m i a d a t u r u m , f o r m i d a n d o & h o r r e n d o i li o
i o d ic i j d : c p r o p i t i u m c l e m e n t e m q u e e x p e r i a t u r , i s a n t e o m n i a i l i u d a r i m o r e p u t e t , fc
______________
! n u i l a m o b r e m a h a m p r x f i d e r e , n ifi v t i u f tiu a m c o la t iu f q u c f u u m v n i c u i q u c t n b u a r ,
a p -D c u * " m u n a m p r o p = ll a t,& a b h o m i n u m c o n f o r r i o a b le g e t q u i m lo n g ilT im c ,& q u o t q u o t h u i c p e r t i n a c i te r a d .
fec ¿¡Jti. rur.quaquedi vlla alia re,apprime conciliator <Jc cohtur. Q u x ct:am e cxlo profpicere, Sc ante D ciconipec rpjritut ¿lum yclutprzn un tiaquzdan i procedere dicitur. Q u a vel totas gentes attolli Sc celebrari cum audimus
f i n i t u * . tum vero indubitato credim us.Quo circa,vtcam nunquam non exerceamus, crebris Euangclij mon.tis
q- b Deo interpellamur, vt qux Sc in fubhme cuchar,& laluraris fit.Deóquc gratiisiraa.Deinde hxcquoquc perpencr.imom* dat,acafsiduis cogitationibus fecum ipfe rcuoluat, qux a Dom m o Sc feruatorc noftro vero D e o , atque
nu certi omnium zqaifsim o iudice didtafunr. N o lite c ex facie iudicare,fed iuftum iudicare iudicium. Et felices 4
fu n t.lfei illi,quqtquotiuftiriam efuriunt Scíiciuntiipíi enim fariabuntur: fiue rerrcftrccaduciimque,ac corruptioni
etft.$-rL obnoxium , quo hic nobiseftvtcndum alimentum, fiue futuras potius delicias* quam nutrimentum velis
¿e u ilvbi intelligi,delicias inquam &iucundilTimas Sc gratuitas,quibus etiam nunc fefe in c a l is , oblectant omnes
r.iturxno illx virtutes poteftaréfq-,caleftcs.His huncin modum a fcruaroredi<ihs,qu$ iudicem &alTidue memmifll,
mvtcDeZ &diligcntius animo volucre par eft,rerum huiufmodi factarum Princeps prxfcflúíque, quanti’ m equidem
ipptmtM* fentio,fpetftatifsimus,magnus inquam Bafilius hxc fequensfie fc rc .A ipfe commentatur. Q u i veram ££!=_
tek'gi cer manámque iuftitiam non habet in animo rcpofitam,ac vclutcx prxuia quadam meditatione reconditam ,^
tumefl. fed aut pecuniis corrumpitur,aut amicis obfcquicur, aut etiam inimicos ylcifcimr. aut alienam reformidat )
c Pr. 14- potcnciam.rc& c tus dicere,iudiriáqucexcrccrcnonpotcft.N ccdeclt exantiquis^uina bortctuT. SI Vts, m D a t. i.
quiens,xquam fententiam ferre,nemmem eorum qui in iudicio afsifhintcognofcc,fed nudam ipfam ,fm pücémquc veritatem. Q u in & . mirandus Salomon ab immodica habendi cupiditate nos deterrens atque
d-Matf.fr fordidopariimquc liberali quxftu,Potior * eft,inquit,exigua perceptio cum iultitia coniun&aTquam copio-
lojn-y.
e rgvf»¡» fi fruftus cum iniultitia-Propterca quód im piorum &lc¿Icratorúmquct vt przclarc IcfusEEus Sirath fcripiú T
< reliquit,hominum opes arefccnr, non fccus,ac torrens,reíonabúmque vt tonitiucum pluuia editum. Sed
quamobrem quxro? Quoniam quifquis,inquit CvriUus nobilis fancpcrcclcbnfquc Theologus,iniuria afh t u f b ic d-itur,cum dolore quidem conficiatur Sc incendatur, vlcifci vero aut parem referre gratiam nequeat, inrocujRu» tcfdum quód fe videat tanta aduerfarij manu inferiorem,ac imbecilliorem, fupcinx illius, quam hd quicfioncaon quaralingt porcftiuftius,vrndiftx ftimulum in auxilium.vocat.Quid vero tum accidat,fojnatorcm iurii m
xflcqui* audire operepretium clt,cuius illa funt vcrba.Q u a menfura hroenii fiicruis eadem remetietur vobis.Scd Sc
tur.
hi* fubfcnbit N yflxusille * Gregoriusduftum, ln quicm .bei iudicium no/Tros fcrcañtftus refcirtTc imitnf Pro.16. tur.Cuiufmodicmm ca,qux apud nos aut a nobis tiunr,circfolent, talia etiam nobis peneque firoibaprx£ ícc.+ o - ftat,prxbétquc Dcus.Vcrum cntmucró neque isab omnibus a quibus oftcnditur panas in hac vita tt p o­
to Marr 7* fcit.vt aureus ille cui non abre nomen eft inditum,loannes inquit Cbnloftom us ,vt nc fcilicet dc futura
Lac 6.
rclurrcftionc.iudicióq; defpcres.vtpotc omnibus hic gcftorum ratione reddentibus, neq; irem om n cT vbiT
1 Frater ícelas patearint,impune obire finit,nc rutfum temere, ac fortuito regi ferrique omnia cxillimc*. Sed h xc '
B ^ 2 -/
quidem ita cxn oitrx religionis telbbus fint comprobata. Tranfcatnus ad externos cti-.ni fcriptorcs,& p k Magiutonem lmpnmisphilofophum ita loquentem audiamus.Ei quidem eft honos habendus qui nemini intu­
li seque nus cib is veroqui alios atacienda iniuria cohibet,plus quam duplum,fi hunc cum illo conferas, honorem
tnim xter incrctur.lllc liqutdcm vm duntaxat.hic plurimis alus eft xquiparm dus. Atque hxc tantus phifofophus de
it: trib** potentibus,iitque qui aliquam habent m Kepaurhoritatcm, huc principes hnr, fiue iudices, dicit ac itatuir.
n d udi* His 3c illud Demoftbenis eftconfonum.cos quam max:mc laudandos efle hcmincs.qui nullam iunsdicun
c-i Alt re* di fibi vuhtarera cmolumentúinuc proponant. Opes enim ac nutnmospofsidcrc licci
comparare, gloM-a bibet, riara ve t> nummis redimi,ncc honcfturo clbncc confcntancum.Porro,cum ita aftt ftus fir, qui hifcc cár.niauc tru-t* bus acquufcit.iamqucprxfcnpta ratione Remp.adtmmiuat,conhdar ts quidetn non fceus, ac k o , fortique
Ac u*kx arque infracto fitanimo.lllud autemnoriwquctnacimodum recia ftatcra.r.cqucá vera, n cq u eifá ífj & paconienit rura xqua damnari poccft,ac velut in difquilittoncm vocari, fic & tulium iuctccm, neque 2 tulhs neque ?b
t.iJefen- tniu Q S v tía tó admonet Ep«dctui^irgui.Quis cmnt tam eft afcnfu communi ai.cnus, qui non far u» tfle
c r r t i* L extt rimet tudteem xqua iui ique confona fententia lata ab eo quem damnaric iniurucu p an ,qu im vbi im que ‘ iu h eiru ture a b e o qui damnatus tic reprehendi t T un c enim Sc i filuatm e noftro b e a b itu r ,& d e
H Ufcir* reg IO calorum contequcndo ccnttEinam accipiet proimlbonem. Beati: quippe,mquit. qui tufbitx r.otnin~TZ ^
»_c;t r. gnum cam runi. Q a xn a m 1 »itjr p re m i-n o n E q ..m ..
r
reuxaiio uite obtm ebit qui tuiUs -it.omncfqoe cog-.taaooes babi t in exercenda colcndaquc iu lum dc ti,
x x t . jKe qmdem f. uu.,quam non tá.-ilem,ac bcuenco.n, vr egregx monet Pliltes, tn omne rcuus horr.tr..
c .a i v-.cntcmcn_b.~ncd>flto n c , boc cfx.brga rcruc. c tr.r.imnC'.--pia,acfciicuat¿ punfeqoetur
rja?iy.
Doaum nv
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Pom ip x s .L G o c c k s z " « )-iahna,atqsc ¿n rnodamcedn ¿ccrcíc-rt-Hurcs rnispcT ncquc rcaocfi et <pcs,j»c- »» ?£.■?!.
«p;pO.!CT^pXS:i
Laboraat-s
t T o s ja in co - ¿ x ;cn rar. Q u m & rrxnrn ¿ r r a u .m o » t u c c c a e ¿ V ja .:-.
fcxrc; po¿bdcí>«,acc ca® m od o, icd s
TcÓcpCjÉ iaus^acpriibsoBi,catandem ¿Lcouerur,t t x c
n a i a t a a K íécabscemporúmqocpcnodis prxp tracg Deoii,i sv?-: ie thjcc i • grtcnt^dqucnoo aLam o b c ¡ Car.
caaíárc.qaam qtaa iaatiaiB.ee euajeatetz. exterisrebus pranJ ir-F it c t o tantae iunt d:gr.:zias & Ipkm ic- z .
r-,s,n nec au l^ajra n dexx * nec ¿udacrrt cc mente qsdczr. ac cogicaooac ¿t cerr.ptc ic s , km gc his c b nib js,quxfcnf® laiuanmr ®lcnorú>gs,etr.:nca;:oca&: danocaJuciczcaque ccai o n a » h « c ^ iioguiacx
L-^enntís expet>cictycrcbrclqoc j r c d o o o c i b a j j k i a i animo a f a lp f c n ? ,i n a quidetn cantam mihi « j d ha­
bere Tid.om r,Tt reJ mhnmanam fc n a ia x jw ia e n ie o f ficenrrn tnturtx arrsmcero haud p jo c W noma»
nare a i ruftiaarn trc:xrüaar,ac pertrabanr,duobus m coram radicandi ¿acuítate® to n te e n letcliigar ,\ z
«5c norocn irrrJorccdiúinamri; leges ailidoc n>edicetur. Nex his carum oc raoooe fc o m n n ó folurem opi­
netur , qazrqoam ca n o to » cocnrocntarm íári* « r e lig a : magnam, ac pene mcrribbde® fib; fiulfc da­
tam in non rare d ® u n i poreAatem , ob oculos icaque habeat drama huroanique nara, q u x miaeczn ad­
monent, ne qu*d plus de abo futuar, quám de (cipfo vellet radican. Q n o crea Ulum hortamur, at m his
q a x Icgibos ter®uMia,atque conftabdita non fiint, quod xqoum bocurauc eft, feqoarnr. Indiftrams arcto
•uri f-n -eo h creat,nec ab eo,ne latum qoidem C quod aiunt' Triguera difcedar, legar etiam lentendam d lam .que a religiofillimis Prm opbus Leone & Alcxádro tn iudices lata efr^iaxn & hanc nolle par eft.quiiq u is u eft.qut ai; os eft radicaturus. Q q a quidem lecba, ne folus vnquam iudicium de quoquam terre au- .
dcat.enam h re dc Icuiisuna fuerit i & o .nituuta, V t c p im folnoQuit? i l l c o i m etemmlar i c t f i ^ r g .,.. ^
4'
eum 'rriftU Sed fimul criam cum alns,qu i rum con lilio & prudentia, rum legum peritia fpe&auisimi fia t Sc
clari^mTVlac fiquidftn ranonc tum apud fuperos, tum apud homines, qutn de multo magu apud Deum
O -n m B c i Xluximum culpara otcccm acreprcbcnfioncm effugere potent.
CO ND EM N A TORI A SENTENTIA
CES
A’
PI I S
T O R
1B
O R T H O D O X r S Q^V E
V S
IN
IVDI-
IMPERA-
L E O N E
ET
A L E X A N D R O
I t O l T X C I A T A
at.£r- C.
de peen.
qiH
tpj'é i«i
' flmport' aut n fcitia prompturum, >r ah ter quam e x prajcnpto ¡erum rudia um fenten- bl,d: ten
ttamue ferre audeat. Quod f i qun tm tantam euajent dementiam, netu perae !m .eas de­ test. Ai re
m d .to a.
pendet perna',qua Icjnhm Junt trrqrata *. Sim fo rte n osefiueent, perutrtlem tameny Addcqnf
«•«t.per
atque in'omncm a ulum cui mhtl non quantum libet occultum f i t , patere potefi, efi» .
r!o.» tjn
erre non p o ten t. T ametf i idipfmm impretatiomibnt quoque ¿ m jq u e execra; tornemJta.
X I S T I M O equidem eorum nt minem, cui tudiciario f u m i tur mu nere, eo -rnquam
ti» , bet
btltre at firm areaon ab re alienum cenfutmm.lnnemat ttaqnc tsie £ r D eu m ,
ctcieiies omnes, atque m . n u m . a.
,
corporent poteiiates fib i nunquam non aduerfuues. Immature e x hac m ta exudar portus quam excedat.!* , Hoc laot
commodm tnfuper afficiatur perpetim. Ipjim odium fundamenta inu* tandem d en o ret,^ - po ¡ ierit m eo re. Non- InfJb fa m rim f*a ,> t panem oshatum quxrrujt, ^ftque hac ture fane optimo fro p ie rea quod leget quaa lib e m ,
3t«-,
Mtwdi.
ma- e f e opon m t, Jentat qmodám modo atque capt¡un* efficit, fic io r u m f ranorumque indicio rum.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
cofia.
d j S j r z n t ~ü¿ro*cnfis I utís -
C T N T H I I IO. B A T T l S t& Q y uldi Nobilis Ferra-
co n ju ltL
rts n fis .
F R A N C ISC I
L
E x e f i » / ipfos, v b i it*_ cáuff.pofiuht,
Aujitidoque Lgum limitespr/ucrucht.
Sed eum 'vagar:,fe/fieclere a recto nimis
O *:cur.quepofidet arburand: ¡us quedt,
Quo Leeos a fq u e progrediJfe/ quafifiere,
A h r a es docere aggreffus elegantia
L e g i A l E X O C H Icanáidfitm e arbiter,
¿¿¡tare tibi omnis litigantium cohors,
Tjb) omnii ordo iudicum 'vno piCtore
Ingentem habent,fe/ 'vfque habe but gratiam .
H ’nempe,quod ratione prorfus cognita
Sux pote flatu,ea abuti definen t.
fis,quod eim dam na fum m x imurix,
Q u x a .urejumrnofertur,effugient magis.
.N IC O L A I
qA N T O N II
G r a u a ttj, f u r i jc o n f u lti
Calabri.
H
I H I L efi iudice tetrius maligno,
'2\d ¡IIj melius bono, fe/fideli,
Qui cUra 'Vigli/equatur xquum.
Verum cum lateat tenebricosa
In caligine 'veritas f pulta,
E fi lapfusfiaedis,'Virofrepentis
Quidfic arbitrusfion dicatus.
Illisgratia maxima efi habenda,
(filaro lumine,quifugent tenebras
Quo iudex 'valeat'Videre 'verum, fe/
Caufas pendere lancibuspfrxqtiis,
Vc nomen fugiat mali, fe/ nefandi.
D a t fiso hocfiudio pereleganter
lile
E \TSfO C H lV S d fe r tu s ille,
Totiuspater eruditionis,
Hulh m iudiciisforifecundus,
N
Ille
qui efi decus rVtriufque iuris,
Dignus perpetuo nitere honore.
Hoc quit A rb ite r explicare nodos
L itis perdubix,fe/ modisfat xquis,
Finem imponeregarrulis querelis,
Clamofum quibus efiforum refertum.
Ergogratia maxima efi habenda
Curx <EME H O C H I I,fe/pio labori,
Is quando tenebrasfugauit omnes,
Verum quis latuit diufepultum
Jsioc aureolofuo libello,
Etgraui,fe/faedi eruditione.
V C ia m '-verte animum perite iuris,
H o s 'voluas celebres^re cor, lib edos.
H t m iUu{mihi crede) dotilores
AiUle haud deinde alus erunt tn annis.
Quales Papiniani, fe/ Vlpiani,
Celfifunt,Labeonis fe/Cafcli:j.
Iud. x qux arbitrio queat peritus
•¿Alonfirant lucidius die corufeo:
Excufiu tenebru nihil 'Verendum efi.
Qu:s nam hic egegtus,politus arque
zA V G V ST IN I B O T ^ a E
Scriptor doctiloquus,catú/que fe/altus?
Nobilis Tficinenfs.
Ille efi G l i E H O C H 1V S potent u ingens
U
I
D
reus implicito p o f t fe iure tueri,
Splendor <Aufonu,de a i/qu eftm m u m .
Q uid canffa ancipittprouid?acior agat,
Cui 'Vindex dubij pro fe lio tur y ,
Quas dirimat iudex alta adfubfUia lites,
Jutorcfque rei trepidi tenentur,
Cum lex iudicio propria nulla datur.
Scyllam quod fu gian t cDuce hoc latrantem ,
Ilxctibiproflabunt
doch monumira Jaccbi,
Excelfd fe/ (uperent 'Acroceraunia.
Quemfiudiis ortumgloria ad afira refert.
H u nc ergo merito putato doctos
H ulla Foru extinguir/eguueforenfe tribunal
«JM ultum m terque rviros quidem beatum.
Seculajiulla xtas hxc documenta teret.
O feh x ter fe/ amplius,cui omne
H sc doth dariq ue Duces,hxcfortia angunt
V itam -viucre/uppetas per anum.
Q
A gm ina,'vt uxafjum Aoilíts arma paret.
ELEH
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
INDEX ARGVMENTORVM
EARVM
STIONVM
ET
QVAE-
C AS V V M
QV I
his duobus de arbitrariis iu d icu m
libris traclan tu r.
EX
LIBRO
PRIMO
dtn xn u t/K d eírra tm cxttfcfA a c*, fe d d lu e x & e x - ^ ''
p b o a m x f.it.
2^
DE
A r b it r a r iis Iu d icu m .
¿ jW
f*
! \ > | ,\
.Vori**»» ; * arbitrio libero, (¿r m r e c is io obfer
vxreim dex habexi,declarat mr,
(juatiao délas m x-
VÍtipüeem effe ftnufeaxroaaem hram X>~
cu arbrtnum ,paucu exp osito r.ju x .n o
frim u
X
t xarm natur r»fr* w différtUSU érbttrij
tu<¡icij,C?
7»*J oU m jaertt rudraoram po~
H tié tj
*m cbm i -reíor ruátexret expom itur.
t\ i-
4
J b m w u aíIío ¡ f a x m » l t o r u oprmombu* d ijf* n Á ¿ r natura [ y ¿ jfr r tm tu acbomum boux
frder ( p ftn c h ru ru .cf. ¡ .
4
A rb itra ria aihomem m im e»fropnum moahabere ,fé d
jtaabtatem portm /blm cuie t\ p o n t:u r .j.+ .
6
^ fd .-eart Arbitraria en u m era n tu r,^ de cxrum nom tw t >c tuaíe
6
£ e xrb etn jffeea etm ( y earum óaiftcm e , breviter fe d
9
tommmt a ^ tw r .j.6 .
J
i M M t u j u m J j Dcrbáyjmtbmt drb ttn m m bb em m
.
c a je m tm in ijo ú r .¿ y Lr+Clorsum w n i a / n u » -
fur d q fa ta tu m a x j.J ,
IO
Jteecufcm ar x r w ( y c lm fa lx , fa tb m arbttnmm re~
, ga*atumbam y m e o u fe n m & f ia r * , fa x tm ja r *
Q^tudxifS fua trd ixua fum ^ xp bexm m ^ .% . ,1 6
^ fr::a r
» * i* ¿ * X « M lamfentm bberam ,
■ya* rr <~uL:mm xrbttn u m , paadmpe* mmt n jt ,
u^M ixlibem xafís^'aam m m íU jU tm ai erma t < y
/ r w r u exp o /á a .f. 9 .
XO
/Vux» eiporntrur ctrex fa x
lm iB o m m ib m a b effed eb ea .a j.y
14
Q s o Jarr /!*« • awbnnam reen tre debeat redex /•&"
ari'Uram tm moa dictr¡aod e ji m recom naut y eteo a
faetudin e tcrm taxtum ^ xpbcxtar. tp. 14 .
-i
Q uam loiam comíIrtata ¿7*primara loilcre arbrttrá«
tmmnrare fO jitt,d < d a ra tu ra f.\f.
27
E xp ¡reatar tfuemodo árente fta e acbome rwdex h it *Ó m n terep o fin : & me tudaeao e x Juperuem eun ture
eonaahdato.tf.l6.
.
->•'■¿ 7
*>í» citano fartuum mecejfarta amaino f it cum pro fu i
arbitrio iu d ex caufam mnau ccre < y ibffuurt f o t e f t : (¡y doctorum m *g*a <0*1 roaarfu¿exf ¿rearar.
fJ7-
x8
Brear jm* cx tc tu tm , X ru bl-elL tr tu arbtrrarjt brdtca¡
u teefja n m jU yaut ftabujm ahi p ettr ta .ij.is. ; 1 4
C « /a
r tfu flta emume •aatwr ,
meetj¡anana* f u m amane, i¡w avburtum y e i é i e -
Q¿a»do iud ex arbttnam ham*m¿aufa ia/lamnamp ra . rogare u+leaa.em nkatum '.ac ¿ a n u a , Saetm , £ M O M > k a tmerpeetmm L oé expeuf* 0 * d te lx rata . '. t i .
*
*•. ' } §
LXim paM tix abfúmatsame m cxmftt arbt rrm u t, turnéJmp a e,mu rarti^ m jjatm y inmm é f t t f u it mbam^ t*
m j'fn m r n ^ t.
O.
^ / rr:w » ;* ¿ < * , fa a d ttn x deeem
*
w
y k - y /w /
^U.
XX
i m dtnxrxx > r / « < ¿ -
ifcíf«r,crf*»^«r-
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
,
r » , * r /reruU tum h a b er^ .19 .
‘ iy
Q oad luraamratum t itmmm r rmar&umsrja rudreapt
ctffan um f u : (j~ <fradtm extera (amfu u r m tiie x
p n B
I V
xr/iAU*»
JJ
B
p.
P ^
By •
W rr jwrAriv.-y.RV
INDEX.
34
aere p o f it a i . i j .
^ Prob aiicmo us mir.-.me concludentibus non credi i» iu -
d icjs arbirrarqsi^p- explicatum quia e x lege mumapait y e l con;actudi*e in táis concedípofit. q. ZJ•
34
infamia noratos a tefhmonto perhibendo mterdu reqci,
mtcrdum reápt,fussplena manu explicatum .q .z y .
35
„
,
.
.. ,
D e immici teshmomo reppeUenao agitur,ac tntbtp le­
/
ne explicatum de inimicoprxfumpto & • reconctliaro .q .i8 .
Qua form aexam inan tefes debeant,
36
datum con-
fih um cum in ardua interrogant ur.q. i p .
37
feriarum quaf i t objeruatio m caufis arbttrarijs cognofccndis (p- diffinienda
r
nonnulla iura loca de f c -
n js declarata.q.30.
37
etlaraium dtffuse quando e x caufa non deducia, [ed
probat afententia f e m p o f t t : ( p ibi m ulta declara­
•
j?
■yirtmeclau ulx,omm m elio n m o d o .q .4 7 .
j9
Habens arbt:num ,yel relegatum y e l liberum Jus au*,
filu m quando auferre p o ftt ¿u: de Principispotefiate diJputatum.q.qS.
60
Prxfcnptionis tus £ p exceptionem quando ac quomodo
iudex arbitrium habens reu cerepofiti^ p an m cau
ft,q u x e x bono Qp xquo traclatur , admitti conuem ar.q.49.
61
Iuramenti y im ac exceptionem quando auferre po ftt
iudex,qui arbitrium habet explicatum .q.¿o .
61
E xceptionem jp o lq ,excvfto n is, & quod ante fjdeiufforemprincipalis conueniatu r , quando tudex arbttnum habens reiicere p of:t,d ifpu tat um .q.51.
61
38
D e repulfauone tefltum quando admittatur , dedara-
fionts, yideat tf - iu s lu iamfaciat,Jubtili difputatio-
tu m .q .jl.
39
iA n m arbttrarijs ludicijs neceffarta f i t teiliu m p u b li­
ne exp lica tu m .q .jz.
64
D e exceptione rtfpicientc altiorem indaginem (9- d if
catio<, & • quando fententia nulla reddatur e x p u b li­
40
quiftiontm ,quando ab habente arbitrium iudicandi
r e iic tp o ft t.q .jj.
66
D iffu se explicatur quando didicita t e f l t f catis recipi
A rb itriu m habens fic e s fia s alteri ¿tn mandare p o ftt:
41
F u f f i m e declaratur quando conclufio tn cauft -ulterio
nem reiicere p o f it,
de y irtute claufulx commif-
(T* qutd tn delegato Pnnctpts , an caufas meri ac
m ixti imperij Jubdelcpare p o f i t , la tifim c diffutu­
tes probationes impediat,& quando illis non aduer-
tum :
fc r u r .q .tf.
retedhs interpretationibus.q.j
^
43
D e contumacia qux a iudicio repellit: & plura ibidem
dchts,nen indigna notatu rclata.q.}6.
44
Subtili difputat/one enucleaturae* datum arbitrium m
cognofcendo , datum etiam cenfeatur m diffiniendo.
permulta turis loca exp lica ta , multorum
67
Quomodo tudex pro fuo arbitrio p o jht aliquem fuo loco
& m agifratu , offcioque amouere, explanatum .q.
55Diuidere caufam in m edio, &
71
y trique partium f a r - ^
46
E xp o ju um quomodo arbitrium conceffum indtjjimen­
tem a f ignare , quando iudex arbitrarius pcjsit.q.
56.
yx
do (p- t x equendojed c ognofccndum extendatur. (p*
Bcnam f d e m agnofetre an debear tudex, qui arbitrium
inibi plena manu explicatum quando datus ex e tu tor j e
t ojrnejecrepofsit aq.38.
49
Quomodo arbitrium adactionesprxfentes tantumpernncar.q.39.
in procedendo obtinet,& quando naturale debitum
exig i acperjolut debeat, explanatum.q.<qj.
73
Iufiurandum m f u arbitrij prolatione p r Cj iarean de­
jl
beat t u d e x , a l i q u a tuns loca exphcata.q.^8. 7 3
Quomodo datum arbitrium pro yna ¡ummapro altera
j ¿
Peremptoriam citationem non requiri necejjano m can
f u arbitranti.q.^9.
74
Judicem m caufs arbitraras fententiam cogi ferre.q .
Sententiam m fcnpits proferre an teneatur iu d e x , qus
4153
r D e fententia breui tempore atque e x abrupto Leta dijje
Iudex ts, qui pro fuo arbitrio iudicare potefi, ytrum ne
etiam concej jum cenfeatur.q.^o.
j
jhrstor arbitrium habens.q.^6.
Quomodo iudex f uum arbitrium exercere p c f i t a ea
caufaf b i certa fubform a d principe mandata:(p ¿
Quando iudex arbitrium habens rei iudicatx exceptio­
tejles pojfunt.q.jq,.
u*
j -j
tionibus illujlrata. I. habeat, j f . de tn fjtc ito . q .} I.
catione ipjorum tesiiu m .q.)}.
^
a pali ad lUasprotrahatur. 7.45.
Salaria constituere £p donare quando p c f i t *A »f;».
' "
t
ru u r.q .+ 1 .
..
53
iX rbim u m condemnandi habens, an ( p abfolutndi ha­
74
fedendo , y tifiando, fententiamferre queat f q. 6 U
75
b ea r,(p an qui nonpoteji c ondemnare, p ejitt abfcl-
Sent entia tempore noclu p ro fem an p o f t t a iudice,qu»
ucrcpleueexq b ea tu m ,(p nouaprxter extero sexfo fta -q . 4 3.
J4
arbitrium f roeedeudi m ca*Jahabet.q.6z.
7f
Scatenti* proLtitoaem tn diei fejuentCM differre quan­
^ ir o itn c tUlu m fupercaufa conutationali quomodo a i
rctomueutioucm extem daiur
E m eram ,m
eic xn sjxf*m 0 xm ,(y conexa qu xsha ,qu x
¿•cid
do p o p r iudex ar?: trium iu caujts h acens, declsratura .q. 6 3.
76
-?*44-
Jf
arbttnumprocedendi ha bet.q.6 o.
M e a tu r , &■ -n o m e a e tn b m tm m a r b i t r ó Jmpcrprta-
/
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
<£*0 ta ioto Jentent tam proferre p c f i t
tn u m iu caufa habeas¿q.6 4 -
tudex arti76
^OttPGeX
'
I N D E X.
tx jm fr . aferré p o f-
¿cx srbzñ sm /« cnajis cepetdkirO; bnbrzs ? f . 84.
.¿ c - 7 7
* i4
P n t m ex d n a tw . oanm etgere debeai taJtx nrbcrr.a
im c a f a CJcpctdLcif habem . q-2^.
114
-
czm srt mcceffcnm hacem a tadcx^qm fmo
i cnafs procedere p o tef^ j.6 6 .
77
)ga»a¿o acsaamda orcinanm . >c/
g j» rhaceas p c fit neram m b c m e f emehadacam n^ wt t ir r ^ jf : . do l
78
^Arvnrxwóficaitm an m fneexff¿aem ,yei m d ita ordi fL t*V ,t*Í¿eii*X S l, 1* ¡ 4CrÍX71«XtTMB¿Ki*IltCTeÍC-
43
fíitr a a jé a t,c r . piaram Jo ro -ftondtamanmbormm
aw dlorttaním expieazauj.68.
81
Quomodo arbsm m tadxM faa m orte , ex tiu r o a ta r ,y el
rcm xrrsr-.G 'dePrm cipm bem cpiaate piar» e x p b ca ta .q .69 .
*
' ^
) -*
f a^fol^st* ~oe
* reeter^n ad * , f/hí í w j fiww ín d ex
fu o arbitrio Jemítmtum J e r t, & piar* tura loe* e x -
JT .
89
E x c e ffn i tjttzmodo delegator n»fea tea tu rudictt arbim r a ^ > < / r >* co n jn e tu d ia * fiu r jjL littx .y .ji. 91
P rcba tiooibiu non* , an JJttKjna auaado y ta iu ru a u t
ntpctiatar ¿ fe n ta u u indica arternum habcntK ,
explicar u m .ij.jz .
92.
*m d txferrep oftt teiiumetumm (oper (entena*
¿fepr&Lna,píete mana de< U r*tum .i.7j.
9j
^trbnm tm ditum tn tognefeendo ¿ 7 dijp meado , an
etiam ditum eenjeatnr tn cxe¡]*e*do:&- Lite expbottum t*m ex ture Pontfe to ^j»am Ciuib in delera­
ta arfencrum £ 7 fu penon m .q.—^.
96
Quando pro L id 'entena* f t y el yahdt ,y e l nulítob
errorem > cl igioramtam arbitre & p o ttfa tn s]*a
habet ordinjanas,yol deleznas u j.J^ .
IOI
Quandc sfjernonttndtet* ereddtmr , cxpbcatwr. q. 7 6 .
%
IOI
q
t^firbetnujíuJe intdltuatnrtm ciufs capttahbm .j.
77*
104
j Jm^mtfttemem prtetdemnbm m inia fórmamiam ¿ iwdn e cjjc cxpbeatum ¿ 7 detlaratam q.-r 8.
lo j
Qmtndo^ k s m n t accafuora nom inepejiit 1» indicio
larvruemre ddigcater e x f beatam^q 7 9 .
105
(Qtendoprocaratorpro reo crtmmofo accaftxo y ei m qmfito tmernemre p o ftt , y ijmando reiteutar p lemjiitme expbesTtmmjj.8 0 .
109
D efecunt\xte reo enaaatfo ctmrnirn ’ t, ~>film y jmbti
[au.ra^w aíim exphcaxa.p.81.
iu
Quando n ú e x enoje crtummaln eo g m frre yaicat fmp erttm b^ y-n trnTrajexpltmoe m *:.8 1 .
iu
/ jo é e x d » p e / in mlmmarrjimxm mettopwnmmfmg** , L< caftím drcLtrare.-j. 8 {.
UJ
“1 f
1prexedemibom , ‘ften io to ^ r e p o fu t tm-
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Qsnme-rwamcnócnr yaicaxíndexqmrn emfiscapttahsaa* drinn.nm k tí e t, Lie &■faíxihter expiren rnm.q.%6.
*Aa rn dexjjm tmcnafu enf i t dhbm erintt ¡am habet ¿ e o
p m x t lcéhoaem mámete y aiea t, dtbrtxter decidraramuy. 8 7 .
11“
Q *d a dom d ex e x erbtm o ,o n s d im capitdlibwt enafh
haber, pafitt raros & maberas-, r e i ob ¿eb.eamt p e euntanmm, y e i o í errasen prrtxad: tabere , <5* ra
earcerem coaocrre, &■ ¿e m eremeaia eaftodid^k•
aoCdLtasoJénptam ^-expitcdtaao*f.88.
128
T>e cartera tarpctuipeca* t a d n e m d * ^. 89. I jO
Qpando índex d r ln nam tmeanfi» eapttaiibm hiéraas .
puntrr pofiu ocudcniem banni t am fa ftfüa n expía
astnm .ij.90 .
JJX
E xpbeata qmasito a» tudex arbamnm im eaafts habeas y S
pofiupuniré tefies, <pu coramjaifam teSiemomum
d 1xem n t.fj.9i.
126
B a tn u m rrthtmere <jaaado índex pofirt, epn arbtm am
tn csuftí capttdhbm abrm et^xpbcM ur.tj.9 2 . I j 8
Bonem m paíbeattomem ^mando y tic ex radie ere rmdex,
tjut tm canf u lapttabbm fm e a d a arbttrm/a h a íc t.
fj. 9 f .
1J 9
E x daabm p o n a a ír* r pro e m a n e napef i a . ctúm f e
eiefb o in d ita , retdeUntpaeatajirsditarifj.9 4 . i j p
D e horam yerboram^Lm C9 *aummjtjjjcúa £ 7 f im t -
f.
140 9
^
ftttto m e .q .9
Poras reanttere, matare, y eim u ñ ere aa r a d e x p o fit,
examiaatamuj. 9 6 .
140
D e paran arbftno eum iam yaofla ta to m dtíla e f , ó f
patatwr.ij.9rp.'
142
{guando f a te m ia ex eeaneaem f f f r a d c r e ac differre
p tfia ^ x p h e a ta m jj.9 8 .
I4 2
Qaaado datum aríttnnm pro debela im emítate eo,mm i f a extra d ita r ad perpetrara tm fa b r r titi, y ttit
cernira i :>p Une dijputainm.tj. 9 9 .
145
finando a r titm m ad h ta coaj o derata protrahatur,
¿ 7 de amajiác amlrpiei Bornínorma fadere, eofoltmmtaxe enarratum , ^ 7 de ¡a teékeht/.■
—dmtoio.jf.drcafO.&- pofihm. rewerf.
romtf, forma y
5J 00.
;m
F in id ¿ r c u m m i c t M n Ith r t p r i m i d t
Z ¿ r ir tr o r :iS I u tiifu m .
EX
IN D E X .
appellationis commodo ts appellans careat. c. ig
LIBRO
SECVNDO,
T60.
C en tu ria prim a.
D e exeeutione m shvm entorum , (¿p quando per e x ,
ceptionem f a t i m probandam impediatur, c. 1 -
yfpVX gP i thb eraxd i tempus heredi datam o d h e rcoaxtcm adeundam tam iure Preton o miam a u ib , { p de tlbus proroganone t p coarclatione explicatum , f i multp d>Jpuzatum. Cafus pn m n s
14 7
Tempus quodflatuendum f i t promtffori, y t , quodm
loco dareprormfit,perfoluat 3 { p tm b i de miliari-
161
Quando tertius pro f i o bttereffe audiatur, { p
tempore intra quod de fu o tntereffe probare de.
b e t.c .1 8 .
D e exceptione peremptoria
I61
tUtus ejfeclu ad litu
ingreffum impediendum, f ftatrm probetur, c.
i6z
bus peragendis: m u h a f iuris loca conciliata c . z .
Quando exceptio altiorem indaginem requirere dica­
149
tu r . c .t o .
161
D e debitore, y e l criminofo acceptante literas , f p de
Tem pus antiquum quod effe dicatur in probationum
materia: { p ibi multorum opiniones relate, c. 3.
151
Tem pus antiquum quod cenfeatur a fententia iudicis:
C p tnibt de prefumptione ipfius jen ten tie. c. 4 .
tempore ei concedendo, y t perittorcs confulcre &
p r o tefa n y a le a t.c .íl.
Quando mutuum reuocari non p o f it , &
I61
de tempore
deshnati yfus in m u tu o .c.z z.
163
D e commodati (ppreca rq reuocatione, ac de ratione
IJ2
Q u od longum tempus dicatur "tn locationibus bono­
rum eiclefie multorum relate ( p confutate opi­
Tem pus quod f i t datum ad precarij reuocationem an
niones, C p de iudicis arbitrio in his.c.5 .
IJ j
D ecretum primum ytfecundum quod, ¿ p intra quod
amittatur .c. z q .
164
Q u od tempus concedatur y x o r i, y t rem y iri commo­
tempus ad illud fecundum decretum deueniatur,
dato datam recuperarep c f it , <¿p ytro y e l eius ha
¿ p de multiplici D oclorum c a d e r e opinione, c .6 .
diffinrentie inter illa.c. 13.
163
rcdibusrefhtuere.c.zq.
164
Tem pus q u o d ft, quo caufatur obhuio , ( p quid in ea
Tempus q u o d f t p r x f ¡tutum cum conceditur moram
purgan incontinenti p o ffe : { p ibidem y a n e D o ­
clorum opiniones e x p lo fe .c .y .
ijj
Tempus fa tu en d u m condemnato e x laudo arbttra-
re d iudice obferuandum f it .c .z 6 .
164
Q u od tempus debitori concedatur, y t filu tion em prxp a r e t .c .z j .
165
D e tempore conceffo condemnato y t foluat. c. z8»
to n s, y t fu b p a n i aliquid d e t, quod f t . cafus 8.
1 56
D e tempore, quo de bonis conferendisf ip u L t t o com -
Probatio quando incontinenti f e r i dicatur , y t e x e ­
cutio trium fententiarum impediat ur.c. 9.
15 7
Q uod tempus incontinenti dicatur cum heres offert
f probat urum, nullum d tefa tore f i d u m efjc f deicommifjum ad cuitandam fatifdanonem fid ctcommtffano prxflandam .c.io.
1J 7
Quando ad euttandum interdiclum yndc y t , dica­
tur incontinenti recuperata poffe f 10, ( p tnibt qua­
le arbitnum iudicis effe debeat, c . u .
jj8
Tempus quod incontinenti dicatur, eum agitur de
m ittitur, c.29 .
Q u o d tempus f i t p reilttu tu m in cafibus l . i . § tn p e ­
cunia,de leg .i.c. 30.
illud modicum tempus conduci tur.c. 31.
nem falfo procuratori Jaciam, ( p ibidem de rattfcantefentcntiam .c-3Z.
f i y t componat ja r a nulas, £ p aduocatum querar,
y t agere incipiat contra prefcnbcntcm .
dendo incontinenti, y e l e x interuallo appofto detega tu r.c. 13.
159
Tem pus quod concedi dicatur ad creditum bqutdand u m ,y t tn comptnfat tonem deduci p o f t t . c . 14.
139
Quando tranjadio ( p fententia per noua tufirumentaannuUamr: £ p de Tempore quo fu tu m Jalfxazis
txceptto probetttrx.iq.
l6 o
Quando p rotonda f i t mclefiiu a i appcUentc ¡Ilota , y t
163
Q u od modicum tempus dicatur illud conceffim reuer
167
158
1 66
Tempus quod f t datum domino r at f canti folut to­
p o f f e f tonem e x ediclo D iu i ^ fdnam .
Simulatio contradus quando e x p a d o de retronen-
166
Q uod modicum tempus dicatur, cum fip erfetes ad
probanda exceptione , qua impediatur m ifio in
c. 1 1 .
165
c. 33.
Q uod tem puspreslttuatur yolenti proponere quere­
lam ad libertatis acltonem impediendam: { p quid
tn cetensachom bus 6 p exceptionibus.c. 34.
16J ^
D e tempore elechonum non preshtu to 4 iudice f * ^ M
tuendo.c.3 5.
16 7 •
D e tempore conceffo interpellato , y t comparcat, ut
morof i s reddat ur.c.36.
16$
Tem pus quod concedatur ad deliberandum et, q*t y ctefl, f
168 .
y u lt emere , ne res alten yeudatur. c.37.
D e tempore conceffo delinquenti, dum Cponte co*firmi*
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
.
!
I N D E X .
firmat crofcfinm em ófim f m w r k
148
~s-‘- •*!>•- - -'i-
:.ai .-
<HJ&
contras'um fim aU rum p r a »mn i faSU *. C.JS-
'49
'&</ tcm rm prafittueodnm fitfid etu ^ o rr, y * d ebi­
torem pnuc-paiem p r e fin íc t, ne esm loco tpfe fid e -
4 r ;r iwMnr/.40.
*7*
¿ » ¿vobbgarm nepro p n n o p a í fidctm ffircm
f ie n f f i dscarm Cpancn fe d ciare e x p b cu n r . c .4 1.
n.
cognofiammx.^8.
1 96 '
Q ua arate fioexijm s cemfiasorx.^9 194 ^ 9
Valetm¿nxr-J <3- debeles <jm cen eantrr , ¿lig e n s e x [■ bcane.c.60.
19 7 ^
Q uandorrerfaftm rm t é r r a , yeim a n tn m arta p erico
lo y erfctn rx.6 % .
198
Qnando ob bntnm am abxneum e x aminan fiefiim ty
tefies ad atem am retm em o n a m .c.6 í.
199
Cmm retracim comdbtmtto ocio dtes, puta a ó e comfe-
nome exp evn m r.e.4 1.
Q -en do t x rem pom d in a m íta te bona fid es pra fn -
flstnfim m tem nagm snj conceda, amrtmd ídem tem
pus conceffum cenfeatur cum adhibita tefh b n t
•uen d itto.c.65.
tOto
Plena matsu exam inatur, guando d-es tu ymo tujirw -
*75
m tnto ad fcn p ta jn altero cenfeatur repettta. c.64.
yma
ty j
2.01
;
'*
* •*
Q uis dimes, tjms panper, & cjmsimops cenfeatur, late
expU n atum .c.6j .
204
Perfóua m iferabtbs qu e fit.C .6 6 .
,
20J
T r jfid iffid m amando <fnh dicatar, cmm reí yendica-
*7*
m a tu rx. 4 } .
Qirc tempore fim atur erb.rrxndi fa c u lta : &
fa cu lta tis ejfe dicantur, exp b ca tu m .c.4 4
Quando scio r expecln udm efi ad tudicimm debao
*74,
tem port uom y eiu en s.c.4 ^ .
Qm odtem pm fig n fic e t tila d tc h o .y d errea^um d iatm r ahqiem p o f f ó f f i per decem a ta o s, y e lc tr i e t g r fiaxutum ynum M ediolani áecInratum.
c .4 6 .
174
Tem pm tfimd f i t , cum d ía tur per decennium g p p lm :
(^ tfu an d o tefim p er eam dicbonem , & • p in *, d epomens probetX .4 J . 17 J
Qmendo ynum refinp tnm alteri p rx fra tn r y e/ ra­
tione data , y e l ob prarorattutm concedent», Trel
. p rtm adepta poffefim m r, W o¿ horam tm yno eo­
rum adfirtp tam , accurata ( f fu b tilst dr pu ta t 10.
c .4 8 .
1~ 6
Q ua res ab herede d iílr a h debuerunt, me, f i pereant,
mfidettom m tffarso ten te’ » r :
curpartus ancil­
larum tm fr u c lu moa f ia r , ddtgens & • e le g ía e x p la n a n o .c.4 9 .
180
Qw °t dnbms conflet m enfis , m ulta p rxter alto» d tltgtm ter d ecL ra ta .c.\o.
181
Q rsndo e x indica arbitrio f ¡r poteftate a terro *.tto n e adm ittantur , (J- de lom ¡úfame tn camfa,
plora ad yfam joreufem p e n m entía, cx pinar a.
€ fU
U e élattom nm prorogatione
184
coarclutom e tu d xt
m brtrm ta.c, f t 188
furken arbtm o temamos e ffi d tíh mgmmdns cmm ifmts
trsbm daré promuf
i
t
a
.
1 89
O ptado tjmts alterum m dtcm /hiere p m m s fit,^ tem
pm uom cfi aduchm m ,radiosaba rro J ln d trrm sman.c ( 4
190
Tem pus crfjanamts fifunm uu peufitatiomu m ,y e boma
tpfim ceffamett JmUw jiars p~ j¡m ta f f .
»93
trefefitam n retg m a u tem pm fu o d fita .^ 6 .
tft
^delates hom -1
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
fit
Q uis uobtbs d tc a tu r .c .6 j.
v
"
206
Perfóua tllu fires tjux ■C T
<J** dignitate fulgeant
P r tfe c h y rb ts,Q n a ilo res,C o n fu lei,Senatores,C Sfiltaru Pnnctpts, C T D o¿iores,«jtu y .-cernuum p n büce docuerunt.c . 6 8 .
* io í
Qmagrauts
tjma honeflaperfona d ic ip o fh t,(J -fla ruium Patanmnm explicatum x . t 9 .
Egregia perfona fu a f in t x .y O.
Q ua y sd rjru perfonam tu red tC J tu r.c.J l.
Q u a caula p a rot/n a rn a ,y el leurs d ic a tu r .L .ji.
211
2 T2
x tZ
XIj
Q u e Lefio e norm u cenfeatur tu laudo a r b itr t.c .y 3.
2 14
Q ua enoruns Lefio dtcatur, y e ecclefia tu mtegrum reJhtuaturx.74.
x tf
*
f.
Q ua lafio euoruns dtcatur, y t rn.nor x j . annts tn interrum resitru a fn r.c.y j.
2 1J
Q u a jlen lttM g ra m s^ p digna remifióme penfiom t fit.
c .7 6 .
iij
Penfiom t remujuo ob flcrth ta tem fua hs effe debear,
declaratum x .- jy .
t l6
Quando condnclor, yafáüm .em phyteota, fruclnartna (
( y taputham tm rxÁ fc p o f f i jf mala y erfirt dtC a n tu rX .y Z .
X«7
Q ua abfimtsa dtntum a conJuclons dset p o te fi,y t rem
locatam yalaat ¡acatar apmd f i trahere. C. y 9 .
x ty
Q m taina dtcatur mfolttue <¡r manóme curtía!me, y t
ex tibna ementa toad»clares gsbriaruus y e l prad 1 rmm,a pemfmms prefíname excn fiu u m . C .t o .
A lt
.
‘
Q u e tmo¡m n do uratmmebtbt, ture tanfiatur. c t l -
,
INDE
fin a d d e ¿ a c a tu r .c .S j.
~^
~x
Qjpc yenf¡m it¡n,gp no -pertfumha ¿ c o t i f r x S ^ . 2— y
Contracíum effe dom tdtum tn lo c o p x quibus cogno-
i
Quxndn reddatur fu.'pecium a tS rvmeatwm^fi u fi^
-vel m ítru m cn ta n j,y el e x non defcriptk contradi,
exne-iplev-ftnte e x p lk a tv r x .io ¿ .
*
16& .
fc a tu rc.% 6 .
i2 3
Qvando debitoris fn n tim f i f i á o pro b etu r: g p que
D ifp v n a o ampla quando t a le s de yntuerfuxte pro
ordme contra eum proceda u r ig p p lu r i infigmam
ctmtatum exp ltca ta fa tu ta .c.8 ~ .
224
Quanta adhibeaturfid esteñ im om oin d ia spro U t¿¿
Qutbus cafibusdonattoprefumatur : g p de multtpbci
Tesrnim in rudiao aut extra yarianttumpontrarisuc
¿¡cevtium m xtcn ilu culeu tcr cxtn ca v jr. Item ( p
carta» comediara , fu fu a quam hadiesns f i t f a -
2.2-9 ,
clum pg.lzrr.c.ES.
Q jib u s . probationibus filiatio probetur, g p de par^
tpfa -ymaerfitatc reapi& nur.c. 106.
- f i f n r e o a a .c .i o j .
z ji
-
z~¿
perbeüe A n acn ñ ratstr, prtmo ponits sn fecundo
credendum f i t teftimonio. c.t 0 8.
zp}
-tuum ;emf ore,piurahaclcKin non explicata enn-
Quando Itceat petit tn fecunda interrogatione fe ad
cleantur.c.89.
1.
Quomodo probationes tn iudicisarbitrio pofite fin :.
Q u ein im ictiia teslcm s f rendo testimonio repeÜe-
c .9 0 .
¿44
D e fid t libri rationum A rgentariorum , Bxnqutrio-
Quam fid em fa u a n t te ñ e s ínter olios in te r r ó g a te ^ '
"
. ru m ,g p M crcaiorum poilrU cm poris, malta f c itunjnindigna explicara,gpibi qui eltmeffbnt A r
gentarii,g p qut Xumularij C.91.
245
D c fid e gp probaitone hbrt rationum jocietatis, ciara
. g p dilucida explanatio.c.91.
247
D c fid e libri rationum, tam pro a d o re iüum producen
te ¿quam centra f e , coptofa g p dilucida expbcatio.
^ C .9 1.
V
-
248
Q *a m probationem factat epiñolapro fcrtbentc,con ;
X
, tra fenbentens , g p contra ternum , enucleatum.
2 J2 i
.■
pnorem referre.c .1 0 9 •
r
>’ ■
** / : 276
rep o fiiT .c.n o .
¿77
O B .
278
Quando publico nuntio referenti adhibenda f i: fides,
ydnon,plentus g p dilucidáis quam hodierna fa dlxm f i t , dechntum -C.i 12.
278
Quanta f i t a ih b e u d x fides f ig t t o , w m é declara-
ris apeche,hbrt rat cnum, eptñ ole, g p tnslrutnen
tt,g p ele reqmfitts ad comparationem tpfxm faáen
dam , luculenta , dilucida ac fubttbs explanatio,
c . 114.
281
Coime xa g p feparata qux dicantur: g p intbi de ca-
Q u e exigantur probationes in antiquis, gp tbid em de
.futulorum conntxirate, g p f i parationeplura Jci-
prxjumptiua g p comeclurab probatione, c. liy .
141 non indigna cnarrata.c.9 j .
2^4 ,
28 6
• Quando ob caufampaupertatt* fides tejhbus non ad- ¿ if fia h s probationis,qux f in t.c .ti6 .
"
th
t u r .c .u j.
'.
'
280
D c y t g p e fficlu comparationis literarum in Jcriptu-
287
h d xa tu rfiln cid eexp h ca tu r.c.9 6 .
Z56 / D e xta n s probatione e x ajfedlu.c. 117.
28T
Quando fid es adhibenda f i t testimonio tlbus, quttn
Quomodo impedimentum probetur, g p quando impe ^
extrem is L b o ra t: g p de tejlamento condito ad aldtTnsexcufetur.c. II8288
ten u s interrtgxtionem .c.97.
25 7
Lucri crfjantts ir.tereffe quomtdoprobetur, g p quan­
A d lo rts y e l n i teShbus g p probationibus quando
plus tredatur.c.98.
2 jS
D ifputatio accurata quando credatur teñim onio fin g u L r t tlbus , qui degcfhs d Jeipfb depojmt. c. 9 9 .
Z f9
Teftim oniumpatrisfpiritualis fid em an fa cia t.c.\ o o .
261
CENTVRI^
S E CVND^ E
d o fit 1» confideranone.e.i 19.
tor tempore debito rem yenditam emptori non tra
dtdu.c. 110 .
L e e ufan an tid c x pofiit m altera caufa, cum prtma
iam per. fuam Jcntentixm g p fix tta , non tnfubnhter enucleat ur.c. 121.
“
289
m tereffc quod damnum paffo referciendum f ir .c .i z z .
29 u
tmr.c.xz 3.
Testimonio nutritoris pro eius alumno credendum an
.. fir .c -io i.
262
^ Q u a n d o p a ren tu m teftimonium profilqs iu caufa ma
trtmonq recipiatur, á f f i f e expbcaium . c .1 0 1 .
*«3
r
19 1
Chus dicatur frater maior tn diuifione bonorum,
g p quis maior m d cm o jn ecclefix , g p colieg.o.
c .1 1 4 .
29Í
QjfX diuifio p '-rxium effe debeat inter fo cio s, g p f i
ynus f lu s altero m focietate contubt, paucis Jed
D e fid e aSnbenda teshmonio g p confifiiont coxiug * tn c o n f maXTimanij.c.ioj.
¿g.
D * J.ae aahtbenda ushm om o fia ir a pro fratre c
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
’
2 89
Bona inter f ocios communia qux fub form a diutdan-
A R G V M E N T A .
: *04*
288
In tcn ffc emptoris quomodo probetur, cum yendi-m^.
2 «J
diluade exp b citu m .c.11 f .
291
EyCn diuifio qualis f ie n debeat tuter fihnm g p p a - t
trtm ¿cum e x paternis pecnntfsfibnsnegof^tm efit %
clare g p coriost cn vckxtu m .c.izC .
29Q -S X
I NDEX.
Q uem
repetat frater a frjrrc cum fa m ip e r
medros a n o s y zxrr— t , ( p demde boua é m é m t .
C .U .J .
29J
D C xruedaclw vm ^ppaj racmJK ¿u tjh a sb u s. C .12 8 .
¿54
Q u od tnnpus fmbkufluriomr perfocw da afimnetm ,
' eam terna dehttoru jtc tk fL e , f f a & wzmrr» a fc u a m ra fn b h iJ ii.c.tZ 9 .
D o w » maxersa jM itm e x c a jis r e a t e ta r , c. 130.
Lrbnentptt ¿pa tre, ^pfdtocanfa f.mdnsrtim traditi,
quan dofiio deoatt credantur.c.1}!1J{
B enem m ta ¡n o ta ejje d eb ea t,-u t doman* ob rllaja- ¿la tmicr cos crctUlur^nter ¿mos aha» memcoajijlrt.
tffn m
IJ O .
curatorum o ffo o (p- admtmtfiranomc. c.
312
tm m rfLa moumruaiu s am atre eerumsa uubemu demius f u jC r cjmamdo m eter jectrudc mubeus j i b j tutelam ucu a m trrer.c.ifi.
315
Q a a tu jla j i t c a ja rtcujám é rmberm; y t tbedem de
c a ja comnru&ioetn , am icitia ac jam ifsarttans,
cum altero e x co& gtuttbm u tudex habet. c. IJ2.
JI6
Coutum ax qmbms ajpa atu r p teu v , -ut quas L fu c x peujat rejicia t, cum turum audiri m d t. L l f 4 > ' y
258
M e t tu quomodo probetur, ( p de m etu reueremtulx
plura c optosc e x p lic a tu r . c .ljS .
298
Q i-n lo debitor ab alio quam á c red. tore exacha*, li­
P7
Q u e ctu itetu comttmcmna (p- fuburhia dicasetur, Q r
quando tm jttim rbqs fa ciu m , 1* ciuitate f a & m dt
c a tu r x .itf.
318
tu r,Q p q u a o b td jiert im ped ian t!tr.c.i}6 .
319
D e tin to t» x c m i p irtetem im m ittendo c. 1 3 7 .
tn m .c.sy p .
19 9
Q u id ob fam ttám w iure concedatur, ¿p-quxma^na
jem toa dicatur. C.: J 8 .
JOI
V9
D e Q uítate ¿7* loco tu jin ti, qua ceajeantur, d ec.lvatmp^X. 158.
J!9
Q u e cautio p ra sta id i j i t m ultu tu cajibm . C. 139.
D e rccouduclione Jc fleris m ^41ademta, ¿p- fu b
cautionem , qua ce nf a t o r . c .
uo
honorario rexonduclm cenjeatur f . I j 9.
’ 320
D e acqu ftuom e qmift p o ffr fio n u , (p-plura de aflm
140 .
302
Quantum cautio ab 1Immeo p ro flita, W qtusttvm ialna-uatdia trrdtrrere debear.C.I4I.
302
Q u a c a t to dicatur tdmmea’, y e l fuff.etem , e. I4 2 .
ture jamtUarttatu g c fto a .l6 Q .
32O
Q nabt Jctantis jn pcr.oru neceffarta f i t m aequ.firmme q u if i p o jjrfit.n u alstm m tunj3t¿hon». c .
3°3
Preim m incertum rwemptieme. >n tnfófutmm dárteme,
D e quota bonorum lig u a , e qmbms elidatur, c .1 6 i.
C tten ‘ ~ue attsbm , tudteu arbitrio esfuman, c.
Qua e x reltntim a qerfolm debeatfilio , plena ¿p-ju bn lti e x p iu u tio c .i6 j.
323
M J3 °3
Q rtd tm courrafl» »ciubrtomu o p ere ta iB j c la ju L t,
i x .qwod p ln w r jld ed tt CT domemt, Q -c. plenius
ac dartm qaam h-chm m de.¡arotam . C .I 4 4 .
3 °4
Q * * f i hmurn é ‘ bomr , P im , firm fk a n o . e. T4J.
fo é
Q ua cerni atar comumcla p ero ra , > t ú^atam rer abea ie a itm y a lea t, >. / »* jim ¡p eoa h m am itis
muereA C crjm e,P 9fcrtptna sm petrure, x e f f i da­
tus ftttn d e x . m cnfm rtpofia, mom perra ¿ tr e m ía
tu iiic a tr m a 1 , 6 .
3° ^
r*r re r c & h to tailam eoao , m fm f h m tm oem trr
m¿a ire Ja a p r e s e n ta , re teilam em tum je o e e £ n
reb la raicea.-. .* 4 7 .
tk m S u ih rprbm * « » . > « * / »
p o f t m c f r o a r o s x .l+ i.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
"
^Aemv Lationtt caufa quando qm< ahqm d facere Crtda-
bet etu r a mexu ipfim credit orti, di[trem er emm lea
302
4 Cama tu fa p r a f i a i
/ if
jo 8
pcruer.xnttamfiborum.c 15j .
257
Denarro ob benemeenra q u a l o facfa d tcatu r,(p quo­
D e ¡meta tu flo , que g c fla irritam ur.c. I t f .
#
¿p -c. .rentos e x plexarum .c.1+ 9 .
Quando curator tom e aacametbm a b ú u tit ac yacabmmd> derwr , qus fe b form a , qm dLcn p o fim , <5* dc
Q * * tu fla dicatur c a ja , qua tontum ex excufare e tpfmm y a lea i.c 133.
'
p j
modo afferenti de bcecm entu credatur. C .IJ4 .
r
c a em habeat nupta mmber ,uem mediocre Jbodio
c .tji. 1
29 i
j f o kmm ¿ T modica qux d icu n r, me rcuocetnr, cbjm-
»97
{**
Q u ed o s cer e a lsr comerme, me ta fia
161.
%
3x2
Q uería TrebeUam ca (p- FalctJia qmbms de rxbm
julm (p- ¿etrih t pofsit.C. 16 4 .
*
32J
D e tranfm fstone ju k n o m u u jii comd/tiomtlis. c . »6J.
'
32 «
--------Q ptdtSnd fie ju o d motorvam d tcam , & qmo modo
im dncainrjt.iSd.
326
Q usm m ac qpaoamoda de c o fa amudemti (¡p em errrun m ± x p ronuntiare debear. M edm lam , Fafad,
Pedemamnum ac S n x ta mommuta exp b tn ta jlm u ta x J * -.
qn— tdnean pm fthat ¿ A c a l ac pofsitp le u i ( p f» O
|»7
d d n r ts t\ p b e * :.a u .\ 6 l.
3*9
- 4 b m e.ta quomodo fim praslam da pupZa ,f k a do-
3°7
ta te ,¡fo n o .pa n q cn , f e n o , Q p cú n eo . C. 16 9 .
ta cmmdcm.se
J07
Q u-m dedc aLm ceñs tr a f* r r c k e a t , q u i foúm m -
n»-
tete trtm figetw r,
I N DEX.
jeudumx.191.
pji
alim entorum te?eZst:¿ae que
yem a *-,c'.ena man» declarat»m .c.\-^o.
3>I
JUtnor: m bonacum abeuentur ,yeleboqm ou:s modo
diArarm ntvr oieum tates qu e fi* t:¿ 9 ' qut?us ca­
f ó o s fin e decreto P reto r* oone 1L1 eb e iu n uoa
p o fiiu tfle u iu f quem haclcnus declaratum. c. i J i .
334
E cclefix b onejju ecum fo le n n ita te ,^ 'q * a f i j * , alie­
n en p o ffu n t.c.iy x .
339
Quos tmpenfes s tutore pro pupilloJacies n redditione
reuonum admittat l u d t x . c j j j .
340
Quendoinventarium conficere ¿tbeet tutor fufcepta
tu tele adm im slratione.c.\yq.
341
Quendo iuris allegationes edi d cb eextd ijp u tetu m ,& ’
y e n e j o n coujuetudines rrlete.c. 17 5 .
341
<luendo £5» quomodo libelli emendatio ¿7* m utet 10
a d m v ta tu r .c.ljS .
34 r
lorem catrm y er.fm tb ter peieraturo suendo neat d eferen ium ¿m ultis exp lica tu r, CJ92.
371
D e fim pbcttetis epjcciu^' quifimphees tndicen p o f
fnt.c.195.
371
R u iita quando oe rufucitetcm excufetionem m treen >
t u r ,y e l non, perm ulti tu y trauque jcntcntiam ca
fu s emamera*tmr,(^' diluadtus quam hactenus fa ­
cium f t exp beentur, c.!94.
3 74
^Xcqutfteper clericum e quibus bonis e c e m fta cen­
ecantur,yclc proprqs, y e l e x iliss c u lefia,ciara
dilucide expbcatto.c.19^.
¡y 9
O b quod debitum arceatur dcbttord tutela y e i cura
Jui creditoris.c.'96.
380
Q ua appellationes CiT exceptiones fn u o le dicantur,
defigntficaticncdichona,jn u o lu m , ah qua no»
Q u e fit ru fe litigandi ceufe, y t in lite fuccumbens ab
tn g reteexp hcen tu r.c.l9J.
381
D e la to r iprem ie
quendofuerunt y e l tn pretio ha
e x p tn fs excufcturjton parua diligentia explanatu m .c.x y y .
343
b iti,y e l contempti, deciaratum.c.198.
381
D e .X clu s dubq interpretatione qualis recipienda f t
Qrendo Lceax PreLuo charitetiuum fu bfd iu m e f b i
J u b d r tu ex ir er e.c .ijS .
344
Quanta effe debeat charttattuifubfidijfumma.C. 1 7 9 .
34 TQ ue u fa f t
ob q u a m a diurnis c e f f t r e p o f f u n t
ile n c i,&
q u a n d o c le r ic u s a le ico p r e h e n d i ru q u e
,
carcerarip o f i t . C . l S o .
m a tr im o n io c o b o c e t.C .lS l.
f alius efficiar i.r, M anm F reccie eruditi iu n fco n fu ltt opimo conjutata.C .iO O .
383
C ENTVRIi£
347
A
TERTIA
R G V M E N T A .
a lie n a n d i alias m e h e n a b i-
¿ 4 , ( 7 l a t i f i m : d e fin g u lis d iffe r t tur.
c . 18 1.
Enarratio am plifim a , ¿ 7 non parum accurata, qua
fin t ille qualitates , quibus non e x p r e f u refcrtpta
34?
D e ceftcn n beneficio,
diligens enarratio. C.199.
381
yajalio f i tn rtgno fceapobtano fu b feudum conced i'
tu r, an R egu r e ipotius yajalh Jubinfeudantu ya
34 6
E f c o t e f l a q u .im e x i g i t d o m in u s d f u b ditis, >r f b a m
Q u e n e c e jiite s tu s i» f t
mterp rei at10 ,jacilts
a u ando res magni -peloris,
gg atie Jubreptitia redeunt u r : ¿ 7 tmbi de d ijfe-
f d renuu red .t.n distrahi debeat, y t creditoribus
fa ti fie t .c .18 j .
35 j
Jeren tu t rejcn ptis g ra n e ¿7"1u s h tie : ( ¡ r quid f t
furreptio , £ r en ab obreptione d tjfr e t. C.
.
Rcconuennom loi u m effe non p o f f certis in cafibus
e narret um .c. 18 4 .
337
Longe f n e , fe d pulchro ordine enarrentur qu ebtetet
Quando ¡cx f u e ym uerfebs f u e fn g u L ru fubditos
lirerc incipiat,pcruigibJludto explanatum , c. 18 5 .
3>S
D e ignorantia p ro b a tio n e.C .l8 i.
36 f
Q uendo e x protocolasfm tp o js iu t euthenttee m f.ru0
387
201
exprim ende m imp i t renone refcnpn ius Im e , &
ib i nonnulle decleretiones { f conshtuttones A le d io L n ta d fc r u n tu r .c .io i.
401
Q uehim es qu e narrande fu n t tn im petratione L -g n mJtiOMkt f ilij, dijfenjottom u m etnm onq, jahucon-
m sn :a ,cr quibus U ifitas u slru m eu tu arguetur,
d udus d e b ito n sjc gra tie a paene perpetrati cnms
Lue e x f ¡icat u r.c. 1 8 7 .
36 J
D e legato incerto ad y te refeShonem fe c lo , ( j- dc im-
m:',i optose CS~ dlln ude enarratum atque exp b ceiu m .c-t.0 ).
408
cci-titudxmm y ir tv te .c j8 8 .
'6 8
Q ue fu b yerbe rum form ula deferens ejx e r fe n o tufa»
Quendo ncgbgens quis dicatur m rejcn p ti prefenta-
rasium , jubare t p f d eb ea t, f a referetur , d ili­
g en ter explicatam : ( 7 duo c renet t a y
J ie t re
Contraria rtjfou y t exam inate. 1. 8 9.
369
Q m re^uim arur , y t toram ente netejjarw locm f t .
c .19 0 .
3 70
r e1a r .c2 .o q .
410
R ’egotie ardue que e f f dicantur, & imibt: qm d f it er
%
A *nqum m fntd*m e f f y eln cn , quando prefum azur,
C ' cm turam em tsm ed probati cmc, ju ff ¡emeatum
dejeratur, an affrem it e f f nomum, y e i anttqumm
Quom odo com puten debeant d tete: ¿p-eLqne de y e-
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
riamejuecncu & ap pellaio*u fro jecu tion e,d ecU -
enem apud bonos em cioresjaca eliqua Cucronn et
SaJinfiijjC G eS ij tmhanc¡cntentiem relete.c 2 1 3.
411
n fim tb n otitie ad regniem CanccQarte de ycnfim a
b n otitia ex p lice n tu rX .I0 6 .
4JX
Enum erantur
E xp lica m u r quamplnres cafm rw qm bm C M c e á n r m
xrbrrrxrza recrw 'énrurx. 2 0 8 .
4 13
16 .
439
Appeüatioqm ando ad fid em A poftd bcam denoinata rjd e tem pore commoda denumlaiionm , Pedemomriam .P a pix, M ed tolsm ,g p B rvaa m uxxrpa-
bemr: g p qmnl tn reddenda rxtioadrm obfiruondum fir p x p ’rcnrum arque monporua dibgem ta de-
¡es leges aliquot d e c ls r a t a c .lt j.
440
Impenfam quaspcrfilua z¿cum iurament um, y eltn ter-
cla ra tu m .c.10 9 .
4 '8
Egregia de frugbbm explanatio. Io. Cenafq comfiaara optm oiqn tnter naturales, quvp tmter atdmshrta-
rvgtzona ab fim i tra n firn n u m » r.c.zz8 .
440
D e Emechombas , qua* ynlgp appellam P o ft ai , g p
cnnUs* -uti p c ffo n , p a n u sd etltrn xu x-Z i.9 . 442
D c P o tefta te donum tu fim o s g p quando h ie n t te ­
le sfm d m coDocem ur: V erp lq **qe* Outdq h e a ,
cum legeaunqua diurna conuenire dem em brantur.
C .2 IO .
410
Q uidobfenunduns cum e x fia tu to m m d iffefitio m bm canfxueiiimet m nberi, y e l m inon contrahenti
con fen tire d eb en t,(p recn fan t,Papia,V eront, B ri
x ix , atque Ferraríafia tu ta aliquot declarata, c.
,
neam ur cenam portionem patrone rrim qwere,nec
non de reuocaxiome alienatorum m fraudem donum rgp quomodo fimcdnt vj.fidiorum b tertn x-t uspa
rcnturjJetLrat um.c. 130.
4 +j.
In feu d o quando faccedant c le n a u , M onachus, Car-
422
dinaln,E pifcopm g p m iles H iere filjm naum a, g p
quando in religóm e dicatur diu ptrfiuerare fib u i
Q u x iu fta f i t caufi qua recufun confxngutuei con­
p o fi m ortem pacru ¿narratio y tihs g p u>eunda, c.
211.
fin a r e m uhert, y e l m m on contrahenti¿ex fia tu -
4*3
***•
torum d tjp o fitto n ib m .c.u z.
423
Enarratum accurxtijbm e quando fum m x eadem y e l
Qj«x ob‘m a nd a cum debitor deponit fo r te, quam de­
b e t,g p ab yfnrts liberetur, g p quot cogruus ad de­
duf beata prxfu m a n tu r,y el mtbi y an a atque per­
p le x e C oelorum altercationes dilucide exphean-
ponendum locusf i t , explanat u m .c.zqz
444
C e annue reditu fuper r t m edii 0 tem pore duratura.
ru r.c.Z IJ.
424
F tu d u rr tenue g p m odicum , quod dicatur, g p quid
M u Lee f i intercedat pro altero fecu m a acceptata ^ o n
c.233.
^
444
tünu confi ture conshtutum efi ¿exp beatur, c . l 1 4 .
lunatur.S .C .: clfeu tn ox.234.
444
Q uu f it yfirrxnm m a m fcftm ,qvthm probationibus
Im peu fu tn rem fiS la s quu p erflu a r, xn Jom tnui y e l
fm flm xrtm , g p qux modica dicatur im pen fi, decL tr etu r x .u q .
4 28
Q ^ cm ’g iu ,g p qux tenuia dicam ur beneficia, d a .ltran u m .c.zz 4 .
q tp
raluprobetur,fiain ta Verona, F erra ría , Patauq,
g p B rtxtx dctlarata.c.133.
443
4 *7 -
Pretium trnne quod f it in em ptione g p ytndihom e,gp
de lE iw e ffit}» a p t u r x .u j.
429
Q *a y eftes tocaba a m anto y x o n donata cenfeantn r, ( p qma dicantur tocaba p retio fi expomtmr.
c . l 18.
430
f — r itn r—
rt r f -r-rrr iim d 1 11 j .
430
M ora quando tcmnmuffi ¿ e a t ne, qm bm cafibus e x re,
g p experfena cemnmrtaxmrgp quatufiaconfam o
rofum excufint¿idrgeuna drclmaatnmx. 12 d . 431
A r th tte c lo quod tem pm ad dumum m dficxm iun pra JhtuaruTX. 221 .
434
V xjoj qm dicantur ranune dm m aspm t a cim ^ erfon a
g p locorum: g p de hm w dificpeazioam cffeclm p le­
ne g p dzbgeuter e x f lamarumx .Z Z Z .
4 35
Quom odo lu g m , y e lm r m d elen t ftltr m m pro nm i» a u c lt, yeldrmeuwei L b o m X -1 Z3.
437
E untbo gmamb» d ea tu r tmmtm<e, qntmodo A * em ttlu r.g p d cd o la { p fim ad eexm xffe\in M n ^ fclorot n m x ii 4 .
437
^
^ 1 fi/ 3 » m o iifid n prtfm m ounJ unga fin e emar
Quando confi e x d q fofiu on efia tu ti traufimtnimr com
fi
fidendaju d ie em form are dubitationit p •airHum,fi
turer d ifien tiuu i co u in rtn reiX .13 6 .
447
D ibgrus g p i j w i explanatio quando tloclor y e l
f holas hem exp ellere p o fu t Fabrum ju a fin d a t
impedientem x '- y 7 ’
448
Q uando¡cruna fugiendo dom inum pnuet fu a p o fie f
fio r.e, g p aliquot itrru leca exp h ea xa x.2 jS . 431
Quando oineCliomct que testibus fia m probari p o f-.
fu n t, g p Pedem ontium consittutton a exp lica ta.
45 *
c.239-
E xceptiones ddatena qua, g p quando 0b y tt p efe m .
fi.
p n fb m .O ' q " A m h u o b , m a n i sm
.<.241.4 34
Quando fSnanefiaretnftreócaaur confinarepean recuperam: entem a je ¿ a ta m x .iq z .
454.
D em .artm caq tm teO im tm o,gp quando tmdxx crede­
re debeat a ffinium yen groan de eo affirm anti.
455
C.24Í-
QxomndopaLam refta ex e» fin tt p ra firtm t tn m a m memq contracm g p amexenfet tam a tn rr, qxam a
/ d y —
453
Mf t u
c 3
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
453
Quando tnftrom euta de nomo reperta m con fi prodnei
De
I N DEX.
D e pa 'tBCTvm d h cfo u e ,
c-Jpuratio, g p a b-
quot iuris loca, necnon Medtolant CP F e r r o n e le ­
ges municipales declxrMt4-C.24.qa.S"
D e tempore intra quod obm Lucta iudex de caufis ile
D e ~n confi f i e n * otate minor* ad debeinm probonduft.c. 168.
4~8
Quantum credendum f it confieJkom delinquentis fa­
c i e m termentis, ¿7* de memorabili exem plo cu -
ncorum cogtofcebat e x authen.clericus quoque. C,
de epijc. e r c ltr x .Z 4 6 .
4^$
Qua indicia ad tormenta Jujpaant,& de torum diut-
Contractus fim ulatus quibus probetur contecluns.
fio n e , multa notatu digna explicantur, c. Z 7 0 .
c -i 4 7 -
D e pretij tenuitate tn c e fio m b u s .c .iq S .
tudam cruz.c. 1 6 9 .
458
479
4^8
Tormentorum modus a iudicis arbitrio pendet, c . z y t .
D e effrenato teshum numero reprimendo, (¿p quis *■'
merus teshum effrenatus dicatur,
f ia u tu m
Tormenta quando repeti pofim t, ( y de multorum tn
ynum B rixia declaratum.c.24 9 .
480
4^%
tormenta conslantia.c. z ~ z .
481
R e m if tones ad examinandos teíles m loco remoto
quando concedendx.c.zqo.
4^9
Criimnis Jujptaonem quando purga¡fe quis dicatur.
F o ftw m bu s quando qualrf cate rtfpondere liceat, g p
Conieclura perplures enumerantur, quibus aliquando
plura infigmu ciuttatumf a tu ta declaratur, c .z yi.
prafumitur yulneratum e x ¡lio Hubiere mortuum
4 19
D e jrumento duorum commixto ju dicis arbitrio diuid en d o c.zq z.
c.2 7 3 .
481
e jf c ,g r aliquando n o n .c .z - 4 .
48z
Enumerantur perplura exempla quibus dem onfra-
460
tur,poenam non effe indicendam ntji exp refie ture
Deaccejforum qualitate , CS' quando e x eorum per Jo­
cautum f u e n t , g p ibi explanatur yna M ediolani
ña executionem mercantur magistratus, c. 2 j j .
460
D efenfonts limites e x c e fitfe quando quis dicatur, £7*
tffjjejjorijs Jalari um non prxslttutum ,quod p r a fitu i
tum hi repellere licere, Platonis Qp Ciceronis au-
debeat, c .z j 4 .
461
Epifcopum e x duobus prajentatis alterum fuo arbi­
trio eligere pojfe : Cy' tn‘ bi quid f t g ra tifca n .
C.25J.
constitutio,Cppfatutum P a p ta.c.zy q.
flontattbits comprobatum.c. z y y .
Pa-na excedentis defenfonts m od u m .c.zy Z .
re faciat fuos, g p quos rcihtuerc cum re ipfa te­
neatur : quando illos in quartam trebelbauicam fib i
461
Q u o d f cremptona citationes tranfmittiuur ante prola
tionem Jentcntta.c.z^y.
4 66
D e-----------------mchoramtntis refacndis.c.
2 J9.
4 i6 6-j--------------------------------jUuod tempus prastuum f i t dtjpenjato ad plura be-
4S5
483
paena p le fla tu r ts,qut ad Jui defenfionem occidif c
f it e t u r .c .z y 9 483
M u lcla q u e coutumaa indici p o fiit.c .z 8 o
480
Depaents corrumpentis album prat oris¿nfignia fiami-
imputet, explanatum non paruo f u d t o : (jp mibi
f arutum -unum B rixia enucleatum.c.z^6.
485
Qua probationes tn criminalibus requirantur, (pp qua
4 <íi
F ruches quos bares grauatus hereditatem r tfitu e -
y
475»
b a , ^ fa tu a s .c . z S i.
487
Pcena distrahentis D eo dicata.c. 282.
487
Paena occidentis minus le g time bannitum , y e l qui
bannoum iam Jxtisfecit.C.zS}.
487
Eoregu
f ib
—
¿y explanativ,qua
I
[pcena
------ afficiatur
J!-------- mortem
—
j- -i
y conjajcens, y e l ruinus inferens, quid ture D tm no,
Poena legalis qua, qua conuentionabs, quanta cjjep o f­
n e fe u , >r d:Jfenf i t tonisfidentjaciar.c.z) 9 . 4 6 y / •
Pontificio, Ctuib Romano ,^uidque C r o co de his
fancitum fit.C . 2 8 4 .
488
f i t earum jumma,fa tu tu m B rixia atque Paiauq
Quando m m ortuos Jaurre liceat ah qua memoratu
diligenter & fubbm i declaratione enucleatum.
digna r eferu n tu ra .iS y
4 91
Sodom itarumpsrua quaulc h s plures relata le<ys (jp
c .z 6 o .
4 6^
CFama frequens qux,<pp dc tlbusa fféc\u .c.z6l. 4 7 1
Quibus confangnncu cenfeatur Jada tmurta cum yni
ja cla e jt.c .z 6 z .
471
Im u n a atroces qua & quibus poenis coerceantur, ya na infgm um ciuitatum f a tu ta expofua atque dc-
fanchones, CP" quid Solon ^9» Piatu eorum le g bus
J ta tu en n t.c.lS g .
Paena impudic c dcefculantis, qua,
492
an hodie m ulter
ob ofculum , y e l ad-lrm um dotem p erd a t: Cam illi
T lautu erudtnjsm a lurecoufubi noua yna opimo
exxM imata.c. i S y .
493
cLarata.c.zó).
47 3
P recurator rei cnmmoft quando reijci p o fiit,C er tu m
Paena (lupratons q u x, tam e x tu rea u ilt ( p P o n tifi­
c o g comparare.C.$6 4 .
47 6
q Capital* caufa q u x , q u a cnminatss, (pp de genuino
476
cio/quam e x fo ro co n fien t lcu . z S S .
496
f 0f*icailontt pm a ^ uxex omm iuie .c .1 8 9 .
41^
~ Q fb» s psem safficiuntxr ludet cum c h n th u r is Co-
C D e l ¿1 u ugraue q io J je t qui cxcejju s enormis. c .z 6 6 .
(u n te s,(y econtra quid de l a n chum enu (J- Sara-
intelleciu l.C itu s.ff.a d S .C . St llama.c. 1 6 f .
477
(jramto tmnrta qux dicatur,qua yaJaUma Jeudoprrm tn p o tc fx . Z 6 7.
477
(cnts/Lbgens explanatiQX. 290.
497
p x ni quanauerjtus ra'tem em y t m erem cem , flatura
y erone, { p Ferraría decla ratJjc.zpu
498
Pc. us
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D E X.
m zm fiirenem prvce i n r .e.jT Z.
* 520
Puurs om bm affkztxra r. c m fs l‘~Sfr c tib r c re 'cn.psa
C p hts p o a b a im ten a rumr : p de tntederhs L f i
jr ts 0 b rep ier77.fJa H .C 0 m ef.d efa ifsjt.p l4 . y t f
Qnrbm pernes afficsantur ytemses f a ljt , ( p quan. -y
JBo.ua. quassam f it contra jluprxm te
dum y rrrq ctr*tcm .c.z9 4 .
)w
cos, %A erjp ta m , Germanus ( p F ornaos obférnatum fu cn t,Q p outd de Urronc fa m c 'o .c .Z9q. y o l
F erri calmeara p a n a , mee non CT noelmmt. c. 296 .
S
J02
Fsena ju bera leu tts rem uanfrago fa c io , f p qm d f it
icuato te lo canfa* d .ffia rre.c.Z 9 7.
,0 2
F a rti quando t em atur commodatanus qm ad altum
®
~rjum quam conceffum fs u t, re commodata -yfm
e ftx .z 9 8 .
303
E xpilatores,effraclores (p* dnretlarq qm , ( p d eco ­
ram p a m isa rjtu r.c.19 9 .
JOJ
Pama exp ila ta haredttatts qua, Qp aduerfms quos.
f
CJCO .
J04
C E N T V R I y £ Q V A R T AL
A R C V M E N T A .
£ffra."tor ca rceru fa g eu s, (p- qm canram prabuir fn g e n tib u s /¡tu m ulelentur perna ¿ le a e ¿p' d tlg tn ' v
terexp o m tu r.c.q o x.
jo y
pirua qua m ulclatur cusios carceru f i carceratt auJ u cer u n t,(p quando excujattonem mereantur, ac­
curare tra éta iu m .c.jo z.
307
Enarratum lonra ferte Q p accurate quando c arx crati
dans fid et uj oribus c utm.ults rela xa n p o jitn t: ( p
perm ulta k *es muntctpaiei d ex lsra ta .c.jo f. 50 9
Fee"a qua p le c ta tu r fd tiu ffo r ,fm b cmtut fd etu fisou e
relaxatus e fie ytncuL¡ carceratur, qm deinde J u g r u .\ 0 4 .
,ij
Q uaLtai cu i l odia Qp ytnculorum carxcraio rum qua.
c.JOJ.
y i|
F alft pnaa qua e x em ut ¡m e ¿ p populorum fan cbo-
y
utem -C p diá cuter explanatam quomodo fa lfita i,
qua nem ni mocere p o tefif lr c it debeatx . 30 6 . JI4
Q ua f u pmoa fa lft t ommtju urca aCim accidentab a je ^ o p .
yi S
QuamcopttjamueM ur ttfie t feseater d u n fje rejhm o308.
y i7
F a ljixtt fin e dnlo qtumdo ccm m tffa dact fo Q a t, <9*
qua pu.ua picclaMurjC.$0 9 ‘
5*7
Pana p a fs a in e r ju s tej.es/jn t premam acopemos ,y e
teiturnonmm feru n t. »ci taceanta . j i c .
y tl
5 - Puma q m pkeam dm f e prol a tionum ocu sltaxm x.
'
0
$ 1.
y i»
Q u a p k ilm d s fu n t puma te s le t/ jm ym u m m m ém ,
t>' abud extra rmbcium axteilata Jm n rff jm paljOm ex sra ca p n o la tb x erm ta .p tx .
y io
P a ra ftfy trq fn a , cum contra eum e x offa m (Jr p er
feseu ser^ p quando rm oran terfa lfó ~m q m dtcalu r .c r qaeando remnmaxdo 1<fm ttfh e m ,a p x n
fa ifi quis e xcu ft rurp fures d ie larata irees m um etpales Medsedam , P apia, B rtsu a , V erona, a t. ne
/ ( T T a t t f.J J J ,
y jj
M e r e t u faifa* cudens, mutilans rrr*jr-ms , ( p exp en ­
dens ,qm bm m ule!erut pxem s, fate ( p ¿ih g u xer
e x pluatur, ac tntbt declarantur yarta locorum con
Jhrn rron esx.p 6 .
y_6
M enfurtspondertbufque falfts -utentis poma e x omni
m r e .c .y y .
f
*
530
A ’ Omen mutuans quando pu n ia tu r;
-yf^ G ra to ­
rum ( p Romanorum mutandi nomen, ( p fum en di alterius fam ilia tnftgua enarratm .C.jx8.
J jl
P crtu n j perna qua, enucleatus seru s Jcnfns I.Z . C . de
reb .cred . ( p u n etu r, ( p a h u o i B rixia C P P e ­
de montium declarata to u ih tu n o u cs.c. 319.
y 33
Patua qua puntendne f it sfu rpater a n fió n t atts Prtnopss, s e l alternas, net non ( p locum dinuratis ei
non debnum .c. 3 2 0 .
y j6
Calum niator q m , ( p qua in fla caufa eum excufare
peffum diluctde ( p p len e explanatum , c . 321.
yj7
Calum natorum pceua qua ¿ex omni fer e ture. C. 32 2 .
340
Prauaneatores epu, ( p eorum pern e.c.} 23.
341
7 /om icidinm Jtac dolo com m ittens qua poena p le iia '
tur.C.JZ 4
y*4 2
pmna fun ofua dcinqueus puniatur, declaratum .
c . 3, y
,4j
F b n j dc Letum qua m uleles ur poma, c .526.
^ 44
D orm tenin debebsm quaplcClasurpom a, ( p qm d tu
eos fametemdum cj]e d tx cn t 10 fu a legbm s fla to .
t .3 2 7 .
°
f 4f .
xAmore captus delin quen qua p en a afficiatur: < p t
m ba lepada emarrat tome demons Irarum, m etet n cem uondiCJ , qua am oru tanja fu t CopaaMje c it-
C.J2Í.
44 r
Fatuas ordinaria* temperari ob teneram atatena, \ x l
frumam, ( p quid m hos fsnetuem Irx 12- Tdb. &
1» fm uiegbm t Plato J .} Z 9 .
*i f
3^7
X ek x a retp d ef oreare qmd 0bm : qua puma Marum
t n fm tefjsn t b o te , ( p ncumaZa e x boms aneh e&mssxpbtn taa.jto .
,4 8
Pwnmquafit nénerjam melantes fe extra tmbanm cn•neu skjmod r>— /jffi e .jp .
q+ fr
Qua fin t c m ft,T nbmebentjkan ( p * ffi°*
— f
é to tr lttitr u m s x ^ z .
, 4,
»
Puma correeLou 1.3,3.
•• r
1
,4 9
Teupmsqmndefctdnrur dum abrxeeutione carnal»
C
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
4
fcnieuTta
I
N D E X.
fin te n tix fá p er fid etu r.c.3 3 4 .
54?
Taina non ¿firmarnos prasinam conii omem. c .5 3 5 .
55° -
D e jñluicomdnclns ccacefiioac, g p p <rs* c e r a » , c o
tilos y 10Ltnt: t iuropte enarrantur qux in castra
anotidie y f yem unt.c.336.
JJO
Salnufiondnclus banmto quando concedí p q fiir.g p de
p x n is ecrum , qui tilos fxluofcouducim yioíant. c.
337 -
-*v
553
Saluaguardia q w b m ,g p qua ra í forma concedí pofitt,
g p depaems to rv m ,qu i ilíam ytolain .c.}}8 .
jjf
Quando iudex ¡mpertté indicansp u n u tu r,g p q u a pee
n a x- 339 .
357
Pama quapuntead** f i t iud ex¿pu y e l ommno indebi­
qua ptecLstnr punx , f i non detegit, explosae:‘ n.
C.333.
383
Pamadam ex conf coman¡fum quomodo pumica-.
35
585
<- * A o o rv o n ica n dm prxflnasymando g p qu a p xn a p n -
m x n ir x .3 4 7 .
583
T x m a:cx f u prxbentis poculum amatorium e x quo
p reterpropefttum mors[u b fit uta tfi.c.33 % . S * 7
P a n a q u x f i t contra yendentem mahua venenum , f i
mors alienius e fl ficu ta-C .tf 9 .
387
Conatus addebcbtm quando gp qua perna puniatur, 0
f i f i a s , quam hactenus faciu m f i t , expon itur, c.
360.
A n im u s debberatus atque cogitatas occidendi quibus ^
te reum quxsliombns fubteext, y e l tn torquendo
contcclun sprobetur,accurate, g p dibgenter e x ­
modum excefiitpxphca tn m atque dibgenter decía
53 9
planatum .c.361.
*
y¿>8
Pceua qux f it contra plures yulnerantes, tam m rixa
Pccnx iudtc¡<,necnon g p arbitri ncrb*entu ¿uflitiam
quam fid a t0 anim o, f t y e l e x y n o , y e l e x pluribus
adminftrare.c.q 4 L.
J6 l
Torna corrupti iudicis, quid contra has corruptos ob-
plicatu r.c.yO Z .
ratum.c.)^g>,
firuxtum f i t a Cam byfe,Dario,gp A le xa n d ro Se­
ñero, g p quando corruptus índex proprie dicatur,
yulueribus jecu ta e fl mors , plene g p dilucide e x 60 4
A g g reffo r quis e x duobus contendentibus g p rixan­
tibus prefum atur, g p de eorum pauta,cum ignora­
562
tur omnino quu y erc aggrcffarfm crtt.C.3S3. 6 0 J
f a n a corrumpentis, tudices , qux : g p inibi declaratx
conslnuticnes M ediolani g p fia tu ta Ferraria.
Cafigario qux conceffa fit jupenoris tu inferiorem, gp
diligentiJiudio explanat u m .c.qqz.
c .3 4 3 .
565
Tacna qux f i t in e os, qui litu euentum prom ittunt: g p
tmbi de his fu m i y editoribus,plura e x A e h o Lam
pn d io, g p alqsx.3 4 4 *
5^6
Quibus paems afficiantur ii,qui alterius caufi punien-
P rn a iudicis req ticn u « appellationem fin e caufa. c .
' 611
Adnccxti/tecnon gp tabelliones, qui iuxta probrium
C.J 4 7 .
j¿ 8
bus p a n is. C.34 8 .
369
9 P e p x n ts eorum qui opem delinquentibus tulerunt, dt
Lgens g p copio,acxplanano.c. 3 4 9 .
371
Opem quando armatus afitfiens tn h jfi dicatur, c. 330 .
57*
Confilium malum delinquenti prxbens, qua p e n a pm\
matwr¿diligenteraperuur.C.3JI.
373
M andant perpetran dxLclum quando g p qua pcena
munus recuftn:patrociniumprrxilare, g p tnslrnmenu reapercyquapana mulclan 'd: beant,expia-
6li
natum.c.369.
P x n a qua afficiatur noranus non firuans apud fip r o tocollnm, gp cum debitas folemmtatestnstrumen \
ttsinfirerewmtnr.c.qjo.
6 iz
Continentiam caujx eiiuidens¿juapoenapleclatur, gp
quando eam diu.dere hccaixnarraium.c.3 7 1 . 613
lixrefu j inuram quomodofitfacienda,diligenter expLnotum.c.37 z .
* iy
Hxrettco meammean m y:am reuer/0 paratur, gp
mani, y e l municipali certa pcena non a , f i d folum
* 173 6 16
P<m am hxreju quido gp quam qun m ereatur, c.yj^.
M anda: um Pnncipm , fe » tyranni, m a gslra tm , do$
358
pumarnr.c.qqt373
Mandans debclnm qua poma pu m atur.fi y e l ture com
mandatario efl tmdtclt, laxe g p diligenter expbcatUM .C.jfp.
J\
377
—
610
j^ 8
hat.nnorum receptatores quando puniamur, g p qui­
u
- alicui nocuerunt.c. 3 6 6 .
Fibus criminofus a patre prxfentatus qua plectatur
pcena, g p econtra cum Patrem filiu s prxftntat.
g p p a tr u , an exen f i t delinquentes foeditas,
fir u e s , g p fibas a portus debeh, late g p éiigen tcr
r xt Lanatum.c. 33 4.
Confi‘ m e m e » quando tin d detegere deb en t, g p
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
*
c.3 65.
6 10
Pcena circulatorum ,quorum tn fo ro producte b e ih x
j67
f beant w .c .3 4 3 .
Tacna f im i imunantls alterum x . 3 4 6 .
‘
de perna excedentis moderatam castigationem.
C.36+.
60$
Pana non obtemperantium mandatis Principum qux.
Poena qux f it cn m inojt/jn i fp e prom ijfx im punitatis
dciicium con jejj'ts e ji.c .3 6 —.
pu
tu rtgp tnibt plura infignium ciuiixtum fia tu ta e x -
j
S89
quando dicaiur reuerfus incontinenti, declaratur.
6 ,7
B l a f f herma quidfir ,
gpquid mtlabcho , gp qmbm
p a n u blmphemi p ¡edantur , p l e n a m i mu exjitea-
375
***-*6 ii
Imagtnei jaIuntomty *l finelormm fiedas gpfparcxi,
■r.r.576.
6 :1
|
%
¡Tí eat dex loratam .c .r ~ 8 .
6Z4
lado : ( y emhe
qm d tu hos f t » n udmm ejfe dtxerct va jm t ie g bm P la te a .4 0 0 .
064
P o n a e n e frt a p t m ercantes tm m aa itaxa fa n fio m fu h o r u m ,(p p Medrearram, C P * * conceffa tm m uattai V o c to n b m jte e n a r o s e d p r x h e d tx x -JJ9 - 6 1 5
CENTVRIy£ QVINT2B
? * m *q m a f i t m e ta fi m a t a ,q m iegem y e l p r a ce p ti,
y e h o a f i lq , a e l rrb a n n a tu c o n t é * * * .c . 3 S 0 . 6 1 7
A R G V M
E N T A.
&te ¡bomxtm crtm e* qnod, m d e momea j u m p e r t t :
qsubm cafibm loemm hobeot é b g e a t t j'tudio e x p la m 4 t*m .c.)8 i.
otamonom corruptam yendens qua p < n a fe rte n d m
fit .c .) 2 z .
.
Im qosiorcs qua m ulílaatar p m a .c.^ 8 ).
6)O
P arma qua f it tn eos,qut coemptam annonam fitpprt(j
munt ,y t cartm eam yen d an t. (pp T ha te tu M tle v
fijfa clu m eg reg H m x.fi 1 .
a i m b n * C p fm o m e teres & fenthowes norte <37
quam detetlabde f i t hoc crtme*¿amorum ^Am:to­
rum loca nonnuiia lUusiratajc.40 1.
666
hon ores non debaos ambientes perno tudtcm arbitrio
p u n m ^ x lege V'tfceUia.^y de ture aureorum a n u iorum abqua egregia annotata.c. 4 c Z.
662
D c paena c lee ti ante confirmationem am. m >sc a. tm u iilra ntv.c.40 3 .
6 )O
Ptena qma f it tn ja d a *tes ( y ffimrcames ahqnem . c.
38 4 « 5*
Parra q u e f i t contra rum j e n res aggeres X t b ( y P a d i .
C.38 6.
6 )\
Sepulchrormm ytolatores qw bu* f t n a n t u r poenas , {pp
,m bt quam laudabile fu e r it apud legem antiquam
V n a su m ^ fia d G r a to s ( y F ornamos m ortuos f t p ultura donare. <.3 8 7 .
6 )1
Sons/egrorum ptena q n a .c .)8 8 .
6 )4
S a c r . l g q u a fa en a p le¿la m u r.q p ra fertim , qm t n r g -
9
. nes L>*odtCMta* y io ia n t.c .)Ó -
6) J
Jmceudium cn im culpa ( y J a c i o com m tfjum credatur.
Jacrqfan. Iam t.*chartitiameuom mnt.c.4 0 ) . 6 6 9
P o n a cierta qui ante dormitionem mtjjam celebramt,
c~ 4o6.
670
Ptena qua pmetta f i t tn clericum fep tm tn die umfi
¡am cele crantem .c.4 0 7 .
670
Ptena qua f it janato tn jacerdotem fin e debita jc ltn mtotibm mifjam ccu brantcm.c.4 0 8 .
6 7O
Paenajac erdoímyjut mijjam t ele orando abqwd ja n g a
n u m terram effum tn a . 4 0 9 .
670
Ptena cierra matuus diLgcm er cui lodsentu fu ra m H a­
q u a p a n a tu r e c a fa r e * je n e s td m fin i n c e n d ia n *
cha n . tiam ,ai « i« w rever cúter cam dejcrxntu tn-
• 00 lcu cm ,(y latam culpam , ( y qua cum dolo tu­
ce» dium im m ifit ¿qotd tu r e Lanoano ¿ 7 f a v i e n tiabyU ue ( y lu cu xnter e x f lanatum.1 . jyO . 6 )8
firm o.C.4 19 .
671
Ptena cler.u p ro xen eta ¿ 7 m edialoru cStraclunm il-
1
P n tttm im jacrameutales hodst ejfe facerJatthm ars ^ t r a r t a a .) 9 t.
initurum .c. 4 ! J.
471
Ptena eleniorum qut mactUnm r e i tabernam e x e r ­
cent.1 .4 .x .
671
1cierta renal o r u C 7 q n tn lo yenart liccat , (pp
car non ucnan fed ¡ ‘fia n pcrm ifjum f i t Ckcnua,
<4*
Ptmss qmbm q irciautw* cierta , qm habrtum clertca^ m jfier**M :(¡y a n tu Itccat coamam < y barbam
9
•
n u er .rt.tX f ü c a tu m a .) z .
Z
quib tu ¡um h g b m contra hos jómameaut
l
p la to ,\ ’»ma Pum pntm , k n i r . i a b .* . Cafar, ac
.
d q u o r n t m L tC a a w e s .c .y s ) .
644
V e » fu b U a .d e y tfm u r ta < y qmauda « n m
y
y fm m terdidm J n , Im m m ta ( y ac*amata exp ia -
94
n a íto .c .i
647
“ T e s ta n tm r e x e a s , y el te tia m e V a m fr tm conai t-m
II »>r»ri. T— f
J
harrarua facer* . f l f r l l l
p n m affiesM w r& qm tm Jn. * * * * * J*n + » t x p ia
• ' mnum. .& J.
_
«55
P n u a t e r » f m q a r t * e x p o n * a f - a f * C P • * & * * * cJT
f u f i t i a r tm * fim yafaM tpm cLum xm rx- j * 4 . é j 7
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
C.41j.
642
* Termtuoeum um tm es,qm Om m m klenturpn m . < y
%
c 69
L b n eta tu p<ena que ^máxime tn clcn cu.c. 4 0 4. 6 6 9
Ptena L lertcorum ( 7 Epifcoporum/jut ob ebrietatem
671
Confifitom cm ftcrom cn takm detegens qma poma fiei.
nendm f it .c .4 I 4 .
6 JX
le n a depofiu* ( y drgrmdtnto^ptaa lattm exam hora
nones recle offeLam apm mdo C7 fnom o do fie n fo
k a t,< y de mmátp uta tarum dijfirem aa CP
«74
INDEX.
Concubmanonsm p u n o tam e x iure P o n tifico qaom
CoQ reo,^ y que obm coucubme, ( y qu atio f e r -
B e b g n fi bous qnom id* — tíjer io q u era n tu r: <£•
qmd oCjCruasdam, cúmxb yito st o b u im o u a iie-
a n ffx .c .q i8 .
¿8 z
afdn lten a mre u au rob gentium ( y Ciudi pm nn:<y
de yxrqspoenu ta u iure cimlt quar. Ppnapcio, o *
n n m tr a a fa fia c u le r .te T p e r tr o c la jm .c .^ 6 .7 1 7
P x namonacht fed itu .fi, & tratqmiht a * perturbs-
diurno n u s de confi fin a tu .c .^ 1 9 .
684
V x cruzase maritorum Pluralitatem improban lege
antiqua dium ajege euangelia Naturali, Qiudi c y
Pont ficis: ^ y nubi de poena eorum qui duas t u o
tempore tx o r e s ducuat, y ei duos tzros habent.
C.4ZQ.
689
R e lg o n e m defere re quando quis omnino p o fiit: ( y
quando ad laxiorem, parem , t e l arfliorem tre li­
forw^.457.
7 l%
D e puma eorum qm a tjx d iu n t índices delegaos, ne
fuam exerceant ¡u n fbchon cm , non indibgenter
tra C lxt*m .c.+ }8 .
T 1*
E xceptionem r a m dtcaU d iudice y e i ecck fia sltco ,
y e i ficn la n n o n e ffi retf(‘ cn d a m ,(y de revaentss
pcena c .439.
■ ;
7-* i
D e rem ifizane penfion» quo fie n debet tnqutuno imp e
dito m i conduela domo ad yfitm á f i delim atum .
ceat,dilucide Cy' copioseexplicatum .c.Ofii. 6 9 7
E t quomodo cognojcatur cau,a,ob quam domus co-
Clcñcas feculares ( y presbyteros curam animarum
duclafiut.c.44.0.
~l
Quando ccnjeantur bona flata ( y inueda tn domum
ab inquilino , yt propenfione donsusfim hypotl.e
gerentes poffe regularem rcbgoncm ingredi, c.
411.
699
Epifcopum non poffe ecclefia fua rehcla, t e l religo nem mgrtd', t e l ad aliam fin e iufia caufa tranfire,
diligenter traclatum-c. 4 Z }.
700
Epifeopi munus tn prodicattoiubut et y ifitaio m b u s,
(jy dc p a nu nejhgcnns fuum hoc munus proflare.
C .424.
701
Eruditos o f f i ecclcftjs proficiendos, qui breras fiir e ,
¿ y nejare dicantur , qua eruditione ejfe debeant
Pont fice s, Ca r ¿males, Eptfiopi,
rchidisconi, Sa­
cerdotesyte exteri clerici injertares, fumma dihgcn
t u traflatum .c.q.iq.
70Z
Prudentes effe el:?endos ad fieros ordines: { y de pru ­
dentia aliqua enarrantur.c .^ z ó -
70 j
Experientiam requirt tn promotu adecclefiafltcos ordincs.^y prefcrtim tn qs qm a lqsp r e fin í, ( y quo
quit tempore ad ordines fieros promoneatur, c.
4i 7-
7°6
D e paira* Epifioporum qui indignos promonent y 0r
7
cata¿xplaiutum .c.+ql.
7 ZÍ
Quando Jocio beem dumum communem locare dibg ea cr ex plana u m .c.qq x.
7¿> £
Cabellos ¿ y yechgiba plus debito exigens qua pcena - j "
fit fen en d u sx.^ 4 1.
7 -4
D cpxn a recufin t u ( y male exequentts teftsmentu.ni
breut* explanatio.c.4 4 4 .
7¿ J
D epxna temere appellantium ajentent :js:{y quando
temere quu appeUajfe dicitur explicatur, c. 44J' Z*
D e Tem pore profiquende appellationis, ( y fata liu m
prorogatione breuu en arrot:o.c.qq.6.
Quibus tn cafibus poena pecuniaria in corporalem com
m uíanpcjs’i t dilucido e x p h c a io .C .4 + 7 .
727
D epsena contudi dc debele p e r excep tio n em , c . 448.
,
- '
Q~a pcena ferien di fin t ilb debnqiientes m quos x,on
cadit pauta ordinario dilucide e x p lic a um . c.445).
7 zS
¿m anto . 4 Í 8 .
7°7 ■
Qjubu* afficiantur panas cierta, qui horas canonicas D e tempore tongruo quo excom m um caus ire f ofiit
R ornan , »r abfoloaur ob excom m uaicaiouc A
non d icn n t.c.4 19 . .
708
Summo P o n n fL e.c.qf o .
-« 5
D e Parna cierta confent tentu m iudicem Lucum, c.
4J0.
709
D e paena d e n a Raptifiniu oho m loco qnJm tn Jotro
f o n t e .c .^ i .
709
.Ecclefia quando e x fiufiepto mutuo a Prolato alíenm e
cius administratore teneatur: ¿ y quando creditor
probare habeat pecuniam cjje yerfam m ecclefia
-»t¡Ltatem,dihgens explanatto.c.q;z.
70 9
D e men a ecclefia quando cenfeantnr cjficl» bona tn
Jeub: m ,icictn p b yteu fim ccnccjja, ( y o d tpfam
calefia m ratería,dégenter exq bcatur.C .4$$. 715
Quando excom m unica0 communicare L e t a ,
nccefittos tx c u fit a d e b tb x c .^ i.
^uo
D e pcena tuebas Jcculans recnfintu proflare brachiis^
jexuiare iudici ecd efia sh co ,b reu u exp bcotio. c . 9
4 Í 1*
-» 2
D e d en u ntia ¡orné m ovjbmnmdn pro contrahendum *
tn m a rqs, < y aba nounmlU cu hu explanantur, c .
45 J*
-;x
Parentibus ( y a f.m b m quando fid es adhibeatur
p er tm pedm em o m a n m on q.c.4 J4.
Quomodo Prolatus domare pofiit bena ecclefia m re­
Jusiacanjo qua f in t , » f * fponfsbbm recedi p o f ia l
mane nu tornem benefia orum. ( y c e patre legante
f f* r ¡o iL m e o to r m m c a u fi.c .m .
-\ 6
Quando tp f it f m s excedere dicatur mmdwm comslt-
fum m azim , f id dslnade exp la n a n m . c . ^ f . 7 5 1 i
D e y x o rtq u o ytrum leprojum mm p o tefi defixere-.
•ucudoprxUmm jcTuonusMuumjfij-oeex eo ytmere
f^ fi a x -4 IJ*
_ 7J7
«- ^
'
.
7JJ
SequtSO ríqrñéu O orarcpufia e x p b c a m .c .^ j. 7 ^
( y de yero, q u ié n ob y x o re a tx ffi non deber.
45
C o n tb em
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
IN
Canabam f ~ a c d r l W
'M rw rr^ r j - m f a u b m -
fia tfifp ta o n m c a f u f t f i a , édmetás pertraflarur.
45 ®*
c*
^
734
f * 7/ <T f i no* p o ffa m ta b q xlfie r r e , mee cesam
De
} ejfnm tperartrpejham perfim am x. 4 59 .
7J9
Quamde m a x r yelanm matemm* dotem constituere
tznearurf bt.n rptm e ¿explanat rm .c. 4 6 z .
741
D e pretejlstisme mcttmtmna qus d citor mterpeUstmr
* d fibreuMmu egregia ¿ ijfu ta tte x .4 6 1.
74 2
D e p i m frangentium , y e l impedientium aqnadnflm :g p co*sh tm n o M exhoUm irt. de nepa», exp b -
entn.r
462.
743
D e mmhijJtti utnriontam f i r m e , g p d e indicit arbttrte/quod circa ca yerfirm .c. 463.
744
Q a a # o <2r <jW>ordine drjirstnr iuramentum neceffi
num m caufa capttabbus.c.464.
745
7 V r u w t o clericorum regvlnnnm, y t f r edi cent y er
Tem cm ñangesha<pax 3 sacbum yeTÍet.c~q?o. 7 6 1
Quamde pater yiíitaxs fibsem zn C jm 1 tfim e i y .en. em
p a fbtibt adebtTortbmt m tm y ocan , brean exmr-
741
WWC. 481D e a ccn fim e g p ec ademte ardore ytndtSlc. c. 4 8 2 .
761
D e -otua tranfiendewmm muros curtatu, y d amfireutrum ab eu Lpm iesx^ 83.
*
74
Quando danancztion: Enxmgeitca locm f i t adserfm
eum , qm fintem iam ebtznua tmuslam. c. 4 8 4 .
762
D epofittontbm uegatinu admittenda y e l rem ten és.
c.4 8y.
T
7 tf,
Quando eodem in loce effecenfiam ur teftator g p tefies/bm teftaiK eniiom celcbratur.c.486.
763
Teihmomum ferre cuando cogi qm» p o fiit.c. 4 8 7 .
7*3
bvm D a , g p audiant ju r a t comfifixonet tn ecclefm fic u ltn r j» r len e orum, g p numero medicorum,
D e parna yendentts lurfibSUouem g p fis fle r u m cor-
g p curatorum operts in y riib tsf.c.4 6 3 .
D e comm-jKi loquendi y fii, gpeae*probationeexp ia-.
746
D e Termino adprobandum domiat ■inter j e de dtredo
p o m x .4 8 8 .
M R o.c.489.
76J
784
dominio contendentibus.e.466.
747
Quando au» officium ¿enem yel¡acnuam ob tempo­
A fp eü a tio ab interlocuturus quando g p qna de eoof i
recipiat wr.c.4 9 0 .
764
ris curjum am tfijft dicatur, breu» explanatio, c.
4 «7 -
747
D e postume proten to qus boo rumpit teftam eutum ,
(umtbco decepi t.c. 491.
764
conditionem ,gphis fim ib a fx cere.t.^ 6 8 .
747
D e tm perfifl» prtbattom bm t» caufis capttaLbmco» 1 —
tuMgcndu.c.4 9 1 .
764 I
D e loco m quo quis tenetur reddere rationes, im plere
X V y x o re g p legatario, quando m antum , y e l here­
dem peregrinantesfcqw t em antur.c. 4 6 9 .
748
T ro lla tu t quando arguat g p demonfhret contradas
Ju b ficn ti maturam dilucida exf lica u o .c.4 7 0 . 7 4 8
D e pa na ilb m tum s cau fi ju it p erj erratum dcU flum
!
DEX.
g p f i t f f i n c* mandassem X .4 7 U
750
9 D uabm f bm bnfueprafm m ptnntbm quarum yna abe
n p ra fira tu rx . 4 7 *•
7J O
9 T ciltm on o tlk w ,q m tura fua a lten c tfitt quanta aJhi
beatur f despro ip fi cefisem ano.t . 4 - 3.
73*
Quando fia m y e l t ernorum y e l cutmmu probet pro
Quando debiti confi grsutor altera ceufiatur, gp tn
quam caUjomfacL folntto cadat.c.493
76J
Quando adnocatm ecclefia teneatur cam defindere
p o m .u ex p o fitn m x.4 9 4 .
7 66
D e fiuuificatiome dieiionu iu . r.49J.
767
D e / ifu fiia iio n c yerbt V olo,g p yerbe A o lo ,g p non
~ucio/njlcmi enuMiiatine y e l dijp-ojuiue, dihgcas
g p iucuxntaexpianm io.c.4 9 0 .
7 6$
D e Epcfiopatumm q / fa rocl tabum tuter f i dttlantia .c.4 9 7.
772
Quando mqm dare y el fu e r e abqmd tenetur y e lJ h fia o > ei ( ontra ficiu p s dibgenter explanatum . c .
pmlattone y el tejlatons ycluntate, x / leg» dijpo# *
fittome, yelpracepto, ant fin t entia m aicu,Jacere
'IT e fte t de audi:» a u d tm , g p de propno anditm quanpotsttffi gp debuijje d tx iu r , y t pxnam memrrat,
Í*
do fid em Jdatamt d th g ra texp la m a iio .t.+ jq . 7 5 8
dibrentertraclatmm. f .498'.
77J
D e n e minatione tudiciam , g p a m effiebm abqua. c.
Quamfi gpqm bm ex caufu rem teneatur edere rationes g p tntlrumcuia ac ion t -4 V9.
777
*_
D e tempore quod d e flo Jiatuttur ad comfemttauidnm Dtfiifmbum m tm yocan mompoffi fime 1 t m* pracetkcitom ad aeihtuendum ab Lptfcopo prefiutaf torum, g p im tt dc tbjt ij u, 1ro m erga prmceptot u m a P s t r o n n x .^ J J .
760
res beneuokutia
grstam bm c-t.joo.
778
tleru nm diu a fuo etckfia uoa poffit obeffi. e. 4 7 8 .
74
47
753
759
760
D e ¡ effifitome recuperanda a reo/m eb contumoucxam
abuza a n ó t e fie t.c . 4 7 9 .
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
760
Finis ¿rJHrr.enurum hbrtfecundi
de ^A rburjnjs indicum.
V
il
.:
:.
1i I *
*'
.7? > . * ■ ■
»*
V J 1.-1.'
*& v » ; '
M
•* r. -T.r. ,T C :‘v ." - :;-is r í'.
3^-str
-
.
>¿
i
r—
-;5 *
V
l4 * * ^
1
¿ >y*
'*
a
■*. NMRt.W' ‘
35-'-
« iT W s a tS
.'.
-■ "
.1 :
•
V
^
•';-••••■ '-•*.•• > ' '
T¡y
« £ -; S : i
--- r.
i
f ’’
.«& •: -. - ’ rC »'*•«•
...
, ■ •*
i i
-
' - r»-- ' ttS .ix.J -
\.\"V •• IV '
•*
.’ .
*
'■ -'1
v* a
. O. - . i -
-5
J
il.
■ s'l
*■ <.»* ' .J*l r . .\T?
M ÉÉ
. .i: -
TN>
. »v->
í
>
■• v ■ ‘ •
-* * V n *
, -
rx
J>
'4 Kk-Á
JL
f
S4iR *¿ Ai
t
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
•
' , -
IACOBI
MENOCHII
IV R I S C O N S V L T I
E D O Q JV E N T
de
1SS
I M L
arbitrariis
ivdicvm
L ib er primus.
s r m M
¿4
R. i r m .
Iudici' errbixrtepeuce effe relsufarnde.
Leecm fcn p tem de emetikut nem ejfe.
jirh itn e uidicuytpte cemmeffe.
L e ftm diffinire nen ptrmijfe.rpte ex feiie eutnmxt.
ludtcu Mrtuno cemmtffe effe^ue cerrefub rejuU cUm
di nen peffuni.
Judicem w ru m henum ejfe epenert.
l'tr tc i m .jute.
Hem e ciutíiá f * u .
->
ludieé e vere bemo nen defierre ju b u rfm It.Care fiam .
L f t d f i v n im .f. P ra e r Mir.fi.de t nutria , ne ut fenfu
e x pe nuter.
Dtuifio efenr.
O rdinem effe i
DmtJtenu v ir tm ^ u e .
P R O OE M I V M
R I S T O T E L E S Penpateti
c^rAC omnis deniq, ptulolophif
ptinccps.Rhctoncotum primu
Wnptum {ebqaiaüas leges o pturé cor.fhtutai efle, qux in
ommbuiqoi modere potTunt
catibus ú n .itf funt: qux que
, quam IpiucilTimi radat u arbitrio rrLiquerunt,quo
num, vt ide.m Polit.j cap.vit.authot cftjqui legem
tmpctarciubet.it Dciuu ic leges rabet imperare,
qui veto h/smiocm.be(!uiaax<iiiiagit.cum vrriiqac
corntnuiui cupiditas &: ira^nagaftxacut ope».nos aboqut «uit pcrucrrat-Eft autem Icxracnv aAcdhi dc
i appetentia cat ens.Verjm.auia * omnia lege era»,
prehendi non potocrik jcC kt ft :>um r f t i ni pru­
denti illius ludicso multa commiffa Iunt. Quod Sc
diurnus iSc Plato libro nono de legibotjm re®»,
tus c& C tuque enim facile c® físgala horaúsodi
j redé comprehendere, rtrum esde'-icér qstts f vulncraucm. an noe»,qt»etn. qua us patre, quo pado.
H xc lingula inoumnabilu peoc iunt. e .~ier le
r r a m t dificroanHxc autem radsao eunda. vel
sshil horum «r'mnrertjéd m ir a a . paruaque om­
nia lege determinare, im poluuk en. Pbtom prrctpton li p c M iu m » O a p c k s ArdLxde» tubk3.pSt.duis Rhcroococs pruno ia hxc vexha ka.
cutus eft. Id verofi^oe fWhun.an n e s : foraram se
fit aq ttixjei ¿■rahciniom a f a y l d M y t a t t e »
:omautn nccc£c cibrqm hxr s«Sa tacase a
iz¿zt ersnat H i a
5
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
á Iuliano in l.non potfuntJfLde legibJcnpTum c &:
non potoifTc omnia lepe comprehendi, qu* entra
ratione tieri potuit.vt ca.qux f in fado con^ lUr-r»
& q u x ob magnam r an cratera commode d»*Eniri
non pofTant^s lege conáncanrur’ id quod recte ad­
monuit Fnncifcos Duarenus in Lin adbotubus , >n
verbo licuit, ff. de tuteiat. quibus accedit, quod h
Baldo ac la cob o Bduifio.refcrentc Thoraa Parpaj lea m L t.nu.45 .fTloLmatnmo.fcnprum eA-^f nidi­
a s arbitrio illa rebnqui,qux cena Iub regula claodi non poflant.hinc fet.vt iudex iure ac merito leA gis auxilió ab Eguinario Barone de diaidun Sc in­
di uiduis cap 4. nume. 11. appelletur. N ec radicem
illum nos ctlc imelbgimus.qui, tanquam bcllua,
g lenlu.Sc cupiditarc ducitur : fed q m .v ff vir bo atu
cft.quemidrr.od um Venalem* nofter ait inLconunuus.fxum ita.de verborum obiigauta, qux pro­
pria ru i boni,quxqoc legibus conicntanca lunt.a-
4
t.Cilm ( vt in Minoe, vid dc lege lcnbit druinus
vir bonus Deo fimths^c tac raul simas ora
niutn : quemadmodum t contrario profandi tuus
omnium vir malas.cui adAi palatur lloran] lenten­
tia lib. t.EpifloLad Quincbum.
RatoMit
?
U
n
u
t'irken m efi f urnf
Q ut Ctufeliepeerum,rui !e¿t 1jurérfue/enu* ■
Que multe m egneeut fetentur tndtce luet.
Yu um bonum hxc deceor, authore Alexandro ab
AlcxJib.6Dierum genialiom cap. i.vt vbsque lan­
eus.rbique caftusjsoneftl cultor , ptus & integer
fit.cuita oc errarum quidem rairirnum foenr . oe
dicata /itum.qui nolo modo perterritu», nolia ca
iam itate nchts fbrrunx ceda r.qui rahdexperat^iibil dscat^uhil fadar ta vita, stn fomnsa t d laode dc
di£ rutate .qui m nulla re dcbnqaar. qui nsBras ret
pcroacrat^usquc Centet firdera humam genens ua 1
muioiatain magnas raiaiaiqac tebas,vt ne num.dsaere borninem.
qui le¿om sadxsorsmqac n r t u n i^ i
tsosss Irgibraqoe tnbacam e®. d taacc
mento agir, vt qoó ad fien padit u U perperam,
«ac lacoofalte u a d a n a fic . qut fot prusudentia.
tehgsooe^de quanrursconqoe ranoae proruden
p x o c R a p i b - Sc a s t a a Ulan coefalar .legibus
t arex.ramarr ruearar .rt o ussos ameruefirener bbsdaoex.de asdomxas copsdxaicxurque enam fi ia
abqoodebaqtar^d tamen agx.v tc u a b s ofecawhn*
B t a q o t genens fardera q a t a minimum lx ia c
Mcaocb.Tom.p
A
vet<
Ia c o .M e n o c h .
emppe eam no* ©primam dicima^cn: pacciorade
fa s:.h zc flle.Et He t in bominr, noftra rrztcrnrn
arrarejizc -rui efie vix poffinr,/!dom inus iudicem
virum bonum dieimos^iim in indicando prxttare
debeatur»* a viro bono prxftari conneoit.N o n u :
latet om en loannera Cocafiom !ibr4-M;^ceilajuris
j cap. 22- adnctfns recentara oronñ’ m ícnrenriara
feripiifie, * ridicem i viro bono differre [ cui cófénfit cuiacÍ3s!ib.*.em éda.cap.i.1 cuius opinione
vere non adinnar Vcnuleiireíponlum.dJ.cótinüus.
(.cum ¿ra.de verbo, oblig. cum in meo mano Caipto codice,ac omnibus antiq oisqoos vide r; ha d e ­
nus contigit,non legarur.vt totam eam rem ad in­
dicem ant virum bontsm/ed ad indicem, id cft.ad
i ovi rum bonum nec mihi probibilis videtur ii a C o rafij confideratio + ex l.fed fi vnius.(.Prxtor ait.ff.
de miur.quáquira in ea legaturPrrtor ait, arbitra­
ra iudicis,vrique quafi viri boni.quafi Vlpianus lU
lins refponfi authoroftendere videaturjudicem e f
(e viro bono fimilem,no aure ra idem cum co.quoniam alius mihi fimfiis probarunnempi fenfiTe Vlpianuns eo cafu iudicem,non vt iudicem jed vt vi­
rum priuarum, bonum tamen, verberum modum
imponeretnon negat tamen iudicem virum bonum
efie.id quod clarius oftendit idem Vlpianus in l.c z rer*.(.i.fF.fámil.ercifcú.iudcx itaque vir bonus e ! .
Sc fi non omnis vir bonus hoc munere carens, ia .
dexfir.atqueita intelligi pofiunt noftrorum interprefa*iooes,nemp- Bartoli & aliorum in Lcórinuus.
(.cum ita.de verbor.1 obligar.in Lvir bonos, ff. iud.
£>lui.Signorol.Conij. 141 .nu m. 16 . A iexand. co n fi. t .
nume.8 lib.i.Ruin.Coniil.6 ;.nume.i.lib.4.Pans.c5fiLi68-nume.8.libro 4-& Socin.Iuni.confi.7 .nume.
f . f i c confi. 1 11 .num e.; j.libr. l.dnm vn o o rc feri11 plerum iudice virum bonú dici. Explicaturi f ita*
que plura, q u z huic ¿udici.huic viro bono cftraifU lu n t , ordine húc obieruare nobis propofuiraus,
vt priore hoc libro,multis propofiris luns queftionibusz*ponam us,quz in arbitrariis controuerfiis
diffiniendis obferu anda iudici funt.Poftcriorc verb libro, calus lUos iudicis arbitrio demandatos re|x feremus,quos haftenuv in vnum colligere potui musdic fiet,+ vt ordo,qui entium modus i Baldo in
irotrmio digefforum appcllatur.claiiora h x c ,q u z
cnbim us reddere pofiir.Ciim ex illo breuu inlurI) gat rerum omnium diuifio.f q u z folet rem claram
& apertam reddere.cap.iuper btcris.de refcnpc. Bc
pulchre, apud Accurfium in proirm . Inftuutio. j .
eadem A Ayraonem Crauettam in procem .trana­
tus de antiqu.u tnpo N cc illudctiam tacitus p c * tenbo,quod poft Philofophum icnbunt Ncgula.m
procrmio trada.Dc pignonbus^c N cm xxin proce
mio S ylu z nuptixnumc.8.ordinem efle ipGunuco
none diffiaborcm .hxc tamen quantum ooftxz fe­
rent vires,przftabimus,
Í
S V M M A T ^ ir M
2 Arbitrium rtt p ra fna di.painaaeaa figmifeart.
a Arbienmm tv f ra i atendere.
J A 'M m u m tu d u .u m arduaanumfiruificart.
r Aráttrttum uaeaüeüum me animi mdicmm i n ^ w t z r .
Q jr ^ S T IO
PRIMA
M alopbcem Efle Significatio nem huius vocis arbi*
tTium .paoas cxpocirur.
a i 1 o ex ordine primó, q u z fic figni
, fica0 0 hutas v o civ -u b u n am , fe m u ii: pbccm efle únpfir Ioun .Bapafla Pcruñknus trrua.D e axbtios h ix i. u 6 . * arb*-
tnum c** c rei propriz di.ro^.Qonem ofteacicÁin re
1 mandarxvbi g lo -C .m in d x d c -f arbitrium pco foia
voce dii ■or.m.ii iumitur m L 1. O d e ú u o ta a cL
3 ccdcJic arbirnura ■
}■pro icto indicioordinario ac4 e p itu r in Lquid enim jEpro ."ocio, - arbitrad q j o que pro iu d iuo Sc intellectu IumiturJ-quod pa.~apis-(.vlr.ffdr aqua píuuia arcen. fic hoc ia tenta
accipitur in noftra hac cracUrione.nl dicimus fuo
arbitrio iudicem rem dirhnire.hoc eft pro fuo ani­
mi lo diuo Sc intciiedu concroueruam terminare.
S y" M M A R l r M .
1 Indicandi mumm penes S t natum ah ne.
2 Equafrem a r i nem ut caufis t u d ic a n d s t Senatui a j j t
cit.C.Gracchne.
j Tnbunat a r a r v t n c a u fis d i f x t n d u Senatus a d J i d t t
A nrrlsm Cotta.
4 Indicet ahm f i r t t eligebantur.
/ P rttvirs tudxctPui Jcleüté.vtindicarent¿mprrare can/ueuiffé.
6
I n d ic e : a Rtrtbm fm m u m ^in n d e á Caj.tandem a Pra
tare ¿atas.
7 lurt '¿últontm ad Pretarts tándem tranfaram .
t P M caram indictarum cagnuta apud tjnos oltm.
f Pretare: non tudicajfefed índices dedtjfe.
ia Egusnaru Baranüjtec nan C hartnda.T R obertt A u rthantnjit expiafa interpretada.
U P retare: certu cafibm tudicaffe.
12 L.valnstjf.de tnttrragj& .& L quídam, & L Pattlm .
ff.de re 1ndjexpafitta.
/ j Ctcersnu lacm de legtkm explica:mi.
I+ Pretarts certam uuUcandt farmulam tudanbm ¿ fe
datie prafenbere/¿litas,
tf A rb tm qm ahm.
,6 A rbitri. & tudict) differentia
r / A rbitrum alum ratim rei dif/inteuda arbitnm habuttfe.
/ / Arbitrarum dua genera.
hi A rbitrum e x campnmijfajilam habere netiamm.
ja A r h itn qua ratiene indice: non dicantur.
2.t Indicare jm unw publicum efe.
22 Indican di munm prinates mandare non poffe, v t nec
magifbratntjtififpeciatim eu p e rm ifn m fit.
2} A rb ttru Cnr ahm ab:emptrandum ejfet.
24. Arbitras delegatam lunfdichanem elim baba ¡fe .
2f
Arbitnmm pra indicia fum t.
j4 Ctceranm laemi declaratur.
QJ
í
S T 1 O
S E C V N D A
Examinatur infigtus differentia arbitrij Bc indici),
fie apud quos olim fuerit iudiciorura poteftas;¿c
an olim P rzto r ludicaret,exponitur.
V A R O fecundó quid differar arbi­
trium a iudicio. có aluus repetenda res
eft . quód dilucidius qua ilionera hanc
ablolu amus.Scicndu cftupud antiquos
liios Romanos oMcruatum ac legibus conditurum
fjiffc.vT ludicandi munus penes { Senatum efiet,
cuus potenuam dura imminuere conaretur C. f
Gracchus, cqueftrcm ordinem ei adiedr, vt vna fimol 1aditarent, quod Plutarchus in vita C . Gracchiffus ver bu o i cndtcLegcs tulit populares aducr •
fas Senatus potenuam^nrcr quas vnam tubr de mdtcibusJNaas^um antea ioh Senatores ludicarcnt.
ob eamque caufam i plebe omerentur: tercentos
ex cqoeuri ordine adicoi, ques toodero Scnatori­
bos mucmt vt vna radicaicnt. his Aurchus Cocta
tTnJnnos zranj adieorffd quod Akomus m diuinaoor.c NLToLhu aaaocauit :Gracchos legem tu.t ¿'
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
m
D e A rb itr .Iu c ic . L ib e r I.
Israr.vt Equires Remaní iodicarcer: iccscaocnrac
per asaos ir iy s ii use ;a¿arria : po ca h -ío Sua
legem cuknt,nScaatorrus c fJ o ig c ja n r J c icdu
cauit per asaos ¿ccc— rnrpiirru:une AurcL-us Cce­
ra legre-. fc t, tt Senatores Sc Eqm to Romani ac
Tnóuni xrarn baná usdicenc.idcra Aicociu* :n cnarranooc erar; ocia a» Puooemaegeni tnqoii, socücrarjanj antr auccoc annos , qu:t>os trmpocibsrs
Veires a c e n to » ctt a C u n o o c /jir. AareUus Coc
ta pretor: qua communicata lunt indicia enanas
& Eqmnbus R ofainiyV Tnour.is aratas. Ea üa4 juÍb h» ordimbos | forte Id grbanror á Prxrore»
ccrjccmiti rmam tabcilams lutrragus ae iu e a u a
comuübas/p» ludicarcot. Scnarorcs o j o >vel Eq artes lili tn decanas dilbod u diíln bu aA (vt di¿m as ) foctirione feledh i Prxtotc radicare cogc5 bantor .Ex h x c f Prxtoris poteftas. vt certum illum
nurcerum, cum re» lodtaum polceoardebgeret. Sc
5
indicare troperaret . H x c folias czpbcat eruditus
Gulielmus Bodxus in poftenoriobus annotationi­
bus in Pardedlas ad titulum dc muneribus & ho •
nonbus. Carolos Sigonius vir impense doctus lib .
6 i . d e antiquo iure au ium Roman.eap. 1 8 . lcioit, |
ludncs pnrr.üm a Regibus,deinde á CofT. portre-
7 mb a Prxtonbus fuiilc datos,Acf rarfdicho, que
iudicis eft dandi rore Itas. Limpen um, in fine dc iuriidiEtione omnium iudicum,i regibus ad CofUdc i
Confubbus ad Prztorcsrranilata tui:.qui Iane mos
in priuatis folum ncgohis.non in publicis obtinuit
8
publicorum enim iudictorum cognitio.apud cer
tos índices pro tempore f ui t , vt apud Duumuiros
apud Populum apud Q uxiitorcs.quod latius eipli
j cat Sigonius in co.cap. 1 8. t Prxtor ergo iudices
bos pnuarorum ludiaorum dabat, arque ira per fc
ipfum non iudicabar. id , quod placuit Fianciko
Duareno lib.t.d<íputa.a.iniuerl.cap.j j . & in A p o­
logía aductfui Eguinanum Baronem, & in Liunfgcn tium jn principio,in verbo adbone,de pactis. Idem knprura reliquit Antonius Goucanus vir d o drus mihi aliquando perfamiliaris in l.cum qui. de
iunidicbone omruum iudicum. idem knbir loannes Coralia* m L i. jJe d cum placuillctjinmero.p.
dc o n g j u n v & in le g .i. numero j.d e lunldidhooc
omnium iu<LAc lib .; .rotfoeUajuru. cap. 18.numero
s A Franoicus Hottomanus de Magmrattbus , vbi
agit de Prxtorc *rb a n o : quibus accedo ob lUura.
Occrocus locum ad Q.frarrera.Quui' Prxtor folet
10 radicare pecuniam debetube ii f Eguinamis^juem
tlacyn reteram , locum hunc male interpretetur de
Pteiidc prouincix. luuax Sc hanc iententiam tcxt.L
vkJLdc o&c.ptxto.qusmqam Robcrtus Aut-libro.
4dcnrcnjonsxap.s)anuUigat.ptric:;in,noo potuitleteipium iudicem dare,non ar.unaduerrrnt.
Pixt acera iudicem dare cmlacBiUt^on autetaper
Cc mdit.axe,occ te iudicem dare potuiiic. Ex quinos
illud tequsnir, talum ctie abocó opinationem, «tepe
Pretores iudicare conlucuuié. qux únc cptmo foit
Eguinaxij Baronis de loiitdscfo. ne,pagina 41. Ludo
suo Charoode dc 1unid.Ac impeno o a n x A t c R obeto Auicbam
quuruta optnso vera ceros
catibus ctTcpoccS-aoo regulan tci- nara reguianerr
1 1 non indicabas f Ptrtoc, m ceras cautes norum ta­
cóte ca c ix A perto narum,rt m esxrxcxdmarasJLi.
&dc reí « m u a n o r d e cw ó w d c toco «So peoio
de tu n o t d 4 o ja .it quoque n acune.din pt, púla­
nnos Ac caula t u n u ls o a ¿.ftangacumi f lobrnna.
de artor,vt ra m a 'i.h n a c alune ocarúJLcum i)-i-acc
sasdarejLde tnn i i n b iw te tnawos. I. Acmi-
I
res ; d a t a 10 d i o b u s a b c u a c d o pva ¡L r p : E c fo e m u ia m d re u n d u m q u a m w ¿ o t t necctTc b a b e b a n t
n e c crum a b r a rc c c d c rc m c larara q u id e a i T r g u e m
p o ccra n cd c ij p r o r n e ra d ice s appcH abdntur , v t c ó 1 J n ' 1" axbttxi caccSar.tu r q u ib u s cerra ía d ic a n d i fo r ­
m a data n o n cra t , ted poterant cx b o o o & x q u o
rem diSnert, Ie cu n d u m c u iu iq o c rc!-de q u a age1 6 b a tu r,n a n ira m .í:c c tr m m | a r a d io o a rb ltjm tn Jj fforre p ro b a t lo c u s M .T uLp ro Q J R o l o o J b i v e ib is :
ab ud ert lu d 'C iu tn ^ lm d c il arb itn u m : iu d ic iu m c il
p c c u n i x c e r t x , a rb itriu m m e e r tx , ad iu d ic iu m h o c
m o d o v c n im u s ,v r to ta m lir c m ^ u t o b ein e a m us-aor
am itram u sia d a r b itr u m h o c a n im o a d im u s , v t ñ e ­
q u e n ih il, ñ e q u e tan ru m , q u a n tu m p o fr jla u im o s
c o n fe q u a m n r .e iu s reí ip la v e rb a fo r m u lx t c íb m o .
d io fu n t.Q u id ert iud»cio?afpcrum direcaum , í i m .
plex: ti P E T E R E T
H S . t3 » . d ari. h ic m ú
p la n u n fácit H S
i » . ad lib ellam fu 1 d e b e n ,
c a u fsm p erd ir. Q u i d e fl in a r fc im o / m irc , m o d e ra ­
ru m .q u a n ru m x q u iu s & m e lio s fit dari. H is c o n fia r
17 + arbitrum tonus rei habuifle arbinium Sc fáculu-
3
rcmjudiccm vero certa Prxtons formula adflnSú
foiífe in eadem ratiene Séneca lib.i-de beneficiis fori
bit in hfc verba melior videtur conditio cauix bon xlíad ludicerruquam fi ad irb mim mittarur. qma
tilia forraub indudu & cerros quos nó excedat ter­
minos pomt.huius Libera Ac ntiU» cóilncta vinculis
rcbgio eft. detrahere ahquid por eft dc aduccrc. qui
bus intcUieimus laplum elle ludotucú char rond.qus
bb. t .TenGmiLiuru csp-^.lctipturuucLiquit arbnriú
tSá iudicio nihil difierre,* Arbitrorum porro duo funt
genera,vnum corumjn quosálitieatonbut eft cópromilTum, alterum cotum, qui a Prxtotc dau tone
Illis parendum eft propter compromiílum, non cx
' tutudi tone lilis a tute rnb uta.cura ■
}lolam nóooncra habebant,vt fon bu Coraiius in l.ilbcitas. (.vk.
nume. j.de ofhJ'rxíLob quam notionem loco indi­
cam habeonu Je interdum iudices appellantur J. fi
10 tninof.5.1A c minoJe Lqui ñeque dc iud.p (^ua ra­
cione autem iudices veré Jai non poüint , Iam cx
eo intcliigimui, quod pnuatorom c jnfcnlu enbul
sunidicteo non pcúitXptiuarorom.Cjde lurihl ora
s 1 niumaud. ♦radicare cmm munus oubbcam eft L
qu ppc^c iud .Lnam quod , ad T tcod . quod Uac
a i Tmunusi priuatis concedí noc porrft,rt nec i roagiftraobus^ute eulpccsaatn fix pcimslium .1. cum
ptxtocdqm ncquc.de md.le.ex contentes 1.de *p~
I I pcL ♦Arbutu autcmjsoc c i d s ó c i b » datu paren­
9
.1
dum erar ob pextoen im p cn áA ix p c tudsccs tune
appcUsrsl * k .*b i gluun verbop eouocatn m .C .d e
iud.it m Lfi abatbino.sb* glo.idíqui latiid-togi.
14 hoc habere * usruiiscboectn delegatam docuu AL
u u a tubf^e o fic r u L s a .! t r u s t iSod G
peo Mor»naiToc booteocs pee toe xtares aoodum
tonáxarrcpcteeTunr. ttrom xotecca anaxbutszm
dsci opc ncret.cx aj ca d ttx le a mricu.x crudxus
s i S«gooiusdx-iSik istex d u m -asbunum protudi- 6 00 posurar.napssdfil-TaLf in * . o foo o scm .Q ^
qtadesn S c v e b Poo«i£ s Max. tuaclíc dicebar la
osnr.ibo» as asberasja qu buitex cuibusjhdc boca
avfctt n u A paulo poft ta arbitrio t a v ion rrn dn ii
M c s o c fiT a c c q .
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
:>
bas.tr.dt tn:--cr.c uare redtc a b q u asd o is tere foripn a a repcxirurJ^rxtocets ladscalíc «v-iaré
1 a vt la e d b gi p occft.f LTc.aac.dc lurc rroga acr.i-g .q a i
¿» A LPanbss tate re lu d a.c interp retan .olet lc-cus
1 } t C iceron is de Icgii*rs»Iuris dxfocpcaror, qui p rin ata tsdacctbudicanve rabear.P rxior cftoacd vt ca ta
q u x reste fc tn b ish ab jer:oíi-¿d ccrtu m cR J^rxro-
a
x
Ia c o b . M e n o c h .
4
xqtrrnsánd-cia h xc,que ab his indiabus traSaoanm r.bon x fidei ach on esjrc arbitrarix diclx tunt-dc
quibus cx ordine nobis dicen com cft-
1
2
S V M M
RI VM .
A l t e erbttrertJ im tttre-^mjit.
A li o n e s f ir t l, i* r u ob ectodems mrtttrmnM effiet,
¡
Arbortum tn bone fidet elsonibm c x e*r*m neture
4
tneffe.
O fictum tudtd* » k w fidet elu m tbm multum pofie.
j ASheuumfpecte%^uee.
6
CttrtJf ún ten * optmo de arbitrent* eJtontbut.
7
A t h o im rrmfiinpta^fue Jit.
/
Dujtrtni G " Beronu cpmio de arbitrant* aihontbm.
7
A cim benefidet,qu* fi'r.
/0
Jecobt Cutacy declaratio ed f .preterí*. tnfitt. de *3 .
/#
m e ti*.
lecobt Cutecti opinio de arbitrent* aUtontbm.
12
A e m tl:> F erren de arbitranti tuditum optnto.
tj
P etn Lonoti de arbtm tf achouibu* optnto.
1 4.
Iudicem ex (iu ofifictepiunmnm pojfe tn eUtombu*.
bone fidet.
I j Ciceroni* loem declttretnr.
/ 6 Formulam in bone fidet aSiontbu* non cenfiueviffepra
Jcn b i,vt in e* ferit.
1 7 Bonafidet tn tpttbu* aShombn* m extm e verfitur.
/ / ludtti d e n in bone fidet *£h*ntbnt,j*e achont* ‘ ormuL* oltm prtjcnbebeiur.
ip
Form ule eQtonum tjueli* oltm fuiffet.
2o
21
A lio n e s firiQ i turu vnde eUüe.
A th on em ex fltpuLetu Jhrtth turi* effe.
QJ/iCSTIO
TERTIA.
Arbitraria Aerio Qm e fit,ex multorum opinionibus
diffusé explicaturae inhibí de natura Sc differen­
tia a&ionum b o n x fidei Sc ftrifti iuris.
V ai R o
tertio quid fit arbitrarii a&io
in iure-Bartolus in Lhoc edi ¿io,in principio
de publica-Scripcum reliquit,farbitraria a¿rionem eife , cui officium iudicis mercenarium
deferuit propter aliquod extrinfecus accidens con­
tra naturam adrionis intcntatx.fic idem Bartolus in
I.vni.a.C.vbi conue.qui certo loco.Barto.afTcntiunc
Ial'in Lin adrionibus,numero feptimo de in lirem iu
ran.ibi Dec-numcro quartoveriiculoquandoquc.de
ibi Bologne.numero 11. 13.Sc communem teftatur
Coraliis libro q narro mifcella. iuris cap. duodecix mo numero primo,quamobré folx f acriones ftri¿b iuns ab arbitrio iudicis abhorreres arbitranx ef­
fici poffíinr. Nam , cum ob partium conuennonem
in eis nihil poffit iudex.Lquidquid aftringendx , de
verborum obligat.aduentitia aliqua caufa, vna puta
necctlana eft,qua iudici liceat prxter eam Dartmrn
conuennonem dc acrionis naturam arbitrari: veluu
in rei vendicarione,contumacia rcidn non rcihtuen
do rem ad iudias iufTum.lqui reflituerc dc rei ven­
di. Q u a ranone i Bartolo dc extern fcnptum eft,
folas ftnób iuris a¿honcs,non autem bone fidei ar-
3 bitranas effici poiTc.fans enim lui natura ■
}■ln bone
fidei adbonibus vetiatur iudicis arbitrium. cum al­
tet akcn obbgetur de eo, quod prxftari xquii efi, dc
pamb.fi a nihil diebi iit i o ' leniujn fin .d e acfioo.dc
oblig. JJn bonx 6deunfH.dc adi. fic quoque in his
bonx fides -f adhombut tantú valet iudicis oíficiú,
4 qoxntum in finSs iuris n o n u n a tu n tó s rerum cxp m n o .l y i tanrnndem^de nego, ggjl v d li in bon x h-ei aaK>nibos indios arbim am verún v o l a ­
ta as .lllod.eft ex a& ionu narara^on ex acadcatvta
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
v t ulud rorum ab ipfk acrione non a iudice oroue_
niarjd quod fuii us explicat Z3Uus.§.pretcrca^3u-r
4Jn. t.de acLVeram ab hac ipía opinione recedunt
recenliores omnes.ea rarionc prxdpua , quia hoc
5 modo in duas timrn 7 fpedes acu anes parnrur, 1b o n x fidei dc ItriCri iuns,cum tim en ccrria lo ca es,
qu? arbitraria didiur,detur,§ pr^tereadniLde actia.
AcdditjBartolum Sc eius lcquaccs male arbitrari,
hoc contingere ex accidentiarum vere ex narura ip.
fiufmet arbitrarix acrionis proucniar.d.$.prxterea,
ibi ex bono Sc xquo,lecundum cuiuiquc naturam,
2 rimare aiiis hanc im pugnat lenteoriam PetrusLo
riotus tracLDc adrionibus.Acrio.Gc.
6
Secanda fuit opin.+ Curtij Iun.in dj.in actionib.
nu.xs.achones illas arbitrarias d id ,q u xin rem lcri>tx funt,qualis efi acho,quod merus caula, Sc limies,quas is enuTicrat.Verum fallitur,quia inter ar­
bitrarias m ultx enumerantur qux in rem icriptx
non iiint,vr reiuendicano.quod certo loco,hypore7 caria dc alix,quas ftatim enumerabo.-f- acfio.D.in rc
feripta ideo dicitur fecundum coralium lib. 1. mifcclia.ca.ii.dc in ruh.ff.fi certum pera.nu. 3. quonii
verba earu-n adlionum.non in rem dirigantur, fed
in perfonam concepta lunt.veluti in acrione quod
metus caula,cuius verba adeo in rem concipiuntur
v t perfonam nullo modo tanganuid quod exi. me­
tum .§.cum autem, ff quod met. cauC is probat
cuius iane fenteria prius fuit dEmilij Ferrem.vt tela
tum eft in capitulo.vigefimo iuarum opinionum,
quod fané caput poft illius commentaria ad Inftirutiones foletimprimi.hanc tamen opinionem re­
prehendit Bologne.in rubn.ff fi certum pera.num.
17-verum non poftulat hic locus,vt hoc excutiam.
8
Tertia ergo fuit recenriornm fententia fD u a r c ni fcilicet in ca J.in aéhonibus.verf Plan.- interdum
Sc in a<ftione,de in litem iura.& Io.Corafij ibidem
Sc libr.4.mifcella.iuris cap. 11. quem vnum leuifiima ratione reprehendit Ioannes Bolognetus in d.
LinacHonibus.nu. 1 4 .verum ante Duarenum &
Corafium hxc fuit opinio Eguinarij Baro.d.§. prx­
terea. credunt ifti id io n em aliam effe bonefidci.
aliam ftn£H iu ris.aliam a rb itr a ria m .t.E ft.b o n x fid e i
a£riodn q u a iu d ici p e rm ittitu r ex b o n o Sc x q u o x ilim a re : q u e m a d m o d u m a fto ri farisfieri d ebear. $.
in b o n x fid e i in ft.de a£rio.ftri£ri iu ris,in q u ib u s iu­
d e x a p a rtiu m co n u e n tio n e re c e d e re n o n p o te ft. L
q u id q u id a ftrig e n d x .d e v e r .o b l.A r b itr a r ix v e ro in
q u ib u s q u e m a d m o d u m ac to ri fatisficri d eb ear, nó
e x fo la a c rio n is n atu ra.pen d et.fed ex in d icis arbitn o rn e c ta m e n lib e ro , q u a lis eft illa lib e ra poteftas
in b o n t fid ei aiftton ibu s , fed p o tiu s fu b qu ad am
c o n d itio n e ,n ifi is cu m q u o a g itu r,ad iu ffu m Sc iucis in te r lo c u tio n e m a & o ti fan sfaciat.vclu t] rem rcib tu a t,e x h ib e a t,lb lu a t.d .$ .p rx tc-rc a .in ft.d e aChquo
lo c o n ih il m e liu s v e l cla n u s res h x c exp licari p o tu ir.P rx te re a q u a íd am acrio n rs a rb itraria s, id eft ex
a r b itr io iu d icis p e n d e n te s a p p e lla m u s , in q u ib u s
n ifi a r b h n o iu d io s ^ u m q u o a g im u s ,a c io r i lati» 6 a a t . r e lu u rem re fH tu a t, v e l exi b e a t,v e l f o lu a r , vel
ex n o x a li caía fe ru u m d e d a t, co n d e m n a ri d ebeat.
P e n d e t e r g o a tr io ifta e x ar b itr io f c p o te fta te m dica n n s .v t fi fe m e llu o a rb itrio ^ftim auerit rem refri"
tu e n d a m ,v d alio n>odo a d o n lau sh acicn d am elle»
p a re a tq u e reu s ab fo lo a tu n fin c ó tr a ,d a m n e tu r .qua­
te ic te ilig im js .h a n c efle in te r lo c a to n a n i qaan dara
q u a m iu d e x a n te q u a m n e g o n u m difhn*ac , beo*
g o e p ro n Q n a n d o ,p r o te n ,c a m tam en in ahis n e g o ­
tiis e n a bon ^ b d e i.p n o lq u i d if iin in a i p ro fe ra t,m o i!
[
9
r
D e A rb icr.Iu d ic. Liberi.
r r o a x é c e A o a o r a c .'---r-.-a i - ~:t eft rtcrdeir
Ladosicui enaro Li».í.r«j£^s^ans cxp^-Jcrüeft
vero dr apernus iacobus Curae: as n nocís a ¿ «L y.
Prarrrraor í de acti-^íom ¡ b -ó e o n la n i - I - m
c c o d r t r a s M c o pcxcedete in itt u o in » a ib o o :bos, led cóócmAaáoae S e r es o ffico arbstnoqoc
n tuflicis-qux tene * c o c h i n s r a verbi» i j ^ r r e r e »
iefrag»t-ir,dam re eo letabatur,r rum cor.ucrnr.in,
di£ arr a n o Iu ck ’.i reus b ro & cm . At qootr.o-
do>u reus e t lo d ios irintr.o lánsúocr. li lutlusdc
dcc'araoo eoo pexeeterr-5 c daru»s p -obar-L da im
cxcepoooe-f-hxc autem a & o tt.qucd m ctxaui. Ir­
ce nnam habet m s ab «rbirno dato vfque aJ fentem m ,ante icetcr-tiam ergo arbitrarium : rtifrtrba11 rar.Quam obtcm *quaita colligm ixei illoIcr.tcnoa=arBirTatias ambones i booxfidci ex eo dirfcrrc,
quod ia bonxfidci ea natura adhonis conde nnatur
re*hn arbitratus Tero ea (olo arbitrio Ac o f i ij o ipfitis iudicis,qax (áne opinio aduerterur tcx. j.m b o nxfidci jofLdea¿ho .in quo de leg tu r: In c o r.ih dei iudiciis libera poteftas permito videtur iudici
ea bono & xqu o xthmandi & c nam potedas hxc
ita hoc in caiu a iudice pendet, vt in arbitratus,
l i Q uinta fuit f opinio /Emilij Ferren in annotauL
fi.prxterea.qui f.n b it adhor.es arbitrarias in non
diffinitis verfari,vt fi quis certo loco dare promifit,
nec locum illum is adeat, ii ue data opera,fiu e quod
alibi detinebatur occupatus nego rui obeundis rúe
vtibs a&io conceditur,vt his debitor quocunque in
loco coouenin poffit.vrrurr. quia vana lunt precia
per lingulis ciuttares Ac regiones.de quia facili* vno
in loco pccum xfub Icmonbus vfurts inuemuntur,
arbitrium ludias erit cognofcere quomodo lolocndnrajn hilque agendum iit Ve tum hoc lolum efl
exemplum athoait,qood ceno loco.nec fatis ex eo
i i n A f i m m , quomodo i extern hxc differat.
Sexta fiiit -f op nio Petn L orioti in tradl.De aflio
nibut. A diom .i i Arbitrarias adiones elfe ,qux ex
■udkit arbitrio pendent.d.f .prxtcrca inft. de 1CD0.
hoeeft.quxpericCittior.em ludicu arbitrio cono*
nenr.Lt.in fi.de alie JO-mura-CauCiad.quod m c<«
tens a&iombut contra ftaruirar ,ta quibua iudex
fecundum adoris petmoocm iudi.ate.dcnr.Lvt fud«asAcÓT).diui.d.L»lt C -ic fidetcJibcr. nec (ecundom confoenuaroded luxrx Lta dc probaiAOoc.fi.
fi minosjnft.de adbo.Lilbatas.fi ventas.li. dc offic.
Prxfid. at in arbitraria, cuamuit actor rem petat. L
jaa pnn.ft.ad cin.tamc Iudici permitia ar ex buoo
dexquo fecurdum rei naturam xftimarc qosd acto
n prxftandura l'u.d.fi.pcx:c;cajc ¿.quare rcú inter­
dum abfolott fi neque l i haberet.n e ^ue dido pof.
fidere deu ctul fi cú cacepuone.fi. al quando quod
met. canjntctducn cuam tsatom. nuacrUvcpccu
mx facienda eft co o d tn acio q u in i »aor m hbeilo
fiso complexus t I L i J a p » J U t co quad cetJoco.
Hanc opi naonem reptenenci Bolognct.ua m d .L
ia acbonibm.no. af-Pnmo^quaa r mus grncrahs eft.
nam fi ea Lonoci tec. tenti* tateLigctcm *» h h o o n
omne s arbitrarias efle«qux ex fpcoai» -aau taduCla
fuae.pcoconx acocan omnes fre.vt dc peCniao dc
ia té >cnodc fimi aes arbitrari* forent Secando reffagarur hxc opanao verbts d.£. crxtrrea. vbs adeó
«ppciLu arbacxartam.qood o d e a mandato n6 pare
•w a t ip t e s ia arterrtum hoc conlrqmrnt mdex
M ttm a tta p ta to c a M r o ^ d qaod m oria d-L 5.
*1
Q ua ex re inmitgimus quaome chft met irtex fe
actaooes b n v fideVtuch :ans, L arbun rix. cam
booxfidd 'vt amgi,atsco dicanrur.qood ic ets pexcipoc bona fides . rrterur arque cc —irarur. PcrmxrxutJi.* ludid ex bocodt xquo xftmarejrood
«flori tefthuc ndura fit.fiueO»r dominae irdceedú
necm exsde rara a p a b s dtióanc oparrct.Ied
• de eo tawtum,qcod xqerrata dc bcsxfidci coon cta .
Lfidctuffbc.fi.quxdair_ft - ar.aq » m r r 'u :n 5.ofi1* fiooroxa (cnbiz f M- T u l' M .goi rodkrs eft ftatuere.q :d quemque cuique ex bcea fide, ideft ex bo no ixq u o .rrx fta n opocTead xon fide aCro.dc obbgxJ.Tfejr.tde obiig.cux ex conten . dc m hac
tantum valet iudicis omaum quantum m ttipulanonc aperta verborum eiprcm ciquu ractundem
dc nego.geiLne: hoc cala ■
}■antiquitus icfiK ertibus formula,vt in extern i Prxtore ptxfctibeharur^cd bbcra eis iudicandi poccftu coocedrbarut
additis his vcrbis:Ex bona 6de indicato quod L aco­
ro in Topicis fignificar.ln omnib is iis mdaens finquit' in quibus ex bona fide efl additum phi imus
eft caularum vfus.quem locumjn hanc tentenuatu
annotauit C rolus Sigonius de bb.ax.18.d. antiq.
iure ciuiuro Roma.bc eft interpretaras Boetius.
uot,iam iudices in hiis ita dantur,vt non tx llr 11 iur*! ratione A fcrupuloCt verborum propnetare/cd ex bono dc xquo iudicent.de illo e n á quod
i panibus nominarim compr henfum nó cft-d.L 2.
17 in finule a¿bo .d c o b h g x r q u c ita foloro t <Uud c u m
14
2
a
q m s iu d e x d ab a -u r,cx p rim c b a tu r(v t in h is : iio n ib o s ex fide b o n a p r o o u n a a r e t.q u o d id em M .T u L ia
t .officiorum o fte n d it in hxc v e tb . .Q^Scxuola l‘útifex m u f j m m a m v im efle d ic e b a t m iis a r b itr a s
o r n m b u s jn q u ib u s ad d e re tu r ex b e n a fide.fid e iq u e
b o n x n o m e n exi (lim abar m an a re , latilTim c id q u e
18 veriárit >n tutebsdbcictatibus,fiduciis, mandans.
rebusxmpnt.vcnditisxonduCltsJccari .quibus vitx fo c ictas córinercrur.ita apud VaLMaxJib. Sxap.
1 dumde M. Porcio Catone Claudi) ac Calphutni| Lanari) arbirro clefeo agitjcgitui in hxc verba
M.Potdum Catooem indvti Catonis patrem cum
CSaudio adduxit,vt formulam daret.quid ubi oc ca
te facere oporteret et fide bcna.fbr:nula,fic S P t*
tore vt E p u u iiu s f - flioaú tu ti jnft.de a¿bo-ica 1 9 bu,*c 'nttpiebarur.Si paret Tiriom rx vfidito Scio
centum dire oportere, Caius ex bona fide coñ­
ac demnato. f Actiones autem ftn&i luns fic di -’ M
funt^uod tn tu iud ces Uberum non habeaat.vt ut
bonx fideLex booo dc xquo ftaramdi arb*n«i»:o«
que enun 1.dicare poflunt.ruii ex legw pretenpco,
t i dc ui.qtix nominanm fune in coB n i u n dc<iuciiJ.quii tiniundcmdeneg.gefLvk.C-de com*
a 1 penLvt tn -aflionecx ftipuLatu^qux cum ffnfli asm fic lege, vnica, fi. ted Ac fi non ig-ct»muv.C-d«
rei vxo K b a ib u* qux tntrt paries cocumrem
faxjrerdete non bceuLqusdauad aftringenux L fi
■a ffipnlwasfiC hrvibjoousde ver.obiHmc fspejvoee quxftsooc a io o a o . hos^qua ex prxfcnpta
Lxmu U isActbat .aodkrs ohen d ^ c t fiaffc.de
c6cra.ec» arbxxot vocati foktna. qci cabooo di m-
ab taxin habet re n a t D C a e d l u u o , L i l i t a a Sc
Coeafij
.
M c so c h T w g L f
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
*
I
*
Iacob. M e n o c h .
r - 7r.rr Krr habere.
H ñnu'Cm rafi opima de nomine actioni* a rh iira n t.
-Y *w tn x propnetae cmdefiem atur.
Q^V Í S T I O
Q J ARTA
A r b i t r a r i a m a c tio n e n o m e n p r o p r i u m n o n h a b e r e ,
lc d q u a l ita te m n o ti u s d i i u c i i . e x p o n ite .,..
V i e j o quarrc>,an-farbitrariaatiiopro­
prium fit aáibnis n - men/Er non elfc pro_= = __ prium nom cnjcd adicdiamquandam qualirarem ce.nenr om aesin Lin aétiembus, ibi Corafias^iumcro duodecimo veruculo poftrem 2, de in
litem iurand. Sc gloLin Lia b o n z fidei, dc eo quod
cerro loco, vbi Bartoára eriam Zaiius. §. prxterea,
numero rerrio.de acrion. per eam enim qualitatem
demonitrarur iudici arbitrium efle,quo paCio con­
tumacem, Sc fuam contemnentem authoritatem pu­
niat, rogatque parere icntcnriz.Sic dicimus 7 a& ionetn de Peculio. Tributoriam, Sc Exercitorii actio­
nes,per ic actiones noncíTcJcd actionum adiecrionesritaglofJ.tcrtiA $.cui congruit, dc pccul. & in 1.
fi taracn plurcs.§.primo de excrato. in §.actionura
autem , inibtut. de aciion.3 : tradunt ibi omnes. &
C o m in $.a£tiones,numero vigefimoterrio.inftit.de
acHo.quornodo autem ^ adicbho 2 vero & proprio
nomine difeernatur, docet Bald. in Lreos. numero
14.Cade accus.
Sic dicimus in f reciproca fubftirutione,quz cum
in diucrlas luas (pedes rcíóluatur,non propria fubftitutiodcd fubíufutionis adic¿tío quzdam dicitur.
Bart.& cztcri in LLucius,dc vulga.
Scribit ramen Corafius, f aliquibus rationibus
videri polle defindi,arbitrariam a¿tíonem eíle pro­
prium actionis nomen. Nam f proprietas iumitur
a fpeciali natura ,a diffinitione, Sc ab authoritate.l.
i.C .d c iure cmphy.clare Bart.in Lomncs populi.nu
mero 5 ;.d ciuft.& iur. At hic fpeciale nomen con­
currit cum authorjtate.cum paffim aerio h zc arbi­
traria ab Imperatoribus Sc iureconiultis appelletur,
in La.in princJ.j. $.vlt.Lfi hzres. L centum C ap u z,
dc co quod certo locoJLvnica.C.vbi conuc.qui cer­
to loco dare promifi J.prxrcrca. inftit.de actio. V e ­
rum rclpoden poceft.vcr,- fpecialem naturam a c i o ­
nes has arbitrarias non habere, cum, ( vt in iam ex­
plicatis quzftionibus diximus) hoc nom en,hzc in­
quam natura fuperuemat cx illo accidenri, dum il­
le debitor a iudice iulius non paret, & tamen fi na
uira propria h xc cilcM principio,vt in czteris jn efIct.Non eriam quodde authoritate dicitur, aducr
¿tu r,quandoquidem & lex actionem dc peculio co
iubnom ine appellat,3 : tamen vere adtionis nomen
non ciLacccdit, legem in adfaonum diuifionc, hanc
aibitxanam inter cztcras nó rcccnicre.quod aurem
dc diffinitione dicitur.verum non yft,cum nulquam
2 iure con fulto, vel legumlatore diffiniatur, & vbi
dilfinirctur , efler diffinitio quatenus eft accidens,
non fubftantia Sc natura.
s y A i M ¿ i r. 1 y
m
.
A rbarom a m achambm^^jua ¿ 2 ^ ;, enumerentur,
slllto/tem fuodmerui Caufi^obitxanam.
A::ia*em de dota^arfatranam
AcLom m A d
? ‘, ? 1 mmdcTrn ^ * * A . : r x n a m .
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
10
A p tio ra Vt bonorum raptara m , xrbirrariai.
n
12
A U tar, em R ei vrmhranmwir^rbttranMm.
P c m L o n er: ovtme de xcticne ret ‘vendicutionie non &
bitraruueaer 2.
/J
Actionem N oxalem , arbitrartam.
¡4. Izanms Corafi] opimo de actione noxali non arbitraria,
if
confitara.
Arbenter. rem radicum mos in indicando fuper acittn;
16
arbitraria.
Actionem noxalem,oEhortis nomen p u p i te non habere.
/7
Edctia duo tn aBtcne noxali confiderari.
iS
Erainxry Baronis.Dux.rcni C " Corafi] noua de aci 10.
tq
Actionem Aquilianam arbitrariam non effici.
ne noxxli declaran 0 explofa.
23
f . Prxterea tnjt.de altion.tn iRU verbis.velfiluat. ^vel
21
Actionem Conti fo ru m fzf ne^arotiam,arbitrariam^,.
ex noxali caula (eruum dedatdeclaratur.
22 A c r or.em Fauixnxm,!cuCxlutfixnam,arbitrariam^.
25 Actionem Paulianam ejfe arbitrariam.
24. Actionem finium re tundorumarb itran am_>.
2r
A ;-to n em Redhi^ronam, arbitrari anu,.
26 Actionem infa ctu m , ob rem alienatam caufa mutandi
iudicium arbitrariam ejfe.
27
Arbitraria actiones cur arbitraria dicta,ex Petri Lo­
noti opinione.
(V V . / E S T I O
Q^VINTA.
Actiones arbitrarix enumerantur, Sc de earum no­
minis veritate diíputatur.
V a e r o quinto,quz inter f arbitrarias
actiones enumeretur.'Tuftinia.§.prcterei
inft.de acti.aliquas reCenlet,alias adferiic
noftri interpretes in 1. in adhomb. de in
lit.iur.Pnma eft cx ordine, f adtio quod metus cau­
fa,quz cum perfonalis fir,vel ( vt aliis placer ) perfonalis in rem feripta,vere arbitraria dicitur,rr pro­
bat 1.(1 cumexceprionc.$.i.¿c §.inhac,& §. quarcnus.ffiquod metus caufznam fi rem per vim abla­
tam is,cum quo agitur,ad iudicis arbitrium nó re­
dituar, quadrupli pernam fubftinebittquod fi rcftitucrir.eam condemnationem cuicabit.hoc non cuenit in his,quz certam in quadruplum condemna­
tionem habcnt.in quibus liue is rcftituat,iiuc non,
ad quadruplum condcnatur,vt in aitionc fiirri manitefti.vcl bonorum raptorum.§.itcm adtio, inft. de
a¿rio.nam etiam reftituendo , ptrnam non cuitat.L
p en.ff.vi.bono.rap.Lqui ca mente , dc furtis, cuius
rei eft ratio,quia nó arbitraria,led cena indidta per­
na cft.iraha.ic actionem arbicranam elle docuit Eguinanus.d.$.prztcrca.Corafius d.Lin actionibus,
nume. 1 $.& ante eum ibi Duarejn verbo Plane in­
terdum &cúm m o arbitraria eriam eft,cum nomine
(erui,qui metum adhibuit,noxaliter intentatur iu­
dicium l.quod diximus.$. 1 .ff quod metus, cauil &
Lud.Charond.hb. j.verifsimi Liuris cap.^ad finem
hoc confit mar.
Secunda actio -f arbirraria eft illa de dolo(quam
Cicero in ;.deNarura Deorum,euerriculum om ­
nium malinarum appellat ) h xc aduerfus eum da­
tur,qui per dolum ab altero rem confecucus eft.
N am li is iudicis arbitrio non rcirituataequetur eo­
dem natio quanti ea res crirdnfhmiaque notabitur.
Lnon debet,3: Larbitno.ifldc d o lo n i reró ante c ó demnanonem rcftiruat,p^nl euiracJra Baro, Duarenus Sc Corafius loosiam errans.quod procedere,
eo caiu etiam intcCiginrns^nm nomine lera orum,
q ai d o lu m cofnmi'eTunr,r.oiahrer agarurJ.fi oleó.
S pc.flc Lfi qm$ affixmaucnt. j .p c .id c dolo. H o c r*
D e A rb itr.Iu d ic . L ib. I.
*
.
'
j
■nes arbitri-m eo caín ce Tac, caro errrga eft m »
rttirci w r ^ á o q n n ¿eri.cs d d o nulo
¡efundes frac pertrdc rnoc r e s , i p e d adora
ntcirtqeoanus co cjen u u ru nzJLL xrhcxno.
j a fi.dc dolo.
T o t a adro arboraria * eft íBa-qua ad exhíbe­
lo » agrniasJLj.jjbidcmjEad exhibexLd_ff-Prxtecaffi ergo quis rea» eahrbeodara occnha
, có
icnsnabnur coanr: iJ o n s inreicft^odKis arbirria.
AH;r.¡.J.ík¿ Lf«H aroi.(.i!ud e tk iF Í t n íi n h i
jc x jn ó co o d cn n ib im ^ c 8 aro.Duarcncs fic C o rafiasquos iam a rama.
Quarta arbitraria-?- eftaOioJ>e co «nrod cetro
locoqua
confrqoamnr m loco.ouod ibi
íokii promi tiam fr’ t l u n pnnc-L *.A.vKfic Lfi hercs.ftdc eo ijaod ceno locoi . m i a . C . *bi coñac.
(|oi arJo d ap ro J <J’rctf rti h ib a enim ladea fa­
cultatem xftnxsandi quáti a&ons íntercft.L vfeoydc
eo qood errto loco.habet Se poteftatem abfo!uendi dcbirorrni.cxada ah eo cautione de foluendo.1.
quód fi Ephcfi.Sr.mterdum.de eo quod cetro loco,
ira Egtiinarius Baro.Corafius fic Duarrnns f verúm
iCTihit ludo charord.Hb. t.vcnfimiLion» cap.4.feri­
bit hanc adionem non dircCiam Sed vtírtn fbre.fic
inquit nó elle bon$fidei,fií fi multa ea xquo fie bo­
no habrat]?nó femper tamc iudicis atbirná v natnr.fed filet interdum vt eo cafu cum mora iam
contralla eft,vc!ítque ad or. qui íiia forte inte relié
pntat.non amplius loco conuenro pecuniam folui,
cx-criri diredó poterit ad id,quod fua tntercft, pe­
cuniam deftinato loco ¿oluram non cffe.runc nul­
lo arbitrio iudicis prxccdcnre.rcus qtianri adons
inicrfuerir.daninahHur.dJ.fi hxrcs.l.in bor.cti *eij.
j. J.vludc eo quod ceno loco fie qnamqttxm hoc
cafu non prxccdat illud iudicis arbrtnnm, non ra­
meo defintt ftu natura eíle arbitrariaxúm ex acci­
denti Se nccefsitatc quadam hoc contn>gat.L arbi­
trio j.» jn fi.de dolo,
Quinta eft adío aibitraria f in rem.qnx dieitur
Publkianaui J.ptxtcreáanft.dc acti .per hanc cmrn
petimus quod cx iufta caula i non domino acquiiiuimus.fic quia medio tempore aruillum nondum
tfu crptmusj. 1 ñ de pubhcia.in tcm adío, lubct
ergo in hac aduane iudex letn reftnui adoruqnx
£ rcAit uatut .ahloluetut reas L tk. f . 6 i locero, ft.
qux tn fraudem . rcd.Si m i non rcftituatur,mana
militan quemadmodum in reí vendí- atione.res ab
eo auferetur J¡ ' ero dolo polTdcrr dcficrif, (conc­
l u í grauii illa condemnatu
iam m htem ador
iniauctit.i¡.qaastü:tH|ue índex xft>mauctit.fit ut in
reí vendicanooc.LqtH rtftriuere^ic reí vcadJe ti emrn huius arbitrij nula peorfos merino hst m ira¿tatú puhlscaanx.noa carnea dubttandam eft, qota
talcm inflara uueiucnue o p a te n ^ u m qnitn ni
okarur lodcx hberam illam poteftatem x tmnwíi,
qoartn adons ínter fit d.( .rrrtetcidc acbo. Nara
m PublAiana ,ea etcmao: fta a n fichen* qux ta
tet vendKanoue conftiruca luctXeom qua J-Jcd fic
Lprgooeis (Fde pegoo m -r s r :. n n m ¿ ; o : k R m J x m leftWucte, de ra m d q t cd fi doio ¿ t f e poiEderr,«el arabapbc* deiniént r r t t t t i t a
nwferisxasn condesr«abitarxtion n lircxn ab ariocc retarum fiacrit U f a a c w . L a t c c é c a s o c e .
ftde p g a o ja t d t n M o tn oaunbw a t b m o :u uCB tutu uiandome hac m t f t a occafioce ir. ¡ c a c íasn ¡ Jtn n fin d ír « o v .< Tlt.de in hrctr.: era.
Sqentaatwtim*iftiocieArari5a,Renm
8
amoezrnm.qur flrscb ruéis t l i a á m r i a v ie adío.
H rc ergo contra vaovem res u n im coentt ai agí
^o4<t^xírrrtirq-oe iudex ocann furxílet »ir.r. i¿ reta
amora rrlbtuat m aber.fi cú dos.* joalierJi.reTti.-Tt
irro x q n c ña ciar, fenpeum re liqait Pctxus Lorio
ras rrada_adionnm A rcm -f?.
9 O daoo arbitran a--adío eft día In fadó.qtaa adcrrv.is pabbcanos ob fubrcpcmxRitur.qax li BÓre
ftituát^n daphi códénantnr.Lt.mprm.fic i ^ i x c n t ,
fie hoc edido,in prinJLde pabhcuta d tbit Corafius d.Lin adionibusjinm-1 1 .vertlfic in p t s m s fi¿crcieda glo.qux alñer fenfit.Corafio aifrrnitui Pe­
trus Loriorus m ftjfim R B m ^ u o iT U fjs u a o ar­
to birrarix exterx-f adornes v i bonoium raptorum
fan r.v t a n n o ra u u g lo lE L p e « .ff vi b o n o . rapt. q u x
1
id e o in q o rt ex r c ftitu n o n e fi: p e rn ite n tia rapto»ero
ip fu m perim r o n c u n a re , q u o d lu p ra m p r u n a
e d il dtxt.fir tradit A fH id u s in c o m m e n ta tu s ad cóftitu tio n e s N e a p o b r a r a s h b .u u f c r .x 4 . Dc n o l c o tn s circa pe»f7t ilio: es io line.
Nona arbitram t adío eft Rei vcdtcatiojn qua
rrm rcftituens, liberarur, lulfius veri» rcftMOcxc, fic
iudirirnnn p aren s. quitum adons intocft, damnatur.Lftindus. j.m vendicanoncJerei vcnd.quodda
t i Se peripicué poft Placen:inum.quera citar, pro­
bar ( 'oramivd.Lin adionibus, nnmc.i 1. veril {.rei
vendí ano.nam cúre hxc moltüm finolis pubiicnnx fit, vtpor- quód ad etus fimilitudmem muenta
fit.f.namqnc fi cui.inft.dc ad.qum.in ca voluerunt
leges ca omnia o ble man q u x fie in reí vcduauoac.
l.cum quLf.fi petenn. ; .r e ¡ p o n lo . f f dc pubbciAU^
rrm adío coenir ramea aliquando vt nidicis arbs->
trium rmntmé ncccffártá fit, vt cora minu militan
res auferturJ.qui rcftnuere.de ra red.quod raranonc fitquu táprbitnú prxccfTn.vt rede Ceratias,
11 qué tara c tauimus^ocun.Veittm -f Petras L0110tas in in d jftio a é ^ n o m .( (.M .f-.Á n p n iB tcliq un .reí vendicanooc arbrrraram noo cue^um *cnfim'le non fir eá i Iuftiniaoo ptxtetmüíam fuUÜl
in d-fqx x ierrAvb» cú i b i aibitrann finfict-vctum
non xniniaduentt L o n o ctL toio a tu iinianú oto- %
net arbmartas ailíones oó rcfcercjcd tllaa taaiutn
caufa exrmph. vt ex dfis extetas cognoiccte poébmm.nt esMm.ni bis acboo bus fie extern fimihhu»
ftrerarios toqun Loooras ui eo A t m & d n a ves»
•1
rantatn cooJcqatnsr ador qtsaaram petac.fi le do­
minum proba* I.fir aa t A m . M ü ion n d t rsccp.
fi p o f t c i S x i j L i e p a b b c .
Sexta aibtuaaia | adío c t L ^ n o a a Sc quafi IcrkipothccatuAwmuid.i. rextctel hxc
cata» co ordin arte«n o n pignora h«poebccil«c
concia qocmcunqoc paifi: .,*< rm petfirqoctmJ.fi
c m m iie o X ic ta id v iii.C in n n p lM iM
fitc.luóex ctgom hac adsooe pneopect pomum
pofteJoti.Tt a r fito n i r a pignorara rsftraatyei
ariueno fi parrar . aar p c n u i a errauon bduar.
neos i.V :ln m r^ k o qus. cara hxc «abosaran fic
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
rraven d .
ind— 1 farinam a r a fia
dc rtftita» aéojm « a t e a Cacto, toreas asbaria n
c o n d e n s e * * vt se ¿srcm .
t|
Deorei ariatrana adao eft día. * qoam noxaictm
acodam os, gas re adra adore r ir é x trrt. «K lo 5.
f* xt crea, sfaa . cx ocm acanti temare ée«u. H an
fi a ludtcc mcexsogac* k , nos s ia n o m dedal, an
km r b o x i o n o r - i t i K t iia a & o u dale m * l . £¿.
I k a o c k T a to f
A 4
s
I a c o b .M e n c c h .
fe ru u m fe d ed itu ru m re fp o n d e a t,n e c iuíTus á i u d i­
lis e d id is de m ale ficiis,ve ! q u a fi,e ra t,c u iu s veftiaf^
a liq u a a d h u c extan t a liq u ib u s in lo c is in le g e .p r ¡^ a
c e d e d a t,q u a n ti ac to r in litem iu ra u e rit, d a m n a n ­
& l . f iv e r ó , d e iis q u id e ie c e .& e f f u d e . l.i. v í b o n .r a dus eft.& a rt.l.h o c e d id o ,in p rin .ffd e p u b lic a .q u o d
p t o .l.i.d c in c e n .ru in .& c .H a c e x p lo fa c o m m u n i i'eri
fan é a rb itriu m a d o r i p e rm ittitu r p ro p te r d o lu m &
tc n tia ,n o u a m attu lit d e cla ra tio n e m & e g re g ia m fam e n d a ciu m co n u c n tiJ .fi feru u s d ep o fitu s.
“■
18 tis 7 D u a r e n u s ,& e o ta cito clarius C o r a íiu s in p an
d e noxa.quse fen ten tia ex e o ad iu u atu r,qu o d 1 in h o c
iu d ic io , iu d icis arb itrio q u a n d o q u e re u s ^ a b fo iu a lo an te citatis lo c is.id e m p la c u it E g u in a rio B a ro n i
t u r l i i q u is a m u lt i s .f .f e d & f i fta tu lib e r.ff.d e n o x a .
in § .p rs tc r e riin fti.d e a d io .a iu n t illi n o x a le m h an c
a u t in ta n tu m c o n d e m n a tu r,in q u a n tu m iu d e x s i t i
ca u fam in a d io n e in te n tata co n fid e ra ta m , n o n e f­
m au erit.L vlt.d e in terd .q u a ra tio n e arb itraria s a d i o
fic e re eam arb itraria m ,n ec q u ic q u á m ex p r o p o f i^
r e s ap p ellatas eile d ixit Iu ftin ia n u s.d .§.p ra :terea,in ­
a d io n is n atu ra im m u ta r e .V n d e ,fi ea arbitraria fu i
fin d e a d .a t q u e ita o m n e s fe n tiu n t.
V e ru m f Io a n n es C o r a fiu s in l.in a d io n ib u s ,n u .
n a tu ra e ra t,m a n e b it e a d e m ,fin c o n t r a , n o n fiec a-
i j.v e r íi.íé d v e ra n o n e f t , de in lite m iu ra n d o .re ce
a d i o q u o d m etu s cau fa,d e d o lo ,a r b itr a r is fu n t lu i
n a tu ra ,v t iam fu o lo c o d ix im u s.C u m d u p licite r có_
d i o p ro p te r q u a lita te m n o x a le m a rb itraria , v e lu ti
p ta m h a n c o p in io n e m ea ra tio n e im p r o b a u ir,q u o d
felfum in te r ca rte rafit fu p p o fitu m illu d ,in n o x a li
tra a liq u e in ten d i p o flin t,v e l lu o n o m in e , q u ia vim
in tu lit ip fe ,a u t m e tu m ,d o lu m v e a d h io u ir,v e l n o xa
h a c a d io n e ante fen ten tiam c o g i reu m á iu d ic e in ­
te r r o g a tu m refp on d etC jV tru m litis s ftim a tio n e m ,
lite r ,fle q u e ex d o lo fe ru i,a u t m e tu p e r fe ru u m iliato .le g e q u o d d ix im u s .§ .i.q u o d m e tu s cau . le g e fi
v e l fe ru u m p ro n o x a d are m alit.n am heee in te r ro g a
t i o n o n c o n c e d itu r h o c ca fu ,cu m a le g e ipfa eam fe
cu lratem h a b e a t c o n u e n tu s ,v t etiam p o ft le n te n tia ,
& e x e q u u rio n is te m p o r e ,litis s ftim a tio n e m v el ie r
u u m .d e d a t.le g e item v e n iu n t.§ .id e m r e d é ,v b i g lo .
ff.d e p e tit.h s re d .!é g e .m ile s .§ . d e cem ,d e re iud ic- 3c
i i en im in q u a cu n q u e iu d icij parte fieri p o ffit in te r­
ro g a t io n u m e q u it a s iu d ic e m m o u e t.l. v b ic u n q u e .
ff.d e in t e r r o g .a d io .n o n tam en illis ca fib u s .nt, cu m
le x r e fr a g a tu r ,v t in L c o g L C .d e petitio.haered. N o n
p lacer h s c C o r a fii ra tio ,q u o n ia m , & fi a b in itio li­
o le u m .£ .h e c d c d o lo .ffd e d o lo .v tr o q u e caiu arbi1 9 tr a r is fu n t.-}" A d i o v e ro A q u ilia , in iu ria ru m , fu rti,
v i b o n o r u m ra p to ru m ,a u t alia q u s u is ex fe ru i d el i d o co n tra d o m in u m p ro p e fita , q u ia eiu s natura
fp e d a ra ,a r b itr a ria n o n e ft,p ro p te r q u a lita te m n o ­
20
xalem arbitraria m in im e fiet.
N e c h u ic fe n te n r is a d u e r fe tu r f t e x . i n d .f.p r.rte
re a ,d u m in v e rb is illisiv e l fo lu a t,v e l ex n o x a li cau fa
fe ru u m d ed ar,in n u it lu ftin ia n u s h an c eife a ftio n is
fp e cie m ,& a rb itraria m iq u o n iam re fp o n d e n t D u a ­
tis n e ce flaria n o n fit,im m o n ec fieri p o ffit in te rro ­
g a tio n u m c o g n o fc e n d u m p riu s fic, an d a m n u m
p e r eu m d atu m fit v e l n o n ,a tta m e n ea fen ten tia fe -
n o x a ,fo lu tio n is lo c o effe:n am ,cu m fe tis fe d io n is nó
cu ta ,cu m e x e e u tio n is je u v eriu s fe tis fe d io n is ,iu d i­
ciu m in c h o a tu r,in te rro g a tio n i lo c u s eile p o te ft.E ft
tio n e m e ffu g ie t d o m in u s ac fi fatisfeciííér.
en im ce rtu m ,e ffe in d o m in i facu ltate p o fitu m , vel
liris atftim atio n em pneftare , v e l feru u m p ro n o x a
v e rita te eá p lu rim u m ab effe in te lle x i, m o u ic m e ,v t
r e n u s ,C o r a fiu s & E g u in a riu s ,d a tio n e m fe ru i pre
h a b e a t,v t alrcrn atiu a o fte n d it, p erin d e c o n d e m n a ­
H o r u m o p in io n e m ta n tifp er fe cu tu s fu m id u m a
darercum fo lu tio facien d a erit, in te rro g a ri p o terir,
a b if tis d ifle n tire m ,q u o d lu ftin ia n u s in e o .§ p r a te r e a ,e a m in te r arb itraria s a d io n e s en u m erat. N a m
q u o r u m a lteru m pratftarc v o lu e rit. S e ru a ri cerré in
h is fo le t is a n tiq u u s iu d ic a n d i m o s , q u em v e teres
illo s A th e n ie n fe s o b fe ru a lie fe rib it C ic e r o jn p r i­
b u s v e rb is o fte n d it q u id e m fa tjs fe d io n is m o d u m
p o fte aq u ilm d ix it,y e lu ti rem re ftitu a t,e x h ib e a t.q u icile ,fe d iu d ic is a r b itr io :fu b d it,v e l fo lu a t,v e l ex n o ­
m o d e o ra to r e ,& refert D u a re n u s d.Lin a d io n ib u s ,
xali ca u fa fe ru u m d ed atffu n t q u id e m h i f e tis fe d io ­
n is m o d i,fe d o fte n d u n t etiam a d io n e m , p e r q u a m
j j in v e r b o p lan e in te rd u m , f A th e n is iu d ices p rim is
fen ten tiis f t a t u e b a n t , d u n ta x a t d a m n a ren t re u m ,
ad eam fa tis fe d io n e m d e u e n itu r, arb itraria m effe,
v e l ab fo ln e re n t.d e in d e in te r ro g a to e o ,fi fraus ca p i­
ta lis n o n e ffet,q u am q u a fi arftim an on em c o m m e -
v t p ro b a n t illa v e r b a ,v e l e x h ib e a t.a d io e n im ad ex
h ib e n d u m arbitraria e ft,& e x h ib itio ip fa ta tis fe d io
ru ifle,fe m axim e fateretu r,p ce n am fiu c m u l d a m ir­
r o g a b a n t. V e r io r ita q u e v id e tu r illa a d u e r fu s r e c e ­
n is lo c o e ft: d o m in u s e rg o fe ru i,q u i n o x a m feeit,
p ta m h a n c o p in io n e m a r g u m e n ta tio ,q u a m D u a re ­
n u s in d i d o verfi.p la n e in terd u m ,in -fin e c o n fid e ra -
cu lta te d ed en d i feru u m p ro n o x a .d id a le g e m iles.
* ^ u i t ,& p o f t e u m C o ra fiu s p r s c it a t o ftatim loco.-{N o x a le m fcilicé t a d io n e m n ó effe p ro p riu m a d i o -
H u ic le n t e n tis fi p aritu m n o n f i t , d a m n a b itu r in­
fftim a tio n e m d am n i dare iu b e tu r,re fe ru a ta fib i fa­
§ .d e c e m , de re iu d .& §. p rim o in fi. in ft.d e o ff. iud.
q u a n tu m iu d e x s ftim a u e r it d a m n i d ati Se im p e n ­
n is n o m e n ,v r fp e cie m v n a m c o ft itu a tje d efle q u a ru n d am a d io n u m ca u fam & q u a lita te m ,v t fu n t a-
d io ru m n o m in e .q u o d p ro b a t.L v lt.ff.d e in te r d id a
le g e is q u e m .§ .q u o d ait p r s t o r .f f q u o d v i a u tcU m .
d i o n e s in re m ,in p erfo n a m ,p erp e tu a , te m p o ra lis,
p oen alis,rei p e r f e c u t o r n , & a l is id g e n u s q u a lita ­
N e c m e m o u c t q u b d in d ic ia fu rti , & v i b o n o ru m
ra p to ru m , arbitraria n o n fin r.§ .item a d io .in ft.d e a-
tes p le n iq u e iu d iciis in h e r e n te s ,q u o d fig n ifica t a p erté lu ftin ia n u s in §.fu n t au tem ,in fti.d e n o xa .d u m
c tio .q u o n ia m fa te o r v b i p ro p rio n o m in e c o n u a ah q u e m in te n d u n tu r,n o n a u te m ,fi íé ru o ru m n o m i­
n e ex n o x a li ca u fa.d J.v lt.d e in te r d .& d id a le g e m i-
n o xa les a d io n e s q u a fd am ciu iles d ic it, q u a fd a m ,v t
fu rti n o n m a n ife fti,& A q u ilis ,q u a fd a m p is t o r ia s ,
v t in iu ria ru m ,& in b o n o r u m ra p to ru m . V e ru m ex
d eclara tio n e E g u in a rij B a ro n is .d .§ .fu n t a u tem ,eu i 17 tari p o te ft h s c c o n fid e ra tio , q u o n ia m t in n o x a li
a d io n e d u o c d id a c b n iid c r a r i pofTunt, g e n e ra le &
fp e a a lc .G e n e r a le , q u o p u n itu r a rb itrio iu d ic is is,
q m p e r m en d actu d ix it ie fe ru u m n o x iu m ,nó p ofe
fid e re ,v to ro o a t.L fi ieru u s d e p o fitu s.§ . v lr.d e n o xa
q u o d e d id u m h is v e rb is fu iífe c ó c e p tu m ,a it:S i fer-'
a u s alien u s n o x ia m ,& c .fp e c ia !c v e tó q u o d in fin a U
le s.S .d e c e m .d c re iu d .a lia etiam ra tio n e rep reh en d i
tu r D u a r e n u s á P e tro L o r io t o in tr a d a . a d io n u m ,
a x io m a .7 0 .n o n h ic illiu s v e rb a ad feribam , q u o ­
n ia m ic io illiu s c o m m e n ta r ia ia m in o m n iu m m ani
b u s v e rfari.
21
V n d c c im a arb itraria f a d i o e ft C ó f e f f o iia & nega to ria.q u ae p ro ie ru itu tib u s co m p e tu n t, iu b e tu f
e n im m p rim is 2 iu d ic e reftitu ere v e l ca n e re , q u o d
« fe c e rit,a b fo lu e tu n fin co n tra ,q u a n ti a c to r in litem
iu ra u e rit,co n d e m n a b itu r.L h a ru m .fi fe ru i.v e n d .
D u o d ecim a
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rbitr. Iudic. Lib. I.
in fra u d em p arrón .
2 3 D e c i m ate rti a adtio arb itra ria ~ eit P a u lia n a ,p e r
q u a m alienara in fra u d e m cre d ito ru m r e u o c a n tu r,
reu s e rg o iu liu s a iu d ic e re ftiru e re ,a b io lu itu r , ii ar­
b itrio p area t,fin c o n t r i in o b e d ic n s f it , c o n d e m n a ­
b itu r q u a n ti "¿ lo ris in tere ft l.air p re c o r .§ .p e r h a n c
L v l:.$ .fi a fo c e r o .fL q u e in fra u d .cred .
24
D e c im a q u a r ta a rb itraria "f q u o q u e eft a ctio r i -
nium regundorum,
reftituere
occupauit,contra eum
arDitrio.l.2.hn.regun. fic
ii v icin u s o c c u p a to r
n o lir,q u o d ex fu n d o v icin i
in lirem
ex iu d icis
iuratur
Z a fiu s d .$ .p re te re a .n u , 1 o.
2j
D e c im a q u in ra arb itraria + e fl etiam a c tio R e d ­
h ib ito r ia ,v t d o c u ir Z a fiu s d .§ .p r. te r e a .n u .i i . & P e
tru s L o rio tu s -raóh acH on um .axiom .iícj.natn fi v e n ­
di o r rei m o r b o f r iufTus n o n re flitu a t p retiu m dc
a c c e ls io n e s ,iu ra tu r co n tra eum in licem ex iu d ic is
arb itrio d .re d h ib ito ria .d e e d il.e d i.
26 D e cim a fe x ta - a c tio rbitraria eít,a ¿ tio illa ,q u e o b
alien atio n e m iu d ic ij m u ta n d i ta u a fa d la m .in tro d u ¿ta eft.l. c.in fin e .ff e alien iu d .L o rio tu s .d .a x io m a .
<>9.fanthe a r b itr a r ie aó tion es, qu as partim ex alio ­
ru m , partim ex n o ftris in te r p re ta tio n ib u s c o lle g i­
m u s ,c e r e r a s ,li q u e lu p erfu n t h ic d iligen s le c to r re­
ferre p o t e r it.C u r au tem aótion es c o m m e m o r a te ar
b it r a r ie p o n u s fin t,q u á m ca rrete,ig n o ra tu r, n e c e n im v t C o r a fiu s fen fit,ce rta ra tio reddi p o t e f t . P e­
trus ta m e n L o r io t u s in tract.a C tio n u , ax io m a . 53.d o
2_-j cu it,a ctio n e s á Iu itin ia n o in te r f arbitrarias relatas
' ita fu ifle d i¿ ta s ,q u o n iá ius p e tito ris A c ó firm ú n o n
e ft,q u o m in u s r e m o u e r i p o isit. 1. P a u lu s.in fi. q u ib .
m c d .p ig .v e l h v p o th jfo l.n a m ad teris h u iu s in te n tio
o m n i e x ce p tio n e m a io r n o n eft,cu m aliqu am patia
ru r.n am q u i d c d o lo a g it v e l q u o d m etu s ca u fa, e x
f u o co n fe n fu o b lig a tu s eft.l.fi m u lier.§.i e n u lr.q u o d
m e t.c a u .lic e t d e ce p tu s fit l.p e n .C .d e in u ri.ftip u . liC
alia ad fert is ex em p la ,fed ( m ea fentenci \) vera n o n
e fl ra tio h e c ,f i eam B a ro n is & a lio rú d e cla ra tio n e
fe q u e m u r,q u ia h e ex ce p tio n es iu re im p ro b a n tu r,
a c p erin d e eft ac fi n u lle p en itu s e x taren c.l.q u o ties
v b i Iaf.ff.qu i fatifd .co g .d u m d icim u s,p a ria eife q u id
n o n e lle,v e l e lle ,fed in u tilite r.
S V M
S V M M A R I V M .
1
Arbitri* fpecies quot.
9
2 ac e q u ita te re g u laru m d icitu r. S ic e n im a r b itr iu m
r e g u la t u m p o lfe d iffin ir i, le u d cicrib i iiir e m o p i­
n o r , v t fit c o n c c fs io a le g e v e l h o m in e f á c t a , q u a
p o fs it is iu d e x q u id fenriat iu re ,ra tio n e , ac e q u it a
te a n im i L i p ro fe rre fe n te n tia m : q u iq u e n e c in a3 liu m ft =ru a t,q u o d lib i fla tu i n e g a re p o ficr. -j- P le n u
au tem a r b itr iu m ,a rb itro r fic in te llig i, v t fit c o n c c ffio á le g e v e l h o m in e f á c il,q u a p o is it is iu d e x le m o to iu re ,ra tio n e ,a c e q u ita te ,le d p ro p rio d u ctu s ap e t i t u ¿ d o lo ta m en a lie n o , q u o d p lacu erit ftatu ere.
q u a n tu m v e ro v n u m a b a r e r o d iftet, v e r b a ip ía o ite n d u n t 5f latiu s fla tim ap e rie m u s. In te rim n o n o m itta m ,a rb itriu m h o c p len u m & a b fo lu tu m , q u a tu o r d ici m o d is: v t ex B a ld o q u a n d o q u e d id ici in
tr a & a .fta tu to ru m in v e rb o arb itriu m ,in v e rfi.fla iu
tu m co n c e d it lib e ru m a rb itriu m .q u o d id em B a ld u s
fen tire v id e tu r f e tfiid e m m e t Bald. in L 2 .n u .4 0 .d e
fe r u it & a q u a .t r c s tan tii m o d o s p ro b a flc v id e a tu rjin 1. p e n u lt. in fi.ff.de arfcit. á q u o & fi eius n o n m e­
m in e rit, n o n d iife n tu C u r.S e n .in l.liq u is m a io r n u .
2 5 .f .d c rra n Ía c . f Baldum q u o q u e iecu tis e it C a r d .
Ia c o b a tiu s tr a c h e o n h ld ib .y .a r t.;. p a g .4 7 5 .} A r b i^ triu m e n im f p len u m is p rim o h a b e re d ic itu r,
q u i p o te fta te m h a b e t p re fe re n d i in iq u u m e q u o ,
iu x ta .l.fid e ic o m m ifla .§ .q u a m q u a m .d e le g a .j . ( v t
ait B ald .)in re ru m fu a ru m d ifp o fitio n ? ,n o n in alia­
ru m d ifp e n ia tio n e re g u la rite r c o n tin g it.iu x ta le g e ,
c r e d ito r .§.L u c iu s.flfm a n .l.in p u b e re s.§ .fi. fi. de a d m in iftr, tu tor.l- ex fáóto p o ft p rin cip . de v u lg a r. Sc
p u p iL l. in fra u d em ,de m il. te tam en . Sc co n fe rt.l. cú
q u id a m ,d e le g a .5 .q u a m in h an c fen ten tiam c ita u it
ia relatus C u r t.S e n .d .l fi q u is m aio r, n u .z j.D ic it u r
& fe c u n d o a rb itriu m h o c lib e r u m ,q u o d n u llo iu re
c o m m u n i eft íu b n ix ú , ex Lante litem , fi. de p ro c u r.
ib i lib era p o tc lta s . T e r t io d ic itu r lib e ru m arb itriú ,
q u o d n u llo c o g e n t e im p e rio P ro lib e r o arb itrio Sc
fo la v o lu n ta te fitd.fi q u is m aio r, v b i Iaf. n u m . 7 . dc
ia m cita tu s C u r t.S e n . n u m .2 5 .C .d e tr a n ia c. 1. i . C .
de fa c ro ia n .e c c le fi.l.o m n iu m C .d e ttfta m é . Q_uar5 to m o d o d ic itu r f lib e ru m arb itriu m q u o d legis
n o n e x ig it folen itace m d . 1. ff. c m i i,te fta m c n .& le.
i . C .d e la cro fa n .eccle.ex B aldi p ra fe rtim fen fu ib i,
v t p r e c it a t u s C u r t u s Sen . cre d id it. V ld a ricu s v e ro
6 Z a fiu s in § .p re te re a ,n u m .6 .in ili.d e adlio. d o c u it ,f
h b e iu m a rb itriu m á re g u la to fic p a rn ri: v t lib e ru m
fit,q u o d m eru m e fi,co n fifte n s in fo la iu d ic is v o l i ­
ta re.A r b it r u m v e ro re g u la tu m ,q u o d ab e q u ita re ,
& iu re p e n d e t,q u a m q u a m & v n iu s iu d ic is v o lu n ta ­
te p o fitu m fit.
D u o d e c im a e it eriam - arbitraria a c h o F auian a
le u C a lu ih a r> a ,cu 2 co n c ed iru p a tro n o ad re u o c á d um alienara p e r lib e r tü in fu i frau d em L i -tf.fi q u id
in frau d em p a t r o .h ^ c e r g o & ii lu i n a tu ra fixicii iu ­
ris fit.$.a c lio .d e a c tio . ii t m en iuiTus re u s re fiitu c r e ,& re ftic u a t,a b ío lu e n ir , fin c o n t r a , qu an t: iu d e x
2Íl:m 2 u e rir,c o n d e m n a b iru r.L te n e tu r,in fine ii q u id
M
A
R
l
V
M .
t
A rburium liberum,quib tu verbis iudici collatu dicatur.
2 A rbitrium regulatum quid.
2
Volt verbum,liberum ar bitnum tribuere.
2
2 Volo verbum ad iudicem direilum,quod arbitrium f ig -
Arbitrium plenum
liberum quid.
Arbitriumplenum quis habeat.
Liberum arbitnum folenmtatem non requirit.
mficet datum.
4. Libera voluntas qualis di -atur m compromiffis.
Arbitrium liberum d regulato quomodo dtuidatur ex
j
$taturuns,quod¡teturlud.cts voluntati,quam volunta­
6
Committensfie voluntatifu aduerfarv, quod arbitrium
7
Committerefic manibus vulnerati non potefi vulnerans.
tem figmficet.
ZajT) fententia.
Q V a E S T IO
SE X TA .
D c arbirrij ip e cie b u s Sc earum d u i f i o n c , b re u ire r
fed c o n c in n e a g itu r.
1
■
j'
V aero
fexro q u o t fin t f h u iu s a r b itn : ipecics.& : d u a s e flc , n o n in e le g a n te r
ferip tu m re liq u it A ccu rfiu s in le g e fidei
c o m ir .ifla ,C $ .q u a m q u a m .in v e r b o a r ­
b itn u m ,d e lega ris tert o . P rim u m .q u o d p le n u m &
lib e ru m a p p e u a tu r^ c c u n d u m , q u o d iu re ,ra tio n e ,
f it ei collatum.
I
Membrorumfiuorum neminem dominum efife.
q
Reum delinquentem propriis defcnfionwus non pojfe
10
Iudicum queruniam imperitia taxatur.
n
Jmmici manibus efie com ntttere interdum licere.
renunciare.
¡2 Paene corporali fiefiefu bucere quis potefi lege & moribus
A1jiantibus.
M c n o c h .T o m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
A
j
Ia c o b . M e n o c h .
10
tj
Re: t centumneu poffe & cenfiri fui's definfionibus re-
¡4
nuntiare
Volo verbum_,.cum verbis tuo arbitrioflunUuiru, quid
//
Verba in dubio arbitrium potius regulatum quam lioe-
operetur acJtgnificet.
,
rumfignficare.
16 Statutum,qu'cdfletur voluntati <Varbitrio iudicis,.quod
/7
tS
arbitrium ¡igni Icet.
Verbum maioris virtutis & potentis, cum verbo mino­
ris potentis iundumflüiusfignficationem infieLtere
& a d (s trahere.
Interpretationem ,qus squitutem magis ¡apit-.ejje am-
pleblendam.
¡9 Interpretatione magis probari,cu iuri comuna couenit.’
20 Interpretationem e x verboru cortice defiimptum,reiici,
21
22
Interpretationem benigniorem probari.
Interpretationem illam probari, qus a fapientibus re­
prehendi minimepotefi.
23 L.non filum. $ . vh.ff. de vfucapio. noua declaratione
60 a p p etitu m im m oderatam cupiditatem effe.
61 Voluntatem a d bonum,appetitum a d malvtm effe.
62 Claufulam, concedimus v t poffit ea,qus nos pojjitmus,
liberum arbitrium concedere.
63 L .creditor.g.Lucios.ff.m an dat,explicatur.
64 Princeps quidquid vu lt poteft.
6/ Claufidam,procedasficundum carnem tuam, liberum
arbitrium tribuere.
65 Caro pro humanitate fitmitur.
67 Cap.Ucet.de regula exponitur.
68 Pontificem promonentem cofimguineum a d dignitates
69
70
Principem in dubio mandare, v t ficv.ndum Leges iudex
71
procedatc.
Principi non licere ites etiam pofitiuum,squitate tamen
natur a li corroboratum,infirmare.
•92 Principem prsfiim i velle actu geri fine dolo Cfl m alitia,
73
Principem tria habere devere, potentiam, fipien tia m ,
& religionis cultum.
Spoliatum defk£to,effi d efhtto refiitusndum.
24
exponitur.
Effeftu rei potentiore effefila ipfifignificatione verbi.
74
2?
Teftame^tvm coram fiptem tefiibas fub contractus no­
7/ Verba effe cordis nuntia.
76 Conciliatio diffidentium doliorum fuper claufula,pro­
25
mine celebratumctejiamentum effe.
Locationis centraftum efe,cum penjio frulhbas cor­
27
2$
responder.
L.t. ff.de (olu.expenitur.
Exatloribus csnfuum Principis , quod cenfeatur da­
tum arbitrium his verbis-.compellant debueret Vt eis
Vifitm erit.
39 Baldus in l.¡.C.fipropterpubl.penfita.declaratur.
30 Volo verbum verbo exeeutiuo tunclum, quid fignficet.
ei L.ifiC.de dot,premif.deelaratur.
32 Libet verbum,arbitrium liberum fignificare.
33 Verba,facias ad tui libitum,quid sperentur.
¡ 4 Libere aduerbium,quidfignficet.
33 Libera voluntas efi,qus legi non alligatur.
3,5 Libere aduerbium tn extraiudiciahbus quidfignificet.
37 Principem voluiffe lecesfubuertere non prafumitur.
,
prsfitm i no le lo fp iritu sfid carnis affectu promonere,
Claufulam,procedas defkBo,liberum arbitriu cofbre.
77
ce das de fa llo.
Poteftate ampla conceffa,non cenfiri conceffa ,qu& illi­
78
citafis nt.
Intelleñum abfu r dum fugiendum efle.
79
V erb a , procedas defktio a d iudicem d irefta ,qu id ope­
rentur.
Q V £ S T Í
0
SEPTIM A
E x a m in a n to r fin g u la v e rb a , q u ib u s a rb itriu m lib e­
ru m co n fe rri iu d ici fo le t:& D o & o r u m variae ex­
tr ic a n tu r d iip n tt io n e s .
V a e R o fe p tim b ,q u ib u s v e rb is f cen­
featu r iu d ici lib e ru m co lla tu arbitrium ?
n te r p lu r a , quas olim e n u m e r a u i, anim ad u erti v e rb u m + v o lo ,id p r z fe ferre,
38 Iudici datamfacultatem libereprocedendi,intelligi or­
ex text.i.u u m q u id á ,d e le g .2 . & ex 1. h d eieS m iifa ria
dine iuris firuato.
39 Vefiandt facultatem datant alias impedito, intelligi iu­
lib ertas ff.de fid e ic o m if lib e r,q u ib u s iic ce n fu e ru n t
risfilenmtatibus obfiruatis.
40 L .fi quando, in principio. C. de inoffieio. tefiamen. ex­
A re t.§ .m b o n s fidei,colum .< 5. v e r.v lt.in fti.d e a clio .
41
ponitur.
Claufulam, procedas alt’e & bafsé,arbitrium liberuntj
42
tribuere.
Claufulamfiteiasfecundum cor tuum,liberum conferre
arbitrium.
41, Mens quidfignificet,
4 4 Cor bonum & m alum quandoque*
4 j Claufulam, faciasfecundumfinfhm tuum,confirrre li­
B a r.in e x tra u ag.ad rep rim .in v e rb o v id e b itu r .n u ,} .
G e o r g . N a tta inc!em ,faepe § n o n fic ta m e n ,co i. 10.
v e ri.v e rb a V 0I0.& ib i Z a b a re l.c o l.2 . v e r fi.2. quaero,
d e v e rb .fig .A fflic .d e c ifi3 7 i.n u .8 .F e L c .i.n u .5 i.v e rf.
E t fi d ic a tu r ,c o m m ittim u s v o lu n ta ti tu a s .& ib i A n ­
dreas ab E x e a n u m . 396. extra de Conftit, Paris P u ­
teu s de tvn d i.in titu .D e a rb itrariis,n u m . 1 0 .in fin ,&
O ria .tra c t. D e arbitris in prin. n u m .26. q u ib u s n ec
in u iti a c ce d u n t iafiin l.fi fic lc g a tu m .n u .2 7 .d e lega.
i.D e c .in 1-captatorias. n u m .6 .7 . C -d e T e fta m .m il.á t
P a ris.c o n fil. 11 i . n u m . i 3. 1i b . i . & fi d e lib e ra v o lu n ­
46
47
berum arbitrium.
Senfus multiplex fignificatio.
S'enjum bommi fiatim nato ineffe.
48
49
Senfiis apud lureconfultos quidfignificet.
Senfunv,, terminunu ejfe indifferentem-, ad bonurru,
n o n n u n q ü a m . f f de co n d . & d e m o n ft .e x in te lle é lu
C u i alij lib .2 . o b le ru a . cap . 2. J- V e ru m ,n o n p arum
& ad malum,
Hemines ad malum procliuiores.
Senfu fio cum quis luiicare debet, quomodo indicabit.
Senju tuo fhcias,m refcripto quid operetur.
L.vlt.C.de legib.declaratur.
e a p j.d e conflit.ibi,finfiu fuo,exponitur.
Semum confuetudinefimi.
Senfiam frointellesbt accipi.
Senfism pro regulate arbitrio intellioi
d ifficu ira tis facere v id e n t u r , quas p o ft H o f tie n .&
so
S>
52
53
S4ST
j5
S7
,8 Claufulamfecundum tuum appentumfidas, Uberum
aroitrvsm tribuere.
T9 appetitum rationi repugnare.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
tate ille lo q u a tu r,id e m tam en ccn fu it in c o n fil. 7 1 .
n u m . 1 6 .1ib .3 .& c o n fil.a í .n u m .2 7 .lib .4 .£ c o n fe rr.L
Im o la m in c.fig n ific a u e ru n t.in fin .d e te ftib . ferib it
D e c .in Lin a c tio n ib u s, n u m .i i . i n fin .if.d e in litem
iu ra n d . & q u o ru m ante D e c iu m m e m in it G e o rg .
N a tta in d .d e m e n .tz p e .§ .n o n fic ta m e n .c o lu m .ic .
in v e r b o v o lo .d u m a ffirm a n t,q u o d & fi fu i n atura,
v e r b u m f v o lo d ib e ra m trib u a t p o te fta te m ,n o n ta­
m en fic in te llig i,cu m ad iu d icis p e rfo n a m v e rb a di­
rig u n tu r ( q u o d q u a n d o c o n tin g a t,a liq u ib u s aperit
D e c iu s in í.fi lo r o r .C .d e c o l la .) tu n c e n im v e rb u m
v o lo re g u la tu m iu re & ra tio n e arb itriu m co n c e d e ­
re d ic itu r .q u o d fi de a rb itrio iu d ic is ,q u s fe rib im u s,
D e A r b itr .Iu d ic . L i b e r i .
n
in tc ü ig a n tn r.n o n lib e r a m a r b itr iu m rsoc v e r b o d c h d e r e ,q u o d ia n e in te ii!g it F elin j n ^ c o n tin g it, e i i .
m o n ftra b itu r.V e m r m v t a n im a d u e r d t& rec te N a r i . n o ta b .d e fe n .e x co m - cu m m a x im u m iu b e ile p o it a p r z c it a t o lo co ,S e lu b riiis A r e a n .m tL c .u g m h c a fer co rp o ris p e ricu lu m ,n o n cu m le u is io la im m in e uerun rfts tex tu s h a u d laris F io rien fis 6c I m o ís í e n r e t ca ftig ario . in te llig e re m Sc e g o ,n o n h a b e re h i c
ten riam p r o b a t , q u a m tam en N a rra o p in a tu r B a ld .
lo c u m , cu m le g e v e r m o r ib u s p ro b a ru m h o c ei: er,
an th o rirate fu lc iri, d u m in c. q u in tau a flis, in k n .d e
I ¿ v t fenfifFe v id e tu r B o e r .q .2 6 2UIU.4. n a to f le g e v e l
4 iu re iu ra n .in q n it, q u o d licet - U bera v o lu n ta s Bullis.
m o r ib u s effici p o te ft,v t co rp o ra li fe q u s a llig e t pes
cla u d a tu r fin ib u s,in co m p ro ro iis is tam en p ro iu ito
n i , e x g l.in c .cu m h o r a o .z ^ .q .t.q u a m p ro b a u n R o a r b itr io Se d ifcrerio n e in teiiig i.ex i. peru h .u c a rb it.
m a.co n liI. r 5. F e iin .c .2 .c c l.2 . de c o n fr i.& la te D ia a &
C .d e d o r.p ro m ii.S e ex ilio tex t.c.q u in ta u a ilis.
cu s p ric ita r o c & p .8 .n u m .8 .a d fin e m .a d d o D e c iu m .
B al.fecu ru s eft D e ciu s in c a p .i. p rim a lec t. n u m . 1 1 .
l.n e c ex p rito rio .n u m e .ó .d fc r e g u .iu r .q u o d fo rtiu s
v e rfic.S e c u n d o in q u i f t i o n e , de co n ltit. q u i h o c ea
13 p ro c e d e re t,cu m ad u eríu s r reo s có tu m a ce s fta tu e d e r e in te llig it,q u ia in c o r a p ro m i fio de tertij p r i u i re ru r,q u i ta cite ( q u o d poftunt) p ro p riis r e n u n d a id ic io a g it u r , o b q u o d v e rb a lib eri a r b itr ij, r e g u afe d ic u n tu r d e fe n iio n ib u s ,v r e g re g ie a d m o d u m r e ­
ru m fign ifica n t.fic Sc D e ciu s c o n ii. 1 1 . n u .5 . \eru m
g n la m d .l.lib er h o m o ,d e c la ra t D e c.in l . i . z.lcc L n u .
B ald i len ten tia ,v r D e c iu s m te liig ir,p ro ce d it in ealu
4 S .C .q u i a d m itti,fe n tit Ialll.p en .n u m . 1 8,. C .d e p a­
llio c o m p r o m ils i o b tertij p r iiu d ic iu m . q u a de re
¿ h s ,& G ra m m a .v o to 7 . n u m e . 6 .7 . fic e te n im tacite
in fra in q .io .d ic e m u s .N o n q u o q u e B ald i d ic tu m in
m u it a ,q u i n o n e x p re fse ,co n ftitu i fieriqu e p o ffu n t.
r u b .C .d e h is q u i p e r n e n o m in e iq u o d in h a n c te n D e c la ra tu r n u n c fe c u n d o v e rb u m j v o lo ,eá n o n
ten riam retu lit iam cita tu s N a tta la tis cófert.-li q u ih a b e re iig n ifica tio n e m ,cu m alteri v e rb o a rb itriu m
5 d e m d u m B a ld .a it,+ fta tu tu m , q u o d fte tu r iu d ic is
o ften d e n s re g u la tu m eft iu n e tu m : v tu u m d icitu r,
arb itrio 8c v o lu n ta ti jn r e llig i de lan a v o lu n ta t e , lo p r o t u i v o lu n ta tis arb itrio .ita fe rib it B art.in e xtraq u iru r e x v ia d iu n d t i v e r b i a r b itr io , q u o d lic lo ie t
u ag .ad rep rim .in v e r b o v id e b itu r ,n u .i i.q u e m p r o o perarijV t ftatim d ic e m u s . Q u a m o b r e m , p au lo reb a u it Iai.in d.l.fi fic le g a tu m , n u m . 3 1 . d e le g . 1 .n ec
¿ b u s fo rte ien fifte v id e n tu r I o a n .A n d r .A n t.B u triu s
d ifle n tit D e c .in c .d ile c ti filij.n u m .b .d e iu d i. Sc an te
a c ip ie I m o la , q u o s retu lit & (im u lp r o b a u it r e lin .
e u m N a tta in f i p i u s cita ta cle .fe p e .§ .n o n fic ta m e n
in c .i.n u m .3 o .v e tiic .F a llit o c ta u b ,d e c o n ftit.q u ib u s
c o i. 33.in fin . & ib iZ a b a r e l.c o l.3 , v e r.te rtio q u i r o .
m a g is p la c u itjv erb a fig n ific a n tia lib e ra m & a b ío lu 8 c S 0 c .in l.c u m q u id n u m .3 .ff.fi ce rt.p et.in l.vrru m .
tam v o lu ta te m ,a d iu d ic e m d ired ta,efficere,iu d ice ad
§ .c u m q u id a m .n u m . 1 1 .fflde re b .d u b . Sc I a i.co n i.4 .
iu ris o b íe ru á tia m in im e ten ern q u o d verius arb itro r,
D o m in u s B a p tifta .c o l. 3.ver. N e c o b fta n tilla v e rb a,
d u m m o d o d o lo carear,v t fu o lo c o latiu s e x p o n a m .
lib . 3.P arifiu s c.cu m v e n e r a b ilis ,n u m .14 . de e x ce p .
D e cla ra n tu r p red icta n o n p ro c e d e re ,p rim o ,c u m
A n d rea s ab E xea in cap . 1 .n u m .437. d e .c o n fti.& ad
6 q u is f in fu i ad uerfarij v o lu n ta te , & ( v t aiunt) m a re m m ax im e c o n fe r t,q u ? p afsim cita tu s B a rto .in 1.
n ib u s fo fe c o n fe rt,tu n c e n im n o n lib e ru m c e n lc tu r
1 f cu m filiu s .§ .fin.de le g . 2.inquit,<j> fi e x te n t j v e rb a ,
c o lla tu m arb itriu m , ied iu re ac ra tio n e re g u la tu m ,
q u i la p ia n t lib e ram v o lu n ta te m ,& arb itriu m fim u l
v t recte ce n fu it g lo .L p e n u lt.in fi.ff.d e a rb itr.q u o lo b o n i v iri,d e m o n ftra re p o tiu s v iri b o n i arb itriu m
c o B a r t.& B ald .in I.5. C .d e dor. p ro m ii. cu m aliis in
efte c o n c e flu m .fu m m é co m m e n d a u it B a rt.A le x a n .
h a n c ,q u ám le q u itu r le n te n d a m ,á IaLcitaris in l.fi fic
co n fil,q u in q u a g e fim o o d ta u o . n u m e ro d u o d e c im o .
fe g a tu m .n u m .3 0 .d e le g .i.q u ib u s a d d o e iu ld e m fen
lib r o 3. H is a c ce d it Bal.in ru b r. C . d e pcen a iu d .q ü i
r e n d e B art.in Lfed & fi v n i u s .§ .p iit o r a it . in fi.fF.de
m a le iu d .n u m .a .q u e m fe cu tu s eft S a li.in l.v lt .c o l.i,
in iu riis .h o r u m tam en trad ition es in tellig e rem e g o
1 ^ v erf.S ccú d ó an iu d c x .C .e o .f fi fta tu tu m d icat q u o d
in h i s , q u i re ru m re lp ic iu n t c o n tro u e r fiá ,n o n cu m
ftc ru r iu d icis a r b itr io & v o lu n ta ti v o lu n ta s d e b e t
fa n g u in is q u i f t i o eftr^ u an d o q u id em , n e c iu re , n ec
elle b o n a ,q u ia in ra tio n e in e ft v o lu n ta s , fe c u n d u m
7 m o rib u s fit c o n c e ftu m ,v t q u i alteru m f v u ln e n b u s
A rifto te le m in 3.de an im a .V e ru m q u ia n iln ifi iu re
affecit,in illius le p o n a t m an ib u s Sc v o lu n ta t e , q u a
n o ftro c o n tro u c rfu m re p e ritu r,ii h o c cafu a lite r c é fit lib eru m v u ln e ris v in d i& a m fu m ere. q u o d d o c e t
fu it B art.in l.a lio .n u m e .9 .1 o .d c a lim .& c ib . le. d u m
B art.in l.i.§ .v lq u e a d eo ,in fi.ff.de iniuriis.Se D e c iu s
in q u it,q u o d fi v e rb o fui n atu ra v iri b o n i arb itriu m
in l.p a d a q u i c o n tra .n u m . y. C .o e paétis. & in l.n e o fte n d e n s ,a lte ru m lib eram Sc a b fo lu ta m p o te fta te
m o fra u d a rc.n u m .ii.d e re g u l.iu r.8 c e g re g ie B o e r.q .
figm fican s ad iicia tu r,efficere o m n ia l i b e r i & a b lo 26 2 . n u m .4 .q u i m u lto s h u iu s o p in io n is refert d o fo r s p oteftaris ac v o lu n ta tis .á B a r.n o n d ille n tit A d o r t s ,q u i ea v u lg a r i, ad rem tam en n o tab iii v ru n ] e x .c o n f i.4 7 .n u .i4 .& c o n li.6 t .n u m e .8 .lib .2 . q u e m
8 t u r ra tio n e , q u a d ic u n t, f n em in e m m e m b ro r u m
fu o ru m efle d o m in u m ,e x 1.lib e r h o m o .i.fF a d l.A q u i l .q u i ra tio fi p o te n s c f t ,v t n c c d e lin q u e n ti liceat
9 p ro p riis f ren u ciare d cfc n fio n ib u s .v r an rh o res fun t
Barr. 3e B a ld a n L iu b c m u s .C .d e la c ro la n .c c c le f A n g .
d e m aleficiis in v e r b o Q m iu d ex ftatu it te rm in u m
ad facien d ú luas d e fe n lio n e s á n v lt.v e r .& p lu ra ferib it M a r lil.c o n f iL i6 .n u m .i5 .2 6 .q u o lo c iin u c h it u r
10 ad uerfus im p e r ito s *f in d ic e s,q u i c o g u n t reo s p r o p riis d e fe n h o n ib u s , d u m laturi lu n t in e o s len ren —
riam , ren u n ciare, a fh rm a rq u e Sc ib i h d e iu b e n n o n
p o lle p ro illo ,q u i co rp o ra li e::er p lecten d u s perna:
q u o d ,v t fin g u ia r e lc r ib itid e m M a rlli.lin g u L fiy i.P u
to teá d ero fenfi ile v id e tu r D id acu s C o u a r . H ilp . vir
cita u it & N a tta d .c lc m . l i p e . § . n o n fic ta m e n , c o i.
3 3.fu eru n t Sc alij in h ac o p in io n e ,q u o s re tu lit P a rifius in c .c u m v e n e rab ilis,n u m .16 . d c e x ce p . q - ib u s
a d d o eiu fd e m fe n te n riz A le x .c o n fi.1 7 6 .1 n fi.lib r.6 .
& R u i. c o n f il.13 3 .n u m .4 .1ib .3 .R o lan .á V a lle c o n ii,
j9 .n u rr e .3 2 .c o n fi.6 o .n u m .2 4 .l!b .i.n e c d ille n tit P a ris P u teu s de ly n d icatu tit.d e arb itrariis e o r u m .n u m e ro lo .v e r h c u lo fi p ó t e la s h a b c t.in te r c i c e r o s
1 7|ícribíc N a tta ,c u m iu v n o a é tu
d a o iu n g u n t u r v e r
b a ,q u o ru m q u o d lib e t actu m d iu e r t i n a t u r i fig n ificar,verb u m a ctu m m agis d e n u m o fte n d e n s ad fc
rrah ere v e rb u m m in o ris v irtu tis & e f f i c a d i , ex lc g c n o n fo lu m .* .fin a li d e v fu c a p .fi re m co n d u c a t
q u is ,& p re ca rio fim u l ro g e t,c u m lo c a tio n is c c tr a -
p ro fec to e ru d itu s lib .v a ria .re lo l. 2.c a p .S .n u m .8 .F c h n u m p tz ie r tim lecu ru s. erit e r g o Sc fo rtio r h i c ra
c t j s m a io re m v im ip fo p re ca rio h a b e a t , p recarij
c n e ru a t vires fo la q u e d ic itu r lo c a tio .q u o d d eclarat
11 rio how n o ltr o cauij^ t m i n im e y u c c a t le fe in im ico-
& B artol. in le g e li q u is ante, n u m e ro te r tio in 1.
in te r d u m
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
12
Ia co b . M e n o c h .
in te rd u m .n u m c ro fe c u n d o v e ru c u lo q u z r o q u i
i.
d e a c q u ire n .p o fle ifR o m a .c o n fiL { 9 ,C ir c a p r o p ° *
tu m c o lu m n a t e n ia ,A le x .c o n iiiio 1 - im u .1 .1 -5 •
D .T ir a q .d e iu re co llitu ri. 5.p a rte lim it.t i. .o le t e u a
a b aliis c ita ri.l.i.ff.d e fo lu . P r o b a b ilio r ta m en ie m p e r m ih i eft v ifa p rio r ilia fe n ten tia , arb ttrtu m re­
f l a t u m h s c o fte n d e re .N a m ,c u m n o ftro h o c ca iu
v e rb a ipfa in ter fe ta n tu m fo la n o m in is _iig m fic a n o
n e d iffera n t,litq u e a m b ig u a in terp re tatio ,illa m a g is
18 erit a m p le d e n d a ,t q u s s q u ita te m fapit.Lin h is.if,
trah e n te s ap p e lla u e rir.t.q u o d re fp o n d it & ' R u b ClJs
c o n filio 5»j.n u m . 3.plura alia a d ferrem m fir e m eile
d a r a m ac o m n ib u s ap e rtam in te llig e re m ,illa crg0
ap u d T ir a q .rc q u ir a s in t r a d .d e r e tr a d u co n fan . s.
3 2 .g L t.n u .3 f .illi ad d o D e c .c o n fi. 1 6 4 .A re . confilio
iq .8 .n u .i.A fflid .d e d .7 2 .in fi.& a e c .8 0 .in fi. Bellon.
c o n fi.ir .n u m .( J .7 .P a r is .c o n fi.8 i.n a m .4 4 .1 ib .3 .c u
u e .c o n fi.i8 fi.n u m .f.c o n i> .2 i4 .n u ,2 3 -c o n L i3 i . nu>
i f . & confi2t> 3.n u m e.9 -eft e r g o q u ó d id em n oftro
1 7 h o c cafu co n c lu d a m u s .N o n p ariter a d u e r fa tu r | L
i . f f d e io lu tio .q u o n ia m re fp o n d e t P aris.d .c.cu m ve
d e c o n d i.& d e m o n .& in te rro g a tu s re fp o n d it S o c .
i9 fe n .c o n ii.if5 j.c o L 7 .in fi.lib .i.im m o d e b e t f in te r­
n e r a b ilis .n u m e .i 5 .
D e cla ra tu r te rtio c o n c lu fio h s c ip fa principalis,
p re ta tio iu ri co m m u n i co n u e n ite .l.h ftipulatus , de
v fu r is .& re fp o n d it B r u .c o n fil. 3 5.n u m e ro d e cim o
^ v t lo c u m fib i n 5 v e n d ice t,cu m P rin ce p s -j- propriis
im m o p o ft B a lin te r r o g a tu s c e n fu it C ra u e .c o n iilio
fu o ru m ce n fu n m e x a d o r ib u s co n c e d it ac m andat,
»0 26$ c o lu m n a fecu n d a v er.ita q u e fi caufa, t in te r­
p re ta tio n em n o n ex v e r b e r u m c o r tic e , fed ex ip fa
v t d e b ito re s p e r o m n e m c o e r d io n e m ad foluendft
co m p e lla n t, p ro u t ip fis e x a d o r ib u s fu e rit vifum .
1 1 ra tio n e eílé fu m en d am .E ft p r s te r e á b e n ig n io r f in ­
h o c eten im cafu iu ris re g u la s feru arc ij defcentiim m o n e c á lo c o ru m co n fu e tu d in ib u s reced ere pol-
terp re ta tio p ro b a n d a d e g e T it iu s ff.de c o n d .& d em .
L v lt .C .q u i b o n is ce d ere p o ff. S o c i.fe n . c o n filio 25.
co lu m n a fep tim a v erficu l. D e c im o o d a u ó p ro b atu r,
c o n filio 2. j.c o lu m n a S .v e r fic .N o n o p r o b a t u r .lib .i.
* 2 A c c e d it p r z te r e á afliim en d am efle f in te rp re ta tio ­
n em illa m ,q u s a p ru d e n tib u s a rg u i ac iu fte rep re­
h e n d i m in im e p oteft.L S a lu iu s A rifto .ff.d e le g .p r z fta n .& p ulch re fe rib u n t S o c .fe n .c o n fi.u .c o lu m .i.in
p r in c .lib .;.c o n fi.2 7 .n u m .8 .1 ib .4 .S o c . iu n . co n fil. 1.
n u . 1 1 S .lib . 1 .C r a u e .c o n L 3 .n u - 1 5 .co nfi. f .n u . x 4 . E x
h is fir,vt s q u io r fit in te rp re ta tio ,q u ó d v iri b o n i ar­
b itriu m o fte n d at,q u a m a b fo lu ta m illam p o tefta tem
fun trita B al.in l.i.c o lu m i . C . i i p ro p te r p u b i, penfi.
q u e m fecu tu s eft I a f in Lfi fic le g a tu m , n u m e . 53.de
le g .t.id e m re fp o d itB e r n a r.d e B o n g ir o la m is in iu b fe rip tio n e ad co n filio 15 i.I ib . 2 .S o c .fe n .V e ru m eft
z ? q u ó d a n im a d u c rta m u s ,t B ald u m fu n d am en tu m
n o n co n ftitu e re in h o c v e rb o v o lo ,fe d in illis verbis
co n c e ffio n i ad d itis,v t tib i v id e b itu r expedare. q u s
b o n i v iri a rb itriu m fu i n atu ra o fte n d u n t,v t iu o io c o ftatim d e m o n ftra b im u s.
30
D e cla ra tu r q u a rto n ó p ro c e d e re ,q u a n d o -j- ver­
b u m v o lo ,e ft e x e e u tiu o v e rb o a d iu n d u m , tu n c n o
n u lla ra tio n e ,iu re ,a c z q u ita t e re gu lata.fic etiá fit.v t
iu ri c o m m u n i co n u e n ia t m a g is ,q u ó d iu ftitia m ,n o n
lib e ra m p o te fta te m ,fe d v iri b o n i a r b itr iú fig n ific a re v id e tu n ita Bald.in [.vo lu n tas, c o l i.v e rfic . itera
a p p etitu m e x ig it:e rit p ariter & b e n ig n a m ag is,
eq u ita ti co n fo n a ,la u d a b itu r & i p ru d e n tib u s ,v ti ra
v b ic u n q u e fu n t e x a m in a n d a .C .d e fid e ic o m , V e ru m
23 tio n e 8c iure re g u la ta .C a fu s a u tem f L n o n fo lu m .
§ .v lt .ffd e v fu ca p .q u id p lus h a b e t,c u m ib i n o n fo ­
3 1 q u o n ia m BaLin eam fen ten tiam d efeéd it e x te x .jL
lu m in te r fe v e rb a rep u g n e n t,fed & ip fi in ftan tes e f-
a rb itratu s fu e rit, lo q u it u r ,q u s fu i n atu ra v iri bo n i
fe d u s tp re c a riu m e te n im g ra tu ita o ften d it c o n c e ffio n e m .L i.ff.de p reca .lo cario v e ro & c o n d u d io o -
arb itriu m fig n ific a n t,v í fu o lo c o in fra d ic e m u s , fic
e o lo c id .L j.in te lle x it B a l.& p o ft e u m I a f in l.fi d o -
n ero fam o b m erced e.in fti.d e lo c .c o n d in p rin .C u m
e r g o in e o d e m m e t a d u p recarij & lo c a tio n is m en ­
t io fit,fi p retiu m in te r c e d a t,d e tra d a precarij d e n o ­
n atariu s.$ .vlt.n u . 1 5 .ff.d e c o n d .c a u ,d a ta .S o c .Iu n .c ó
fil.3 5 . n u . i 8 . 1i b .i.& R o la n .a Y a lle t r a d .d e lu c r o do
tis.q .8 8 .8 9 .
m in a tio n e fim p le x erit lo e a rio .H o c aliis q u á m p lu 2 4 rim is ex em p lis c o n firm a tu r,v id e m u s e n im f Iu re c o n f in l.in fu lá.ff.d e p refcrip .v e rb .a p p c lla re co n tra d u m n o m in a tu m ,& li v e rb u m n o m in a tu m fig n ifica re v id e a n tu r ,v t puta,fi fit d id u m :V e n d o tib i h an c
v illa m ,v t alteram reficias.fic in Lfi v n o . f f lo c a ti, in
l.fi o le i.C .e o .q u o lo c i lu r e c o n f lo c a tio n e m v e n d itio
n is n o m in e a p p ella t,q u are v e n d itio n is n o m in e d e t r a d o ,lo c a tio re m a n e t p ro p ria .fic d o c u it D e c. in 1.
fi p afcend a p e c o r a ,n u m .io .C ,d e p a d .e ffe d u m ,n o n
d en u n cia rio n em ip fam effe o b feru a n d a m > & o b id
v e n d itio n e m p ro p ria m e fle ,v e l c o n t r a d u m fa k e m
in n o m in apum teum fu b fo cietatis n o m in e re i c o m ­
m u n is d o m in iu m in alteru m ex fo ciis lib e re tran fla
tu m eft.id em re fp o n d it ip fe D e c .c o n f i.4 1 3. c o lu m .
a .R u b e u s c o n fi.ib 3 .n u .4 .c o n fi.i 3< J.n u .4 .& co n fil.
i4 2 .n u m .2 .5 .fic d o c u it BaLin L te fta m c n tu m , C . de
25 tefta.7 tefta m e n tu m illu d ce n feri,q u o d á tc fta to rc
ce leb ra tu r fep tem a d h ib itis te ftib u s,e tia m fi n o m i '
n c c o n tr a d u s illu d ap p ellauerit.B ald i fen ten tiam re
a p iu n t o m n e s ,v t Iaiun L n o n c o d ic illu m . C .d e te * .C r a u e -c o "fi- i 14 - n u .f .fie R o m .A ret. A le x . &
o s t e n in L in te rd u m .§.fi q m s cx n au fragio .ff.d e a c q u m p o flc L d o c u e r u n tt lo c a tio n is & c o n d u d io m s
c o n t r a d u m lUum effe,in q u o p e n fio fr u d ib u s
co rr e ip o a d e a s c o a ftitu ta e f t , & fi c m p h y te n fim i c o n ­
c e n fé o h a c in re ,n o n parum e fle an im a d u ertéd u m ,
3-dc d o tis p ro m iftq u i n o n in v e r b o v o lo ,fe d in illis
S e c u n d o lo c o lib eram & ab fo lu ta m arb itrij p o -
3 2 te fta te m ,fá c u lta té m q u e tr ib u it f v e rb u m lib e t, lic
B ar.in Lalio.n u.51.ffde a lim tn .& c ib a .le g .& in repet.
1.1 .n u . f o .C .d e facro fa n .e cd .F e li,in c. i .nu. j 1 .d e có
fti.S o c.in l.v tr u m .| . cum q u id i n u .i i.ff.d e reb.d u .
I a f n Lfi fic le g a tu m .n u .3 4 .d e le g .i.G e o r g iu s N at
ta in c !e m .fs p c .§ .n o n fic ta m e n ,co l.ro . v c rlic u . ver­
b u m lic e t,d e v e rb .fig n i. M a th s fy . n o tab . 1 f . N o ta
q u ó d v e rb u m p la c c t .A n g .A r e t .| .in b o n s fid ei, c o ­
lu m . í.v e r fi.v lt.I n íli.d e a d io .D e c .in l.in a d io n ib u s .
n u m e . 1 1 .ff.de in litem iu ra n .iic in clau fu la illa ad ic
d a c o m m iflio n i,p ro lib ito t u s v o lu n ta tis ,c o n fu lu it
R u in .c o n fi.2 7 .n u m e ro f .lib. x .q u o d fen fit & Iaf. d.
l.fi fic le g a ru m .n u m . 5 $ .& F eli,in d .c .i.c o L a n te p e n .
3 3Pr o p e p r in c ip .d e c o n lt i.& N a tta ,q u i ftatim co lu m .
1 6 .&
f e q u e n t i, d u m de lib era facu ltate co n c e ffa f
v e rb a fa c it.fic in c o m m ilfio n e fa d a ,c u m illis v e rb is
ad rui lib itu m ,r c ip o n d it P ariliu s co n filio 16. n u m e.
2 f j .lib .4 jt a p u lch re co n iu lu it S o c .fe n .c o n lilio 170»
co l.y .in p r in jib .2 .fr c u ita te m lib e re trib u ta m de ea
in t e l l i g f q u z n e c iu re n e c z q u ir a r e ,n e c ra tio n e ali­
q u a regu latu r,fed in a b lo lu ra illiu s re fid e t p o te fta te
q u o d íc n fic á e R u in u s c o n filio 2 15. n u m e ro terrio
l : b . i . & D e c .c o n filio 35 j.n u m e .4 . v e rfic u lo le c u n 34 d ó ad h o c & c .E ft en im m a x im a v is d id io n is j lib e
re ,cú p o te fta te trib u a t facié d i a d ú fu a fp ó te ,alterius
v o lu n ta r e
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e Arbricr.Iudic. Lib I.
v o lu n ta re n o n re q u ifita .q u o d m ulris p r e b a n t Arer.
c o r . í i '.- í . n u m e . ; . S o a n i e n . c o n iiL i 3. in fin .E b. 1.
B a tb .c o n fil j9 - in n .iib . j D c c .c o n h L ; á o . n u .j .C u r .
í u n .c o n ñ . i j i u m .j . G o z a d . c o n fi. j 8 .n u .2 .c o n l;I .9 1.
35 n u m .51.& c c n f iL i c o .n u m . 1 j.A c c e d it q u ó d 1 lib e ­
ra v o lu n ta s in te llig itu r eriam p r o v o lú n ta te n u lii le
g i a llig a ta .v t ap u d K L T n Ü .lib r D e íh to .Q jii in tr o ­
d u c u n t cau la ru m fe n e m (em p itern am , hi m e n te m
h o m in u m v o lu n ta te lib era Ip o liatam n e c e ffita te fa
ti d e u in ciu n r.A cc e d it q u o q u e ;q u ó d d i¿ tio illa lib e ­
re, id era fig n ifica t q u c d d itiio p len é.N a tta ,q u i p a u ­
lo a n te .R u in u s c o n fi. 1 0 0 .n u -4 .lib . 1 .c o n fi. 1 2 1 .n u m e .t.c o n li. 1 3 3 -& c o n fi. 1 3 § .n u . 1. li b .2. q u a re lm c
c ó t r a d id io n e facere p o te ft,q u i lib ere p o teft.fic G o
z a d .c o n fi.4 7 .n u m e ro 9 .n e c d illen tit C u r t .ic n .c o n fil-4 S .S u p e r c o n tro u e r fia ,c o lu m . 1 .C a lc a n , c o n fi. 3.
n u .8 .im m o r e íp o n d it R u in u s c o n li.i8 .n u .6 .c o n fiL
8 4 -n u .9 .1 i.i.d id io n e m lib ere, im p o rta re p rx c iia m
lib c rta te m .im m o to taliratem fig n ifica rc refp o n d it
C r a u e t.c o n fi. 1 2 2 .n u . j .A n im a d u erti tam en a liq u á d o A n d .B a r b .c 0 n fil.j9 . co l.2 .in fi. lib . 3.affirm aiTc,
36 v e r b u m 7 lib e re ,in e x tra iu d ic ia lib u s ,le g is ac iu ris
d ifp o fitio n i d e ro g a r e ,q u o d in iu d ic ia lib u s n o n c ó tin g e re cre d id itfin q u ib u s , fi iu d ic i lib e ra facu ltas
d ata fit,n o n tam en iu ris c o m m u n is d iip o fitio lu b lata v id e tu r.c .irre fia g a b ili.d e o ffic -o rd in a .q u o lo ­
ci B u triu s ra rio n e m .q u a m etiam B a rb .p ro b a u it,a ttu lit.q u o n ia m in a d ib u s iu d ic ia lib u s n o n prariu37 m itu r-j-P r in c ip e m iu ris co m m u n is d iip o fitio n e m
v o lu ille fu b u e rte re .q u o d latius p ro b a u it id em Bar.
co n filio 4 7 .c o lu m n a j.in fin.&t c o l.fe q .lib .i.d u m in
58 q tiir,q u ó d fi f iu d ic i eft d ata lib e ra ac a b io lu ta p ro
ce d en d i fa c u lra s,in te llig e n d u m efle iu ris o rd in e ac
fo rm a leru atis. V e ru m B a rb . re fp o n lu m jg .n o n f a
tis iu re d e fe n d itu r , nam ex q u o iu a ic is eft p ro p rifi
ro ce d e re iu ris o rd in e feru a to , fc q u ítu r q u o d f i a
rin c ip e m a n d e tu r ,v t lib ere p ro c ed e re p o flit, elfe
in te llig é d u m a b lo lu te ,n u lló q u e fe ru a to o rd in e ,n e
fh iftr a P rin c e p s relcrip fifle vid eatur, a r g u m . le g . li
q u a n d o ,in p rin e, d e le g .i. c o n f e r t , q u ia v id e m u s ,
39 q u o d fi rcftari im p e d ito lib era tcfta n d i facultas f c ó
c e d a t u r , in te llig itu r iu ris fo rm a o b leru a ta . le g e fi
u an d o .in p r in e .C .d e in o fti.tc fta m .& n ih ilo m in u s,
e i,q u i alias teftari p o te ft,fia t illa c o n c e llio .p c t e r it
is teftari,n ulla iu ris fo lem n ita te fe r u a ta ú u B arto!.
in rep e. 1. 1.n u m e .5 4 . C .d e la cro la n . e c clc .Ia f.d .l. fi
q u a n d o ,in p rin .n u m c ro 3. & in le g e Praries, n u m e.
ff.C .d e tr a n fa d .R u i.c o n lilio 8 5. n u m e ro 9 . lib . 3.
D e c .c o n fi.j i z . i n fi.C u r t.I u n .c o n fi.io j.n u m e .3 . Sc
c o n fi. 1 7 8 .n u .2 0 .ic clarius R u in u s c o n f i . l o o . n u .i .
4 0 Eb. 1 .d ecla ran d o f d .l.fi q u a n d o , d ic e b a t, e o caiu
co n celT io n cm fim p licitcr tantum fu ilfe facia m , v t
p o lfe t teftari,fecus fi d u o refp icere t ac c o n tin e r e t,
q u ó d teftari p o ffet, & E berc. q u o d h ic a d m o d u m
c o n u c n it.Q u a t au tem á B arb.in e o c o n fi.4 - . feripra
fu n t,in cau fis crim in alib u s lo c u m lib i io lu m v en d ica n t,in q u ib u s v e rb a q u a n ru m u is lu i n atu ra a m ­
pla,ad b o n i ta m en viri a rb itriu m lc le reftrin g u n t:
v t d o c u it IaLin Lfi fic le g a tu 1 n .n u m .2 4 .d e le g . t.S c
P lo tu s in Lfi q u a n d o ,n u .5 5 j . C . v n d e vi. q u i fic in
fp ecie Barbatne r c lp o n lu m in re ilcx it.lcd h ac d e re
fufiiis fu o lo c o a g e m u s .
T e r t io lo c o ab lo lu ta ro tr ib u it p o te fta te m clau lu
4 ila filia ,P r o c e d a s alté Sc b a ís é / q u x v e rb a v u lg a n ú ,
n o n b o n o r u m a u tn o ru m lu n r.jlic p o ft lo a n . A n d r.
in c.h u m iE s,d c m a io .& o b c d ie n .d o c u it S o c a n le g e
cu m q u id .n u m e.i-fF .ii ce rt.p ctat. Sc in L v tr u m . §.cú
q m d a m .n u m . i-fi.d e rc b .d u b .n c c d ille n tit F c h . i c .
13
h u m iE s ,c o lu m .r. eiulclem len ten tia: a d d o C a ftr c n .
c o n f i.- o .Q t ii a f r u f t r a c o L i.E b 1. & e g r e g ie G e o r g iu m N a tta m in ea cle m e n . Urpe. §. n o n fic ta m e n
c o lu m .2 6 .V e ru m h a n c ip la m le n tcn tia m in te iE g it
ac tem p e ra t S o c m ifi di ¿fu m fit,p ro ced as alté & b a l
sé v t tib i v id e b itu r ,q u ia tu n c p ro ce d e n tiu m v e r b o ­
ru m im m u ta tu r n a t u r a , ac ad v iri b o n i a r b itr iu m
re d u c iru r.q u o d latiu s lu p r a , cu m d e fig n ific a r io n e
v e rn i v o lo :e g im u s ,d ix im u s .
^
Q j i a n ó ab fo lu ram tr ib u u n t arbitrij facu ltatem
t v e r b a illa, Facias fe cu n d u m c o r tu u m , c.lu m m o p e
r e - 1 r . q . F e l i . i n d .c .i.c o L a n tc p e riu l.v e rfi. & fi d i­
ca tu r fecu n d u m c o r rn u m .d e co n ft. & re íp o n d it
R u in u s co n f. 1 8 .n u .9 .1ib .i.c re d id it e te n im R u i.id é
v e rb a h x c pr.r fe fe rre ,q u ó d v e rb a illa ,v t tib i E b u c
rir.ex L fid eicó m ifiaría E b ertas.d e fid e ic o m m il. lib .
\ erum aliter len fit -G eorgiu s N a tta in d. cle m .la :p e
f . n o n fic ta m e n ,co i. i6 .in fi.ea ad d u iftu s ra tio n e ,
q u ó d v e rb a fe c u n d u m c o r tu u m , n o n d iffera n t ab
illis, fe c u n d u m m e n te m ru am .fed v erb a fe c u n d u m
m e n té tu a m ,in te llig ú tu r , v t p ro c e d a t cu m ra tio n e ,
fic B ald .in L v o lu n ta te m .C .d e fid cico m . e rg o id e m
& in v e rb is h is,fe c u n d u m c o r tu u m .le d N a tto a rg u
m e n ta d o d ilu i p o te ft,fi n e g a b im u s'm in c re m ,q u a m
is n e c iu re n e c ra tio n e p ro b a u it. im m o d ifferen tia
4 >non le u is in c ile v id e tu r, cu m f m en s illam p artem
e m in e n te m ,& d iu in a etiam co n te m p la n te m fig n ifi
4 + c c t, f q u o d n o n d ic itu r de co rd e ,c u m tam b o n u m ,
q u a m m alu m re fp ice re p o flit. n ifi d ic a m u s in d u ­
b io ,d e b o n o efle a c cip ie n d u m ,v t fu p rá d ix im u s in
v e rb o v o lo , is v e ro te x .c. f u m m o p e r e , fe c u n d u m
N a tta m n o n p ro b a t,c u m n e g a t’u é lo q u a tu r .d ic e r é
e g o ea ra tio n e n o n p ro b a re .q u ia ib i v e n it a d u e r ia tim ad d iu in u m p ra?cep tu tn ,qu o d cu m b o n u m fit,
fe q u itu r c o rd is ilg n ifica rio n e m in m alam p arte m
a c c ip ire r itita q u e c o g ita n d u m q u ia ad u erfu s c e t e ­
r o s v e rio r v id e tu r N a tta : fen ten tia.
Q u in t o ab folu ta tn ac lib eram p o te fta te tr ib u u n t
43 v e rb a illa :S e c u n d ú -f fen fu m t u u m : v t p o ft G e m in .
in c.re la tu m .3 7 .d ift. trad u n t I m o .in c a p .i.d e co n ft.
v t ib i re tu E t Feli, c o l.17 . in fi.id em re íp o n d it R u in ,
c o n fi. i8 .n u m .9 .1 ib .i.V e ru m q u ó faciliu s o m n ia in
4 ^ tellig a n tu r,(cie n d u m e f t , f fen fu m aE tcr fu m i ap u d
n o s .f t aE te ra p u d P h ilo fo p h o s . fi q u id e m ap u d P h i
lo lo p h o s fen fu s p to c o m p r e h e n fio n e ipfa iu m itu r:
q u a m q u id e m co m n re h e n fio n e m Z e n o le n iu m ipfum_appellabat.< 5<: 11ita co m p re h e n fu m era t,v t ra­
tio n e c o n u e lli n o n p o f le t , fe ie n tiam , fin aEcer in feien tiam n o m in a b a t : atq u e in te r feien tiam & in fcien tia m ,fen fu m illu m ,fe u c o m p r c h e n fio n c m c o llo c a b a f.q u e m a d m o d ú refert M .T u l. Eb. 1. A ca d e m .
q u o m o d o .a d fi.h ú c ie n fu m S to i ci a u th o r c P lu tar.
4 7 h o c E b-4.de p lacitis PhiloL c- n . f h o m in i ftatim na
to in e llc d ic e b a n t:q u o n ia m p o ftq u am n atu s eft h o ­
m o p rin cip a le m anim a: p a n e h a b e t , v c lu t c h a n a m
p aratam ad an n o tá d u ra:in h a n e q u e v n a m q u a m q u e
ra tio n e m in lc rib it. E t p rim u s an n o ta n d i m o d u s eft
>er fc n fu s:v b i. n .a E q u id per fc n lu s p e rcip iu n t, v c u t f v e rb i c a u li J a lb e d in e m ,e a d ila p li, ip fiu s m e .
m oriarn h ab en t.aE a p e rp lu ra etiam de le n iu s h u iu s
o r ig in e ,a c d c ilhus cu m m tc lle c h i d iffe re n tia,Icrib it
p o ft A r ift.& a e te r o s C z E u s R o d h e g . li b .2. lc é lio .
an riq .c. 1 8 .29.de h ac fcn lu s fig n ifica rio n e n o ftra n ó
4 8 eft d ilp u ta tio , 7 S en iu s v e ro ap u d n o ftro s I u rc c o n
lu lto s ac ap u d O ra to re s & G ra m m a tic o s p r o ip fo
a ffcélu Sc m o tu iu r a itu ie ftq u e h ic fen fus c ó m u n is
Í
h o m in ib u s ac b e lH is , im m o b eftiis m a g is trib u e re
v id e tu r A r ifto tc ic s , d u m Eb. 6. E th ic o r u m c a p ^ i c
tria
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
I a c o b . M
14
m in a n tu r,feiffiu s,in tellectu s,& a p p e n tu s . e z. ^ ”J US
c lu d o ,v e rb a h a t e a d a s fen fu tu o ,trib u e r e lib criItIi
5e a b io lu tu m a rb itriu m .
n u lliu s rei c e re n d e p rin cip iu m ,c u m Ck
‘ift
fu m h a b e a n t,n o n a s a n t ta m e n .A r ifto te li iu b fc n b it
D e c la ra tu r n o n p ro c e d e re , cu m de p tx iu d icj0
<¡7 rertij a g itu r.n a m tu n c ffe n tu s p ro arb itrio re gu li,
M . T n l o ffic io ru m p r im o r u m i n q u i r i d inteL h o
m in e m & b e liu am h o c m ax im e m te re ffi q u o d h * c
t o in te llig itu r. ita D e ciu s in d .c a p .i.le d u r a i.nm q
z i.v e r fic .S e c u n d b in q u teftio n e.d e cóftit.de ibideca
F e lin ,n u m .j 1 .ea ra tio n e ,q u ia v b i a g itu r de p t i i u.
tria efle in a n lm o ;qu:e rei g e re n d e v erira tiq u e d o ­
ta n tu m , q u a n tu m fe n fu m o u e t u r ,a d id ,o um q u o
a d e ft, o u o d q u e prsuens eft,fc a c co m m o d a u p a u m m
a d m o d u m fen ricn s p n e reritu m au t fu u ir u m .h o m o
a u te m .q u i ra tio n is & p articep s. Scc. iae-m M . T u i.
d e a m ic itia .Q u id en im ( in q u ic j p o te ft efle ta m fle ­
x ib ile ,ta m d e n iu m q u a m an im u s e iu s , q u i ad alte­
49
j 8
S e x to lib e ra m p o te fta te m f tr ib u u n t v e rb a iil*
riu s n o n m o d o fe n fu m , ac v o lu n ta te m , fed etiam
v u ltu m atq u e n u tu m co n u e rtitu r. h ic e r g o 7 le n ­
iu s ,d e q u o v e rb a fa c im o s ,fu i n atu ra & o rig in e eft
J ? ca ra tio n e fatis p r o b a tu r , cu m ap p e titu s f rationi
a d u e r fe tu r.q u o d in p rim o o ffic io ru m p rob au it M .
q u id in d iffe re n s, cu m & ad m alu m & ad b o n u m
a p p lic e tu R q u e m a d m o d ú & de d o lo d ic im u s. 1,1 ,f£
T u lliu s ,d u m o fte n d it a p p etitu m ra tio n i p arere deb c re .q u o d clariu s d o c u it V alla lib . 5. E legan .cap.
d e d o io .e ft en im d o lu s b o n u s ,e ft & m a lu s .& ftn fu s
q u a ren u s in h o m in e eft,in m alu m p o tiu s ,q u a m in
6 0 d u m in te llig it f a p p e titu m , n ih il aliu d eile quám
setas. i z . q u a i f K o .i .& q u a n q u a m cx le g is, vel P n n Í 1 cip is m an d ato cu m is , cu i m a n d a tu m eft ex lu o f
fen fu in d ica re n o d e b e a t ferin o m o r e,ied le g e o m r
n i n a tu ra iii& re c lo la n ó q u e iu d ic io iu d icare,atta m e
q u a te n u s fu u s fenfus re & u s fe rt,p o te ft fo le n n iiu d ic io rú fo rm a ,& le g e p o fitiu a p o ft h a b ita , c o g n o fc e r
r e ,& de cau fa fen ten tiam ferre, a tq u e ita in te llig a s
G e m in ia n ú F e lin u m & R u in u m iam re la to s ,q u ib u s
in fe r tu r d ecla ra tio ad ea,qua: fe rib u n t A b b a s in ca.
i.&
ib i D e c iu s in p rim a lc< ft.4 .n o tab .& n u m .z i.d e
c o n ft i.& N a tta in clem . f s p e . §. n o n fic ta m en co L
2 .v e rffe n fu tu o .d e v e rb .fig n ifi. 5c Iafiin l.fi fic ,le g a -
51
d ic io te r tij.v e rb a ,q u 5 alias lib e ram volu n tatem ¿m,
p o rta n t, in te llig u n tu r p ro v iri b o n i arb itrio . q u 0¿
late in frá q. 1 o .c o m p r o o a b im u s.
S e c u n d u m tu u m a p p e titu m ,ita ex f a d o in terroga­
tu s re fp o n d it R u in u s co n fi. 18 . n u m .p . lib , 1. q u 0¿
5 0 b o n u m fo n are v i d e t u r , p o tlca q u a m 7 ad m alu m
p ro n a eft o m n is zra s .G e n e f.8 . in fin. & cap , o m n is
tu m .n u . 1 i . d e !eg. i.d ú a ffirm aru n t his v e r b is ,fF a cias fienfiu tu o ,d a ta m eife p o tefta tem regu ia ta m iu re
& ra tio n c .in te llig o ex m en te trib u e n tis ,p o te fta te m
h a n c eife regu iatam iu re & ra tio n e n atu rali irr e g u la ta m v e ro q u o ad le g e p o fitiu a 5c iu d icij rig o ro fu m
55
e n o c b .
im m e n fa m ac im m o d e ra ta m cu p id itate m ,q u are ap
peri q n a l a c u n q u e d ic im u s,h o n e fta expeti.ee fi jvj.
T u lliu s in 5. desnatura D e o ru m d ix e rit, ap p eti q u ?
fe c u n d u m naturam fu n t,d e clin ari co n traria , fic Pa­
rifiu s in c.cu m v e n e ra b ilis , n u m . 1 5. de excep t. do-
61 c u it p o ft L a p u m alle g . 1 1 8 . f v o lu n ta te m efle ad
b o n u m ,& a p p e titu m ad m a lu m ,ex cap , R e x p ad fic u s,in p ro o e m .d e cre t.
S e p tim o ab fo lq ta m p o te fta te m o fte n d u n t illa
6 1 f v e r b a , C o n c e d im u s , v t e a p o f lit ,q u s n o s p o flu m u s .flc B art.in l.c r c d ito r .§ .L u c iu s , ff.m and a. A b b .
in c .in te lle x im u s ,n u m .n .d e iu d ic .in c .c x p o fu it.d e
d ila t.A n g .A re t.in §.in bon £ fid ei.co l. <úverÍ!C.Sex:ó
id é fi d ix erit.in ft.de a c f.G e o rg .N a tta d .clem .A ffliéc.
D e c i f 5 05 ,ff p e .§ .n ó fie ta m e n ,c o l.z d .n u .4 .e o textu
6 ) f § .L u c iu s a d d u c ú tu r,q u é e g o in te liig o p roced ere
o b a m p iiffim a illa v e r b a ;C p n c c d o tib i d c o m n ib u s
m e is ,v t v is n e g o tia ri, fiu c v e n d e re v is , fiu e p aciici,
fiu e e m e re ,fiu c q u o d c u n q u e o p e ra ri v is ,v t d o m in o
e n ti re ru m m e a ru m . Illu d m a g is v r g e t q u o d cu m
o rd in e m : q u o n ia m haec fu p ern ere iu d ex ifte p o te ft.
q u o c ir c a fatis in te llig im u s le n iu m efle t e r m in d in -
6 \ f P rin c e p s p o flit q u ic q u id v u lt.§ ,fe d q u o d P rin ci-
d ifferen té ,& re g u la ria u t e x p r s fu m p ta m en te le g is
v e i p rin cip is a u t e x a d iu n fto ’v e r b o , v e lfu b ie & a
m an d e t P r in c e p s , v id e tu r illi data facu ltas facien d i
m a te ria :q u e m a d m o d u m f i n L v lt.C .d e le g ib .d u m
v u lt lu ftin ia n u s p aren d um eife Im p e ra to ru m c o n ftitu tio n ib u s.a lio r u m r e ie d a fu b t ilit a t c ,q u s ie n iu i
g u m e n ta tio r e d é d ilu itu r ex h is qu£ ftatim fu b iid Á
in v e r b o d c fa tfto .N a m ,& fifp e c ia le m an d atu m ver
a d u e r ia tu r .to lo c i fen fus in ea fig n ifica tio n e a c cir
p itu r ,v t fe n fu m re g u la tu m o ffe n d a t,c u m e ifu b t ili-
cu m ta m e n in d u b io fit,c ó c e ís io in te llig itu r folum
q u o ad ea,qu £ iu re & ra tio n e re g u la n tu r .
p i.In fti.d e iu re n atu . g e n t. & ciu .fi alteri v ice s fuas
ea q u x facere p o te ft ip fe m e t P rin c e p s, q u ? fane ar­
b a h e c tr ib u e re v id e a n tu r,v r re lati o m n e s affirm at,
ta s o p p ó n a tu r .S ic in ca p . A b b a t e , de v e rb o ru m fi-
O d a u o lib e ru m s c ab folu ta ra p o tefta te trib u u n t
g n ific a .ib i,h ic fenfus r e & io r eft,ib i en im ex v ia d i u n d i v e rb i p ro iu d ic io 5c intellecftu feu r e d a &
6<¡ v e rb a illa f S e c u n d u m ca rn e m tu a .fic fe rib it N a tta
p r o b a b ili in te r p r z ta tio n e fu m it u r , fic 6c fu b ie d a
ip fa m ateria fu a d e t a liq u a n d o fen iu m p r o re g u la to
tu r ra tio n e ,q u o d ca ro in m alam p a rte m fum itur:
v t h a b e tu r M atthaei cap. 16. N o n ca ro & fan g u is,
f 4 & irre g u la to an im i a ft e d u accipi: v t i n f ca p itu lo ,
66 fed lp ir itu s r e u e la u ittib i.V c r u m ib i f c a r o fu m itu r
i.d e c o n ftit.n a m d u m v u lte a n o n e s o b feru a n d o s
p ro h u m a n ita te ,q u 2 h a b e t fp iritu m o p p o fitu m , &
v t d u o ip fá co n tra ria ,e o lo c i re fe ru n ru r.N a m ,ib i de
efie.&n e m in em
fu o fe n íu d u c i p o fle : fen tit claré
ferip to s c a n o n e s efle o b fe ru a n d o s ,feníu q u o u is r c i e d o h o m in is q u o n ia m v b i le x ferip ta effia rb itru m
c e fla n v t late d ic em u s in frá q u s il io n e 1 4 . o m n e er­
g o a rb itriu m re iic itu r. a tq u e ita le n fu s ib i fu m itu r
p ro v tr o q u c .S c io etiam fen fu s d id io n e m in aliis
5 5 h g n ific a tio n ib u s fu m i,n a m & fc o n fu c tu d in c m fi^ ^ “ P ^ r o f ic a a .d e ^eP uk u r . 5c in ca p .vtin a m
y S .d if t in d io . q u s iu ra fic in terp re ta tu r & D e c iu s
in cffi.to c a p .1. ln p n m a le d u r a . n u m . z i. d e c o n fli
r e ie d a o p in io n e A b b a t is & a lio ru m , q u i aliter in
U iu » s .f f .d c o ffic .P r s fid .in
re i g i r u i ' E
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
o ftrfc s "
d .c le m -fe p e .§ .n o n fic ta m e n ,co i. i,6 .in fi.ea ad d u ci
m o n ftr a t A p o fto lo ru ra P r in c ip e m ,n o n efle lo c u m
v t h o m o ,fe d v t d im n a Sp iritu s fa n c li gra tia affla6 7 tu s .N o n p a rite r ad rem co n fe rt f text. ca p .lice r,d c
re g u l.i.c u m de carn e n u llu m v e rb u m ,5 c q u o d de
fp iriru trad it,d e d iu in o in te llig in ir,v t ip fiu s textus
V erba io n a n t.v t p arite r lo q u it u r text.in c.d u tefu n r,
in fin e ic ? .q .z .A d re m m e liu s co n fe rre v id e tu r B al­
d i d o c frin a in l.tu to r .§ .q u c tu to r ib u s ff.d e excuiar.
6% ru to .d u m d o c u it q u o d fi f u m m u s f P o n tife x , c o n la n g u in e m ad d ig n ita te m p r o m o u ir ,h o c ei á carn e,
n o n á fp iriru re u e latu m p re íu m i.á B ald o n ó d iflen tiu n t B a rb .c o n fil.1 6 .c o lu m .p e n u l.in fi.lib .i.I a fc o a
f i . i 83 .P r e fc n s .c o lu m .i.lib . z .I o . I a c o b u s de L e o nardis
D e A rb r ítr.íu d ic . L i b i .
15
c o n fi. $ 2 c o L v lt J ib .i.R u in u s c o n fi. 1 0 ? .n u m e . 26lib .2 .c o n f ilio 1 7 m u .7 J ib .j- .G 0 z a d .c 0 n fi.2 1 .n u . 31.
C u r t .I u n m ó fi.4 1 .n u m . 1 2 .M a r£ L fin g .i9 -.T ira q ucL
D e le g ib u s c o n n u b ia - g lo .j.n u .i 5. 1 6 . v id e tu r e rg o
d .c e n d u m ,P r in c ip e m m an d are a b fo lu ta m p o re fta te m .n e c in h is c la ris,e o n ie d u r is efle o p u s 1Jlle a u t
i ll c . j .cu m in ve r b is ,d c le g .j.l.c c r in u u s f . c u ita , de
7 J v c r b .o b i g . t fi q u id e m v e rb a fu n t n o ftri co rd is i ú
tia .L L a b c o J n fi.de fu p p e L lcg- & e g re g ie tra d u n t
D c c J i c m r e r in ftip u la tio n ib u s. n u . 4 .d e r e g u .iu r .
C r a u e 'c o n f i.t - '.n u .a .c o n f i.a jo J n fija riflim e T ir a q u J n L fi n u n q u a m ,in v e r b o lib e r tis ,n u .1 7 - C .d e re
u o .d o n .& B o e r iu s .q .i.n u m .8 .q u ie x n o ftris a c ex
_ ^ P h ilo fo p h is p lu ra c o n g e fle ru n t.
"
C o n c ilia r i ■
}- h ^ e p o flu n t ex e g r e g ia d o d r in a L a
p i in a lle g .i 2 8 .F a d u m iu p e r .q u o ,c o lu m .i.v e r .n e c
o b fta t illu d ,q u e m fu n t fe cu ti A m o d e u s de C a fte l.in
tr a d .ly n d ic a tu s n u . 14 2 .5c P aris de P u re o t r a d .f y n
d icatu s n u .14 2 .5c P a ris de p u te o tr a d J y n d ic a tu s in
tit.d e p o te fta te iu d ic iu m n u .8 . p ro p e fin em , q u ó d
a u t in re llig im u s d e f a d o ,id eft,prarter le g is a c iu ­
ris c o m m u n is d ifp o fir io n e m ,& tu n c p o te ft h o c in
caiu in te llig i,a c p ro ced ere B a r.ic a iio r u m fe n te u tia .A u tin t e llig im u s d c p o te fta te p ro c e d e n d i c o n ­
tra le g e m ,& tu n c n o n d ic itu r c o n e c fla lib e ra hsrc
fa c u lta s ,arq u e ira h o c cafu p ro c e d u n t, q u z c o n tra
B a rt.& carteras a d fe r u n tu r.C u iu s rei eft ra tio , q u ia
7 7 in qnaui» ■
}■am p la 5c ab fo lu ta p o te fta te .in te llig itu r
nardis in te r c o n fil.B r u n i.e o n fi.i 1 4 .n u m e. 1 1 7 . A l­
elaras rra cta P rzÍH m p . 1 5 j iu m . 1.v id e m u s en im in
m alam p a n e m fu m i.n ifi d icam u sB a L 3 c a lio ru m au
d o r ir a te m efle q u id e m p r o b a b ile m ,n o n ta m en n cc e fla ria m .A c c e d iu llu m e fle v u lg a re m q u e n d a m lo ­
q u e n d i m o d u m ,q u o d e ra o n ftra m r,P o n tifice m h u ­
m a n a a fte d io n e m o u e r i. v e ré tam en cred erem fu­
m i in m alam p artem ,cu m ei lp iritu s ad u erfatu r .e x ­
ta t & illu d ,In d ica te fe c u n d u m lp ir itu m ,n o n fe c u n
d u m ca rn em .
N o n o lib eram ac a b fo lu ta m p o te fta te m tr ib u út
^ v e r b a illa .-fP ro ce d a s de fe d o .h is eten im v erb is d a­
ta v id e tu r facu ltas p ro c e d e n d i m an u r e g ia ,n u lla iu ris icru ata fo le m n irate.ita o p in a tu r B ar.in e x tra u a g .
ad rep ri.in v e r b o v id e b itu r n u .i 2. & in co n fil.8 2 .
P u n d u s q u e ftio n is.n u . i.lib . 1 .B a rto lu m fu n t fe c u ri A r e t.c o n fi.8 4 .n u .j.in fin e .lo a n .d e A narin c. p e n .
c o l.p e n u l.d e a c c u fa t.A n g . A r e t.in f .in b o n e fid ei,
c o l.p e n u l.v e r fq u id au te m fi d ic a tu r .In fti.d e a f t io .
N a tta d .clem en .fa cp e.§.n o n fic ta m e n ,c o lu m .1 2 .A le x .c o n fi.18 9 .in fí.lib .é .R u in u s c o n f il.i j .n u . 5. lib .
i.A m o d e u s de C a fte ll.tr a d .fv n d ic a .n u m . 1 4 2 .D ec.
c o n fi.4 5 4 J iu .4 .q u i eiu fd em fe n te n tiz citat C o r n c ú
& Soc.& r alio s re tu lit ^ ip a in l.n a tu ra lite r.§ .n ih il c ó
m u n e ,n u m e . 1 8 1 .d e a c q u i.p o fle fq u o r u m fen ten tia
fatis v id e tu r p r o b a r i in l.ic lu s fiiftiu.fF.de iis q u i n o t.
in fa m .& in l.v e r u m .f.e x fa d o .fi.d e m m o .2 5 .a n n .
V e r u m ,n o n leu em d iffic u lta tem m o u e n t v e rb a
B a r.in d .e x tra u a .d .n u .i i . & Nattae lo c o p a u ló a n te
d u m m o d o n e q u id tu r p e ,n e q u id illic itu m ,n e q u id
c ita to ,in q u iu n t e n im q u ó d & fi fa c u lta s haee data
iu r e p ro h ib itu m fiat.L i.fF .d e m ili.t c f t .iu n d a .l. d o 7 ° v id e a tu r, c ú m ta m e n fo lea r f P rin ce p s le g ib u s v italem .L in fra u d e m , 5c l.fi a m ilite .§. 1 .Sc i .fi.c o . d e
u e re,l.P rin ccp s.fF .d c le g i b .& l.d ig n a v o x . C .e o . fe7 8 m ili.te fta .l.j.§ .fi p ro c u r a to r .fF .q u o d q u ifq u e iu r. -fq u itu r ,q u o d q u e m a d m o d u m le g e s P rin c e p s ip fe
abFurdus e te n im in te llc d u s fu g ie n d u s eft, etiam fi
iu s lit e r * in fera tu r.L fcire o p o rte t.§ .a liu d .ft.d c e x d e b e t fe m a r e ,fic Sc is ,c u i fuas m m d a u it v icc stq u a
re fi n o n lic e t ip fi P r in c ip i,m in u s illi.q u o d p ro b á t
cu fa tio .tu to r. L a p u s , q u i fu p rá. Q u o c ir c á d o c u it
v e rb a T h e o d o fij Sc V a le n .in d .l.d ig n a v o x in fin e.
B a ld u s in d f lj.d c m ilit.te fta m .v e rb a de f a d o , in iu i b i ,& o ra c u lo praefentis e d id i,q u o d n o b is licere n 5
d ic c in te llig i J u ftitia m o b fe ru a n d a m c fle ,p o ftp o fita
iu d ic io r u m fo rm a ,
p a tim u r,a liis in d ic a m u s .& is te x t.l.P rin ce p s . in tc llig itu r fo lu m in fo le m n ira tib u s n g o ro fis .q u a : n o n
79
D e cla ra n tu r relata o m n ia ,n o n p r o c e d e r e ,f T u m
iu b ffa n ria m ,& in te rm in a n d is litib u s aequitatem ,
v e rb a d irig u n tu r ad p e rfo n a m iu d ic is ,c u i ca u fa c ó
f d fo lu m illu m r ig o ro fu m m o d u m p ro c e d en d i r e ­
m itritu n ita D cc .c a p .c a u fa m quae,n u .i.d e te ftib -p o ft
cip iu n t. q u o d d o d e d e cla ra u k lo .C o r a f iu s li i. m iH o f t ie n .& I m o .in cap . fig n ifica u e ru n t. d c te ftib .
7 1 ce lla iu ris C ’ >vlc.quare, n e c lic e re -j-Principi ius p o
q u o d 5c fu p ra a ttig im u s a tq u e e x p lic a u im u s.
fitiu u m ,q u o d n atu ralem aequitatem la p it,im m u ta ­
S V M M ARIVM .
te ,p o ft m u lto s fcrip fit C r a u e .tr a c de an tiq . te m p o .
1 Arbitrium viri boni,quibus verbis conferrifoleat.
p rim a p arte p rin cip a li in p rin c ip io n u m e. 4 5 . & e 2 Videtur,verbum,arbitrium regulatumfigmficart.
g re g ie D id a c u s C o u a r .h b . $ .va ria.rcfo L cap .j.n u . 8. 3 Verbum videtur,idem operari,quod verbum placet.
7 1 Q u a .'n o b re m ,cu m + prarfum atur, P rin c ip e m v e lle , 4 Claufula,tuo videre factas qusdfignificet.
q u o d a d u s fuus fit ab o m n i m alicia a lien u s.§.illu d , j Claufila,facias v t tibi videbitur expedire,vis.
in auth .d e c o n ftiru .q u c d ig n i.& tr a d it C r a u c . q u i
Claufula,factas v t tibi tufum videb itur,effecitu.
ftatim n u .i j.q u o e tia m lo c i n u . 19. fu b d it.in v e ro
7 Claufulam.factas vt ttbt placuent,arbitrium viri boni
7 3 f P r in r ip e t r ia e f lc d e b e re , p o te n tia m .fa p ie n r a r a
fgmficart.
a c d iu in u m cu ltu m ,d ic e n d u m e ft q u ó d Sc fi m a n ­
t L.Thats.fforertfiAefideicom Jibaxphcatur.
6
d e t de f a d o p o lle p ro c cd i,m te Ilig i x q u ir a te ac r a ­
tio n e n aturali leru ata ,fp reta q u id e m f l n d a il a iu ­
ris c o m m u n is lo le m n ira te .q u o d fu o lo c o fu fiu s ape
ria m .Illu d in terim n o n p r^ term itta m ,verb a h$c de
f i d o , i n m alam p artem io n a r e , v t d o c u it B a rt. in L
ftip u lario ift ijin fi.prin .d e v e rb .o b h .v b ir e c c n r io r c s
o m n e s ,& clare p o ft B a l.& alio s q u o s cita t, rc fp o n *
dir B a r b .c o n fi.4 .c c l.i.lib .j.le n fit R u in u s c o n n . 59 .
nu . 1 j.lib .4 - & D e c d n l.n o n v id e tu r d efen d ere, n u .
7 4 ^ .d e r e g .iu r .H in c d o c e n t omnes,-}- fp o iia tu m d c fit
d o fua p o fleflio n e,a n ce o m n ia efle rc ftiru c n d u m .ctiam d e f a d o fin e a liq u a iu ris lo ie m n iia te , le g e v e
>F‘ a p e rm itre n te ,fic o m n e s in 1. fi p a d o q u o p crn L
C .d c p a d .B a r b .c o n f i.j i . c o L i c u n f i. lib . i. c o n f i .7 .
iu fi.lib .i- R o m a .fin g .7 < íé .P o fle ílio .M a m .S o c le a .
3
L.Luctus fiA e fidetcom.hbxxpomeur.
to Claufula facias ad tuum beneplacitum,virtus.
11 Claufula, factas vt tibi placuerit & videbitur, effetiut.
12 Claufula,fictas quidquid ttb t placuent,vis.
13 Dichenem,quidquid vmuerfalem effe.
/4 Claufulam,jacias f eundum tuum iudicium, viri boni
arbitrium conferre,
i/ L .T ha is. $, Luctus Titius.fidefdeicom mif. Uber, de­
claratur.
16 Cap.verumAefore compexxplanatur.
t7 Judicium difirretic nemfignificarc aliquando,
i t Iudicium a ture ditium efie.
¡p Capan caufis¿le re tudic.elucidatur.
2« Ventatemfolam & squitatcmtn Principum iudiciis
fptíian.
21 Prmcipst
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Iaco.M enoch .
i6
2i
. 22
P rin cip a in eorum iudiciisficundum cenfcientiam
bere proceden.
Inflantium caufi coram principe t m
, n i , c i . p r m ^ < , 1 ^ i ’F 'J
n u m itta s .q u o d accip ie n d u m eft ac ii d ictu m
J,
C U .p .U M í™ m
L
C M H » M íc r á » » « ‘ « f i "
mittimus,arbitrium regulatumfignificare.
21
26
D ifiretionem ejfe idem,quod iudicium.
Claufulam,prudentia committimus,arbitrium bo­
2j
¿8
ni virifignificare.
Prudentia verbum, quidfigm ficet.
Prudentiam a proutdendo dic.am . ^
A rbitrio tuo committimus,claufula hac v ir i boni arbi-
s9
2 f v t tib i v id e b itu r,q u a s h a n c h a b e n t fign ificarion e
v t p rob ar.l.fi fid e ic ó m iíla ria lib e r ta s .i.in p rin e .d c
fid e ic o m m ii.iib e r.ib i,fi tib i v id e b itu r ,p e to v t m a-
de-
'
S i tib i,q u a fi v iro b o n o v id e b itu r .idem p rob at.l. fi.
áeicom rn iíT a.J'.qu am qu ám .d e le g . 3. & fi illu d ib i
cm
c o n tin g a t o b d ic tio n e m v tilc,in te x tu p o (icam ,dum
in q u itrS i vtile tib i v iiu m fu e rit,q u ? lu i n a tu ra a rb itriu m regu latu m p r o b e t,v t fta tim h io ficia m . H®c
c o n c lu fio v n o ore ab o m n ib u s r e c ip itu r ,v t p ofU .fi
fic le g a tu m ,d e le g a . 1 .a ffirm aru n t G e m in .co n fil.73 ,
C o lu m ,2.in fi.R o m a .c o n fi.j f.c o lu m .2 .C a lc a .c o n fi.
io 3 .n u m e .2 .C a ftre n .c o n fi.3 3 4 .L a u d a tio & in u e ft i
bitrium tribuit.
A rbitrij verbum,bonum & squum fignificare,
tu ra .c o lu m . 1. lib . 1. A le x an d . c o n fi. 8 a.in fin . lib . j .
*>
L .i.C .d e cond.in publ.horreis.lib. re. explicata.
V
A rbitrium idem aliquando ejfe,quod appetitus.
c o n fi. 17 3 .n u m e .4 .& co n fil. 1 7 J .n u m e . 4 . 1ib . 6 .S oci.S e n .co n fi. j 3.colu m .4 .1ib. 1 .c o n fi. 49 .n u m e.^ .lib,
4 .R u in u s c o n fi.2 4 .n u m e . 9 . lib .2 . D e c . c o n f i l ^ 3.
34
trium fignificare.
Verba,libero tuo arbitrio f i c i a s , abfilutum arbitrium
n u m e .1 9 . & c o n fil.36 i.i n fin e ,& c o n fil.65 2.num e.
7 .G o z a d .c o n fi.5 )i.n u m .5 ).S o c i.Iu n .c o n fi.j9 .in fine
¡1
conferre.
A rb itriu m alteri commiffum,cui alias competebata r ­
fius co n fi.o j.n u m . 22.1ib. 1 .co n fi. 2q..num e. 1 4 1 . lib.
32
Claufulam,pro tuo voluntatis arbitrio , v ir i boni arbi­
33
l6
¿7
2 .e o n fi.7 i.n u m e .i7 .1 ib r o 3 .co n fi.8 .n u m e.2 o .con ii.
3 2 .n u m .io .lib .4 .C a r o lu s M o lin x u s in co n fu e tu d .
bitriu m abfilutum ejfe collatum.
Claufulam , M ifiricordta tua comm ittimus, arbitrium
regulatum fignificare.
M ifiricord U fip erio ris f i /ubm ittensfieliBum -, non-,
fatetur.
¡8 D ecretum vnum antiquum M ed iola n i declaratur.
¡ p M ifen co rd ia m virtutem elfe.
4.0 Claufiulam conficientis tua committimus,arbitrium re*
41
lib .i.la tiu s rep etitu m c o n f i 29. n u m e .5 4 .1ib .t. Pari
P a rifie n .titu lo .2 .§ .5 5 .g lo .4 .n u m e . 34. A n d re a s ab
E x e a in c . i.n u m e .4 17.d e c o n ft.C o n fir m a tu r , q a ia
}
f v e rb u m v id etu r,id em q u o d v e rb u m p la c e o ,fig n i,
fic a t,& p r o v n o ae eodem a c cip itu r.fic ap u d M .T u l
iiú m lib. i4 .fa m il.e p ifto la 7 .a d T e re n tia m :S i tib i vi
d eb itu r,v illis iis vtere,q u te lo n g iffim é a b e r u n tá m i
lir ib u s .& lib -7.E p ifto la 24-ad F ab iu m G a llu m , cum
gulatum concedere.
Confidentiam f i n a m entis fin fim efe.
e r g o v e rb u m p la c e o ,v iri b o n i a rb itriu m oftendar,
4.2
V irum bonum non effe,qui fine conficientia efi.
48 Conficientia v im m axim am ejfe.
v t ftatim fu b iicia m .fic v e rb u m v id e tu r.
H s c ip fa recep tiffim a in te rp re tu m d o ctrin a p ro -
4 4 Iudicem propriam confidentiam non d eb erefiq u i,fid
publicam .
4
ce d it,e tia m ,c u m eft d i¿ t u m ,f tu o v id e re fa c ia s ,q u s
v e ré in d ie m fo n a n t:ita N a tta .d .c !e m .fe p e .§ .n o n iic
4 1 Claufulam f i t tib i licentia &c„arbitrium regulatum.,
fignificare.
4 6 Licen tia dittionis fignificatio.
ta m e n ,co lu m . 1 6 .p ro p e fin em p o ft B ald .in LceiTantc ,c o lu m . i. C .q u o m o d o & q u a n d o iu d ex. P ro c e d it
5 & fo rtiu s c o n c lu fio h x c ip ía ,ii d ic tu m fu iífe t,f Fa­
4 1 Claufulam poteftati tua committimus,arbitrium regu­
cias q u o d tib i v id e b itu r ex p e d ire .íic r e íp o n d it' Si-
latum tribuere.
g n o ro l.H o m o d .c o n fi.2 io .Q u ^ f t io p rs iu p p o n itu r .
n u m e r o ^ .& p o ft B a ld u m & a lio s ,q u o s cita t,re fp o
4 ! Poteftate libera concefafiberum ., & a b filu tu m a r b i­
trium dici concefum.
d itD e c .c o n fi.4 9 3 .n u m e .(7 .C a lc a n .c o n fi.i 2 o .n u ra .
7 - in fin .& P a rifiu s c o n fi.9 5 .n u m e . 1 2 . lib .i.ica fo rtiu sffi d id tu m iu iife tjfi b o n u m tib i v id e b itu r . M o -
49 Verba illa,Prom ittim us flare tuo ditto,arbitrium v ir i
boni fignificare.
jo
js
A rb iiriu m a partibus iudici collatu, reuocari an poffit.
Verba M a j a d a s v t cupis & defideras, arbitrium r ¡g ulatum confirre.
T2
Claufula referipti procedas de bono & squo,arbitrium
regulatum confirre.
13
Claufulam procedas cum moderamine,arbitrium^ re­
gulatum tribuere.
1 4 M o d erari q u id fit.
11
Claufulam procedas cum honefiate, arbitrium boni v ir
fignificare.
16
Claufulam prectdasficundum iufiitiam , ius & veritutem ,arbitrium regulatum concedere.
17 CUufiulamfikdas ficundum mentem tuam , arbitrium
regulatum confirre.
lin ? u s d .c o n fu e t u d .P a r ifie n .t itu lo .2 .§ .jj.g lo ila 4,
n u m e .3 4 .Id em fo rtiu s fi d ictu m f u iii e t ,f fi ju ftu m
tib i v id e b itu r.ita L u d o .B o lo g .in add i.ad c o n fi. I02.
de A n a n .c o n fi.3 4 .n u m .i 2.V e ru m B a ld .in tit.d e p a
c e C o n fta n .p a g in a p e n .ve rfic. in an im a m n o ftra m ,
q u e m cita t l a f i n d.l.fi fic le g a tu m ,n u m .4 . de L g . 1.
in q u it ,q u o a ille q u i p o te fta te m h a b e t fa c ié d i q u id ­
q u id fib i exped ire v id e b itu r ,h a b e t v o lu n ta tis arbi­
tr iu m ,q u o d n il aliud eft, q u á m a b io lu ta p o te fta s. a
re ata tam en fen ten tia S ig n o .C a lc a .& a lio ru m ,n o n
c ,q u o d re ce d am u s, ch m fib i p a ru m co n fta n s fit
a*. .v t ex relatis p a te t.id e m B a ld .in e .i.§ . in te r p a ^ re s ,c o iu m .p e n .d e le g e C o rra d .
,
si
S9
c u ín T y f r 9 arbitrium ™
LUu_ ula tus deliberationi v t s.
*
a * < u l* tu a v itu a r b ,tn u m v ir i boni confirt.
£
S T I o
bom tribuit.
7A
ib i So ci.n u .32 .d e v e rb .o b h .ia e m B a rt.in 1. i.n u .
5 1 .C .d e ia cro fan .e ccie & co n fi. 16 G n u m e .4 . lib . 1.
O C T A V A
f i r o f i S k i ,” q u o d d ii, T " : &
S e c u n d o lo c o v iri b o n i arb itriu m tr ib u u n t f v e r
a iila,y t tib i p la c u e rit.B a rt.in l.fi q u is a r b itr a tu ,n u .
ta
C a ftre n .c o n ii.3 3 4 .L a u d a tfo ,c o lu m .2 .h b . i . R o m a .
c o n fi. j f.c o lu m .a .S o c in .S e n .c o n fi. j 3 .c o lu m .4 .v e ri.
& a d p r im a m .& c o n fi.6 j.c o iu m .v lt.v e r f.o r c a a liam ,
lib r .i & c o n f i ^ . n u m e . q J i b ^ . R u in u s c o n fi. 5 5 .
n u .2 d i. r .c o n i. 13 7 .n u .8 .c o n fi.2 4 .n u .9 . lib . 2, la l.in L
1 fic le g a tu m ,n u .6 .d e le g . 1 . & in l.fi q u is a rb itra tu ,
ntlrn e . 24-p ro p é m e d iu m de v e r b .o b li.iic m te iiig e s
l.q u o d
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d ic . L ib . I.
f q u o d fi n o lit.£ .fi.q u id ita.ff.d e aE d il.ed ic.D ec.in Lfi
p a ic e n d a .n u m .S .C .d e p a é iis ,& in c o n fil^ c jj.n u .a 1.
Sc c o n fi. 5 6 i.i n fin e.P arifiu s co n fil. 2 4 .n u m .i 4 r.hb.
2,.confiL~ z .n u m .i-.lib .^ .S o c in .I a n . con l1l.129.nun 1.
5 4 - lib r o 3.A lcia tu s r e íp o n . f 30.n u m e ro 1 .P lo tu s in
l.f iq u a n d o 5n u m e r .7 j4 .C .v n d e v i.A n d r e a s a b E x e a
in cap . 1 .n u m e . 38fc.de c o n ft. a d d u c u n tu r o m n es cx
tc x .l.T h a is .§ .io r o r c ,& l.L u c iu s .i.tr.de fid eic o m .lib .
§ verum is texr. 7 § .fo ro re ,n o n í'atis p ro b a re v id e tu r,
cunr in ca ftigatifsim is co d ic ib u s h ?c litera h ab eatu r
v o lo Sc á te p e to fo ro r íu a u iilim a , S tic h u m Sc D a*
m a m acto res m c o s ,q u o s e g o ,q u o ad ra tio n e s re tu
le r in t,n o n m a n u m ifi , tib i elle co m m e n d a tiffim o s:
q u o d fi ip fi tib i q u o q u e p ro b t tu r , e x p o íu i tibi m ea
Ie n te n tia m .H ic en im c o n ftitu itu r fu n d a m e n tu m in
illis v e r b is ,q u o d fi ip fi tibi p r o b e n t u r , quaE haeredi
m a n u m itte n d i p otefta tem ad feru n t lec ú d u m q u id ,
q u a re n o n p o te ft io lid u m latis co n ftitu i fu n d a m e n ­
tu m in v e r b o P la c e o ,q u o d in tex tu illo n o n re p eri­
tu r ,fed in illis ta n tu m v e rb is ,fi tib i p ro b e n tu r, q u s
v ir ib o n i a rb itriu m o fte n d u n t.l.fid cic o m m iila ria li­
b e rta s. p ro p é fin em .eo d em titu lo .q u a rc fallu n tu r
in te r p re te s ,q u i p erp en d u n t fu b teq u en tia illa v erb a ,
ib i,e o s n o n p lace re f i b i , cu m illa n o n lin t v e rb a te fta to ris in ftitu en tis haeredem , e íq u e d an tis m a n u ­
m itte n d i p o te fta te m , íed lu r e c o n lu lti p o n en tis d u ­
b ita tio n e m n atam ex h x r e d is re fp o n fio n e & c o n 9 tro u e rfia .N o n p ariter v id e tu r p r o b a re .d .l.f L u c iú s ,
q u x & fi h a b e a t v e rb u m p la c e o , n o n ta m e n a p e n t,
an v iri b o n i a r b itr iu m ,vel a b fo lu ta m p o te fta te m fig n ific e t , v t c a re fp o n fio n e ía tisía ce re p o ftu m u s. 1.
q u o d fi n o lit .§ .íi q u id ita .d e x d il.e d ic io .C la r iu s fo r
te h x c ip fa fen ten tia ex e o p r o b a t u r , q u o d v e rb u m
p la c e o ,id e m fig rd fica t, q u o d v e rb u m v id e tu r , v t a p u d M .T u lliu m lib . 1 1 . fam il. E p ifto la i . Q u i in h is
a n g u ftiis v e r ía r e t, p lacitu m eft m ih i, v t p o ftu iarem
le g a tio n e m lib e ra m .P la c itu m ,id e ft,v iíu m . id e m in
lib .8 .fa m il.e p ift.4 .fic e r g o v e rb u m v id e tu r .b o n i v i­
ri a rb itriu m d en o tat. H x c c o n c lu fio fo rtiu s lo c u m
i o fib i v e n d ic a t,q u a n d o fu ifte t diófcum, f F acias ad tu ú
b e n e p la c itu m ,tu n c d u b io p ro c u l v iri b o n i arbirriú,
con ceíTum c c n ce tn r,fic R ald.in I.vlt.§.r. 4 .n o ta b .C «
c o m m u .d e le g .c u m m u ltis ap u d . la í.d ió ia 1. fi fic leg a tu m ,n u m .6 .in fi.de le g .i.q u i b u s a d d o . £ M aria.
S o c .íe n .in c a p .v e r u m .v lt.n o ta b .d e fo r o co m p et.JN a tta m .d .§ .n o n fic ta m cn .c o lu m . td .R u in u m co n fi
x 8 1 .n u m .7 -lib . 1 .F elin .in c. 1 .c o lu m . an tep en . & ib i
A n d rea s E xea n u m . 39 i.d e c o n ftit .C a p ic iu m N e a p .
d ecií. 1 1 6. n u m . 4. H a n c tam en d o & n n a m d eclarat
is E x ea d .m 1m e.3 9 1. ?9 2. n o n p ro c e d e re q u a n d o ex
co m m u m lo q u e n d i vfu h x c v e r b a , ad tu u m b e n e ­
p lacitu m , p ro h b e ro arb itrio fu m e r e n r u r , v t ap u d
G a lio s ,ita is in te llig it G u id . P a p x .q .4 7 5 . & C o tn e ú
c o n íil.i 3 6 .c o l.p e n .lib .3 .
Id e m fo rtiu s d ic e n d u m e f t , f if ia effiet d ió iu m
1 1 + F acias v t tibi p lacuerit & v id e b itu r , & lu p rá d i¿tu m fu ira d v e rb u m v o lo ,fic e g r e g ié Barb c o n filio
3 í.c o lu m .5 .1 ib .2 . A nd reas ab E x ea in cap . 1. n u m e.
4 3 4 .d e co n fti. P a ril.c o n fi.7 1 . num .i8 .1ib.5.R olan .ÍL
V a lle c o n filio 5 9 .n u m ero 3 2. & c o n id io d o . n u m e.
2 4 -C ra u e .ta m e n c o n id io 105. c o lu m n a 2. v e r fic u lo
T e r t io p o n d e r o ,aliter íe n fit, q u e m tu eri c o n a tu r is
ia
17
d u m & q u id q u id p la c u e rit fa c ie n d u m ,in d iu ifio n is
in ftru m e n to p o fita ,fid e ico m m ilfu m re m ilfu m c e n le r i.q u c d ferip tu m r e iiq u it R u in .d .c o n f iL i^ . n u m .
3.6c id em iate affirm aru n t C r o tt u s in l . Q u i R c m a .
§ .d u o firatres.num e. 15 3.de v e r b .o b lig .Z u c c a r d .l.r .
n u m .d i.C .d e p a C tis .S o c in .I u n .c o n fi . 1 1 d .n u m .5 d .
lib. 1 .re ie & a co n tra ria o p in io n e in c u n e la n n s R u in i
co n fi. i3 7 .n u m 7 .c o n fil.i 4 7 . num 1 5 .l i b . 2. & co n fil.
i>9 .n u .i i.lib .4 .& G r a t.c o n f.1 7 . c o lu m .p e n .lib .x .io
1 3 eft en im f d ie fio q u id q u id ,v n iu e r ia 'is ,o m n ia c o m
p reh en d e n s.l.in fid cico m m iii.^ .cu m P o llid iu s .ff.d e
v iu r.im m o eft p r x c ila vn iu e rla lis.B ald .l.cu m v iru m .
a .o p p .C .d e fideicom m ift. D c c .c o n fil. 29. n u m e ro 5.
G o z a d .c o n fih o 8 .n u m . 2 4 .& co n filio 9 . n u m e ro 2.
C ra u e t.c o n fil. 2 2 7 .n u m .13 .
T e r t io lo c o v iri b o n i arb itriu m tr ib u u n t v e rb a
1 4 illa , 7 F acias fe cu n d u m tu u m iu d ic iu m .fic p lu res a
Ia lo n e relati in l.fi fic le g a tu m ,n u m .7 .d e le g a .i.q u ib u s ad d o A n g .A r e t.§ .in b o n x fid e i,co lu m .d .v e rfic .
Q u a r t o v e rb u m iu d ic iu m .in ftit.d e a c r io .A le x .c o n f
3 3 .n u .2 .1ib .i.N atta m d .c le m .ix p c . § .n o n fic ta m e n ,
c o lu m .1 1 .F e lin .c.i.n u .5 i . d e c o n flit. O ria n .tra c l.d e
arbitri» n u m .2 d .P a rid e m d e P u te o tra & .fy n d ica tu s
tit.d e a r b itr a riis ,n u m .io .in fin .P aris.co n fil.30 .n u m .
3 1 .lib . 1.A n d re a s a b E x e a in c a p .i.n u m .3 9 5 d e c o n 1 j ftit.ad ferri io le t rext. f l.T h a is . §. L u c iu s T itiu s , ffi
de fid e ic o m m if lib e r, q u i n o n p r o b a t , fi fp e & a b im u s g lo ll x e x p o fitio n e m , d u m e x p o n it iu d ic io , id
e ft,v o lu n ta te ,& iam eft a b lo lu tu m ,v e rb u m v o lo ,li­
b e ru m arb itriu m fig n ifica re , v t iam d o c u im u s , v e ­
ru m , q u ia eam e x p o fitio n e m o m n e s re fic iu n t,a lia
r a tio n e an im a d u e rti te x tu m illu m n ó p ro b a re .q u ia
illu d ib i c o n t in g it ex illis a d iu n itis v e rb is ,v t h ab eas
b o n o s lib e rto s Sc m e d ico s ,c u m v iri b o n i & d ilig e n
tis fit h a b e re b o n o s m e d ico s & v iro s p ro b o s , n o n
im p e r ito s ,& n e q u a m .N o n p arite r fatis c o n fe rt tex t.
in c .illu d ,d e c le r .e x c o m m u .d e p o fv e l in te r d .& in c.
in te r co rp o ra lia ,d e tr a n lla .E p ilc o p . cu m lo q u a n tu r
d e illo iu d ic io ,m iie ric o r d ix c o n tra rio , o b q u o d d e ­
lin q u e n ti ig n o fe c n d u m n o n eft, fed p otn a iu x ta d e liótí q u a lita te m in d icen d a . A d fe rri fo le t & te x t.ca p .
1 6 7 v e ru m ,d c fo r o c o m p e t.q u i lo q u itu r de iu d ic io ,v t
iu rifd iótio n is lo c u m & fta tu m o fte n d a t, v t p ariter
e o in cafu lo q u itu r text. ca p .fo ru s, de v e rb o r. fig n ific .q u e m cita t A le xa n d .d .l.fi fic le g a tu m , n u m .x .d e
1 7 leg a t. 1. A d rem ita q u e m e liu s c o n fe rt.q u o d f in d i­
ciu m id e m h o c cafu f ig n if ic a t, q u o d d ife re tio , v t
p ro b a t te x t.v b i g lo .in l.cu m p r x to r .§ .v lt.v b i g lo .in
v e r b o iu d icio .ffid e iu d .& in § .p rx te re a ,q u ib u s n o n
eft permiffi. fece, teftam . & in h ac fig n ifica tio n e fu ­
m itu r ap u d M .T u lliu m lib .7 .fa m il.e p ift.v ltim a ,fc rib en s V o llu m io jv b i lu m m a m illam c o g n itio n e m &
a cu tu m in te lle & u m app ellat p o litu m & lim a tu m iu d ic iu m .& lib . x .E p ift.iu d ic io tu o ,n o n cafu in ip fu m
re ru m d ife rim e n co n tu lifti T rib u n a tu m tu u m , fi
e r g o ex v e rb o d iferetio n is , arb itriu m re g u la tu m ,
n o n au tem lib e ru m conceffium d ic it u r , v t ftatim
fu b iiria m ,fic & in cafu ifto n o ftr o .& h ac argumen-»
ra tio n e v fi iu n t Baldfin l.v o lu n ta s .C .d e fid c ico m m .
A le x a n d .c o n filio trig e fim o te rtio , n u m e ro fe c u n d o ,
lib ro p rim o . N a tta d ic io § .n o n fic ta m e n , c o lu m n a
v n d e c im a .D e c .in ru b .e x tra de iu d ic iis n um . q u in to
E x e a .d .n u m .4 34.43 5.
• D e cla ra tu r n o n p ro c ed e re q u a n d o e fle t d i& u m ,
18 ad d u citu r N a tta lo c o ftatim c ita to .flu d ic iu m a iu -
t Facias q u id q u id fib i p la c u e r it: ita R u in , c o n filio
re eft d ie ru m ,& id em eft q u o d iu ftitia. c .fo ru s .§.v e ­
i 33.n u m .3.I i» .2.A n d rea s E x ea in ca. 1. n u m .3 8 9 .d e
c o r .itit.£ H in c a liq u a n d o in ca u la B rix icn li in terro ­
ru m ,& $ .iu d iciu m ,d e v e rb o ru m fig n ific.c u m e r g o
ga tu s r e ip o n d i,& clau iu ia h ac,a d h a b e n d u m ,te n c a
ri b o n i a r b itr iu m ,n o n a b lo lu tu m co lla tu m d icitu r.
ex alio etiam h x c ip lá le n te n tia c o n fir m a tu r , q u o
iu d ic iu m ad u erfetu r a p p e titu i,iitq u e q u id iu ftu m v i
M e n o c h .T o m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
B
Ia c o b .M e n o c h .
i8
b io p ru d en tia in b o n a m p a rte m fo in itu r .q u o d etiá
N a rra eo d e m lo c o in h a n c ien ten tiam c ita b a t tex t.
o fte n d it iM .Tul.in 3.D e n atu ra D e o r u m . P ru d e n ti*
D e o tribu em u s,qu ae co n ftat ex ic ie n tia re ru m b o ­
i 9 f ca p . in c a u fis , d e re iu d ic . d um in q u it, I n cauGs,
q u z iu m m i P o n tificis iu d ic io d e d d tm ru r,& o rd o iu
r is ,5 : v ig o r arquitatis e il iu b n iite r o b ie ru a n d u sire gu la ru m e r g o a r b itr iu m d cm o n ftra tu r. V e ru m il­
lu d fo rte e o n tin g ir,n o n o b d id io n is h u iu s GgoiGca.
r ie n e m ,íéd o b íu m m i Pontiñds períb.nam ,in c u iu s
Sc v n iu ícu iu íq u e P o n tificis ( v t n o ftri d iqu id em
c o n c iftc r io Cola, rei v erita s ac z q u ita s
20 c u n t ) -j
d o c u it B ar.in L .T m iü u s L c r g ia n u s , in
D e c.c.d ile d i,co U .d e iu d .& fecundum fo la m c o n -
n a r u m ,& m alarum cu i m ali n ih il eft , n e c e if e p o t e f t . H i n c id e m M .T u lliu s in p rim o D e le g ib u s in 2S q u i t , f P ru d en tiam a p ro u id e n d o d id a m fo iife. nó
m c latet tam en text.cap.d e p r z c a r iis 1 o .q .z .q u i a Ia
fo n e cita tu r,n o n p r o b a r e , cu m ib i n o n ap eriatu r,
q u id iig n ifice t ac operetur clau fu la illa, p r u d e n tis
t u z co rn itim u s.
Sexto v iri b on i arb itriu m oftendere videntur v e r2 9 ba illa ,f A rbitrio tuo.fic cre d id it poft m u lto s I a f
d.L fi fic le ^ a tu m ,n u m e . 10 . eiu fd em len ten tia; fu it
2 i ície'nriam P o n tificem m ax im i fu m m ó fq u e f P n n
* cines p ro ced ere d eb ere,aí 5 rm a ru n tD e c .c o n f. 4-6 í .
in fin .c o n fi.p e n .n u m e .i 5 .R u in .c o n fil. 6 t . num ero
ig J ib .j.B r u n .c o n íi.S i.n u m e .t .P a r is .c o n fi.il 8 .n u -
A re tin u s .l.v id e a m u s .5’.d eferre.n u m ero 7 . f f d e in li­
te m iu ra n .S o c .S e n .c o n fil.9 3«colum .6.verfi. S e c u n ­
d o re fp o n d e tu r.lib .i. F elin.in d .c .i.c o lu m .im p r o p e
m ed .d e co n ftitu .D e c .in l.in p erfon am .§.gen eraliter.
de re<*.iur.& in l.ca p ta to ria s.n u m .S .C .d e tcfta m en .
m il.^ in con fil.4 9 4 *u u m .5 .P arifiu s c o n f il,3 8.num .
m s .i 3.lib . i . & c o n f i.5 .n u m ero 1 n .lib .4 .q u i fin e c i
ratione p roced ere p o ífe re fp o n d it.q u o d tam en d u ­
b ita tio n e n o n ca rer,cu m aliter ien ferit S o e .S e n .c o -
¿9 .1ib .3 .& c o n f il 3 2.n u m .2 2 .lib .4 . S o c .Iu n . co n fil.
7 .n u m e .i3 .1 ib .2 . P etru s B e n in te n d . c o n c lu f.3 1 .&
filio 5 9 .c o lu m n a 7 .in f i . l i b . p l u r a ad rem h a n c
fe rib u n t B c ilo n .c o n fi.6 3 .n u m e ro 7 8 .G ra m m a t.d e c¡C 1 5 U iu m .j.& d e c ifS r .n u m . 3 o .C ra u e t.co n í.3 1 8 .
id e ó N e u iz .lib .? .S y lu * nuptia. n u m e .8 9 . p o ft Bald.
in ca.n ifi cu m p rid e m ,c o lu m .v k .v e rf.N o ta in fu p e r,
%i co lu m n a 4 . & c o ra m f P rin c ip e in ftan tiacn n o n
féruari re lp o n d it C a lc a n , c o n filio ló .n u m c r o 9 .
Nattae e rg o a rg u m en ta tio n o n fatis d efen d itu r:D o -
d e re n u n . f S o c .f e n . in l.fi q u is arb itratu , n u m . 20.
d o r u m ta m e n h z c fe n ten tia fu ílin e tu r.
N o n ig n o r o tam en co n traria m fen ten tiam m u l­
to s def;n d iíTe,in q u o ru m n u m ero eft fib iin h o c p a
30 garis p ro c e d e r e .} 7 A rbitriu m fem p er b o n u m ac
ru m co n ftan s B a rto.in d.l.fi fic le g a tu m , de le g . i .
q u a m vifu s eft íéq u i ib i A n g .& B en e d iciu s a P lu m b in o in l.T h a is .§ .L u c iu s ,d e fid e ic ó .lib e r .q u e m c ita t.Ia fd .L fi fíe leg a tu m .n u . § .M a t th z fi.n o t .i6 .N o -
31 f L i.C .d e co n d .in p u b .h o r r e is jib . 1 o .cu m illu d n o n
ta q u ó d v eru m n o n p ro b a tu r iu re,cu m is text.$. L u
d u s ,q u o in h a n c o p in io n e m a d d u d i fu n r,n ó p r o ­
ri b o n i arb itriu m in re b u s P rin cip is p ertracfan d is
e lc & u m fu iife.fatis tam en p ro b atu r h s c ip fa fen ­
b e t ,cum i l ib i de m é te,a c volíítare teftato ris c ó fte t,
q u i in lib eram a c ab fo lu ta m haeredis v o lu n ta tem le
te n tia in l.fi cu m e a .C .d e d o t.p r o m iQ fo rtio ri,c u m
de c o n d .& d em on ft. v b i i n q u it , h o c m ax im e in le aequum fig n ific a r e , aliq u a n d o tam en an im ad u erri
itira aliqua,quae fo le n t cita ri,n o n p ro b a re ,v t is tex t.
c o n tin g a t o b v im d id io n is arbitriu m , fed q u ia in
te x tu d id u m fu erat iu d ic io tu o , & q u s fe q u u n tu r,
n o b ilis,p ru d e n s,fid e lis & c .q u ib u s d e m o n ftratu r v i­
ib i v e rb a illa q u o d cu n q u e arbitratu s f u iíí e t , b o n i
g a tu m co n tu lera t,q u o d & v n o v e rb o íen fit N a tta
p r x c ita to lo c o .N e c is te x .§.L u c iu s ,iú d a gloííae e x ­
ffd e c o n tr a h c n .e m p t.fic p rob at.l.fi lib e rtu s, ff.de o -
p o litio n e p ro b ar,cú cr e b rio re ca lc u lo e x p o fitio illa
re fic ia tu r,& fi aliter B a rto l.& A n g e l.c re d id e rin t.
p eris lib c r .& in l.in p e rfo n a m .§ .g e n e ra lite r. de re g .
iur.alia plu ra cirat B ald.in d .c .n iíi cu m p rid é aliq u an
D e cla ra tu r n o n p ro c e d e re ,q u a n d o fu ille t d id ú ,
3 2 d o ra m en , f a rb itriu m ap u d b o n o s au th ores in ea
viri a rb itriu m fig n ifice n t. p ro b a t & l.haec v e n d itio ,
1 3 lib e ro j- iu d ic io p ro c e d a t.v t in fim ili p ro b a t te x tu s
fig n ifica tio n e fu m itu r, v t ap etin i fig n ifice t. fic apud
le g e 1. v b i B a rto U n re p e titio n e n u m e ro 4 9 . C .d e
facro fan .eccle.
M .T u lliu m a£tio.6.in V e r r e m : N e m u lie ru m n o b i­
liu m Sc fo rm o fa ru m g ra tia ,q u a rú ifto a rb itrio P r z -
Q u a r t o v iri b o n i arb itriu m o fte n d u n t illa v e rb a
¿ 4 jD ifc r e tio n it u ^ co m m ittim u s ,(q u a m q u a m m in u s
turam per trien n iu m g e fle r t. eft tam en illa im p r o ­
p ria fig n ific2 tio .& id e m M .T u lh d e A u ru fp ic u m re-
la tin e in h ac fig n ifica tio n e d id ip haec accipi p o flñ )
fic g lo .in c .cu m v iru m .g lo .2 .e x tra de re g .in c n o n
fp o n fisiS ed q u z r o ab illo ,q u i o m n es iu d ic e s ,T rib u
fo lu m .in v e r b o ra tio n is ,de re g . in í.A le x .c o n fi. 33.
n u .2 .1 iS .i. N arra d .c le m .fr p e .f.n o n fic ra m en .co -
m nes,m inae atq u e v e n e n a o m n ia tr a d a n tu r.
lu m .n .in fi.P aris de P u te o tr a d . íy n d ic a tu s in tit.
D e arbitrariis e o ru m num .i6.S¡r tit.fe q u en ti n u m .
^ o .C J c a .c o n f i.í 8 .n u m e . 7 . 8 . í a f i n 1. fific le g a tu m ,
n u .8 .v e rfic .q u a rtó id em . d e le g . r. D e c.ca p . caufam
q u £ ,n u .i.d e te ftib .P a rifiu s c o n fi.9 .n u .5 7 .1ib .2 .S o c .
I u n .c o n fi.i2 i.n u .3 2 .1 ib .2 . A n d rea s E x e a in c .i.n u .
395.de c o n ftit.q u o d e g o co n firm o ex iam relatis fu
25 prá, q u ia f d iic rctio id em eft q u ó d iu d ic iu m , q u a -
n u s á carcere in fo ru m e ffu d it,cu iu s a r b itr io f i c z o E x te n d itu r p ro ced ere,eriam fi d id u m fu ifle r,p ro
3 J t v o l u n t a t i s arb itrio , fic B a rto l. in exrrauagan.
ad rep rim en .in v e rb o v id e tu r.n u .i i.q u a de re fu p ra
q . 4.in v e rb o v o lo ,d e cla ra tio n e fec u n d a ,n o n re p e to .
D e cla ra tu r p rim ó non p ro ced ere q u a n d o efiet d i 3 4 d u m , 7 L ib e r o tu o a rb itrio c o m m ittim u s , q u ia
tu n c a b fo lu ta m facu ltatem trib u it, fic D e c . d i d a l .
in p e rio n a m .§ .g e n e ra lite r.n u m e ro fe c u n d o .d e’r e g .
iuris. q u i alios p lu res in h a n c Iententiam retu lit,
re r a d i u m viri b o n i arbitriu m fo ilfe conceíTum
o ften d it,fic & d id io haec d ife re tio .
^ t u * c J ^ 0 ld e m % n ific a ílt^ r b a illa, f Prudentiae
v t m u ! r i « l « i á I a i o n z in d i
("S
m ,n u -5 -affirrnant.idem p la c u i:N a t r z d €
n o n íic ta m e n .c o l t r I., c: c i- •
antepen u l.d e co n ftit fnl
"a
c
caPltu ^° 1 -colu.
S t ? aTmimmus-
fi
2 7 risjd c c o n fti.v b i + p'ruderri ^ L — *' C‘ ° e lnruta
tem ex e o fan a t,q u o d illa a d u / "
lD m aíam P a ­
n ib u s
landorum\a^l¿U
r C°nftitati°p a tr u m im L
ergr
o atU
natura
& in d u ­
q u o d ex h is co n firm a ri p o te ft,q u a : fu p rá d e v e r b o
lib e re ,d ix im u s .
35
D e cla ra tu r fe c u n d o n o n p ro c e d e re , q u a n d o ■{■ar­
bitriu m ei co m m ittitu r,q u i illu d alias h a b e b a t.tu n c
e n im lib e ra Sc a b lo lu ta facu ltas trib u ta d ic it u r , v t
v erb a aliq u id o p e rc n tu r.fic Im o la A le x .& alij rela­
ti a Ia fo n e in d.i.fi fic le g a tu m ,n u m e ro i e .d e le g a t.
p rim o .D e c .d .L in p erfon am . § .g e n e ra lite r,v e rfic .S e c u n d ó ifta,d e r e g .iu r .& fi n o n n u lli ad D e ciu m a p o ftillan tes aliter fe n tia n t,v t p o te , q u o d fe re n d u m fit,
p o tiu s
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb ic r .Iu d ic . L ib er I
p o tiu s v e rb a n ih il o p e ra ri,q u a m q u o d co n tra fu b iectam m areriam a liq u id cp eréru rtv r,d o c u it m u l­
to ru m a u th o rita tib u s id em D e c .in L q u o tie s id em
fe rm o ,n m 3.d e r e g .iu r .q u o d & alia ra tio n e a a iu u a ri
p o t e f t , h o c fc ilic ét cafu excitatam p o tiu s cenferi iu rifd id io n c m ,q u á m iam co n cetT am ,exten fam ,acam
p íificata m ,iu x ra ea,qua* d o e u itla l.in l.ius ciu ile ,n u
m e ro fe c u n d o de iu ft i.& iu .n ilid ic a m u s h o c p ro c e
d ere q u o ad íu b ftan tiam caufa;,non q u o ad m o d u m
p ro c e d e n d i, v t d o c u it I a fd .l.iu s ciu ile. n u m e ro 8.
q u a re á c o m m u n i d e clara tio n e n o n re c e d o ,ex aliis
¡9
q u e p a rte m ,v t n e q u e tim e a t,q u i n ih il co m m ife rin n
¿c p m n a m fem p er an te o c u lo s verfari p u te n t, q u i
p e cc a rin t.V e ra e rg o eft relato ru m in te rp re tu m fen
te n tia ,& fi In n o .in c.co n q u e ftu s,d e fe riis,q u e m re­
tu lit Sc v ilu s eft lc q u i B o lo g .in addi.ad A n a n .d . c o n
fi- 34 .n u m . 1 4 .re rfi.a c ce d a t ad co n firm a tio n e m ,a li­
te r fen fe rit,& m ale.
44
prsefcrtim fu p ra relatis.
S e p tim b v ir i b o n i a rb itriu m efle co n c e ífu m o ftc
3 6 d u n t v e rb a illa ,f M iferico rd ia; tua: co m m ittim u s:
fic I a fin d.Lfi fic lc g a t u m ,n u m .i i.d e le g .i.N a t t a d .
cle .fiep e.G n o n fic ta m e n .c o l.if.d e v e rb .fíg n ifi. A n ­
D e cla ra tu r h atcre ccp tiflim a fen ten tia in te llig i v t
is f iu d ex n o n p ro p ria p o ftm o d u m fc q u a tu r c o n iciériam ,fed có m u n e m Sí p u b lic a m ,v t v id e tu r text.
iun cfta.glo.in c ju d ic e m . 3. q .7.6 0 BaldJ. 1 .C.qui a c cu i.n o n p o iF B o lo g .in d .a d d itio .A n a n .d id o co n filio
tr ig e fim o q u a rto ,n u m e ro v ig e fim o ,v e r fi.T e rtio fa­
ci t. A lexa n .con fi. 21 S .n u e ro q u in to lib .fe cu n d o .Ia fi
§.fed iftar.nu m c. 13 8.in fti.de a d i o . & c o n fi. 191 .P la­
ce t m ih i,lib . 2.M arfilius.l. qu a iftio n is, n u m e. 70 . de
dreas ab E x e a in c a .i . n u .4 2 f.d e c o n ftit.q u ib u s a d ­
d o A le x .c o n filio 7 0 .V ilo p rocc(T u,n um ero 1 o . lib r.
i.q u if c r ib it p o ft B a rt.in l.fu rti.§ .p a d u s . de iis q u i
faru m c r fin titu .D e rem ed iis ex fo la clem e n tia P rin
cip is n u m e .2 9 .v b i in q u it q u o d in d o m in o M e d io -
q u a :ftio .& C o n f i.ij.n u m e .1 7 .c o n f i.2 0 .n u m .1 y . &
co n fi.i> 3 .n u m e .i7 .1 o .C o ra fiu s in l.ad m o n e n d i,p ri­
m a parte n u m e .9 7 .d e iu re iu ra n .& A n d rea s ab E xea
c a p .i.n u m .4 0 3.de c o n ft.q u o c ir c a fi affirm at iu d ex
ifte,rem ita fe h a b e re in fua confidenti a,m alé c o n tro n erfia m d iffin it,v t d o c u it Iaf.d.§.fed ifte .n u .i 34.
im m o B ald .d .L v ir.G .d e p m n a iu d .q u i m alé iu d .d o cu ic,iu d ice m ie q u i d e b e r e c o n fc ie n tia m le g e m u n i
tam rn ec d ifle n tit Iaf.d.§.fediftar.nu. i 39.
38 lani extat f d e c r e tu m ,q u o ita ca u tu m eíb a liq u a ta­
m en q u s a d fe r u n tu r ,n o n p ro b a n t, v t tex .ca p .fa n e
45 d u n t v e r b a i lla ,f S it tib i lic e n tia & c .fic Iaf.d J.fi fic
3-7n o t.in fam .qu od fu b m itte n s f fc m ife rico rd ia; fu p e
rio ris ,n o n d ic itu r fateri d e lid u m .fic q u a n d o fe fu b
m ittit bonae gratiae.G uido Papae, q .4 9 i -Ule q u i fe.
S o c .íé n .c o n f.jí.c o lu m .ó .lib .i.S c B o ffiu s t r a d .c a u -
N o n o v ir i b o n i a rb itriu m fu iffe co n c e flu m o fté
de rc n u n .& l.fi cu ea .C .d e d o tis p ro m if. fatis tam é
39 ex e o p ro b a tu r,q u o d f i n m iferico rd ia eft v irtu s ,v t
m e m in it C ic e r o in o ra tio n e p ro L ig a r io . N u lla d e
v irtu tib u s tuis p lu rim is ,n ec g ra tio r ,n e c a d m ir a b i­
lio r m iferico rd ia eft. q u a re id e m M . T u lliu s in 4 .
T u fc u la .d ix itrM ife ric o rd ia m e ffe aegritud in em ex
m ife ria alterius ini uria la b o ran tis.
O d a u o v iri b o n i a rb itriu m fui (Te co n c e flu m o 4 0 ften d ú t illa v e r b a ,f C o n icie n tia : tu:e co m m ittim u s,
fie g lo .in ciern en ,p rim a.in v e rb o o n eram u s,d e iu re
p a tró n , Iafil.fi q u is arb itratu , n u m ero v ig e fim o p rim o p rop e fin em d e v e rb o ru m o b lig a tio n ib u s.id e m
in d J.fi fic le g a tu m , n u m e ro d u o d ecim o . la té N a tta .d .§ .n o n fic ta m e n ,c o lu m .1 2 .1 3 .1 4 .B ald .in 1. v lt.
an te fin e m .C .d e iu re d o m .im p e tra .A lc x . co n ii. 118.
le g a tu m ,n u m e .i9 -d e leg .i.B art.I.a lio ,n u m e .8 .ffi de
a lim e n .& c ib .le g .A n g .A r c t.§ .in b o n a fid ei,c o l e a n
p rin .v e ríL q u id fi d iccre tu r.in fti.d e a d io .F r a n .A re t.
Lin a d io n ib u s ,n u .2 .& C u r.Iu n .n u m e .7 .ffi de in li­
tem iu ra n .N a tta .d .c le m .fa p e . § m o n tic ta m e n , coL
1 6 . A fflic .d c c if 3 c 7 .n u m e ro 2 5.2 5 .P lo tu s J .fi q u a n ­
d o .n u m e ro 7 5 4 .C .v n d e v i.A n d reas a b E x e a in cap .
i . n u m .4 2 1 .d e c o n ft i.& r e d e .n a m h a c d id io ,lic e n
t i a á v e rb o lic e o o rig in é trah it, q u o d fané v e rb u m
q u id h o n c ftu m ,iu re co n c e flu m o fte n d it. E t d i d i o 4 6 nem t lice n tia ,in b o n a m p artem fo n are o fte n d it
M . T uiliu s in 3.o ffic io ru m .N o b is au te m n o ftra A c a
d em ia m a g n a m licen tiam d at.tam etfi in m alam par
tem fu m i,v ifu s fit affirm are L a u re n tiu s V a lla lib .4 .
e le ga n .cap .3 f.& v iri b o n i arb itriu m fu ifle c o n c e ffu m ex v e rb is iftis ,p ro b a t rexr.d .l.in a d io n ib u s . in
n u .2 .1ib .5.Ia f.§.fed ifte .n u .i 2 3 .In fti.d e a d io .B o lo g
c o n fi. j9 .c 0 lu m .p e n u l.in p rin .id e m a d d itio .a d c o n
v e rb o lic u it,v b i D u are .ff.d e in lite m iu ran . & in
fi.Io an .d e A n a.co n fi.3 4 .n u m .10 .ve 1fi.a d id em .B arb .
con fi.3< í.colum . t.lib .2 .C u r t . S e n .in L ad m o n en d i,
n u m e ro 382.fF.de iu rc iu r.C a lc a n .co n fi.5 8 n u m e ro
7.F cliJ n c .i.c o lu m ,i6 .& ib i A n d reas ab E xea nu m e
r o 4 0 2 .d e co n fti. A n g .A r e tin .$ .in bon a; fid ei,n u m .
S.in fi. Inft. d e a d io n .a d d u c u n tu r ex text. ca p . n o n
fo lu m ,d e re g u la d a 6 .ib i,v t co n ic ie n tia :p u rita ti n o n
41 d efiit iu d iciu m ra tio n is, ac ea r a tio n e ,q u ia
co n ­
-j-
ficientia ( ie c u n d u m B a ld .in l.v !t.C .d e pcena iu d .q u i
m ale iud .) eft fen fu s fana: m c n tis .v e l,v t id em B a l ­
d us d o c u it in auth .ad h x c ,v e rfic u lo fed d q b ita tu r.
C .d e v fu ris,eft co n ic ie n tia fenfus animae c o g n o fc e n
tis b o n u m & m a lu m .v e lfe cu n d u m B o lo g .lo c o p au
lo ,a n te cita to ,e ft c o n ic ie n tia ,iu d ic iu m m e n ti c o n lo n a n s in q u o d a m naturali iu re,alie n a q u o d a m m o
d o a r ig o re & fu b rilita tib u s iu ris .c rte ra fu n t ap u d
relato s in te r p re te s ,N a tta m prariertim Sc Iafo n e m .
42 q u i I a f d i d o §.led ift r .n u m c .i 10 . d o c u it 7 v iru m
b o n u m n o n e lle ,q u i fine co n ic ie n tia eft. ap u d b o ­
n os au th o res,co n icien tia ; v e rb u m in b o n á p a n e m
iu m i fo le t,v t a p u d M .T u lliu m lib . 12. ad A tticu iu m
cpift.24<j.M ea m ih i co n ic ie n tia p lu ris eft,qu am o m
4 3 n iú fc r m o .& e g re g ie ap ud eu n d em p ro M ilo n e , f
M a g n a eft vis con fid encia;,iudices,oC m a g n a in vtrá
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
cap. . a g n a ,d e v o to .V e r u m ,a lite r v ifu s eft fe n tire .
B artol.in r e p e ti.L 1 .n u .4 8 .4 9 .C .d e íácro fan .eccI.& :
D ec.d .L in a d i o n ib u s .n u t n c r o ii .e a a d d u d i r a t io ­
n e ,q u ia n o n o m n e ,q u o d l i c e t , h o n e ftu m e ft.le g e
n o n o m n e ,d e rc g .iu r.re fp o n d e ri tam en v n o v e rb o
p o te ft,ib i ag i de lic e n tia ,q u a h o n e ftati o p p o n itu r:
v e l in te llig i d c f t r id a illa h o n eftaté, q u a y x a d a Sc
ftr id a a d m o d u m eft,
D e c im o v iri b o n i arb itriu m fu ifle co n c e flu m o 4 7 ften d u n r v e rb a illa, f P o tc fta ti t u a c o m m ittim u s ,
ita B a rt.in L alio ,n u .9 .ffid e a lim c n .& cib a .le g . A n g .
A rct.d .§ .in b o n a fid e i,co L 7 .v c rfi. Q u id de v e rb o
p o tefta tis.In fti.d e a d io .I a f d .l.f i fic le g a tu m , n u . 19 .
de ie g a .i.C o z a d .c o n f i .io o ,n u .i i.e a a d d u d i ra tio ­
n e ,q u o d ea p o fle d ic im u s ,q u e cu m h o n e fta te p o flu
m u s.L n e p o s P r o c u lo ,v b i A lcia .d c v e rb .fig n . ad fer­
tu r & tex .l,q u i e x p lica n d i,cu m g l.C .d c accufa. & fi
fo rte illu d ib i có rin g a t,cu m dc ordin arij iu d ic is p o ­
teftate lo q u a tu r, cu iu s eft p ro p riu m iu ris o rd in em
& io le n n ira re m ,n e d u m ce te ra o b fe ru a rc.
4&
D e c la ra tu r n o n p roced ere q u a n d o f lib e ra p o -
■teftas eiTer c o n c e ila ,v t d o c u it B a r t o iin d i d a L a lio ,
n u m e ro 9 - & ie n h t S o c .te n .co n fi. i7 o .c o lu m . 3 . in
p r in c .lib .2 .R u in u s co n fi. 2 29 . n u m . 3.lib . 1 .G o z a d .
M in o c h .to m .j.
B
¿
Ia c o b .M e n o c h .
20
fi p er v e rb u m Iicer,viri b o n i a rb itriu m d ícittir con
ce flu m ,q u a n to fo rtiu s ex h o c ip fo ,c u m q u is p}Us
T a á .d .c o n íí.io e .n u ffi.i i .m ulta fím iha tupra attuli
co n tin e a t,v t o fte n d it Iu re co n fu l.in l.n o n o m n e dc
r e g .iu r .& fcite M .T u ll.in p rim o o ffic io ru m .
D e cim o fe x to viri b o n i a rb itriu m có c e ífu m f u,c
4 9 i l l a : - P ro m ittim u s fiare n i o d ic.o . q u s a<
in o re v u l g a r i a m qu o rid ie fun t.fic ar. in a t . n
5.-ff.de p r T t o . f t i p u l . R o m t . in ra b r . de arbitr. c o l .i .
j 6 fe d e m o n ftra n t f v e rb a illarP roced as fe cu n d u m ¿u
ftitia m ,iu s Sc v e rita te m .ita Bal.in Liuiftitia.in fin .ff
Ñ a rra d.clem . fe p e . §. non fie ta m en . c o lu m n a i f .
S o c ie n .c o n fi.9 s .n a m e .12 .in fi.!ib .4 .a m rm a n t re­
de iiifti.& iu re .q u i rem h an c iaré ex p lica t.id em in L
n e m o ,in fin e .C .d e fe n t.& in ter lo c u .o m n .iu d .
D e cim o fe p tim b v iri b o n i a rb itriu m fu iffe c o n .
la ti h i interpretes reclam a tio n i lo c u m fb re ,fi in i­
q u e v ir h ic b o n u s arbitretu r, á q u o ru m fen ten tia
n o n receffit M a ria n .S o c-íen .in c.clilecb> colu m .t.in
elo .v lr.d e fo ro e o m o e t.I a fc o n fi. 14 7 .1a fi.lib .2 . P a­
rís, co n fi. 78.10 fin .ü b .i- q u o d verum ex h is ,q u x in
5 7 ce flu m o ften d u n t •}■v e rb a iila : Facias iecundutn.
m en tem tu a m .lic N a tta d .c le m .lx p e .§ .n o n fi tam é.
q .4 ? .4 a .N o n tam en illu d n u n c om ittam in ea o p i­
ta re m .C .d e fid eicom .n a m .cu tn m en s iit Sc ad bo­
c o lu m .id .in fi.d e re iu d i.e x fe n te n tia B a l.in l.volun
n u m & ad m alu m ,iu xta a d ie£ tiu u m ,q u o d illi adiun
n io n e fuiffe Bart.in d .l.vit.n um . 3 .licere alteri partid,
50 q u x h an c c o n tu lit v iro b o n o facultatem f peenitere ,ac eam d ein d e re u o ca re.q tio d á e x te r is o m n i­
b u s im p r o b a tu r ,v t retu lit A le x a n .c o n filio i 3 0 .i n
fin e lib r .i.A fflift.d e d l.s n .n u m e r .i i . & B en u e.S tra-
g itu r ,v t b o n a m en s,m ala m en s,in d u b io o o n a m po
tiu s co m p le é tim r ac d em on ftrat.
58
l D e c im o o & a u o suri b o n i f arbitriú trib u ú t h x c
v e rb a ,tu o in g e n io co m m ittim u s.ita d o c u it M aria.
S o c .S e n .ín cap. V eru m vlt. n o t. de fo ro co m p .e x 1,
n e c qu icquam -^.circa ad u o caro s.ff.d e o ff.P r o c o n f
cb a rra c .d e m ercatu ra in titu .d e co n rrad h b u s m er­
ca to ru m n u ro .7 .
D u o d e c im o viri b o n i arbitriú trib u ú t v erb a illa
51 b V t cu p ieris & d efid eraueris.fic Bart.in e x tra u a g .
ad rep rim en .in v e rb o v id e b itu r .n u .4 .& N a tta .d . § .
n o n fie ta m en .co lu m .iú .n o n ad farunt ram en in te r ­
p retes ifti fu n d a m en tu m ,q u o p offit h^c ip fa o p in io
d efen d i,n ifi d icam us in d u b io , in tellig e n d u m efle
£9
60
c a p .S ic u t olim d ea c cu ia .
V ig c fim o f arbitrium b o n i v iri fig n ifica n t h x c
v e rb a ad n u tu m tu u m . M arianu s v b i fu p rá.
V ig e fim o p r im o d ifp o fitio n i t u x Im o la cap.cum
d efid erio iu fto & reg u la to .
D e cim o te rtio v iri b o n i arbitriu m co n c e flu m
f 2 fui fle o ften d u n t f verb a ill a : D e b o n o & x q u o .n á
n ih il m agis v iro b o n o co u e n it, quam q u o d b o n u m
eft ac x q u u m ffru a re .fic . 4 n g .A re t.in d.§.in b o n x
fid ei,co lu m 7 in fi.v e rfq u id fi d icatu r,infti.de acftio.
N a tta .d S.non fic ta m en ,co l.2 2.in prine b o n u m en im pro iu fto & b o n e fto in iu re n o ftro fu m itu r.l.i.
ff.d e iufti.Se iu re.q n a de re ap ud A lcia .lib .i. p arerg.
D e cim o n o n o t trib u u n t h x c verba,tu as d elibe­
ra tio n i m an dam us, ita M arianu s prsecicato lo c o ex
tib i de te fta .& So cin us in l.captatorias n u m e. 1 1 .C .
de tefta.m il.d iffen tit.cu m Im o la fe n fit Rim inal.d»
l.ca p tatorias.l.2 .in fi. J
S F
M M
A
R IV M.
1 Arbitrium liberum,vel regulatum,in dubio collatum
quod cenfeatur.
2
Claufula, procedat fine folenmtate, quid fignificet, &
operetur.
iu ris cap. 50.C o ra liu m lib .2 .m ifcella .iu ris cap. 18.
3
Arbitrium regulatum in caufis criminalibus [emper
C h a r o n d u m lib .r.v erifim il.iu ris cap itul. p rim o ver
fi.S e cu n d b in fi.V a co n iu m R o m a n u m lib . 1. d eclara .iu ris cao. 45.44. 43. is e r g o , q u i b o n u m & ae­
4
Iudicem,cui datum efl liberum procedendi arbitrium,
q u u m ip efta re h ab et,n o n iuris ap ices,fed q u o d iu ­
r e ,&: aequitate n ititu r,o b feru ab ir,v t eft ap ud B artol.
/
Stututum Verona hb.i.cap.^.fub rubr.deponendis & no
ponendis ad tormenta,declaratur.
in l.fid e iu ifo r.§ .q im ia m .ff.m a n d a .& in i,Q u in t u s .
ff.e o d .& fu o lo c o d icem u s.
6
S tntutum Vnone lib.^.c.us, de poenis criminum non de
D e c im o q u a r to v iri b o n i arb itriu m fuiffe co ce f-
cenferi collatum.
non poffefine iudiciis aliquem tormentisfubiicere.
terminatis,explicatur.
7 Statutum Ferraria Ub,3. De arbitrio Poteflatis Ferrara
in fklfitntibui,declaratur,
53 fum d e m o o f t r a n r f v e rb a illa :P ro ce d a s cu m m o d e
ra m in e .fic re íp o n d it Parifius co n fi.9 .n u m e .7 0 . lib .
5 Verba que, alias liberum arbitriumfignificant,viri boni
2. -ex tcx .ca p .tra n ím iíle ,d e v erb o .fig n ifi. ib i,iu x ta fe
arbitrium confirre,ne tertio preiudicium adflramr.
cuitares e c c le fix m o d era n tes, verum eo lo c i d im i9 Bonum quem non prefum i ad tenij detrimentum,
n u tio n e m p o tiu s ,q u im q u id aliud o ftíd u n t v e rb a
10 Principem iuflam ob caufamflctffe non prefum i, cum
llla.q u o d fen fit & N a tta .d .c le .fx p e .in prin. co lu m ,
adefi tertij damnum,
i .vcrfic.circfl p rim u m .& F elin.in eap.ex liceris,nu
u Refcrtpta tertio nonpreiudicare.
m ero 2 3 .& Í iD e c .n u .^ .v e r f i . Q u arto non h ab erer.de co n ftit. q u o s c ita u it & P arifius ip ie,a cu ius
en ten tia non reced erem , cu m v erb a h x c ip fa n o n
54
m .j x q n tta rem ac iuris o b leru a n tia m ex igere videá
ur. A cce d it q u o d f m od erari eft cuift m o d o & ra-
Claufulam,non obflantibns,&c,tertio nonpreiudicare,
14.
Iudicem habentem liberum arbitrium in dubio prefum ,v t virum bonum procefijfc & tudicaffe.
'r m tI2 <^ are’ v t ap ud S u e to n iu m
’ *i°Au®nfter
id eft cnm °
a p u d S r
i2
¡3 Statutum appellationem remouens, tertio non adflrre
detrimentum.
J
Q J ^ S T I O
aCCeífüm v l¿ t o r is m od era tu s eft.
C a m n ,o n rexiD & vfu s n o n e ftific
n im is,fed c m n ia P ~ nu R a u o ver° i i b e t , n eq u id
'fiullium de fe n e c ¿ U
tÍM l
« im i ta i & x q ^ c m
.
ve¿ re g u la tu m a rb itriú ,q u id in p e cu n ia riis, qu id
m ca p ita lib u s caufis:&; n o n n u lla ftarnta V e r o n x
& F e rra rix e x p o lita .
an’ ,nC
aP ud M *
m od crad ü I^
a-
Í5 inv^capt P. erit^ au
^ tem
« ¿lcx.4
h odifti
S baí nrarbÍtriam
ilIa
credid it A rch i.
n o n a
A g itu r q u o m o d o In d u b io v e rb a co n fe ra n t lib e ra ,
y a e r o n o n o q u id d ic e n d u m e ftin
1
i
d u b io , f cu m v e rb a v n u m Sc alterum
fen iam h ab en t / cr e b rio r e ft ien ren -
> v iri b o n i arbitriu m fu fife co n c e flu m . ita affirm aru n t B a rto lu s in le g e cú m fiiius
§ .p ate r,
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d ic . L ib. I.
H s c q u o q u e fo rtiu s p ro c e d u n t,q u a n d o a g e re tu r
S d e p rariu dicio te rti;,e o en im ca iu t c o n c e flio lib e ri
arb itrij ad a rb itriu m b o n i v iri re d u ciru r.ita B u t r .&
n u m e .i8 .d e le g a .i.L R im in .l.c o g .t a n t o v i a , n u . i i n
fin e .C .d e tefta.m ii.J- D e c .c o n fil.4 30 .0 0 .4 . rep etitu
c o n f iló 3 2.idem co n fil. 5 6 z in fin e.A n d reas a b E x e a
in cap. x.n u .4 4 1 .d e c o n itit.q u a m o b re m ,c u m m u lto
ties c o n tin g a t P rin cip es variis m od is caufas m ád are ,erit an im a d u erten d u m ,in d u b io m an d atu m cen-
I m o .in c a p it u lo i.d e c o n f t i.i b iD e c . n u m e r .i i . p r i m a le d t u r a X a p u s a lle g .S i.N a tta d .G n o n fic tam en
co lu m .3 3 .v c r fi.T e r tiu m e ft.B a ld . ru b r . C .d e poena
iu d .q u i m alé iu d .q . t .S ali.in l.v lr.c o lu ro . 1 . v e r fic u lo
S e c u n d o an iu d e x .C .e o .F c li.in c a p .i.n u .5 i.d e c o n
f t it .& ib i late latís A nd reas ab E x e a n u .4 2 7 .4 2 8 .id e
ferijV t v iri b o n i a rb itrio is v ta tu r ,& ne res ex em p lis
carear h a tc iu b iic io .
2
P rim o ,S i d ic a t 7 P rin c e p s ,S in e fo len n ira te p r o ­
cedas. iu ris c iu ilis ,n o n d iu in a & n aturalis ío le n n itas rem itía ce n íétu r.id em en im eft,ac fi fu iíle t d ic lú
feribit D e c.ca p it.d ile cti filij,n u .6 .d e iu d .& c o n filio .
5 5 5.n u .6 .P aris P u teu s trac.fi n d icatu s tit.d e a rb itra
riis e o ru m ,n u m e . 10 .ve rfi.fi eft d atú .P icu s l.in q u a r
ta m ,n u m .i4 .8 .149 . ad l.fá lc id .A fflic td e c ifi9 i.n u m e .
1.C a ro lo s M o lin i u s in co n iu e tu .P a rifie n .tit.2 .§ .5 5.
p ro c e d a s fin e iu d ic ij fig u ra .fic N a tta . d. c le .fa p e . §.
n o n fic ta m e n .c o lu m .i i.d e v e r b o r .fig n ific io lu m i-
g !-4 .n u m e r o .3 4 .B r u n u s d c co n ftitu rio . & fta tu tis.
in v e rb o a r b itr iu m .v e r f Er fi fta tu tu m d a t.q u o d ea
ra tio n e co n firm a tu r,q u ia v id e m u s multa,qu£E in te r
p a rte s ip ías m u ltu m o p e ra n tu r,n ih il ta m e n o p e r a ­
ri c o n tra te r tiu m ,v t eft in eo ca fu ,q u o d q u ilib e t b o -
g itu r illud,q-Jod b o n u m & arquum e ft,ip ecla b it. I d e m & ie c u n d b d ic im u s .fi d iÁ u m fu e rit, p ro ced as
fo la rei v e rita te inípe¿i:a.nam tu n e,ve D e u s c o g n o feere d eb et:fic B aLin l.v lr.c o l.3 . C . de iu re d elib er.
N a tta .d .§ .n o n fic ta m e n . co lu m .2 3 q u a re v n a ca u fa
d e d u cia & a lte r a p ro b a ta ,fu p e r p rob ara iu d e x is fer
re fen ten tiam p o teft.fic A lex.in le g e .fi ita ftip u latu s.
£ .C h ry fo g o n u s .n u m .S .d e v c rb .o b lig .C ra u e .c o n fil.
i5 > 8 .n u m e.7.co n filio u o .n u m e r o 8 .& c o n fi. 24 8 .
9
n u s 7 p rariu m atu r.l.cu m p a te r .jf.r o g o .d e le g .2 .n o n
ta m e n fic p r a fu m itu r co n tra te r tiu m .A lc ia .d e p r z la m p .r e g .3 .p r x fu m p .2 .n u .2 .fic v id e m u s , p r s f u m i
1 0 7 P rin c ip e m iu ftam o b ca u fam c o n c e flio n e m fecifife.
l.r e le g a ti.C .d e p o sn .q u o d ta m e n n o n p r o c e d it
cu m d e trim e n tu m tertij in c a v e rfa tu r.ita A lc ia t. d.
tra & .p ra :iu m p ,re g u .3 .p ra :fu m p . 8. n u m e r .4 .fic c x
in fi.T ira q u el.traC r.d e re tractu c o n u e n tio .in fi.n u m e . i o i . & id e o v ir tu te h o r u m v e r b o tu m ,iu r is o m
lo n g a p ra:ftatio n e n o n p rariu m itu r iu s q u a :fitu m .
I a fl.f i cerris a n n is .n u m e .i j . v e rfic. Q u in t o lim ita.
C .d e p a d iis.S e d m eliu s e x e o c o n firm a tu , q u ia v i -
nes a p ic e s ,ftrid iám q u e illam fu b tilitatem eífe re ic d a m re fp o n d it A re r.c o n fi.8 4 .n u m e . j.im m o C r a u e .c o n f i .i í y . c o i u m .i . i n fin .a ffirm a u it,h u n c iu d i­
ce m p o ífe o m i ílb f t v l o c u r ix íe c u n d u m n u d am v e ­
ritate m iu d ic a re .fim ile id e m C r a u e .c o n f i.i 5 8. n u ­
m e . i9 .d ú in q u it,le u e s p ro b a tio n e s his ca fib u s fuffi.
cere.caetera Iciens p raitereo .Id em & te r tió , fi fo re t
11 d e m u s 7 re íc rip ta v e l p r iu ilg e g ia ex c e rta fc ie n tia á
m o tu p ro p rio có c e ífa ,n ih il o p e ra ri in p r ffiu d ir iu m
tc rtij.A re t c o n fi.i5 .n u m e ,6 .C u r t.I u n .c o n fi.i4 2 .n u .
8 .G o z a d .c o n fi.9 .n u m e .4 2 .P a rifiu s c o n i. 1.n u m . 84.
& c o n fi. 1 i.n u m .i2 .1 ib .i.S o c .I u n .c o n iil- 7 7 .n u . 20 .
Hb. 1 .G ram m a .d e cif. 1 o i . n u . i . 3 .Z a fiu s c o n fi.io .n u .
i2 3 o .lib .2 .7 Í íc c la u fu la n o n o b fta n tib u s, n ih il o p e r a ­
d ibtum ( q u o d fo rtiu s v id e tu r ) p ro ced as de iu r e ,&
d e f a d o .fic N a tta .d .§ .n o n fic ta m e n ,c o lu m .1 3 .A n g
A re .§ .in bonae fid e i,co lu m .p e n u l.v e rfic . q u id fi iu d ic i.in ft.d e a ó tio .q u o lo c i,a m b ig it,a n is te ftib u s m a
lam ra tio n e m ad fc ren tib u s iu fté cred ere p o flit. q u a
de re fu fiu s fu o lo c o .
3
21
§.p ater,d e le g a .i . & in 1.5.n u m e ’ .de a n n .le g a , claré
A le x a n d .c o n i1.5 8 .n u m e.! i.li'b. !.c o n íilio 7 9 . n u m e.
4 .IÍ0 .4 .& co n i1.8 2 .in fine lib .f.Ia í.L fi lie le g a tu m .
tu r in prariudicium tertij P a ris .c o n fi.8 1 .n u . 6 1 .lib .
1 3 1 .R u in .c o n fil. ó o .n u m . j .lib . 1 ,fic f fta tu tu m , q u o d
a p p e lla tio n e m re m o u e t, n ó r e m o u e t q u o ad terriu .
R u i c o n fi.2 0 9 .n u m c r .2 j.b b . i . B a r b . c -n fi.4 3 .c o l.
1 7.11b. 1 .q u i alia fim ilia re c e n fe t.Illu d e tia m h o c l o
1 4 c o a n n o ta n d u m e ft,q u o d etia m 7 fi v e rb a fig n ific e n t b b e ru m arb itriu m ,atta m e n in d u b io praelum itu r, q u o d h ic iu d e x fit a rb itra tu s ta n q u a m b o n u s
v in ita D y n u s co n filio 1 9 . T h o le m ^ u s . in 2. d u b io .
C a ld .c o n filio . 5 .B a ld .co n f.7 5 .D .T h o m a s A fin a riu s.
e o u m . 2. v e r fic u lo T e r t io p re m itte n d u m e ftlib . 3.
la f.c o n f.8 8 .in f i . l i b . i .& A n d r e a s a b E x e a c a p it u b i .
n u .4 4 2 .d e c o n ili.
H a c fo r:iu s in caufis f crim in a lib u s p p ro ce d u n t
in q u ib u s v iri b o n i arb itriu m fem p e r d ic .tu r c o n -
ce ilu m .fic Iai.l.fi fic le g a tu m .n u m e . 2 4 . d e le g a . 1 .
q u a m o b re m ( in q u it ille ) n o n p o te rit 7 p ro c ed e re
ad to rtu ra m fin e in d itiis,e tia m fi in ea cau fa lib e ru
a rb itriu m tr ib u tu m v id eatu r.fic etia m M a rfiliu s c ó
filio 4 9 .n u m e ro 51.con f1l.50 .n um e.3.c o n fi.5 3.n um .
6 .& co n fi.< í3.n u m e.4 .alia p lu ra in claris te rm in is
Bal.in tra é l.fta tu ro ru m in v e rb o arb itriu m ,v c rf.fta tu tu m dans p o te fta ti lib eru m arb itriu m , q u i affir­
m a t h a n c te n e ri o b ie ru a re a :q u ita te m ,& iu ftitia m ,
& fi p o flit iuris r ig o r e m & lo le n n ita te m o m itte re,
id e m fen fit K a tta .d .cle m e n .fie p e . §. n o n fic ta m en ,
c o i. 18 . in fin.Sc a lia iu o lo c o d ic e m u s .q u o d eft m a
5 x im é a n n o ta n d u m ad in te rp re ta tio n e m f fta tu ti
V e ro n a : lib r.3 .ca p itu lo 3 5 .fub ru b r .D e p o n en d is &
n o n p o n en d is ad to rm e n ta .q u o lib e ru m d atu r a rb i
^
riu m Prastori in quarftion ibus ad h ib e n d is, & defi­
ctis p uniendis.Sc m a g is a n n o ta n d u m etiam eft ad
6 d e cla ra tio n em fta tu ti j eiufd em ciu ita tis V cron se
lib .3.capir. x 1 5 .D e poenis crim in u m n o n d eterm in a
tis .q u o in poenis n o n d eterm in a tis d atu m eft lib e ru
a rb itriu m P n eto ritira q u o d n o n ten ea tu r iu d icare ie
eu n d u m le g e s a n tc llig itu r de le g ib u s p o fitiu is , n o n
au te m n a tu ra lib u s , 8c íe c u n d u m atqiutatem , ex
7 prsedictis, fic d eclara tu r 7 fta tu tu m F c r r a r ir l i ­
bro te rtio D e a rb itrio P o teftaris F erraria: in falfita tib u s.
S V M
M A R I
Q J X S T I O
P a u cis E x p o n itu r
v e rfe tu r.
1
¿
1
circa
D E C I M A .
que
iu d ic is
a rb itriu m
V A R O d e cim o circa q u z f a rb itiu m
vcrietu r.P aris de P u te o in trap d ica tu s in tit.D e arbitrariis n u . 11.
in fine fcrip fit v e rfa ri circa q u a tu o r.P r i-
m o ne fárib te r cedan t,( v t illiu s v e rb is vtarj l . T r i b u n i.ff.d e re m il.q u i tcx .in m e o C o d ic e n o n h a b e ­
tu r , Sc v e ré q u id h ic d :ce re v o lu e rit,ig n o ro .S e c iid o
v t f re q u ifita d ilc u tia t.l.q u o tie s .C .d e naufir.qui fa ­
n e textu s in iu d ic e o rd in ario lo q u itu r ,n ó in e o q u i
M in o c h .to m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
V M .
1 A rb itriu m v i ri boni arca, qua verfetur.
2 Iudicem necefaria caufa difcutere debere.
3 Poteftatem cognofcendt de na u fra g io,Pra fd is effe.
4. Iudicem propofim diligenter exam inare oportere.
B
3
Ia c o b .M e n o c h .
22
g a to fit co m p r e h e n fu m ,v t in d .l.C a iu s ,in fine.dum
a r b itr iu m h s h c t,c ft en im v t e o lo c i admonuit Ia­
cchus C u ia c iu s - p o t e f t a s base co g n o fc é d i d e n au -
affirm at iu re e o n f. fu n d u m feian u m fu p e rio re m &
in fe rio re m le g a to c o n tin e ri,q u o feian u s fu n d u s eft
leg a tu s ,fi fo lu m gra tia cultura: f a d a fu it d iu ifio f UI1
fra g io Prarfidis,Prsefe<Si v rb is vel a n n o n a , f e r r i °
■v t f p ro p o fita d ilig en ter exam iner, & cu m d elib e ­
ra tio n e p r0 n u n cie t.L 2 -C .d e fen ten .ex b te u i recir.i.
i-C.quando & quibus.qnarta p ars,lib . 10. S ed h ac
b e ri, v e l p a n e m d e b e ri, circa fu b ftan tiam p ro n im .
6 c i a t .& fatis noS in tte ilig im u s f fiib ftan tiá ap u d n o .
d e re in fra latius q u zC .3 j.Q u artó ,q u od ,qu ? tecreta
h a b e t in rim er.ita is Paris P u te u s ex fe n te n tia L u c z
ftro s etiam d iu id i in p rim am & fe cu n d a m fu b fta a .
tiam . P rim a fu b ftan tia ilia d ic itu r, quar n ec in fu b .
a P enna.L3-C.de p rx d iit curiaLhb. 1 o .
i e d o e f t , n eq u e de fu b ie d o d icitu r : & h a n c V iiam
S V M
di^a te ftato re . nam iu d e x p ro n u n c ia n d o to ru m de­
G r z c i a p p e lla n t.& m e m in it V lp ia n u s in Lin vend i-
M A R I V M .
tio n ib u s.in fine, f f d e co n tra h e n . em p tio , d um ait,
q u o d p ro p e eadem o y z i a , eft v in i & .¡.ceti,hoc eft,
A rbitriu m iudicis eirca m ulta verfari.
A rbitrium iudicis circa pcena exaggerationem verfari.
A r b itn u iudici d a n ob incognitus hom inu voluntates.
ead em fu b ftan tia v e l eíTcntia/i m o d o v in u m acuit,
verfab iru r e rg o & i n h ac eilen tia d iiu d ican d a in d i­
cis a rb itriu m .S e cu n d a vero lu b ftan tia d ic itu r qu id ­
Judicis arbitrium v e r fir i circa decem pr&dicamenta.
A rbitriu m iudicis. verfari circa pradicam entum fu b •*
flan tia.
Sub flan ti a q u id f i t , & d e eius dtuiftone.
Suhfiantia,folenm tas,& natura quomodo differant.
IudtcU arbitrium verfari circa pradicamentum quan¿
7 ftan tia. q u o m o d o "j" au tem differat lu b ftan tia a io len n itate & n atu ra, E xp lican t B a ld fin l.e tia m .C .d e
e x e e u tio . re iiu d ic . & A lcia r.lib ro q u in to . Paradox,
ca p .d e cim o fe x to .d u m affirm an t fu b ftan tiam ipfam
Q uan tits quid fit .
j 0 Iudicis arbitrium verfari circa pradicamentum qua
litatis.
1 1 Q ualita s quid fit.
1 2 Qualitatem pro n a rn a interdum accipi.
13 Q ualitnsadueniensentinonvm ensconflitu.it,
i^
q u id fu p ra in d iu id u u m eft , v tfp e c ie s & genera,
n a m h o m o & an im al d icim u s eife in fe c u n d a f u b -
re i cffe n riam ,fo le n n itate tn ,m o d u m ,& natura: q u a­
8
litatem in d icare.
S e cu n d o f arb itriu m iu d icis verfari circa q u a n ­
tita te m d o c u it Bald.dicfta l.v o lu n ta tis .n u m e ro 7 .C .
de fid e ic o m m iff v t in cafu ( in q u it ille ) Lq u id am .
d e lega t. 2. q u a n d o fá d u m eft le g a tu m qu an titatis
¿¡rbtnum iudicis verfitn circa pradicam entum a d
ad v ia m reficien d am , iu d ic is v e rfa tu r a rb itriu m in
aliquid.
j S CorreLatina qua.
i p Diuifiofoetorum an rem vnam comprahendat,expar
d iffin ie n d o re in fp e & a & c o g n ita , qua: qu an titas
te alterius cognofcitur.
j 7 Iudicis arbttnu. verfari circa pradicamentum aÜionts.
fu 2 i f .v b i a g e m u s d e in te lle & u d ic fa s L q u id a m .A -
h z c eife d ebeat:vt 'eo lo c i C e lfu s fcrib it.e x e m p lu m
h o c latiu s ex p lica b im u s infra lib ro fe c u n d o in c a ­
liu d e x e m p lu m adferri p oteft,cu m d ifp u ta ru r, quae
1 8 A rbitrium iudicis verfari circa pradicamentum paf-
c o n g r u a d o tis
fionis.
1 p Sentos tef i amenti fa B io n em pasfiuam habere.
2 0 Iudicis arbitrium verfari circa predicam entum,vbi.
2 1 A rbitrium iudicis verfari in pradicamento,quando.
qu an titas Iu d ica n d a , cu m d os
in c e r ta r e li£ h ,v e lp ro m ifíá eft. L c u m p o ft.§ .ge n e r.
ff.d e iu re d o tiu m , q u o lo c i ait P apin ian u s verfari
iu d ic is arb itriu m , q u a de re late d ice m u s in fra li­
3 2 Iudicis arbitrium in pradicam ento,fitus.
b r o fe c u n d o in cafu 180. A d fe rri etiam p o te ft te r ­
23
tiu m e x e m p lu m in q u a n titate alim e n to ru m non
A rb itru m iudicis in pradicamento,habitus.
d e te r m in a ta ,q u z iu d icis arb itrio d iffin iri fo let. 1. fi
Q J ^ S T I O
V N D E C I M A
D e a rb itrio iu d ic is ,q u o d circa d ecem praedicam en­
ta v e r fa t u r , a g itu r. & b reu is ip fo r u m praedica­
m e n to r u m d eclara tio .
cu i.ff.d e a lim .& cib .L q u o d q u id e m e x e m p lu m fo p fiu s exnlicabim u s infrá lib ro fe c u n d o , in cafu 165.
Q u if t au tem fit f q u a n tita s , n o ftri v ix ex p lica n t,
e x ce p to B a rto lo ,q u i in tracL te ftim o n io ru m in vera­
b o qu atitas.rectiu s ex A rifto te le in q u in to M etap h .
V a e R o v n d e c im o , q u ib u s i n f cafi­
b u s á iu re h u ic iu d ic i a rb itriu m c o n c e d a tu r? & in p erm u ltis co n c e d i ferip tu m
r e liq u it G u h elro u s M a yn e riu s in 1. n o n
e ft n o u u m .§. q u o tie s .n u . 1 2 . de regu L iu ris. & prae­
c ip u e in ca fib u s a iu re m in im e d iffin iris, in terd u m
2 j c o n c e d itu r ( in q u it i ll e ) ad poenae e x a g g e ra tio n e m .l.au t f a d a .§.v lt.fi.d e p oen is. A liq u a n d o ad m irig a tio n e m .L q m d erg o .§ .p a en a g r a u io r .ff de iis q u i
n o ta .in fa m . g lo f.in ca p .ve n ia m u s. 3 5 .q .y.&c ferib it
B ald d n c a p .i.e x q u ib u s ca u .feu d . a m it. A liq u a n d o
3 v e to d a tu r t a rb itriu m p ro p te r in c o g n ita s h o m i­
n u m v o lu n ta te s ,ita g lo fla n o ta b .in l.n e q u e .ff.d e legibus.vtjCÚ m ig n o ra tu r an q u is d o lo , v e l cafu p o ­
tiu s d e liq u erit.iu xta l.i.C .a d l.C o r n e l.d e fic a r.& la­
tius tuis lo cis d icem u s.V eru m ,rectiu s a e fu fiu s fe r i.
4 p tu m reliqu it B a ld u s in l.v o lu n ta tis .n u m e .7 . C . de
h d e ico m n n f. iu d ic is j arb itriu m in o m n ib u s c a f i­
b u s d ecem p rs d ic a m e n to ru m co n fid era ri p offe E t
p n m o m p re d ica m en to f u b f t lu * . l.C a iu s .fn fin jf!
5
e
—n a m v e r t a t u r 7 i u d i c i s a r b i t r i u m c i r c a f u b
f ta n n a i B j C u m a r b i t r a t u r q u i d d e b e a t u r , q u i d i n l e ­
d ic im u s , q u a n tu m eft ill u d , q u o d e ft d iu ifib ile in
ea,qua: i n f u n t : q u o ru m q u o d lib e t eft n a tu m eife
h o c a liq u id .fe d de his ad D ia le & ic o s .
10
T e r t io v erfatu r t iu d icis a rb itriu m circa qu a li­
ta tem . 1. p len u m . §. e q u itij. de viu & h ab . q u o fatis
p ro b a tu r ex perfonas qu alitate iu d ic a ri in q u e m v iu m q u id le g a tu m cé featu r.fic in Lfed & fi fufcepit.
§.fi lib e rtis .ffd e iu d i.in 1-nec fe m e l;§ .ii in h a b ita tio n e m .ffq u a n d o dies le g .c e d in L iu o s .d e le g .2 .& i n i .
fu n d u s qu i.ff.d e fu n d .in ft r u .h z c B ald u s reccn fu it.
le d clariu s e x e m p lu m eft in l.q u i b o n is .f f de ceffio,
b o n o .q u o d ian e e x e m p lu m late d eclarab im u s infrá
lib r o 2.in cafu i 7 <J.vbiagem us de a rb itrio iu d icis,
q u o d in b o n o r ú c e flio n e v e rfa tu r.& -j- q u a litate m
n o s etiam d icim us,quae fo rm a m o ffe n d it, nam b o ­
n ita s, & v iriu m q u a h tates effe d ic im u s.l.c e rtn m .v b i
g lo f .& D o c fo r.fi.fi ce rtu m p e ta t u r , & ia 1. ftip u lar io n u m x u m l.fc q u e n ti.ffd e v e rb o .o b lig a t. & hanc
T q u a lita te m ,n a tu ra m a liq u a n d o n o ftri appellant,
v t Baldus in l.e tia m .C .d e e x e cu t.re i iu d ic .H in c d i­
c im u s , T it iu m n atu ra m a lu m , h c c e f t , q -a lita te .
3 m n e etiam d ic im u s ,q u ó d q q u a litas ad u en ien s enti
reponit
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d ic. L i b e r i .
r e p o n it illu d in d iu ería m n atu ram , ca p itu lo ítaru tu m .d e e le cí.in <
5.B a r t e i.I a l.& c z t e r i in l.iu s au tem
ciu iie.d e iu ftitia & iure.Sc alib i ícrip firau s.
1 4 Q_uarto v e ría tu r iu d icis a rb itriu m circa praedi­
ca m en tu m s d aliq u id , q u o d praed icam entum re ía 1 f tie n e m n o s d ic im u s .& re fp e clu rei j relariuú d ic i­
m u s ,v t p ater re fp c c h i filij,d o m in u s refp ectu íeru i.
e m p to r re íp e & u v ad ito ris. qn a d e re late ap u d B a rtó l.S c Iafiin L v lt. C . de in d. v id u i. rollen, te x t. in fti.
d e iis q u i fu n tfu i v e l alien , iu ris. Sc in cap . -E püco p u s q ú i,& c á p '.r e c le íb e fe r u o s .i i . q u s f t i o . i . ^ p i a ­
ra íc rib it E u erard u s in cen tu ria lega li in lo c o á c o r re la tíu is .Iu d icis aurem a rb itriu m circa h o c praedi­
ia cerejin d .l.p a tro n u s .^ .i.h tu s ib i, p ro ip fa p r^ d io r u s i v n o in lo c o co llo ca tio n e .iu d e x e r g o arbitra.tu r Sc ex c o n ie c tu ris,a n v n u s lo c u s c u m a lte ro le­
g a tu s ftti.vel n o n ratio n e fitu s.
1 J D e c im o v e rfa to r f arb itriu m iu d icis in p ro d ita m é
t o h ab icu s.ita B ald u s in fip iu s citata. 1. v o lu n ta tis .
n u m . 7 .e ft praedicam entum h o e p ro q u a d a m ad iaeen ria e o r u m ,q u s circa co rp u s f u n t . cap . fi iudex»
ca m e n tu m verfari fc rip lit B ald .d .l.v o lu n ta tis ,n u m .
7 - e x te x .l.r .ff.de r e b .d ú b .& claru m ex em p lu m eft,
q u o d re tu lim u s in frá h o c lib r o q u z ft io .9 ; .n u m e ro
2 .J .& alia e x e m p ia c o llig i p o ftu n t ex D o c to r ib u s
in d.l. 1. de re b u s d u b iis, illu d v n u m e x S o c r r io ib i
1 6 n u m ero .8 .a d fera m .cu m d u b iu m eft, an f -vna res
fit in parte v n iu s fo c io r u m ,v e in o n ,in fp ic it u r 2 d i­
de ie n te n t.e x c o m m u .l.y e fte m .ffd c in iu riis .ciernen,
i. d e Yira & h o n n e fta.clcr.d e q u o q u id e m p r z d ic a m e n to p lu ra ad ferem u s in fr ilib .2 ,in c a fu .1 7 S .in c ip it P lu ra iu n t.d e h is faris.
S V M
A
R I V M.
m a n o p artis a lteriu s,& ex ea iu d e x iu d icat & a r b i­
tratu r,an co n tin e a tu r .v e l n o n .& S o c in u m p ro b a ­
A rb itriu m p er modum iurifdiBionis ordinarie,veldedelegati quomodo tributum cenfeatur.
2
ru n t C u rt.iu n .c o n fi.8 o .n u m ero i . & C ra u e . co n fil.
3 io .n u m .3 .in fi.& illis ad d o eu n d em S o c .íe n .c o n fil.
A rb itriu m habenti officium ,fi detur,per modum ordina
rie iurifdiBtonis datum cenfetur.
3
tu r ,v t apud eo s.
Q u in t o fen fit B a ld u s in d.l .vo lú ratis.n u .7. f a r b i­
triu m iu d ic is verfari e tia m circa prard icam en tum
aC lio n is.E ft a é íio fe c u n d u m q u a m id q u o d fu b iic itu r ,a g e re d ic im u r .v t p ercu tien s aliqu em ag e re d ic i-
f
^
tu r.n am in e o q u o d p e rc u tit a g it freq u en s ita q u e
e ft a rb itriu m iu d ic is in iu d ic a n d o q u is e g e rit,c x e m
p ia p erp lu ra ad ferri p o ftu n t. illud v n u m iu ffie ia t,
7
c u m a m b ig itu r q u is ex d u o b u s v u ln e r a u e r it, a r b i­
triu m eft iu d ic is ex co n ie c iu ris iu d icare an v n u s v e l
alter.q u a de re late J . li b .1 .in c a iu ,; 1^. v b i a g e m u s
q u is a g re fto r p r x fu m a tu r ,& q u is vu ln eraffe p riu s,
E ft etiam ex em p lu m cu m a rb itratu r ex c o n ie tlu r is
Iu d e x d o n a tio n e m efte fa<ftam,vt l . i . C . d c d o n a . &
d ice m u s in frá lib .i.in ca fu 8<?.vbi la tifsim c e g im u s
q u o m o d o d o n a tio fa<3:a praefum atur.
18 S e x to v e rfatu r f iu d ic is a rb itriu m ,ffcu d u m Bald.
d .l.v o lu n tatis.n u m .p .circa praedicam entum p afsio n is.cx l.te ftam en to ce n tu rio .ft. d e m an u m irf. te fta m en .E ft p afsio atrio ,q u a : in p arien te eft, v t p ercu ti,
1 p o n ere grau arfih in c d ic im u s ,f fá & io n e m teftam en ti
cu m ie ru o p afsiuam efte.cum in ftitu i,n o n in ftitu c re
p o is it $ .teftam enti.inftit.d e haered.qualit. Sc d iffcrc.
fic d icim u s fta tu ta recip ere p aflm am in te rp re ta tio ­
n em á iure c o m m u n i.le g e t.§ .le x F a lc id ia .v b i Bart o lu s .& c^ te ri.ff ad l.F alcid .veríatu r ita q u e & a rb i­
tr iu m iu d icis in h o c p afsio n is p r e d ic a m e n to : id ,
q u o d praeter B a ld u m clarius p ro b a t.l.ie ru o s , f f de
m a n u m iff.tefta m en .
S e p tim o f iu d ic is a rb itriu m verfatu r etiam circa
p n e d ica m c n tm n v b i.ita Bald.cLl.volun tatis. n u m .7 .
e x l.cu m ij.§.in cauia.Sc §.v lt.d c tr a n s .& ex. 1. fed Sc
li iufcepir.$ .fi lib e rtis.ff.d e iu d i.E t h o c p r fd ic a m e n
tú ,v b i,e ft co n fc rip tio Sc d e iig n a tio lo c i.& v ere m a ­
g n u m v ería tu r in c o iu d ic is a r b itriu m , v t laris p r o ­
bar is titu lu s .ff de e o q u o d ce rto lo c o .in q u o p lu ra
d e a r b itr io h o c ip fo referu n tu r. & a ttig im u s iu p ra
h o c h b ro .q .f.n u .j.S e in fr a .li.i.in m u ltis c a fib u s ad
ferem u s ex em p la h u iu s p raedicam enti.
aI
O c fa u o in q u ir.B a ld .d .i.v o lu n ta tis . v e rla tu r a r­
bitriu m iu d ic is circa p ra e d ica m e n tu m q u á d o ,q u o d
e tff d icitur t x tem p o ris ad iacentia in re tem p o rali.
Statutum Papia 66, in criminalibus fu b
authoritate iuftitiam m iniftret,per m edum turifdiBionis delegati collatum cenferi.
D elegatus quis fi t .
D elegati diffinitio noua,nec conttm neda authoris.
A rb itriu m indubio per modum lurifdiclionis ordinarii
v e l delegati,concefium an cenfeatur.
^ IurifdiBione arbitrij fu p er vniuerfali negotio ccncejfa
ordinaria tunJdiBio efir.
9
O rdinarius quis (it.
10
i'
O rdinarius d quo confiituatur.
O rdin ariu s delegare poteft.
Q J i JE S T
1
O
D V O D E C IM A .
A r b itr iu m p e r m o d u m o r d in a r ia , v e l d elegat^
iu rifd icrio n is q u a n d o co n cefiu rn c e n fe a n ir:& q u is
iit o rd in a riu s,a c d e le g a tu s caufi^,paucis,fed d ilu c i­
de e x p lica tu r.
t
V ae r o
d u o d e cim o q u o m o d o c o g -
n o ^ca tu r t a rb itriu m h o c c o lla tu m , fu iilif f lif —a f f co n c e ffu m p e r m o d u m iu rifd icrierio nis o rd in arie v e l d ele g a te / B a rt.in 1. am b itio fa . n u
34.ff.de d e c r .a b o rd .fa c .fim ile m q u e ftio n e m p r o ­
p o n it in D e c u r io n ib u s ,q u ib u s a rb itriu m fu it m á
d atu m iu p e r b o n o & p a c ifico ftatu ciu ita tis. S e v e ­
re d iftin g u e n d u m efle p lures cafu s cu m B a rto lo &
ce te ris a r b itr o r,v t etiá ad litera Barroli d iftin ó rio n é
e ftfe c u tu s B ald u s in L m o r e ^ o lu m .p e n u lt. v e rfic .
iu x ta q u o d q u ae ro .ff.d e iu rifd ich o m n iu m iuff.Pri-.
2 m u s ,e ft,q u a n d o f h o c arbitriu m illi tr ib u itu r ,q u i
o ffic iu m h ab e t,ita v t n o n p eriam e.ted o ffic io c o n ce ffu m c r e d a tu n v t p u ta,fi d icatu ttiu d ex m a le ficio ­
ru m v t lib i v id e b itu r iu p e r ta li n e g o tio c o g n o fc a t
& d iffin ie titu n c is p e r m o d u m ordinaria: iu rifd i,
¿ tio n is arb itriu m h a b e b it.iu B a rto lu s praecirato lo
c o u are t in fta tu to P a p ien fi 6 6 .in crim in a lib u s
5 lu b ru b r .D e poena co m m u n iu m terraru m & te rrito rij P a p ie S ec.q u o ttib o itu r p r^ td ri,ve l iu d ic i m a ­
le ficio ru m a rb itriu m eftim an d i d am n u m a litu i da­
tu m ,d ic itu r effe a rb itriu m
fu b o rd in a ria lu r ifd i-
c H o a e .fic jn fta tu to 5 fffu b ru b r. D e poena cu fto d is
8cc.Sc in fta tu to .5 3 .5 4 . . . .
. .
M c B o c h .T o m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
rubrica de
pcena communium terrarum,& territorij P a p ii & c . &
ftatuta s3.54~s6.in crim inalibus,declarantur.
A rb itriu m his verbis conceffum Caim v id ea t,& noftrd
ta an p retio inípe<fto fu b v e n d itio n e co m p reh é d a -
10
M
1
5>8.in fin e .lib r. r.q u i & fim ile ad feru n t.d e re v e n d i­
17
23
p lu ra ad ferri p o ftu n t e x e p la ,q u 2 referem u s "f.lib . 2.
in ca fu p rim o ac aliis per m u ltis lu b ie q u e n tib u s .
2 1 N o n o v e ría tu r f arbitriu m iu d icis in p re d ica m c to fitu s .ita B a ld .d .l.v o lu n ta tis .n u .7 .e x L p a tro n u s .f.
i.d e le g a c.j.fu b h o c.p re d ic a m e n to iu n tita r e ,federe
B
4
Jacob. M enoch.
'*4
-
S e c n n d u s eft-cafus,q u a n d o his v e rb is alicui p e r fo rra co ü a m m e l í e r h o c r arbirriura a íu p e rio re :C a
S V M M A R I V M
A rbitriu m quomodo regulari debeat,.
A rbitriu m liberum nullis iuris regulisfubiacere.
Liberam voluntatem e fe contra arbitrium v in b otii
iu s videar,Sc n o ftra a u th o rita te co g n o íc a c,a c iu ftiriá
íñ riar.is ru n c d elega ras ce n fe tu r& p e r m o d u m iu ■
Liberum arbitrium regulis turis naturalis fubiacere
rifT c h 'o n is d e le g a ra co g n o lcec.ita B a rto l.d .l.a m b iA rbitriu m liberum procedendi in caufa lice t quis
- :„ i7 n n m * ;A .a u o d p rob ari d ie it in p ro cem , in fti.
r~
rio
o o iía
a nnum
u i« r . n
*
i.í.o m n u e m m .u
be*t,£tjuitatcm tamen feruare debet.
ib i,u rh o ru•itate
a re noftra
^
n o itra . oc.
Statuta Ferraria & Verona liberum arbitrium P r £tCr:
d e v er.iu re e n o cIea.& in le g e i . § q u i
d e officio eius.in ca p itu lo i.d ec lerra g ro t.lib r.c? . in
bus tribuentia,quomodo intelligantur.
c i e r n e n . i.d e ftT p p len .n eglig. p r * l a .& ciern en, q u ia
Iudicem in arbitrariis aque v ni a c alteri parti
-m . 4, ,.c,
c
5 c o n t in g i t , de rc lig .d o m .n a m n o s efi effe d ic em u s f
7 - — .......
d
le ta ru
d icem
ic e m ,cu i cau fa c o m m ittitu r a b alio
re debere.
d eelega
tu m
m iu
iud
<_i— „ j ; , „ v - o íllin s p-erens,
i L ib e r o ia r b itr i concejfojjibil contra bonos mores con cef
id e ic g a n a u
en s:ita di£_— ru br.ff.d e 0ffic io e iu s .n u m e .1 2 .c n m q u o fen fit AI
d a in ru b r.d e officio o rd i.n u m e . 5 .v e lv t cu m Iu re -
T e fZ r e m fu a m voluntatem in libem alicuiusarbitriZ
conferentem,intelUgere,modo dolus malus abfit
Libera admimftratione a patre filio concela,quid co*
c o n fu L in «LLi.$.qui m an d atam .ff.d e o ffic.em s c u i
m an d .eft iu rifd .d iffin iu it B e llo n u s b b .ir iu p u t a - m r is c a p .n .D e l g a ra s ,is e ft,cu i m an d ata lu n id ic n o
'¿ Z l m n u e T a m m o fhttus intelligitur,vt dolus m a.
c e f t .E ^ o t aliq u a n d o d iffin ie b a m , v e l veriu s rieicrl-
Delegatione fr B a intelligitur eo animo fió la ,v t remo.
b e b a m , d elega tu m e u m effe, cu i ad cauiam c o g n o icen d a m v e l d ecid en d a m , v e l e x eq u en d am , v e l to
to dolo caufa diffiniatur.
Liberum arbitrium conceffum, intelligitur conceffum
tu m fim u l p erficien d u m v e l a leg e vel a‘
p e a lió ve p otefta tem h a b e n t e , m an d ata eft vel d a­
ta iu rifd id fio ,p ro p riu m n ih ilh abn es,fed to tu m a lu -
v t dolus malus abfit.
arbitrio conceffio,nihil contra tertium conccf
L ib e r o
fum cenfiri.
A rbitrio regulato concejfo, leges C canones effe fe -
p e rio re re c o g n o fc e n s.
T e r tiu s eft cafus fecund um B artolu m d.l. a m b itio
7 fa ,n u m e .3 4 .v e rfic .S i v e ro v e rb a & c . q u a n d o f fu ­
m u s in d u b io ,v t q u ia fit d iilu m ,ta le s h a b e a n t a ib i
rriu m .ra n c d iftin g u en d u m ,eft,a u t co n c e d itu r arb i
Vtrum bonum a qu itatem & veritate fpeclare debere.
A e q u ita te m effe Thynaeam contra venenum.
V iri boni arbitrio non fit,quod contra aquitatemfit.
triu m fu p er caufa & f a d o fin gu lari, a u t fu p e r v n iu erfa 'i.P rim o cafu in d elegatio n is v ia arbitrifi habe­
re d icitu r,q u are au th o rita te c o n c ed en tis facere p o ­
te ft,v t fecu n d u m B a r.p ro b a tu rin c a p .c u m a liq u i­
Bartolas tn L fi f i c legatum ¿ n fine deligatis primo
0
v t v ir bonn* cognofat.
b u s,d e refcrip .in 6 .n o n en im in te llig i p oteft h a n c o r
din ariam effe iu rifd icfio n e m , qua: n o n c o n c e d itu r
fu p er v n a fola fin gu lari c a u fa , v t in fra fu b iicia m :
erit e rg o delegata, cu m B a rto lo id em claré fe n fit
R u in u s co n fi.6 2 .n u m .i.lib . 5.
8
£
S ec u n d o cafu cum -f arbitrij iu rifd icfio eft cóccf-,
fa fup er vn iu erfali n e g o tio ,tu n c ord in aria dicitur.1.
i . i n p rin .& .§ .c u m vrbem .ff.d e offi.P raffciti v rb is .in
le g e vlt.ibi,certa: ad m in iftratio n i,cu i iu rifd io ad ha:
r c t .C .v b i & a p u d q u em .S cin a u th .h a b ita .C .n e fibus
p r o p a tre , ita B a r.d . 1. am birio fa. & d o c u it A lc ia .in
ru b r.d e o ffi.o rd .n u .f .q u i fu b iic it,& r e d é , eu m eriá
f o rd in a riu m d ie i,cu i ce rtu m g en u s cacfarum m i-
Q V AESTI O
tu d in e.L p rim a .C .d e em an cip . lib . L v iro s fp ecta b iles. C .d e d iu e r .o ff Sc ap p .lib . d u o d e c im o . 1. fecunda.
C .d e fu n d is lim o th . h b ro d u o d e cim o , vel á P rin c i­
p e . 1. vn ica. f f a d b lu l. d e am b itu .ita d o c u it Z a fiu s
p o ft alio s ia d .l.m o rc,in fi.Q u a lis & q u a n ta h in c o 'n i ™ '™
Pcr m o d u ra o r d in a r i* v e ld e ' “ “ " r & « b i tr ia ra ,n e m o
« f e . » o b d e le g a n o n c m ,q u a m
naen n o n
tc
i.d e o ffe iu
^ V .v iV , AU
m Lm,-orc.de
iu r .o m .ia c ft etiam m a
xiro e v rile ra tio n e fn c c e ffo r ’ m ,in
íu rn a ictio
q u o s iu rifd iciio
d e le g a ta n o n tr a n fit.c u n ta m e n tra n fe a t o rd in a ria ,
v t in fra lu o lo c o d ice m u s.
>oT;rftdtirdinariU!C‘citcpoK<l-,)uam'1
D E C I M A T E R T I A .
Q u a m N o rm a m in a rb itrio lib e ro , & in re g u la to
o b fe ru a re iu d ex h ab eat,d eclara tu r,& q u a n d o d o ­
lu s m alu s in o m n ib u s a b efie debeat.
\ V a r o d ecim o tertio q u o r a o t r o d o r e ^ g u l a r i d eb ea t f arb itriu m q u a in re di’ ftin g u e n d u m eft U beru m & ab fo lu tu m
arbitrifi ab arbitrio re g u la to & v iri b o 1 n i.In a b fo lu to ac 7 lib e ro a rb itrio ,n u lla regu la,n u i
la n o rm a ,n u lla lex p o fitiu a faltem ,o b leru art neceffe
d atu m e ft,v t caufas o m nes fid eicS m iffo ru m ,ex tex.
in fl.d e fid e ic o m . h v r e d .in p r in .& in c. v e r u m , de
fo r o c o tn p e . q u o d p la c u it & S o c.in . in lege, m o re,
n u m e ro 1 7 .ff.d e iu rifd . e m .iu d . N e c in e o eft am 10 b ig en d u m f a q u o h ic o rd in ariu s co n ifitu a tu r.c u m
le g e aliq u a n d o co n ftituatur.I.prim a.in p rin cip .ff.d e
o ffe r a s & c .I.m ore.ff.de iu rifd .o m .iu d ic.v e l c o n fu e -
notatus.
contra legem ferre non poffefententiam , cttm
Iu d ic e m
e ft,cu m is o m n ia p ro fua lib e ra v o lu n ta te poffit:
qu are eu m irregu lata d e le & a tio n e v ti p o ife , fcriptfi
re liq u it Bar.in extrauagan.ad re p rim e n .in v e rb o v i­
d e b itu r, n u m .2 . iSc neceffitate h u n c n ó c o g i,fcrip fit
D e c.in l.i.n u m .i4 .fF .d e iu rifd i< ft,o m n iu m iu d i.q u a
3
re d o c u it B a ld .in l.p e n u lt.in fin e .ff.d e a r b itris , f li­
b era m v o lu n ta te m eile co n tra arb itriu m v ir i b o n i,
v t natura ve rb o ru m fo n arm o n e r g o h a b e t h ic n e c e ife fe q u iiu r is , ratio n is & aequitatis ca n o n e s , fic
Iafiin Lfi fic le g a tu m , n u m e . 2 1 . 1 6 .d e le g .i. M arfil.
co n fi.8 .n u .2 /.co n fi. 15 .nu. 1 6, co n fi. 18 .n u m e r o . 37*
c o n filio 2 o .n u m e .5 3 .c o n fi.4 2 .n u m e .3 .& c o n fi. 6 3.
n u m e ro i^ .P arifiu s co n fi. j ó jiu m e .f .lib .i.S o c . iun .
c o n f i.4 9 .n u .ié .b b .2 .
D eclara tu r.S c in te llig itu r,h o c p ro c e d e re , q u o ad
^ ea,qua: a iu re p o liriu o ,n o n qua: 7 iu ris n atu raU sio
du d ta íu n t.fic B a r in d .ex tra u ag .ad rep r.in v e r b o v i­
d e b itu r,n u m e ro d e cim o q u i affirm au it h u ic n o n li­
ce re a liq u id in iu fté a g e r c ,c u m fi c o n t r a iu s & aequi
ta te m n a ru ra le m .& cu m B a rro .id em fe n tiu n t N a t­
ta d . d c m i * p e .§ m ó fic ta m é , c o i. 1 8 .q u i & fi ab q u 2
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d ic. L ib er I.
5
fed re g u la tu m d ir it u r , affirm au it relati o m n es efle
u u n tu r :& late P e tru s B e n e n it e n á .c o n c lu íiji. C a lc a n .c o n fi.i i . n u ^ j .c o n f r y i.n u m .y .S .q u ib u s ad d o
B a ld u m c o n fiI .1 7 7 .I n ecclefia R h e g in a .c 0 lu m .2 J i.
i.q u e m fe c u tu s e ft C ra u e .c o n fiL a ^ ^ .co lu m .a .v e rfi
fe q u e n d o s ca n o n e s iu r is , ra tio n is ac x q u it a t is : it a
Ia!.d.Lfi fic le g a tu m n u m e ro y ig e fim o fc c u n d o . &
alij fu p ra re la ti,v t M a ríiL P a riíiu s,& S o c .iu n .& id e o
d o c u itB a ld .in c a p .p r im o X iu d ic e s .n u m e ro q u in to ,
d e p ace iu r.fir.q u em fe c u tifu n t C x p o ila in l.f if f ig itiu i.n u .3 3.C .d e fe n ffig .M a rfi.in L q u x ftio n is m o d ú .
num er.68.fF.de q u x f t .& in p ra< ft.crim i.§.C on ftan te,
nu.30.de § .d ilig e n te r,n u m e ro 24.8c in c o n fil.z o .n u .
54-& C u rt.tr a c h m o n e ta ru m .q .-.in fi.iu d ic e ra h u n e
S e c u n d o ifta m o p in io n e m .q u i a ff irm a ru n t f h a b é t e m lib e ru m a r b i t r i u m p r o c e d e n d i , i n t e l l i g i , feru a -
ta t a m e n x q u i t a t e , G u a m x q u i t a t e m e g o n a t u r a l e m
6 in te llig o .fic d eclara n tu r f fta tu ta trib u e n tia l i b e r i
a rb itriu m v t fta tu tu m F e rra rix ac V e ro n a: iam r e ­
la ta fu p ra q .i e .S c p o ft EaLin Lfi p ariter. C . d e teft.
m ili.id era re lp o n d it D .ec.con fi.65 1 .n u m e ro . 10 . Sc
id e o B a rt.d .ex rrau ag.in d .v e r b o .v id e b it u r , d ic e b a t
h u n c h a b e n te m lib e ru m a r b itr iu m , efle lib e ru m a
r e g u lis iu r is ciu ilis,n o n au tem iu ris n aturalis & g e
tiu m .id em B art.in l.filiu s fk m il.n u .j.d e d o n . Sc id é
ic rip fit O ria .in trac.d e a rb itris.v u lt.p a tte-q .2 5 .A le x
c o n fi.3 5 .c o l.i.lib r o i.D e c .in c a p .d ile sfti filii n u m e.
5_de iu d ic iis .& v id e tu r text. in cie . p afto ralis,d e re
iu d .im m o d o c u it B ald .in 1. v lt .n u m .3 . C . d e pcena
7 iu d i.q u i m ale i u d .f iu d icem in arbitrariis n o n m i­
nus, v n i quám alteri p arti fau ere d e b e re .q u o d (v t di­
xi jin te llig o q u a n d o x q u ita s n aturalis fuadet. H in c
etiam d o c u it A n g .in l.fi á m ilit e . §. p o ft d i& u m f f
^ d e t e ft a m .m il.q u o d f concefTo lib e ro a r b itr io ,n o n
arbitrari d ebe re ,fe cu n d u m m en tem le g is,iu ris ac ra
tio n is ,a c d e m u m fecu n d u m x q u ita te m .id e m d o c u it
G o m e f i n ca p itu lo . 1 .n u m e ro 2 2 5 .d e co n ftit.in 6.8c
d o d é ac p u lch re aliq u a fcripfit R o b e r . A u r e L li. 4 .
fcn ten .iu ris ca p itu lo i5 .H in c .d ic e b a t A le x , c o n filio
3 3.n u m e ro 3-libro i. & co n fi.i7 5 .n u m .7 .1 ib ro 6 .v iri
1 6 b o n i -fefte c h a rita te m ,& x q u ita te m fp e fta re . q u o d
& refp o n d it C r a u e .c 5 filio .i9 o .n u m e r o 5. d u m p o ft
1 7 B aldum co n filio 2 1 1 .Illu d m a lu m .lib ro 4 . in q u it -f
x q u ita te m fpecftandam e fle ,cu m fit th y ria c a co n tra
v e n e n u m .fic re fp o n d it G o z a d .c o n fil 54 .n u m .i o .a rb itriu m h o c iu re re g u la tu m efle d e b e re .n e c fané ira
1 ^ m erito ,c u m illu d -j-yirib on i a rb itrio fieri n o n d ic a ­
tu r ,q u o d fin e ra tio n e fit,v t e g r e g ié re fp o n d it S o c iu n .c o n fil.9 1 . n u m .i 3-libro te n io n e c d iire ñ rit.R u -
d ic itu r q u id c o n tra b o n o s m o res c o n c e flu m ,q u o d
& N a t x c ita to iam lo c o p lacu it.q u are in fe ru n t o m ­
b e u s c o n fi.i 5 6 .n u .i2 . & tanta efle d e b e t in h o c v i­
r o b o n o xq> fitas,& iu ftiria ,v t in re v t alien a id a g a t,
q u o d in re p ro p ria p x fta r c t.f ic D e c .l.iu p e rfo n a m .§ .
n e s h u n c te n e ri,fi q u id d o lo m a lo e g i t , v t fi e n o r­
m ite r a liq u e m lx d a t,e x q u o d o lu s p r x f u m it u r : fic
B ald us in r u b r .C .d e pcena iu d i.q u i m ale iu d . n u . 2.
N a tta .d .§ .n o n fic ta m en , c o i. 19 . P aris de P u te o d.
rrad f.Sin d icatus titu .d e arbitrariis iu d ic u m n u .g .&
n u .2 o .tit.fe q u e n ti n u m .4 .5 .1 0 .1 t.S a li.l.v lt.co lu m .
r .v e rfic .S e c u n d o a n iu d e x C .d e pcen a.iud -qui m alé
iu d .& B ru n u s de co n ftitu tio n ib u s Sc ftatu tis.in v er
b o A rb itriu m ,v e rfi.fta tu tu m dans p otefta ti. A lex.d .
c o n f.í j.n u .- .l ib .u T a f d .l.f i fic le g a tú , n u .jd .d e le g .
l.B a rb .c o n f.4 7 .c o l. 1 y.inr fi.’ib . i .& id e o cen f uit.Bar.
in rep et.l. 1 .n u .6 4 .C -d e facro fan .eccL teftatoris v o ^ lu n tatem -f in lib e ru m alicu iu s a r b itr iu m c o lla ta m ,
in te llig i d u m m o d o d o lu s m alus a b f i t . h in c d o c u it
10 S o c .in 1.CÚ filius fam .n u .i.d e v e rb .o b l.q u o d - p a te r
co n c e d a t filio lib eram ad m in iftrario n é ,d o lu m m alfi
1 1 ce n fe ri e x ce p tú .h in c f o m n is actus in te llig itu r fa ¿tuSjCum d o lu s ab fit: v t in p ro m ifsio n e fa & a de ra­
tifica n d o ,in te llig itu r d u m m o d o d o lu s a b fit.fic S o c .
. 1 1 fc n .eo n fi. 15 9 .c o lu m n a v lt.lib .2 .fic f i n d e leg a tio n is
re fe rip to in te llig itu r d elega tu m ea p o ffe , q u x d ele­
ga n s rem o to tam en d o lo .D cc .c o n fi. 1 4 5 .n u. 3. fic in
c o n ftitu to p ro c u ra to re ad em e n d u m , Sc o b lig a n d ú
i.in fi.de reg.iu r. p o ft m u lto s ,q u o s citat. & e iu fd e m
ad d o fe n te n tix B a rt.l.i.n u m e ro 5. fF. de fo lu . T ir a q .
D e retracftu c o n fa n g .§ .3 5 .g l.i.in fi.& p ro b a t, l . i . in
fi.ffd e fo lu .E x q u ib u s íáris in te llig im u s m alé fe n fif*9 fe f B a rtolu s d ic ta 1. fi fic le g a tu m , in finali & a lio s
ib id e m a Iaf. n u m .3 6. relato s , h u n c iu d ic e m a r b i­
trio fu o arbitrari p o fle ,d u m m o d o d o lo m alo carear,
q u o d v ifu s eft fen tire P aris tr a & . fy n d icatu s titu lo
D e arbitrariis e o ru m ,n u m e ro i.v e rfic .q u a m u is q u i
en im fieri p o te ft,v t cu m B a rto lo & e x te r is , res ita
ftt,fi iu re ,ra tio n e ,a c x q u ita te re g u la tu m h o c effe
d e b e t a r b itr iu m . A c c e d it q u o d fe rip tu m re liq u it
£ G a n d in u s T r a c tm a le fic io r .fu b .r u b .d e q u x ftio n ib u s in f in e . J A m o d e u s de C a fte l. in tr a th fy n d ic a ­
tu s n u m e ro i4 6 .in fi.ex cap . in q u ifitio n is , d e a c c u f
20 & e x l.h c d ix .f f d e p a - n is .- f h u n c iu d ic e m ferre n o n
p o fle fe n te n tiam co n tra leg is d ifp o firio n e m ,im m o n o n p o fle ferre eo m o d o in te rlo cu to ria m , is fen fu it
eo lo c i n u m .i4 7 .p o ft B ald u m in L v o lu n ta s . C .d e fid e ic o m .& recté q u id e m , q u a ra tio n e e n im efle. p o ­
te ft,v t c o n tra le g e m fe n tire p o fs it, fi fe cu n d u m illá
fe fe regu lare h a b e t, V e ru m an o b iu ftam ra tio n e m
le g e m im m u ta re p o fs irjn fr a d ica m ,q ,1.4.
d o m in u m .D e c .c o n ii.4 9 j.n u .r i . H x c tam en in te l­
lig it S o c .in l.ciim filiu sfam .n u m . 1. de v e rb . o b i. de
* 3 d o lo ex p ro p o fito ,n o n au tem p r x fu m p to .fic fa r b itriu m lib eru m alicu i de re p rop ria p artium c o n u e n tio n e c o n c e flu m sin telligitu r,ita c o n c e flu m ,v t d olus
ab fit, & x q u e a r b itr e tu r : v t p ro b a t Lfi lib e rtu s ita
iu ra u erit. ffd e o p er. lib . q u o ad d u cti lic c e n fu e r u n t
A le x a n d .c o n filio tr ig e fim o fc p tim o .n u m . j z .lib ro 2.
S F M
1
2
M
A R
I F
M .
A rbitriu m v ir i boni que iure regulari debeat.
A rbitriu m e x iure fir ip to an moderetur.
3
Iudicem in peenalibm arbitrariis procedere de fim ilibus a d (im iha ,(F quid tunc obfiruare debeat.
4 L . f i quis firuum.ff~.de cufio.reo.explicatur.
D e c iu s c o a fil.4 5 0 . C o L i.v e rfi.2 .c o n c lu fio . q u i v u lt
h o c cafu I x fo fu c c u r r i.& cla riu ^ ce n fu it C ra u e .c ó f.
j
6
A rbitrarium non tLci,quod conjuetudine fiabiiitum efi.
A rbitra riu m non effejjuad lege decifum efl.
i 9 2 . n u . 2 t . q u o d in te llig itu r p er re d u c tio n e m ad
v iri b o n i a tb irriu m ,v t etiam d J.fi h b e r t u s . d eclarat
7
Pcenam arbitrariam non ejfe, qua conjuetudine termi­
nata efi.
g l l . p e . f f de a r b .& D e c .c o n fi.n .n u .6 .
D e cla ra tu r fe c u n d o & in te llig itu r,7 n e h ic a liq u id
p offit co n tra terriu m F elin. in cap . 1. n u .5 1.d e co n ft.
5
Iudicem pro modefubiecls. m atens. arbitrium fu u m mo
der are debere.
9
A u horis declaratio quopoclo iudex fituus arbitrium
moderare debeat.
14
^ *atta.d.§.non fic ta m en , C0L3 3. v e rfic .T e rtiu m eft,
q u a de re latiu s d ixi fu p ra q .i o . i n fi.
2f
25
in co n tra riu m m o u ea t,fa tis tam en e x reiatis d iflo l-
I a arb itrio -f a u te m v iri b o n i, q u o d n o n afcfolutú
10
Iudicem in arbitrariis perfonarum qualitatem confio
derare debere.
Q J á S T IO
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Ia co b . M e n o c h .
i6
Q J £
S T IO
d e c l m a q v a
ci a rb itra ria m , q u z e o n fu e tu d in e e ftian cira. v t e x
d.l.fi q u is re u m , m u ltis co n firm a t T ir a q u c l. in tra¿ta.D e poenis le g u m ,in p r z fa tio n e n u m . 4. q u i lacé
m u lto ru m au th oritatibu s iu d ices m o n e t , n e iin g
R T A
d eb ea t iu d e x ,
O u o iu r e fu u m a rb itriu m reguiare
'<=■
,
.
Air; n u o d eft iu re c o m m u n i
& a rb itra riu m n o n d ic i,q c
ca u la á nosna co n iu x tu d in e in d»6tarecedant,
rem p rop ria m faciant, q u o d etiam praeter eu m ad­
v e l e o n fu e tu d in e te rm in a tu m ,e x p lic a tu r.
V
a e
R
o d e c im o q u a rro , q u o n ia m d ixi­
m o n u it Paris Puteus tra<ft.fyndicatus.tit.D e arbitra
riis iu d ic u m ,n u m 2 .& tit- le q u e n ti n ü m . 3.R c ¿ tiu s
m u s in p roxim e relata q u z ft io n e f v iri b o ­
n i arb itriu m regu laru m efte d e b ere,iu re &
fo rte vifu s eft fentire R o m a .c o n fi. 37$. Q u aeftio eft
c o i.3.verfic. d eb et autem , q u e m e ftfe c u tu s D eciu s
ra tio n e : q u o iu re re gu lari d eb ea t ap erien d u m eft.
B ald .in a u th .iu b eiH U S ,vlt.n o .C . de iu d . d o c u it f m
2
2
re fcrip to & n o n fcrip to efte regulad um ffed v e re o r ,
n e falfum h o c fit. nam q u o ad ius ferip tu m v b i il­
lu d re p e n tu r,a b illo no reced i tu r ,cu m a rb itrariu m
n o n fit,(ed ce rtu m .fic d o c u it B ar.in l.am b icio ia.n u .
fu biecffe m a te riz p atitu r,iu xta glo .l.eas caufas.ff.de
c o n d .& d e m o n ft .q u z ,& fi in e o per o m n e s p ro b e ­
tu r ,q u o d o b fubiecftam m ateria d id io v n a alterius
ii.fF .d e d ccr.ab o r.fa c. I m o .c o n fi. 4 4 .n u m e .4 .m fi
d icam u s in n o n diffiniris arb itriu m regu lari iu re ,
h o c eft á fim ili,iu x ta .l.n o n p offu n t. ffd e le g i, vt fci-
lo c o co llo ca ri p o f s f f v t apud S o c in u m fe n io .c o n fi.
i4<J.col.4.verfic.Sed p r z d id a ,lib . 1 .R u in u m co n ii.
3.num . lo .lib . 1 .& C a g n o l.in procr m .d ig e fto ru m in
p rin c .n u ro .io .n o n tam en iu ftu m p r z tat argu m e n
lic e t q u o d iu ftu m Sc z q u u m de iure vid eri p o te ft,
fta tu a tu r.q u a in re ic rip tu m reliq u it. [ B utrius in c.
d e cau fis de o ffd e le g .p a ff-g lo .in cap. in q u ifitio n is.
tu m ,iu d icis arbitriu m fic effe m o d e rá d u m .Q n a m 9 o b re m crederem e g o t iu d icis m u n u s c ffe ,v t in no
d iffin itis praeter propriam co n fcien riam ffu u m tem ­
d e a e e u f.in arbitrariis ciu ilib u s iu d icem p o fle de fi­
m ilib u s ad fim ilia p ro ced ere.q u o d p lacuit & g r a u if
fim o iu re c o n fu lto M a rco m a n tu z in ca p .n o n n u lli,
n u m .i 2.de reicript.J- Io .B a p tifta a S .S e u e rin o in 1.
5
d.l.fi fu g itiu i,n u m .93-C .d e ier.fu g. D u m d ixit,[iu_
d ice m iu u m arb itriu m m od erare d e b y t e , \ t ratio
p erer arbitrium .con fideraris fim ilibu s d ifp o iitio n ib u s,p e rp e n fis m ultis c o n ie d u r is ,q u z aequitate p o ­
tiu s ,qu ám iu ris fubrilitate n itu n tu r.q u ib u s,ira in re
o m n e s p o p u li.n u m . 19 fle fuft. Sc iu . p o ft P e t.A n c .
q u e m r e fe rt: h u n c iu d icem n o ftru m p o ffe & in
a lien a facia t,v t in p rop ria fieri vellet, á q u a ien ten
tia vifu s eft n o n recedere Bart.in 1. fi fo cie ta te m . $.
arb itro ru m ,n u m . 2 S.verfic. item in q u a n tu m in ifto
p oen alibu s de fim ilib u s ad fim ilia p ro c ed ere, q u o d
fi facerc c o n tig e rit,o b fe ru a b it iu d e x ,v t h u iu s fim iIitud inis expreffam m étio n e m facia t,q u o d eft: fu m m o p e re an n o ta n d u m .iu re n o n fc rip to ,h o c eft con
fu é tu d in e d e b e re re g u la ri,icrip fit D e c .in 1. fi fu g iti-
d u b io , f f p ro fo cio . cu iu s d o d r in a , h ac in re eft ad­
í o m o d u m egregia, erit q u o q u e f q u o d p erfo n a ru m
qu a litatem co n fid erct.B ald .l.vlt. C .d e o b ie q .p a tro .
p r z fta .q u i de q u alitate fa d o r u m fen tit. [ A u d i a t Sc
u i.n u m .9 2 .v b i an te eu m C z p o lla . n u .3 4 . C . dé fer.
fú g .& in cap.de ca u fis,v lt.n o t.d e o ffic .d e le g .& in c.
in te r caeteras,coL v lt.d e re fc r.T ira q .tra c.N o b ilita tis
c a p .io .n u m .i2 .& v id e tu r id c fen fiffc g lo .in 1. q u id
e r g o .f . pcena g ra u io r,d e his q u i n o ta .in fk m .& rin 1.
h o d ic .ffd e pcen is. Bald.cprifil.443. C e c h u s ,c o lu m ,
1 .in fi.v e rfic .& fcien d u m eft,lib . 1 .qu i in q u it,h o c in
ca iu co n fu e tu d in e m ex v n ic o a & u n o n in d u ci, ad Ferri fo le t ext.l.fi q uis reum .ff.d e cu ft.reo r. & in in -
p r o b é in te llig a t iu d e x q u id eum facere o p o rte t icri
bar. m o fle á tq u e C ic e ro in o ratio n e p ro A n . C lu e n ­
tio cu iu s ve rb a,fi p lacet le ge re , adfcripfi. Sap ien tis
iu d ic is e ft,m em in iffe ie h o m in e m :c o g ita rc ,fib i tan
tu m á p o p u lo effe p e rm iffu m ,q u an tu m co m m iffu m
Sc cred itu m fit,8c n ó io lu m fib i p o te fta te m datam ,
v e ru m e tia m fidem datam m e m in iffe , p o fle q u e m
o d e rit ab fo lu e re ,q u e m n o n o d e rit co n d e m n a re , &
fti.d e o tfic.iu d i.in p rin c ip .V e ru m ,h x c in terp re tu m
4 len te n tia v era n o n eft,cum tex t.
d.l.fi q u is re u m ,
co n tra riu m p o tiu s p ro b e t,d u m P r z fid i data eft p u ­
n ie n d i facu ltas,fi poena ca u tio n e au t e x p reffo d cc re
to ,a u t e o n fu etu d in e d iffin ita n o n fit:fi e rg o co n iu e
tu d in e eft d iffin itu m ,n ih il eft q u o d in iud icis arb i­
m a g n i & fa p ie n tis , cu m illa iu d ican d i caufa tabel­
lam fu m p ferit, fe n o n p u tare effe fo lu m , n e q u e fibi
tr io p o fitu m d icam u s, qu are Bald. in 1. q u ic u n q u e ,
c o lu m .y .C ,d e ie r u i.fu g .& Io a n .d e A n a n .in c a p .Iu -
leg e m , re lig io n e m aeq u itatem d jbid in em a u t o d iu m
j
fe m p e r n o n q u id ipfe v e li r , fed q u id lex & re lig io
c o g a t, c o g ita re an im a d u ertere, q u a le g e reu s cite­
tu r,d e q u o reo c o g n o íc a t,q u z res in q u z f t io n e ver
fe tu r .C u m h z c fu n t vid en d a ,tu m illud eft h o m in is
q u o d c u n q u e cu p ie rit liceréffed h a b e re in co n filio
d z i,d e I u d z is ,a ffir m a r u n t ,f n eceflariu m n o n arbi­
trariu m illud d ic i,q u o d e o n fu etu d in e eft ftabilitu m
n e c ab his re c e d u n t F elin .in cap .in ter c z te ra s , co i.
in u id ia m ,m e ru m , cu p id itaté íq u e o m n e s am o u ere.
M a xim e q u e exiftim are co n fe ie n tiam m en tis fua?,
q u a m á D e o accep im u s, q u z á n o b is diu elli n o n po
4 .n u m - 1 2.de re fc rip t.& in ca p .ex literis, n u m e. 14.'
x ariic. Sexto g lo f d e c o n ft it .D e c .c o n f io o .n u m . 1 1 .
Cur.Iun.l-. r.n u m . 3o .ffd e iu rifd .o m n .iu d . R ip a . 1. fi
te f t ,q u z ft o p tim o ru m co n filio ru m atq u e fa d o r u m
teftis in o m n i vita n o b is e rit,fin e v llo m e tu ,ftim m a
e t k m h o n eftate v iu e re m u s. H z c ille. J
c o n íía n te ;n u m , 3i.fffo lu .m a tr im . -[M an tu a in cap.
n o n n u lli, n u m e. 1 i.d e refeript. H in c ait F u l g o f i n i
tjm
e rg o , poena g ra u io r n um . 23. de iis q u i n o ta,
n
co n fu etu d in em d e te rm in a ta m , ce n L d lffin iram ‘ } & id eo d ixit N eu iza .lib .c .fv lu se
ge
d t 7J4 ' Trarb ltran n m n o n effe,q u o d ia m le -
s
t b . t S l í . v ™ - flC & e S re§ ^ I » » - C o ra fiu s
ftg n ifica n riftimJ^ i Cap‘ 1 z - " um-<J-arbitrariu m illu d
Id e ó q u c in fert A rbri
%
* o n eft d iffin itu m .
iu d ic L r s
tare P la u t.in A m p £ t
a u th o tidem p ro fe c tó c e r ^ f t ní n ^
7
S V M M A R I V M .
Iudex,qutprocedendi arbitrium habet, qua immutare
poffit.
¡ A rbitriu m fuper caufa datum intelligi ficundum fa tu m
prafintem .
;
Decuriones,quibus fuper bono fa t u ciuitatis datum eft
.1
arbitrium,antiquos ordines immutare nonpojfe.
Ordines antiquos immutare non pojfe,amphjjimum h a '
bens arbitrium.
,
Iudicem immutare non pojfe, ob arbitrium qusd habet,
qua a fuo pr&decejfore fhfta fu n t.
'
Succejforem pr&decejforis fttttum probare debere.
Iudicem ex noua ca u fi pojfe immutare iam ftabdita.
?H o c ^
t
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
ludicer*
D e A r b itr.Iu d ic . L ib. I.
8 In d icem im m u ta ripojfe ia m eonfiituta^um d principe
f e teme illas confiituti onts datiu efi.
Q V a E S T IO
D E C I M A Q V I N T A.
Q i: an d o iam c o n ftitu ta & firm ata to lle re a c im m u t2xe iu d e x p o fs it, d eclara tu r.
V a e r o d é cim o q u in to , an f iu
dex ifte ex fu i arbitrij v i ac p o te fta ­
te im m u tare p o ffit iam ftatu ta á iu
re c o m m u n i v el a m u n icip a li in
cau fis co gn o ícéd isj& r diffiniendis?
h a n c qu atftíon em ita g e n era le m
p ro p o íu im u S jV t h a c c o g n ita ,ad íp e cia lia d e íie n d a m u s .E t fo rré d ic e n d u m v id e b a tu r,n ih il penitus im z m u ta re p o fle .N a m ,c u m f arbitriu m ei d atu m fu p e r
iu r is a d m in iftra tio n e ,fe cu n d u m ftarum illu m p r z fen tem d a tu m in te llig it u r .a r g j.fi ita,d e au ro & arg.
le g a .im m u ta re e r g o n o n effiet ie c u n d u m iam ftabili
tu m o rd in em Sc iu s feru a re, fed n o u u m co n ftiru ere
q u a ra tio n e m o tu s B artol.in L a m b itio la m u m e .? . ff.
3 de d ecretis ab o rd .fa cie n .d o c u it, f d e cu r io n e s ,q u i­
b u s fu p er b o n o ftatu ciu ita tis d atu m eft arb itriu m ,
n o n p ofie a n tiq u o s o rd in es m u ta re, ib iq u e n u. 1 1 .
fu b iic it,n ih il p o ffe c o tra o rd in e m , & iam ftabilita á
p op u lo .d e in fp e cie n o ftra Bar. eft fecu tu s Paris P u ­
teu s trac.fyn d ica tu s in tit. de arbitrariis e o rú , n u .i .
4
5
E x te n d itu r p rim o ,v t p ro c e d a t etiam in e o , f cu i
am p lifsim u m co llatu fu iffet arb itriu m , fic Paris P u ­
te u s ,q u i fu p ra, p o ft B a rt,& ' R o m a n .q u e m cita t.
E x te n d itu r fe c u n d o .v t p ro c e d a t e tia m p q u o ad ia
p e r p rz d e c e ffo re m co n c e fia & ft a b ilit a , e tiam fi ad
te m p u s fta b ilita eflentrfic P a r is , q u i fu p ra n u m e ro
27
intereffe pa rti,
j
A ctorem adm itti fin e actione agent em ,fi m odofpesfiibe¡l,qubd e x fa cto de praterito actio orietur.
6 Venditorem agentem adpratium rei,re ipfa non tradita
pofie pendente iudicio rem tradere,at que ita iudicium
conuahdare.
7 H aredem b&rediate non a a t a agere,a f quando poffe.
(J_VAESTlO
D E C IM A S E X T A
E x p lica tu r q u o m o d o a g e n te m fin e a ftio n e iu d e x
h ic ad m ittere p o ffin d f de iu d ic io ex fu p e ru e n ie n ti
iu re co n u a lid a to .
V je r o d e cim o fe x to , an j iu d e x h ic
n o fte r ad m ittere p o ffit ag été fin e a cH o ne? £ H á c iu ris } q u z ft io n é v t a b fo lu a m ,
in p rim is d icen d ú eft r e g u la r ite r f n e m i2. n em fin e a ftio n e p o fle e x p e riri.l.fi p u p illi.§ . v id e a ­
m u s .ffd e n c g o .g e f t.g l.& D o c to .in l.v b i p a ftu m . C .
de tran f.im m o a fta re d d u n tu r nulla,eriam parte n ó
o p p o n e n te .ita R o m a n ,c o n fil.a i4 .c o lu m n a 2.A le x ,
co n fil. 1 6<?.columna r.lib ro C a ftre m . c o n filio 1 9 6 .
S u p e r p rim o q u a ffito .c o lu m n a 2.ad fin em lib .2. Sc
& C o r n e u s c o n fi. i2 (í.co lu m n a p e n ú ltim a lib ro . 4 .
q u o s re tu lit & fe cu tu s eft C r a u e .c o n fil.1 9 i . n u m .i .
q u ib u s c o n fta t m alé fen fifle e o s , q u i d ix e ru n t tu n c
d e m u m a fta re d d i n u lla ex a ftio n is d e fe ftu , fi ab ad
u erfario o p p o n a tu r, q u a m fan e o p in io n e m d efen ­
d e b a n t A le x .in l.fi T itiu s .c o lu m .i.n u m .iS '. de v e rb .
o b lig . ib i S o c .te n .id e m c o n fi.7 8 .in fi.lib .4 .C a ftre n .
co n fil. 2 4 7.1n cau fa qua; v e rtitu r S a u o n e . co i. 3J ib .
i.&
A r e t.c o n fi.g y .c o lu m . 2. verf. a m p liu s . R u rfu s
3 fc ie n d u m etiam e ft.re g u la rite t f iu d ic e m p o lle h ú c
p o ft B artol. in le g e d o talem , & i n leg e cu m filiu s,
fin e ac tio n e a g e n te m a iu d icio rcpellere-.ita ex rela­
6 de m ili.te ftam cn .ca ra tio n e q u ia ten etu r fu c c e ffio rf
p u e d e ce ffo ris fa f tu m p r o b a r e .c .a .v b ig lo . de d o n a ,
c a p itu lo A b b a te fan e.d e re iu d .in 6 .ru ríiis ,q u ia n ó
tis p lu res c e n fu e r u n t,& clariu s A le x .in l.v b i. p a ftú .
n u .7 .& ib i C u r.fe n .n u .3 © .C .d e trá fa ft.Im o .in I.4 .7 .
p lu s h u ic fu c c c ftb ri co n c e ffu m d ic itu r,q u a m p enés
p r z d e c e flo r e m e ra t.le g c fi p a tc r .ffa d m u n icip .L L u
c iu s .§ .p e .ffq u o d v i a u t clam .
7
D e c la ra tu r p rim o ,n o n p ro c e d e re q u a n d o ex p n o
u a cau fa fu p é ru e n ie n ti h ic iu d e x im m u ta re velle t:
ita fen fit B a rto lu s d .l.a m b itio fa .n u m e ro u . a q u o
n o n d iffe n fit P aris P u te u s lo c o iam firp ius c ita to ,
ex illo n o t.re fp o n fo Iu re c o n fu lti in J . f i h o m in e m ,
ffm a n d .a d cu iu s d ecla ra tio n e m & co m m e n d a tio ­
n em p lu ra alib i fcrip fim u s .im m o ex caufa poenam
á fta tu to & le g e in d ifta poffie m u ta ri,in frá in q u z ft .
9<J.dicemus.
g
D e cla ra tu r fe c u n d o ,n o n p ro c ed e re q u a n d o f f u ­
p e rio r a rb itriu m h o c c o n c e d e n s , n o u it ia m illu d
efle fta b ilitu m ,fu p e r q u o illu m iu d ic e m d ein d e d at
a rb itra riu m .N a m h o c ca fu eam p o tefta tem dare v o
lu it,v t p ro a rb itrio ,m u te t, c o r r ig a t , ¿c a m p lie t. fic
c o llig o ex d o ftrin a B art. in 1. p rim a .n u m e ro 5 4 .7 4 .
C .d e facra cro fan .ecd .a rgu .l.fi q u a n d o ,in p rin . C .d e
in o ffi.te fta m e n .& l.etiam ff.d e b o n is l i b e r . q u ib u s
d ic e re fo lc m u s,e x c o n c e fsio n e p riu ile g ij,q u id c e n feri tr ib u tu m prarter ius c o m m u n e .& ex d.Lfi q u á ­
d o d ice re e tiam io le m u s ,p riu ile g iu m alicu i c o n c e ffu m jn te llig i co n c e ffu m v t m e x te ris ius co m m u n e
fe ru e n a u o d n o p ro c e d it cu m lib e ru m p riu ile g iu m
d atu m e f lc t :ita R u i.c o n fi.io o .in fi.h b ro 1.
S V M M A R I V M .
§. h o c au te m iu d ic iu m .d e d am . in fe. Sc ib i R ip a n u .
4 5 . fed d u b ita tio n is eft, an d e b e a t atq u e ita an c o ­
g a tu r iu d e x rep ellere a g e n te m fin e a ftio n e , & d e ­
bere o m n in o rep ellere fe n fit B a r.in d. 1. v b i p a ftu m
n u .y.S c ib i clariu s C u r t.fe n .n u .3 r .q u 0 lo c i fo rtiu s
4 ic rib it I a c o b in u s á S a n fto G e o r g io q u o d fi fi iu d e x
n o n re p e llit a g e n te m fin e a f t io n e , te n e tu r p a rti ad
in te re ffe .c u m illo fe n fit eriam C h a flá n . c o n fi.6 8 .n u
2t>.& id e o D e c .c o n fil.3 0 2 .c o lu m .i.& C u r t.iu n .c ó f.
i?> 3.coium .i.ac etiam B e llo n .c o n fi 2 f .n u m .i.r e f p ó d e r u n tjiu d ic e m d e b e r e lib e llu m h u iu s a fto r is lace­
ra re ,& e u m in ex p en fis co d em n are. Q u o d in te llig o
c u m A n t.a b A lex, relato á C u r t .d . n u m e ro 3 1 .q u á ­
d o reu s ipfe ig n o r a t a fto re m fin e a ftio n e e x p e riri,
fecu s fife ir e t & n ó o p p o n e r e t,q u ia t u n c e i, n o n a u ­
tem iu d ic i im p u ta tu r .& q u o p o ftcrio re cafu p r o c e ­
d it o p in io C a ftr e n .& A fe x.q u i co n tra riu m affirm aru n tm e m p é iu d ic e m n o c o g i rep ellere acto re h u n c .
B a rto li au tem & a lio ru m fe n te n tia ea ra tio n e a d iu u a tu r,q u b d pari n o n d e b e tiu d e x iu d ic ia e lu d i,&
h o m in e s litib u s & im p e n fis fru ftrari. q u e m a d m o ­
d u m p ro b a t c a p itu lo fin em liribu s.d e d o lo & c o n t u m .& q u a m q u am h a fte n u s re la ta in iu d ic e o rd in a
rio , q u i ad v n g e m le g u m co n ftitu tio n e s o b feru a re
d e b e t,attam é id em effe ce n fe o in iu d ic e n o f t r o , q u i
a rb irriu m , c o g n o fc e n d i Sc te rm in a n d i lites h ab et,
q u o n ia m , arb itriu m , q u o d h a b e t h ab e re d ic itu r , fi
m o d o ac to r iu s h a b e r.q u o experiatu r,alias e fle t h a ­
1
Index.qui arbitrium habet, an aficione carentem a d A '
b ere arb itriu m fin e effe ctu ,cu ra d eficiat lu b fta n tia ,
h o c eft a c tio S rip la .p ro b a t h a n c fe n te n tié te x t.l.B o -
2
gendum adm ittat.
A ctione carens experiri non potefi.
q
Iudicem repellere debere agentem (loe afiione.
4 Iudicem non repellentem agentemfine actione,teneri ad
u e m .f.p e n . ff.de zd iL e d ic. q u o lo c i ait P a u lu s n o n
efle in a r b itr io iu d ic is ad m ittere em p to ré ád a g e n ­
d u m red h ib ito ria fi fu b c o n d it ic n e e m it.
D e cla ra n tu r
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
I a c o b .M e n o c h .
28
D e c la ra n tu r p r e d i c a v t n o n PrJ c^
5 f ex ip lo fa c io de: praetento fpes
& fi en im d e p r a fc n n a c tio noni
m en rep elli d e b e t acto r ex q u
r a t u n t a p ro D a tX ii T in a s .o c i
H in c
ef
^
^
0n r i.
ta
^
3
tib u s n o n m o n itis,iu d icare p o iic.
C o n t r a r i u m eft v e riu s , cita tio n e m neceffariatn
v c r b .0b lig .
QUOd li-
fo re o m n in o .fic in fp ecie B arr.in ex tra u aga n .ad rep n m e n . i n v e rb o & fig u ra n u m . 6 . & m L T h e o p o m -
L
s'c, .A —
p u s n u m .p .in fi.de d o te p r s le g .& m c o n iil.i6 6 .n u .
c .lib . 1.R u in u s co n fil. z 1. n u m . 2. 1i b . 2. C u rt.fe n . 1,
d c ?¿H o , n , P .arra
m en fi c o n t i n g a t eum a g e r e re n o n t r a d it a , p o te n t,
p e n d e n te in d ic io rem tradere & m d icm m c o n u a li-
ad m o n e n d i, n u m . 380. B aldus fib i p aru m con itan s
in l,capratorias.q.3 .C .d e te fta m .m il.& in l.fi p ro cu ra to r .ff .d e co n d .in d e b .A n g .in L m ilite s , p ro p e m e-
dare A lexan d ru m f fu n t fec u ti S o c in . S en .in l.z .a d
fir é .C .d e p a c iis .& { ;B e U o n .d e -C o n f.2 4 .n u .4 .q u o io
c i fim ilia de r e tro u e n d in o n e ,& in eo q u i a g it,v t h x
7 res fh sered irate n o n d u adita, refert & aliis có n rm a t
T ir a q . rradt.De le g ib u s .c o n u b ia .p o ft le g e s .n u .4 u &
C e p h a lu s co n fi. 1 1 2. n u . i 7 .1 8 . l ib .i.v b i la tilsim e.
d iu m .ff.d e m ilit teftam N a tta in d e m .fa s p e . §.n o n
fic ta m e n ,co lu m . 1 4-de v e rb o .fig n ific .B o lo g .c o n fii.
4
Lfi quis a r b itr a tu ,n u m .23.in fine de v e ro , o b lig a t.
D e c .in ca p .D ile cti filij n u m .^ in fine de iu d . confil.
n in o eft A n d rea s P o m ates in a n n o ta .a d B a rto lu m .
d eclaratu r fe c u n d o v t n o p ro c e d a t co n tra e u m ,q u i
4 i 6 . n u m . 2 4 . 2 5 . I a f . c o n f 1 L 1 4 7 . c o l u m . p e n . i n p r in e .
lib .z .A m o d e u s de C a fte L tra& .fy n d icatu s num .14 i-
fp o te iu d ic iu m fu fc ip it.ita S o c .S e n .in 1. 2..ad finem
C .d e p a c tis .p o fta lio s,q u o s recen fet.
A
2^
;9 -c o lu m . vlt. q u i affirm au it j iu d ic e m h u n c , q u 2
iu ris g e n tiu m fu n t,ten eri feruare. ean d em ie n te n ­
tiam p ro b a ru n t A lexa n .co n lil.2 1 8 .n u m . 6 .1ib . t .I a f
alias d eclaratio n es recefen t D o iio r e s in d.l.fi T itiu s
ib i late I a f.n u .5 .d e v e r b o .o b lig .& ib i v id e n d u s o m ­
S V M M
lib .2 .S o c .ie n .c o n fil.9 0 . n u . 17 .lib .4 - dum affirm an t
•jx o m p ro m iffu m factu m in a r b it;a to rc m ,v t íecu n ­
d u m iuaro co n fcie n tia m ,fe n te ria m ferar,illu m par­
A lcia t.ca p . 1 .n u .9.1 o .d e offic.ord.& r ie ip o n f o , i 3 1,
5 n u .y .cu iu s rei p re c ip u a eft r a t io ,f q u o d iu ris d iu i-
I V 'A I.
n ia c n aturalis fit c ita n o ,quae a d h ib e ri fo le t,n e alio q u i facti ig n o ran tia p erp era m iu d iceru r. q u a re d i-
1
Citatio neceffaria an fit,cu m iu d ex arbitrium habet pro­
cedendi & cognoficendi in caufa.
Iu d icem , q u i arbitrium cognoficendi habet, pojfe parte
6 cim u s f P rin cip e m ,cita tio n e m o m itte re n o n p oife,
j
d e iu ft it.& iu re . R o m .f m g .6 6 r .C u r t iu m fe n .c o n f
3
non vocata t efies examinaré.
Arbitratorem parte non citata laudum firre pojfe.num.
7 b r io r e ft,p ro b a tu r f in l.q u o d fi n o lir.§ . fi q u id ita.
4
jr.contra.
Iudicem ,qui arbitrium procedendi habet,teneri obfir-
5
m re.qua iurifgentium fun t.
Citationem iuris dimni ejfe.
6
7
S
Principem iudicare non poffe parte non vocata.
L .qu o d f i nolit.$ f i quid ita.de ¿dtl.a d iíl.exornatur.
Citationem om itti non poffe d iudice,qui poteftatem in ­
v t late apud C la u d iu m Seyfell.in l.v t v im .c o lu m .i.
5 0 .c o lu m .7 i.& fatis h s c n o ftra fe n te n tia ,q u s eref f de s d i f e d i d .N e c aduerfatu r vn a re íp ó fio , qu am
ad fert.Salic.L fi fo cie ta te m .§ .a rb itro ru m ,n u m . 1 z.in
fi.f f p r o fo cio .ib i,c a u fa c o g n k a p ro c e d it,q u ia factu
d ifp L c e n tis p e n d e b at a v o lu n ta te e m p to r is , qu ia
d i c o , q u o d elapfis 6 o .d ie b u s d atu r a c tio n o n e m ­
p to ri,fe d v e n d ito ri,d e cu iu s aifp licé tia n o n a g itu r,
dicandi habet omni pratermijfa folennitate.
c u m cc fle t re d h ib itio , fed p retiu m c o n fe q u itu r. fic
p ■
Citationem neceffariam fo r e , etiam cum agitur de exe­
cutione wftrumenti liquidi.
10
Citationem effe neceffariam ,etiam fiiudici data f i t pote
ftas & arbitrium procedendi de fh ü o .
12
Citationem partis non ejfe necejfariam,quando fim p li­
ci dicto alicuius flandum eft.
13
Citationem partis non ejfe necejfariam,cum data eft fa­
in te llig it R o m a . fin g . 7 6 9 . E m o . & e o texr.in h an c
eft ad d u ctu s ie n te R tia m ,B a rt.m L T h e o p o m p u s.n u .
9 .in fi.f f de d o te praeleg.
E xten d itu r p rim ó p ro c e d e re fo r tiu s ,& fi (v t n o 8 ftri affirm an t,) data | p oteftas fit p ro c e d e n d i,o m iffa q u a cu n q u e fo le n n ita te ,& fu p p lé d o q n o fc u n q u e
d efe¿tu s,n o n tam en cita tio n e m ce n fe ri re ie cta m ac
cultas iudici procedendi parte vocata,& non vocata.
14 Citationem neceffariam non ejfe,cum iudex ficundum
fu a m conficientiam iudicare poteft.
if
e x c lu fa m ,fic M a r fil.c o n f8 .n u m .; 2 .3 4 .id c ó q u e c i ­
ta tio n is d e fe d u s ex clau fu la h a c fu p p le n d o o m n es
d e fe d u s ,d ic itu r fu b la tu s.C u rt.fe n . d .co n fil.^ o .co L
Citationem non "jfe neceffariam,cum clarum eft abfenti definfienem non competere.
Q J A E S T I O
D E C IM A S E P T IM A .
7 i-R u in u s c o n fil.2 2 9 .n u in .io .lib .t. co n fil.7 9 .n u m .
1 i.lib .3 .& c o n fil.36. n u m .3. & c o n fil.5 9 . lib .y .im -
A n C ita tio P a rtiu m N ecefTaria o m n in o fit cum p ro
m o fo rriu s v id e m u s,q u o d eo e tia m in caiu cu m a9 g itu r — de e x e cu tio n e in ftru m e n ti liq u id i c ita tio -
fu i arb itrio iu d e x caufam e o g n o fc e re & d iffin ire
p o t e ft;& D p c to rfi m a g n a c ó tro u e rfia exp licatu r.
nem fo re n ecelIaria m .R u in u s c o n fil.iy .n u m .7 .1 ib .
4 -& co n fil.3 7 .n u m .9 .1ib .j.
V a e r o d e cim o fe p ;im ó ,a n n e c e ífe h a beat h ic iu d e x , f c u iu s a rb itrio caufa eft
I n r ^.xtei) ^ tu l fecu n d o p ro c e d e re ,e tia m fi d ata f ef“ le t facultas p ro ce d e n d i de fáóto, q u o d ( v t iam d i­
x im u s ) fo n at in lib e ru m & a b io iu ru m arb itriu m .
lrhnienda,partes o m n in o citare?& n o n
1r
— — * h a ° erc n e ce ife, vifus e ft fe n tirc B ald . in
Lfi q u a n d o .c o l.2 , verL ied q u a ero .C .d e te ftib .q u e m
m al: re tu lit Iafi§ m bonae fid e i,n u m .zé .In ft,d e aót
a m ,& h o c cafu cita tio o m itti n o n p o te ft. fic Soc.
fcn .co n fi.1 ?.n u m . 6. 7 . 1ib .4.D ec.cap .D ile(fti, n u m .4 .
e iu .E x q u ib u s in te llig im u s , n o n effe v e ra m d o ­
ctrin am B ald i & P e ru fin ifu p ta relata m , v t n e c ve-
clarius ac ab folu te h a n c 'f ParCmm n ° n V° CaCa’ &
tn is P eru fm u s in ca P 1,V c p te^ Uam Pr o b a u it P e -
1“
^ -con fert q u o d d o cu it Bald
C .v n d e le g irim i.q uem c q
ru b r. C .d e arbitris, co lum .
c o lu m .p e n .n u .6 o .d e re m d &
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
°PC
Pr * b en d ln f e r t u m co i. u
i n r e P etnn V no? u o S u e .
c o n i. 2 17.C0L2.11U.8.
I
Im r 1
t
eí^’ A r^ tt2tor£ ra c a i d ata e ft poteftas
d iffin ien d i caufam fe c u n d u m lu a m confcientiam »
cita tio n e m fp e rn e re p o ffein a m c r e b riu s alicer fe n tm n t d o c to re s , v t ap u d I a C d l f i q u is arb itra tu , nu.
i3 .1 n h .d e v e rb .o b lig . S o c in u m fen . c o n ::1 .2 - .c o i.
p--n. 0 .3 .G o z a d .c o n f il.io o .n u m .i 6 .& B u e r .q .283nU!a?.‘^A‘ ^ - ncm ig n o r o ta m e n in a rb itra to rib u s ali5^r d iftin g u ilfj Salic.in Lfi fo cietateu i.$ .arb itro ru n i»
D e A rb itr.Iu d ic. Lib. I.
n u m . 1 2 .v erfic .m ih i v id etur.fr. p ro T o d o . q u i in ea
ta n d e m o p in io n e refid e t,q u b d q u a n d o n u ite fu m é
o z iu n t in fo rm a tio n e s ,cu m o m n e m d ifficu ltatem
n e g o tij p ro b é n o u cru n t,p o ííe a b íq u e a liq u a citatio^
n e fen ten tiam fé rre:íed cre b rio r v id e tu r fen ten tia
c o n tra eú,nifi in teilig a tu r in cafu ,q u e n u n c fu b iic io .
D e cla ra tu r p rim o n o n p ro c e d e re ,q u a n d o firo p li1 1 c i d id o -{•&■ a ffertio n i illius eflet ftá d u m ,q u e m iam
p artes ap p rob aiT ent,tun c in fu i d ic li d ecla ra tio n e &
a r b itr io p ro fere n d o ,n u lla eflet n eceffaria c ita tio ,fic
B a rto lu s in le g e T h e o p o m p u s n u m e ro n o n o ff.
de doce p r z le g .I a l.d .c o n filio i4 ~ .c o l.p e n u l.in p rin .
& c o n f . i o o . i n fi.lib ro 2-Alcia.d.l. fi q u is arb itratu .
num .5t7.de v e rb .o b iig .d u m p o fl Bald. c o n filio 6 4.
libr0.3acribit.iH um fine p a n iu m cita tio n e p o fle
arb itrari,q u an d o ip fe fo lu s in ftr u d u s e ft:& ali) p lu
res ex iam relatis.
D eclara tu r fe c u n d o ,n o n p roce d e re q u a n d o ita c o l13 latum j f u i f f e t a rb itr iu m ,v t ferre p o ffet fen ten tiam
p artibus p raffen tibus,vel ab fe n tib u s.fic p ro b a t tex t.
l.d ie m p ro fe r re .§.fi q u is litig a to ru m , f f . de a rb it.&
trad u n t in a rb itro S p e c.in titu lo D e arb irris.S .cxcip itu r,q u e m p o ft Im o . & alios eft fecu tu s Iaf. c o n fiiio fe p tim o in fine, lib ro p rim o .A lc ia t.d id a l.fi q u is
arb itratu , n u m e ro tr ig e fim o q u in to .d e v e rb .o b iig a .
& fi R o m .fin g u l.i6 5 ).C o m p ro m iiI u ra ,a lite r referat
14
& in tellig a t S p e cu la to rem .
D e cla ra tu r te rtio n o n p ro ced ere cum iu d e x f ifte
fe c u n d u m fuam co n fcien tia m iu d ica rc d e b e r,n e c
e n im h o c cafu n eceffaria cita tio eft,fic g lo .in cle m .
i.d e o ffic. d e le g . Bald. & A le x , in 1. de v n o q u o q u e .
d e re iu d ic .q u o s fe c u tu s eft A lcia t.in d.l.fi q u is arb itra tu .in fi.de v e rb o ru m o b lig a tio .
1f
D ecla ra tu r q u a rto non p ro c ed ere -q u a d o j h u ic
iu d ic i ex p lo ra tu m effet , n u llam c o m p e te re a b fe n ti d efen fio n em .c.cu m fit R o m a n a ,in fi.de ap p e ff
la .A b b .in c.ex in fin u a tio n e ,in fi.de ap p ella, fic in arb itra to re ic rib it A lcia .d .l.fi q u is a r b itr a tu .n u .3 S.dc
v e r .o b lig .& in q u o u is iu d ic e,fic late affirm an t o m ­
n es in c . i .d e c a u l.p o ffe s .& p r o p r .A n t . B u rg o s in c.
fi v e n d ito ri.n u m .7 .d e e m p t.& v e n d .S c c .fc n .c o n h l.
8 7 .c o lu m n a i3.1ib ro te rtio R u in .c o n filio 3 1. n u m .
3.1ibro q u in to late P a n fiu s c o li. i.n u .3 ;.& c o n f i . i o i .
n o . 1 3 .lib . 1. £ C u r t.iu n .in l.v l.n u .6 3 .& ib ifa p ia n u.
6 9 . Z u c h a r d u s n u m e. 2 3 1 .& n u .3 1 5 .C .d e ed. d iui.
A d r. to l.& ib id e m fcripfi q .jó .& r tr a d .d e R e c u .p o tfcff.R e m e d . 1 3 . m i.159.'} Q u c d f iin o m n ib .iu d ic ib u s e ó ftitu tu m e ft,q u a n to fo rtiu s in h o c n o ftro , q u i
latiflim as h ab en as h ab et.
^ V M M A R I v H.
1
Libelliu neceffario porrtgendtu anfit coram iudice,qu
arbitrium procedendi in caufa habet.
2 Libellum & litis contefiationem r.ecejj,artam non efie in iu
diciisfummariis.
Libellum non requiri cumfineferiptis agi potefi.
4 Libellum non ejfe necejfartum in caufis executiuis.
3
5
6
7
i
Libellum non requiri tn iudiciis coram Pratonbus v i l ­
larum.
Libellum none e neceffartum coram arbitratore.
Sclenmtatem libelli 07 litis csntefiatior.is pojje pacto
remitti.
Petitionem q’xalem qualem necejfariam ejfe m quouis
iudicio.
( V y ^ S T I O
D E C I M A O C T AVA.
29
V a r o d e c im o o d a u o , an co ra m ó h o c
iu d ic e , q u i a rb itrio fu o p ro c e d e re p o ­
teft, fit neceffarius lib e llu s & litis co n te ftario r E t neceffaria hacc n o n effe affirm au it le a n .
M o n a c h u s in ca.vlr.de hatre-t.in í.R o m .c o n f .3 1 9 .ia
fi.p o ft R o ta m R o m a n a m .in q u iu n t e n im , h x c n o n
fe r e n eceifaria, qu ar.d o iu d e x fo la v erita te in tp e d a
p roced ere p o te ft.& id e o d o c u it Iaf.in §.praeiudicia1 les,n u .3 3 .in ll.d e a d . f lib e llu m & litis co n te fta tio n é
neceíTariaro n o n efle in caufis fu m m arie tra d a n d is
C a rd .in c le m .ix p e .q .i 3. de v e rb .fig n ific.S ca la P a ta 5 u in u s lib .2 .d e c o n filio fa p ie n r is .c .9 .t id em q u a n d o
p ro c e d itu r fin e fe rip tis,fic Ia fic o n h .2 .e o lu m .v lt.lib .
4 3.fic & in f ca u fis e x e c u tiu is .S o c iu n .c o n fi.7 3 . n u .
r . i i b . i .v b i latéiqu are r e fp o n d itN e u iz .x o n fi.3 2.n u .
5 7« t lib e llu m n o n effe n eceffarium in c a u lis ,q u s c o ­
ram P is t o r ib u s v illa ru m rra d a n tn r , cu m p ro c e d a
tu r fine fo lle n n ita te ,& o rd in e in d ic ia rio .B in c v id e 6 m u s f co ra m a rb itrato re ( q u i h u ic iu d ic i n o ftro
atquiparatur) fin e lib ello & litis co n teftatio n e p r o c e
d i.g l.in l.fed & fi fe ru u m .§ .fi q u is iu d e x .ffd e rc c e p .
a rb . A le xa n d . 1. p rim a, n u m e r o d e cim o q u in to , d e
le g .i. q u i alios in h a n c fen ten tiam re tu lit, n e c fan é
7 m ir u m , q u ia h z f fo le n n ira te s , p artiu m c o n fc n fu
p o ffu n tre m itti.la f.§ .o m n iu m n u m .3 5 . I n fti.d e a d .
8
A fflid .d e c i.1 9 i.n u m .7 .
D e cla ra tu r p rim o n o n p ro ce d e re , q u o ad -f q u a ­
lem q u a le m p e titio n e m .fic A le x .co n ti.3 0 . n u . 6. lib .
2 .S o c . fe n .c o n fil.j4 .n u .2 -lib ro .4 .q u i p o ft o m n e s in
c !e m .fs p e ,d e v e rb .fig n ifi.in q u it, q u a le m q u ale m p e
titio n e m effe n eceflariam in q u a u is cau fa q u o u is
m o d o tra d a d a .id e m affirm au it S ig n o r o l.c o n fi.i 1 1.
n u m .7 .q tia de re d ixi in tra d .R e cu p e ra n d s e p offeff.
rem e d io d e c im o q u in to , n u m .2 4 1 . 1 4 2 .& jn h o c e tiam cafu p o te ft d efen d i fen ten tia B art.in e x tra u a g .
ad rep rim .in v e rb o fu m m a rié .n u m .z . d u m affirrnau it in caufis fu m m a rié tr a d a n d is n eceffariu m fo r e
lib ellu m .n o n m e la te t tam en R o m a n u m in repet,
l . i .n u m .3.ff.de a r b it.in te lle x iffe B a r.cu m cau fa m a
x im ie ft m o m e n ti,fe cu s fi p a ru i,v t ap u d eu £ de h is
aliq u a fcripfi t r a d .d e A d ip ifc c n d a p o fte ffR e m c d io
4 .q u x ftio n e 5 7 .3
SV M M A R IV M .
1
Iu d ex ,cu i datum efi arbitrium,an caufa. cognita proce­
dere poffit.
2 Caufs. cognitionem in m ultis verfari,
3 Citationem effe neceffariam in caufa cognitione.
4 Caufa cognitionem .requirere,vt iura p a r t iu m e x a u ­
diantur.
j6
7
5
Caufa cognitionem pofiulare iuris ordinem.
Tempore opus effe,vt omnia recte gerantur.
Sententiam pracipimnter latam,effe nullam.
Caufa cognitionem requirere, v t termini probationum_>
fiatunntur.
Caufa cognitionem pofiulare, v t audiantur partium e x ­
ceptiones & replicationes.
¡0 Caufa cognitionem maximefcrupulofarru neceffariam-,
m inim e effe,cum iu d ex liberum arbitrium habet.
9
(VVyESTIO
D E C I M A N O N A ,
C a u f s c o g n itio n is re q u ifita e n u m e ra n tu r, & q u á ­
d o n eceflaria illa fit in iu d ic e ,q u i a rb itriu m , v e l
lib e ru m ,v e l re g u la tu m h a b e t.
V ae r o
d e cim o n o n o an j c a u fa c o g n i-
ta p ro c e d e re d e b e a t h i c , q u i lu o a rb itrio
B re u ib u s é rp o n iru r,v rru m lib e llu s in arbitrariis iu ­
d iciis n cc cffa riu s fit au t q a a liiq u a iis , p e tin o .
cau fam finire p o te ft? '&
c a u f s c o g n itio n e m
effe n eceflariam
affirm aru n t B artol.
in 1.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Iaco b. M e n o c h .
<0
«j, iUí
^
ín L c u m - h i.^ v ü ltJ g itu r .n o .1 L q u id e rg o .§ .
f a t t . & c o n i i . i i .n u m .j . l i >ro n o t .in fa m &
uinna2-rt.de n n> m
____
pcen a g r a n i o r .c o l u m n a 2£ “ Y r b j tn u n i , ver, fta tu in tr a d -ila tu ro ru r n ir1 ' CtD
a-n o d eu s d e C a fte l.
«in -tr»a cvl/ vdn cd xoa rnm i«
n ^,d o dA rb«itriu
^ ^m de
^
n
jV erf .
tu n o m b o s & to tn n
&
Iuramentum calumnia in omnibui ca u fs '(fe p r sfla n l^
Iuramentum calumnia eonfuetudine tolU non pojfe.
4
Iuramentum calumnia partium confenfu remitti,
r
6 Statutum B rixia m ciuilibus cap.q . D e iuramento ca.
:3
lumnia declaratur.
Q V .E STIO
(ja-
B e n i n t c n c i . COn c l u -
r e ; , l , . §.e Xp i l a t o r e s . ^ e ^
VIGESIM A.
Q u o d iu ra m e n tu m calum nia: in aroitrariis iudiciis
n eceflariu m fit :& q u id e x te ris car.fis:ac in ibi le
gem m u n icip alem B rixienfem explicatam .
& ¿ p i l . & Lcreditor.in fi.fF.m anda.& l.h o d ie.d e poe
V a e R o v ig e fim o ,a n f iu d e x b ic n on
1 nis qurbns a c c e d o .C a u fe aurem f c o g n itio in^m ul­
tis verfatur,& m agn i d icitu r eife p o n d e n s M a rfil . .
fter rem ittere valeat co ram eo l i t i g a n ­
c u i caedem,col.4-5-ff.de fic a r.& m f in g .6 4 *- C a u i*
2 c o g n itio .V e ría tu r en im f p rim o in cita tio n e adii
benda.Bar-l.in cau f?.in 5.caufa co gn ita.ir.d e m inor.
d u d u m e ft,v tp ro b a tu r E x o d ic a p .z z .S i qu is com -
& in l.p ro la ta m .C .d e fe n te n .& in te rlo c. o m n . iud.
A lex.l.q u i R o m ae.§.A u ge riu s,d e v c rb .o b lig . O ld ra.
& ab e o q u i fu fceperar,fu rto ablata fu erin t: fi inue-
c o n fil 1 2 7 .D e to to th em ate. G o z a d , co n fi. z. n um e
r o 1 p .& c o n filio 5> i.nu.i ? .v e rficu l.& prim o, quare
iu re fup ra affirm au im u s h a n c cita tio n em neceflaria
4
5
h o c cafu fo re,
,
Secu d b in caufir c o g n itio n e f e x ig itu r,v t litig a tiu m iu ra exau d ian tu r,vr refp on d it S o cin .fen . c o n ­
filio 32.co lu m .p e n u lv e rfi.S e c u n d o ex re g u la g lo .-
tib u s iu ram en tu m ca ffim n fe ; E tn on
p ofte o p in o r.n a m iu re f d iu in o intro
m en d an erit am ico p ecu n ia m ,au t vas in cu fto d iarj,
n itu rfu r,d u p lú reddetrfi latet fu r, d o m in u s domus
ap p licabitu r ad d e o s,8c iu ra b itq u o d n o n extenderit .
m an u in rem P ro x im i fui ad perpetradam fraudem,
tam in b o u e ,q u a m in afin o ,& o u e ac v e ftim e n to ,&
q u id q u id dam ni inferre p oteft,ad d eo s v triu fq u e
caufa p e ru e n ie t:& fi illi iu d icau e rin t,d u p lu m refti.
tu e t p ro x im o fu o .q u a le g e fa c ro fá d a a d d u d u s Bar.
fe .l ib r o .i.& a n t e eum S ig n o r o lc o n filio 1 0 3 . n um .
j.M a r fiL fin g .jz 8 . E x ig itu r & tertio in c o g n itio n e
in extrauag.ad reprim .in v e rb o .E t fig u ra iudicij.nu.
4 c a u fk ,v t o rd o iudiciarius o b ieru etu r , n e c e n im
feftin an ter & ex a b ru p to p ro ced i d eb et. B u tr. cap .
a u d itis .z .d e e le c .I a flfe d fi h ac,§.p ra :tor ait.fF.de in
d ici proced en d i in caufa fum m arie & fin e figura iu­
1 i.q u b d etiam fi data eft poteftas & arb itriu m iu d icij,n o n tam en p oteft rem ittere iu ra m e n tu m hoe
calum nise.quam q u id é iu ris fen tétiá clarius probat
te x . c le m .fe p e .£ -c ita tio n e m .& ib i C a r d ,& Natta
ius v o c a n .& claré S o ci.fen .d .co n fi. 5 z .co lu m .p e n u l.
6 f tem p ore en im o p u s e ft,vt r e d e ,& m atu ro c o n ­
filio res ag an tu r.c.p o n d eret.y o .d iftin d . H in c d ic i-
de v e rb .fig n ifi.& id em an n o ta ru n t M a tth s fy l. not.
7
m us f fen ten tiam p rs cip ira n te r latam , efle n u l-
de iu reiu ran ,p ro p ter ca lu m .d a n d o £ Ita etiam ele-
J a m .B a rt.lp r0 la ta m .n u 4 .C .d e fe n te n .& in terlo cu ,
o m n .iu d iA ’ in fra q . 37.alia.ad feram ,
d o s arb itros ex c o m p ro m iflo lirig e n tiu m h o c iu ­
A c c e d it q u arto in caufa: c o g n itio n e fo re o m n in o
~ n ece/íarium ,vt term in i ftatu an tu r,in tra q u o s p o f-
re liq u it I o , B aptifta P eru finu s in tr a d . de arbitris
8
finr partes fu a sa d fe rrc p ro b a rio n e s .S ig n o r o ld .c o n
¿ y .N o t a q u o d fta tu tu m .& C u rt.fe n .in l.i. n u .i. C .
ra m en tu m calum nia: rem ittere n o n p o fle Scriptu
lib .io .c a p .ip .n u m e .iz ,& in n o t a u it ben é eruditus
G ra u a tiu s in an n o ta.ad v eftriu lib .6 ,cap .2 .n u m ,38 .
filio 2 0 3.n u m e ro .f.C a ftrc n . in co n filio z S ^ I n ca u ­
fa qua: v e rtitu r co ra m .D .v ica rio caftri A n g laris.co lu m n a z .lib ro 1 .verfatu r en im p lgn io r cauia: c o g n i
tio in p ro b a tio n ib u s , q u am in o rd in e iu d ic ia rio ,v t
p o ft A b b a te m c o n fi.j o .c o lu m n a v lt lib ro x .refp o n ­
u it V a n tiu s in tr a d .n u llita tu m in titu lo D e nullita
te ex d e fe d u p r0 c e ifu s.n u m e .z9 . p o ft R o ta m , q u i
dit D e c.co n fi.9 6 .n u m e . i.V ftim o in ca u f e c o g n itio
9 n e e x ig itu r v t h in c in d e ad d ucan tur excep tio n es &
P r a d ic u s Papien fis in fo rm a lib elli p ro a d io n e rea-
re p lic a tio n es fi quas ad d u cere v o lu n t partes:fic C a
ftrcn .in l.n am & p o ftea.§.fi d am n etu r de iure iuran.
R u in .c o n filio iZ 7 .n u m e r o i 9 . 1ib ro q u in to .
D e cla ra tu r n o n p roced ere in iu d ice,q u i lib eru m &
? o f ab fo lu tu m arbitriu m h a b e t : is enim fin e caufa:
co g n itio n e p ro c ed ere p o te ft fic B a rt.in telligo in c 5 fiuo.8 3.P un d iis m u m e r o z.ve rfi.vid en d u m eft.bbr.
1 -ex g l° .in L i a n s fu ftiu m .d e his q u i n o t. in fam . &
B a r,fu n t fecu ti Io .d e A n a n .c.p en .co l.p en u .d e a c c u f
q u o circa r e d e iam citato lo c o C u r tiu s f e n io r } om ­
n ib u s in caufis f iu ra m e n tu m calu m n ia: p rrfta n d u m efle ce n fu it.& in cau fis ba n eficia lib u s affirma-
cita t h u c fp e d a t q u o d p o ft C y n u m feriptú reliquit
li.in v e rb o p er facra r en tu m c a lu m n iz .n u .8 .f có fu e tu d in e fieri n o n p o fle ,v t in cau fis p ertrad an d is
calum nia: iu ra m en tu m o m itta tu r:q u o n ia m huiufm o d i co n fu e tu d o iu ri co n traria eft. in te llig o juri,
h o c e ft,d iu in o .q u a ration e id em d ice n d u m eft, nec
fta tu to h o c e ffic ip o fle .id q u o d
claré affirm arunt
M atch ^ fy.d .n o tab,6 5 .C u r t.fe n .in L z .in p rincip.nu
m e .6 ,C .d e iu re iu r.p ro p te r calu m . dan . & R o la n , á
V alle c o n f 7 1 .nu. 1 o .lib , 1 .eft e r g o d ic e n d n m .o m if-
^'in fin e I ib r o - ^ F elin ' caP ir- í* n u in e r o 86.de co n ftit.S ó c i.fen .co n fiL i 2 x .c o jn m n a .i.v e r,
1 oft r e m o .lib r e .3.his acced it P c tr . B enirend. co n -
fu m iu ra m en tu m calu m n ia:,ita a d a 8c p roceflu m ,
h o c in ca fu ,v t & in c?teris v itia re ü u x ta ca p , i.in yer
c o t' 4 V nnmTCr0 '••q n i in td liSit >de fc r u p u lo fa c a u fe
c o g n i o n e .L o q u it u r e n im B a r .in e o , q u i d e f e r o
v e ru m effe f in te llig im u s , n ifi a b v tra q u e parte 0m iflu m fit, fi q u id e m tacite in ter partes ip ías rcniit
ftatem abfobtaS& Sk ^ Ídf mkCUm llloffiul P°te-
ti p o te ftá ta relati in te rp re te s praffiertim P ra d icu s
Pa p ien fis & V a n tiu s .q u ib u s a c ce d it F erratiu s cau­
tu r ex p lica t A lria fh b ” *
tu r, p eten d u m elt á parte iu rarí d e b e re :q u ia fi pars
b o p ro p te r o m iflu m .d e iu ra m en .ca lu m , in 6. quod
tela 1 2 .Si q u is. q u a m o b re m v tp r o c e ífu s infirm e-
1
Iuramentum calumnia r.
Arbitrio cognofeit.
2
m u ltlPlid t c r fu m a -
req u ifita n o n iu ra b it,p ro c cífu s nu llu s declarabitur,
^ 1 ^ M.
W,ttere *n
d iu in i e g e .
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
™dex,juifuo
q u o g n o n co n tin g e t, li iu rari n o n p etatu r, atqu e ira
d eclaran tu r -j- ftatu ta,qua: re q u iru n t iu ra n d m n cíl'f
o e ca lu m n ia .q u o d fta tu tu m extat B r ix fe in ciu ilib u s, cap. 1 7 . fu b ru b r. D e iu ra m e n to c a lu m n i? &
D e A r b itr.Iu d ic . L i b e r i .
ciu s fo r m a .v b i eriam in fine h o c re q u ir i v id e tu r,e x
illis v e rb is ,& q u a n d o c u n q u e p e tit u r : p raeiu p po n it
v e ré p e titio n e m .
S V M M A R I V M .
1 Inflantia inris com m unisfiruanda an Jit coram iudice ,
qui (ito arbitrio cog nofit.
•K ' m
2
f
Bart.in Ifilcge.ff. locati.declaratur.
Socifn.conf.gr.colum.r.lib.i.explicatur.
L eg em remittentem ordinem vnius legis,alterius non
c e n fr i rem il tere.
Statutum de confito f p i e n t i s , locum habere etiam in
ca ufs fum m arie traRandis.
g Sm tuturn.g.Pa pi& inciuilibus,dsca ufsfim m a riis de­
7
claratur.
Arbitrio dato ad certum tempus vfque,caufa infantiam
■prorogari non poffe.
g Iudice ex fuo arbitriofm plici poffe inflantia prorogare.
9 Iudicem poffe inflantia prorogare,cum ex refripto da­
tus efi,vtfuper inflantia prorogatione cognofat,.
id e m c u m S o d n o affirm au it A le x a n d . c o n fi. y o. in
fiJ ib .2 .q u i e an d e m B a rto .d o c trin a m a ttu h t Sc d e clara u it.fic p a rite r lo q u it u r A n g .in l. i .i n fin e.ff. d e
m il.te fta m .& fi de fim p lici a rb itrio lo q u a tu r A n g .
a d c u iu s rei co n firm a tio n e m ac ce d it ilia ra tio , q u a
v iu s eft B a r t .in ! .i.§ .i.f f iq u o d v i a u t d a m .q u o d Sc
^ ii "f ex v n a o rd in e m v n iu s le g is re m itta t,n o n tarné
ce n ie ri rem ififte o rd in e m alteriu s le g is.S im ile d iin
n it S c a la P a ta u im u s lib .2 .d e co n filio la p ie n tis c. 3.
' d u m f e r ib it ,f ftatu tu m de co n filio fap ien tis h a b é d o flo cti h ab ere in cau fis fu m m ariis ex fp eciali altero
fta tu to tr a d a n d is .& B a rto li d o d r in a m .d .§ .e r it q u e
(
j d ifferétia,d eclarar.E t ex em p lu m ad fe rri p o te ft "f in
fta tu to P a p is n u . 3.in ciuili b u s,fu b ru b r .D e q u ib u s
ca h b u s fu m m a rie c o g n o lc a tu r. q u o có ftitu tu m eft
p lu rib u s in cau fis iu m m arie efle p ro c e d e n d u m , in
illis tam en ca fib u s lo c u m h a b e t co n filiu m la p ie n tis
e x fta tu to i.v e r fi.D e có rn iffio n e fienda co n lu lto ri.
D e cla ra tu r n o n p ro c e d e re , j q u a n d o lim ita té lib eru m h o c a rb itriu m v fq u e ad ce rtu m te m p u s f u i f
fe t d a tu m .fic p o liu n t faluari d o c t r in s p lu res d o d o
rum ex d.l.fi in le g e .ff.lo c a ti.& in q .fe q u e n ti in te r­
tia d eclara tio n e v n o v e rb o a ttin g a m .
t
I 0 Inflantiam non prorogare iudicem datum ad abfo
nendum vel condemnandum.
II Liberum arbitrium abfiluendi & condemnandi,qui ha­
bet,inflantiam prorogare non potefi.
Q_V i f S T I O
5
V IG E SIM A P R IM A .
clarata.
1
P P H
V a e R o rig e fim o p r im o ,a n h ic + iu d e x ,
| v ? g y | | q u i fu o a r b itr io p ro c ed e re p o te ft, ten ea Sfe^ lSSI tu r p n efixa m a iu re c o m m u n i in ftan tia m
ita fe ru a re ,v t eam p r o r o g a re m in im e poffit? q u a in
r e tres cafus d iftin g u e n d i a tq u e c o n ftitu e n d i lu n t.
P rim u s eft,cu m d atu m lib e ru m a rb itriu m p ro c e d é d i Sc co n d em n a n d i,v el a b fo lu e n d i.tu n c creb riu s afi.
firm a n t n o ftri in terp retes,n ece fla riu m n o n fo re fer
u a r c v e l in fta n tia m ,v e l term in u m iurisinam ad lib i
tu m p ro r o g a re eá p o te ft.ira A lex .in 1. q u i R o m s . § .
C a llim a c h u s .in fi.& ib i la f.n u . 1 7 . & S o c .n u .1 4 .d c
v e r b .o b lig .id e m A lc x .c o n f. y o .nu.y flib .a .F cli.c.cu m
o lim .n u .9 .d e o ffi.d e le g .& G r a m m a .v o to . 3 i. n u . 1 7 .
B r u n u s t r a & .D e có ftitu tio n ib u s & fta tu tis ,in v e r b o
A rb itriu m . v e r ficu , fta tu tu m co n c ed en s arb itriu m .
C o n tra ria m ie n te n tia m ,h u n c iu d ic e m in fla n tia
p ro r o g a re n o n p o fte, v ifu s e fto r o b a r e R o m a n .c ó
£ .3 2 2 .In c a iu p ro p o fits .c o lu m .2 .v e rfi. S e c u n d o Sc
h o c .& S 0 c.fen .c0 n fi.9 y .c o lu m .2 .v e rfic .a d v ltim u m
rc fp o n d c tu r.lib .y .& F e li.c a p .v e n e ra b ilis .n u m e .y .d e
ia d iciis.M a rfil.in P ra£ t.crim in ali.§. c6 fta n te .n u .2 9 .
affirm an t e n im q u o d e tia m fi q u is la tiflim u m h a ­
b e a t a rb itriu m , te n e ri ta m en ieiu a re in ftan tia m á
le g e pratfixam . fed eu itari fo rte p o liu n t h s R o m a .
S o c i.& F cli.tra d itio n esiv t R o m .d e F e li.m a lé fc n tu t
2 c u m B a rto li au th orita te n itatu r j- in 1. Ii ie g e .tt.lo ca
ti.q u i q u id e m in e o fo lo cafu lo q u itu r, cu m d atu m
e ft a rb itriu m in co n d e m n a n d o Sc p u n ie n d o , n cc e n im lo q u itu r B a rto .d e p le n o arb. trio d a to tam in
3
co n d e m n a n d o q u ám in p ro c e d e n d o .q u a re F e iin .in
d .cap .cu m o lim ,re c tiu s fen fit. j S o c in .a u te m d .c ó fi-9 5 .co lu m . z .lo q u itu r q u a n d o in ead em le g e m u •
n ic ip a li,e x g e n e ra li,im m o vn iu eriali fta tu to in fta n t i a e f t p r s f ix a , & d e i n d e lb l e q u i t u r fta tu tu m d ans
lib e ru m a rb itriu m nam fe c u n d u m h o c lta ru tu m ,
Nt in e o d e m v o lu m in e in le rtu m ab ilio g e n e r a li
declara tio n em r e c ip it,e x d o ct.B a rt.L p rs to r. §. eritq u e in fi.ffivi b o n o r u m ra p to .q u a m cita t So^in. Sc
S e c u n d u s eft cafu s,+ q u a n d o e ft fo lu m d atu m
a r b itr iu m fim p licite r,ta m in c o n d e m n a n d o fcilicet
q u á m in p ro c e d e n d o ,tu n c p o te ft v e lc o a r d a r e v e l
p ro r o g a re in fla n tia m ,v e l etiam n o n fe ru a re .fic q u a
p lu re s ,q u o s ftatim re fe ra m , fu m p io a r g u m e n to á
Q u a n d o iu d e x A r b itr iu m h a b e n s ,c a u fs in ita n d a m
p r o r o g a r e valea t,en u clea tu m :a c B a rto li, S o c in i,
& n o n n u llo ru m in te r p re tu m lo c a ex p en fa & de
31
fen fu co n tra rio f u s d o d r in s .A : e g r e g ie in te r m i­
n is fe rib it F ra n c.A ret.in l.cu m ftipu latu s fim m ih i ó
P r o c u le ,p r im ó n o ta.d e v e r b o .o b lig .C o n f e r t q u o d
d ecid it R o t a d e ci. i.d e re fe rip . in n o u is , in ftan tia m
& iu ris te rm in o s n eceflarió n o n fe ru a ri á iu d ic e ,q u i
fin e fig u ra iu d ie ij,& fo la v e rita te in fp e d a c o g n o ­
fcere d e b c t.v b i la te plura h a b e n tu r de te r m in o ru m
o b fe ru a tio n e .H in c in fe rtu r m alé fen fifte P etrú B e n in rc n .c o n c lu fio n e 3i.in S n e .d u m fe rib it,fu ifie alic1 q u a n d o d e cifu m , n o n licuilTe iu d ic i f in ftan tia m
p r o r o g a re ,c u m P o n tife x ad p reces p artis referiptu
d ed iiret,v t iu d e x fu p e r p r o r o g a tio n e in fta n r is lu o
a rb itrio p ro c e d e re t.im m o e g o fen tio p o tu ifle p r o ­
ro g a re ,e u m in fp ecie fu p e rilla caufa ei d atu m e fle t
a r b itr iu m a fu p e r io r e ,q u i p o tu it iu ri c o m m u n i d e
ro g a r e .q u in ? v b i p ro r o g a ri n o n p o t u if le t , n u lliu s
0
effedhis re fe rip tu m fu ifle t.
T e r tiu s e ft ca fu s q u a n d o e ft f d atu m fo lu m ar­
b itriu m in co n d e m n a n d o ,& p u n ie n d o ,tu n c feru are
te n e tu r iu ris c o m m u n is in fta n tia m .fic Bar.in l.fi in
lege .ff.lo cati.á c clarius B aldus in l.o b fe ru a re .§ .p ro fi
cifci.q . 1 t.ff.d e o f f i.p r o c o n f Paris de P u te o in tradt.
fy n d ic a t. in tit. de arbitrariis e o ru m n u m . y. & A m o d e u s in trad tflyn d icat. n u .1 4 7 .A le x .d fl.q u i R o m ? .§ .C a llim a c h u s ,in fi.vb i I a i.n u .i7 - & S o c .d e v e r.
o b lig .id e m S o c .co n fil.19 y .co L 2 .in fiflib. 2. Sc c o n fil.
9 9 .c o L 3 .in p rin e .lib .3. F ra n .A re tfln Lcu m ftip u la­
tu s fim m ih i ó P ro c u le , p rim o n o r. de v e r b .o b lig .
illa eft ra tio ,q u ia h ic a rb itriu m eft le p a r a tim Sc d iu ifim a p p o fit u m ,& co n c e fliim q u o a d e o n d e m n á d u m ñ e q u e q u ó d ad d e cilo ria ,n o n a u te m , q u o ad
m o d u m p r o c e d e n d i,v t in caiu p rs c e d e n ri.
j 1
E x te n d itu r h ic c a fa s ,v t p r o c e d a t ,e tia m fi e ffe t d ic tu m , q u ó d lib e ru m Sc a b fo lu tu m h a b e a t ar­
b itriu m in co n d e m n a n d o , fic B ald u s co n filio 5 o,
S ic u t p ro p o n itu rfln p rin cip J ib ro te rtio ra tio n e fta
tim lu p rá relata.
S V M
/
M
A
R I V M .
Inflantiam prafixam non effe in caufis indici arbitrariis.
z
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Perpetua
Ia c o b .M e n o c h .
V2
5
tiñ e re p o te ft)in a ftib n s e x tra in d icia lib u s,v t put¿
Perpetua c e n fe n w ju a limitatum
Inftantiam nen d a n in caujisfumm
4 -Inftantia coram arbitro qua-
co n tra c tib u s ,tu n c is p erp etu o p o te ft in ter partes
q u i eu m e le g e ru n t,c o n tro u e rfia m diflrm re & ¿n e ’
n ..a
arbitrari:ita cre b riu s n o ftri a r ffir m a n t, vt tc ftat Ur
c u í i a u i p aretur.
Iaf.d.Lfí q u is arb irra tu .n u .2 4 .v e rfi.T e rtiu rn p rin ci.
6
Iu d e x affumptus tn exnraiudictahbw p t
p ale de v e r.o b li.q u i in fin ito s p ro p e h u iu s len ten ti*
re tu lit.& eo lo c i idem d o c u e ru n t S o c . n u m e. ^ ^
Z a fiu s n u . ? 5 .v tu n tu r ra tio n e iam relataJe x d .L fuf g .
cit de co n d i.in d e b .
N e c h u ic le n te n tix aduerfan tur,quae co n fid crata
f u e r u n t á B a tt.q u i, vt prarcipitato lo c o ic rib it laion5
ultim a voluntate pendentem,intra annum iudicare
¡o
debere.
A rbitrium collatum in alterum e x contrahentibus pi­
ran Cum prim um iudicare p otu it , & non iudicauit.
u
A rbitra rip o tu tfe & non e fe arbitratum , dicitur quis
co n trariam o p in io n e m tu e tu r,h a n c p o te fta te m (ci_
lic e t arbitran d i trie n n io fin iri.n am re x t.y Lvlt. §. fC(j
7 & fi q u is. C . co m m u n ia de le g a .q u i á B art.perpen .
d itu r,fo lu m in v ltim is d ilp o fitio n ib u s^ procedere
p o te ftm e c aliq u a ra tio n e ad co tractu s lefe adapta,
fu b arbitrio iudicis.
12 L .q u o d ft n o litA .fiquis ita.ff.de a dtia diño.explicatur
¡2 A ctionem e x e diño adilitio duobus modis conftderari.
re p o te ft,cu m in co n tra c tib u s ah arb itratu ris perfo
n a non reced atu r d.l.fi q u is a rb itra tu .& tam en in ca
fu d .s .& fi q u is,e o eledio n o n arb itra n te facultas le
g a tario d e fe rtu r.A cce d it illa ra tio ,q u ia ,!i in contra-
14. Inftantiam & term inum clare pra fixu m caufa ebjeruandum effe.
16 Inftantia qualis effe debeat cum fuper re tempore peri­
d lib n s in te llig e re tn r is t e x t .f f e d & fi q u is , ieq nere­
tu r illam arbitran d i facu ltatem có fe rri in perfonam
alteriu s co n tra h e n tiu m ,co n tra l.q u o d ixpe„§.j.ffide
tura indicandum eft.
Q V ^ S T I O
V I G E S I M A S E C V N D A .
co n rra h e n .e m p t.& Lin v e n d e n ris.C .e o .c u m in cafu.
D e inftantiae o b fe ru a tio n e in ca u fis arb itra riis,ta m
fu p er c o n tra & ib u s q u á m v ltim is d ifp o fitio n ib u s ,
n o n in e le g a n te r d ifléritu r.
d .f.fe d & f i q u is,e o eledio n o n arb itran te arbitran­
di facultas alteri p artiu m ,h o c eft le g a ta rio defertur.
8 N o n q u o q u e difficu ltatem facit.l. fi filij m atcr.§.j.ffi
ad S .C .T e rtu lL q u o n ia m v tr e d é c o n f id e r a u it laion
V ae ro
v ig e fim o fe e u n d o , p o ftea q u a m d ix im u s, iu d ic e m n o ftru m ce rtis
in d.Lfi quis arb itratu , n u m e ro 24. in fin e, ib i filius
cafibu s o b fe ru a re d eb ere p ra fix a m a
p ro p te r d u o d icitu r p erfedle n o lie .P rim b quon iam
. iure co m m u n i in fta n tia m , ab re n u n c
n o n e lle e x iftim o ,q u eerere,an in c a fib u s h is iu d iciu
ia m declarauit n o lle adire d ein d e,fi lapiu s fit annus,
in tra q u em p o te ft illam iu am re p u d ia tio n e m retro­
ca re ,ex l.v lt.§ .fim iliq u e m o d o . C .d e iu re deliberan,
a rb itrio fin ien d is,fit a liq u a á iu r e praefixa inftantia?
D o & o r e s n o ftri in Lfi q u is a rb itratu ,d e v e rb o r. o b lig .d u m d ifp u ta n t,in tra q u o d tem p u s a r b itr a to r
an n u s e rg o ifte n ó eft p rop rie d atu s ad dem on ftran
d u m filium illu m rep u d iaffe,cu m ia m rep u d iau erit,
fe d ad v o lu n ta te m re u o c a n d u m ,iic q u e ad p een iten
fu u m p roferre d eb ea t ja rb itriu m . a liq u a , q u x ad
r e m co n fe ru n t,lc rib e re v id e n tu r .E g o ,v t c o n rro u e r
d u m iat in cafu ifto v n u m tan tu m co n fid era tu r.tem
p o ris fc ilic e t lap fu s.
fiam h an c fin ia m ,reg u la m c o n ft it u o ,f n ullam elle
h is cafibus á iu re praefixam in fta n tia m , q u a re p e r ­
p etu a h x c erit iu d ican d i p o tefta s. N a m ea f p erp e
tu a praefum untur,quae & fi tem p o ralia fin t,n o n ta­
m e n h a b e n t tem p u s á iure p r§fixu m :vt p r o b a t.l.fu f
fie it,d e có d .in d cS .& l.iu rifp eritos.ffid e e x cu (a .tu to .
q u o d m u ltis c o m p ro b a ru n t Feli. & D e c iu s in cap .
e x literis,d e c o n fti.illc n u m .8 .ifte co lu m . v lt .& alios
c o n g e ls it T ir a q u e l.rra ft.d e retractu c o n u e n tio .§ .i.
51
D e clara tu r p rim ó n o n p r o c e d e r e , q u a n d o fi iu ­
dex ifte ailu m eretu r ad d iffin ien d a m extraiu d icialem co n tro u e rfia m ab vltim a v o lu n ta te pend en tem ,
tu n c an n o fin itu r arbitran d i te m p u s. d .l.v lt.§ .fe d &
ii q u is .C .c c m m u .d e le g a .q u a m d eclara tio n em pro­
b an t om n es,
10
D e cla ra tu r fe c u n d o ,n o n p ro c e d e re ,q u a n d o fi al­
ter co n trah e n tiu m a ffu m e re tu r ad arb itran d u m ex­
g lo .i.n u m .3 i) .& - h a c ra tio n e vfus fu it clare Z a fiu s
i n d.l.fi q u is arb itratu m um . 10 . de v e rb . o b lig . q u o
traiu d icialite r fu p e r co n traó tu ,in te r eos celebratos,
lo c i. S o c .n u m . j j.v e r fi.S ia u te m a ffu m u n ru r.icrib it
in iu d ic ia lib u s v e re n u llam h o c cafu pr^fixam e lle
in ftan tia m . fic & in -f caufis fu m m a rie tr a fta n d is
m u is arbitrari p o tu it,& arb itratu s n o n e ft,ita cen-
n am tu n c arbitran d i h x c p otefta s fin itu r cu m priiu it A n c u m
a d m o n e d i.n u .5 8 .d e iu r e iu r a n .N e c h u ic c ó c lu fio n i
a d u e r fa n tu r ,q u x in co n traria m fen ten tia m o u it Bal
dus q u i eius o p in io n is fu it, fi in ftan tia m eife trién a
le m p o ft litem co n te fta ta m ,v t in a r b itr o , ex 1 . fed
q u i co m p ro m iflu m .ffid e arb itrisd ite v e r o n o n c o n
teftara p erp etu am e fle,ex aurh.fi ta m e n C .d e te m -
e o alij p lu re s ,q u o s re tu lit Iaf. d.l.fi
q u is arb itratu .n u m ero
n o n dari fo rm a le m in ftan tia m fe rib it P u rp u r. in 1.
2q ,.ve riic.fu cce fliu e .e x
Lhxc
v e n d itio .in p rin c.ifid e co n tra h e n .e m p r.S i e rg o nul­
lu m extitit im p e d im e n tu m q u o m in u s arbitrari pol
fe t,arbitrád i facu ltas e x tin c ia eft.veru m a d h u c non
e x p lica t clare A n g e lu s q u a n d o is d ic a tu r potu ilfe
1 1 fi arb itrari,& arb itratu s n ó e ft.E g o in te liig o relin­
q u i iu d icis a r b itr io ,q u i rei & fadti q u a litate m , ac
p or.ap peU a.nam h ?c iu ra ,v t re c té ferib it S o c in u s efi
e tiam te m p o re p e rp e n fis c o g n o fc e t, q u id in ca u li
fu e rit q u o m in u s arbitrari p o tu e r it.N a m , cu m hoc
maH
m l0qU-aT Ur’ m alé ad
u“ " < S Í “ ntí “ t ¡ ',dc!:
ft,; g
e x fa c io c o n tin g a t a iure ce rto d iffin iri m in im e p°~
tu it,v t in fra d ice m u s lib ro . 2.in ca iu 1 5 7 .N o n aduet
"
n o ftru m adaarb icraio ri p o re g o la ® & ñ o -
A m b r o fiu s O p i z o i f i T 15
<J.a¡S.na.8 .C ozid ,con ”r ” '7 7 'ln ^
fa n tu r n u n c iu ra p erp en fa á B a r to .q u i in d.l.fi qui?
ib i
a r b itr a tu ,d o c u it h o c ca iu fe x ag in ta d ies á iu re efle
p r if tir u to s ad a rb itran d am .& cu m B a rto lo ienlb*
dan u s Bt,er-
r u n t B ald .in l.m u lc ia ,d e c o n d i.& d e m o n ft. IrnoU
" « - c ., ¡ I
Extenditur h xc reo-nli
U-I4-.etiam +q u a n d o alTumitur hic iude&
x t ■- ,
(q n i arblcr« o n s n o m e n o b ,
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
1
C o m e n .C a ftre n .d e A le xa n . v t re tu lit I a f d. 1. fi q 11' 5
a r b itr a tu .n u m .24 .v e rfic u lo fu c c e fliu e , N o n inquá»
x o b fta t file g e q u o d ii n o llir §.fi q u is ita.ffid e aedimi0
D e A rb itr.Iu d ic. L ib e r I.
e d ic to .q u o n ia m id fo lu m in te llig itu r p ro c e d e re in
re d h ib ito ria a ¿ tio n e ,q u z íu i n atu ra h a b e t p r z ft it u tu m tem p u s illu d fe x ag in ta d ieru n r.q u o d fané tem ­
p u s fua c o n u e n tio n c partes im m u ta re & p erp etu u
re d d e re p o ffu n t,v t ib i p ro b a tu r,& affirm aru n t Iafo.
d .l.íí q u is a rb itra tu .n u m e ro 2 4 .S 0 c.fen . c o n fi. v ltim o ú n fine lib .j.S o c in u s iu n io r co n filio 1 4 5 . n u ­
m e . 5 a J ib .i.C a g n o lu s .l. 2. n u m e r o .y S .C . de p a & .
Ín ter e m p .& v e n d i.D id a c u s C o u a r .lib .i. varia .refo
lu.cap.£?.n um c.4.non e rg o h ic textu s B a rto li o p in io
n e m p ro b a t.q u a m q u a m A lexa n d er h an c A n g e li d c
clara tio n em re p re h e n d a t,q u o d p erp era m d o cu e rit,
re d h ib ito ria m ie x a g in ta d ieb u s c o c lu d i, cu m ie m e ftre c o n c e d i f o l e a t l c u m fex .l.icien d u m . §.vlt.ff. d c
zd il.e d isfto .A n g elu m tam en r e d é tu e n tu r S o c in u s,
& la fo n ,a ffir m a n te s re d h ib ito riam ,q u a: o b v itij &
m o r b i cau fam c o n c e d itu r, fex m en fib u s finiri. d.L
cu m fex .red h ib ito riá v e r o ,q u z d atu r ra tio n e d iip li-
2
lufiurandum a iudice non prafiari,quod fip ie n tis con
filiu m habebit.
3 Confilio fip ie n tis caufim com m iffim reuocaripojfe.
4- Confilio fip ien tis non e x p e lió te , iudicem interdum iu­
dicare poffe.
5 Iudicem litem fia m facere,(iiniquum confilium fip ie n ­
tis fiquatur.
6
7
7 Iudicem arbitriumprocedendihabentem , remoto proceffu caufim diffinire.
9
Iudices imperitos iure communi non a r& a ri habere con
filiu m fip ien tis.
10 Iudicem illiteratam effepoffe.
u Confilium fipientis fore neceffariü, ita difponente /fatuto.
ce n tiz ,fe x a g in ta d ieb u s te rm in a ri, fic in te llig en tes
d .J j.fiq u id ita .q u i fin gu laris h a b e tu r in h a c re á L u
d o .R o m a .fin g .7 O 5 .V e n d o tib i. & fin g . 7 6 9 . E m o á
te .q u cm fe n fu m v e ru m p u t o ,& ea ra tio n e c o m p r o
1 5 b o ,q u o d f a ff io ex z d ilitio e d id o d u o b u s m o d is
c o n c e d itu r.P rim o ,ra tio n e m o r b i v itiiq u e :a ltero o b
accid ens a liq u o d prseter m o r b u m ,v t o b o rn a m e n ta ,q u z p r z fta n d a era n t,v el o b aliam cau fam , fi n o n
p la c e re t e m p to r i:o b caufam e r g o m o r b i fem eftre
c o n c e d itu r ,o b alias caufas trim e ftre, feu fe x a g in ta
d ie s, v t p ro b a t le x fi v e n d ito r. & b a d i l e s , d e «edil,
e d id o . N o n ig n o r o ta m en R o m a n u m in tellex iffc
d .l.f i q u id ita .té p u s fe x a g in ta d ieru m effe d u a li red
h ib itio n i, n o n au tem fim p lici d eclara tio n i praefixu
f iiií le .q u z fané c o n fid e ra tio leu is eft, v t r e d é a n im a d u ertit A le x a n d .d id a le g e fi q u is arb itra tu , n u ­
m e ro x ó .q u ia e o ip io q u o d red h ib et, d eclara t fuam
v o lu n ta te m e fle,re m illam fibi n o n p lacere.L P au lu s
rc fp o n d it.ff.rem ratam h ab e, q u o d in tellex it la fo n
q u a n d o a re d h ib itio n e in c ip it,n o n fi á d eclara tio n e
e ffe d u a lis re d h ib itio íc c u ta n ó e ft.q u o d falfum o p i
n o r,q u o n ia m eó ip ío ,q u ó d ifte d e c la ra u itin tra fe x a
g in ta d ies re m fib i n o n p la c e re , lo c u s fá d u s eft r e ­
d h ib itio n i, & fta tim , ac d ein d e q u a n d o c u n q u e p o te ftre m ap u d fe rctra h ere-n on eli e rg o q u ó d in h o c
te x .fu n d a m e n tu m c o n ftitu a n t B a r .& ie q u a ce s . c z teras d e cla ra tio n es & in te lle d u s ad d. §. fiq u id ita ,
cx in d u ftria file n tio in u o lu a m .
14
D e cla ra tu r te rtio re g u la m h a n c f n o ftra m n o n
2
p ro ced ere q u a n d o claré & e x p re ífé d atu m effet ar­
b itran d i iu d ican d xqu e tem p u s.id q u o d d u b io p r o ­
b a b ili caret.n am ita p ro b a t l.fi cu m d ies.ff.d e arbi­
tr is .& in n o ftra fp e cie fic Z a fiu s d .l.fi q u is a rb itra tu .n u .3 6.v e rfi.L im ita te h an cú d q u o d v e la p artib u s
ip fis,c e n is ca fib u s effici p o te ft, v el á fu p e rio re , q u i
ad iri p o te ft,v t iu d ic e m h u n c c o g a t, a lio q u i n e g lig é . 3
te m a r b itta riiv t fen fit Z a fiu s d .n u . sd .verfi. L im ita ­
te te r tio ,& a n te e u m ib i S o c in .n u m .5 4 .verfic. q u z
o m n ia .& ib i ante eos A lexa n d .n u ra e. 1 7 .& fu p rá in
4
q u z ft .p r z c e d e n ti attigi15
D e cla ra tu r q u a rto n o n p r o c e d e r e ,f q u a n d o a r ­
b itriu m p ro fe re n d u m e ilc t d c r c te m p o r e p eritu ra,
v e l ex d ila tio n e im m o d ic a m a g n u m d e trim e n tu m
5
allatura-nam tu n c in c ile d ic itu r tan ti tem p o ris in ­
fla n tia a rb itrio b o n i v iri,q u a p o ffit fin e d a m n o c ó tro u e rfia fin iri.ita B o er.d .q . 2S 5 .n u m .9 .e x 1. ite m fi
m inus.$. vlt.ff.d e a rb itris .p o it Io .d e A n a m co n fi. 19 .
c o l.i.v e r f i.d r c a le c u n d u m .
SV M M
1
A R
1 V M.
Cenjtlutm fip ie n tis an requiratur m caufis arbitrariis.
Confilium fip ie n tis malum,iudicem excufire,c'um e x
fia tu ti difpefitione illu d (equi deber.
C la u fiU m compromifii,f i prom neietur e x confilio (a pientis,nihil operari.
Q J £ S T I
O
V I G E S I M A T E R T I A .
E x lic a tu r q u a n d o fap ien tis c o n filiu m in arbitra­
riis iu d icis n e ce fla riu m f it , & q u a n d o in illite ra to iu d ic e , & d e ftatu tis illu d co n filiu m re­
q u ir e n t ib u s .
V a e r o v ig e fim o te r tió , an h ic iu d ex,
q u i fu o a rb itrio .p ro c e d e rc p o te ft,te n e a
tu r f iu rifp e riti c ó filiú fu m ere:E t te n e ri
fen fit g lo ffa ,& ib i ex p refliu s B u triu s &
C a rd .A le x a n .in c .v t d e b itu s ,in v e r b o ex ra tio n a b i­
li ca u fa ,de a p p e ll.q u z fané g lo ila p o fte a q u á m dixit
ra tio n a b ile m ca u ia m d eferen d i a p p e lla tio n i,e ile iu
dicis a r b itr io ffu b iic it,h u n c iu d ic é h a b e re d eb ere ia
p ietis co n filiffifi d u b ite t.id e m ce n fu it íp fe m e t B u ­
triu s in c .i.e o I .8 .d e c o n ft.q u e fe cu tu s e ft M a rfiliu s
c o n fi.1 5 .n u .I 7 .c 5 fi.2 0 .n u .5 5 .& cc fi.6 3 .in fin e h b .
i . ad d u c u n tu r a rg u m e n to .l.q u a lé .ff.d e a r b .& ex ra­
tio n e c.n e in n itaris,d e c o n ftit.V e r u m aliter fe n tiu n t
A b b .in d .c .v t d e b itu s .n u .2 8 .p o ft S p e c .& V in c c n .
q u o s cita t.id e m p la c u it B a ld o c o n fil. 1 7 0 . A d e u id en tia m p r z m itte n d u m .lib ^ .A n g e l.c o n fi.z S S .S e d
n u n c ,la te S cala P a ta u in u s lib . i . d e c o n filio fap ien ,
ca p .2 0 .N a m (in q u iu n t ifti)iu re ca u tu m n o n re p e ri
tu r ,iu d ic e m ten eri h a b e re alteriu s c o n filiu m , cu m
p o ffit in te rp re tari le g e m q u ó ad cau fam p e r eu m de
rid e n d a m ,e x l.v n ic a .C .d e p r o fe f.q u iin v rb e C o n ftan .lib. 1 z .& tr a d itiln n o .in c.cu m Jp ecialL de a p p e L
N e c e n im (v t Scala d .c .2 o .ic rib it)in fo rm a f iu r ifiu ra n d i q u o d á iu d ic e p r z fta tu r ,c o n ftitu tu m e il^ o n
filiu m h o c fa p ie n tis a ilu m e n d u m e fle .im m o h a n c
o p in io n e m p ro b a t d. 1. qu a lé .d e a rb .q u a p ro b a tu r,
a rb itriu m n o n P r z t o r i s J é d p ro p ria m v o lu n ta te m
fe q u i d eb e re ia lio q u i fu u m n o n effiet,ied alte riu s arb itriu rá e e h a jftro h o c cafu. A cce d it,q u ia(vr"d iceb a£
D e c iu s } * ^ ? c a u ia effiet comiffia fap ie n tis c o n filio , a
iu d ic e re u o c a ri p o fle t,e tia m in u itis & rclucfcantib.
p a rtib u s ,e x d o £ tr.B al.in I.ex illo .C .d e a p p e L & c o n ­
fert l.ad P rin c ip e m if.d e a p p e L im m o fe rib it A n g .in
d.Lad P rin c ip e m , p iu d ic e m iu d icare p o ffe n o n e x p eó fa to fap ien tis co n filio .id e m A n g j n l . i . C . d e re ­
ía. feq u iru r e r g o n o n reneri a b in itio c o m m itte re
caufam c o n filio fa p ie n tis -C o n fe n & ill u d ,t iu d ic e
n o n te n e ri fe q u i fa p ie n tis co n filiu m iam h a b itu m ,
v t fen fit Bart.in Lfi co u e n e rit.d e re iu d i.Sc late h an c
tu e tu r Scala d .lib . 3-de co n fid a p ie n a s c. 2 5. n o n e x cu fari,fi m alu m có filiu m im p e riti fe c u tu s fit,v t a f ­
firm a ru n t B u t r .in c .c x literis,d e ip o n ia .B ar.L in b o ­
n o r u m ,in fi.de b o n .p o ffi& A n g .in 1. filiusfam .m -ffi
d e iu d .B a l.C a ftre n .S a li£ & alij i h l i u r i s i g n o r a n t i ,
M e n o c h .to m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
C
*
I a c o b .M e n o c h .
34
^ C .q u i ad m itti. Q u o d lin e co n filiu m t e ic u fa re t,
q u a n d o iu d ex ifte c o g e r e t u r illu d habere.quae tane
ra tio n e s , f i c o n c l u d u n t ab folu te ex iu ris co m m u n is
V ae r o
v ig e fim o q u a r t o , an hic iu
dex p e ffit o m itte re f p ro b atio n e s ? pj
n o n p o fle ,d o c u it Bald.in 1. i.in fine,f£ ¿
d ilp o íític n e iu d ic é n o n reneri iu m ere iu ri Pe n tj c0
filiu m ,q u a n to fo rtiu s n o n ten etu r n o fter hic: iu d ex ,
q u i n o n ex ab ena v o lú ta te & a rb itrio ,fed ex lu o lu d i
cafic h a b e t.q u o d p erpulch re co n firm a tu r ex d o d tn .
n a S p ecu L in ritu, d e arbitris. §. ie q u it u r . v e rficu lo
e u ib tio .q u e m eft fe cu tu s A m o d cu s dc
C a ftcli.tra b fe . fy n d icatu s n u m e . 1 4 1 . fic P etrus Bg.
n e in te n d .co n clu f.5 i.n u m .4 .illa e ftc o c lu d e n s rati0
7
S e d q u id fi d icatu r d u m ferip tu m r e liq u it, f clau "
fulam in com prom ilT o p o fita m , fi p ro n u n c ic tu r fe ­
c u n d u m co n filiu m ta u s,n ih il o p e ra ri, q u o n ia m arblaret arbitru m p ro n u n ciare fe c u n d u m illu d c o n fib u m ,c u m tam en lib eram h a b ea t p oteftatem a rb i­
trari aiqub v e l in iq u e.L item fi § , id e m P o m p o n . f f
de a r b itr .& q u a m q u á aliq u i in ea o p in io n e fiie rin t,
& q u a m u is S c a la d .c a o .a j.in fin e p ro b a t eftc affu -
x
q u ia p e r p ro b a tio n e s ,n e g o tij | v e r ita s p id itu r,fing
e u iu s c o g n itio n e n u lla o m n in o ferri p o te ft vel de­
b e t fe n te n tia .& id e o is A m o d e u s ,q u i lu p ra nume,
1 4 3 .in fine affirm au it p o ft B a ld u m in i. m ilites,dé
3 te fta m e n .m ili.h u n c f iu d ic e m n o n p o fle iudicare
fe c u n d u m p ro p ria co n fc ie n tia m , fed ex a d is debe­
re co n ftare.id em ce n iu it Paris trabi, lyn d icatu s titu.
D e arbitrariis iu d ic u m .n u m e .i q.verfic.p o teftas.fed
h o c v id e tu r d u b iu m ,q u ia fi p o te ft P rin c e p s ,v t tra­
d u n t F elin .cap.p afto ralis. c .q u ia ve r0 .n u m e .z5 .d e
o ffic d e le g a .D e c .c o n filio p e n u l. n u m . 1 ¿.G ram m a.
m e n d u m e o caiu co n filiu m h o c , attam en v n o ore
co n c lu d u n t,n o n eife feq u en d u m n e c e fla r io : & fu -
d e cifi.iS i.n u m .3 1 .D id a c u s lib ro i.v a ria .re io l ca p .i.
n u m e ro 7 . e rg o & ip fe p o fle v id e tu r, fed dicendum
fiu s id e m Scala lib . i.d e co filio fap ien tis ca p .v lt.fo rtiu s e rg o in cafu n o ftro d ic en d u m e ft, cu m o m n is
p otefta s fit p e n u s iu d ic e m h u n c n o ftru m . A c c e 3 d it illa r a t io , h u n c f iu d ic e m ita caufam h a n c fib i
arbitrariam traciare d e b e r e , v t o m n is p ro c cifiis , fi
fieri p o teft,a m o u ea tu r.q u are in caufis fic fu m m arie
tra& a n d is,fap ien tis c o n filiu m n o n e x ig it u r , v ti e g r e g ié d eclara t is S c a la d .lib .i.d e c o n filio fap ientis
eft in d u b io n o n effe ei trib u tu m lib e ru m arbitriú,
fed vt v ir b o n u s d e b e t arb itrari, v ir au tem bonus
iu x ta legis d ifp o fitio n e m iu d ic a t,& le x vulc ex p ro ­
b a tio n ib u s eife iu d ican d u m .
4
D e cla ra tu r p rim ó q u o ad f p ro b a tio n e s Ieuiores
& quae ita exa&ae n o n f u n t , v t caeteris in iudiciis,
cu m fola febri veritate in fp ebta a g a tu r,v t in illis ca­
fib u s re fp o n d it late C r a u e .c o n f. z y S .n u m c r o 15.
ca p itu lo n o n o .
p
E x ten d itu r p ro c e d ere,etia m f fi iu d ex ifte literaru m im p eritu s e fiet,v t fu n t villa ru m P r e to r e s .N a m
q u i p o ft A retin . co n fil. 6 1 .c o lu m .v lt.a ffirm a t arb itr a to re s p offe cred ere lc u ib u s p r o b a tio n ib u s, cum
lo la v eritate in fp e d a p ro n u n ciare h a b e a n t.
n e c ifti co n filiu m fapien tis h ab ere c o g u n tu r á iu re
c o m m u n i, v t fe rib it is S cala P a ta u in u s d .lib . r. cap .
2 o .in fin e de có fiiio fap ien .ea v iu s fu it ra tio n e ,q u ia
5
1 0 etiam f im p eritu s iu d e x efie p o teft.cap .icifcita tu s
§ .illite ra tu s ,d e re fc r.q u o lo c i I m o la & F eli, feq u itu r
h u n c etiam literarum a b his ce n fe ri, qua: v iro d o ¿ t o co n u en ire fo le n t.& illiteratú p o fle efle iu d ic e m ,
p ro b a t lex certi iu ris. C . d e iu d iq u a : e g re g ie d ecla­
ra tu r á C o ta fio lib .f.M ifc e lla .c a p .i5 > .& á R p b e r .A u
relia.lib. j .fcn ten .iu ris cap . j .
D e cla ra tu r n o n p ro c e d ere,q u a n d o le g e m u n ici1 1 cipali f ge n era liter co n ftitu tn m fu iffet, iu d ic e m in
o m n ib u s cau fis,fap ien tis co n filiu m fu m e re d eb ere,
h o c cafu co n ce d e rem efle ab h o c iu d ic e n o ftro affu
m en d u m d d q u o d p ro b a tu r ex d o & r . B ald . in le g e
illa in ftitu tio .ff.d e haerednfti. q u a m p ro b a u it Scala
d .lib .i.d e co n filio fap ientis c .v ltim o in fin e .n a m ,&
fi arb iter n o n ten ea tu r? ( v t i a m d ix im u s } affu m ere co n filiu m fap ien tis,atta m en tue aflu m et c o n iu e tu d in e re g io n is ita fu a d e n te. h o c tam en co n filiu m
D e cla ra tu r fe c u n d o ,v t t fo le n n ita tib u s pm iffis
p o ffit p ro b a tio n e s re c ip e r e .C ra u e .c o n filio 15 8 . ia
fin e .D c c iu s co n filio y 4 .n u m e .z . v e rfic u lo . P o ftre m o .im m o fe te tu r C ra u e tta p o ft m u lto s , iu d icem
h u n c ,q u i fo la veritate in fp e cta in d ic a t,p o fle cred e­
re geftis extra abtadic R o la n , co n filio 70 . n u m e ro
i 5 . 1ib r o 1.
SVMMARIVM:
1 Probationes m im u concludentes quando admittere iudex
h ic pojfit.
2
Principem jlatuere pojfe probationibus m inus legitim is
fidem adhiberi.
3
Teflibus malam rationem reddentibus non credi.
4
Statuto fie r i non poffe, qubd tefiibus m alam rationem
reddentibus credatur.
f
Conjuetudine non pojfe effici,quod tefiibus m alam adfirentibus rationem credatur.
Q_V¿ E S T IO
VIG ESIM A
Q V I N J A .
n eceflario h ic iu d e x fe q u i n o n re n etu r,fed vtile tan ­
tu m erit fec u n d u m S c a la m .v t ca u tiu s a g a t,& c o n -
P ro b a tio n ib u s m in im e co n c lu d e n tib u s n o n credi
in in d iciis a r b itr a riis : & e x p lica tu m q u id e x le g c
tro u e rfia m finiat, q u s e n im v tilis co n filijju n t,p ro ­
b a re ,n o n au tem ie q u i n eceflario d c b e m u ^ b a .ffm á .
S c a la c L lib .i.c a p .io .in fine.
m u n icip a li,v e l có fu etu d in e in illis c o n c e d i p o ilit.
S V M
M A R
It* M .
V ae R o
y ig e fim o q u in t p , an iu d ex
ifte f p ro b a tio n e s m in u s co n clu d en tes
ad m ittere p o ffitJ B a ljn 1. fo la m , in fine.
t
Probationes necejfanas reticere non pojfe iudicem in
caufa arbitrio Juo terminanda.
C .d e te fti.in q u it, p o fle ifidem ad h ib ere
te fti re d d e n ti p e rlu a fiu am ra tio n e m ta n t u m , cu m
2
Probationibus veritatem elucefcere.
3
Iudicem f eundum propriam confcier.tiam indicare
non poffe.
fu 2 conficientia: tr ib u tu m h o c q u o d a m m o d o vid e a
tu r .q u o d p ro b a ru n t A re t.co n fi.8 4 .n u .3 .in fin e .A n g .
4
Probationes leniores indicem bidentem procedendi ar­
bitrium omittere non poffe.
r
Solenmtatet recipiendi probationespratermitti PotTe.
Q^VAESTIO
V I G E S
1M
A Q V A R T A .
D e c la ra tu m quas p r o b a tio n e s iu d e x arb itraria *
i p ern ere p o ffit.
A re t.§ d n bona: fid ei,co l.p en u L v e r f i . q u id fi iu d ic i.
in fti.d e ab tio .D ec.con fil.5< ){.n u m e.8 .P ec.in ca p .d ile c ti filij.n u m e .3 in fin e v crfi.S e c u n d o q u o d tali ca fu ,d e iu d .R u in u s co n fi.13 4 .in fin e lib . f . im m o fo r­
tiu s re lp o n d it S o c in .fe n .c o n filio z 8 . c o lu m n a vir,
in p rin c iib .i.-j- P rin c ip e m fta tu e re p o ffe ,fid e m eife ad h ib e n d a m p r o b a t io n ib u s .q u z alias m in u s le ­
g it im a á iu re c o m m u n i c re d u n tu r. *
D e cla ra tu r n o n p ro c e d e re , ■
{■ q u a n d o teftes
red d eren t
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb icr.íu d íc. Lib. 1.
deren t m alara ra rio n e m .fic B a l.d .l.fo la m jn ñ .q u o d
p lacu it Sc A le xa n d ro cornil. 8 o . in fine Íib.4. A n g e l
A re t.in cLS.ín bon a: fid ei,co lu m .p en u it.Y e riic-q u id
f iiu a ic i R u in o c o n lu i 5 .n u .2 o J ib .2 .C o n fe r t3q u o d
d o c u it B a ld a n Lfi. n o n íp e d a ii. C . de te fta m e n .n o n
4 valere t fta tu tu m ,q u o c a u e a tu r, credi d ebere te fti­
b u s m alam ra tio n em re d d en tib u s, q u o d p la c u it &
R u in o co n fi!. i3 4 .in fi.lib .5. D e d o c o n f il 37. n u m e.
5.ac T ir a q .tr a c L D e n obilitare ca p .v lt.n a m .9 9 .1 0 0 .
y im m o n ec f co n iu c tu d in e effici p oteft , v t cred atur
teftibus m alam ra tio n em ad feren tibu s. Jat.in I.de
q u ib u s, n u m e ro 6 7.tt.d e le g ib u s , im m o an te alios
re ip o n d it O id .c o n h l. 37. c o l i . verlic.ad fe cu n d a m
q u x ftio n e m ,p rin c ip e m facere n o n p o ire ,v t teftibus
in v n a parte lu b ftan tiaii falfum d e p o n e n tib u s , cre ­
d atu r in aliis.H in c d ecitu m fu it in la cro N e a p o li­
ta n o C o n filio v t refert A fflid u s decif.3 5 1 .repuliam
te ftiu m lo c u m h ab e re in q u a u is caufa fu m m aria.
q u a de re lu o lo c o infrá q .3 1 .
^ D e c la ra tu r etiam 2 .v t n o n q u o a d p rx lu ro p tio n é,q u á m veré ij teftes faciu n t,ca.cu m o lim . v b i A b »
bas 3.n o ta.d e d o l o & co n tu m , g lo .in ca. cu m o lim .
de p riu fieg. A lexa n d . co n filio a ^ lib .a . F e lin jn cap.
tu is q u x ftio n ib u s .n u m e ro fecu n d o .d e re ftib u s.G ra
uatiu s v b i fu p rá n u m . 4. q u i aliq u a h ac de re docc¿
fc r ip fitin annora.ad V e ftriu m lib .6 .c a p .2 .n u m .4 o .
S V M M A R I V M .
1 Teftibus non iuratis,etiam in caufis arbitrariis no credi.
2 Tefies tur atos recipiendos effe,etiam in caufa,.tn qua pro­
ceditur (olafkFti veritate infpeBa.
3 Juramentum quod in teftibus interrogandis requiritur,
iuris diuini effe.
4 Pontificem_>efficere nonl, poffe,vt non.^ iuratis teftibus
credatur.
/ Teftes non iuratos altqualem probationem facere.
6 Teftibus in executionem monitortalium propalantibus
interdum credi.
Q V J E S T I O
V IG E SIM A SEXTA.
Q u a n ta fit fides teftiu m fine iu ra m e n to ,& q u o iure
iu ra m e n tu m á teftib u s p rx fta n d u m , fit in u é tu m .
35
ie n tiu n t iu ra m e n tu m h o c,v rp o te iu ris ciu ilis,(p ern i
p o lfc.e ft e n im falla ra tio & fu n d am e n tu m ,cu m n o n
iu ris riu ilis,te d d iu in i fit.
D e cla ra tu r n o n p roced ere q u o ad q u a le m q u a 5 lem p ro b a tio n e m , •f v t fian te p aritate p ro b a tio n u m
h is te ftib u s n o n iu ratis d eferatu r.fic in te liig o A lex.
d JLm ilites.n u m .7.ex text.cap.cu m o lim cite m u s, de
p riu ileg .id em cc n iu it ip le A le x a n .c o n f ili4 7 . n u m .
2.1ib . 6 .C u iu s d o d r iq a m p ro b a u it C ra u e t.c 0 n l.i9 S .
in fi.q u i criara fu b d itp o ft C u rr.iu n i0 .c 0 n i.10 6 .n u 6 m ero 8. j te ftim o n iu m illiu s,q u i in e x e cu tio n e rao
n ito ria liu tn p rop alau it, in clin are p o fle an im u m iu ­
dicis ad ira ie n tie n d u m , cu m ta m en p ro p alatio n e s
illa; Kne iu ra m e n to fiant Sc extra a d a .
S V M M A R I V M .
I Teftes infames quando iu d ex tn arbitrariis recipiat,.
z Cap.licet vmitierfisyde teftibus explicatur.
i Infamem a teftimonio iurefolo ciuili repelli.
4 Teftes infames regulariterfidem facere.
5 Teftes omnes adm itti,nifiexprefse prohibiti reperiantur.
9 Infames non adm itti in teftes in caufis crim inalibus.
7 Infames quatuor cafibus adm itti m teftes in cr im in a ­
lib u s .
S
Teftes infames a d probandam.-> in g r a titu d in em -vap.ili
non adm itti.
9
Teftes om ni exceptione maiores requiri in caufis matri­
monialibus.
II Teftes p l a f h B i infam ia netnios in caufis matrim onia­
V A R O v ig efim o fex to ,an teftib u s f n o n
libus repelli.
iu ra tis cred ere h ic iu d ex p o ffit Sc debeat?
Q V A E S T IO
V I G E S I M A S E P T I M A.
Elfeit-gSi Sc cred ere n o n d eb e re affirm auit B a ld .in l.
p re s b y re ri.n u m .i3 .v c r fic .q u x r o a liu d .C .d e c p ilc .&
In fam ia n o ta to s á te ftim o n io p e rh ib e n d o in te rd ú
cler.Bc in tr a d .fta tu to ru m in v e rb o A rb itr iu m , v e rrefici,in terdia recip i,fatis p len a m an u ex p lica tu .
fic .P rim c , & in v e rfic.fta tu tu m q u o d dat arb itriu m .
A m o d e u s de C a fte l.in tra d a .fy n d ic rtru s n u m e .14 5 .
V ae R o
v ig e fim o fc p tim o j: an f
p o ft B a ld u m ,q u em cita t in lfiliu sfa m .tf.d e d o n a t.&
teftes in fa m e s h ic iu d e x p o ffit re in l.fo la m .C .d e teftibu s.P aris de P u te o tr a d .fy n d icip e re ? & p o fle cre d id it B a rto . in l
c a tu s in tit.D e arbitrariis e o ru m .n u . 13 .in fine B ru filiu s fe m .n u .6 .ff. de d o n a . A b b a s
n u s tr a d . D e co n ftitu tio n ib u s & ftatutis in v e rb o
in c a p .d ile d i filii.de i u d i c . q u ib u s
A rb itriu m v e rficu .fta tu tu m d a tp o te fta te m .n e c difi
a cce d o e x te x t.ca p .p e r tu a s.§ .tales,
fe n tit A n g e lin I m ilit e s .c o lu m .i.C .d e teftam .m ilir.
de fim o , v b i ab x q u ita tis te m p e ra n tia ,te fte s, q u i v t
1 q u i affirm au it, ft teftes iu ra to s ed e recip ien d o s iliis
in fa m es alias re fic e re n tu r,a d m ittu n tu r.q u a rc m alé
etiam ca fib u s,cu m p ro c ed itu r lo la verita te in fp c d a .
fen fit I m o la in d .l.filiu sfim iL q u e m eft Iecutus D e ­
q u o d affirm au it & B a rto. in ex tra u aga n ti ad rep ri­
cius in cL c.d ile d i filij, n u .4 .q u i in firm is a d m o d u m
m e n d u m , in v e rb o & h gu ra .n u m cro 13. ca ratione
ra tio n ib u s n itu n tu r,v t illa , q u o d fi ita c o c e d c re tu r,
.3 ad d u c u n tu r, q u o d iuris D iu in i fic h o c j iu ra m cn tu ,
iu s ad u eríarij lx d e re tu r.le u c en im h o c e ft,q u o n ia m
& o b id ip ern i n o n p o te ft. clie au tem iu ris d iu in i
fim u l fta tq u o d in fam is fit teftis,& tam en v e rita te m
p ro b a tu r G en efis cap. 3 i.in q u o le g im u s , Ia c o b v o - _ d ep o n a r,q u a m fo lam h ic iu d e x (p e d a t, n e c ad r e m
lu iile teftim o n iu m L aban lo c eri Iui iu ra m en to c o n
z co n fe rt rex.-f cap dicet v n in c rfis ,d c te ftib .q u e m c i­
E r m a rlc u iu s d i d i au th orita te d o c u it F elin . in cap;
ta u it D e c.q u a n d o q u id e m illu d c o n t in g ir in Iudaro,
c o n ititu tu s. n u m ero 16.d e referiptis p oft A u g u ftiq u i o m n i ca iu arce re tu r á te ftim o n io c o n tra C h r i4 n um A n c h o a ita n u m , j P o n tificem m ax im u m d ifiia n u m ,v t e o lo c iT c fe r tu r iq u o d cellar in cafu h o c
lp en iare n en p o fle ,v tte fti non iu ra to cred a tu r.q u o d
n o flro fin q u o & fo la x q u ira sfiu ris r ig o r e r e ie d o ,
ad m ira tio n e d ig n u m cred id it M a ri1 lfin g .1 1 4 .A d v a
fp e d a tu r .c u m p rx le rrim n o n iu ris d iu in i( v t m ale
lid itatem fin fin e. & ead em ration e i:c cc n lu it in iu o p in a tu r D eciu s}ied iu ris ciu ilis ta n tu m f i t . lc lu m
ra m en to calum niar B artol. in d i d o v e rb o Sc figura,
enim lu r e d iu in o eft d ic tu m iln d u o ru m v e l triu m
n u m ero 1 1 . E x q u ib u s fit co n i'equen s,m aié icnlilTe
eife o m n e v e rb u m . { Q u o circa d u b iu m eft q u o d
B a n o lu m fib i p arum co n ftan rcm in I fiiiu s ia m il.n u
lc n b a n t In n o . Sc A b b a s m c a p . n o u it ,ib i in q u a m
m ero f .f f d c d o na . R o m .r u b .C .d e a r b l n u m e .3 4 ^
A b b a s n u m .4 5 .d e iu d iriis.in ca e u an gelica d en u n ­
A le x a a lm iiitc s > n u m e r . ~ .8 .C .d e tcfta m .m iiit.d a m
tia tio n e teftes in fam es rep eili, cu m de te m p o ra li a XI
UT
—
r
1
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Iacob.M enoch.
\6
iu d iciu m illu d fo la
g itu r. e ft in q u a m d u b iu m c u m
.
,
in fp e cta verita te tra & a ri folear.} Iure autem cim i a
teftim onio f infamis repellitur.!. 2.ffde
enat, ar .
1. i.n u 2.ffide h is q u i n o ta .in ftm .R rn n-co n u ' " *nU’
ro 4 .& c o n ii.i2 o .n u m e .^ .7 .1 ib .5 .q u o
o rt2 .8 .lib ro
re g u la re n o n eft.cum Soc. tracta.fallen .reg.4 i . c o -
6
7
Inim ieiprttfum pti teftimonium inualidum .
Inim icitiam incognitam tefiem repellere,
S
Im m ici reconciliati teftimonio m inim e fidendum.
p
In im ic itia m e x caufa, m in iu probabili ca u fta m te­
ftes repellere.
Q V ^ S T I O
4 ftitu a t regula,-!- reftes in fam es reg u la rite r p ro b a re ,
e x l 5.§ .lc a e Iulia.d e te ftib u s .& ca p .lic e tc a u ia m .§ .
j q u a m q u am .d e p ro b .eft en im -j-teftium regu la p e rm iffiu a ,v tc e n fe a n tu r id o n e i o m n e s ,q u i ex p refle
p ro h ib id n o n re p e riu n ru r.& h a n c t fic regu lam a f­
firm a ru n t F eli.c te flim o n iu m .n u .i 2.de te fti.S o c .iú .
6
V a r o
7 de te ftib .q u o d -f q u a tu o r m o d is declarat ipfe S o c in .
p a u lo ante r e g . 4 1 5 .P rim o in crim in e iarfz m aiefta-
filius fam ilias, n u m e ro fex to , ffi de d o n a . & p o f t
B ald u m & alios plures affirm au it A m o d e u s de C afte L tr a d .fy n d ic a m s .m i.i4 3 >eft n o r.tex.in cap . pgj
tu a s, de fim o , q u o fo rtiu s p r o b a t u r , teftim on iu m
2 + in im ic i n o n recip i in ca fib u s p riu iie g ia tis, v b ia lia? in h ab iles Sc m in u s idonea: p ro b a tio n e s recipiu
tu n v t c r im in e IzCse m aieftatis:vt d o cu it B a r.in 1. iu
qu a sftio n ib u s.ffa d L lu l.m aieft.M arfil.co n fil.2 0 .n u .
1 7.C rau e.co n fi.9 .n u m .(> .& R o la n .á V aü e.co n fi.2 4
n u .3 0 .G ra m m a .c o n f.4 5 . nu. 1 8 .& co n fil.5 S.n u .io.
fta tis.d .l.3.§ .le g e Iu lia .d e tefti. S e c u n d o ,cú in fam ia
a lteriu s eft d e te g e n d a .g lo .d .§ .le g e Iu lia .B a rt.l.cu m
m u lie r. fo lu .m a tr.T e rtib ,c u m a fu p erio re e ft d iip e n
fa t u m .Q u a r to in fu b iid iu m cu m to rm etis.l. q u i v ltim o ,v b i B a rt.d e p oen is.G ram m .co n fi. 35.nu. 58 . &
c o n fi. j g .n u .3.q u i n u .4 .j.fu b d it n o n p ro ce d e re q u á
d o v e rita s aliter h ab eri n o n p o te ft,c u m to rtu ra ta­
3
m e n ,id e m co n fi.v lt.in fi.
D ecla ra tu r fe c u n d o n o p ro c e d e re f q u a n d o ag e
re tu r d e d e te g e n d a in g ra titu d in e fe u d atarij , v e l
d o n a ta rifiex ca p .i.q u p te m p o re m iles.in v fio .fe u d .
q u o lo c iB a L a n n o ta u it: & S o c . d. r e g .4 1 ¿ .fa lle n .3,
& p ro b a n t h a n c d eclaratio n e clarus tex.c. 1 ..vbi A £
flidtus n u .3 .Q u i teftes fin tn eceffarij ad p r o b .fe u d .
in g ra titu d .in v fib .fe u d o .q u e m tex .fin g u larem d ix it
R o m .fin g.4 < ?3.D ub itatio . nam h o c cafu req u iru tu r
teftes o m n i e x cep tio n e m a io re s, q u o d e x p lica tu r a
9
I u lio C la r o lib .4 .fen ten tia.iu ris.§. fe u d u m .q . 60.
D ecla ra tu r te rtio n o n p ro ce d e re f i n caufa m atri
m o n ia li.R u in .c o n filio i3 0 .n u m e r o 7 ,lib ro 4 . D e c .
co n filio 1 3 4 . c o lu m n a p e n u ltim a .G ra m m a t.c o n filio 2.6 .n u.j i.illa eft ra tio ,q u ia hsec d icitu r cau fa g ra
u is.gL in cap .m u lieri,d e iu r e iu r a n .& id e o caufse crim in a h fo le t « q u ip a ra ti.v t trad u n t D e c .c o n filio 3 1 1
c o lu m n a i . & co n fi.p en u L n u . p . R u in u s . co n filio .
1 3 p .n u .3 4 . & cc n fiL fe q .n u . 13 J ib .j.P a r ifiu s c o n fi­
lio 1 5 .n u .i3 .1 ib .2 .c o n filio 5 i.n u .5 3 ,& co n fi.5 5 .n u .
v ig e f im o o d a u o , an i U({ex
ifte p o ffit re c ip e re f te ftim o n iu m ini­
m ici alterius c o llitig a n r is , ac illi fidem
ad h ibere?E t n o n p o lfe d o c u it B a rt. in 1.
b u s ,v t p ro b a t d. cap. p er tu a s.§.d e f im o . fic in telli­
B a ld u s co i. 3.n e c d ifle n titS o c in . d. tra ft. fa lle n .reg .
4 t 4 .fa lle n .i.e x L q u i v ltim o ,d e p oen is.c.te ftim o n iú ,
TA VA.
r e c o n c ilia to .
c o n íi.3 2 .n u .3 i.& c o n fi.4 i.n u .i4 .1 ib .2 .
D e cla ra tu r n o n p ro c e d e re f in caufis c rim in a li­
g o tex .cap .in fa m es,in fine 4 . q .i. & ita d o cu it.B a rt.
L 1 .n u m e .1 2 .in fi.C .d c fu m . T r in . & fide c a th o .v b i
V IG E S IM A O C
D e in im ic i te ftim n n io re p ellen d o a g itu r, ac inibi
p le n e ex p lica tu m de in im ic o pratfum pto , Sc
3
& c o n fi.4 4 .n u .? .fic n e c f in crim in e hatrelis Parif.
c o n ( i.2 .n u .4 i.lib r o 4-qui fu b n u m . 6 4 . v n a cum
Barr.eam v rg e n te m ra tio n e m a d fe rt,q u ia iu re g e n -
4 tiu m in im ic i f te ftim o n iú re iic itu r.q u a re affirm a­
u it Parifiu s d .e o n fi.2 .n u .6 4 .P rin cip e m fa ccre non
p o fle ,v t in im ic i te ftim o n iu m re c ip ia tu r.im m o cla­
ré re fp o n d it C ra u e .d .c o n fi,9 .n u m e ro 4 .p o ft A nch .
5
q u e m retu lit, f in im ic i te ftim o n iu m n ec etiá fem ip le n é p r o b a r e .* id e o M arfi.co n fi. 1 5 .n u m . 4 . poft
B a l.c o n fi.; 6.P rasfu p po fito fta tu to ,co lu m . 1. lib . 4,
affirm au it te ftim o n iu m in im ic i n e c etiam facere
in d ic iu m ad to rtu ram .
4
E x te n d itu r p rim o ,v t p ro c e d a t n o n m o d o f in
v e r o in im ic o ,fe d etiam in prafiu m p to.fic Iaf. co n fil.
i ^ . n u m e r o 8 .1ib .4 .M arfi.co n fi. 1 5 ^ . 7 . G ra m m .
C o n f.i 2 .n u . 2 .; .& clarius id em c o n f i.4 5 .n u .i7 .1 8 .
& c o n fi.5 8 .n u .9 .1 0 .
7
E x te n d itu r fe c u n d o ,v t p ro c e d a t etiam + jn in im i­
c o ,c u iu s in im ic itia n o n eft p u b lica,fed ig n o ratu rrita fin g u la rite r M a r .f in g .1 7 S . In im icu s, p o ft B artolu m in 1. i.in fi.ff.de his q u ib u s v tin d ig .a c Baldum
& alio s.A le xa n .co n fil. 1 i6 .i n fi.lib ro 4 .G ra m .co n fi.
3.n u m c ro 15.
8
E x te n d itu r te r tio ,v t p ro c e d a t etiam in f in im i­
c o re c o n c ilia to , vt in fp ecie n o f t r i d ifp u ta tio n is d o
4 .1ib .4 .S o c iu n .c o n fi.8 4 .n u .6 .1 ib .2 .N e u iza .c n n filio
4 .n u m e .6 .A lc ia .r e fp o n f 5 .n u .i4 .C r a u e .c o n fi. 28 1,
co lu m n a .v e rfi.re fp o n d e o . A c ce d it fe c u n d u m R u i­
in ca p .cu m I .& A .d e re iu d .& e ft fin gu laris text- in
t o n u m d .c o n fi.i 30 .n u.7-in c a u fis fm a trim o n ia lib u s
e x ig i .teftes o m n i e x ce p cio n e m aio res, q u o d eriam
ca p .a c cu fa to re s.3 ,q .2 .q u e m fin g u lare m d ixit R o m a .fin g .3 1 5 .In n o .in c a p .3 ,& h a n c fen ten tiam latii-
c u it I m o .in d .l.filiusfam .de d o n a .ex fententia In n o
a fE rm au it P a rifiu s c o n f j 5. n u .i8 .c o n f5 8 .n u .i8 .¿¿
co n fi.5 5 .n u .3 .4 .1ib .4 .G ra m m a .d .c o n fi. 24,n u m , 18.
fim e m u lto ru m
2 5 .q u o fit, v t h o c cafu in fam es rep cllan tu r.fic B ald .
n u m e ro 7 . & p m e r eu m e g r e g ie apud A lcia tu m
tra& .p ra ffu m .reg^ .p ra ffu m . 1 r .& re fp o n .4 5 o .n u m .
in l.Q p tim a m .C .d e c o n tra h e n .& c o m m it.ftip u .S o c .
ffir e g ^ n á ffa ll.a .im m o fo rtiu s re fp o d it S o c .iu n io r
c o n fi. 3t . n u . 24 .c o n fi. 8 d . n u . i i . & c o n f . 8 S .n u . 10.
11 r
ca u f2 f m a trim o n ia li etiam teftes fo la
r a d i in fa m ia n o ta to s re p e lli,id q u e alio ru m a u th o tita tib u s p rob ar.
S V M M A R I V M ,
\ T n Z l r ! f r emlJ-m CU* m tn C* Uf lS ^ i t r a r i U repelli.
2 I
refelli etiam m caufis Vnmle^atis
3 In im ici teftimonium non adm itti tn J X
Z
In im ici tefhmonium iuregeatM m reitci
Im m ici teftimonium necfemtplene probare.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
e t
a u th o rita tib u s p ro b a u it T ira q u .
tratft. q u o d ceflan te cau fa ce fle t e ffe c tu s , lim it. t 4 .
2 7 .R ip a c a p .i.n u .i7 .e x t r a de iu d .Io a n . Iaco b u s de
L e o n a rd is in te r co n fi.B ru n i co n fii 1 4 .n u .7 3.74.PI0
tus Lfi q u a n d o .n u m .7 9 9 . C .v n d e v i. C r a u e , co n fil.
9 . n u m . 4 . v e r fic .N e c o b ft a t .& co n fil.73 .n u m .13 . &
eg re g ie ad m o d u m D id acu s C o u a r d ib r o P racticará
q u z f t io . c .i8 .n u m e . 3. q u i p u lch re certe declarauir
te x t.l.A th le ts .§ .d a t re m ifsio n cm .ff.d e excufar. tu t.
q n i h u ic cre b rio ri, & v e rio ri fententite m iru m in m e d u m ad u eriari v id eb atu r.
E x te n d itu r q u a rto v t p r o c e d a t, etiam fi ex c a u 9 fa j m in u s p ro b a b ili ha:c ip ía 'in im ic itia p ro u e n ia t
D e A rb itr.Iu d ic. L ib er I.
cí ari qua caufa cognitionem non defiderant.
tfTeftcs pofte interrogari dieferia t a.cum die nonferia ta iu-
d u m in Lha?reditas.colum . 1. v erf.ied lo lu m m o d b .
C .d e h is q u ib .v t in d ig .R ip .in c a p .i.n u m e r o i4 - e x
tra d e iu d ic .fta ris .c o n l! 5 j.n u m e .a S .c o n fi.t) i.n u r a .
1 6 jib .q .G r a m m a .c o n ü .1 2 . n u m .(5/. R o la n .á V a lle
/7
c o n fi.2 4 .n u .4 5 .lib . 1.
S r M
M A R IV
Teftes plures uno eodem que tempore interrogari quando
poftintin caufis arbitrariis.
Teftes ftngulatim exam inandos ejfe.
Confilium,quo v ti debet iudex in exam inandis teftibus
in caufis arduis.
Q JV A E ST IO
V IG E S IM A N O N A .
Q u a fo rm a exam in ari teftes d eb ea n t, Sc d atum c o n
filiu m cu m in ard u is in terro g a n tu r.
i]V a e r c v ig e fim o n o n o ,a n h ic iu d ex p o f
! fit v n a fim u l p lu res f teftes,v e l v n u p o ft
j alterum exam in are-S p ecu l.in titu .d e in ¡ftr.e d irio .§ .o fte n fo .v e rfic & n o ta q u o d
te fta m e n tu m ,fe rib it p o lle , cum S p e cu la to re id e m
fen fit A fflid u s in ca p itu lo p rim o n u m e ro 2 1 . verfi.
ite m h a b e t a rb itriu m an v e litte fte s .e x q u ib u s cau.
feu d .a m it.ex ca p .2 .d e te ftib .q u i co n traria m fen ten ­
tiam p otius p ro b a t ex illis v e rb is , fig illa tim , ib iq u e
glo .a liter fe n fit,v t etiam aliter íen fit g lo .in ca p itu lo
v en e ra b ili,d e te fiib u s & attefta.ex te x tu illo ,q u o lo
c i A b b a s in fin e id em a n n o ta u it.& illa ra tio ,q u a v t it u r ib i g lo .& q u a m fe q u itu r A b b a s ,n e fcilicet v n u s alterum in ftr u a t,& eiu s te ftim o n iu m leq u atu r,
p ro c e d it & h o c in cafu n o ftro .im m o ip fem e t S p e 2 cu l.in titu lo d e tefte.§. 1 .v e rfic u lo fed p o n c ,le n tit f
fin g u la tim teftes efle ex am in an d o s, fic fen fit g lo .in
ca p itu lo cum c a u fa m .& ib i A b b a s n u m e ro
de te ­
ftib u s ,q u i S p ecu la.h u iu s fententia: fu iíle ferib it. idé
3 fen fit F elin .in cL capirulo v en e ra b ili,in fine j l l u d f
co n filiu m praebent o m n e s ,v t in caufis ard u is,q u em
a d m o d u m hoerefis,adh ibeantur v iri a liq u i gra u e s
Sc h o n eih e v ita t,q u o ru m ta m en n o n in te rfit,vt au ­
d ia n t,& in fccretis c o n tin e a n t co n fe ffio n e m , v t fi
q u a n d o o p u s fu erit,re fe rre p o ffin t,ita a teftib u s d id u m efle tc ftim o n iu m .v e ru m d eclara tio hate á re ­
g u la n oftra lo n g e abeft.
ST M M A R I T M .
1
Feriarum temporibus tn caufis arbitrariis procedi
an p offa.
2 Ferias ob hominum neceffitatem induilas tu caufis fism
mar iis non obftruari.
3 Iu ri Canonico ftart in foro ciuili , cum tus ctuile du­
bium eft.
a L .2 .C . de frrtis declarata.
S Claufulam annudatiuam,formam inducere.
i Formam confenjupartium non rtm itti.
7 Negatiuam fortius negare , quam a ffirmatus am a f
S
9
10
u
37
v t rid e tu r ztx.Sc ib i A n t. B urrius in c a p .v e n ie n f, 2.
d e fp o n ta .A le x .c o n ü .9 2 .n u m e .$ .lib . i.q u ie x m u ltis
c t a t g lo j n L A th letie.§.d at rem iffion en ad n v e rb o fk
c i a ,& ib i B a ld u m d e excuiar. t u t o .& id em c e n iu it
I a i.in l.fi filia m .n u .i.C .d e in o ffic .te fta m e n .a d d o Bal
- firm are.
Sententiam die D om inico latztm,nu.ian» effe.
Caufa cognitionem diebus feriatis explicari non pofte.
Ftftos diss'á lege non rufii magna e x cau, a tolli.
Ferias partium confinfu non to lli, cum ad D e t hono­
rem fin t .
12 F enas v aria ri e x caufa pojfe.
/3 L .D ie s ■fejlos.ff.de &riU ¿xpofita.
1-f F enaram temporutu* etiam a d D e i cultum pofie tro­
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
16
rarunt.
Pignoris exeeutienem in exeeutionem fententia concedi
etistm diebus ceriatis.
L a u d u m ab arbitratonbus die fr ia t a ferri pcfts.
Q J7A S T I O
T R I G E S I M A .
F eriaru m quae fit o b fe ru a tio in cau fis arbitrariis
c o g n o ic e n d is Sc d iffin ie n d is,& n o n n u lla iu ris lo ­
ca d e feriis declarata.
V a r o
tr ig e fim o , an h ic iu d e x , q u i
iu o a rb itrio in cau fa f p o te ft p ro c e d e re ,
p o llit d ie feriata in h o n o re m D e i opr.
f e S y j m ax.tcftes recipere & in t e r r o g a r e ’ E t n ó
p o fle ,v e riu s o p in o r, v t h a n c ie n te n tia m v iiu s eft
p ro b a re B art.in e xtrau ag. ad rep rim en , in v e r b o E t
fig u ra n u .^ .in f in e ,& clariu s ad n o ftro s te r m in o s
Im o la in d .l.filiu s fkm .ff.de d o n a r.& ante e u m cla ré
B ald u s in tractat, fta tu to ru m in v e rb o A r b itr iu m ,
v c r fi.P r im a jn fi.nec d iflen tit A le x .in l.m ilitcs.n u .8 .
C .d e te ftam e n . m i l i . B ru n u s d e co n ftitu tio n ib u s Sc
ftatu tis in v e rb o A rb itriu m .ve rfi.ftatu tu m q u o d dat
arb itriu m .ad ferri fo le t te x t.cle m e n .fzp e , de v e rb . fi2 g n ifi.q u o c o n c e d itu r f in cau fis iu m m ariis p ro c e d i
te m p o re fe ria ru m o b h o m in u m n e ceffiratas in d u ¿ta ru m : e rg o á fen fu co n tra rio , n o n te m p o r e f e ­
ri aru m , in h o n o re m D e i.q u o ge n e re a rg u m e n ti, fic
eriam clare eft v fu s B o e r .q.2f< j.n um e.8 . V e ru m h * c
a r g u m e n ta tio a fen lu co n trario n o n p r o c e d it , cu m
alia iu ra ad a e rla n tu r, quae re fp o n fio eft tu tio r illa,
q u a v fu s fu it R im in a l. d .l.m ilites.n u . 5 .d u m d ic e b a t
cle m .fie p e ,p ro ce d e re ex iu ris P o n tificij d ifp o fitio n e .n a m ,v t etia m e o lo c i a n im a d u e rtit D e c .n u m .2 9
n o n eft in te r v tru n q u e iu s e x tam lc u i cau fa c o n ft iftitu e n d a d iffe re n tia d u x ta c a p .i. de o p e r .n o . n u n c.
3 f c u m in fo ro ciu ili.fi caiu s eft d u b iu s , iu r i P o n tifi­
c io flan d u m fit:vt e o te x .a d d n & i a rffim a ru n t S o c .
fc n .c o n fi.6 S .c o lu m .6 .in p rin e d ib . i . D e c .c o n f i . i ; 1.
N e u iz .lib r o j.S y lu a e nupria.nu.óc). R e b u ffu s tra£L
N o m in a tio n u m .q . 5 .p rin cip ali n u m e ro . 1 6 .1 7 .q u o d
e g re g ie d eclarat D e c .le g e e d ita .n u .i. C .d e e d e n d o .
4 v e riu s e rg o haec fen ten tia p ro b a tu r in -j-1.2.C .d e fe r iis .v b id ic D o m in ic o , q u s d ies in h o n o r e D e i o p t.
m ax .e ft d icata,excep ta e m ácip a tio n e & m a n u m iffio
n e actu v o lu n ta r io ac f a u o r a b ili, 1. a & u s o m n e s ,
e o d .titu .c e te ri o m n e s ce lebrari m in im e p o liu n t: &
celeb ra ti irriti f u n t .q u z ex ce p tio re g u la m in n o n
ex cep tis co n firm a t. 1. n am q u o d liquida;, de p e n u
le g a .D e c .l.i.n u m e r . 2 1 .1 2 .d e r e g u l.iu r .& h is in te r
m iifis fic a rg u m e n ta tu r B ald u s in le g e 1. $. i . i n fi.
de fbriis.qu cm eft fecu tu s R u in u s c o n filio 124. n u .
5 8. lib ro 2. A c c e d it pnecerea q u o d f le x 2, a n n u llan d o p r o c e d it,q u o fir, v t fo rm a ce n fc a tu r in d u c ía ,
B a rt-lege dc his.ff.de tr a n l'a c i.Ia fl.i.n u m e ro .7 .d e li­
b e .& p o fth u .D e c .c o n filio jt S .n u m e r o 1 i.S o c .iu n ,
6 c o n li l.7 1 .n u m e ro 1 } . lib . i . & f fo rm a p artiu m c ó íén lu re m itti m in im e p o te ft.o m n e s d .l.i.d e lib e r .&
p o fth u . F elin. in cap .fi d ilig e n ti, de fo ro , c o m p e t.
e g re g ie R u in u s c o n f iL iy S .n u m e r o .i.2. lib r o 4 . &
la te G o z a d .c o n l.4 0 .n u m e r o .4 . ciim prariertim f b r r n a h z c n o n p riu atu m c o m m o d u m , fed d iu in u m
cu iru m re ip iria t.Id e m p ro b a ri v id e tu r in le g e o m ­
nes iu d iccs. C . co d .d e feriis, q u a n o n iu d ices m o ­
d o , v e n im Sc arb itri ip fi tam fp o n te elecH
qu am á
iu d ia b u s flagitari die d o m in ico co n q u ie ice re d e ­
b en t,cu m ea die n u lla fit c o g n ir io .q u i fané v n iu e r 7 laiis | n egariu a lo le t p oten tiu s n e g a re , qu ám a ffirM e n o c h .T o m .j.
C
3
I
Á8
Ia c o b . M e n o c h .
m atiu a affirm are.I.h ce gen u s.d e c o n d i . 8c d e m o n .
°
o
it h n
rn n
B a r.l.G a llu s,in p rin c.n u .4 -d e lib .& p °fth u X > ec.c o á
f1.3 6 4 .c o lu m v lr.Y crh c .E r p rim o n o n o b fta t.co n í.
4 5,o.n u m .6 .c 5 fi.i2 0 .n u .- .c o n fiL5 6 7 m u .2 .R u b Cus
c o n fM i.n u .4 .C raue.confí.T 4 ^ n M * co n fi . 294*
p ro b a tu r in L v lt.C
n u .é .N e m z .c o n fi.3 i.n u .2 .I d e m
d e fe riis.q u a la b pcena fp re t* le g is p ro h íb en tu r a¿tu s o m n e s , fiuc p u b lic i f u e p n u a ci,d ie h a c f e n a u
eeri.id cm p ro b at rex.in cap .vlc p ro p e fine de ferus.
8 d u n í co n ftitu itu r la ta m e o d ic f fen ten tiam efle
n u lla m ,ita v t n ec p artiu m c o n fe n fu co n firm a ri p o f
ft.fic e r ia m fta tu tu m fu it in S a cro C o n íilio T r ib u rien fl celebratu m a n n o 8 9 5 .fu b c a p .3 5. fi e r g o h ic
iu d ex n o fter,n ih il p o te ft,c u m le g e a liq u id ex p refle
eft c a u tu m ,& cu m ea fu u m a rb itriu m reg u lare de
b e t,fe q u itu r e o te m p o re n ih il p o ííe .A c c e d it , q u o d
C .d e fe riis.fic co n c e d itu r ab fo ln tio 8c excom itiuijj
C atio ,qu a; caufa; c o g n itio n e m n o defid erát, v t pUt~
>n n o to riis c r im in ib u s ,v t ap u d H o itie n .in titu .d e f*
l S riis.G q u alirer d iftin g u a tu r.fic te ft e s , f q u i <Ee nQ^
fe ria to iu ra ru n t,d ie b u s feriatis in h o n o re m D e i eXj
m in ari $c in te r r o g a n p d t e r u n e f ie g lin cie rn e n . i . < j ,
o ffic .d e le g .& G u id . P ap d .q .2 1 5 . c o i.i. 8c d a r ius' '
1 2 5 .q u i ea ra tio n e a d d u c itu r , q u ia e xam in atio t>
fe rtu r ad tép u s iu r a m e n ti,v t d o c u it B ar.in l.fi q Uj^
d o .n u .i i.C .d e r e f t i b u s .& l.d a m n i.§ .S a b in i.n u .8 gde d án o in fe d o .la tiflim é d eclarat Feli.in c.licét cau^
ia m .n u .19 .d e p ro b .F e rra tiu s c a u t . i r .n u . i .q u o j
clarat e g r e g ie R u in u s c o n fi. i8 8 ,n u .i5 .H b .i.n ifin la
1 ^ tata fit perfona; c o n d itio .fic f 8c. p ig n o r a d o ,q u $
Íéntentiíe e x e c u tio n e m c o n c e d itu r,c u m n u llam cau
f z c o g n itio n e m d efid eret,h is feriatis d ie b u s co n ce ,
d i p o te ft.fic G u id o P a p .’d .q .a 1 5 . q u i late h a n c fen­
h ic iu d e x cu m caufie c o g n itio n e p ro c ed ere d e b e t,
t) q u o fit,v t cu m d iebu s h is,qu a: f caufa: c o g n itio n e
e x ig u n t,tra d a ri n o n p o flin t,v t lc rib u n t B u tritis, A b
te n tiam tu e tu r p o ft A b b a te m & A rc h i.in cap.vlt.de
iu d .c o n tra B a rto . in I .i.C n u n c ia tio . de o p e ris nemi
bas 8c caeteri in ca p .v ltim o de iu d ic iis .& G uid.P ap^.
q .2 i j .c o lu m .2.n e c eo te m p o re iu d ic em h u n c p r o ­
l 7 qua; caufa: c o g n itio n e m n o n e x ig u n t. S ic etianvj-at
ced ere p o ife .N o n ad u e rfan tu r nfic-q.ua: ad fe ru n tu r
a b iis ,q u i co n traria m tu e n tu r ie n te n tia m , v t a Bar.
in i. filiusfam il.nu.5-.fEde d o n a .c u m q u o alij p lu res
tra n fe u n t,v t retu lit A le x .l.m ilite s.n u .4. & ib i R im i-
n u n c .c u iu s B a rt. d o d r in a m in te llig it G u id o in his,
b it i ato res fu u m lau d u ferre p o flu n t,c u m fint am k
eab iles c o m p o fito r e s , n e c caufa: c o g n itio ap u d eos
d e fid e re tu r.fic in te liig o B a r.in l.fi fo cietatem .§.a rb i
tr o ru m .v b i latius G u lie l.d e T u la lt o .n u m .5 i - f f p r o
1 0 n al.col.2 . ná & fi+ le x ciu ilis dies h o s fefto s o b d iu in u m cu ltu m in ftitu e rit,n o n ta m e n ,n ifi m a g n a &
fo c io .fic in te llig e n te s l.fi fcriatis.iE de arb itris, ea etiam r a tio n e , q u ia a rb itra m e n tu m h o c , eft inflar
v r g e n ti cau fa fu b fifte n te to llere p o teft, v t p ro b a t 1.
p r o u in c ia ru m .C .d e fe riis ,q u o ta m fim p licite r á B a r­
tr a n íá d io n is , q u s d ie b u s h is ce le b ra ri p o te ft. d id a
to lo citari fo le t,& q u a m rectius in tellex it A le x , d . L
m ilites n u .5.a q u o n o n d iflen tit B o e r. q . 259 .nu.8P u b lica m e n im eo cafu v rilitatem co n fid e ra t le g i f
la to r,o b q u a m ( in q u it ille ) in h o c fu m m i n u m in is
q u á m facillim e íp eratu r v e n ia .N e c íátis r e d é fe n fit,
1 1 h as -f ferias p artiu m c o n fe n fu p o fle r e m it t i, q u ia
co n trariu m d ix im u s p ro b a ri.& te x .i. i . f f . de feriis,
q u i ab e o cita tu r,in feriis ad h o m in u m vrilitatem
¿c caufam in d u ctis lo q u itu r ,n o n ad d iu in u m cu ltú ,
v t lo q u it u r texd .fi fe ria tis,e o d e t i t .& d eclara t Iaf.d.
1. i.n u . 3. H in c d e te g itu r falfura efle q u o d d o c u it
B a ld . in .1. q u a d ra g in ta .C .d e fe riis,f a t u t o illas to lli
o (Te,cum & in d u ci, q u o d clarius ex p lica t D e c d.
m ilites, n u m ero 18. n am v eru m h o c n o n eft, cu m
a d D iu in u m cu ltu m a u g e n d u m fta tu ete a liq u id l i ­
c e a t,n o n a u te m ad m in u e n d u m .q u o d trad it & ip ­
fe D ec.d .l.m ilites n u .i 6 .verfi. v n d e p ro d efén fio n e .
E
12 p o flu n t q u id e m f varia ri, id q u e ce rta ac iufta ex
ca u fa ,n o n autem ab fo lu te to lli,cu m n o n á fim p lici
iu re ciu ili,fed á iu re d iu in o ac le g e a n tiq u a (v t tefta
tu r C le m e n s p o n tife x m axim us in ca. licet tam e,d e
feriis ) in d u d ¿ fu erin t. Illu d p n eterea q u o d d o cu it
R im in a ld u s d .l.m ilite s .co n tra d u s p o fle his d ieb u s
celebrari, e rg o & lis tractari,cum á p ari p ro ced ere
v id e a n tu r,n o n fatis tu tu m eft,p r?ter re fp o n fio n e m ,
I3 q u a m eo lo c i a ttu lit D e c .n u .1 6 . q u o n ia m tex t. f 1.
d ies fe fto s .ffd e fe riis ,q u o n ititu r R im in a L lo q u itu r
in pa¿tis & tr a n fa c tio n ib u s ,q u ib a s á litib u s & iu r g iis reced itu r,q u a: p a c e m ,n o n au tem co n tro u erfiá
a d fe r u n t.c u m veré caeteri co n tra c tu s d ieb u s his ce­
leb rari p ro h ib e a n tu r in ca p .i.d e feriis.
14
D e cla ra tu r n o n p ro c e d e re in illis a c tib u s , r q u i
cauta; c o g n itio n e m n o n d efld eran t. illi e n im die fe
n a t o in h o n o re m D e i celeb ra ri p o ifu n t • ira o o ft
B
™
A b u
,,lc ^
d .q .215.coL i.q u i o b id in fert,lib ellu m die feriato L
d T T d
1
n poire- 1 m ilc s- *■k - g i n £ f f ! £
a d u lte .& d o c e n t o m n es in L i.ff.d e feriis J te m fiu n t
e m a n a p a n o n e s ,a c m a n u m is io n e s , 1,actus o m r e s
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
l.d ie s fe fto s .C .d e fe riis.
S V M M A R I V M .
Cau (a v n a propofira,alteram probari non poffe.
A lto re m neceffe habere deduEla in libello probare.
Sententiam libello conformem ejfe debere.
Iu d icem cu i datum eft arbitrium,ptjffe e x caufa proba­
ta,& f i non dedutta,fententiam firre.
Iudicem e x fila caufa deducia fententiam poffe ferre in
caufa,tjuaf i l a f h ñ i veritate injpetta diffinieda eft. *
Prin cip em poffe e x caufa non deduila, fid filu m proba •
tn,iudicare.
Arbitratoref fententiam ferre poffe e x caufi probata,&
f i non deduña.
Q _ V £ S T IO
T R I G E S I M A P R I M A .
D e cla ra tu m d iffu fé q u a n d o ex ca u fa n o n d e d u d h ,
fed p ro b a ta ,fe n te n tia fe rri p oflÍt:& -ib i m u ltis de­
cla ra tio n ib u s illu ftrata Lhabebat.fT.de in ft.actio .
V a e r o tr ig e fim o p rim o , an coram
h o c iu d ice cau fa v n a j p ro p o n i 8c alte­
ra p ro b a ri ita p o f l i t , v t in d e fequ atu r
c o n tra re u m c o n d e m n a tio ? q u a in re
ip e d a n d a e ft in p rim is iu ris re g u la ,v t d ein d e d e ex­
ce p tio n e c o g n o fc a m u s.e ft ita q u e iu ris regu la q u o d
v n a caula d e d u d a ,altera p ro b a ri n o n p o te ft.fic V l ­
p ian u s in l.h ab ea t,in p rin cip .fE d e in ftir.a d io n . in i.
quid.fF.de in rem v e r fo .C r a u e t.c o n filio S o .n u m e ro
i 7 .q u i C a ftr e n .& C o r n e u m re tu lit, fic o m n e s i n i .
ce rri c o n d id io .§ .fi n u m m o s . fF.fi cerrum p e ta tu r. &
in l.fi ita fr ip u la tu s .f.C h r y fo g o n u s , ib i A le x a n d .n ii
m e ro y .d e v e rb o r.o b lig a t.id e m A le x .in l.m ilire s.n u
m e ro io .C .d e t e fta m e n .m ili.P a t ifiu s co n fiL v lt. n u .
i.G ra m m a t.c o n fiL 2<5.numcro n i. c u iu s re i
ra tio illa e ft,q u ia h a b e t f n e ce fle a d o r allegatam i a
lib e llo cau fam iu ftifica re,cu m iíláfolarr, in iu d ic iu m
ad d u xilfe v id e a tu r,a lio q u i n o u a p e titio n e o p u s e ifc t.lic in n o c .in c.ex p arte,d e p r iu i!e g .& p ro b a t l.B e b iu s k la rc e llu s .ffd e o a d is .d o ta l.q u a ra tio n e v fu s eft
p oft
4 .1ib r o
D s A r b it r .I u d ic . L i b e r i .
p o ft m u lto s , q u o s , citat, B o c riu s .q . 4 1 . n u m e . 1 - .
5 A c c e d it & rario
ien te n tia m lib e llo c o n fo rm e
e lle d e b e r e X r tfo n d u s .ff.c o m in u n L d iu id u n . L v ltir n a .C .d e fid e ic o m m iflib e r t.l. v in u m ,v b i I a f c o lu m .
p en .S r v lt. ff. ii c e rtu m p et. q u o d ii variare in p r o ­
b a tio n ib u s lic e r e t, m ir.im ; d aretu r.fit e rg o h i c re ­
g u la ,q u z in h o c ca fu n o ftro d e clara tu r, veré e n im
h ic iu d e x ,q u i f i o arb itrio in ca u ia p ro c e d e re p o te ft
4 ex alia + cau fa n o n dedu<fta,fed p ro b ata,fe rre p o te ft
.fe n te n tia ,v t v ifu s e ft fen tire D e c .in c.d ile & i filij.n u .
f 5.in fi.de iu d i.is e n im j iu d e x ,q u i io la ia c ti v e r ita ­
te in fp e cfa in ca u ia p r o c e d it , fic ferre fen te n tiam
p o te iL q u o d p la c u it & A le x a n d ro in d .l.fi ita ftip u
la tu s .§ .C h rv io £ o n u s .n u m e r o o tfe u o ,d e v e rb o ru m
o b li^ a t.R u in o c o n filio v ig e fim o p rim o ,n u m e ro d e­
c im o ,lib ro p rim o . M arfil, fin g. 1 7 a . In h a c in c ly ta
T ir a q u .rra tft.d e r e rra & u c o n u e n tio . in fine n u m eró
io i.C r a u e .c o n f .i5 > 8 .n u .- .c o n fi.iio .n u m .8 .& c o n ­
6
7
i
io
ti
12
31
QVAESTIO
m an i n o m in is ig n o m in ia p ro fu g iffe t.S im ile ic r ib it
AEm ilius P ro b u s in vita M iltia d is, M iltiad em d am ­
n atu m fu iffe n o n q u o d re v era p ro d itio n is reu s e lf e t , fed q u ia ad eo p o ten s e r a t , v t v iu c r c p riu atu s
n o n p o lle t. J
S r M M A R ir M
1
Repulfatio teftium in caufis arbitrio indicis cogmfcendis
2
Teftium repulfationem non concedi ^rum per calum nia
obnciTur.
Locum an habeat.
3 ludices bomimt mediriM.dr calumniis occurrere debere.
*
T R IG E
5IM
A SE C V N D A
D e re p u lfa tio n e T e ftiu m q u a n d o a d m itta tu r,
d e clara tu m .
1
filio i4 S .in fin e B e n u e . S t r a c h a t r a d .D e m erca tu ra
titu lo Q u o m o d o in caufis m erca to ru m p ro c cd .fit.
v e rfic u lo de libellis.num .tS.apnd q n o s alij in n u m e ­
ri p ro p e citari fo le n t.n o n im m e rito e rg o , fi id em in
iu d ic e h o c n o ftro d ic en d u m eft. A c c e d it h u iu s iu ­
d icis p o te fta te m m a g n a m ,n e c fecu s ac P rin c e p s in
6 caufa p ro c e d ere f o !ere .q u are,fi f P rin ce p s ex caufe
n o n dedutfta, fed p ro b a ta , ferre, fen ten tiam p o te ft,
v t affirm aru n t Ia f.in l.v in u m . n u m e ro 1 4 . v e rfic u lo
S e c u n d o p rsd itfta .reg u la .ff.fi ce rtu m p e ta tu r.C u rt.
fen .co n filio fe x a g e fim o fe x to , c o lu m n a fexta. B o e r.
q .4 i.n tim e r o 18. & G ra m m a , d e c ifi.i 5. n u m e .4 .5 .
id e m eft in h o c ip fo iu d ic e d ic e n d u m .H o c ea q u o q u e ra tio n e co n firm a ri p oteft, q u o d iu d e x h ic arb i
Tro,vel a rb itra to ri,e x a liq u o ru m fenten tia B a ld id cilic é t in l.fo la m ,in fin e .C . de t e f t ib . iq u ip a r a t u r . a t
7 f A rb itr a to r feu A rb ite r vitra petita ferre p o te ft fen
te n tia m .B a r to l.in Lcum a q u ilia n a .C .d e tra n la ft. cla
re.So cin .traftr.reg. 3 f 7.falle n .4 .F e lin .in ca p .licét H c
ly .n u m .3 i.d e fim o .N a tta d .clem en .fep e . §. n o n fic
ta m e n ,c o lu m .a .v e rf.D e c im o f a l lit . de v e r b . fign ifi.
N e u iz .lib . j.S ilu a : n u p tia .n u . 1 1 1 .
L H ic f e n t e n t ia in te rd u m h a b e t lo c u m & in ca u ­
fis ca p ita lib u s,in q u ib u s ij iu d ic e s ,q u i co n d em n a n ­
d i & a b io lu e n d i a rb itriu m ten en t, ex cau fa n o n d ed n fta ,p r o b a ta ta m e n ,reu m p un ire p o flu n r.Id q u o d
v iu a liq u a n d o v e n it.N a m fe rib it D io n .N ic z n u s lib .
38 .hiftor. h o c accid ifle in C .A n t o n io q u o n d am M .
C ic e ro n is c o lle g a . Is C a tilinaria: c o n iu ra tio n is ac­
c u r a t u s ^ fi de c r im in e n o n co n ftitiffe t, d am n atu s
e ft,q u o d prartor in M a ce d o n ia p ro u in c ia vexau erat
a g ro s fo c io ru m a b h o ftib u s fp o liato s reliquerat:
G ard an o s c o n tra fe v en ie n tes n o n fu ftin u illc t: ab
a c ie tu n c & d u m in M vfia praeerat,fum m a cu m R o ­
Sum m ariis in caufis an teftium adm ittatur repulfdtis.
Teftium repulfattone non a d m itti cum folu m agitur de
perfona in iudicio legitim ando,
T eftium repulfationem concedi in cauji- po f t foriis,
Teftium repulfa io nem concedi cum fd iu t in cauf i a li­
mentorum v u ltfe filiu m probare,
Teftium repulfationem non concedi in iudicio e x L v ltim a,C.de edicto d iu i.A d r . tolien.
Conftitutiones Pedzm onnam intitulo D e l tempo quan
siof i banno i a dare le repulft contra li tejiimonif.
Statutum Ferrarie,de modo procedendi in caufis a d e­
cem libris infra,declaratur.
2
3
4
5
€
V a e r o trig e fim o fe c u n d b , an iu d e x h ic
n o fte r ad m itrere-fd eb ea t,vel p o tiu s rc iic e re te ftiu m re p u lfe tio n e m - A d h u iu s q u i ftio n is e lu c id a tio n e m q u a tu o r cafus d iftin g u o .q u o
ru m p rim u s e ft,q u a n d o is ,q u i ad re p u fen d u m te ­
ftes ad m itti p e tit cx iufta,aequa,& cu id e n ri cau fa &
ra rie n e rep u lfa tio c o n c e d e n d a eft , c u m ad iu ftam
defen fion em ,qu ae iu ris naturalis eft,ten d a t.q u o d -in te llig o fiu e p le n a riú , fiu e iu m m a riu m fit iu d ic iu m ,
cu m e ad em ra tio v tro q u e in cafu fit:ita fe n fit Bart.
in extrau agan .ad rep rim en d u m , in v e r b o E t figu ra
iu d ic ij.n u . 15 .in fin. q u e m eft fe c u tu s A ffliftu s d eei
f i . 3 5 i.n u m .^ .S e c u n d u s eft ca fu s,cu m j re p u lfa tio
p er m alitiam & calu m n iam ad iu d ic iu m differed u m
o b iic itu n tu n c o m n in o &r q u o u is in cafu reficien d a
e íb q u o n iá n o n m o d o iu d ex h ic n o fte r,q u ifu o arb i­
trio p otefta tem p ro ce d e n d i h a b e t,v e ru m etiam q u i
uis o rd in ariu s reficere p o te ft,& d e b e t fi q u id e m illo ru m f p arte s fu n t,ve ra s h o m in u m m alitias Sc c a ­
lu m n ia s,eria m á iu ris tram ite d e m a n d o , am p u ta re:
q u e m a d m o d u m d o c u it Bal. in l.i.c o l.p e n u lt, C .q u i
a c c u f.n o n p o iL c x L q u i fen ten tiam ,in fin e .ffd e p cen is.q u a ra tio n e d e c iiu m fu it in C o n f ilio N e a p o lita n o ,v r refert A f f lid u s deciL 3 5 1 .n u m .y .fte ft iu m re p u lfa tio n cm reficien d am effe in re m e d io a tte n tato rum teu m claré co n fta t p er ca lu m n ia m p eti, a tq u e
ita in telligen d a eft praxis R om an a.qu ae v t recen fet
A fflid u s ,o b fe r n a t,v t in his iu d iciis re p u lia tio ad m it
ta tu r.n o n en im p raxis illa lo c u m h ab ere d e b e t,cu m
ca lu m n io fa p e titio eft.S ic e tia m 'd e cla ra n d a eft c o n
ftitu tio P e d c m o n ta n a ,q u a m m o x referam . T e r t iu s
eft c a fu s ,t q u a n d o fu m u s in d u b io , tu n c d icen d u m
eft iu d ice m n o ftru m p o fle v e l a d m itte re , v e l re fic e ­
re ,v t fib i m eliu s v id e b iru r.q u o d p o ffir r e fic e r e , illa
fu a d et ra tio q u o d cc ra m eo a g itu r lo la verita te in I p e d a A p lu fq u a m ^ v t ita d ic a m )lu m m a rie .q u o d e tiam p o ffit ad m itrere,fecit r a tio ,q u o n ia m iu ftam
d e fe n fio n e m i l l i iu d icarc p o te ft. re g u la rite r au te m
in c i t e r is iu d iciis fie ío le t d ic i,q u ó d in ca u fis o rd in ariis ad m ira tu r,vt feris claru m e f t . f ln iu d iciis v e ­
r o fu m m a riis d iftin g u cn d u m eft:qu o d a u t lex re q u i
rit p len am p ro b a tio n e m ,v e l fem ip le n am ,v e l leu cm
& ap p aren tem lo lu m .P r im ó ca iu id e m d ice n d u m
e ft,q u ó d in q u o u is o rd in ario i u d ic io , p o fte a q u a m
ra tio n e e ffe d u s n o n differt ab illo:ná in v tro q u e p le
né &: p e rfe d é de veritate co n ftare d e b e t, q u o a r c a ,
cu m de d e le gitim ario n e p e r to n s a g itu r p rin cip ali­
ter,& iu x ta .L 2 .C -d e ed icto d iu i Adna.10llen.1n q u o
-Tejitum repuljdtimem tn remedio attentatorum non
concedi,<T nu.t).
p len a re q u iritu r p r o b a n o th ic ip ia teftiu m re p ro b a
n o ad m iten d a eft. u a d eclarat Z u c h a rd u s in L viri.
S Tejlium repttljaümcm in dubiisa indice adm itti ve!
n u m e r.3 0 2 . C .d e e d ic to diui A d n a .to !le n .S e cu n d o
retia pojfe.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
caiu ,cu m p ro b a tio fem ip fen a f u if id r , a d h u c h o c ia
M c n o c h .T o m j.
C
4
Iacob.M enoch.
40
cafu ad m itti m r re p u lía tío i ita: ita is Z u c h a rd u s in^d.
le g e v lt.n n m e ro . jo i.p iu r a ad ferri io le n t ex em p ta :
7 v t illu d p r im u m d u m a g itu r f de le g itim a tio n e p e r f o n z ad e i t e r u m im p ed ien d i lententia» e x e cu c .o r e m :ita is Z u c h a rd u s .d .n u . jo i.in t e lle x t.Barro . m
d. e x rrau a gan . ad rep rim en , in v e rb o E t fig u ra n u .
15.p o ft A ie x a n d in l.a d iu o P io .§ .fi iu p e r re b u s .n u .
2 .& ib id e m Iailn u m e ro 2.ff.ds re iu d .S c c u n d u m e ft
8 e x e m p lu m in iu d ic io f pofTeiTorio,in q u o fe m ip k n a fe k e m re q u iritu r probatio.-St o b id h z c ip ia te ­
ftiu m
tio c o n c e d itu r:ita Z u c h a r d u s in d ,le ­
g e v lr.n u m e ro 5 o ; .q u o lo c i.n u m e r o .;o o . declarat
C a rd in a J n d em .farp c c o lu m n a 5.v e r fi.T e r tio q u z ro ,d e v e rb .fig n ifi.q u iq u i aliter le n tire v id e t r. T e r -
cato lata eft,
7
T e ilib u f coram alio iudice exam inatif^orum publica,
tisne non fkcla,credendum non efe.
S T efta noc publicato; in alio iudicis non probare.
q Cap.cum caufam.el i.de teslibin enucleatur.
10 A b b a tis & D eci' conftderationes fubuerjk.
11 Sententiam valid a m fin e probationibus ftr / i.
Q U A E S T I O
repulía
V aeko
trig e fim o te rrio , an co ra m
h o c ip fo in d ic e f p u b lican d a aperien daq u a fin t teftiu m tc ftim o n ia 'i& n e ce lla riam m in im e fe re p u b lic a tio n e m h a n *
e x e o d e m o n ftra ri p o te ft, q u o d cr e b rio r iit fen ten ­
tia,te ftiu m ac p roceifu s p u b lic a tio n e m n o n effe de
fu b ftan tia iu d icii:q u are n o n a n n u llat ip fo iu re fen
te n tiam .ita I n n o .in ca p .cu m I .& A .d e re iu a ic .v b i
F e lin .n u .i.r e fe r t B a ld u m I m o la m & alio s p lu re s,
prsefertim B?.rt.in le .p r o la ta m .n u .y .C . d e ien ten .Sc
ftrij lib . f .ea p .vlr.n u m . 3t . M a ran ta in iu a P raxb parte ¿ .titu lo d e teftiu m rep ulía. n m B e .1 4 .} Q u a r tu m
í o eft ex em n lu m c u m f filius p e tit a lim e n ta , & vulr
sro b are ad e ffe & u m illu m fe efte fih u m :p ro b atio ila a d m ittit te ftiu m re p u lfe tio n e m ita is Z u c h a rd . in
dd.vult.num.304.in fin e.q u i c o n tra R o m a .i in g .383
R e p rp b a tio .ic n fit.fe d cu m R o m a n o fen fit C u r t .iu n
in l.a d m o n e n d i,n u .6 8 .f£ d e iu r e iu r C a iu s h i d u o i á
relati ce flan t,cu m a g itu r de rep u lfand is d id is ip fo ru m teftium ,qua» q u id em re p u lfa tio c o llig e re tu r ex
f
I ru is ca u la reiici n o n d e b e t.T e r tio c a fu cum f iu d i­
c iu m ,& ca u ia folam illam ap p aren tem p ro b a tio n e
r e q u ir it v t in cafu le g e , v ltim a .C .d e ed ic, d iu i A d r .
to ll.tu n c rep u lfa tio iiia n o n ad m ittitu r:ita Z u c h a r ­
d u s.d .l. v lt. nu. 3 0 2 .v erfi.S i v ero lex . A c c c d it q u ó d
h is ca u b u s d am n u m eft p er aliu d iu d ic iu m repara»
bile>fi c u o d inferreru r:qu are n o n ad m ittitu r rcpul»
fetio ,alias lec u s.ita in te llig o F elin .in ca p .v e n ie n s ,2 .
n u . 1 3.de te ftib u s .p o ft a b b a tem ib i. H z c a n n o ta n i i d a f u n t a d in terp re ta tio n em c o n ftitu tio n is -j- n o u e
P e d e m o n tiu m in titu lo D e l tem p o q u a n d o fi h i ­
ñ o da d are le repulió co n tra Ia p erio n a d e lli tc ftim o
n i.n a m eo n ftitu rio illa n o n d iftin g u it q u ib u s in c a ­
fib u s a d m itta tu r hate ip fa rep u lfa tio ,& q u a n d o n o n
fed fo lu p r z ftitu it té p u s re p u lfa n d i, a tq u e ita relin q u it cafitu m d e te rm in a tio n e m in iu ris c o m m u ­
n is d ifp o fitio n e .e ru n t e r g o iu x ta ia m relata cafus h i
d iftin g u e n d i, & d eclara n d i.S ic d ccla rara ri & in te r 13 p r z ra ri p o te ft t ftatutum Ferrariae lib ro , 2. fu b
ru b r .d e m o d o p ro c e d en d i in ca u fis a d eccm libris
m arch .fu p rá & c .d u m in v e rfic.P ro u id e m u s, S c c.co n
c e d it fecu lta tem rep u lfa n d i teftes , & e o ru m d icta,
in te llig itu r m o d o ,q u o fupra.
S r M
:
M A R 1 V M .
Publicationem teftium in caufa arbitraria necefariam
non efe .
3 ' S e n ttf a m n u ! U m non reddi quam quam teftium p etita
publicatio fheia non/ it .
3 Appellandum e fe cum iudex omijfa teftium publica­
tione vlteriu t progreditur.
*
‘ ,4 “"
s y»
Z S fiS Z Z f* r
tf‘
» cmf i
T E R T I A
b lic a tio ,& q u a n d o fe n te n tia n u lla re d d atu r ex
p u b lic a tio n e ip fo ru m teftiu m .
9 tiu m ex em p lu m in f iu d ic io a tte n ta to ru m , in q u o
p a rite r re q u ir itu r fem ip le n a p ro b a tio , atq u e ita rep u lia tio teftiu m co n c e d itu r :ita A ftli& u s d . d ecifi.
3 y r.in fi.q u em fecu tu s e t Z u c h a r d u s in d .l.vlt.n u .
30 4 . £ G ra u atiu s in a n n o ta ,a d Praxim O d tau ia n i v e
i p fiu fin et fcrip tu ra: in fp e d io n e rica p o ft A r e t, c o n fil.6 1 .in f i.& in ca p .fcries-n u m . 1 7 . de teftib . d o c u it
.Z u ch ard u s in dd.vlr.num .2559.veri) In co n trariu m ,
n am ita eu id en s & clara re p ro b a tio n is caufa in q u a
T R I G E S I M A
A n in arbitrariis iu d iciis n eceftaria fit te ftiu m p u ­
in te rlo c.o m n .iu d .A le x l.D iu u s .n u m e ro .4 .v e rfi.ite m
fallic,d e re iu d i.a lio s r lu re s re tu lit S e b a ft. V a n ­
tiu s tra fta .n u llita tu m tit.D e n u llita tz fententia» ex
defedku p ro c e ifu s . n u .4 .q u i in ter carteros cita t.G u i.
P a p .q .y S ^ .Q u a s ritu r & C a p ic iu m d ecifi. 1 .n u m 3 1
e a ra tio n e v tu n tu r relati o m n e s ,q u ia iu d ici fem p er
p u blicata: fu n t attcftatio n es & p artiu m iu ra q u o d
fi in o rd in ariis iu d ic ib u s h o c lo c u m h ab e t, q u a n to
2
fo rtiu s in h o c n o ftro ,q u i latas h ab enas h ab et.
E x te n d itu r p rim ó v t p ro ce d at etiá f fi p u b lic a tio
ha»c á p arte pecita fit.náfti ea n ó o b fta n te ad fe n te a
tiam n u lla p u b lic a tio n e fecla p ro c e flu m fu e rit, fe n ­
te n tia n u lla n o n erit.ita F eli.d .c.cu m I. Sc A . n u . 1 .d e
re iu d i.q u i eiu fd em o p in io n is re tu lit A re t in c .c a u fam .il i.d e te ftib . q u i eam ra tio n e m co n fid era u ir,
q u ia iu d e x p ro c e d e n d o ad aófú p u b lic a tio n i ln c o m
p a tib ile m , tacite in te r lo q u i v id e tu r n o n eife lo c u m
p u b lic a tio n i.ca p .e x p a rte ,e l 2.de ap p e l.fi e r g o n o a
3 f ap p ellat g r a u a tu s , illa fen ten tia tran fit in iu d ic a tu m . ca p .cu m di!e<fti, in fi.de e le ó iio . n o n e r g o fe n ­
te n tia illa n u lla d ici p oteft. q u a te g lo . c .v lt.in v e rb o
iu d ic ij,d e ha:re. in fi.m ale fen tit. d u m relatam c o n clu fio n e m in te llig it parte tá ce n te , n o n au te m c o n trad icen te. & p er co n fe q u e n s m alé fe n fe r u n t, q u i
eam gloiTam fecu ri lu n t,v t R o ta ,q u a m refet F elin .d.
c.cu m I .& A .n u .i.in fine, qua: p o tiu s ex fty lo ,q u á m
ex iu ris co m m u n is d ifp o iitio n e o b ie ru a t.
E x te n d itu r fe c u n d o ,v t in cafu h o c n o ftro p ro c e 4 dat fo rtiu s + c o n c lu fio iam re lata ,v t n e c a p p e lla tio ­
n i lo c u s fit,q u a m q u a m co m m u n is fen tetia fic in o r
d in ariis iu d iciis appellari p o fle á d e n e g a ta te ftiu m
p u b lic a tio n e ,v t late affirm au it F e lin .d .c.cu m I.& A .
n u .a .d e re iu d ic .& V an tiu s lo c o iam an te c ita to .e a
ra tio n e ad d u c o r,q u ia fe te tu r F eli, p o ft A n c h .c o r.fi.
5 3.o m ilfio n e m p u b lic a tio n is,n o n au ferre d e fe n fio n e m p artis, v t p re b * t cap . v lrim u m de h z r e t . in 6 .
y q u o lo c i in cau fa hatreiis f p u b lic a tio n e m h an c re m o u e t P o n t if e x , q u a m re m o u e re n o n p o fle t,fi d e fe n fio n e m co n tin e re t R u rfu s in q u it A n c h . cre d e n ­
d u m n o n e ft,C u r ia m R o m a n a m ex fty lo n o n o m it­
tere p u b lic a tio n e m , fi d e fe n fio n e m veram c o n rin e ret:cu m e r g o n o r te r h ic iu d e x , p ro c e d e n d i & iu d i­
can d i arb itriu m h a b e a t,r e t t é p o te r itp u b lic a tio n e m
ip e rn e re . H in c in fe rtu r m alé ie n fille B ar. in extra»
u a g . ad re p rim e n , in v e rb o E t fig u ra , n u m e ro 1 6.
Ac
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A r b itr.Iu d ic . L ib e r I.
& P u r p n r .ia l . i .n u m .S 4 . C , ¿ e e d e n .q u ie u m eft íe ca ru s , v t p ariter e u m p ro b a u it S o c in . fe n . c o n filio
io f .n u m .8 . l i b . 4 . & B o lo g .c o n fiL 36 . c o l 3..v e r Lic.
im m o n o n c b fta n te .d o m íc rib it in cau fis íu m m a rié
rraétan dis p u b lic a tio n e m h a n c eile n eceflariaro , n e
p arti d e fe n h o a u feratu r. & B a rto li o p in io n e m veré
re iic iu n t A nch.dicfco co n filio 5 3 .& F e lin .d x a p .c u m
I .& .A .n u m .i.in fine.
D e c la ra tu r p rim ó h s c c c n c lu fio v t lo c u m fib i
6 n o n f v e n d ic e t,q u a n d o n ec ip fi iu d ic i p u b lic a tu s
c ife t p ro c e flu s ,v t fi te ftiu m ex a m in a tio extra P r o ­
u in c ia m c o m m iíla firifle t.& eis n o n d u m v ifis lata
fu ifle r fen ten ria.n a m tu n c a cefían te ra tio n e relata,
fen te n tia n u lla eft, v e l ialtem an n u llan d a ú ta p o ft
A n g .in l.p ro la ta m .C .d e fen.Óc in tc rlo c .F e li.d .c.cu m
I .& A .n u m e r o 3.
.D eclaratu r fe c u n d ó ,v t lo c u m fib i n o n v e n d ic e t
7 relata f c o n c lu fio ,q u a n d o teftes fu ifle n t co ra m aJio iu d ic e ex am in ati & n o n p u b lic a ti.n a m illis fidé
ad h ib e re iu d e x n o fte r n o n d e b er,cu m teítiurn q u a
litarem n o ta m n o n h a b e t:& cu m v e rio r fit illa m a 8 g is recep ta d o & o r u m fen ten tia,j- teftes á iu d ic e re­
c e p to s ,& n o n p u b lic a ro s,in alio iu d ic io fid em n o n
face re .q u ám fan é fen ten tiam p ro b a ru n t B art.l.gefta
n u m .5 - C .d e re iu d . p o ft Ia c o b .d e A r e .& ib i Salic.
fic C y n u s .l.p r o p e r a n d u m in fine. C . de iu d .F e li.in
c a p x u m I .& A .n u .4 .d e re ia d ic .B a r b .c 0 n fi.i5 j. c o l.
j . i n fi.lib .i.A le x a n .l.2 .n u .2 3 .& ib i P u rp u r.n u . 12 0 .
C .d e .e d c n .& có m u n é teftatu r D c c .in cap .cum c a u ­
fa m , iL 1.n um .4 4 d e tefti'b ,& veré h o rú o p in io p ro b a
tu r in d . c . f cu m ca u fam ,il 1 .de teftib .in fin e.in illa
p a re n th e fi, cu m atteftatio n es ip f s fin t c la n fs , v u lt
P o n tife x m ax im u s teftes illo s eife ad m itten d o s q u i
rec ep ti co ra m alio iu d ice fu e ra n t,q u ia atteftatio n es
c la u fx a d h u c e ra n r,e rg o f e c u s , fi iam fu ilfc n t p u I o b lic a ts .q u a r e falla eft -j- A b b .& D e cij e o lo c i có fid e
ra tio ,d u m iu n t o p in a ti,ib i atteftatio n es fu ifle n u l­
la s, q u ia n o n c o ra m iu d ice,fed co ra m a r b itr o re c e ­
p ta fu e ru n t:q u o n ia m m a g n a eft d iu in a tio .fic etiam
p ro b a t.l.g e fta .e x tertia 5c v e rio ri le c tu ra ,q u a m ib i
p r o b a r B a r t .& fiD e c iu s in l.2 .n u m .6 i.C .d e e d e n d .
p ro b e t alteram leó h ira m m in u s p r o b a b ile m . N e c
h u ic fe n té r ix a d u e ría n tu r,q u £ a d fc ru n tu r ab A b b .
in c .ca u ía m q u s ,e l i.v b i D c c iu s n u. 4 .d e teftib . &
A b c o d e m D c c io in 1.2.n u .6 .C .d e ed en .d u m c o n tra
riam p r o b a r u n t o p in io n e m ,teftes fc ilic é t co ra m v n o iu d ic e re c e p to s <5c n o n p u b lic a to s ,c o r á a !io p ro
b a re , n o n in q u a m h o rú fu n d am en ta iu re fu ’o fiftú t,
n itu n tu r ea ra tio n e ,q u ia fi p u b lic a tio n o n v itia t fi­
1
Tejles recipi quando pejfint in caufis arbitrariis p0j} di­
2
3
dici tn tejlfi.cata.
T e f ibus didicitis qua ratione ali; recipi prohibeantur.
P u b lica tu atque di dicitis teflificatis etiam in iudiciis
4-
fiim m a rie tractandis reiici.
A ie x a n d confilio S4. numero u d ib ro 4 . ebfcuritas de­
clarata.
5 Principem pojfe recipere tejía didicitis teflificatis.
6 Tefies recipi poffe d id icitis teflificatis cum Princeps re
fe r ib it cum claufula,non objlantibus & c.
Tefies in caufa m atrim oniali recipi poffe,etiam didicitis
teflificatis.
7
t
Testes in caufis beneficiahbus recipi poffe d id icitü ter
ftificatis.
9
Testes de fua artis peritia deponentes, recipi etiam d i­
dicitis teflificatis.
to Statutum Ferraria lib.2.fub rub. Q u a inteliigantur noua
probationes declaratur.
1/
Testibus didicitis alios recipifluore m inor is,& rtdlici.
12
Teftes recipi in ea caufia in qua ceffat tim or fiubornationis.
13
Teftibus d id icitis in iudicio nullo poflunt in nouo iu d i­
cio ali; cecipi,
14
Cautela qua d id icitis teflificatis a liis tefies pofiunt,
recipi.
/j- Tefies didicitis teflificatis pojfe red p i,cu m n ih il produ­
centi potefi imputari.
16
Teftes didicitis teflificatis adjupplendum-injlrumentum
recipi.
/7
Iudicem e x fuo offido p o fe tefies recipere d id icitis te­
jí fic a tis.
9
d em te ftiu m ,n e c fe n te n tia m a n n u ila t,v t ia m an te
d ix im u s,fe q u itu r,v a lid a e fle ,& in a l i o iu d ic io fid é
fecere.Y erum co n fid era n d u m eft, v t co n fid era u it ip
fe m e tD e c .d .c . cau fam q u s ,n u m e r o 4 . ra tio n em
h a n c n o n co n c lu d e re in ca fu n o ftro ,q u ia d u m p u ­
b lic a tio teftiu m n o n facia»non an n u llet fen ten tiam ,
I I illu d n o n alia ra tio n e c o n t in g it , q u a m q u ó d p
fen ten tia validé fine p ro b a tio n ib u s ferri p o t e f t , fed
v b i de fe p ro b a tio n e s c o n lid c r a n t u r , n eceflaria eft
p u b lic a tio ,p er q u á de p u b lic o fides tr ib u itu r ,&r v e ­
n ta s p e r e a m d e te g itu r, q u id q u id fen tiat D e ciu s.
A c c e d it p r s te r c a ,c e lla r e h o c ca iu eam ra tio n e m ,
quam n o ftri co n fid e ra n t,d u m Icn tiu n r,id eo iu d ic e
n o n p u b lic a tis a ttd ra tio n ib u s fen tétíam ferre p o ffe5q u ia fib i c o g n ita & ap erta iu n t,Sc cúm is o p tim é
inftrudtus fit,ferre ita fen ten tiam p o te ft,q u o d n o n
4i
S V M M A R I V M .
Q J V ^ S T I O
T R I G E S I M A Q J A R T A .
D iffu s é E x p lic a tu r q u a n d o d id icitis te ftific a tis re re cip i teftes p o i f u n t.
V a h r o tr ig e fim o q u a r t ó , an iu ­
d ex h ic n o fte r p o ffit f p u b lic a n ­
ae d id icitis te ftiu m te ftim o n iis , alio s teftes recipere.?& re g u la rite r
n ó p o fle o p in o r.q u o n iá ,iá a liis d i­
x im u s,arbitriú iu d ic i c ó c c flu m ,fo ­
lu m ce n feri d atu m q u o ad e a ,q u s a iu re ciu ili có fti
tu ta fu n t,n o n au tem q u s á iu re n atu rali.ied ,n e t c 2 ftes alij + re c ip ia n tu r d id icitis te ftific a tis,e ft s q u i tate n atu rali factú ,n e aliter a lte ri in fid ie tu r.a u th .q u i
fe m cL C .d e p ro b a t.ca p .fta te rn ita tis, de te ftib . H in c
B ar.in ex tra u aga n .ad re p rim e n .in v e rb o E t figu ra .
3 n u .i6 .fe n fit,in + c a u fis íu m m ariís & f o l a faé ti v e rita te in íp e é la d iffin ie n d is,n o n efle re cip ie n d o s refles
did icitis te ftific a tis .ita e g o B a rtolu m in te liig o , illa
n e g a tiu a n o n c ir c ú d u fta ,ab u n d are e n im v e re cred o
q u o n ia m r a t i o a B a rto lo p e rp e n fa ita c o n u c n it c u m
ca u fa fu m m a rié ,q u ám cu m o rd in arie trad la tu r.q u o
4 fir,vt f A lex co n fi.8 4 .n u . 1 2 .1ib .4 .lu b o b fcu re ad m o
d u m lo q u e n s B artoli forré v e rb a n o n in te llig c n s ,
m ale re ip o n d e ritd n ca u lis h is iu m m ariis d id icitis
teftificatis teftes re c ip i p o fle .& m eam h a n c in te rp re
ta tio n e m p ro b a fle v id e tu r Z a b a re lla in c le m .fs p e .
§ .& q u ia q . 12 .de v e r b ,h g n - id e m c rg o d ic e n d u m eft
5
in h o c iu d ic e n o ftro q u o d in o rd in ariis.
D e cla ra tu r p rim ó n o n p r o c e d e r e ,- q u a n d o h ic
iu d e x 2. P rin cip e & fu p e rio re co n fe c u tu s elTet lib e ­
ru m arb itriu m .n am tu n c d id ic itis , teftificatis p arte
c o n tin g itin a ltero iu d ic e ,c r te r a ,q u s de iu c ce flo re
in fta n ie p o te rit teftes recip ereiq u o n iam id em rur.c
c>ufaem iu d icis á D o é to rih u s p r s c ita tis lo cis ad fer-
h ic iu d e x p o te ft,q u o d P rin ceps, at P rin ce p s p o te ft
ri folent, feien s praetereo.
teftes red p er^ ,d id icitis teftificatis, q u e m a d m o d u m
M e n o c n .to m .j.
C
5
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
4 -i
Iacob. M enoch.
n io p r o b a tis p ro d u c e re rid e m ce n fu it B a r d n 1. p sx
h a n c .n u m e .j.C - d e terap o.ap pcliatio T iu m .
15
D e cla ra tu r íe x tó ,v t n o n p ro ce d at -f q u a n d o n i­
h il e ft q u o d p ro d u cé ri im p u rari p offic.v clu ri,fi pro
ba u i a rticu lu m m e u m p er d u o s teftes,& tu c o tu v z J
ferib it S o c i.fe n .in c .fra te rn ita tis,co lu m . an tep en u \.
v e rfi.q u a d ra g e iim u s lextu s caiu s. de te ftib . co n fe rt
' etiam q u ia ii P rin c e p s refe rib it f c u n i clau iu la,n o n
o b ila n te id em o p e ra tu r.S o c . d. c. fra tern itatis, co i.
3 5 .v e rfic .V ig e fim u s fe c u n d u s .& S o c in .tra ct.fa l.reg
riu m articu lu m d ed u xifti ad re p ro b a n d u m m e o s te (
4 0 3 .filien .3 2 .
D eclara tu r fe c u n d o ,v t n o n p ro c e d a t cu m n atu ra 1-
fte s, & d u o b u s te tib u s p r o b a f t h f id a p u b lic a tio n e
in te rm in o rep u lfiatorio, v e l in c a u la ap p eliatio n is
p o te ro facere e u n d em articu lu m & alio s teftes p ro
d u c e r e ad co n rfirm a n d u m fidxm m e o ru m te ftiu m ,
q u ia n on p o te ft m ih i im p u tari,e x q u o co n fid e b a m ,
p ilu s c a u fs c o c e d ir,v t d id iritis teftifiearis teftes alij
7 re d p ia n tu r.e x e m p lu m eft in cau ia m atrim o n ia li. [
ita S o c in .fe n .il d .c .fr a te r n it a r is .c o lu m .ji.v e r ii.v io e fim u s n o n u s ,& S o cin .tra £ t.fa llen .reg .4 0 3 .fille n .
1 t .& 3- .F c lin .c a p .la to r .c o lü m .2 .v e f.S e cu n d a d e c la
ra tio de re iu d .M a rfil.f1n g .12 8 .T e ftes.q u i ta m e n ad
m o n e t,p ro d u c e n te m iurare d eb e re ,n o n fu b o rn a ife
m e i i p ro b a fie p e r d u o s illo s teftcs.ita d e claro A ffli
¿tu m d .d ecifi. 2. i 5.n u . 4.in f i.& n u .5 .p o ft In n o .in c.
cu m cla m o r,d e te ftib .S o c .tra d . filíe n .reg. 40 ?.filié .
teftes.ea d em ra tio n e d ic e n d u m erit in cau fis b e n e - /
3 0 .& A b b .c .fr a te r n it a t is .n u m c .t5 .& ib i S o c i.c o i.
8 ficialib u s,n am & in his f re cip iu n tu r teftes d id ic i-N
ris ip fis tefnficatis-.ica late S ó c .d .c .fra tc rn ita tis, c o l. j
25 v e rfi.S e cu n d o lim itatu r. & claré id e m d ecidit.
C a p ic iu s decifiri 2. A liu d ex e m p lu m p o te ft adferri,
q u a n d o iu d e x n o n e x a m in a u it teftes fu p er in te r ro ­
g a to riis a p a r te d an s ita B a r.a u th .q u i fe m e l.n u .5 0 .
C .d e p r o b .& S o c.d .c.ffate rn itatis.co lu m n a 34 .v e r-
a n re p en .v e rfic.q u a d ra g efim u s p rim u s, v tro q u e c •
n im cafu co n fid c ra tu r m ax im e p e ricu lu m an im ará,
q n o d b u ic fu fp ic io n i fu b o rn a tio n is p rx p o n d e ra t.
c> A liu d ex em p lu m e ft,cu m m e d ici f c h ir u r g i atte ftatio reciD itu rfu p e r v u ln ere,a n p erm a n iu ra fit ci­
catrix in facie vu ln e ratiú ta M a rfil. fin g ,6 6 .P u b lica 10 t is .& h is c a ib u á -M eclaratuf ftstu tú F e rra rix Iib.2.
f u b r u b .Q u ? in te llig á tu r n o u ^ p ro b a tio n e s .in fine,
16
g e n t a liq u o iu p p le m e n ro ,& aliq u a p ro b ario n e m lc
p u b licaris ac d id icitis aliis te ftim o n iis p ro d u c i te­
ftes p o flu n n ita B u tr.S r A b b .in ca p .fe n e s.d e teftib.
A ffii¡ftu s .d .d e c if.2 i6 .n u m e .5 .& d c c if.1 7 2 .in fi. &
d e c ifi.3 3 .n u m e r.4 .& C ra u e .c o n fi.6 5 .n u m e .3 .S o c in ,
d a reiic it p ro b a tio n e s an tiq u a s d id icitis teftifiearis.
D e cla ra tu r te r tio ,v t n o n p ro c ed a t fau ore fp eciali aliq u a fu m p erfon a ru m q u x m ed ian te in in te g ru m
re ftitu tio n e a d m ittu n tu r ad p ro d u c e n d o s teftes iá
t r a d fille n .re g .4 0 3 fille n .4 7 .
D e cla ra tu r o d a iv o ,& n u n c v ltim o ,n o n p ro c e d e 1 7 re q u a n d o ip fe iu d e x t cx iu o o fficio ve lle t alio s te
ftes in te r r o g a r e , p o te ft en im etiá publicaris & d id i
citis te ftim o n iisu ta o m n es in c.cu m clam o r, ex illo
tex .d e te fti.S o c .d .c .ffa te rn ita tis.c o lu m . 3 6 .v e rfi.tri-
1 1 d id icitis teftificatis.vt in m in o r e ,f in m u liere & e c
c le fia fc r ib itS o c .tr a d ,fa lle n .d . r e g .4 0 3. fallen . 2 7 .
A fflid u s d e c if.2 iii.n iim e .2 .p o ftI n n o .in c. a u d itis ,
d e reftitn .in in te g .B u t
Im o la m d .c. fra tern itatis,
v b i S o c .íé n .c o l. 3 5. v e rficu lo . D e c im u fo d a u u s .q u i
fu b iicit in d u o b u s ca fib u s feq u en tib u s id em efle in
m aio ri re ftitu to ex cla u fula,fi q u a m ih i iu fta ca u la ,
& c .id e u T 3icIm u sh n r u itic o ,q u i ad m ittitu r ad p r o ­
d u cen d u m n o u o s teftes d id icitis teftih ca tisritaS o c.
d .c a .fra tern ita ris.c o lu m .p en .verfi.q u in q u a g e fim u s
ie c u n d u s .& d .r e g .4.o 3.fallen.27.ÍÍC declaratur rela­
tu m ftatu tu m F e rra rix ,v t eriam d eclara tu r ex h is ,
q u x in fra fu b iicie m u s.
D e cla ra tu r q u a rto ,v t n o n p ro ced a t q u a n d o talis efc p r o b a r io ,f in q u a p ro b a b ilite r ac vere céílat
tim o r ille liif>ornarionis:v t.c u m per f i d i eu I3 en tia
p ro B a tí^ d e d ú c itu n itá A fflid u s d.d ecifi. 21 i . n u . 3.
q u i ita in C u r ia N e a p o lita n a feruari te ftatu r.S o c.d .
cá p .fra tern itaris c o l. 3 >. v e rfíc u . t r ig e fim o o d a u o .
M a rfil.in r u b r .C .d e p ro b a tio h ib u s n u m e .1 7 5 .S 0 c in .tr a d .fille n .d .r e g .4 0 3 fallen . 19 .
13
D ecla ra tu r q u in to ,v t n o n p ro ce d a t ra tio n e •[• n o
ui iu d ie ij,v t q u ia iu d ic iu m ia m - c x p tu m ,in q u o t e ­
ftes iam fu e ru n t exam in ari & d id ic itfifu it d eclara­
tu m n u llu m ,& n o u u m iu d ic iu m in c h o a tu m , nam
fi.S e cu n d u S cafius.
D e cla ra tu r fe p tim o n o n p roce d e re qu á d o f p ro
d u c i'u r in ftru m e n ru m ,v e l alia fc rip tu ra ,q u x in d i­
g e iim u s te r r iu s .& S o c in .t r a d .fillc n .t e g .4 0 3.filie n .
4 4 .e ft ra tio ,q u ia in iu d ice c e ffit o m n is fu b o rn a tio
n is fu fp icio .d e his fa t is ,e x te r x d eclaration es ex S o e i.& F eli.dc aliis relatis h ab eri p o liu n t.
S T M M A R
¡1
1 F M.
Concludere in caufi quidfit,
2 Conclufionem in caufa, idem operari,quodfententia.
.
q Compromijfum peti non poffe (hila conclufione in caufa.
4 Conclufionem tn caufa tribas modis f e r i .
if Confilio fapientis petito in caufa conclufum dici.
6 Conclufum d i c i , cum prefixas terminas a lege,vela iu­
dice lapfits eft,
7
Citationem a d audiendum fententiam, conclufionem in
caufa inducere.
g
Concludi etiam tn caufa in firo ecclcfiafiico.
q
Concludi etiam in caufa ceram A rbitris.
10
//
in e o reftes alij p ro d u c i p o líu n r:ita S o c i.d .c.fra te rn i
12
ta r is ,c o lu m .3 f.v e rfi.d e cim u s le p tim u s .a tq u e ita in
/j
te liig o A fH id u m d .d e c ifi21 ¿ú n u m .i.v crfi.ite m fu it,
q u i fu b o ic u re lo q u itu r,n o n d e cla ra n d o , q u x n o u a
14
34 illa in itan tia d ic a tu r.H in c c o llig i p o te ft n o ta b ilis f
c a u te 'a ,v t is q u i v id et,fc non p fobalfic in te n tio n e m
//
lu a m ,cu rer,fi fieri p o te ft,v t p o tiu s d ecla ren tu r a d a
n o la,quám eum ius n o n fo u e re .q u o n ia m a d is n ui
¡6
2» a e c ia ra n s ,n 5 im p e d ie tuitr r.o
nou
teftec
uo
o ss te
fte s p ro d u c e ­
r e ,q u i ta m en im p e d ir e tu r in in ftan tia ap p cllatio/7
n ú .v t ferib it S o c in .in d .c .ffa te rn ita tis.a n ic . 10. v b i
fep tem relatis o p in io n ib u s tan d em co n c U id it,ia in ­
/S
fla n tia c a u fx a p p ella tio n is n o n licere alio s teftes iu
p e r ca p itu lis in p rim a in ftan tia a liq u o ru m tc llim o
tg
Conclufio non f t in caufa cum iu d ex e x fuo officio pre­
cedió
Conclufio in caufa non fi t in iudiciis fum m ariis.
Conclufio in caufa tn iudicio crtmtnsAi nonfit.
Conclufio in caufa non f i t contra tnfirumenm de nslto
reperta.
Conclufio in caufa diffoluitur cum ea fh fla inflrumcnta
aduerfario tácente producuntur.
Conclufio in caufa reuocatur cum-> iu d ex nouasproba­
tiones adm ittit.
Conclufione fhEla in caufa tefes & tura poffe recipi ad
comprobationem iam produElorum infirumentorum.
Conclufio in caufa reuocatur e x nonorum capitulorum
produflione.
Jnfrum enm de nouo celebratapof conclufionem in cau
f i poffe produci,
Conclufione m caufi non obfare refitutio tti tn integrd.
2i
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Conclu-
D e A rb itr.Iu d ic. L ib. I.
¡y
20
21
22
2¡
2+
Cexclujíonem-> t7u caufa non., obftare reftitutio n i in_.
integrutn->.
Conclvfione in cau f i non obfiante in inflantia appeltiontstata Ó 1teftesproduci pofe .
Concluftonem in caufi non impedire probationes,qua in
folo iure ver fantur.
Concluflonem in caufi non impedire probationes cum _>
magna fub eft ¿quitas.
Conclufionemj in caufa non im pedire iudicis interro~
gationem .
Iudicis interrogatio quando admittatur.
Peftrionesproduci anpojflnt poft eonclufionem in cauft.
Q J A S T I O
T R I G E S I M A (V V I N T A .
F u íiílim é d eclaratu r q u a n d o c o n c lu fio in caufa v lteriores p ro b a tio n e s im p e d ia t,& q u a n d o illis n 5
a d u e rie tu r.
r I S
, J V a e R o tr ie e fim o q u in tó ,a n co ra m h o c iu
*5® -- -1
I ; d ic e c o n c lu d a tu r in c a u fa x ft en im f c o n
elu d ere in ca u fa.fin em im p o n e re p r o b a ­
tio n ib u s ,& q u á m p rim u m ad fen ten tiam d eu en ire:
n a m fa d a co n c lu iio n e d ic itu r liq u e re iu d ic i de cau
fa ,q u em a d m o d u m a n n o ta u it g lo .& ib i D o d . in ca
p iru lo fig n ifica u cru n tjin v e r b o liq u e r e .d e te ftib u s .
F elin u s in c a p itu lo cu m d ile& u s. n u m e ro p rim o
r de fide in ftru m e n .q u i fe rip tu m r e l iq u it ,f c o n c lu fio n e m in caufa q u o ad e fle d u m ex clu d e n d i p ro
b a tio n es e a n d em v im in h o c h ab ere , q u a m h a b e t
! ie n te n tia .q u o d fta tim d e cla ra b im u s, im m o n ec f
c o m p ro m iflu m ex ftatu ti fo rm a peri tu n c p o te ft,
v t re fp o n d it B a l.c o n fi.3 5 8 .S u p er e o . c o lu m n a vlt.
lib . j.& r co n fil. t 5 f .P o ft;c o n d u fu m .lib .4 .fo le r en im
- f c o n c lu fio h s c in ca u la altero ex trib u s m o d is fieli.P rim b jC u m litig a n te s o m n ib u s p ro b a tio n ib u s re
n u n tia n t,ita F e li.d icfo ca p itu lo cu m d ile d u s .n u m c
r o 2 7.id q u o d c o n tin g it aliq u a n d o ex p reile ,a liq u a n
d o ta cite :e x p re ife ,c u m p e titu r íen tétia m ferri,q u ia
n o n in te n d u n t q u id am p liu s in caufa p ro d u cere,
ta cite cum a ft u m fa c iu n t,q u o d e m o n ftra tu r , n o n
efle am p liu s lo c u m p r o d u d io n i p r o b a t io n u m , v t
•f cu m p e tu n t ca u fam co n filio fap ien tis c o m m itti,
ira F e li.d id o ca p itu lo cum d fle d u s .n u m c r o j o . I a f
rc p e t.l.a d m o n e n d i.n u m e ro 6 6 .N a tta co n filio 25 1.
in fi.lib .i.e a ra tio n e ,q u ia co ra m c o n iu lto re n ih il in
f a d o am p lius d ed u ci p o t e ft,v t ferib it Bar.in le g e
i . C .d e r e 'a .C a r d .c o n li.2 5 .& late Iaf.in l.in p e c u ­
n iariis n u m e ro 5 7 .d e fe r iis .& B a Id .c o n fi.5 0 9 .Q jrg
ritu r.c o lu m . 1 .v c r fi.m o d b v e n io .lib . i.S c a la P atauin u s lib.3-d c co n fi.fap ien tis c o i.2.
S ecu n d o fit c o n c lu fio in caufa le g is d ifp o fitio n e ,
Yt cú ius co e v e l m u n ic ip a le ,t.c e r tu p r s fig ir term i
n u m ca u fsrita BaLin Lfi a c cu la to rib u s in fi.C .d c ac
c u f & alios cita t F eli.d .c.cum d ile d u s . n u m e ro 28.
B al.confi. 6 7. Q u ia ex f a d o ,in fi.lib. i.T e r r io fir c o n
clu fio in c a u fa , cum iu d ex e x p re fle praefigit u r m i
n ura ad p ro b a n d u m ,& c o elaplo declarat elle in cau
fa co n c lu fu m : ita g lo . in clem . fiepe,in v e r b o c o n clu fio n e.d e v e rb .fig .q u a m p ro b a t F eli.d.c.cum d ile
d u s .D u m .2 9 .v c! fi p a n e s ciret + ad aud iend am fen
tc n tia m .R o m .d .c o n fi. 1 7 6 q u em eft fecutus R u i­
nus co n f.6 .in fi.lib .4 .& h a c via in u i;o altero ex liti
gan tibu s in caufa c o n c jp d it u r : quin c o g i is p o te ft,
vt in ca u fa c o n c lu d a r.G u id o P a p x q.587. Q uaefitú.
L l.L a d m o n e n d i.i.le c .n u . 5 2 .tf.d eiu reiu ran .
R e u e rta m u rn u n c in viam é q u a iu fta ra tio n e a% u a n tu lu m d ig re ffi fu m u s. R e g u la r ite r in o m n i­
bus caufisjin ca u la c o n c lu d e n d a m eft,vt h ribus ali
quan do finis im p o n a tu r:v t p rob ae
d.c.cum d iiech is
43
8 v b i late F elim u . i.im m o in fo ro f ec cle fia ftico , c o n c lu fio n e m in ca u ia elfe d e iu d icij iu b fta n ria ,p ro b a
u it g l o i n d .c le .fe p e d n v e rb o c o n d u fio n e .d e v e r b
fig n .& p lu res retu licF e li.d .c.cu m d ile d u s .n u .3 3, &
S e b a ilia n u s V ariu s trach n u llira tu m in ritu .D e n u l­
litate fen t.ex d efectu p ro c e flu s .n u .4 5 . q u i in te llig it
ve ru m , n ifi alirer fefe h abeat re g io n is có íu e tu d o .Íd
quod..non m o d o in iu d icib u s o rd in ariis iu r f d i d i o - .
n e m h a b e n tib u s ,lo c u m fib i ven d ica r,v eru m etiam
> in fo lis f a rb itris,q u i n o tio n e m ta n tu m o b tin e n trita R o m .in L i.n u .S .p o f t gl.ibi.tF.de a r b .& F eí.d c.c u
d ile d u s .n u . 1 1 .d e fide in ftr.h ac e r g o c o n c lu fio n c in
cau fa f a d a n ih il am p liu s d e d u c i, p ro b a riq u e p o ­
teft,cu m fitte rm in u s o m n iu m p ro b a tio n u m e x c lu
fiu u s ,v t fu p rá d ix im u s,Sc n o tau ir N a tta e o fi. 25 irin "
fi.lib .2.V erum ab h ac ipfa re gu la m u lti e x cip iu n tu r
ca fn s,v t is praeie rtim ,q u á d o iu d ex p ro c e d it in ce tris
t o ca fib u s f ex fu o o ffic io ,tu n c in caufa n o n c o n d u d i
t u r .B a ld .l.i.in fi.C .fe n .re lc in .n o n p o flc.la te F eli.d .
c - c u m d ile c lu s m u .1 3 .d e fide in ftr. v b i m u lto s in
h an c fen ten tiam retu lir.cu m e r g o iu d ex ifte in ca­
fib u s in q u ib u s p ro c e d e n d i arb itriu m h a b e t,e x o f ­
fic io p o ffit p ro c e d e re ,fe q u itu r,co ra m e o in ca u fam
n o n c o n d u d i,v t in h is te r m in ó .fic v ifi fu n t affirm a
re Paris de P u te o in tr a d .fy n d ic a tu s .in tit.D e arb i
trariis e o ru m .n u .1 5 . fed m eliu s haec ip fa fen ten tia
1 1 ex e o co n firm a tu r,q u o d in f caufis fu m m a riis n o
c o n c lu d itu r in ca u fam .fic p o ft R o m .c o n fi, 1 7 5 . af­
firm a u it F e li.d .c .c u m d iie d u s ,n u .i9 .& id e m A le x .
c o n fi.8 4 .c o l.v lt.lib .4 .S o c .fe n .c o n fi.i9 o .in fi.lib r.2 .
B e llo n .c o n fi.5 9 .n u .( í.& c o n fi.6 3 .n u . 1 1 . & V a n tiu s
d .tra d .n u llita tu m tit. de n u llitate fen t.ex d e f e d u
p ro c c fr u s.n u .4 5 .C u m e rg o co ra ra h o c iu d ic e cau fa
fu m m a rie tr a d e tu r ,v t faepius d ix im u s, fe q u itu r,n o
c o n d u d i in caufa.
Haec fo rtiu s p ro c e d u n t in cafibu s illis,in q u ib u s
regu la rite r ex iu ris c o m m u n is d ifp o fitio n e n o n c o 1 1 elu d itu r in ca u fa ,vt e ft,P rim ó in f cau fa c rim in a li,
ita Bart.in L D iu i firatrcs.fF.de p c e n .& l. i .§ . f i q u is v i
rim o ,d e q u x ft.la té F e lin .d .c x u m d ile d u s .n u .i/ .d e
fide in ftr.S o c .fe n .c o n fi. 54. co lu m n a vlt.lib.3. C a p id u s decif.8 i.n u .4 .5 .M a r fil.c o n fi.i6 .n u .3 2 .I a f.i.a d m o n e n d ijin re p e .n u .5 6 .d e iu r e iu r .S c c u n d ó n o n c o
13 elu d itu r f in cau fa q u a n d o in ftru m e n ta fin e c u lp a
Sc m alitia Funt rep erta de n o u o ,ita f e li.d ,c.cu m d i ­
le d u s .n u . i6 .p o ft o m n e s in i. ad m o n e d i,d e iu re iu r.
v b i B art.n u .p .carere e n im o m n i n e g lig e n tia d e b e t,
n ifi effient in ftru m e n ta ac iu ra alicu iu s p u p illi v e l
E c c le fix ,q u o ru m ad m in iftrato rcs fu a n e g lig e n tia
eis n o ce re n o n d e b é f.v t in fp ecie a n n o ta u it R o m a ,
in d .l.a d m o n e n d i,& F e li.d .c.cu m d ile c h is.n u m .il> ,
v c r fi.Q u in to lim itat.
T eF tió n o n c o n c lu d itu r q u a n d o p o ft
e o n c lu fio n em ip fam in ftr u m e n ta , parte p rx fe n te & n o n
co n tra d ic e n te ,p rc d u cu n tu rm a m h o c c a fu d id tu r fa
d a r e u o c a tio p rio ris co n c lu fio n is . it a F d , d .c .c u m
d ile d u s .n u 4 7 .v c r .q u a r tó lim itat,p o ft A b b .& C a ft.
15 q u o s d ra u it. fic cu m f iu d ex recip it p ro b a tio n e s
p o ft eam co n clu fio n em jq u am cffie ra d a m n o n ig n o
ra t,v t eo lo c i p o ft R o ta m fc n b it F e li.& e g re g ie A f flid u s d ecil. 1 1 5.qui claré refert in facro illo C o n fih o ex au rn oritare Rotae d e d fu m fu iflé ,p o fle re c ip i
14
16 7 teftes Sc iu ra ad co m p ro b a tio n e m in ftru m e n to 17 F u r n ia m p r o d u d o r u m .q u o r .i á e x r e c e p tio n e 7 c a ­
p i tu l o r u m & p r o b a t i o n u m c o n c lu f io in c a u fa r e u o
c a r i d ic itu r .G r a r n m .c u n f i.j 3 .n u . 5 .ii b .: .q u o d n o n
ita a b lo lu te v e r u m o p i n o r , v t in frá f u b ii a a m .
18
Q u a r to n ó refra gatu r 7 c o n d u fio in cau fa cu m
producitur
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
44
Iacob'.M enoch.
p r o d u c itu r in ftru m éru m d c n o u o ce le b ra tu m , q u o
partes a lite n o n e x p e & a ta fen ten tia reced ere %o ut.
it a F e lid .c .c u m d ile & u s.n u m e .iS .v e rfic. S ex to h m i
p o litio n e s, poffic d e d u ci e o te rm in o a ffig n a to , q u o ­
n ia m o m n e s p ro b a tio n e s e x clu d u n tu r.q u a re in fero
d e cla ra tio n e m h a n c n o n effe v e ra m ,cú c o n c lu fio ¿a
ta t.p o ft R o m .c o n L i 7 5 - & 1*
q u^ r . d c :o
p e .n o .n n n .v e l fi p rod u catu r in ftr u m e n tu m ^ q m d u
q u o c o n fia t rem aliter fe h a b e re q u a m cred eb a tu r.
ita B a rtc o n fi.3 o 9.Q u 2 r it u r ,c o lu m , i.v e r .io m o , d i­
cau fa n il aliu d fit q u a m lapfu s te m p o ris ad p ro b a n d u m .v t ip fe effesftus o ftc n d it.& v e re b a n c d eclara­
tio n e m r e iic it G e m in c . i . c o l.p e n .d e c o f e f in 6.Feli.d .c.cu m d ile ó tu s.n m 4.d e fid ein ftr.iro_ m oipfem et
A n g e L in Lfed & fi re ftitu a tu r.§ . 1 .ffide iu d ic . n e g a t
p o litio n e s p o fle d e d u ci p o ft c ó c lu fio n em in ca u la ,
n ifi e x m a g n a s q u it a t e ita v ifu m fu e rit i u d ic i. ¿c
c o q u o d J ib -.i.q u e m fec u tu s eft S c a la P a ta u m u s lib .
J?
3 .de c o n fi.ia p ien .c .2 .
Q u in t o c o n c lu fio in caufa n o n o b fta t f q u o m i­
nus p o ffit reftirui in in te g r u m , v t a n n o ta u it S p e c.
A n g .e ft fecu tu s C u r.fe n .in L v lt.fi. q u o d o b ie ru a ri.
n u .4 9 .C .d e iu re iu ra n .p ro p te r ca lu m .d a n .iih s a d d o
in tir.D e fide in ftr .f .n u n c v id e n d u m , in p r in .& F eli.d .c .cu m d ile c lu s .n u .2 3 .v e r.D u o d e c im o lim itat,
B a l.in Lin co n tra6 H b u s.fiillo a u te m .C .d e n o n n u m .
p e c.q u a m d o ctrin am veram in te llig it G e m i.in ca u ­
q u i fu b d it p o ft C a rd .c o n fi2 3 .id e m in m aio re , q u i
iu fta m cauiam re ftitu tio n is h a b e t.Ia f.l.a d m o n e n d i.
fis p le n ariis,fe cu s in fu m m a riis,& re c te ,q u ia in cis
n o n c o n c lu d itu r in ca u fa,vt fu p ra d ixim u s, f A tq u e
i .lc1ft.nu.49.de iu re iu r.
10
S e x to n o n o b fta t c o n c lu fio in f cauia q u o m in u s
in caufa ap p ella tio n is p ro d u c i ea o m n in o p o ffin t,
q u s in ca u fa p rin cip ali p ro d u c i non p o t u e r u n t , ex
l.p e r h a n c .C .d e tem p .a p p el.ita p o ft Io a n .A n d .B u tr.
A b b . & C a r d .íc r ip fitF e lin .d .c a . cu m diletftus.num .
a 3. v er. T e r tio d e c im o lim itat, q u s fan e d eclaratio
e ft m u ltis m o d is d eclara n d a,iu xta late trad ita á F e l i j n c.cü m Io a n .n u .17.d e fid e in ftru .v b i q u a tu o r am
p lia tio n es & t r e s d eclarationes retu lit ad d .i.per hác.
& h u iu s d eclaratio n is ra tio v id etu r,q u ia per ap p ella
tio n e m c o n c lu fio in cau íá to llitu r ,v t p o ft alio s c é 11
1 8.de p ro b a t.& M y fin g e r. fin gu lariu o b fe ru a .ce n t.
i.o b f e r .3 4 .in f i.3
S V M M A R I V M .
1
Contumaciam a iudicio repellere contumacem ipfum no
refellis expenfis.
2 Contumacem coram A rbitro audiri.
3
4
Iudicem e x squitate contumacem audire.
R a ti0 qus.f i t qued contumax non refellis expenfis reiictatur.
fu it A n r.C a p i.d e c i.2 8 .n u . 3.
S e p tim o có c lu fio in c a u fa n o n e ff ic it ,f q u in p ro ­
b a tio n e s in iure có fiften tes p o ffin t p rod u ci:ita C a r .
c o n filio .7 4 .R o m .c o n f 1 7 5 .co i. j.B a l.c.v lt. co l.v lt.d e
f
Contum ax quando adm ittitur,an contra proceffum oppo
nere pofiit.
6
Contumaci faciendam ejfe añorum copiam,refellis ta ­
m en expenfis.
iro b .q u o s refert F eli.d .c.cú d ilectu s, n u . i 3.v e r. vlt.
im i.q u i n u m .2 < i.d iftin gu it,& alio s aliter fentientes
re fe rt,v t fen fit e x G u i.P a p .c o n fi. 4 . n u m . 6.in fi.Iafi
7
Contumacem refellis expenfis adm ifum ,eo infla tu cau
fa ,in quo reperitur adm itti.
8
Contucem a d opponendum,non a dm itti termino oppo­
nendi elapjo.
g
Contumacen non ejfe melioris conditionis ,p r s fin t i &
obedienti.
Í
d .L ad m on en d i. i.le c .e n im j 2 .& i.n u m . <>4.
2% O c ta u o n o n refra g atu r co n c lu .in ca u fa f cu m iu ­
d ex ex m a g n a s q u it a t e lo c u m efle iu riu m p ro d u ­
c tio n i cre d it,v t ferib it C a rd i.in c . ad c ó fu lta tio n cm ,
d e a p p e l. 5e B a rb .c o n f.p .c o L f.p ro p e m e d iu m lib . 2.
G u id .P a p .q .2 o i.A lb .c o n f9 .e n im 32.3 3 .& có ferú t,
q u s ferib it F e l.in c .c u m d ile ftu s .n u m . 20.de fide in
ftr u .& fi ip fe d iilentiat. S ic eten im v id e m u s n o u o s
teftes re c ip i fácta a lio ru m p u b lic a tio n e ,cu m m a g ­
n a lu a d et z q u ir a s .S o c tra6 t.fall.reg.4 0 3 .fall.33.
2.5
N o n o n o n re p u g n a t c o n c lu fio f i n caufa q u o ­
m in u s a iu d ice in te r ro g a tio fieri p o ffit ad Colam iá
e x o r t s d u b ita tio u is d eclaratio n em úta F e l. in cap.
cu m Io a n n e s .n u m e ro .11 .d e fide in ftru m en . I a f in
re p e t.l.a d m o n c n d i.n u .6 1.& ib i C u r.fe n .n u .6 9 .v crf.
T e r t io fa llit,d c iu re iu ra n .M a rfi.fin g .j 5 j.D o c t r in a .
R ip a in cap . r .n u . 21 .d e iu d .B cllo .c o n fi. 39.n u m . 6.
N e u iz a .c o n fi.3 .n u m .2 7 .R a tio eft,q u ia d eclaratio n i
h il n o u i ad fert.l.h ered es palam . §.fed fi n o tam .d e te
fta .v t cu m a m b ig u a , & m u ltip liciter in tc llig ib ilia
fu n t in terp retan d a , v t d o c e t D eciu s in l.e d ita ,n u m .
4 9 .C .d e e d e n .& in Lin a m b ig u o .n u .4 .d e re g .iu r.la te T ir a q .in l.fi v n q u a m ,in v e r b o L i b e n is .n u m .1 5 .
2 4 C .d e re a o c .d o n .a h o q u i fi iu d icis f in terro g a tio c x
fu o o ffic io n o n ten d eret ad d u b ii d eclaratione icd
ad fun d an d am in te n tio n e m alterius litig a n tiu m ,fie
n m in im é poffiet,vt m u lti fcripferun t relati á R ip a .
a - c .r . n u .x i .& late a trin g a m lib .2 .
25
ita in te llig e n d i fu n t F elin . in cap . lic e t caufa. n u m e.
n s s t a í í s í r * " f"
D e a m o ,c o n c lu fio in caufa obeffie n o n f v id e tu r
Ang.oifí affiguras f c ™ , craimisad dcduc„ » ji
q o a lc o n q u c p ro b a n o n e s.e g o Tarius ¡m e llig o n ac
10 D ecii confideratio in cap.f i duobus.num. 10. de appella,
fubuerfii.
n
N o u a autboris confideratio quomodo contum ax f i t v e l
non f i t deterioris conditionis non contumacis.
Q ^ V ^ S T IO
TR IG E SIM A SE X T A .
D e c o n tu m a c ia ,q u s a iu d ic io r e p e llit: & p lu ra ib i­
d em de h is ,n o n in d ig n a n o tatu relata.
V ae r o
trig e fim o íe x tó ,a n f iu d e x ifte p o ffit o b fo la m c o n tu m a cia m c o n m m a c e m á iu d ic io rep ellereriu ris eft re g u la ,c o n tu m a ce m au d ie n d u m n o n e fle ,
n o n refeétis e x p e n fis.L fan cim u s.vb i o m n e s . C . d e
iud.lat.- M a rii.l.d e v n o q u o q u e , n u m e ro 2 30. de re
iu d .q u i fané re gu la lo c u m etiam fib i v e n d ica t in
co n tu m a ce m in o r e ,v t an n o ta u it B a r.in Lfi finita. § .
fi fo rte,d e d am .in fe.M arfi,d .l.d c v n o q u o q u e ,n u .2 3 5 .
d e re iu d i.q u i n u . 23 8.p o ft I a f & e s t e r o s in d, Lfan­
cim u s ,in te llig it p ro ce d e re ta m in re o c o n tu m a c e ,
q u a m in a d to re .a lis iu n t q u a m p lu res e x te n fio n e s ,
q u a s lo n g a ferie e n u m e ra t la f.d .L fa n c im u s.R e g u la
1 tam en ipfa f lo c ú n o n h a b e t in a rb itro & arb itrato re ,v r p o ft R0m .L1.ffi.de a r b .d o c u it M arfi.d .l. d c v n o
q u o q u c .n u 2 34 .id e m e rg o h o c cafu d icen d u m v id e tu r.fe d h o c fu n d a m e n tu m n o n v id e tu r fatis f o lid u m ex h is ,q u s alias d ixim u s : fo rtiu s v r g e t q u o d
d o c u it BaLin c .c o n fu lu ite o lu m .i.v e r .ic d d .D v n . d e
o ffi.d e le g .q u e m e ft Iecu tu s M arfil.in le g .q u s ftio n is
3 m o d u m ,n u .6 4 .in fi.de q u s f t . f iu d ic e m e x s q u it a ­
te fu o a rb itrio p o fle c o n tu m a ce m in d ie fe q u e n ti audire. & alia p lu ra re tu li in fra q .6 3. v e ru m p er­
pende-
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
45
D e A rb itr.Iu d ic . L ib e r i.
p end e J io c n o n effe íp se ia le in c a ía n o ftro ,fed re g u
lare in o m n ib u s. A c c é s i t p r z te r e a h a n c n o n effe
n o ftra m d ifp u ta rio n em , an ad m ittere p o ffit, fed an
rep eliere v a le a t.E g o in ea o p in io n e íu m ,h u n c iu d i
cem p o íle rep eliere co n tu m a ce m ab au d ie n tia , ca
en im ra tio n e rep eliere p o te ft,q u ia ,fi o rd in a rio iu ­
dici h o c conceíTum efr,vt iam d ix im u s,q u a n to fo r ­
tius h u ic ,q u i la xio res h ab en as h a b e t-q u o d au tem
4 ad m ittere n o n p o ffit,e a f ra tio n e latis p ro b a tu r,
q u ia veré & p ro p rie con tum aciae d eliciu m co n fid e
ra tu r h o c ca fu n o n p rin cip a lite r o b co n te m p tu m
iu d ic is,fed o b d a m n a & expenlas aduerlarij. q u ó d
p ro b a r d .l.íá n c im u s ,ib i,n ifi o m n ia d am n a reftjtu at
c x h u iu fm o d i v itio aduerfariis eius in flicta . N e c o p in o r aliq u e m fo r e ,q u i h ac de re d u b ite t.q u o fit,v t
n u lla fit h u iu s iu d ic is in h o c a r b itr iu m &c p o te ­
fta s,c u m e i ex r e g u la to a rb itrio r e n lic e a t ius
alteriu s to llere , q u e m a d m o d u m iam ante p ro b a
u i m u s . A cce d it p r x te r e a n ullum in illis a rb itriu m
d a r i,q u x iam iu re claro d iffin ita fu n t,v t iu p ta d ix i.
m u s.S i v e ro c o n tu m a c ia o b caufam co n te m p tu s iu
d icis e o n fid e ra b itu r,& o b q u a m m u leta iu d icis o ffi
c io in d ic it u r ,iu x t a l.i .§ .vlt.flf.fi q u is iu fd .n ó o b té p .
q u o lo c i I a f C u r .iu n io r & e x te r i n o tan t,illa q u id c
re m itti p o te rit,cu m h o c to tu m c o m m o d u m iu d i­
cis fit:n ee enim tu n c iu s p artis laed itu r.A cce d it &
illu d ,q u o d q u e m a d m o d u m in m an u iu d ic is e ft, v t
fu o arb itrio m u léta m h u ic c o n tu m a c i in d ic a t,v t a.
lib ro in fra d ic e fn u s,fic in eius p o te fta te eife m u ld á
re m itte re ,& co n tu m a ce m a u d ire . S ed q u x ftio n is
5 eft,cum f & co n tu m a x h ic ad m ittitu r ad iu d ic iu m ,
an ad m itta tu r ad o p p o n e n d u m co n tra p ro c effu m
iam perfe<5tu m :Ia f.in d .L iu b em u s.n u m ero 1 9 .C .d e
iu d i.p o ft In n .in c a p itu lo p rxterea,d e dila.Sc A n g ó n
l.p e re m p to ria s,co l.v lt.C .fe n t.re fcin d . n o n p oft, diftin g u it:q u o d au t h u ic c o n tu m a c i iam cita to fu it
a ffig n a tu s term in u s ad o p p o n e n d u m , a u t n o n . P ri
m o cafu n o n a d m ittitu r,n o n ra tio n e co n tu m acias,
q u x p er ex p en feru m fo lu tio n e m p u rg a ta e ft,fe d
p ro p te r lapfum te rm in i S e c u n d o vero-Cafu ad m ittititu r,c u m eo ad te m p u s illu d reftitu to fu b fit ad o p ­
p o n e n d u m term in u s.
P rim u m d iftin £ tion is ca p u t veru eft,tiee aliq u a m
p ro b a b ile m d u b ita tio n e m recipitm am & id é h o c
6 cafu fe n fitB a r.in L a .n u .4 .C .d e e d en .d u m fe r ib it ,f
ab fen ti c o n tu m a c i re u e rfo eife fa c ie n d a m co p ia m
a é lo ru m v n a c u m te rm in o ad o p p o n e n d u m , q u o d
in te llig itu r refectis p riu s e x p e n fis .& cu m Bar. c o m
m u n is eft fe n té tia , vt co lo c i reflatu r D c c .n u .3 i.im
m o ib i P u rp u r.n u . 5 ó .fcrip tu m re liq u it, B ar.in h o c
n u llu m h ab ere co n tra d ic e n te m / lo n firm a tu r ex c ó
m u n i illa d o c to ru m o p in .q u a affirm at in c.fi d u o b .
v b i D e c.n u . 1 o .d ix it cre b riu s re c ep ta m ,d e a p p e i.&
re fp o n d it A rct.co n fi. i33 .C la riffim e.in fi. q u e m eft
le c u tu s N e u iz a .c o n fi. i8 .n u . 13. co n tu m a c e m , q u i
7 e x p e n f is t refetftis in iu d ic iu m au d itu r,au d iri in e o
ftatu & gra d u ,in q u o cau fa re p e titu r a n te affignatio n e m te rm in i ad o p p p n e n d u m te rg o o p p o n e n d i
facultas falua a d h u c erit.
S e cu n d u m v e ro ca p u t d iftiu ciio n isj c o n tu m a c é
S j n o n ad m itti ad o p p o n e n d u m e o te rm in o ad o p ­
p o n e n d u m e la p fo ,m a io r e m recipit d u b ita tio n e m ,
nam & fi cu m A n g . 3c I a f .cn tian t alij re lati in d .c. •
fi d u o b u s,d e ap p eL d i A re t.a c N e u iz .q u o s ia m e ita u i, & clarius Purp u r.d J.2..n u m ero { 7 .in fi.attaracn gran d em h a b e t d u b ita tio n e m , cu m c o m m u nis huius fe n te n tix fu n d a m e n tu m n o n fatis iolidtfc
7
Vltfe a tu r.in q u iu n t i f t i , t c o n tu m a x m e lio ris c o n ­
d itio n is effe n o n d e b e t ip fo p rx ie n r e .c -c a m q u i.d e
p r z b .in 6. fea p r x fe n ti p o ft elap fu m o p p o n e n d i
te rm in u m n o n fu c cu ritu r,im m o n ec a c to ru m c o ­
p ia ei fit.d .L z.v b i g L & B a r.n u .4 . D ec. nu. 3 2. e rg o
1 o n e c h u ic c o n tu m a c i fu c cu rrc n d u m eft. f D e c . m
c o c .f i d u o b u s .n u . io .c o n te n d e b a t,c o m m u n i h u ic
o p in .co n tra d ice re ,a tq u e ita rc ip o n d e b a t re la tx ar­
g u m e n ta tio n i,c o n tu m a c e m h o c cafurereC tis exp e
lis m elio ris eife co n d itio n is ip fo p r x ie n t e , q u a n d o
q u id e m ip fi p rx fe n ti im p u tan d u m e ft,q u e d aétorfi
c o p ia m n o n acce p e rit.a c p o ftm e d u m iliis c o n tra dix erit:id q u o d im p u ta ri n o n p o te ftc ó tu m a c i a b < fe n ti,q u i refeétis ex pen fis ad o p p o n e n d u m cu m n o
uo te rm in o re c ip itu r, e x d .l.fa n c im u s .& fe n titB a r.
(in q u it ille )d .l.2 .n u .52 .C .d e e d e n .q u x D e cij re ip o
f i o ,& fi d ilu i p o ffit ex h is q u x ab eo d é D c c .d .i.i.n u .
JA .ver.m ih i v e rio r. C .d e eden. a d d u c u n tu r atta m e n
X1 prasrer e ú ,fic -f e g o a liq u a n d o co n íid e ra b á tA u t ifte
có tu m a x ccep it effie có tu m a x té p o re ,q u o te rm in u s
ad o p p o n e n d ú affign atu s fu it ^ u t p o ft ip fu m te im i
nú iá e la p fu m .P rim o cafu claré conftat,q> fi re fe ttis
ex pen fis rcftitu atu r ad cau fam iu x ta eius te r m in o s
h ic re ftitu i a d h u c in te rm in o o p p o n e n d i,cu la p fu s
is n o n fo e rit efi c o n tu m a x effie c c e p ir.& ita co m u n is
fen ten tia h o c ca fu fin e d u b io p ro c e d it.S e c u n d o eafu n o n re ftitu itu r ad o p p o n e n d u m ,n o n ra tio n e co
tu m a c ix a!ia ve fim ili c a u f a , fe d q u ia e o p r x fe n t c
& n o n o p p o n e n te lapfu s eft te rm in u s ad o p p o n e n
d u m .n e c in h o c cafu co m u n is D o d t. d ifp u ta tio l o ­
q u itu r,c u m n o n de ab fen te co n tu m a ce ,fe d p rx fe ri
te & n o n o p p o n e n te ca fu s h ic fit.
S F M
M
A R
I F
M .
i A rbitrio conceffo in procedendo, conceffum an etiam cen
featur in fententiando.
¿ Baldus in l.q u i procuratorem.verfi.ponequod datur.ff.
de procu.declaratur,
3 Statutum Bononia in crim ina lib u i.fu b ru b r.D e tnquifitionibus &c.declaratur.
4 Statutum Ferraria Ub.2.fub rubr.Q uibus cafibus fu m m ari i procedatur,declaratum.
5 Delegatus in cognofcende,an talis etiá Jit in indicando.
6
Exceptionem prafiriprionis non im pedire fententiam ,
& J i im pediat proceffum.
7 Statutum dans iudici fkcultatem infirm a n d i-fi d e fk Ú o ,
non auferre citationem tempore fententia.
S F n a ros d iu e fo iure cenfiri non potefi.
g Rem vnam e x diuerfis refpcftibtu cenferi diuerfi iuris,
10 F n a & eadem r u diuerfio iure cerfitur quo a d in tellechtm.
d M a n d a to antecedenti m andatum dicitur & confisques^
12 L . j .$ fcio .d e m inor declaratur.
13 I u d e x datus a d cognofcendum^m etiam a d iu iica n d u
f i t dat us.
¡4 Iurifdithonem ordinariamfkuorabilem effie.
¡S Iudicem pronunciare debere ea de re , de qua co­
gnovit.
16 Cognitione caufa taxatiue mandata,non venire fa c u l­
tatemfententiandi.
/7 L .v b t.C .a d l.Corncl.de fhlfisjiouo fen f u explicatur.
i i A x th . ad hac $ .illud.C.de tud.declaraiur.
19 Delegationem de cafu a d cafum trabi.
20 Antecedens G" cenfcquens duo connexa effe.
21 Inclufionem vnw t e-xclufionem alterius effe.
22 L . cum Prater. f f . detudic. in cennexts non habere
locum.
23 Cognitionem & diffinitionem dtío-diuerja efie,
24 L j.C .fic o n tra im v e l vtil.pnbU xponirur.
sjL.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
46
Ia c o b .M e n o c h :
27 Ljqui pmuratoremff.de prscjtsuofinfii illufiratur.
26 L . í . C.de ePR. Pro.fecli A agufi.explicata.
27 Lcvlt.f.adeo.'.vbi Sena.vel Clanfexp ofita.
28 Cap.fijm ificaiii.de offi.de leg.fcnfi** apentur.
29 Extremum a quo cum extrem o a d quod,quomodo coniumrantur.
.. .
50 M a n d a ta abfolute caufa inter partes vcrtente,dict man
datam ejfe cognitionem-fd? diffinitionem.
31 Commifsionemfimplicem,totam caufam comprehendere.
¡2 L J 7 definfSrJj.ff.de interrogólo.declaratur.
33 L.r.C.qm pro fua iurifd.cxponitur.
54 C a p . prudentiam,i n prin.de offi.deleg.expltcatu.
e ft fe q u i C a ftrcn .in L & q u ia ,d e iu rifd .o m n .iu d . vt
re fe rt Ia fd .l.iu s riu ile .n u m .8 .p ro p é fin em .ea ratio
2S Poffeffionis & proprietatis caufam effe vnum continens
8 n e a d d u cu n tu r,q u ia f vn a Sc e ad em res d iiicrfo iu ­
& connexum.
36 M andata caufi, v t in ea iu flitia m fkciat,cognitionem
re ce n feri n on d e b e t.í.e u m q u i a d e s .d e v iu ca p . hic
e rg o iu d e x n o n p o te rit efte in p ro c e d e n d o d eleg a­
& diffinitionem efe mandatam.
37 Delegationem Principis, cognitionem & diffinitionem
comprehendere.
38 Delegationem Principisfituorabilem effe.
39 Delegatum advniuerfitatem caufatum,cognitionem C
diffinitionem habere.
4.0 Delegatum advniuerfitatem caufiru. recujari non poffe.
Q V A E S T I Ó
T R I G E S I M A S E P T IM A .
S u b tili d iTputatione e n u clea tu r, an d atum arb itriú
in c o g n o fc e n d o ,d a tu m etiam ce n fea tu r in d if­
fin ie n d o .
, V a e R o trig e fim o fe p tim o , j a n A r b i| triu m co n c e n u m h u ic iu d ic i n o ftro in
p ro c e d e n d o , co n ceftu m in te llig a tu r e tiam in fe n te n tia n d o , ca u fam q u e d iffi2 n ie n d o / f Bald.in le g e q u i p ro c u ra to re m , c o lu m n a
2 .v e rfi.p o n e q u o d d a tu r.ffd e p ro c u r.fc rib it in h x c
v e rb a :P o n e q u o d d atu r a rb itriu m p o te fta ti p r o c e ­
d en d i de iu re & d e fafl:o ,n o n tam en v id e tu r data li
ce n tia d e cid en d i de iu re & de f a d o ,fed d ecid en d o
d e b e t ieruare iu s co m m u n e .h a jc ille, q u i Sc p au lo
3 ante a ffir m a u it,f fta tu tú B o n o n ie n fe ,q u o iu d ic i p o
teftas tr ib u itu r in q u ire n d i & p ro c e d e n d i fu o a r b i­
tr io in cau fa h o m ic id ij, p o fle q u id e m fu o a rb itrio
p ro c e d e re ,n o n ta m en fu o a rb itrio , fed ex legis d ifp o fir io n c fe n te n tia m ferre, q u a m fané d o ctrin am
in Ip ecie p ro b a u it A m o d e u s de C a fteL tra c L fyn d i
eatus n u .1 4 1.n e c aliter in h ac ip ecie fe n fit PetrusB e n e in te n d .c o n c l. 3 i.n u .6 .7 .q u i B utr. Im o la m ac
B a ld .re tu lit.n ec aliter fen fit S o c.fen . co n f. i p y . co i.
4
d ire p ro ce ftu m ,p o fle tam en im p e d ire fen ten tiam ,
cu m v n u m alteru m n o n co n tin e a t ac a a ie trahat.
Sc B a r.p ro b a tiit R o m a .c o n i1i.14 8 . H x c len ten tia,
v e rfi.S e cu n d o .q u i re íp o n d it,t fta tu tu m ,q u o facul
7 tas datur iu d ici ie in fo rm an d i de fa c io ,&: p ro u t vo
' lu e rit d e com m iíTo d e licto ,n o n auferre citation em
te m p o re fe n te n tia ,cu m p oteftas fa& a in p roced en ­
d o , ¿ d a n o n cenfeatu r in fen ten tian d o . V eru m ipfc
B a ld .in ad d i.S p ec.in tir.D e le g a to , co L vlt.v e rfi. L e ­
g a tu s e ft o rd in ariu s,co n tra riu m fe n lit:& e u m vifus
2 .v e rf.có firm a n tu r.lib .2 .D e c .c .e x parte i l i . n u . 3.d e
off.d e!e.Sim i!e 7 fta tu tu m extat P erra ris lib .2 . fub
ru b r . Q u ib u s ca fib u s fum m arié p roced atu r, q ü o
eft ca u tu m q u ib u fd a m in caufis efle fu m m a rié p r o ­
ce d e n d u m :nec v e rb u m fit d c fe n te n tia n d o .& cu m
B a ld .id em fen fit A n d rea s ab E xea in c.i.n u m . 4 3 5 .
d e co n ft.eam ra tio n em reccn fec Bald. q u ia h ic iu ­
d ex d u m fu o a rb itrio in q u irere p o te ft, a g it táquám
d eleg a tu s , cu m f a z iurifdicftioni ordinariae ad d i­
tu m aliq u id eft,iu x ta le g é ius ciu ile,d c iu ftitia & iu
re .id e o q u e v t d e lega tu s fu o a r b itr io p r o c e d it, fed
v t o rd in ariu s fecu n d u m iu ris d iip o fitio n e m len ten
5 tiam feret:cu m talis f n o n fit in fen ten tia n d o , q u a ­
lis fu it in p r o c e d e n d o .C u m B a ld .id em fe n fit Iafi.in
d .lege ius ciu ile .n u m e ro 3 .in fi. q u i ra tio n e & a u th o n ta te co n firm a t.ra rio n e ,q u ia lim itata caufa lim i
catum p r o d u d t e fte c iu m .l. m ag ris, de a c q u ire n d o
tr iu m ? o n in q ’'llre? dO CrSO r° la m d atu m & a r b iex sT r r" an C m ^ n ría a d o - a u tb u ritatc fim ili
_ nld- 1 / 2-D u o ia o c c u rre n tia , f.d u b lib t
ftn o r io rr° S a 4 * tCf^
tj3 u 6 d & fit e x c e o r io p r x i.r ip u o m s ex ftatu ti d iip o U r io n e a o n p o ffit im pe.
tu s, St in fe n te n tian d o o rd in ariu s.Sed facilis eft re fp o n fio ,cu m cSftderatis variis caufis & refpccH bus
d iu erfi iu ris t res v n a effep o ffit.l.m iles.$ .p ro parte,
de le g a .i.R ip a l.v ltm u m e r o i2 .C .d e r r u o .d o n .c u m
abis m u ltis á m e relatis in tracta.de recu per.po lfeifi
re m e d io p rim o, n u m e ro 3 6. q u o lo c i n u m e ro 37.
p o f t B a ld J .r.co i. 1 .verfic. T e rtio o p p o n o C . d e ie r.
I o ffig.fcrip fi v v n a m & ean d em rem q u o ad c o rp o ­
ralem co n fid e ra tio n cm n o n p o lfe d iu c rib iu re ce n *
fe ri:q u o v e ro ad in tellectu a lem f v t h o c n o ftro c a
fu )p ofte. A cce d it p r x t e r c a , caufte c o g n itio n e m á
fen ten tia d ifferre,vt infra fu b iicia m .m o d u s e rg o q u i
feru a tu r in vn a diuerfus eife p o te ft in altera. A d fe r I I ri folet & illa a rg u m e n ta tio :C u i m an data j i a n t prae
ceden tia,m an data etiam ce n fen tu r fequ en tia.l. 3. §.
fc io ,d e m in o .l.in d eb ita m ,d e co n d i.m d e b i. m andata
e rg o c o g n itio n e ce n fetu r m andata len ten tia.veru m
re fp ó n d e n t Ia c .B u tr .& B ald .d.L qu i p ro c u ra to re m .
1 1 d .re g u lam j L ic io ,in te llig i,q u a n d o co n le q u e n s eft
n ecelfariu m a d lu u m an te ce d e n s.q u o d n o n c o n t in ­
g it in cafu n o ftro ,in q u o p ro c e ifu s & c o g n itio ca u
fie co m m itti p o te ft,& n o n len ten tia .au th .a d haec.C.
de iu d i.a d d u cu n tu r alij ex arg .d .l.q u i p ro c u ra to re ,
v tta lis fit iu d ex in fe n te n tian d o ,q u a lis fu it in co*
g n o fe e d o ,v t de p ro c u ra to re in e o 'te x .d icitu r. V e ru m
n o n lic e t arg u m en tari' é c a fu illo ad n o ftru m ,v t fta
tim fu b iicia m .m e a fe n te n tia ,g ra u is h ic n o ftro ru m
13 co n flim u s ab ea d iip u ta tio n e p e n d e t,A n j iu d e x
datus ad p ro ced en d u m & co g n o fc e n d u m , d atu s e tiam ce n teatu r ad ie n te n tia n d u m .q u a m d ifp u ta tio
n em p erplexam Sc d ifficilem a b fo lu u n t D o c to re s in
d .l.q u i p ro c u ra to re , de p r o c u .& in l.a D iu o P io ,in
p rin c.v b i B a r t .n u .u .i 2 .A le x .n u .i8 .Ia f.n u . 13. de rc
iu d .E g o fecu tu s in n Sn u llis G u lie lm i C u n e i d iftin (ftionem á B ald o d .l.q u i p ro c u ra to re m , re la ta m , ita
fta tu o atq u e d iftin g u o . A u t c o g n itio c a u lx á le g e
m an d ata eft,au t ab h o m in e .P rim o ca p ite opinor»
m an d atu m c o g n itio n is co n tin e re etiam d iffin itio ­
n em & fen ten tiam . h a n c o p i. p ro b a ru n t p o ft illu m
G u lie lm u m J a c .B u tr.M a rtin u s S y lim a .a B a l.re la ti,
Sc A lex.d .l. á D iu o P io n u .iS . verfi. S e d A n to n iu s,
q u i ide fen filfe Ioan .A n d .S c B u tr.re tu lit:{]M y lin g e riu s S in g u lariu m o b te n ía , ce n t. 4. o b le r. 53. ferib it
C a m e ra m im p e riale m ieru are Io . A n d r e x d iftin « ftio n ejxa ra tio n e p rim a a d d u cu n tu r, q u ia h ic iu 1 4 dex o rd in ariu s ce n le tu n fe d o rd in a ria j iu rifd iCtiojVt fa u o ra b ilis,la te p a te t, -fg lo .in c a .i.in v e rb o
p ro ce ftu s.d e re tcrip .in 67} Sc id e o m u lta co m p le é ri
tur: e rg o d iffin it io n e m , v t c o g n itio n e m . A lte ra eft
1 r ra tio , de q u a re j c o g n o u it iu d e x ,d e e ad em p r o ­
n u n tia re d e b e t, 1. de q u a re. de iu d iciisffe d v b i h ic
iu d e x n ó p ro n ú c ia re t,n u llu s p ro n ú tia re t, q u o d a b lu rd u m effe t,Sc co n tra legis d iip o fitio n e m . ab h o c
p rim o
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A r b itr.Iu d ic . L ib er I.
p rim o cap ite n o n e ñ ,q u i d iflén tia tie g o q u o ad n o .
ftros term in o s c e n íe o eífe an im a d u erren d ú , c o g n i­
tion em p ro c ed en d i íu o arb itrio .m a n d atam a fta tu r o ,& fi ordin aria d ici p o flit,v t p oté á le g e m an d ara,
attam en n o n la rg a m , fed fin eta in te rp reta tio n e táq u á m iu ris co m m u n is c o rr e c to ria m r e c ip e r e .q u a ­
re p rim a illa ra tio n o n d efen d itu r, v t n e c illa íe c ó d a:q u ia ,& ii is iud ex q u i c o g n o u it,p ron u n tiare h o c
cafu d e b e a t,n ó tam en íc q u itu r ,fu b ea fo rm a & ra o
d o ,fu b q u ib u s c o g n o u ir.p e río n a en im ead em eífe
d e b e t,cu m altera e fle n o n p o flit.a tm o d u s & fo rm a
d iu eria efle p o flu n t,q u ia v n o m o d o & fo rm a c o g n o íc i de ca u ía p o te ft,& altero in ea íe n ten tia ferri.
G u lie lm i e rg o B u triga rij & íe q u a ciu m o p in o v era
e fi ra tio n e p e r ío n s iu d ic is ,v tis ien ten tiam h o c ca­
fu ferat q u i c o g n o u it,n o racione form a; ac m od i:at
q u e ita B ald u m fu p rá in p rin cip io relató in rc llig o .
H s c íen te n tia d u b io p ro c u l lo c u m íib i n o n v e n
J 6 d icaret in e o f iu d ice o rd in a rio ,cu i taxatiué caufa:
c o g n itio m and ata fu ifíet. ita B aldus d .l.q u i p r o c u ­
ra to re m ,ex 1. i.§ .c o g n o fc it.tf.d e o ffic .p r s fe é t v ig iL
v b i id em B ald us.n am tu n e ve ré n u lla erit h u iu s iu ­
d icis p oteftas in d iffin ien d o .
S e c u n d o ca p ite q u a n d o caufa: c o g n it io ab h o m in cm S d a tu r,fen riu n t q u á p lu rim i n ó e ífe h u ic iu ­
d ici d e le g a to datam d iffin ien d i p oceftatem úta v erc
fen fit g lo .in d .l.q u i p r o c u ra to re m ,v b i G u lie l. C u n e u s .Ia c o b .B u trig .M a rtin u s S ylim a n u s, Bar. B ald .
C a ftr e n .& C o m e n .in d.Lá D iu o P io . Salic. & F u l­
g o in 1. 1 .C .íi c o n tra iu s v e l vtil.pub LA .bbas c. cu m
fu p e r.n u m e T8.de c a u .p o ífi& p rop r.A lex .d .l-á D iu o
P io .n u m e .i8 - in fi.& ib id e m Z a fiu s n u m e.6 .v eru m
m u lta fu n t h u iu s o p in io n is fu n d a m e n ta ,q u s ad eó
in firm a fu n t,v t n o n m e re an tu r in h a n c fen ten tiam
$7 c ita ri.q u e m a d m e d u m illn d e x t e x .f l.v b i.C .d c fálfis.q u e m ib i g lo .in v e rb o re la tio n is ,m alé in te rp re ta tu r .i. d e le g a tio n is .cú n ó d e le g a n m o d ó ,tcd & o r
dinarij ra u lto ties re fe ra n t,& co n fu la n t iu p re m u m
P rin c ip e m , iu x ta q u o ru m refp o n fu m ie n ten tiam
d ein d e fe r u n d .i.C .d e r e la t .q u a r e illiu s l.v b i,fenfus
e ft,yr in falfi crim in e n o tio n e m tan tum h ab ean t,
d o n e c v fq u e p erfectu s fit p ro c e flu s ,n e c vlla m p r o ­
fera n t in te rlo cu ro ria m ante d iffin iriu am ,relatoru m
m o r e ,q u i n ih il p riu s in caufa fta ru u n t,q u am n e g o ­
tio in te g ré in ftru cto á P rin c ip e ,cu i ca u ia m re tu le­
ru n t,re fp o n fu m a ccip ia n t h ic e rg o iu d ex crim in is
fa lfi n ih il fta tu it an te d iffin iriu am ,& ita referen ti in
e o fo lu m s q u ip a r a tu r ,v t fen fit ib i tex t.a d im ita tio
n em relation is:at in d iffin itiu a ei n o n s q u ip a r a tu r ,
cu m eam fine fu p erio ris re fp o n io p ro fc ra t.R u riu s ,
fi iu xta g lo f ls in te rp reta rio n e m in te llig c re m u s, n ó
ad h u c h anc ien ten tiam p ro b a re t,c u m tola c o g n it io
taxatiué ib i c o n c e ila fu e rit,v t fim ilis eft tex t. m l, 2.^
C .d e o ffi.P rsfe < ft.A u g u ft.& in frá in v n a d ecla ra tio
l8 n e íu b iiciá . N o n p ariter h an c tu e tu r o p in io n em -jau th .a d h s c .§ .illu d .C .d e iu d i.in illis v e rb is :D e le g a
tu s aurem o m n in o p er ie litem v n a cu m co n filiaru s
cx a m in et.q u o n Í2 m e g o in terp re to r e x a m in et,id eft
c o g n o ic a t & d iffin ia t,v t p rs c e d e n rib u s a d u e rie tu r .
A c ce d it p rs te re a ib i n o n eu c m an d atam c o g n it io ­
n em ca u is,fied cau iam fim p liciter,ita v t v tru m q u e
c o m p le d a t iir ,v t m c x d icem u s.m a g is v rg e re v id e ­
tu r fila arg u m e n t£ tio ,q u a p a ffim re lati in te rp retes
i ? vtuntun-j- D e le g a tio n is referip ru ra ftricla m in te r­
p retatio n em r e a p it , q u a re d c c a iu ad ca iu m n o n
trahi tu r.ca p itu lo i.in verb.p rocelT us,d e r e fe r ip in 6.
at co g n itio caufae a b e iu s d iffin itio n e d ilfcrt. cap it,
p aaiim q u s , d c re icrip t. ca p itu lo q a a m u is ,& c . i f -
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
47
c u fa tu s .j.q .ó .d e le g a tio e rg o c o g n itio n is d iffin iri»
n em n o n co m p re h e n d e t. V e n im p o ile t re ip o n d e r i
eife d iu e rfa ,c u m in ter fe d iilin & im co n fid erá tu r: ac
cum co n iid e ra n ru r ra tio n e finis ac iu i effeéius^duo
a o iu n t c o n n e x a ,v t Iu n t -j- c o n ie q u e n s & a n te ce d e n s.
B a rt.q u o q n e di<fta le g e a D iu o P io .n u m e ro 1 2. a r 2 1 g u m e n ta tu r ab in c lu fio n e t v n iu s ad alteriu s exciti
fio n c m .l.c u m P r s to r .d e iu d i.C u m e r g o in d e le g a ­
tio n e in c lu ía fit c o g n it io ,e xclu ía c e n fe b itu r d iffin i
tin .q u i tam en h a n c eu adere v e lle t arg u m e n ta tio n e ,
22 fic eam d ilu ere p o f le t ,re g u la m -j-l.cum P r s t o r , n ó
v e n d ic a re fib i lo c u m in c o n n e x is -v t fe rib it B u tr.in
ca p itu lo tran ila to .d e c o n fii. & A n r .C o rie tu s fin g .
in v e rb o A rg u m e n tu m ,in c ip it T u h a b e s .fe d ( v t iam
d ix i) ra tio n e finis d u o h s c fu n t co n n e x a , cu m fit
eo n fe q u e n s an teced en ti c o h s r e n s .e r g o v n iu s in c lu
fio e r it & in c lu fio ,n o n au tem e x clu fio alteriu s. D e
fe n d en d o ta m en cre b rio re m h a n c & v e rio re m ie n 1 3 te n tia m ,d ic o f c o g n itio n e m & d iffin itio n e m efle
d u o d iu e r ia ,q u ? fcilicé t ad v n ü fin é te n d u n t,a d im ­
p o n e n d u m fin é c o n t r o u e r fis : n e c vn ü fin e alcero
fta re p o te ft.fe d n o n fe q u itu r v n u m á v iro v n o e x e r­
c e tu r,e r g o & a lte ru m ,q u o n ia m a d iu erfis e x e rce ri
a c tra & a ri p o flu n t. H s c v e ra fe n te n tia p ro b ata
n o n eft , q u o d d eferam u s c o n t r a r is a lio ru m o p i­
n io n i, m an d ata fcilicét c o g n itio n e , ce n fcri etiam m a
datam d iffin itio n e m , q u a m o p in io n e m v ifu s eft
p ro b a re S p e cu i.Io a n .d e Im o . & B e fu tiu s, q u o s re ­
fe rt & fe q u itu r Iafiin d.Lá D iu o P io .n u m .i y. p ro p é
m e d iu m & n u .i6 .q u i eiu fd em o p in io n is fu ifle B a l­
d ó fe rib it in le g e j .§ . c o g n o fc it.d e o ffi. P r s f e . v ig il,
& in e x tta u a g .D e p ace C o n fta n .in v e rb o C o g n it io
n em .ac A n g e lu m in L d e q u a f e , de iu d ic iis. h a n c
ean d em p ro b a u it F eli.in cap , fu p er q u s ftio n u m , in
p rin c .n u .3 .in fin . de o ffi. d elega, h o ru m leu iSim is,
fu n d am en tis fatisfaciu n t n o n n u lli ex e is.v t Iafi d.l,
a D iu o P io .v t illi,P rim ó de q u a re c o g n o u it iu d e x ,
de ead em iu d ic a r e d e b e tl.d e q u a re.d e iu d ic. q u o ­
n ia m ,v t ille a it,& ante cu m ib i A ie x a n d u n te llig im r
d ata p o te fta te d iffin ie n d i,q u s data h ic n o n c e n fe tu r .A d fe r ri fo le t fe c u n d o -f te x t.l. i .C . fi c o n tra iu s
v e l v til.p u b l.q u o fo lo a d d u & u s la fo n p o ft e s te r o s
h a n c o p in io n e m tu e tu r.h u ic te x tu i v ifu s eft re fp ó dere B a rto . d u m in t e llig it , i b i fim p licite r ca u ia m
fu ifle co m m ifla m .q u e m fen fu m g ra u i fu p e rc ilio rc
p re h e n d it Ia fo n ,in q u k q u e ,B a rto li in g e n iu m m u ltu m in h o c d e fe cifle , cu m is B a rto li fen fus ex d ia­
m e tro re p u g n e t v e rb is ip fiu s te x t.ib i, á n o ftro r e ­
feri pro c o g n itio d elata eft.arb itro r e g o i n e o te x tu
n u llu m fo lid u m fu n d am e n tu m c o n íb tu é d u m e ile ,
d u p lici ra tio n e . P rim a e ft,q u ia n o n ib i d u b ita b a tu r,
an m an d ata c o g n itio n e ,d a ta e fle t m d ica n d i facu l-,
tasffied d u b iü m erat,an refcriptum m en d ax o b ali­
q u a ,q u s exp refla n o n fu e ru n t,c o g n itio n e m im p e ­
d ire t. q u a m e rg o p oteftatem trib u e rit c o g n itio
m an d ara,ib i n o n d ifp u ta tu r.A lte ra e ft ia tio ,q u ia ib i
a g k u r d e d e le g a to P rincip is^ cu m D io c le tia n u s &
M a x im ia n u s Im p erato res illi fu e rin t, q u i C o fT .G r s
e o ru m in h s c v e rb a rc lc r ip ie ru n t:N a n ic c irc o mi%
n u s is cu i.e x n o ftro re ic rip to c o g n it io d elata eft.
L o q u it u r e rg o texr.de Im p e ra to ru m reficriptis^iofi,
in fe rio ru m ,in te r q u s m agn a, extat d ifte r c n tia ,Y t
ftatim d ic e m u s .C ita tu r te rtio text.m ca p itu lo p ru d e n tia m ,in p rin .d e o ffi-d e it^ -v e ru m , v t an iruaduer
tic Ia io n , lo q u it u r cu m ca u íá fim p liciter cp ra m ifia
25 e ft , v t infrá d icam . Q u a r to ad fertu r lex f q u i
p ro c u ra to re m , ff. a e p ro cu ra to rib u s
a rg u m e n ­
ta n d o d c m a n d a to p ro c u ra to rio ad ia ru d icrio n a le ,
Iacob.M enoch;
q u o d iu re c o n c e d itu r. L Sc q u ia , d c iuriiHicL o m n .
iu d .& co n ftitu tu s p ro c u ra to r d u m d e c a u a c o g n o ic itu r, co n fticu tu s d ic it u r , d o n ec fera tu r en ten n a.
d .L q u i p ro c u ra to re m .e rg o id em in cafu n o ro . uit
h x c a r g u m e n ta tio Baldi d .L qui p ro c u ra to rem ,q u a
t a d t o au th o re re tu lit Iafo n d.l.á D iu o P io . in p n n e .
n um . 1 6.q u i re fp o n d e t, m an d atu m p ro c u ra to riu m
m a n d a to iurifdidH onali x q u ip a r a n fo lu m in e o , v t
m o r te v te rq u e e x tin g u a tu r : fed in e x te ris m u ltu m
d iffe rre ,v t ip fe m e t Iaf.fcrib it in L m o re . n u m .2 0 .d e
iu rifd ift- o m n .iu d . M o u e n tu r q u in to a lij, v t P etrus
B efo riu s á Iafon e relatu s. d.l.a D iu o P io . n u m e. 1 6 .
v e rfic .S e c u n d o m o u e tu r. C a u fx d iffin itio fe fe ha­
b e t p er m o d u m ne ce (Tarix c ó fe q u e n tix ad e iu fd em
c a u fx co g n irio n em .d .L d e q u a r e .e r g o m an d ata c o ­
g n itio n e c e n fe tu r m an d ata d iffin itio .v n o v e r b o re fp o n d e ri p o te ft,v t fu p rá d ix im u s ad d e clara tio n e m
d .l.d e q u a rc .S e x to Ia fo n . d .l.a D iu o P io . n u .1 7 .c ita t te x tu m . I.5. § .c o g n o fc it, fe c u n d u m B ald u m ib i,
q u i n ih il d ic it ff de o ffic -P r x fe c .v ig il. v e ru m , in q u it
I a fo n ,lo q u i in o rd in a rio ,h o c eft in iu d ic e á le g e d a
tp . R u rfu s fo le t h ic te x t.c it a r i, o rd in ariu m cau fam
d iffin ire n o n p o fle,cu m ta xatiue c o g n it io m an d ata
e ft,v t iam d ix im n s.fic eriam fe p tim o lo c o in te llig itu r 11 . 2.- C .d e o ffic. P r x fe . A u g .v t lo q u a tu r in c o ­
g n itio n e m an d ata á le g e ,& fu p rá a rrigim u s.O ó ta u ó
cita tu r te x t.in ca.fu p er q u x ftio n u m , de o ffic.d e le g .
c u i refp o n d e ri p o te ft,lo q u i in d eleg a to P rin c ip is ,v t
P o n tific is m ax. q u i to tam caufam d e le g a re ce le tu r,
§. 1 .ff.de interrog.a<ft. S e d e u itari p o te ft h x c argvn
m e n ta tio ,q u a n d o q u id e m illu d factu m fit o b actum
in d iu id u u m . n e c e n im h x r e s fu u m anteceflorern
p r o p arte rep re fe n ta re p o te ft,v b i de altero c o h x tc d e n o n c o n fta t, v t in e o ca fu . at h ic & fi d eleg a tu s
c o g n o fc a t ta n tu m de altero iu d ic e ,h o c eft de íu p e.
rie r e ,q u i rad icare p o te ft,c o n fta t.c ita t eriam B a r.l.r>
C .f i c o n tra iu s v e l vril. p u b l.q u x n o n p ro b a t, cum
d e P rin c ip is d e le g a to lo q u a tu r,v t iam a d m o n u i, (fo
33 in te llig o j" 1.1 .C .f i qu is p ro lú a iu rifd. v t o fte n d u n t
v e rb a illa,In d ices á n o b is fp ecia liter & c .A d fe rtu r e3 4 tia m te x t. 7 in ca p .p ru d en riam , in p rin cip .d e offic.
d e le g . v ix ta m en eft, v t prob et> cu m d e e o n o n eflet
ap u d P o n tifice m co n rro u erfia . ín e liu s fo rte p rob ar
te x t.c. 1 .v b i A b b a s de fe q u eft.p offi & frinft. ib i,cu m
35 a b fo lu té ,& in d iftin d é có m ifla fu e rit.v te n im + c a u fa p o fle flio n is & p rop rietatis eft v n u m co n tin en s.L
n u ü i.C .d e iu d .c a p .i. de cau. p oífeffi & propr.Sc de­
clara t I a c o b u s C u ia c iu s lib .i.o b fe r u a .iu r is cap .3 5.
ctfi A lcia tu s lib . 1. P a re rg.iu ris c a .g .a lu e r d . 1. n u lli,
in terp retatu s fit.ita v n u m co n tin e n s caufa eft co m p reh ed en s c o g n itio n e m & d iffin itio n e m fin e in fp e d o , & fi cau fa d ica tu r ab in itio q u x f t i o , q u x in iu ­
d ic iu m p ro p o n itu r.c.fo ru s. de v e rb o ru m fign ificat.
S i e rg o ca u fa iu d icis arb itrio c o m m iía e r i t , n o n
in c o g n o f c e n d o , v e ru m etiam in d iffin ie n d o arb i¿
tr iu m o b tin e b it.
D e cla ra tu r fe c u n d ó n o n p r o c e d e r e , fi h is v e rb is
¡ 6 f c a u la fu iífe t com m ifTarlu ftm am faciat, c a p .q u o -
3-7 nifi exprefsé fen ten tiam fib i re fe ru et.S ic n o n o f l o ­
n ia m ,d e im m u n . ecclef.in 6 .v b i G e m in . A n c h a r .&
c o in te llig o l.v lt.§ .a d e o .C .v b i S en a , v e l C la ri f f q u á
Sc I m o la in cle m e n .A u d ito r.d e referip . I a fd .L á D i­
u o P io ,in p rin c.n u m .15 .p ro p é m ed . de re iu d . id e m
Iaf.in l.iu ftitia .n u . 1 1 .v e rfic.S e c u n d o p ro . fF. de iu ft.
& iu r e .& in l.caufas. n u m .4 . in fin e. C . de rra n fa d .
in h a n c fen ten tiam cita u it I a f in d .l.á D iu o P io .n u .
i8 .D e c im b F elin .in d .cap . fu p er q u x ftio n u m . n u m .
^ .citabat c-fi iu d e x ,d e fen ten .ex c o m .in 6. q u o d v e
r c n ih il ad rem c o n fe rt. V n d e c im o cita t F elin. cap .
*8 j- fign ificafti,d e o ffic.d eleg.v ere lo q u itu r d e d e le g a ­
to P o n tificis m a x im i, q u i fuam fe n te n tiam ex e e u rio n i m an d are p o te ft.te x t.v e ro cap .P afto ralis, de re fc r ip ,q u i d u o d e cim o lo c o á F elin .citatu r ad rem n i­
h il co n fe rt,fi rc£te p e rp e n d a tu r.V ltim o lo c o v r g e r e
id m o d u m v id e tu r illa arg u m en ta tio , q u a vfus fu it
B ald .in d .l.qui p ro c u ra to re m ,cu iu s n e m o m e m in it,
a g n ec farisfecit. f E x trem u p rin cip ale á q u o trah it ad
fe ex tre m u m ad q u o d ,& p e r c o n fe q u e n s m ed iu m .1.
3 .C .fiq u is cu m m in o r e .& § .fc io .d c m i n o . & l . i . § . i .
ff.fi q u is iufd . n o n o b te m p e .e g o fatisfacio d.l. 3.§.fi
q u is . & e f d o , p ro c e d ere cu m p rin cip iu m eft cu m
frn e c o n n e x u m o b a & u s p e rfed tio n em .ta n c e ten im
p rin c ip iu m ,n o n finis in fp icitu rñ ta o lim d ecla ra u iin
rratft.D e rec u p er. p o fle ff. R e m e d io n o n o , n u m e ro
1 1 6 .1 1 7 . fic & d .l .i.§ . p rim o , in tellig itu r. a t h ic r a ­
tio n e p e r fo n x ,c u i c o g n it io m an d ata e ft.co n n ex ita s
n o n d a tu r,v t fe n ten tiam co m p reh éd a r. Q u a r e c o n
d u d a m u s jv e ra m efle cre b rio re fen tétiam ,D e le g a ta
c o g n ir io n e c a u fx ,n o n cenferi d eleg a ta m fen tétiam :
Sc o b id co lla tu m a rb itriu m d e le g a to iu d ic i in co-.
g n itio n e ,n o n exten d i ad c a u fx d iffin itio n e m .
D e cla ra tu r p rim o relata c o n c lu fio , v t lo c u m fib i
3 0 n o n v en d icet,cu ra ■
}■a b io lu té h is v e r b is cau fa d c—
c g a tu r.C o m m itrim u s rib i caufam v e rte n te m in te r
G a iu m Sc S e m p ro n iu m : tu n c v tru n q u e m an d atu m
B “ t i " « A D i“ ° K » .¡ » p r in c ip .n u m .i, .
D e c iu s in cap . 1. p rim o n o ta b . & ca p .fign ificafti. 2.
n o ta b .d e o ffic.d e le g .q u ib u s a d d o A le x a n d .c o n f.8 4 .
in fi.lib .i.v n o e n im o re a ffirm a n t, c o g n itio n e m &
d iffin itio n e m c a u fx c o m m ifla m ce n fe ri.
37
D e c la ra tu r te rtió n o n h a b e re lo c u m in f
d e le ­
g a t o P rin c ip is . n am ei m an d ata c o g n itio n e c a u f x ,
c e n fe tu r m an d ata & d iffin itio ú ta a n tiq u i illi re la ti á
B a ld o d. 1. q u i p ro c u ra to re m . Id e m p la c u it Io a n n i
A n d r .& B u trio ,v t re tu lit A le xa n d .in d.l. á D iu o P io .
in p rin c.n u m .18 .v e rfic.fe d A n t o n iu s .q u x faris p r o ­
b a tu r e x l.i. C .f i c o n tra iu s vel v til.p u b l.& L i .C .q u i
p r o fu a iu r ifd .& in c.fign ificafti. & cap . fu p e r q u x ­
ftio n u m ,d e o ffic. d eleg. eam ratio n em co n fid era u ic
A le x a n .d .l.á D iu o ,q u ia d ifficiliu s eft h a b e re co p ia m
P rin c ip is ,q u á m in fe rio ris.ca p .fi co n tra v n u m .§ .p e n u l.in g l-E p ifco p i de o ffic.d e le g .in C c o n fe rt.l.a p u d
Iu lia n u m .§ .v lt.d e lega t. 1. A c c e d it altera r a tio , q u ia
3 8 f d e le g a tio á P rin c ip e fa f la fa u o r a b ilis e ft,& o b id
latam in te rp re ta tio n e m re c ip it. £ q u a m ra tio n e m
p r o b a u it in h a c fp ecie A lcia tu s in R u b r . D e cau fa
poffeflT & p rop rie, n u m e ro te rtio , q u i & alia p e r p lu ra r e c e n fe t.}
D e cla ra tu r q u a rto relata c o n c lu fio ,v t lo c u m n o n
3P h a b e a t -f in d e le g a to ad v n iu e rfita te m ca u la ru m ,
illi en im fi m an d ata fu e rit c o g n itio c a u fx , c e n fe b itu r m an d ata d iffin irio :ita p o ft I a c o b .B u trig .c e n fu ir
A n g .in d. 1. q u i p r o c u r a to r e m , de p ro c u r. & F elin .­
in d .cap . fu p er q u x ftio n u m , m p rin c ip . n u m e ro 3.
£ & ca p .c n m ca u fa m n u m e ro 8 .} d e o ffic d e le g .E ft
ra tio f in q u it A n g e lu s ) q u ia h ic o rd in arij in ftar e ft.
4 0 H in c v id e m u s , 7 d elega tu m ad v n iu e rfita te m ca u ­
la ru m ,n o n p o fle recu fari,q u e m a d m o d u m n ec r e c u ­
fari p o te ft o rd in a riu s.Ia f in l.a p e rtiifim i.n u m e .3 .C .
d e iu d .& fi re fe ra t m u lto s a lite r fcripfifTe.
S V M M
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D s A rb itr.Iu d ic . L ib er I.
S jr M M A R I V M .
I
A rbitrium conceffum in diffiniendo & exequende,an e-
1
E x e e u t o r fin ien tia
tixm cenfiatur in eogribfcenao.
cognofcere an p cjjit de fententia v a -
liditate.
2 Executorem de caufi cognofcere,quando nuda alia p race ffi cognitio.
^Executorem datum a d beneficium conferendum f i v a cateen de vacatione cegnofcat,.
j E xecution e mandata, cenfiri etiam m andatam cognitionem,cum nulla p ie na cognitio praceffit.
6 Executione mandam in caufa,de qua iam efi cognitum,
7
non v e n it ipfa cognitio.
Comm ifjionenu ad fa lfis preces iurifaiciionenL, no:a_,
tribuere.
Executione in auxilium iurifdiVtionis m andata,fiper op
pe/itis exceptionibus contra eam cegnofiipoffe.
q Executione mandata eognofeipoffe fip e r exceptionibus
contra illam oppofitis,fi caufa m e n a attingunt,
io Executione mandata cognfici poffe fuper oppofitis exce­
ptionibus executionem filu m reficientibus,
v Executorem cognofcere fip e r exceptionibus fintenuam ^
g
directo infringentibus.
22 Executorem non iudicare fi p e r oppofitis exceptionibut
diretio cotra fententia,fid iudici principali remittere.
/j Executorem habentem ordinariam poteftatem exequend i de caufa. non cognofcere.
14 O rdinarium iudicem ampliorem & fkuorabiliorem iu Ttfdiüionem ip fi delegato habere.
15 Iudicem exeeutore maiorem effe.
16 L . 'a D iuo Pio. jT. t. & $ . f i f ip e r rebus, de re iudicatn
declarati.
¡7 Executorem non cognofcere fip e r exceptione nuditatis
oppofita e x falfis allegationibus.
¡g L . f i Prator.g .M a r ce d u s .& § .P a u lu s.ff ale iu d .exp li-
d .L a D iu o P io fn u .4 .& L & ii n o n c o g n it io .C .fi c o n r ra iu s .id e m ce n fu it B a rto .in L p tx fc rip tio n e . n u . 2.
verfic.S e e u n d o m o d o .C .fi c o n tra iu s v e l vtil. p u b i,
in q u it B a rt.h an c co m m iffio n e m d u o co n tin e re , v n u m e x p re ffe ,v t fu n d u m re ftitu i fa c ia u a k e ru m taci
ti,v x c o g n o f c a r .& id e o q u o ad c o g n itio n e m m e ft
clau fu la, fi p reces ve rita te n ita n tu r. B art.eft fe c u tu s
D ec.c2p_2.nu. 5 .v e rfi.S : ad h o c , d e refer;p. & id e m
D e c .c o n u .ji j.n u .2 .c o n fe r t q u o d ferib it In n .in e.d *
4 e x te r o ,d e re iu ,— S i m an d at P o n tife x C a io , r t S e m ­
p ro n io a e ta!; facerd o tio ip ro u id e a t.fi vacat:et'fi exe­
e u to r fir co n ftitu tu s in p ro u id e n d o ,e o g n o fce re ta­
m e n d eb et,an v a c e t v e i n o n . & v e re h ie n o n p o te ft
d ic i p ro p rie e x e e u to r,c u m cx ip fa v i v e rb o ru m re i
c o g n it o r c o n ftitu tu s fit-licet en im e x e cu tio m an d e
t u r , attam e n cu m illa fin e prseatnbuia c o g n itio n e
fieri n o n p o ftit, etiam c o g n itio m an d ata e en fetu r.l.
a d re m m o b ile m . l.ad lega tu m .ffid e p rocu ra . & h a c
ra tio n e v iu s eft A b b a s in d .c.de cx te ro .n u .3 .in fine,
q u i n u .4 .r e fe rt relatam In n o c e n tij d o & r .q u a m in
n o n n u llis re p re h e n d it.& cu m Bart.Xr A b b a te id e m y~
d o c u it B ald.in d i£ fa l.& fi n o n c o g n it io ,q u i in q u it, ¿ . f i
h a n c e x e e u tio n i co m m iffio n e m eife c o n d it io n a - V
le m B a r.d .l.& fi n o n c o g n itio .n im ir u m fi n eceflaria
e ft c o g n it io .
5
E x te n d itu r f etiam q u a n d o e ft c o g n itu m & fi n o n f
p le n é .Z a b a r .c o n filio J 4 5 .n u m .4 .D e c iu s .d .c o n filio ¿ /
3 2 5. n u m e ro 2.
6
S e c u n d u s eft c a f u s , q u a n d o iam de cau fa f c o ­
g n itu m e ft,& le x m an d at a licu i fen ten tia: e x e c u tio ­
n e m o b d e fe é iu m iu r ifd id io n is ,q u i erat in iu d ic e
illo :v t q u a n d o lex c o m m ittit e x e cu tio n e m lau d i la ti
a b a r b it r o , v e l fe n te n tix p ro la tx a d e le g a to , y t iu
La D iu o P io .d e re m d .tu n c is e x e e u to r h a b e t o m n e
c o g n it io n e m , q u x circa ip fam e x e c u tio n é verfatu r.
ita ce n fu it e o lo c i B a r.u u .f.S c A b b . d. c. d e e x t e r o ,
n u .4 .v e r . S e c u n d o m e m b ro .
cati nouis interpretationibus,
ip Executorem tunc f i p e r oppofitis exceptionibus cognofcerejsum maiorem poteftatem habet ip fi iudice.
20 Executione nudi f h i l i m andata,fiper caufa eognofei ni­
h il poffe.
Executorem nudi fh t t i cognofcere poffe fip e r exceptione
notoria.
22 £ xecutorerru de exceptione excommunicationis co­
gnofcere.
23 Executorem de exceptione cognofcere in caufi capitali.
x
24. Executorem cognofcerefip e r exceptione ex noua caufi
prouenienti.
\
2 f Executorem cognofcere fip e r exceptione fa lfi referiptt.
Q J/ A S T I O
X X X V I II .
E x p o fitu m q u o m o d o a rb itriu m co n ceffiirn in d i f ­
fin ien d o & ex e q u e n d o ,a d c o g n o fc e n d u m e x te n datun&r in ib i p ien a m an u ex p lica tu m ,q u a n d o d a
tu s ex e e u to r d c caufa c o g n o s c e re p o is it.
V A R O
trig e fim o o d ta u b , an e c o n u c rfo
1
a<^ p ro c e d e n te m q u x ftio n e m , -j- arb itriu m
co n c e fiiim in d ifh n ic d o & e x e q u c n d o ,c e n
fe a tu r etia c o n c e ffu m in c o g n o ic e n d o rH u iu s q u x ftion is d ifp u ta tio & verita s ab eo p e n d e t, an icn re n 2 d x f ex e e u to r c o g n o ic e r e p o is it iu p e r o p p o fitis
e x ce p tio n ib u s .q u a m d ifp u ta d o n e m a b lo lu u n t o m ­
nes in l.a D iu o P io ,in p rin cip .ib i B a r.n u m e ro q u a rto .A le x a n d .n u m e io n o n o .Ia l.n u m c r o d u o d e c im o ,
ff.d e re iu d ic .& o m n e s in ca p .P a fto raiis. Á q u ia v ero, v b i A b b a s & F e lin .n u m .1 6 .d e o fn c -d e ic g .& in
cap.de c x te r o ,d e re iudic..S>: B a r .d iid n c d . n e m in le quen do p lu re s ca iu s c o n iritu o .
5
P tim u s e r g o caius eft in e x eeu to re, 7 cu i d e m a n ­
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
49
d ata e ft e x e c u tio c a u fx .fu p e r q u a n u lla prsecefierat
c a u f i c o g n itio :v t fi rc lc r ib a t P r in c e p s :C o n q u e fta s
e ft S e m p ro n iu s fe á C a io fu a p o fte is io n e fp o lia tu ra
fu ifle ,q u a m o b r e m tib i c e m m ir tim u s , v t ii res ita fe
h a b e t,e u m ád fuam p o ífe ífio n é refd tu as. h o c e n im
c a iu etiam c o g n itio cau ia: m an d ata d id tu r : ita Bar.
7
D e cla ra tu r nó p ro c e d e re ,q u a n d o f n o n effet cog n itu m g e d co m m ifs io clfet ad fallas p t x c e s , vt p u ­
ta ,fecu n d u m S a li.d .l.& fi n o n c o g n iti o ,c o lu m , i . v e r
fic u lo q u x r o ig ir u r .& ib i c o lu m .3. v c r i . Q u x r o r e te n to .p o n ic am p lia tio n em Z a f iu s d .L a D iu o .§ .in v c
d in o n e .n u .f.e ft ra tio ,q u ia h ic n o n d atu r alter c o ­
g n it o r p rx re r e u m . eft en im p rim u s ille iu d ex fu o
iu netus m u n ere,n eceffe h a b e t e rg o ifte c o g n o fc e r e
fi q u id co n tra ien ten tiam o b iic ia tu r. &r d u o b u s his
ca fib u s n o n p o re ft ifte m eru s e x e e u to r ap p ellari.
T e rtiu s eft ca fu s,q u a n d o p o ft latam le n te n d a m rpjJy
S j e x e c u tio co m m ittitu r a k e ri iu d ic i in a u x iliu m
iu rifd iction is,& : o b iic itu r aliq u a e x c e p tio , q u x v e rfatu r a r c a res in q u ib u s e x e q u e n d a eft len ten tia ,
tu n c h ic e x e e u to r c o g n o ld t lu p e r illis e x c e p d o n ibu sn ta B arí, q u i i u p u n u m e ro 6. & S a lic. d . 1. & fi
n o n c o g n itio ,c o lu m .p e n .v e rfi.a u t q u x riru r. fic in te llig c u s d . 1. a D iu o P io . §. in v e n d itio n e , ib i, fif
d e n iq u e iu d ic e s in te rlo q u i fo Ien t,fi m o u e n d a n o n
fin t.& clariu s in §.fi fu p e r r e b u s .q u e m tex .d u m c i­
ta u it A n c h .c o n filio 2 i4 .I ; le d o m in u s.co l.j-ivcrfic.
cu m tr g o ,a ;ite r re ip o n d it,& m in u s recte.
9
Q u a r tu s e ft ca fu s,q u a n d o 7 c o m m irn tu r execu » ¿ ,/ v
tio a lte n iu d ic i in a u x iliu m ,& o b iid u n tu r e x ce p tio /
p e s c o n tr a ip fa m e x e e u d o n e m ,q u x Iane c x c e p tio M e n o c h .to m .j.
D
J a co b -M en o ch .
jo
q u ia v c r o .n u m e r o 1 7 . v e rfic u lo fallit p r i m b . í e ¡ n
n es m erita, c a u f x refp icio a trv t m ilhs ^ ^ c T x e c n ^
r n in ir .lt .C .d e ia n s & fac.tgnoran.tuper ^ ^^
t o r if t e c o g n o fc e r e n o n p o e c n ^ ^ ^
PiO .in p n n c .n u 7 .e s -Pen; n ,
j n A A b W c B u t.in
«
^
.
g a rt
4«
» « « c.
p a ,.o
* ** - te {latur A lex . d .l a D i t t o P io . m
p ^ c m , P r f i , d d e q u 5 d g lo .& e o lo c i có rra Bar
vSf.
to iu m fen fi ile A n g e l.& Im o la m f o i bit. I n q u iu n t ifti h „ n c exeeu to rem p offe de his e xcg£ t i o n i b u s c o ,
r n ^ e r ft B n r g r n G ill^ ie á r ^ á fq u e o b fta re CQ gno^^~fTÓf¡~?ebet pronunriareTfed rem ittere lu o ia a fo
7T 7r~vrrS~eárnon o b fia re C Q gn o uerit,illis n o n o b i,
■
f c ^ t íb ü s!' p o te rit ien te n tiam ex eq ñ u áffirm a fit e r g o _
^i^ l o c m n c o g n itio n i,id q u e ex l.I?TJr e to f.§ -M a tc e l
f o f o k iu d .v c en im p o te ft c o g flo fc e re fo p e r ex ce ­
p tio n e falfitatis v e l n u llita tis.d .§.M a rce llu s. & in fra
ln fe rto ca fo ciitn B a rto lo d ic em u s, ita etiarti h ic,
ciim n u lla afferri p o ffit ra tio d ifferen tiae.D eclarat A Iexan d .n o n p ro c e d e re ,q u a n d o illa e x ce p tio e flet ex
illis,q u ie p o ft fen ten tiam o b iic i n o n p oifun trira in ­
10
C JSc
iu d icare fo p e r his e x ce p tio n ib u s . ín q u ítq u e hu¿QS
o p in io n is friifle g l.in c.P a fto ra lis.§ .q u ia vero.d e o f.
fic .d e le g .& id em cu m Itriola fen fit A b b a s in d. §,
q u ia v e ró .n u m e ro 7 .a d d u d u s eft in h a n c fententiá
1 4 Im o la illa r a t io n e ,- q u ia h ic f o rd in ariu s £auora„
b ilio re m & a m p lio re m iu r ifd id io n e m haber,quárn
h a b e a t d e le g a tu s .g lo .in cap . 1 .dé referip.in í. g lo . ¿n
c a p itu lo fi c o n tra v n u m .§ .p e n u l.d e o ffi.d ele.in 6.)i.
ce t e r g o d e lcgaru s e x e e u to r ta m q u am in fe rio r non
p o ffit iu d ic a re ,p o te rit tam en ifte ex fu a am p la p o - s
re fla te ,& fau o ra b ili.e x q u a a r g u m e n ta tio n e dilui vi
d e tu r illa rario B a rto li d ic e n t is , p arem in parem
n o n h ab e re im p e riu m ,v e l in fe rio re m de fiiperioris
f a d o n on p o ffe iu d icare.n am h ic n o n in fe rio r, nec
par vid e tu r,fe d fu p e rio r, p o fte aq u a m i le g e p ote­
ftatem h abet.harc Imolae a rg u m e n ta tio n o n c ftv c ra ,q u ia n o n fe q u itu n d e le g a tu s n o n p o te ft de his iu
d ic a re ,e rg o p o re ft o rd in a tiu s , cu m fau o ra b ilio rem
& p o t e n t io r e m iu r if f id io n e m h ab eat n am fateor
lin .ca p ,d e c x te ro .n u m e .3 .
Q u in tu s eft cafus q u a n d o c o m m ittitu r -f e x e -
h a b e re p o te n rio re m ad e x e q u e n d u m , cum in fua
p e rfo n a fu n d a ta iu r if d id io fif, cu m ta m en d elega­
e u tio alteri iu d ici in a u x iliu m ,& o b iic iu n tn f e x cer
pciones,quac n o n in frin g u n t fen ten tiam ,fed fo lu m
tu s á d eleg a n tis p e rfo n a re c o g n o fe a t.l. 1 .§ ,q u i m an-
ip fam e x ee u tio n e m re fp id n n r, v t e x ce p tio illa , n e
q u is e x ig a tu r vitra quám facere p o t e ft, tu n c fu p er
b is c o g n o fc it,a c iu d ic a t e x eeu to riita B f t o .d . la D i
p o te fta te m iu d ic a n d i,q u iá v tfe n u llam h ab et. R.nr-
d ata.d e o ffi.e iu s .n o n tam en fe q u iru r,e u m h ab ere
fu s{vt d ic e b a t A le x a n .) cutft iu d e x , q u i fen ten fiam
tu lit,e x e e u to re m illu m ,& fi á le g e co riftitu tu m re­
q u ira t, Ar ei m an d e t v t exequátur, fe q u itu r e lfc illo
m a io re m ,c u m ei parere te n e a tu r: itá p ro b a t d .fege
Sex tu s eft cafus q u a n d o c o m m ittitu r f e x ee u tio
alteri iu d ici in a u x iliu m ,& o b lid u n t u r ex ce p tio n e s,
quar d ite & o fu n t co n tra fe n te n tiam , & eam in frin -
15 á D iu o P io ,§ .i.v b i B a r.h ic e r g o f iu d e x q u i fenten
tiam tu lit le g is d iíp ó fitio ñ e it ia ió te f t illo e x e e u to
re:ita C v n .irt L p ro p e ra n d u m , $.fin au tefn reu s.q .8 .
geren rrtunc fu p er h is ex eeu ro r ille p o te rit c o g n o fc e
re ,vt p utá fu p er e x ce p tio n e fa lfita tis.veln u llita tis.ita ce n fu it Bart.d.l.a D iu o P io .in p rin c.n u rrc.51.cu m
d .L n am & m a g iftra tu s.e x q u o v id e fñ u s falfam effe
illam Burrij c o n c ilia tio n e m , q u a m etiam te iic it A -
c o id e m fe n fe tu n tcfrreri o m n e s ,v t eft v id ere ib i a«
■pad A fe x a n .r m .io .I a f.n u m .i6 .& a p o d F elin,d .c. Pa
fto ra lis .f.q u ia v c r ó .n n m .i£ ,& d.Cap.de cartero, n u.
f.d s re iiid ic.S o c in .fen .co n fi.8 3.n u m e. z o .lib . 4 . in
h a n c fen ten tiam d ta n t o m n e s 'l.íl praetor,in p r in ,&
in § .M arcellus.fF.de in d i.
I n H cc ta m en caf u m aius eft d u b iu m ,a n fup er h is
1 2- e x ce p tio n ib u s f in d icare h ic e x eeu to r p o ffit.B arto ,
d .n u m .9 .G e n fo itn o n p o fle,fed m u n eris fu i tan tu m
efle e o g n o fe e r e ,& v b i illas im p u g n a re fen te n tia m ,
& p ofte im p ed ire e x e e u tio n e m , v id e r it , re m ittere
fu o iu d ic i iu d ic a n d a s,ex d .f.M arcq U u s.a c ea eriam ra tio n e ,q u ia alias e x e e n to r ,v tiu d e x in fe rio r,v e l fal
reí» v i p ar iu d id s , q u i fen ten tiam tulit,eru s fa d u m
im p r o b a re p o ffe t, c o n tra 1. n am & m agiftra tu s, de
a rb itr. ad fert eriam B a rto l. te x tu m in ca p itu lo de
c® rero,de re ju d ic .c u m B a rto lo e x te r i fen tiu n t, v t
r e tu lk A k x a n d .d .l.á D iu o .n u m e ro 1 0 .& Z a fiu s d .
ua D m d . f ifl v e n d itio n e .n u m e ro y .v e rfic u lo P o rro
fun t.-f Z u c h a rd u s in l.v lc.n u m c ro z S o .C .d e ed. d i­
u i A d r.to l. }
15
C o n tr a B a rto lu m fen fir Im o la in d .L á D iu o P¿0
v r ib ir e f e r t A lcx an .in q u ic ille ,q u ó d ex q u o h ic e x e l
c u to r o rd nariam iu r ifd id io n e m h ab er, p o te ft etiá
te llig it d.L p e n a l,idefti ib i I a f num e. i z-in fin e .& F c-
u o P io .n u m e 8.ex d .l.pen .d e c o n f e l f & fen fit F elin .
d .c .p afto ra !is.§.q u ia v e ro ,n u m e . 1 6.
11
d i d o ca p itu lo de cattero n u m e ro j . v e rficu lo fáj]^
fe cu n d o ,d e re iu d ic.
E x ten d it B a rt. v t p ro c e d a t h ic ca fu s,etiam fi is f
« e c u t o r o rd in a ria m h a b eret e x eq u éd i p o tefta tem ,
* ftifU r^ v t « c m p l u t n ad'«
p
‘ * ' ao,P ir r " °
,t t
" “ “ ¿ .ii»
g n a tio o ib u s d c fc „ „ : , C '
m ab
im p a « e rc n d it,& a ttin g it Vn o v e rb o F d i.d .$
C .d e iu d .aliás ei p arere is e x e e u to r n o n ten eretu r.
lex.d .l.á D iu o .n u m e .i 1 .R u rfu s n o n fe q u itu r,h a b e t
á le g e p o tc^ a te m e x ig e n d i, e rg o p arem h a b e t cu ra
p rim o iu d ice a u d o r it a t e m & facu ltatem , n am v i­
d e m u s m u lto s effe o rd in ario s p ro variis d iu e riisq u e n e g o tiis ,& tam en p arem n o n effe o m n iu m p o tc fta te rm v n n fq u ifq u e e n im in fib i trib u ta iu rifd id i o n c p o te fta te m e x e r c e t, fic h o c cafu n o n p oteft
d ici e x e e u to r p at iu d ie i,& f ia le g e e x e q u e n d i p ote
ftatetn c o n fe c m u s fit.
ritu r. V eru m is § .i.n o n re p u g n a t f e n te n t iz B artoli,
q u i vere ex illo te x tu affirm au it, h u n c ex eeu to rem
p o f f e c o g n o fc e r e «Sc iu d ic a re de h is e x ce p tio n ib u s ,
qiue v e rfa n tu r circa res in q u ib u s e x e q u e n d a le n ­
te n tia e ft,v t d ixim u s fuprá in te rtio ca fu ,n o n au tem
d c h is - q u * v e rfa n tu r circa m erita cau fariam d iffin i
tje .& clariu s h o c o fte n d u n t v e rb a § .f if u p c r rebu s.
d .L á D iu o .v e r a e r g o eft B ar.fen rentia.
E x te n d itu r fe c u n d o ,v t e o eriam in cafu p ro ce d at,
1 7 qu a n d o j-f e x e c u tió n i len ten tia: o b iic e re tu r ex ce ­
«p ttio n u lliu ris e x e o q u ó d lara e fie t fen ten tia ex fa l­
lis a lle g a tio n ib u s co n tra ab fen tem ex cau la v o lu n ­
ta ria , v e l ex ca u la m in u s p r o b a b ili, v t p u tá re le g a rionis-.ua fe n fit I m o la in l.q u i R o m ar.^ .d u o fratres,
de
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
f
S e c u n d o e rg o Joco I m o la ad d u c e b a tu r e x textu ,r:< v
16 t
D iu o .§ .l.c u m fu b fe q u c n tib u s .n a m d.$. 1J0 /
q u ittir etiam in iu d ic e o r d in a r io , q u i alterius lit e - j
ras e x p e u tio n i m an d at, & tam en in § .fu b feq u en ri;
d a tu r illi o m n is co gn itio ,q u a e in e x c e u tio n e re q u i­
D e A rb itr.Iu d ic. Lib. I.
h ic e x e e u to r fp ectare d e b e t an aequa,vel in iq u a fit
h z c fen ten tia, led íu u m m ád atu m cx e q u i.cu iu s re i
rario e it fe c u n d u m B e ro .in ca p .q u o n ia m A b b a s .n u
d e v e r b .o b I ig .& R o m a .m L fi is ad q u e m .d e acq u ir.
h z re d .á q u ib u s n o n d ifien ílt A lexrin d.Lá D iu o P ío .
n u m e ro i i.v e rfi.fc d I m o la .ij re iid u n t A n g e lí e p iiS n io n e m in d .§ .d u o fra tres,q u i íen rieb ar aliter + cx
dd.fi p r x t o r .§ .M a rce llu s,de iu d .c o n ftitu e n d o d iffe­
ren tiam in te r ca fu m d .§ . M a rce llu s , á cafu d. verfic-
m e r o 1 1 2.de o ffi.d e le g .q u ia n o n e x e e u to r,ie d m £21
P a u lu s .N a m d ic e b a t A n g .d .f .M a rcellu s, lo q u i de
fen ten tia lata co n tra ab íe n te m ex ca u la m in u s p r o ­
b a b ili ,v e l v o l it a r ía ,v t o p p o fita e x c e p tio n e c o n tra
illiu s e x e cu tio n e m d e illa c o g n o íc a t q u id em e x c c u to n fe d iu d ex p rim u s in d ic a t iu p e r illis e x ce p tio ­
n ib u s, te x . v e ro v e r f P a u lu s n o t a t , in tellig it lo q u i
cu m fen ten tia ex fallis a ilc g a rio n ib e s la ta , eft lata
co n tra ab íen tem ex caula p ro b a b ili Sc n e c e ffa ria ,
v t eo cafu ex eeu to r co g n o fc e r e iu p er illis & le n te n tia m ferre p o fiit. V e ru m h ic in te lie d u s n o n eft
v e ru s .P rim o ,q u ia v t d ic e b a t A lex.de I m o .in d .v crf.
P a u lu s ,n o n d ic itu r e x e eu to rem iu d ic a re de illis e x ce p tio n ib u s.fe d ip fu m m e t iu d ic em , q u i le n te n d a m
v e ro n u .i7 .v e r fic .e x c c u t o r m e r u s .& in d .c .d c caete
ro ,n u m . 4 . & i b i A b b a s n u m . 5. & F e li.in c .fi q u a n
d o ,c o lu m .v lt.v e rfic . Q u a r t o fallit.d e o ffi.d e lc g .M a r a n ta fu a d ifp u ta tio . i . n u . j ^ . & i n n o ftris te rm in is
R o m .c o n f i.ji.B e r o . ca. fig n ific a fti.n u .14 .d e o tt1.d c
leg-£ Z u c h a r d u s in l.v lt.n u .iS o .v e r f .lim ita tu r C .d e
ed .d iu i. A d r. to l.
Sc p lu ra de v in o t o r ij d ic e m u s
in frá h b ro fe c u n d o in cafu 2 18 .
22
D e cla ra tu r fe c u n d o ,n o n p ro c e d e re in -j-excep­
tio n e e x co m m u n ic a tio n isú ta F e lin .d .§ .q u ia v e r o n u
m e ro 1 7 .v e rfi.S e c u n d b fallit.& d .c .d e e x te r o , n u m .
4 .v e r.ie c u n d u s ca fu s.e x g lo .in c.Piarin fi.de e x c e p .
i n d '.& i b i G e m in .
tu lit,id eft,Praetorem .nam d u o ib i iu n t m a g iftra tu s
praetoris ic ilic e t & iudicis.Praeror eft, q u i fen ten tia
fert,iu d ex q u i eam e x e q u itu r ,v t clare d ic itu r in p rin .
23
d .l.fi P raetor.texr.ergo d .v e rfic u .P a u lu s ,v b i ait Prae­
to re m d e n e g a re in d icati a d io n e m , n o n eft in te llig e n d u s ,d e P r x to r e ,id e ft/ iu d ic c , q u i alias exequ i»
tu r,lc d de ip fo p n e to re ,q u i fe n te n tiam fert. S e d eft
q u o d an im a d u e rta tu r,q u ia h u ic d e cla ra tio n i a d u erfa ri v id e n tu r v e r b a d .v e rfic u lo P a u lu s ,in fi.dum
ait,praetorem e x e q u i n o n d e b e r e .q u x o ften d ifte v i­
d en tu r ip fu m P r x to r e m efle id em cu m illo iu d ic e ,
q u e m e x e e u to re m fen ten tia: Praetoris d ix im u s. A d u erte in q*uam ,quia illa v e rb a e x p o n i d e b e n t , Prae­
to rem ex eq u i n o n d e b e re ,id eft praetore n b n d e b e re
m ád a re iu d ici fu o e x e c n ro ri,v te x c q u a tu r .S e erit fen
fns h ic to tiu s refp ófi Iu lia n i.n á in p rin .d .l.fi Praetor.
& in § .M a rc e llu s ,lo q u itu r Iu lian u s de p o te fta te ,quá
h a b e t e x e e u to r fententiaervt fi c o g n o fc a t o p p o fita s
ex ce p tio n es p o fle im p e d ire e x e c u tio n e m ,e a s ad m it
ta t:& Praetori q u i fen ten tiam tu lit iud icád as tr a n im itta t.n e c e n im ip fc dc h is iu d ic iu m ferre d e b e t,
in d .v e rfic .P a u lu s ,lo q u itu r de p o te fta te ,leu q u id ag e re d eb ea t P raeto r,q u i fen tétiam tu lit,cu m c o g n o u it o p p o fita s e x ce p tio n e s efle p r o b a b ile s ,v tfc iiic e t
v e l ftatim n e g e t a & io n e m iu d ic a ti,v e l fi iam c o n c e f
fit,iu b e a t illi e x e e u to ri ne e x e q u a tu r.a tq u e ita c o n ­
tra A n g e lu m n u lla e r it d ifferen tia in q u a litate exee
ptionum ,infpe<fta e x e eu to ris p erfon a ,a d q u e m n o n
iu d ic a re ,le d e x e q u i fp eéfat.
ip
D eclara tu r n ó p ro c e d e re , t q u a n d o e x e e u to r h a­
b e re t m a io rem p crte fta te m .& iu r ifd i& io n e m illiu s
iu d ic is ,q u i fe n te n tia m t u l it á u A iex.d.La D iu o . n u.
i j . á e F cli.d .§ .q u ia v e r o n u .ij.v e r f ic u . S e c u n d o lim ita.Se d .cap .d e caetero.nu . 5.v erfic. fallit te rtio .
AZ
S ex tu s eft cafus, q u a n d o p o ft latam fe n te n tiam ,
20 p o ft h ab ita m f cautae c o g n itio n e m fu p er ex e ce p tio
n e c o m m ittit iu d e x n ud am fic t i e x e c u tio n e m , v t in
c o m m ifllo n e jq u e fit n u n cio :h ice n im n ullam h ab et
c o g n itio n e m a liq u a ru m e x c e p tio n u m ,cu m m eru s
c r e c u to r lit.L execu ro rem .L li v t p r o p o n is .C .d c e x e cu.rei iu d .E ft ra tio ,q u ia o m n is c o g n itio prarceffit,
nuda e rg o e x e cu tio lu p e re ft.q u x lo la m an d ata d ic itu r it a B art.in d.La D iu o P io ,in p rin .n u . 1 o. d e re
iu d .q u e m fu n t fecuri ib i A le x .n u .i^ .Ia i.n u m e ro 1 3.
F e li.in d .c .p a fto ra lis.^ .q u ia v crb .n u . i- .v e r i.E x e c u to r m e ru s.ü c etiam B al. in 1. & fi c o g n itio , v e rfic .
Do u b i.S a lic .in fi.C .fi co n tra iu s v e l v n l p u b l . f Z u c h a rd u 3 in L vlt.n u .2 S 1. C .d e e d . d iui. A dr.toLj} B e roius in ca p .fign ih cafti.n u . i.d e ofH .deic. n o n enim»
dans e x e q u itu r.
D e cla ra tu r p rim o n o n p ro c e d e re , "f q u a n d o n o ­
to ria e fle t ex ce p rio .ita g lo .in cap.Sc fi n o n 2 5 .q . 2.
& p o ft I m o la Icrib it F e li.in d .cap .p aftora lis.§ . q u ia
D e cla ra tu r te rtio ,n o n p ro c e d e re in j cau fa cri­
m in a li. n am fi h o c cafu e x e e u to r v id e t fen ten tiam
in iq u a m ,fu p crfe d e re p o te ft,im m o d e b e t,cu m p eri­
cu lu m d am n ú m q u e irrep a rab ile fit,ita F e li.d .§ .q u ia
v e ro ,n u m e r o .i7 .v e r fi.T e r tio fa llit.& d a r iu s d . c, d c
csetero .n u m ero j .p o f t A b b .ib i n u .j .e x g lo .in cap .
n o n in fe re n d a .2 3.q. 3.h in c F eli.in c.li q u a n d o , c o h j -t
¿ .v e r.T e rtio fallit,d e o ffi.d e le .ce n fu it tu n c lice re iu —
d ic T re iiflc re .q u o n ia m ei p a re n d o d ain n u m irre p a ^ r ab ile fe q u e re tu r.
k X :-
D e cla ra tu r q u a rto n o n p ro ce d e re , q u a n d o n o u a C yt'rn tK td
^ 4 t cau fa fu p e ru e n ir,q u x ii lu d ic a ti c o g n ita e ife t, ab
ex e e u tio n e fu p erfed eret. ita F e lin .d .§ .q u ia v e r q nu.
7 .v e r f .Q u a r to fallit. & d . cap .d e caetero,nu m c.6 .ex
L fi h o m in e m , ff.m a n d .q u a m e x o rn a u im u s m u ltis
fu p ra.h is a d d o R o b e r t u m M a ran tam fu a d ifp u ta tio
n e p rim a n u m ,3 3 .v e r.fa liit q u a n d o ,
2j
D e c la ra tu r q u in to n o n p ro c e d e re in -j- ex ce p ­
tio n e falfi re fe rip ti,ita F e lin .d .§ .q u ia v e ro n u m e ro
i 7 .v e r fic u .Q u in to fa llit.& d .c.d e c x te r o .n u m c r o 6 .
N a m cu m o b falfitatem n u llu m effe p o ffit referip tu m ,fu p e r illa n u llita te p o te r it e x e e u to r c c g n o
fcere:iu xta ca p itu lu m fi e o te m p o re de referiprin 6.
dc in ip e cie n o ftra c o n fu lu it S o c .fe n . c ó filio 8 j . n u ,
5j2.l1b.ro 4 ,
S V M M A R I V M ,
A rb itriu m Jim pliciter concejfum,cenferi cenceffum pro
actionibus prejentibus tantum.
2 Decuriones .quibus datum eft arbitrium fuper bonofiatu duitatis ¡non pojfe antiquos ordines imm utare.
Q V ^ S T I O
X X X IX .
. Q u o m o d o a r b itr iu m ad a c tio n e s praefen res tan ­
tu m p e rtin e a t.
V ff R O
trig e fim o n o n b ,a n co n c e ffio
h u iu s f arb itrij in te llig a tu r tam p r o a d io n ib .p re íe n tib . q u i fu tu ris?B arJn n o
d iffim ili ca iu in L illu d .§ d e d iiita .n u m .i.
ft.q u o d cu iu fq u e v n iu e r.fo lu m q u o ad p rx fe n tcs in
te ilig it,q u a re G u b e l.d e T u la lt o in Lfi fo d c ta tc m .$ .
l
a rb itr o ru m .n u .5 6 .ff.p r o lo c io ,in q u it , q u o a d a cci-
i
d en tia n o n c o g n o ic e re .c ó fé rt, q u o d fc rip fit A n t o ­
n iu s B o id iu s in r c p e u u b r . C . n o u a v c c h g a . n u . 5 1.
in fin. d ú d ix ir,q u o d ,q u a n d o co n c e flu m c f t j d e cu ­
rio n ib u s a rb itriu m p ro b o n o & p a c ifico ftatu c iu ita r is , non p o flu n t m u ta re o rd in e m & re gim in a
ip liu s ciu itaris^ u fi ip c d a lite r h o c fu erit eis p e r m iffu m ,ea ra r,o n e (q u x ad ie m n c tlr á fa c it)v ritu r, qu ia
M e n o c h .T o m i.j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D a
lacob. M enoch.
52
p e r illis fp eciales iu d ice s.fim ilia fu n t ap u d P arifiam
c o n fi.9 . n u .i i.lib .4 . G ra m m a .co n fi.d .in fin e,& v o ­
t o 28 .n u m .4. £ E ft e n im v e rio r le n te n tia , iurifdi¿rio n e m ce n ieri datam cu m u latiu e n o n au tem priuariu e.F elinu s in c a p it.c x te ru m .n u .4 .d e iu d .& ibi
D e c iu s n u .j.q u i h a e d e re alia icn bic.]}
s i b itria m c e n íe íü f d atum fu p er h is , q u x fun t de
p r x ie n th e x reg u la .l.fi ita.ff.d e a a r . 5c a r g . e g - cu iu s
q u id em r e g u lx a rg u m e n to p lu ra noftri fc n o u n t^
a lib i d ix im u s.
S V M
M
A
R I V M.
1
A rbitrium datum iudici juper magna quantitate,an a d
2
minorem datum cenfeatur.
^
Iun fdiñtone m in o r i magijtratui concejja , cumulatius
D e clara tu r relata D o c to ru m fen ten tia n o n proce
7 d e re ,q u a n d o ja lte r i iu d ic i priu atiu e eflet d atú arbi­
trifi co g n o fc e n d i lu p e r ca u fa m in o ris fu m m x .q u o .
n iam v b i p riu atiu e alicu i d atu r iu r if d id io .tu n c m a ­
io r de ea c o g n o fc e r e ,& fe in tr o m itte re n o n poteft:
ita á fenfu co n tra rio e x relatis c o llig itu r :& claré re­
non priuatiue ad maiorem magijtratum ejfe.
Smtutum F errarit D e caufis m inimis,declaratur.
4 Smtutum Florentia D e caufis mercatorum, declaratur.
y A lb a Cuntas iunfdiftionem & merum & m ixtum im ­
perium habere ex csnceffione F e d cr ici,& ibi quomodo
3
ip o n d it R u in u s c o n f il.7 .n u m e r o 6. lib .4 . p riu atiu e
au te m d ic itu r trib u ta iu rifd ictio , cu m exp re fle eft
in ea imperator pojftt (e intromittere.
8
d i& u m , q u o d ipfe fo lu s & n u llu s alius co g n o fe a t.
q u o d fatis claru m eft. f V e l q u a n d o aliter con ftat,
q u e m a d m o d u m tra d it R o m . fin g . 2 1 . & co n filio
2 9 3 .& F e li.in ca p itu lo P a fto ra lis .c o l.i.v e rfic . lim it.
6
7
P a p ii pr/ttorent etiam de caufis leutbns cognofcere.
JurifdiBtcne priuatiue v n i conceffa,maior magijbratus
non poteftfe in ea intromittere.
8
q
lurtfdiftio quando priuatiue cencejfa cenfatur.
A rb itriu m pro minori fum m a datum,non c e n fr i da­
3.de o ffi.o rd . & late G ra m m a .d e cifi. 3 0 .n u m ero 9.
q u a tam en in re an im a d u e rte n d u m e ft,n o n fu ffice-
tum pro m a io r i: quod deinde dupliciter ibidem de­
claratur.
re fo lam taxatiu am ad h o c v t e x clu d a tu r iu r if d ifiio
io Itid.tcium non pojfe pro v n a parte valere,& pro al­
tera non.
c o n fil.3 .n u .4 .q u ib u s a d d o A n g . i n l . i . C . v b i & apud
q u e m .& G r a m m a .c o n fi.2 .n u .S .p o ft d e c ifio n e s ,& li
c é t R ip a tracl.P eftis in tit.d e rem ed iis p rx fe ru a tiu is
c o n tr a p e fte m .n u m .ó a .a B a l.d iffe n rire v id e a tu r,a t­
ta m en m ale fe n tit,c u m A n g .in d .l.i.c u iu s a u th o rira
t e is n ititu r,aliter(/v t d ix im u s ) f c r ib a t.f H is acced it
q u o d v b i fu n t d iftin é t^ iu rifd ictio n e s n o n p ro c e d it
re g u la , Q u i p o te ft q u o d eft p lu s ,p o te ft e tia m q u o d
eft m in u s, v t d eclarat D e c iu s in l.n o n d e b e t cu i.n u .
m a io ris m agiftratu sd ta p o ft B a ld .c o n iu lu it D e c . d.
Q V ^ S T I O
XL.
Q u o m o d o d atu m a rb itriu m p ro v n a fu m m a , p ro
altera etiam c o n c e flu m ce n fea tu r.
V j í R O q u a d ra g efim 6 ,a n f a rb itriu m
datum iu d ic i fu p er m a g n a q u a n titate,ce
fea tu r etiam ei d atum fu p er p aru a ,& e „
c o n tra rh x c q u x ftio ,v t v id ere e ft,d u o h a
b e t c a p ita :v n u m ,c u m e ftiu d e x m a g n x q u a n titatis,
an p o flit eife iu d e x p a ru x .a lte r u m e c o n u e r s o , cu m
e ft iu d e x paru£ ,an p o ffit efle iu d e x m a g n x .Q u o ad
5 .v e r f.te rtio d e re g .iu ris. & in c a p .C u m n o n ab h o
m in e n u .io .& ib i A lcia . n u .i i.d e iu d ic iis .ita d e cla­
rantes 1. fo len n is. §. la tru m c u la to r ff. de iu d ic iis :&
c o n fe ru n t q u x crip fi in fra q ,8 2 .n u .7 .[}
Q u o ad fe c u n d u m ca p u t d ic e n d u m eft re g u la 9 rite r h a b e n te m f a rb itriu m p ro m in o r i fu m m a ,
n o n h a b e re p r o m aio ri:q u o r.ia m iu rifd ictio n o n ex
p rim u m c a p u t,o p in o r re m efle faris claram , iu d ic e
h ú c fu p er p aru a fu m m a a rb itriu m h a b ere, ea r a t io ­
n e p rim a ,q u ia ,q u i p o teft q u o d p lu s e ft,p o te ft etiam
q u o d m in u s eft.
E x te n d itu r,v t p ro ce d at,etiam ii in ciu ita te ex ta­
li re t fta tu tu m ,q u o d jiu r ifd ic t io tr ib u ta iit a licu i ¿udi
ten d itu r.ita B a r.in le g e v lt.in fi.ffd c iu rifd .o m .iu d i.
3
n u .4 -eo .t1t.d e iu r.o m .iu d .
E x te n d itu r v t p ro c e d a t etiam q u o ad e am fn m m a m ,in q u a m fuam iu rifd id tio n e m ex ercere p oteft
n e c e n im q u o ad eam fen ten tia h x c o 'o tin e re t.q u o
& ib id e m la fo n & D e c .i n f i.M a r fil.n u m e .4 3 .& Z a
fiu s n u . 1 fi.Sap ia in l.c u m q u a d a m p u e lla .§ .q u o tie s
c i iu d ican d i fu p er fu m m is m in im is ,v t ex tat f fta tu tu m F erra rix & a lib i. e tii en im is fp ecialis iu d ex ad ­
iit,a tta m e n p o te ft P r x t o r c o g n o fc e r e , q u o n ia m iu rifd ic tio h x c n o n d ic itu r d ata illi m in o r i p riu atiu e,
fed c u m u la tiu é .e x d o ó lrin a B a r t o .in L i. C . d e o ffi.
P r x fe c i.v r b is , q u i d o c u it , fta tu tu m , q u o iu rifd i& io
tn b u itu r iu d ic i fp cciali fu p e r d am n is d atis,ei datam
10 n ia m f iu d ic iu m q u o d in d iu id u u m e ft,n o n p o te ft
p ro parte v a le r e ,& p ro altera n o n valere.ita g lo . iu
d .l.v lr.ffd e iu rifd .o m .iu d i.q u a m B a r .& e x te r i ib i fe
c u tif u n t.& c o m m u n e m affirm a u itD e c.in fi.a c Z ¿ fiu s n u m .itf.ta m e tfiip ie D e cia e alij n o n n u lli ab ea
re c e fle rin tjle n tiu n t ta m en B a rt.& alij e x te n fio n e m
h a n c n o n h ab ere lo c u m ,c u m fu m m a ip ia fe p a ra tio nem fui n atu ra re cip it:v t p u ta, cu m p lu res iu m in x
ex d iu c rfis cau fis fu n t, Sc q u a s a d o r ex in d u ftria
cenferi c u m u la tiu s , & n o n p riu a tiu e :q u o c irc a iu ­
d ex o rd in arius p o te rit etiam c o g n o fc e r e . id e m rc 4 ip o n d it D e ciu s c o n fiiio te r tio , n u m e. 3. q u o d f fta
tu tu m F lo r e n tix ,q u o d atur iu rifd iciio iu d ic i m erca
t o r u m in e o r u m c a u íis ,c u m u la tiu é Sc n o n p riu ati­
u e dare in te llig itu r .& id eo etiam P r x t o r F lo ren ti­
n u s in caufis m erca to ru m iu d icare p o te rit.fic o b fe r
u a tu r P a p is ,v b i & fi m ercato res h a b e a n t trib u n a l
fp e cia le, atta m en P r x to r n o n im p e d itu r de caufis
m e rca to ru m c o g n o fc e r e : q u o n ia m P r x to r m a io r
ra agiftratu s d icitu r, fim ilia c o n g e ru n t A re t.c o n filio
10 2 . & B a rb a .c o n fi.3 9 .c o l.3 .lib , ?. H in c refp o n d it
B r u n u s c o n fi.4 7 .n u . 3 .q u o d & fiF e d e ric u s Im p e ra
5 to r a n n o 1 a a a .c o n c e fle rit C iu ita ti j A l b x iu rifd ioHonem ac m e ru m & m ixtu m Im p e riu m ,n o n ram e
p n u a tiu e d e d cu m u latiu e c o n c e flid e :& o b id ip iu m
^racorertl p o fle in c o g n o lc e n d o , ipfam ciu ita ts m p r x u e n ir e .S ic etiam ferib it R ip a tract. Peftis
6 n t.d e rem ed iis p rx fe r u a tiu is .n u .S o .tP a p ie P r x - o
rem c o g n o lc e re d c caufis clo aca ru m , ctfi ad fin t f u .
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
fim u l d ed u xit & cu m u la u it:tu n c e n im p o te ft fe n ­
ten tia in v n o ca p ite v alere & in alte ro n o n , iu x ta . 1.
q u x d a m m u lier, ff! farail. e rc if.& L C a rm e lia P ia . £
de iu re p a tr ó n .
D e cla ra tu r n u n c fe cu n d u m h o c ca p u t,v r lo c u m
fib i n o n v e n d ica t q u a n d o iuriíH ictio h u iu s iu d ic is
ab ip fis p a r t ib u s fu ifle tp r o r o g a ta ,e x Lde q u a r e . §.
p rim o £ d e iu d i.v e ru m d u b itat Z a fiu s in d ic ta 1. vir.
n u m e .2 0 .d e iu rifd .o m .iu d .q u i aliam d eclara tio n em
fu b iicin a d e u m le & o r e m n o ftru m n u n c r e iid e n d u m p u ta u im u s .
S V
1
M
M
A
R IV M .
Iu d ex in arbitrariis etiam caufis fientetia ferre cogitur.
2 L .q u id q u id
D e Arbitr.Iudic. Liber I.
2
L .q u iq u id .f. de ind ic, declaratur.
3 Judicare munus ejfe.
4 Iudicare ejfe onus.
j
Iudicem'a iudicio feren do nomen habere.'
C L V ^ S T I O
X L L
3 la ta m efle n u llam .fic in 7 tr a n fa d io n e có fu lu it D e c.
c o n filio 4 7 5 .n u m c r o 6 .7. H in c d ic im u s, f b o n a m
p ra:fum ptionem ,qu£ e in iu d i;e e f t , ce lla re q u a n d o
b re u i te m p o re q u id a g it.A lc ia . trac, p r x fu m . re g . 3.
5 p rarfu m p .jK n u m ero 8 .fic d ic im u s ,7 a u rh o rita te m
in d atio n e tu to ris efle n u llam ,fi b re u i te m p o re fu it
I u d ic e m in ca u fis a rb itrariis fen ten tiam c o g i ferre.
4
V ¿ íR O
q u a d r a g e fim o p r im ó , an h ic
y iu d ex c o g i p o ffit ferre fe n te n n á ? & d i­
ce n d u m v id e tu r n o n p o fle c o g i,e x q u o
________ n eceffirati n ó fu b iicitu r.L n o n q u id q u id .
ff.d e iu d i.& in L i .C .q u o m o d o & q u a n d o iu d ,S a p ia .L i.n u . 17 .ff.d e iu r iid .o m . i u d . a c ce d it p rfte rc a
h o c v id e ri b e n e fic iu m q u o d d a m h u ic iu d ic i c o n ce flu m ,c u m ad h o n o re m fir.c.vt d eb itu s h o n o r, d c
a p p e l.L c u i m u n eris.ff.d e r a i:n .& h o n .n im iru m e rg o
fiin p itu s p o g i n o n p o fle v id e a tu r.l.h o c iu re . § . n o n
p o te ft,d e d o n .f in u it o .d e re g .iu r. S e d v eriu s d ic e n ­
d u m e ftjp o fle c o g i fe rre fe n te n tia m ,v e l v n o , v e l a l­
te r o m o d o ,c u m ita co lla tu m fit arb itriu m , v t íe n té 1 tiam fe r a t.& q u o d d ic itu r f ex d. 1. n o n q u id q u id ,
in te llig itu r q u o d c e n o m o d o fera t,vt in d.l. i .C .q u o
m o d o & q u a n d o iu d e x .p o te ft iu d e x a b fe n te m c o n ­
d em n are,fed n o n c o g e r e ,d e b e t tam en ferre fe n te n ­
tiam , q u a in te llig a tu r q u id ag ere v o lu e r it : a lio q u i
3 m u n u s fib i in iu n d u m n o n e x e q u e re tu r. fi Iu d i­
care e n im ,m u n u s efle p ro b a t lex m u n e ru m § .i u d i -
6
t
2
3
4
7
5
6
7
S
9
¡0
C f V ^ S T lO
X L 11.
D e fen ten tia b re u i te m p o re a tq u e ex a b ru p to la­
ta , d ifleritu r.
ge V y E R O
q u a d r a g e fim o fe c u n d o , an
p o ffit h ic + iu d e x fc ftin a n te r ac p r z c i ___
p i ta n te r fen ten tiam fe rre ,v t v n a d ie d c
c a u fa c o g n o ic e r c & eam d iffin ire / E t
n o n p o fle affirm au it in his te r m in is A m o d c u s d e
C a fte L tra c la . fyn d ic a tu s n u . 1 4 4 . p o ft C y n . in p r o ce m .ffo ru m .§ .ita q u e .& ex te x .l.fc d & fi p e r Prartore m .ff ex q u ib .c a u .ra a io .& in arb itrariis fic te fp o n dit A n c h a .c o n fiL 5 6 .c o L 2 . q u e m e ftfe c u tu s C r a u e .
confi. 1 1 5 .n u m .2 .n o n enim p o te ft d ic i c o g n itu m
quod n im is eft fe ftin a tu m x . 2. c .cu m B e r to ld u s . d c
r c iu d .q u ib u s p ro b a tu r fen ten tiam iu re n o n d e ­
fen d i o b fc ilm a n u a m .fic etiam ce a fu it B a r i n L p ro -
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
E x te n d itu r fe c u n d o ,in e o f iu d ic e , q u i ex p le n o
& a m p lo a rb itrio fib i p ollato p lcn iffim a m iu d ic a n ­
d i h a b e t p o te fta te m ,ita C o m e n , c o n fi. 50. S ta tu to
ciu ita tis F loren tiae.3-d u b.& L a n fr.tra & . de arbitris.
p a g .6 .v e rfi,2 2 .& S o c,íé n ,c o n fi.í> 7 .n u m e r.7 . lib . 4 .
F e li.d .c .E c c le f ia S .M a r ix .n u .i6 .& fe n fit A lc ia .d e
p t2 fu m p ,d .re g .5 .p re fu m p .9 .n u .5 ).V e ru m aliter fe n
fit S o c .fe n ,c ó l i.i 2 r .f.v e r fiP o ftr e m ó e tia m ,lib .3, &
B a l.d J .p ro la ta m .n u .i 2.
z
D e cla ra tu r p rim ó n o n p ro c e d e re f q u a n d o in
e d h fcflu m fe n te n tia fe r re tu n e x q u o tu n c n u llc jtunt
partes iu d icis,n ifi in co n d em n gn d o.L i.fF .d e co n fe f.l.
p ro in d e , f f ad 1. aq u il.ita A le x.in ap n o ta .ad B a r t ^ T - ^
l.p ro la ta m ,in v e r b o p ro h o c p lpn e,
'
9
iu re e r g o c o m p e lli ad iu d ic a n d u m p o te ft.
S V M M
A R I r M.
Iudicem etia m in arbitrariis fententiam p r e cip ia n t er
non ferre,
Sententiam pneipitunter Utam ,efie nullam.
Jranfaciionem prs.ctpianetrla.mm e.Jfe nullam.
Prsfum ptionem m alam efe tn iudicem ,qui pracipitanterprocedit.
1 ut oris authoritatem e x abrupto in terp o fitam , n ih il
prodejfe.
Principes e x abrupto fententiam ferre non poffe.
Iudicem e x Ubero arbitrio fib i dato nem pr^cipitanter
fententiam firr e.
Sententiam prteipitanter lata contra confi(fum v alere.
Sententiam breui tempore latam valere,cum iu d ex fa~
tis potuit eo tempore de caufa in fim i.
Sententiam breui tempore latam parte prafinte valere.
in te r p o fita .S o c .iu n .c o n fi.4 8 ,n u .i y.lib . 1.
E x te n d itu r p r i m ó j f v t p ro c e d a t etia m in fe n té tia iu m m i P o n tificis & im p e ra to ris, ita re fp o n d it
D e c .c o n fi.y 4 4 .n u .i 8 .p o ft,A n c h .c o n f 25 y .e x c .tu m
ex literis,d e reft.in in t e g r .& in R e g e , id em ce n iu it 1
G ra m m a .d e c if 1 5 .n u m e ro 1 j . & in p rin c ip e ,C r a u e .
co n fi.iy 3. n u m e ro 2,
c a d i.ff de m i l & h o n .q u o d q u i a ie a b d ic a t, feip fu m
ex o n e ra re d icitu r.c,p a fto ralis,in p rin .d e o ffic.d e le g .
4 & efle f o n u s n o n a u te m b e n e fic iu m ,o m n iu m m e ­
liu s p ro b a t L o n g o u a lliu s in L lm p e riu m .n u m . 1515.
f f d e iu rifd .o m .iu d .A c c e d it q u ó d iu d ic is n o m in e ca
5 rere t, fi n u llam p ro fe r re t fe n te n tia m ,c u m a -j-iudica n d o n o m e n o b tin e a t c.fo ru s. § .iu d ex .d e v erb .fig .
53
latam . C -d e fe n t.& in te rlo .o m .iu d .F e li.c. e cclefia S.
M aria: n u m e ro 1 4 .d e c o n ft.q u i la tiflim c p e r tres e g re g ia s D o d o r u m d e cifio n e s o fte n d it,iu d ic e m p re
c ip ita n tc r agere n ih il p o ffe .& p o ft e u m F errat-caute .v lt.n u m e ro 8.5)J c rib it, fe n te n tiam praecipitanter
D e cla ra tu r fep u n dó n o n p ro c e d e re , f q u a n d o
h ic iu d e x in illo b re u i te m p o r e p o tu it e fle d c ca u fa
in f t r u & u s d t a C r a u e .c o n f i.i7 9 .n u .i.& D e c .c o n f ilio
25>6.in f i.C u r .fe n .c ó f4 7 .S u p e r có tro u e rfia ,co l,p e n .
e g re g ie S o c .te n .c o n fi.2 4 4 .c o lu m ,4 .v e r fic u .S e d p ro
re fp o n fio n e .lib .2 .q u ip o ft B a la n au rh .fed & fi q u is ,
n u .i 3.C .d e teftib . a ffirm a t,iu d ic i cre d i in arb itriis
n o n m o d o q u ó ad d iffin itip a m , fed etiam q u o ad
in te r lo cu to ria m . & id e o p r x f u m p t io , q u o d caufa:
c o g n it io in te ru e n ire p o t u e r it , o m n e m co n tra ria m
fu fp icio n e m to lljt.
D e c la ra tu r te r tió n ó p ro c e d e re q u a n d o h ic iu d ex
p arte p rx fe n te & n o n re c la m a n te p ro n u n c ia lfe r:
n am im p u ta re fib i d e b e t p a rs,fi n o n re c la m a u it. ita
B aLin d .l.p ro la ta m .n u .B .q u e m fe c u tu s eft S o c . fen .
c o n filio 1 2 1 .c o lu m n a 5.v e rfic .te rtio q u ia .lib . 3 . q u i
& alio s recen fet.
S T M M A R 1V M .
t A rbitriu m conceffum in condemnando,an concefjum etia
cenfeatur in abfiluendo.
2 Condemnare qui potefipotefi etiam abfiluere.
3 A bfilu ere & condemnare conuertibtlia.
4 Condemnare & abfiluere refpcftu turifdiñionis non effe
contraria,
5 A rb itris tributa facultate condemnandi , competere
etiam facultatem abfiluendi.
4 L ir a n d i potefisue data cenfin datam & filu en d i.
7 M a n d a tu m datum a d condemnandum c e n fin etiam da
tum a d abfiluendum,
5
9
M a n d a tu m iu d ici fh ttn m ,v t condemnet, f i probatum
fu erit debitum,quomodo intelligatur.
Prefcriptapotefiate abfiluendi,cenfiri etiam prtfcrip «
tam potefiatem condemnandi.
10 Prefcriptionem firicle interpretari.
u Iudicem filu m poffe ,quod ius pafiulat.
12
Condem nandi,vel abfiluendi f i la potefiate m andata,
M e n o c h .T o m .j,
D
3
Iacob.M enoch.
54
vnum tantum contineri.
* * * * * *
16
du in m ád a to tn S ic rib it F elin .in d i& o cap , cu m in 7 fe n o r.n u m e ro .4 .q u o d fi ah eu i m an d atu m fit,v t eau
fa exam in ata c o m p e lla t d e b ito re m ad lo lu e n d u m ,
p o te rit iu d e x ab fo lu ere, fi d e b ito re m ab fo lu e n d u m
e fle c o g n o u e r it .& cu m F e lin o le n iit R ip a in d id a
L tertia.n u m e ro p rim o .q u i id e m fo r tio r i in cafu fen fifle B u tr.in ca p .ca u fam ,q u arto n o ta b .d e re iu d ic a 8 ta , i c r i b i t : n e m p e fi m an d atu r -f- iu d ic i v t T itiu m
S e n te n tia m e x c o m m u n ic a tio n is f i m
i9
pojje, etiam non
(edendo pro tribunali.
Epificopum extra dioecefim commorantem pojfe bensfiJcia jita d i oecefis vacantia confirre.
Beneficio aliquem priuare Epifcopum non pojfe,cunu
extra dioecefim commoratur.
Condemnare qui potefi ex nudo jk clo & m inijlerio fib i
mandato,is abjoluere nonpctejl.
¿4 bfoluere qui potefi a f i e x com m unicatum , non potefi
abfiluere excommunicatum ab altero.
A bfiluere qui e x priuilegio pote f i fis condenare no potefi.
Condemnare qui potefi,is etiam'abfiluere potefi,rebus
f i c flantibus,non autem mutatis.
Condemnare qut non potefi,nec etiam abjoluere potefi.
Condemnatione prohibita fhuore per fin a,prohibitam
non ejfe abfolutionem.
27 Vicarium Epificopi abfiluere poffe, etiam f i non pojfit
condemnare.
28 Cap.pen.de ofjic.Vica.in 6.declaratur.
2q -Condem nandifacultatejublata, non cenfiri fub latam
facultatem abjbluendi.
A u to r is noua difiinBio quomodojublata condemnandi
facultate cenfiatur & jublata abjeluendi.
Clem .i.de haret.expofita.
L .Q u o ties.C .v b i Sena.velClarijj.inteU eBui.
QVAE S T I O
XLIII.
A rb itr iu m co n d e m n a n d i h a b e n s , an & a b io lu e n d i
h a b e a t, & an q u i n o n p o te ft co n d em n a re , p o ffit
a b fo lu e re , p le n e e x p lica tu m , & n o u a p r x t e r e x ­
te r o s e x p o fita .
V I R O q u a a r a g e fim o te r tio , an iu d ici,
Cui tr ib u tu m eft f arb itriu m in co n d e m ­
n an d o , c o n c e ffu m eriam ce n fea tu r in a b fo lu c n d o ffia c in re d u x fu n t re g u lx :v n a affirm atiu a,
z v t is, j-q u i co n d em n are p o te ft,a b fo lu ere eriam p o fie g e n e m o q u i co n d em n a re, ff. d c r e g u lis iuris.
Íít.l. 3.ff.d e re iu d .a lte ra eft n e g a tiu a ,v t is q u i c o n ­
d em n are n o n p o t e f t , n ec etiam ab fo lu ere p offit.
Q u o e rg o ad p rim am re g u la m d icen d u m e ft, arb i­
triu m d atu m in co n d e m n a n d o , effe etiam darum in
a b fo lu e n d o ,e x re g .d iit^ L te n ie .q u o n ia m a b fo lu e re
3 ' f & c o n d e m n a re c o n u e rtib ilia fune, & q u i v n u m
p o te ft,p o re ft & aliud iita V g o , A rch id ia c. Sc C a rd in .
in cap .in ferio r. 2 i.d iftin ó L q u o s recen fet R ip a in d i4
1.tertia n u m e ro p rim o .d e re iu d ic a ta .q u i in q u it,
q u ó d licét h x c -j- co n tra ria v id e a n tu r r r ip e & u finis,
n o n tam en iu n t re ip e ctu iu rifd ictio m s , & p o tefta­
tis . q u o c irc a d iceb a r id em R ip a & an te eu m F eli­
n u s in cap .cü m in fe rio r.n u m e ro q u a rto dc m aio rir.
5 & o b e d ie n . j p o te fta tem co n d e m n a n d i arbitris tr i­
b u ta m , ce n ieri datam eriam a b f o lu e n d i; n am á pari
p ro c e d u n t co n d e m n a re & a b fo lu ere : ita g lo .c le m ,
c u m a r c p u lfio n e ,d e ap p ella rio n . H in c le g itu r in ca.
6 verD um .dc p en ire n .d iftin ch o n c p rim a, jp o t e fta te m
datam ad lig a n d u m ,effe etiam co n ce ffam ad fo lu e n
d u m .q u a n q u y j) v t ib i g lo .r c c e n lir,a liq u ib u s in c a fib u s lo c u m n o n habear.
E x te n d itu r regu la ifta a ffirm a tiu a , v r lo c u m etia
h a b e a t 10 m a :e n , fln e fc in terp retan d a : ^ e m a d m o
c o n d e m n e r, fi S e m p ro n io d eb ere p ro b a tu m fu e rit,
iu d e x ab fo lu e re p o te rit, d ato q u ó d is S e m p ro n iu s
cre d itu m fu u m p ro b a fle vid eatu r, q u o n ia m v e rb a
m an d ati in te llig e n d a f u n t , fi p ro b a u e rit ita , q u ó d
iu d ici v id e a tu r fu iffe fu ffic ie n te r p ro b a tu m , cu m an im u s iu d icis h au d fem p er in clin e r ad vn am p ro ­
b a tio n is fp eciem : d i d o cap it.cu m cau l2. v e l & re d i u s fo rre,q u ia p ro b a tio n e s lu n t iu d ic i a r b itr a rix ,
v t d ice m u s in fra lib ro fe cu n d o in cafu 8 8 .& fi erg o
ex cre d ito ris parte p ro b a tu m v id e atu r,iu d ici tam en
iu ftis ex cau fis n o n v id e tu r illis p ro b a tio n ib u s fi­
dem a d h ib e n d a m effe. C o n fe r t ad e x te n fio n e m
h a n c co n firm a n d a m q u o d ferip ru m re liq u it I n n o ce n .in c a p .d ile d o . de o ffic. A rch id ia c. qu em fe cu ti
fu n t Bald.in l.im p e riu m .n u m e ro v n d e c im o v e rficu .
circa v ltim u m . d e iu r if d id io n e o m n iu m iu d icu m .
F e lin .in ca p it.a u d itis. n u m e ro v ig e fim o in fin e .d e
p ro fc rip t.D e c iu s in L n e m o q u i c o n d e m n a re .n u m e
r o q u a rto .d e re g u lis iu r is .& H o rm o .D e ru s in ru b r.
f f d e a c q u ire n d .p o ffe ffn u m e ro d e e im o o d a u o in fi9 n e ,q u ó d ille q u i f p rx fc rip fir p otefta tem a b fo lu e n ­
d i , d ic itu r eriam p rx fc rip fiffe p oteftatem co n d em 1 0 n a n d i: cu m tam en f p rx fc rip tio f t r i d x ad m o d u m
in te rp re ra tio n is fit.B a tt.l.p rim a .§ .fi q u is h o c in te rd i& o .ffd e itin e re a & u q u e p tiu a to .& late F elin .in d.
c a p .a u d itis .n u m .1 0 .1 i.d e verita te tam en d o & r in x
I n n o c e n .& B a l.d u b ita t S o c in .iu n .r u b .ffd e a c q u ir.
p o ffe ir io n e ,n u m .8 i.fe d m ale.
D e c la ra tu r p rim ó fe c u n d u m R ip a m p o ft Iaio .
ib i in dióta l.te rtia ,n u m e ro q u a rto ,d e re iu d ic .p ro ce d e re refpe-ctu p otefta tis in a b ftr a é to , n o n fe re ftr in g e n d o ad m e rita c a u fx ,q u o n ia m iu d e x q u o ad
11 m e rita illu d fo lu m p o te ft, -j-quod iu s p o ftu la t.l.n e p o s P ro c n lo .d e v e rb o rú lig n ific a tio n ib u s ,& l. filius
q u i fu it .f f d e co n d .in ft.a tq u e ita ante I a f & R ip a m
d eclara t g lo .in d.l.3.
D e cla ra tu r f e c u n d o , v t n o n p ro c e d a t fecu n d u m
R ip a m in diófa 1.3 .n u m e ro 4 .v e rfic .fe cu n d o p ro c c 1 2 d u n t. f q u a n d o fu m u s in c la r is , v t q u ia ex d u o b u s
v n u m fu e rit exprefse a P rin cip e in h ib itu m , ex 1. fo ie n t.ff.d e o ffic.P ro co n f.l.q u o tie s .v e rfic .c u m fit e e r r u m .C .v b i S e n a t.v e l C la r ifs .& ex §.illud.in au th en .
v t cler.a p u d p ro p r.E p ifc .C r e d o d eclararion em in fe
v e ram e ll e , q u o n ia m fi co n fta t d e clara fiip e rio ris
v o lu n ta te , re lu cta n d u m n o n eft. & q u a m q u am is
1 jte x t. "f lffo len t ff.de o ffic.P ro co n fip lu rc s h ab eat in telieó lu s,q u e m a d m o d u m rc ce n ie t in te r alio s Ia c o b .
N ig e r in 1. p rim a n u m e ro 1 1 8 . ff. de o ffic. eiu s cu i
m an d a.eft iu n id ic .& alteru m q u o q u e referat D e tu s
in ru b r.ff.d e a c q u ire n d a p o fle ff. n ih ilo m in u s is v e ruS eft ie n lu s ,q u e m & p ro b a u it C o ra fiu s in d . l.fo le n t.n u ro .6 .& ante e u m Io a n .L o n g o u a lliu s in l.lm p e riu m ,n u .8 0 .ff.d e iu rifd ich o n e o m n iu m iu d ic .n e c
a lite r fe n fit S o c . iu n . in ru b r. ff.d e a c q u ire n .p o ffe ff
n u m e . 88. illu d L e g a ti P ro c o n lu lis m an d atu m efle
lim it a t u m , v t is ab fo lu e re fo lfim p o ffit . q u o d fime
m an d atu m e x tra o rd in a riu m a p p e lla tu r , & rc c ie ,
q u ia o rd in a riu m e ft,vrñ s co n d e m n a re p o ffir,q u i &
ab io lu ere.d u fta l.tertia de re iu d ic .q u o d au tem affir1 4 m at R ip a e x -j- f j i l a d .i n au c h cn .vt cler.ap u d p ro p r.
E p iic.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d íc. L ib. I.
E p ilc.p ro ce d it fo lü m q u o ad iu s ciu ile: iu re a u te m
h a n c v e ram e fle, q u a n q u a m A b b a s h o c n o n a ffirm a u e rit:& p aru m c o n u c n it d eclaratio h u ic r e g u ls
j - p o n tificio h o c c o r r e d u r a eft.n am h o d ie f iu d e x
laicus n e c ab folu ere n ec co n d e m n a re clericu m p o xeíLcap.ecclefia i a n d a rn a ris .d e c o n ítítu t.c a p .2 .&
3.d e ro ro co m p e te n . 8c in íp e c ie n o ftr a íc r ib it C a g n o L in le g e n e m o q u i co n d em n a re, in fine de re g .
iuris.&r p r a tc r eu m id em in fp ecie d o c u it B aldus in
auth en .clericus q u o q u e .n u m e ro i o .C . d e E p ifc o p .
¿c cle ricis.
D eclara tu r te rtio n o n p ro c ed ere fe c u n d u m R i 1 6 1?am in d .l.3.n u m ero 5 .de re iu d i.p q u a n d o d iu eria
fubeft ra tio in te r p o tefta tem co n d e m n a n d i, &r p o ­
teftatem a b ío lu e n d iá x cap itu lo p cn .d e o ffie .le g .&
ca p .ad em in e n tia m .d e fen te n t.e x co m m . v b i L e g a ­
tus a latere p o te ft extra p ro u in cia m a b fo lu e re e x c o m m u n ic a to s ;& tam en extra p ro u in c ia m e x c o m ­
m u n ica re n o n p oteft. q u o n ia m par ra tio v triu fq u e
cafus n o n eib n a m a b fo lu e re e ft iu r ifd id io n is v o ­
lu n ta ria , qu£ extra p ro u in cia m exerceri p0teft.L2.ff.
1 7 de offic.pro con .-j-exco m m u n icare v e ro co n te n tio ft,e x q u o n o n n ifi caufa c o g n ita fen ten tia illa fertu r,
ca p itu lo fa c r0 fa n d 2 .d e fen ten t. e x co m m u n ic . q u o
fir,vt extra p ro u in cia m exerceri n o n p offit.L vlt.ft.d e
iu rifd id io .o m n iu m iu d ic u m . id q u o d an te R ip a m
ferip tu m re liq u it F elin u s in c a p itu lo cu m in fe rio r,
n u m e ro 5.v e rfic u lo ad id e m q u o d d ic im u s.d e m a
i8 io .& o b e d ie n .q u o d in te llig itu r q u a n d o f e x c o m ­
m u n ica tio n is fen ten tia fertu r ( v t d ixim u s ) caufa
co gn ita,fecu s fi a b fq u e eo q u o d fedeat p ro trib u n a ­
li,a tq u e ita fine c a u fa co gn itio n ern am tu n c m e ro
iu re valet,tam etfi de eius in iq u ita te c o n q u e ri p o ffit
ex co m m u n ic a tu s .ita p o ft A b b a te m in cap i, n o u it.
nai.8,de o ffic.d e le g .fc rib it G o m e s .in c a p .2 .f.fta tu to
n u .4 8 .d e co n fti.in 6.
19
H in c in ferri p o te ft,q u o d licet j- E p ifc o p u s .v e l e iu s V ic a riu s exrrad ioecefim exiftens p o ffir co n fe rre
b en eficia in fua diaecefi v a c a n tia ,v t in q u it Bal. in d.
1. 2 .n u .i. ff. de o fficio P ro c o n f.la f.in d .lege vlt. n u .
7 . f f de iu r ifd id io .o m n iu m iu d ic u m . R o t a d e cifio .
5 .de o fficio V ic a rii,in a n tiq u is .B o e r.q u a ftio 30. n ó
20 tam en f p o te ft aliq u em fu o b e n e fic io p riu are:cu m
p riu a re c o n tc n tio fa iu rifd id io n is f i t . a tq u e ita in
fp e cie fen fit v n o v e r b o G o m c fid .f.fta tu to .n u .S 1 .in
fin .& clariu s an te e u m F e lin .in c.a u d itis.n u m e r.12 .
d e p raferip .
D e cla ra tu r q u a rto v t n o n p ro c e d a t fe c u n d u m
R ip a m in d .l.3. n u .é .v e rfie . q u a rto in te llig e ,d e re
21 iu d .p o ft Ia f.ib i.n u .4 .q u a n d o f n ud um m in ifteriu m
& ex ercitiu m f a d i m an d atu m c ft:q u e m a d m o d u m
in e x ee u to re ,cu i P a p a m an d at, v t a liq u em e x c o m ­
m u n ic e t : nam tu n c is a b io lu ere n o n p o t e r it : ita
g lo .in c.p e r u e n it.7 .q u 2 ftio 1 .g lo fla & A b b a s in c a ­
p itu lo cu m in ferio r,& ib iF e lin .n u m e ro 5. v e rficu lo
fallit tertio , d e m aio r. & o bed ien cia, q u i eiu fd em
fententia: A r c h id .G e m in .& alio s recen iet. id em fen
fit A lcia .ru b r.ff. de a c q u ir . p o fle lfn u m e r o 10 . E ft
r a tio ,q u ia ex ee u to r n ih il vitra p o te ft,q u ám e i m an ­
d atu eft.qu o d latius artivim us fu p rá q u a ftio n e 38.
D e cla ra tu r q u in to fecúdum R ip a m d J e g c 3.n u ­
m ero ¿ .v e rficu lo q u in to in te llig e , n o n p roce d e re
22 in diuerfa fp ecie p oreftatis, v t p u ta , -j- co n c e fla eft
n o f t r 2 , q u a d e v n iu s i u r ii d id io n e & p oteftate eft,
n o n d e d iu erfis.
D e cla ra tu r fe x to ,v t lo c u m fib i n o n v e n d ic c t r e ­
g u la ifta fe c u n d u m R ip a m in d .l.j.n u m e .y .q u a n d o
23 | i n p riu ile g iu m co n c e fla alicu i fu it p oteftas a b fo lu en d i:tu n c is có d e m n are n o n p o t e r i t : v t in P rio re
H ie r o fo ly m ita n o , q u i ex p riu ile g io p o te ft a b io l­
u ere G e n e ra le m f u x re lig io n is á len ten tia e x c o m ­
m u n ica tio n is : & tam en eu m e x co m m u n icare n o n
p o te ft.ita F eli.in d .c.cu m in fe rio r.n u m e ro 5 .de m a
io r .& o b e d .& in ca p .n o n p o te ft ntr. 2.verfi. fa llit fe ­
c u n d o , de re iu d i.D e c .in L n e m o q u i co n d e m n a re ,
n u m . 2. & i b i C a g n . n um -4.de re g ..iu r .G o m e s d .c.
2.§. fta tu to .n u .4 9 .d e co n ftit.in 6.
D e cla ra tu r fe p tim o ex m en te l a f d i ^ . n u l i . i n fi1 4 n e.d e re iu d ic.relatam regu lam f p roce d e re re b u s
fic fta n tib u s,n o n au tem illis m utatisratque ita in te llig it L vlr.ff.de in iu fto ru p to & irrito teftam en . v e rú
R i p a d i d a L j-n u m e ro 7 .v e rfic u lo fe p tim o i f t e , á l a fo n e d ifle n tit & r e d e .
2f
S e c u n d a e ft re g u la n e g a tiu a , Q u i -f- co n d em n a-'
re n o n p o te ft,n e c etiam a b folu ere. L n em o q m c o n d én are.d e re g u L iu ris ,v b i D e c iu s & C a g n o l . q u e m
q u id e m te x tu m G re g o riu s H o lo a n d e r fic le g it:N e m o q u i có d e m n a re p o te ft,a b fo lu e re n o n p o te ft.fe d
in o m n ib u s C o d ic ib u s a n tiq u is & re c c n tio rib u s
le g itu r : N e m o q u i co n d e m n are n o n p o te ft. &
h o c e tiam m o d o ,n e g a tiu é fc ilic e t,a rg u it iu reco n .
fu l.in l.fo le n t.in p rin . ff. de o ffic .P r o c o n f.& le g a ti,
v b i B a ld .q u i e rg o co n d e m n an d i arb itriu m n o n h a­
b e t,n e c etiam a b fo lu e n d i. f S o c.fe n .in R u b r . ff. d c
a cq u ire n .p o fle fC n u m e ro .8 .v b i d ifle rit faris c o p io ie
p o f t alio s. JD e cla ra tu r p rim o ,v t lo c u m n o n h a b e a t h s c r e 2(5 g u la ,c u m -f c o n d e m n a tio fau o re & p riu ile g io p e r­
fo n a c o n d e m n a n d a p ro h ib e tu r,tu n c a b fo lu tio p r o
h ib ita n o n ce fetu r:n e in o d iu m r e to rq u e a tu r,q u o d
ad fau orem fu it in d u d u m :ita BaLin L q u o tics n u m .
2 .C .v b i S e n a .v e l C la rif.q u e m fe c u ti fu n t D e c iu s in
d .l.n e m o .n u m .2 .A lcia.ru h r .ff.d e a c q u ir .p o fle ffn u m e .9 -R ip a d .l.j.n u .7 .v e rfi.lim ita p rim ó , q u i d e cle­
ric o ex em p lu m a d fe rt,q u i á la ic o a b fo lu i o lim p o ­
terat,fed n o n co n d e m n a ri, q u o d fu p ra re tu li. H in c
in fert M a ria .S o c.fen .in c .q u a lite r & q u á d o .il.2 .in
2 7 q .artic. 1 4 .d e a c c u f q u o d licét + V ic a riu s E p ifc o p i
n o n p o ffit ex fu a ge n e ra li p otefta te c r im in ó lo s c ó d em n are.c.p en .d e o ffi.V ic a .in ¿ .p o te r it ta m e n a b ­
fo lu ere , cu m ei in q u ifitio p e rm itta tu r ad e ffe d u m
re m itte n d i in q u ifito s ad E p iic o p u m ,fi in u e n ti fu e ­
r in t cu lp a b ile s.q u e m a d m o d u m d eclaran d o R o ta m
d ecifi.2 .d c o ffi.V ic a r. in n o u is fen fit FelL in d .c.n o n
p o te ft.n u m e .f.d c re iu d ic. V e ru m R ip a in d.l.3. n u m e.9 .v e r.fe d certe,d e re iu d ic.m u lm m de h u iu s d o d r i n a v e rita te a m b ig itrq u o n ia m V icariu s n o n p ro
h ib e tu r co n d e m n a re crim in o fo s fáu o re ip fo ru m
d elin q u e n tiu .d .l.q u o tie s.fe d r e ip e d u iu rifd id io n is .
p oteftas ab fo lu e n d i á fe e x co m m u n icaru m , n o n p o
terit is ab altero e x co m m u n icaru m ab io lu ere: cu tn
q u o circá cu m V ic a riu s p o tefta te carear,n o n p o te ft
28 ab fo lu e re .á R ip a non d iifen tio.n am in -j- d .c.p en .fo
lum c o n c e d itu r c a u fa c o g n ic io ,n o n au tem d iffin itio :a tq u e ita iu q f d id jo eft lim itata. £ N ifi d icam u s
v n a cu m cru d ito B ern ard o D ia e , in p ra d ic a C a n o -
ab fo lu tio illa alteram p oreftatis ac iu rifd id io n is fp c
d e m rcfp iciat.atqu e ita A b b . in ca p itu lo cu m o lim
n ic a .c a p .3 .n u .¿ .q u ó d im o a b io lu e re p oteft,cu m n o
d icatu r ab fo lu e re á crim in e,fed ab in qu ifirio n e:& illa
n u m ero 7 . de p ra ic r. vifus eft fen tire, vt eu m in te l­
lexit Felin j n d .c.a u d iris.n u m .2 0 .in fi. de p ra fe rip t.
a b fo lu to ria n o o p e ra b itu r ex ce p tio n e rei indicate.J-
& tranfit R ip a lo c o ia m c i t a t o . C re d o o p in io n e m
29 re gu la in j m ateria c o r r e d o r ia , v t p u t á , fi alicu i
D e clara tu r íe c u n d ó ,v t lo c u m n o n h ab e at relata,
M e n o c h .T o m .j.
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D
4
Ia c o b .M e n o c h :
5&
tu r & a lte ru m , etiam in o d io fis & ftricté in terpreta n d is ,v tin m an d ato & p re fe ríp tio n e ,v t fu p rá dixi­
m u s ,ita etiam re m o tiu e ,h o c e ft,v n o r e m o to ,re m o u e tu r & a lte ru m , n am v id e m u s e x ip fis iu ris co m ­
m u n is re g u lis ,q u ó d v n o affirm atiu é p e fito v e n it Sc
alteru m .l. 3.de re iu d ic .& v n o re m o to re m o u e tu r Sc
a lte ru m .l.n e m o q u i co n d e m n are .d e re g . iu r. atqu c
ie m d e ei aureratur ra-unas
ta m en d icitu r fu b lata p oteftas ab io lu en d i.q u em a
m o d u m fe n fitfin g u la ris g lo .c le m e n i.m v e rb o c o n
tra eo s.d e h x r e .d u m in q u it , q u ó d icet fu b lata iit
in q u ifito rib u s f e c u lra s c o n d e m n a n d i p er fo la lu am
fen ten tiam ,a tq u e ita fine E p ifco p i in te r u c n tu , h e ­
r é t i c o s ,q u em a d m o d u m o lim p oterat, n ih ilo m in u s
ita in cafu h o c n o ftro d icen d u m eft.
a d h u c eis iu p ereft p oteftas ab io lu e n d i.h u iu s gloffie
fen ten tiam p r o b a r u n tib i P aul.dc E leaza r. Card-oC
1
I m o . h anc co m m u n e m effe teftatur R ip a m d. L 3 .
n u m . 11 -de re iu d .q u a m q u á m is e o lo c i ab ea diften
2
ria t,vt in fráa fu o lo c o d icam .ab h ac ead em g lo ffx o p i OA
n io n e n o n d iffen tit D e c .in d. 1. n e m o q u i co n d e m ­
3
n are,in fi.& ib i C a g n .n u m . 3. eam ap ertiu s fecu tu s
e ft.& Iafiin d .l.3 .n u m e ro cj.de re iu d ic .& Feli.in c.
4
n o n p o teft.d e ie n .& re iu d .& in ca.cu m in ferio r.d e
m a io .& o b c d . & re c e n tio re s ín t r a d . fallen, p o fito
5
p o ft illu d S o rire g . 2.fallen. 2.idem fe n fit C o ra fiu s in
l.folen t.in p rin cip .d e o ff.P r o c o n .& le g .A lc ia .in ru b .
6
ff.de a cq u ir. poilefI.num .51. V e ru m aduerfus h o ru m
7
o p in .fe n fe ru n t S tep h a n u s V e r c e ll.& A n c b .in d.cle.
i . d e h x r e .A r e t . & S o c.fen .ru b r. f fd e a c q u ir .p o ffc ff
g
& ib i id em fen fit R o m .& C la u .d e S eyfeliio ,q u o s rc fe t & feq u itu r H o r m o .D e tu s .n u m .24.6c S o c in .iu n .
p
n u m .7 2 .te fta tu r h a c co m m u n e m . & fi p o ftm o d u m
n u m .8 1.in fi.d ixerit,d u bitari p o fle ,q u x c o m m u n io r
10
f it .& e o lo c i is S o c in . p e rp lu ra h in c in d e refert ar­
g u m e n ta ,& varias re lp o n fio n e s,q u a ru m pars H o r u
m o .D e ti fu e r u n t, & ii illius fupprefTo n o m in e fib i
v en d ica u e rit. E g o tres cafus ad h u iu s d ifficu ltatis
30 e lu c id a tio n e m d iftin g u e re + ac co n fid éra re fo lc o .
P rim u s eft , q u a n d o ex verb is co n fla re p o te ft q u ó d
fu b lata p o te fta te co n d em n an d i n o n eft fu b la ta fa­
cultas a b fo lu e n d i:v tp u ta ,fi P rin cep s ab e o ,c u i vtra q u e erat perm ifTa,his v erb is auferret p oteftatem c o n
d e m n a n d i: C a io iu d ic i n o ftro folam co n d em n an d i
facu ltatem in te rd icim u s.h ic cafus eft clarus. S ecu n ­
d u s eft ca fu s,q u a n d o p e r ra tio n e m aliquam finalem
c o n iic im u s m en sem P rincip is e ffe , v elle etiá fo lu m
in te rd ice re v n a m ex h is p o te fta tib u s , co n d em n á d i
ic ilic e t v e l ab fo lu e n d i;tu n c p ariter v n a fola fublata
d ic itu rm a m ra tio eft illa ,q u x reftrin git.l.cu m pater.
§. d u lciffim is.d e le g . 2.6c alibi fx p e .
31
E ft e x e m p lu m in f d .c le m .i.d e h x r e .n á ib i P o n ­
tifex C le m e n s in te rd icit In q u ifito rib u s h x r e tic x
p rau itatis co n d e m n a n d i p o tefta tem fin e ciuitatis
E p ifc o p o .ra tio in te r d id i eft, q u ia , v t in in itio illius
tex tu s le g itu r,P o n tife x ille fu fp ecfam h a b e b a t fijuitiám ip fo r u m in q u ifito ru m ,n e c e o ru m peritia m u l­
tu m p ro b a b a t.q u o d fen fit & A lc.in ru b r.d e acquir.
p o ffe ffn u m .9 .in fi.q u x fané fju it ix ra tio in a b fo lu tio n e co n fid era b ilis n o n eft. ita p ariter eco n tra v i ­
d e m u s ,q u ó d q u a n d o r a tio ,q u x c o n fid e ra tu rin co n
ce ffio n e a b fo lu tio n is ,n o n m ilitat in co n d e m n a tio ­
n e,d ata facultate a b fo lu e n d i,n o n d ic itu r data fácu l-
32 tas co n d e m n a n d i,v t in cafu f l q u o t i e s . C . v b i Sena,
v el C la r iffe ft ib i data facultas a b fo lu e n d i. ratio eft,
fa u o r p e r fo n x . p o fita e rg o a b fo lu tio n e , n o n v en it
facultas co n d em n a n d i, q u o n ia m ead em n o n iu b e ft
ra tio in co n d e m n a n d o ,q u x in a b fo lu en d o . fic o lim
ad fau orem clerico ru m fta m it Iu ftin . in §. iftu d .in
a u th .v t cler.ap u d p rop r.E p ifc.q u ó d fuprá explicau i.
i 011* v cro eft caius > q u a n d o n ulla co n fid era ri
C k r K ° r T Ce?
CrbiS)ncc ex m en tc’ cu r p o tiu s
- W . u a , fi p o f i o u í l c
12
S VM M A R IV M .
A rb itriu m concefum iu d icifu per conuentione , cenferi
etiam conceffum fitper reconuentione.
Iudicem caufa conuentionalisprorogatam habere m rifi
ditiionem in caufa reconuentionali.
P ra xis Curia Romana fitper impetratione referipti cau f a conuentionalis & reconuentionalis.
Reconuentioni locum effe fitper aclione ortzt p o f rejeriptum impetratum
Reconuentioni locum ef e,etiam f aBor a conuentione de~
f f erevellet.
Reconuentioni locum e fe etiam coram iudice delegato.
Reconuentionis caufam habere eadem pnuilegia,qua ha
bet caufa conuentionis.
Statutum Bononia fitb rubr.De quibus ca u fsfitm m a n e
&c.declaratur.
Statutum Papia in ciuilibus.3.fu b rubr.D e quibus fitm~
m arie cognofcatur explicatum
Reconuentionis caufam non habereparem rationem quo
a d v im probationum cum caufa cenuentionali.
A rb itriu m datum fitper conuentione,non cenferi datum
fitper reconuentione, cum reconuentio comm ifionem
requirat. [fecia lem .
A rb itriu m in caufa conuentionali non p o f e f r r e l a u -
dum fitper caufi reeomentionali in compromifo non
comprehenfi.
13 A rb:trium datum fitper certo & determinato articulo,
a d caufam reconuentionis non extendi.
14 A rb itriu m datum fitper caufi,qua celeritatem d e fd e ra t.,a d caufimg$conuentianis non extendi.
Q V JE S T I O
X L
1I I I .
D e a r b itr io d ato fu p e r ca u fa co n u e n tio n a li q u o ­
m o d o ad re co n u e n tio n e m ex te n d atu r.
1
1
V / f R. O q u a d racgj e fim o q u a rto- an
iu ---- á-f-----h ic n o fte r, q u i fu p er c ó u e n tio n e ar­
bitriu m h a b e t , h a b e a t etiam in r e c o n _ u entione? E t h ab e re o p in o r, ex clara I u ftin ian i co n ftitu tio n e l.p e n u lt.C .d c fe n te n .& in te r f j
lo fu .o m n .iu d ic .e x te n d it Iu ftin ia n u s P a p in ia n i v iri
acu tiffim i de re c o n u e n tio n e fen ten tiam , atq u e in
h x c v e rb a fu b ie c it:C u iu s en im in a g e n d o o b ieru a t
a rb itriu m , eu m h ab ere & co n tra fe iu d ic e m in e o ­
d em n e g o tio n o n d ed ign etu r. q u x q u id e m co n fti­
tu tio & in te r can o n es relata eft. cap . ac cu fa to re s.§ .
cu iu s. 3. q u x ft.8 . ra tio illa effe v id e tu r, q u am adfert
g lo ffa in ca p .p ru d en tiam .d e m u tu is p e r itio .& lo a n
n es de A n a n .m co n filio 9 3.n u m e .y . q u o n ia m iu ­
d ex in cau fa re c o n u e n tio n is p ro r o g a ta m iu rifd ic tio n e m h a b e t.c o n ftitu tio h x c n o n fo lu m in iu d i­
ce o rd in ario ,fed & i n d e le g a to lo c u m h a b e t,v t cen
le n t o m n e s in a u th e n .& c o n fc q u e n te r.C .d e fen ten .
& in te r lo c u r.o m n iu m iu d ic .& eft text.claru s in cap.
i.d e m u tu is p e titio n ib u s .q u e m fic c o lo r i A b b as m te llig it,& M aria.So cin .fen .tratftatu de m u tu is p e titio .c o lu m .io . v e rficu lo T e rtio p rin cip a lite r q u x ro *
q u i v n i d ifficu ltati fa tis fa r it,q u x q u id e m d ifficu ltas
ce ffa t in cu ria R o m a n a ,in q u a -f ex fty lo c u r ix fe ru a tu r , v t p o ft c o m m iffio n c m p rim a m im p e tre tu r
fecu nd a
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d íc. L ib. I.
fe c u n d a a d e ffc c h im re c o n u e n ie n d iiita ce n fu it R o
ta de m u tu is p e titio n ib u s d e c ifio .2 .in an riq u is.a tq u e ita in te llig e n d u s S o c in .tra d . fa llen .reg u L 532.
filie n . p .& R o m a n .fin g u i, 14 9 . C o r a m a r b itr o . E t
co n c lu fio h s c in te llig itu r,c u m d eleg a ra s ifte iu r e
fu o alias co g n o fc e r e p o te ft.& in n e g o tio ip fo a r b i­
triu m h abetrfecus v b i n eceflaria o m n in o eft fp e cia lis c o m m iflio & d e le g a tio .v t ftatim fubiieiam .
E x ten d itu r p rim o c o n c lu fio h s c , v t lo c u m etiam
4 fib i ye n d ic etjcú m f reu s co n u e n tu s a c to re m re c ó
u en it fu p er a ctio n e o rta p o ft reicrip tu m ab acto re
ip fo iam im p e tra tu m .n e c en im d ifferen tia c o n f t f
tu en d a e ft,q u o d ip fe reus a d io n e m h a b e a t te m p o ­
re im p e tra d refcrip ri,v el ei d ein d e fu p eru en iat.h ác
o p in io n e m p ro b a ru n t H o ftie n . B u tr. & Z a b are lla ,
q u o s re fe rt & fe q u itu r M a ria n .S o cin .fen .in d .t r a d .
D e m * tu is p e tit io n ib u s .c o lu m .io . v e tíic u l. q u a rta
d e c la ra rio .q u o lo c i ra tio n es e o ru m ,q u i co n trariam
d e fe n d u n t,co n fu ta u it.
E x ten d itu r fe c u n d o ,v t lo c u m a d h u c h ab eat reía
ta co n c lu fio ,e tia m fi a d o r v e llc t á lite d efifterem am
5 ad h u c d u ra t + re c o n u e n tio iam p r o p o ííta a n teq u á
is a d o r lite m fu a m d eíe ru en tftta S o c i.fe n .d . t r a d .
D e m u tu is p e ti.c o i. 12 . v e r. fep tim a d eclaratio , q u i
h u iu s le n t e n tis recen fet C y n .in a u th .& c o n fe q u é te r .C .d e fe n .& in te r lo c .o m .iu d .& I o .A n d .in c.x .d e
referiprin 6.q u ib u s a cced u n t A lexrin L j . in p rin .
n u m e ro y .q u o d q u ifq u e iu r is .& A f f lid u s d e c ifio n e iy j.in fin e .
6
E x te n d itu r te r tio , v t p ro c e d a t f etiam in iu d ic e
d e le g a to ,fiu e im p etratu s fit a b a d o r e fo lo , fiu e c ó m u n i a d o r is & rei con fenfurita S o c .fe n .d .tra d a .D e
m u tu is p e titio n ib u s c o lu m . 1 i.v e r fd e c im a declara
tio .Z a fiu s lib .2 .r e fp .c .3 7 .V e ru m B a rto.in d .a u th .&
* co n le q u e n te r,in fin e d ifle n tit, & cu m eo S o c in u s
lu n .c o n fil.< í6 .n u m e .5 .1ib .i.á S o c in i ta m en len io ris
o p in io n e n o n rece d o .
E x te n d itu r q u a rto ,v t p ro c e d a t e tia m f q u o ad
o m n ia p riu ile g ia .q u o c irc a ,(l caufa c o n u e n tio n is eft
fu m m a rie tr a d a n d a ,ita etiam caufa re c o n u e n tio n is r ita L u d o u ic .B o lo g n .a d co n filia lo a n , d e A n a n ,
co n filio 5)3. n u .S .d u m ferib it,te a liq u a n d o in te r ro 8 g a tu m r e fp o n d ifle ,f fta tu tu m B o n o n is in ciu ilib .
Iub ru b r ic .D e q u ib u s caufis fu m m a rié .q u o cautum
eft,in caufa m e rced is fu m m aric p ro c e d e n d u m eile:
illu d in q u a m fta tu tu m ,lo cu m etiam h ab ere in cau­
la re c o n u e n tio n is ,v t cum is ad m erced é ag en s p ro
alia iu m m a etiam n o n m erced is rec o n u e n itu r. at$ q u e ita fim ile f fta tu tu m P a p is in c iu ilib u s. 3. fu b
ru b r .D e q u ib u s íu m m arié co g n o fc a tu r.h a n c tam é
d o d rin a m in te llig it v eram Z a b a re lla in c le m e n .fs p e .§ .n o n lic ta m e n .q .S .d e v e rb .fig m fic .q u o ad m o ­
d um p ro c e d e n d i, n o n q u o ad v im p ro b a tio n u m ,
I o q u o n ia m fi c o n u e n tio n is -f caufa p o fle t p ro b a ri le
u i p ro b a tio n e ,n o n fic caufa rec ó u e n tio n is, q u s fu i
n atu ra efficacio re m & p len io rem p ro b a tio n e m re q u irit.a tq u e ita in te liig o & r ie c la r o S o ci. tr a d . fid
lgn.reg. 3 3 2.fallen. 5 .alias ext?n fion es , q u s i n h a c
tr a d a tio n e ad ferri fo len t,ex in d u ftria n u n c p r s t e r m ittá,n e p ro p o fita m h an c m ateriam e g re d i vid ear.
D ecla ra tu r p rim ó ,v t lo c u m n o n h a b e a t h s c fen
I I t e n t ia & c o n c lu fio ,c u m f re c o n u en tio n is caufa ta
lis n a tu r s eft,vt ab e o d e le g a to fin e fp eciali c o m m ifllo n e e o g n o fe i & tr a d a r i n o n p o f f it : ita S o d n .
l"en.d.trad.D e m u tu is p e titio .co lu m . 1 2 . v e rfi. P ri­
m ó lim ita tu r.p o ft glo fla m in c.d ifp en d ia .§.rcu s. d c
7
refcrip.in ó .e x te x .in c.fi E p iíc o p u s .ó .q .4 .& c .r .& c.
i*de co n firm .v riii v el in u rili.H in c v id em u s q u o d
fi
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
57
12 f a rb itrio e le d o d ata eft p o te fta s Sc a rb itriu m fi­
n ien d i co n tro u e rfiam ^ io n p o te ft is fu p e r re co n u e n
t i o n e ,q u s ex p re fle in co m p ro m iflo co m p re h e n la
n o n eit,co g n o fce re :cu m Yere fin e fp cciaii c o m m if.
fio n e in ea a rb itriu m n o n h ab eat. c.cu m d ile d u s .
de a rb itr.R o m a .d .fin g . 1 4 9 .C o r a m a rb itro . & f in g .
7 7 6 .R e c o n u e n tio .B a rb .c o n fi.3.c o lu m .p e .lib .4. v b i
d ecla ra t.& S o c in u s d.trad a.fkllé.regu l.33 2 .fa llé .io .
D e cla ra tu r f e c u n d ó , v t n o n p ro c e d a t q u a n d o
13 h u ic n o ftro f iu d ic i d atum eflet a r b itr iu m fu p e r
v n o ce rto & d e te rm in a to articu lo :n am tu n c fu p er
cau fa re c o n u e n tio n is arb itriu m n o n h a b e t.h o c cla
ré c o llig itu r ex trad itis per S o c in u m d .t r a d . fallen .
r e g .5 3 2 .fa lle n .i2 .e x l.te ftiu m .C .d e te ftib . &
B u tr.in c. i.d e m u tu is p e titio .
p o ft
D e cla ra tu r te rtio ,v t n o n p ro c e d a t re la ta c o n c lu
1 4 fio ,cu m iu d ex h ic n o fte r eft d atu s,v t fu o j a rb itrio
c o g n o fc a td e c a u fa ,q u s celeritatem d efid era t,vel c u
iu s p e ricu lu m e ft in m o ra,fi c o g n itio d iffe ra tu n tu c
e n im h ic iu d e x fu p e r re c o n u e n tio n e n o n c o g n o fcittita Io a n .A n d r.in cap .2.d e o rd .c o g n .B u tr.in c . i .
de m u tu is p e tit io .& ib i S o c .fe n .c o lu m . 2 6. v e rficu .
q u in to fállit.q u o lo c i alios p lu res recen fet , p r s f e r tim B ald u m in c. 1 .de co n tro u e r.a p u d pares te rm .id em ce n fu it S o c.d .reg.3 3 2.fallen. 1 1 . Q uae au te m
caufa; ce leritatem d efid era n t, & q u a n d o p e ricu lu m
im m in e re d icatu r,eft a rb itrio iu d ic is : ita v te r q u e
S o c i.lo c is iam relatis, q u a de re d icam in fra lib r o
2 .in cafu .< íj.
S V M M A R I V M .
/ A rb itriu m conceffum fu p er caufi -principali,an etiam
2
cenfeatur conceffum ffiper incidenti,emergenthdepend e n t i & connexa qu&ftione.
Emergentem qusfttonem ab incidenti fecundum aliquos
non differre.
3 E m ergen tia qua.
4 Em ergens qusftio qua dicatur,ex multorum d o fio n m
opimone,
5 Incidens qu&ftio,qua.
6 Dependens quaftio,qut.
7 Dependentem qu&ftionem traclari negotio principali
pendente.
i Connexa queftio,qu&.
g Emergentem & incidentem quaffionem eiufdem natura
effe cum principali.
10 Statutum ,quod iuramento damnum pofsi credatur, lo­
cum habere etiam fu p er emergenti & incidenti quafiione e x caufa damni,
11 Statutum Papia 42,in ciuilibiu fu b rubr. Q u o d cred a ­
tur iuramento damnum pofsi,explicatum ,
12 Statutum tribuens executionem inftrumentis J.ocum etia
habere fuper caufa hypothecaria.& ibi declaratur fta
tutum P a p ia J .D e executione inftrumenti.
/3 A rbitriu m datum fuper caufi principali,extendi a d cau
f i m dependentem.
14. A rbitriu m datum (uper caufa prin cipali, a d ei connex a m trahi.
is Caufa principalis v b i plenarie trattanda eft, an etiam
quiftio emergens & incidens?
Q ^ V AB S T ,
X L V.
E m ergen s,in d d e n s ,d e p e nden s ,& co n n e x a q u s ftio ,
q u s d ic a tu r,& q u o m o d o trib u tu m arb itriu m
fu p e r p rin c ip a li ad illa p ro trah a tu r,
1
^ ^ ® q u a d ra g e fim o q u in to an f ary | | | ^ I .b itr iu m iu d ici co n ce flu m fu p e r caufa prin
fa g iy c ip a li
ce n featu r etiam
co n ce flu m fu p er
caufis ex ea e m e rg e n tib u s , in cid en tibu s,depen den
M in o c L T o m .j .
D
j
Iacob. M enoch.
58
rib u 5,& c o n h e x is > Á n te q u á m q u z ftio n e m h an c aü
fo lu a r n ,{'ciendum eft, q u z d icatur caufa in c i en s,
q u z em erge n s,d ep en d en s Sc con n exa.h is en im n o
rn in ibn s v tu n tu r q u o tid ie p rin cip es in e o ru m re1 ícrip risjd um caufas d ele g a n r.& q u a m q u am f
l2rC
n o m in u m d ifferen tia iu re n o ftro n o n p ro b e tu r, v t
c x re c e n tio rib u s exiftim a u it R o b e r . A urelia, lib r. i .
fe n te n ju r is c. u . q u o d an te eu m vifus eft -.entire
A b b .in ca p itu lo fraternitatis: 3.n o ta b .d e teftib .d u m
I f e r i b i t , o m n ia d i c i cm ergentia^lato íu m p to n o m i
n e ,a u z in iu d ic io p r o p o n u n tu r ^ : A b b a te m eft fe­
cu tu s R ip a in leg e q u o d iuflir.n u tr e ro 13. in fin . de
re iu d .attaraen q u ia n o ftri D o c to r e s in te r h z c d if­
feren tiam aliqu am c o n ftitu u n t,illo ru m n o s o p in io
n em ,q u a m Sc forer.fis v fu s p ro b a t, le q u e m u r. V n a
4
f
e r g o fu it o p in io g lo f iz in L d e q u a re. ff.d e iu d . Sc
in L q u o d iu flit.d e re iud . j em e rgen tem q u z ft io n e
illam d ic i,q u z p o ftlite m m o ta m o rta e ft:v tp u ta ,a n
teftis rec ip ie n d u s fit, v e l n o n . In cid e n te m f v e ro
q u z ftio n e fn effe d ic it ,q u z o rtu m an te litem m o tá
h a b e t,v t p u ta ,in a ¿ to r,v e l fe r uus, v e l lib er fit .& h ác
g l o f f z d eclara tio n em p ro b a u it A z o , q u e m refert
B a r.in L t .n u .j. C .d e o r d .iu d .q u iab A z o n e d iftcn ti
re n o n v id e tu r.
S e c u n d a fu it o p in io ,in cid e n tem q u z ftio n e m il­
la m e ffe ,q u z o rtu m q u id e m h ab et an te litem m o ­
ta m ,fe d m erit2 c a u fz re íp icin em erg étem v e r o ,q u z
re ip ic k -p ro c e flu m :& cu m p ro ceffu m refp iciat,vere
n 5 p o te ft d ici o rtu m h ab ere ante litem m o ta m , fed
tan tu m p o ft.h a n c p ro b a u it Bald.in l.i.n u .8 . C . d e
© rd.iud.qui e g re g ie ad m o d u m ex p lica t, id em ie a tiu n t A lex.in d .l.q u o d iu flit.n u .3 o .& ib i I a C n u m .jj.
d e re iu d .R u in u s C Q n fi.i6 4 .n u .9 .1 ib .j.& S o c i.iu n .
co n fi.rj^ u iu m e^ a J ib . 2.T e r tia fiiit o p in io A b b a tis in c a p .i.in fin.de o r.
co g n .q u a m fecu tu s eft R ip a in d .l-q u od iu flit. n u m c . 13.de rc iu d i.in c id e n te m q u z ftio n e m d ici, q u z
e x e x cep tio n e ia m o rta ante litem m o ta m p rou en it:
e m e rg e n te m vero q u z cx e x ce p tio n e o rta p o ft li­
te m m o tam d efcen d it.qu are cu m o m n es p erem p to
r i z e x ce p tio n e s iam a n te litem m o ta m faltem fp e
co m p e ta n t,q u o d d ein d e ex illis o ritu r,in c id e n s d ice tu rd ta etiam cu m o m n es d ila to r iz e x cep tio n e s
p o ft litem m o ta m o r ia n tu r,q u z ftio fup er illis e m e r
g e n s a p p ella b itu r.q u o ru m fané o p in io ,fi re fté p er
p e n d a tu r,á fe cu nd a iam relata n ó d ifcrcp at:qua n u e
p r o b o & fe q u o r £ Illu d eriam n u o p r z te r e o q u o d
re fp o n d it B aldus co n fi. 3 31. fuper p r z d i& o p u n d o .
lib . 1 .q u o d illa d ic itu r q u z ft io in cid en s q u z iu d i6 cio fu b ftan tia n ó t r ib u it .} tD e p é d e n s v ero q u z ft iq
illa effe d ic itu r, q u z q u o q u o m o d o n e g o tiu p rin ­
cip a le ta n g it,& ab e o o rig in e m tla h it ,v e lu ti q u z ­
ftio d o r is ,q u z á m a trim o n io p end ere d icitu r.cle m .
d ifp e n d io lam .d e iu c L fim ilitc rp rz p a ra to riu m d ici­
tu r effe d ep en d en s ip fiu s p rzp a ra ti.A le x .£ co fi. 58 .
in f i.lib .1 .r e p e t ita m } co n fi. 197.n1 fin .lib.2.alia ad
fert ex em p la g lo .d .c le m .d ifp e n d io fa m ,& ib i Z a b a 7 re fa .E t v t dic a tu r q u z ftio -f d e p en d en s,tra c ta ri de^^f l
b e t p en d en te n e g o tio p rin cip ali,alias eliet^quefticT
p rin c ip a lis ,n o n d e p en d e n sú ta B a ld -A n g . C a ftrc n .
& A lexan .in leg e p rim a fffo lu t o m atrim o . A n ch a.d .
c e m .d iip e n d io fam .atq u e ita d eclarat R u in u s c o n f t k V / 1;'nUmCr0 1 °-^ b .y . f C o n n e x a v e re q u z ft io
q u z in fra lib .a .ca fu .9 5 .d e co n n e x is d ic e m u s.
H is e x p o fitis arque explicaris,d ico arb itriu m tri
b u tu m fu p er c o g n itio n e c a u fz p rin cip alis efie ctia
9 -j- co n c e ffu m iu p e r h is in c id e n tib u s ,& e m e rg e n ti­
b u s,cu m eiu fd em n a t u r z lm t.ita Bar.in extrau ag.
ad rep rim en d u m in v e rb o íu m m a rié .n u m e .to .q u é
fecu tu s eft Iaf.in 1.2.0 um e. 3.in fin e .C .d e e d i& o Di_
u i.A d ria .to lle n .d u m affirm an t,q u ó d fi cau fa p rin ci
palis fu m m arie tr a d a n d a eft,ita etiam tra& a n d a ef­
fe in cid en tia & em erg en tia , q u o circa d o c u it Bart.in
L fo le n t,co lu m . v lr.n u m .8 .ffd e a lim e n .& cibar, le g .
io q u ó d fi e x t ftatu ti d iip o fitio n e cred en d u m eft iu ­
ra m en to d am n u m pafli Iuper d a m n o d ato ,e ife etiá
era d en d u m illius iu ra m e n to iu p e r in cid e n d e em er
oen ti a r tic u lo .& cu m B a rto lo fen fit Iaf.d.l. z.n u m . 5 .
de e d id o D iu i A d ria.to llen . £ D e ciu s in ca p .p a fto ralis n u .4-in fi.d e a p p e lla .} & R ip a in 1.3.n u^ ..ff d e
d am n o in fe c. q u i alio s h u iu s o p in io n is recenfet.
q u o d eft fu m m o p e re ad n o ran d u m ad in terp retatio
1 1 n em £ ftatu ti P ap ien fis 4 2 .in ciu ilib u s iu b ru b r.
Q u o d cred atu r d am n u m p affo . v t lo c u m etiam i l­
lu d h ab eat q u o ad in cid e n tia ,& e m e rg e n tia .h u c fp e
d a t q u o d d o cu it B aldus in l.i.n u m e .6 . C . c o m m a .
1 1 d e leg.fi ex fo rm a fta tu ti f in caufis in ftru m e n tariis exeeu tiu e p ro ce d e n d u m eft,ira etiam erit p roce
d en d u m fu p er h y p o th e c a r ia ,q u z ra tio n e d eb iti in
illo in ftru m e n to co n te n ti m o u e tu r .q u z d o d r in a
eft e g re g ia ad d e clara tio n e m ftatuti P a p iz 6.in c i- ^
u ilib u s fu b r u b r .D e e x eeu tio n e in ftru m e n ti.q u a re
Ia fo n in d .l.i.n u m e .7 .C .d e e d id o D iu i A d ria. to lIen .p ro re g u la affirm at, e o m o d o efte p roced en d u
fu p e r in c id e n tib u s & e m e rg e n tib u s,q u o fu p e r ca u
fa p rin cip ali.fim ilia recen fen t S o e in .iu n . co n fi. 1 3 Í.
n u m e .2 .in fi.lib .2 .& P lo tu s in Lfi q u a n d o ,n u . 1 $ 3.
C .v n d e v i. £ H o c tam en pro ced ere in te llig o , q u a n
d o co ra m e o d e m iu d ic e cau fa h a c in cid en s c u m 7
p rin cip a li tra d a tu rtfe c u s fi eo ram diu erfis:n am tu e
h z c in cid en s n o n a ffu m it naturam illius p rin cip a iis.ita d o c u it Im o la in clem .d ifp en d io fatn .n u . 1 6 A c
13 iu d ic iis .} I d e m f in q u z ft io n e d e p e n d e n ti d iccn d ii
eft,q u o n ia m q u i h a b e ta r b itr iu m in caufa p rin cip a
li,h a b e t etia m in d e p e n d e n ti ab e a .& q u i v n iu s iu ­
dex eft,alteriu s eriam eft.d. cle m e n .d ifp e n d io fa m .d e
iu d .& ib i D o d o r e s ,p r z f e r tim Z a b arclla c o lu m .a n 1 4 te p e n u L q .3 0 .Id e m de q u z ft io n e f co n n e x a d ice n
d u m e ft,v t arb itriu m in v n a h ab e n s , h ab e at etiam
in a lte ra .l.n u lli.C .d e iu d .cft en im co n n e x o ru m par
iu d ic iú .q u a de re infrá late d ice m ?lib .2 .in cafu 3 7 1 .
v b i d c in te rp re tatio n e d.l. n u lli, ag e m u s. & in cafu
9 5 .v b i de co n n ex is tr a d a b im u s .D u b iu m m a iu s e ft,
q u a n d o c a u f z p rin cip ali n u llu m eft trib u tu m p ri15 u ile g iu m ,v t p u t a ,f ca u fa eft tractanda p len arie Sc
o rd in arieiin q u o qu id é iu d ic io p le n z p ro b a tio n e s
& e x a d z re q u iru n tu r an id em fit in e m e rg e n tib u s
in c id e n tib u s q u zftio n ib u s ?
V e ru m ,q u ia d u b itatio h z c n o n m u ltu m cafui n o
ftro c o u e n ir,& cu m etiam late e x p lice tu r á B a rto lo
in d .extrau ag. a d re p rim e n d u m , in v e r b o fu m m a­
rie .n u m e .2 0 .v fq u e ad fin e m ,o b id eam ex in d u ftria
p r z r e r m itto .A n autem aliq u a n d o iu d e x ,q u i de ca u ía e m e rg e n ti & in c id e n ti c o g n o u it , d e b e a t v n á fi­
m u l cu m n e g o tio p rin cip ali illa d iffin ire , ex p lica u i
in frá lib . 2.in ca fu 1 6 7 .
S V M M A R I V M .
pnorem. C. de appella.
&
confcrunt
1 A rb itriu m l-berur/t adm iniftrationif qui habet,non ta­
men Jalaría de publico conjhtuere poteft.
2 Salarium de publica ob publicam etiaravtilitatem a dm iniftratio-
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
D e A rb itr.Iu d ic. L ib er I.
¿tbr.nijfrationem non eonfiituere.
Salaria ab admimftratonbus conjiitui e x caufis a iure
*
receptis.
Salarut Medicis & exercentibus artes liberales pojfe
4
ab adminiftratonbtts conftttui.
Decuriones pojfe Principum legatis oleñare.
¿ Statutum B r ix ia de ftatutis Poteftatis,cap.4i. D e B a i-
A lb .tra & .fta tu .p a rte i . q .i z i . d e ead em lo q u e n s m a
te r ia ,a it,C iu ita te m ip fam ,n ifi m a io r pars ad fit, d o ­
n are n o n p o fle ,p o fIe ta m e n o b b e n e m é r ita : atq u e
8 ita d eclarat ■
{•fta tu tu m P e rg a m i,q u o eft ca n tu m ,e x
b o n is co m m u n is d o n ari q u id n o n p o fIe ,n :iilc x p a r
res ex trib u s co n ie n ria n t.fic d eclarari p o te ft r e a t ú
lia A bbatis ¿leclaratur.
•7 Imm unitate perpetua ob benemérita aliquem donari,
g S ta tu tu m Bergomenfe, quod e x bonis communis certo
ruodo donari non poffitdeclaratum .
Q_V.dE S .T .
X L V I.
Salaria co n ftitu e re & d o n a re q u a n d o p o ííit ad m in i
ftrator arb itriu m h a b e n s.
V i R O q u a d ra g e fim o fe x tó .a n q u i f
lib e ró ha b e r ad m in iftrario n is a rb itriú ,
(alaria de p u b lic o co n ftitu ere p o ffit’ B ar.
L i . C .d e p n e b .fa la .lib r o i o . d o c u it n o n
p o fle .c u m B art.id em fen fit ib i B aldus & Io a n .a P ía
te a ,v n o v e r b o A ffli& u s c a p itu lo i.n u m .a i.v e r fic .I -
fta tu tu m Brixia:.
S F M M A R I V M .
t
A rb itrio v ti is an poffit,cut m andatum eft d P rin cip e,
v t fu b certa form a procedat.
2 N u lla effe gefta,qua in v im inualidi madatt fiv.ntfhtla.
3 tlau(uU ,om m m elion m ode,vis & tfietlu i.
4 Prin cip ale v b i inuahdum eft,nec etiam qua Junt a d e ius confirmationem.
f
Q V iE S T I O
V A R O
1
o rd .fa c ie n .q u a c o n ftitu ru m eft,d e cu rio n ib u s licere
f fálaria M e d ic is a r te s q u e h b era les e x e rce n tib u s
co n ftitu e re .Im m o fo rtiu s e o lo c i ferip tit B a r.n u m .
y z.lic e rc illis f d e c u r io n ib u s , q u ib u s a rb itriu m ad ­
m in iftrarion is ciu ita tis d atu m eft,d on are L e g a tis Sc
O ra to rib u s P rin c ip u m ,q u i ad eo ru m ciu ita te m accedun r.quaefan e m u n e ra ,inípedfa p erfon a ru m & ci
u itatis q u a h tate, efte d eb en t.l. iu b e m u s .§ . (cientes.
C .d e facro la n .eccle.i.cu m p lures C p e n u l.rf.d e adm .
tuto.hasc ram en facultas lo c o ru m ftatutis co a rcta 6
t a & d iffin ira eftrvr Brixite t in fta tu tis P o te fta ris,
c a p .4 1 .fu b r u b r .D e B ailia A b b a tis & A n c ia n o ru m .
q u o lim itata eft p otefta s A n c ia n o ru m v t d o n a re io
lu m p o ffin t v fq u e a d lu m m a m d ecem lib ra ru m , n á
cu m h z c fit quardam re m u n e ra to ria d o n a tio , d ici­
tu r e tiam iu re p erm ifta .cu m B a rto lo id em ce n fu it
ib i Ioa n .a Platea. Feli n.in c .a c ce d e n s ,c o i.v ir.c o n c lu fi.<?.de p raricrip tio .Ial.in l.fi n o n io r te m .C lib e rtu s ,
in fi.effeC tu d e c o n d .in d e b .ciu ita te m P rin c ip i lu b d i
7 tam p o lfe o b b e n e m é rita f im m u n it2 te n i p erp e­
tuam a licu i co n c e d e r e .q u o d p r o b a u it oc P aris, c ó fii.6 8 .n u m e .y .iib .4 .& e g t e g i: T ir a q .in L ü v n q u a m
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
q u a d ra g e fim o fe p tim b , in h ac
v n a fá ó tí ip e cie m a n d a u i t f P rin cep s iu d ic i,alias in ea cau fa a rb itriu m h a b e n t i, v t
fu b ce rta fo rm a p ro ce d atifi fu b illa m an d ati fo rm a
p ro c e d a t,a n a rb itrio a liq u o vti p offit?P a ris P u te u s
in trach fyn d icatu s in titu lo D e arbitrariis e o rú .fe n fit v ti n o n p o lfe ,cu m m an d ati fo rm a o b fe ru a n d a
fit le g e q u a le m , z .re fp o n to . de re ce p t. a r b i.L v n u m
ex fa m ilia .C p rim o ,d e legatis fe c u n d o , & p e r Inm oce n .in ca p itu lo fi p r o d e b ilita te ,d e o f f i.d e le g .& ca ­
p itu lo n o u it,d e ap p ella .P u teu m fecu tu s eft G r a m m a.decifi3< 5.n um e.8 6.quibus ad d o B ald u m c o n fi­
lio if)7.P ra ;ftip p o fito q u o d d ic tu s.lib r.4 . q u a re (in -
d e p ratben .fala.P r£ toris b a n n u m eííe n u ilu m .id e m
ce n fu it ib i Io a n .a P latea.qu a: lane e x te n fio in te lli­
g itu r q u a n d o is P rtetor fu a Ipo n te iic q u e fin e a u t fo
ritate fu p erio ris id a g e r e td ta Bar.in f i . i n p rin e, n u
m e r o 3 .d e iu ft.& iu r e .& clarius Io a n .á P la te a in 1.
cu m n a u a r c h o r u m .C .d e n a u icu l.lib .x i . ex q u ib u s
d eclarari p o te ft B a rto .e o lo c i,q u i aliter v ifu s eft fe n
tir e .& m u ltis m o d is d eclarar Iafiin d .L i.in p rin c ip .
4
X L V II.
Q u o m o d o iu d e x fu u m a rb itriu m ex ercere p o ffit
in ea cau fa fib i ce rta fu b fo rm a a P rin cip e m an d a
ta:Sc de v irtu te clau fiih e,o m n i m e lio ri m o d o .
■ p u b l.eft en im fa c ile co n ftitu e re falaria,a tq u e ira
quas iu ris co m m u n is fu n t,e ro g a re .a rg u m .l.o ffic i¿ L
n u m e. i i.d e iu ft i.& iu re .
D ecla ra tu r n o n p ro c e d e re .q u a n d o caufa: c o n fti
3 tu tio n is j praem iorum effe n t a p p r o b a ta á iu re c ó r o u n i, p u ta in cafu 1. d e cu rio n ib u s , f f de d e cu rio ,
q u a c o n c e fiu m e ft,D e c u rio n ib u s facu ltatib u s c o n lu m p tis alim en ta ex R e ip u b '.b o n is d ecern i, praefer
tim fi m u n eris o c c a fio n e p ro p atria luas e ro g a u e rin t fo rtu n a s.fic in ca fu L am b itio fa . ff. de decr. ab
Clau fulam ,omni m eliori modo , n ih il operari ob defi­
ctum patefiatis.
6 Claufulam ,om ni m elion m od ojiihil operari cum modifS
ineptas exprejfius eft.
tem h a b e t a rb itriu m ftatu cn d i.ex q u ib u s ca u .feu d .
am ir.cuius fentétiae ra tio eft,n e feq u a tu r laffio R e i-
§. i .ff.de reí v e n d .
E x te n d itu r,v t lo c u m etiam fibi v e n d ice t,q u a n d o
z illa f falarij c o n ftitu tio c o m m o d u m p u b lic u m re
íp ice re t,v t p u tá ,fi b a n n u m faciat P r e t o r ,q u o d ca­
p iens ba n n itu m ce n tu m h ab eat, in q u it B ar.d.l. i .C .
59
in v e rb o d o n a tio n e .n u m e ro 3 a .C .d e re u o c.d o n . Sc
1
q u it P u t e u s ) fi in f m an d an te nulla, fu it m an d an ­
d i p o te fta s,g e fta illa v ig o r e m an d ati n u lla e ru n t, v t
p ro b a tu r in le g e i . C .q u i p ro fu a iu rifd icf.L eu m q u i
ff.d e iu rifd i. o m n . iu d i.e tia m fi ( in q u it ille ) v e r b a s
m an d ati d ic a n t,o m n i m e lio ri v ia ,m o d o & fo rm a,
q u o n ia m v e rb a illa p ro lata cenfientur refp ed h t m an
d ati iu p e r q u o fú d atu s eft caufa: p r o c e ifu s .& h u iu s
fen ten tia: cita t in te r ca:teros Bart i n i . q u id e f g o .§ .
pcena g ra u io r,d e h is q u i n o tan .in fam .in cu iu s c o m
m en tariis n o n in u e n io h ac de re v e r b u m .P u te i ta 3 m en ra tio n e m v eram effe p u to ,c u m -j- clau fu la illa,
o m n i m elio ri m o d o ,n o n tr ib u a t v im & effe á tu m
a & u i re v era n u ilo .ita e g re g ie re fp o n d it A n c h . c o fi.
g i 8. Q u ia p r^ fu p p o n itu r.co l. z. v b i re fp o n d it,q u o d
q u id o hereditas p o te ft adiri v irtu te te ftam é ti v a li­
d i,a c etiá ex te ftam é to in u a lid o ,fi lueres ad eat e x te fta m en to in u a lid o n u llam e lle ,etiam fi a d p o fita fu e
4 r it illa cla u fu la ,o m n i m e lio ri m o d o .C u m e n im p
p rin cip ale n o n v a le a t, n e c ce te ra qua: ad eiu s c o n ­
firm a tio n e m v e n iu n t.A n ch a ra n u m d eclarau it D e ­
ciu s c o n filio i4 .c o lu m n a 4 .v e rfic u lo Prarterea c o n
fid eran d u m eft. A cce d it q u o d re fp o n d it R u in u s c o y filio i / 4 . i n fi.lib 1. j clau fu lam h a n c o m n i m e lio ri
m o d o n ih il o p e ra ri,cu m ad eft d e fe & u s p oteftatisA c c e d it etiam q u o d p o ft A n c h .d .c o n filio .j y 8. (cri­
p ta m r e liq u it Feli-in ca p itu lo cu m fu p er.n u m e. 1 1 .
v e rficu .te rm is in ftitu tu s. d e o ffic. d e le g .d e d a r iu s
6 C a if i0 d 0 .d e a h .7 in ritjde ap p ella .n u .7 . h a n c f cla u
lu la o m n i m ciio ri m o d o ,n ih il o p e ra ri,c u m m o d u s
in ep tu s e x p rim itu r,& ap tu s ex expreifo d eice n d e re
I a c o b .M e n o c h .
6o
n o n p o te íU d e m cc fn it S e b a ítV a n riu s tr a O - n u lli» .
7
E x te n d itu r fe c u n d o ,v t p ro ce d a t,eriá fi c u m f lib e T o illo a rb itrio adieifta fu ifler clau fu la d e p len itu d i­
n e p o te fta tis. n | cu m n e c P rin ce p s ipfe ca v ti p o ffit
a d to llcn d u iu s alteriu s fin e ca u fa,fic n e c eam facu l­
ta te m alteri trib u ere p o t e f t : q u ia n e m o p lu s iu ris in
in rit. de n jiliitate ex d e íe é tu iu r ií io r d . n u m e u , 4 .
C u m e rg o & tn h o c ca fu ifte iu d ex co m rm lo n i
m o d u m cxoreíTerir, n e c px eo d eice n d e re p0
b itrij p o tefta s .fe q u itu r nuU o iu re d efen d i poíTe a -
a liu m tra n s fe rte p o t e f t, q u á m ip fe h a b e a t. L ne­
m o p lu s.d e re g u U u r. v u lg a ta L trad itio . ffide aeq u i,
cru m a b c o ce le b ra ry m .
SV M
M ¿
R IV
1
Indicem^ e x arbitriofibi concefo n o n , pojfe aufirre ius
2
quifirum partí.
Decuriones,quibus fuper bono & pacifico fia tu ciuitatis
datum efi arbitrium ,non pojfe tus partí quafitu toüere.
5
4
A rbitros non pojfe ius quefitum aufirre.
PrefijosJáxitatis,non poffe comburi fkcere bona eorum,
f
6
7
¿¡ut morbo & pefie interierunt.
Liberum arbitrium habes non pojfe ius auafitum tollere.
Principem non poffe ius alteri quafit um tollere.
Principem e x patefiatis plenitudine itu quafitum alteri
5
toüere non poffe,nec alteri m andare,vt is tollat..
Principem & habentem arbitrium poffe e x caufa ius
re ru m d o m in .q u o d au tem n 5 p o ffit P rin cep s etiam
e x fu a p le n itu d in e p otefta tis to lle re iu s alteriu s,
m u lto ru m au cto ritate d e m o n ftra tu r.ita e n im affir­
m a n t Bald. A lexa n d , & I a f in L tc fta m e n tu m . C .d e
te fta m e n .!a f.in L B arb ariu s.n u m e ro tr ig e fim o q u in to .ffid e o ffic .P r r t o .la t iffim i C r a u e t. c o n fiL 2 4 1 ,n u .
lo .a u i in fin ito s p rop e h u iu s fen ten tia: docftores re­
tu lit, reiccfta o p in ip n e co n traria A n g e L in 1. item fi
p
tu n c e n im p o te r ifte iu d e x au ferre iu s alteriu s,ex 1.
iu b e m u s n u llam . C .d e facrp fan .ecclef, q u o lo c i an p n o ta u it B a n o lu s ,f R e c to r e m d u it a tis p o fle iu re ca
alteri quafitum tollere,
Ciuitatis Reidores poffe capere anim alia & boues caufa
conducendi frumentum in exercitu.
io Principem aufirendo ob bonum publicum bona alicuius
deberepretium flu e r e .
U Prin cipem poffe aufirre rem d f i datam alteri e x fita
mera liberabtqtp,
p e re b o u e s & alia an im alia ca u fa co n d u c e n d i fr u ­
m e n tu m in c x e rc itu m .q u o d p lacu it & I a f in 1. B a r-
g
Q V ^ S T I O
b a riu s.n u m ,2 7 .ffid e o ffic?Praeto.& late Tiracj- tradi.
D e poenis le g u m ,in p rooem . n u m e ro 3^.3 9 .4 0 .4 1 .
q u o lo c i p lu ra adfert fim ilia , q u ib u s o fte n d it P rin ­
cip es Sc reru m p u b i, a d m in iilrato re s cx cau fa p o fle
iu s alteriu s au ferre. & tra d it A lciar, D e p r s fu q jp t.
re g .3 . p rs fu m p .8 . Q u s fané d e cla ra tio ita d e m u m
10 p ro c e d it,q u a n d o ifte fu p e rio r au feren d o iu s t a lte ­
riu s e x h a c c a u fa , v t o b p u b lic u m c o m m o d u m , illi
X L V III.
H a b e n s a r b itr iu m , v el re g u la tu m v e l lib e r u m , iu s
q u s fit u m q u a n d o au ferre p o ffit,a c d c P rin c ip is
p o te fta te d jfp u ratu m .
tam en p retiu m foiuitrita late d eclarat Iaf.d J.B a rb a rius.nu,3<5',& id em ce n fu e ru n t S o c i,fe n , c o n fi. 1 20.
c o lu m .y .v e rfi.fe d h 0 c .lib .3 J a f. c o n fi. 4 6 , c o lu m . 4.
Iib .3 .R q in u s cp n filio 3 i.in f1.lib.5-A fflictu s d cc ifio .
32 i.n u .i7 .G o z a d ,c o n f il, 3,n u m . 1 2 . R u b e u s c o n fi.
V .Í R O
qu ad ragefim o o cftau b an ifte
f iu d e x p o ffit iu s p arti quaefitum au fe r­
re? & n o n p o fle v e ré c r e d o . N a m cu m
1 4 2.in fi.&r c o n fi. 1 5 5 ,in fi.
_j£ P rin c ip u m c o n c e ffio n e s & p riu ile g ia
c o n c e fla in re llig u n tn r fin e alterius d a m n o Sc in iu r ia .L a .§ .m e r ito .& §.fi q u is a P rin c ip e , f f n e q u id in
D e cla ra tu r fe cu n d o n o n p r o c e d e r e , q u a n d o iu s
1 1 h o c q u s f it u m fo re t e x t v o lu n ta te & f a é t o lib e ro
lo c o p u b . id e o v irtu te talis arbitri) laedi is n o n p o te r it.q u a ra tio n e ad d uétus B artol.in l.a m b jtio fa n u .
i
y e rb c ra tu m .ff.d e rei y e n d .
D e cla ra tu r p rim o q u a n d o f cau fa iu fta fiib e fle t,
illiu s fu p e rio ris , q u i dein d e arb itriu m h o c in fp e cie
au fe re n d i iu s illiu s c o n c e ffin n a m tu n c m fe rri p o t e ­
rit, q u a n d o q u id e m jta lic u it fu p e rio ri facere, n c in -
i a .f f de d e c r e t.a b ord.fac.§£ in l.to ties.§ . i .ff.de p o l
licita.(ip cn it, -f d e c u r io n e s ,q u ib u s fu p er b o n o ftatu
c iu ita tis d atu m eft a r b itr iu m ,n o n p o fle ju s p ro p riú
a lic u i quaefitum auferre. & B artolum fe c u ti iu n t
D ec.C Q n fil.7 i.co liim .2 .'S c late R u in u s c o n filio 1 7 5 .
n um .< j.}ib .i.& co n fil. 10 3 .n u m .8 ,lib . j .H in c re fp o n -
t e 'lig o l.L u ciu s.ffid e euicft.& 1. A n tio ch e n fiu m .ff.d e
p riu ile .c re d it.& q u o d trad it B a r.d .l.a m b itio fa .n u m .
1 i.S c d.l. to tie s , d u m cita t d. 1. A n tio c h e n fiu m . ita
e tiam in te liig o ibi,&r in d .l.L u c iu s,d u m ferip tu m rc
5
d itR u in u s c o n fi.i2 9 .n u m .7 .1 ib .j. + A r b it r o s , q u i­
b u s d atu m fu it a rb itriu m c o g n o fc e n d i Sc d iffin ie n d i,n o n p offe iu s alteri q u s fir u m au ferre, B a rto lu m
liq u it,P rin cip e m p offe fin e cau fa d o n a tio n e m á fe
facftam re u o ca re .id é m cu m A n g e lo affirm aru n t G o
za d .co n fil.8 .n u m .3 8 .4 5 .G ra tu s c o n f ilp . n u m . 1 7 4 .
lib .i.C u r .iu n .c o n f i.i } 8 .n u m .4.& co n fil. 1 5 7 ,n u m .
4
f e c u t u s i n d . l , a m b i t i o f a . n u m . i 2 .S ic i f a n i t a t i s P r a e -
iS .B ru n u s co n fil. 1 .n um . jo .P a rifiu s c o n f il.i i,n u m .
fiecfti t e m p o r e p e f t i s , n o n h a b é t f a c u l t a t e m c o m b u ­
2 .lib . 1 .B c llo .c o n lil. 2 8.num .<j.irnm o fo rtiu s x e fp o n
d it I a f.c o n fil.j í . c o l u m .2 .& c o !u m . v lt.lib .i. P rin c i­
r e n d i b o n a e o r u m ,q u i m o r b o illo i n t e r i e r u n t , e tf i
a r b i t r i u m i n c s t e r i s h a b e a n t . R i p a tra c ft. p e f t i s d e
p e m p o fle re u o c a te c o n c e ffio n e m á fc facftam p e r
v ia m contracftus , q u a n d o in ta li c o n rra ftu n u llu m
re m e d iis a d c u ra n d u m p e f te m .n u m .4 8 .
3
6
E x te n d itu r p rim o v t p ro ced at,etiam f fi d atu m
e fle t lib e ru m & a b fo lu tu m a rb itriu m a fu p erio re.
a d h u c e n im n o n p o fle t auferre ius alteriu s.e ft ra tio ,
q u ia n e c eam p o te fta te m in fp ecie dare p o te ft fu -
facftum re c ip r o c u m in te rce ffit. id em fcrip fit C r a u e .
rracft.De a n tiq u itate tcm p o .fe cu d a parte primae p ar­
ris p rin cip alis n u m . 3 8 .q u i & alia p lu ra fe rib it, quae
ex in d u ftria n u n c m ifla facim u s,
S
M M A R IV M.
p e r i o r ,i n c u iu s m a n u f n o n e ft iu s a lte r i q u a e fitu m
f i n e c a u f a a u f e r r e . l . v e n d i t o r . § . fi c o n f t a t . f f i p o m m u ,
p r a e d . v r b a n , v t r e c e p t i o r e f t f e n t e n t i a , f ie r e l i a n t e
t
Prajcnptionis exceptionem reticere an poffit iu d ex qui
arbitrium habet procedendi in caufa.
2 Exceptionem prajeriptionis d ture probari.
C r a u e t . C Q n f i , p u u m . j . c p n f i l . 7 , n u m . 10 . c o n f i l . 1 0 5 .
n u m . 5 . c o n f i . i 3J . n u m . i o . c o n f . i 7 i . n u m . 5 . & c o n -
j
Í1I10 2 4 i . n u m . i 2 . v e r f i c . A d u e r t e n d u m . S o c i n . i u n .
c o n f i .7 7 n a . i 2 4 ;l i b . i . c u i u s f e n t e n t i a : r a t i o e f t , q u i a
Ciceronis Itcus adprafcriptitmis leg itim u m , ius confir­
m an d u m ,.
4
Prafcriptionis exceptionem a d m itti in caufa e x bono
& itquo tra d an da.
& ii m o d i a c q u i r e n d i d o m i n i u m i u r i s c i u i l i s l i n t
i p " T t a ^ c n d o m in iu m iu rifg e n r iu m e f t , a d u e rfu s
q u o d n u lla e ft P r in c ip is p o te f ta s .
5
d
Prafirripttonem i ure Pontificio probari.
Conficientia firu m aquitatis ejfe.
7
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
fJia bea t*
D e A rb itr.Iu d ic. L ib. I.
§ habeatJ n authentica v t eccleft.Rcma, luculenter e x '
t
pticantr.
D tñ ie n ü etiam,natura & effeBta.
A lcia ti interpretatis a d §.habeat,in authen.vt eccle.
^
R om a.exfiofa.
l9 praferiptionem cum m ala fd e non excufare.
P r ¿ rcriptionem contra ecclefiam obnci.
1
Q V /ESTIO
XLIX.
Przfcriptionis ius & exceptionem q u a n d o ac q u o­
m odo iu d ex a rb itriu m h ab en s reiieere p o ffit : &
an in caufa,qux ex bon o 8c zquo.' tratlatu r, ad­
mitti co n u e n ia t.
<ET!5=¿^rae V i R O
,
61
de p rzfc.& r alios re tu lit A lcia .d .ru b r.á e p rz íc rip .n u
m e ro ó .q u i relatas co n fid e ra tio n e s f e c i t . fic etiam
affirm au it-fi D e ciu s in c a p itu lo n o u it n u m e ro 1 1 .
de iu d iciis.J-D id a cu s v b i lu p rá p oft d iu u m T h o m á ,
S c o t u m & a l i o s T h e o lo g o s , fic e tia m alios p r o p e
in fin ito s retu lit T ir a q u .tr a e h p r z fc r ip .$. 1 .g l.z .m fin e .& tr a tl.q u o d c e fla n r e caufa ce íle t e ftecíu s. lim i.
1 z.n u m e ro 1 6 . N o n m e latet tam en B a íd u m , A n g .
ac p lures a lio s,q u o s re tu lit A lcia .d .ru b .D e p reícrip .
n u m e ro d .con trariam fen ten tiam tu e ri, a q u a n o n
rcce fsit M arfil, fin g u l. 570. V iu c a p io . in fin e, P ari­
fius c o n í.io £ .n u m .8 8 .8 9 .1ib .i.& C r a u e .c o n f i.z o x .
q u a d r a g e fim o n o n ó ,a n p o í
n u .3 7.3 8 .in q u iu n t e n im h an c e x ce p tio n e m reiici
p o f le a b e o iu d ic e ,q u i fo la rei verita te in fp e c ia ,c o g n o ícitre a ra tio n e ,q u ia r ig o r o ía e f t ,& p lena in iq u i
7 p r z fid ijjv tp r o b a r e v id e tu r clarus te x t. f f . h ab e ar,
ad rep rim en .in v e r b o v id e b itu r.N a tta C le m . fz p e .
in au tn e n .c t ecclefia R o m a ,ib i.n e c in iq u is h o m in i­
c.
non fic ta m en . co lu m n a * z. v erficu lo S ecu n d u m bus im p iu m re m an e a t p r z f id iu m ,& tu tu s p e c c a n ­
habes n o tare,d e v e rb .fig n .A n g .A re tin .in §. in b o d i lo c u s etiam fcie n tib u s relin q u atu r: led ille fe ru e n s íid c i.c o lo m . p e n u l.v e rü cu lo q u id fi d icat. in ftit.
tu r in n o c e n s , q u i re u e ra in n o xiu s f i t , nec im p r o ­
d e a d io .A m o d e u s de C a ftel.tra cL fyn d icatu s n u m .
b a te m p o ris a lle g a tio n e fe tu ea tu r,tero p u s p ro p u ­
ritate p r z te n d e n s .v e r u m m u ltis m od is n o ftri re f146-8c P aris eo d e m tr a d .titu l. D e p o te fta te iu d icis
p o n d e n t. illa v n a v id e tu r v e rio r F elin i & I m o lz in
n u m ero z.in fin e ,q u i id em de ex cep tio n e S .C .V e lca p .vlt.d e p rx ic rip .illa v e rb a referri ad eu m q u i m a
leiani a ffirm a u it.M a th s fi.n o . 1 5 . R o m . co n fil. 1 4 9 .
la fide d e tin e t & p rz fc r ib it,n o n ad e u m q u i titu ló
F r a n c . A re tin .in 1. fi feruus fe ru u m .§ . fequitur*. te r­
& b o n a m fidem h a b e t.h o c o ftc n d u n t illa v e rb a ,n e c
tio n o t.d e v e rb o .o b lig .F e li.in cap . 1 .n u m e ro <¡ z. de
c o n ft it.& in ru b .d e p r s fc rip t.n u m e r o z .v b ila té B e in iq u is h o m in ib u s .& ibi: & tu tu s p e ccan d i lo c u s
etiam fc ie n tib u s re lin q u a tu r.N e c h u ic r e ip o n fio n i
ro .n u m e ro io .I a fic o n fi. 7 z.in fi.lib ro i.B a lb . traófc.
' ü
l
fit h ic iu d e x -[■ex ce p tio n e p rxi.crip tio*
nis rc iice re ffit n o p o lfe ,cre b riu s n o ftri
a ffirm aru n t,v t fcripfit B art.in e x tra u ag.
p rz fc r ip t.p rim a parte p rin cip ali q .^ .S o c .iu n .c o n filio 1 4 y .n u m e ro 8 7.8 8 .h b rD i . & c o m m u n e m tefta
tu r D id acu s in c .p o ffe flo r.3 .p a rte .§ .z .in fi.d e re g .
iu r.in 6.8c n o u iffim e id em affirm aru n t A riu s P in e llu s in re p et.au th .n ifi.n u m ero 4 i .i n fi.C . de b o n is
m ater.8c F u lu iu s C o n ftá tin u s P eru f.in ft.d e v fu ca p .
in p rin c.n u m e ro 7 . in fine, ea ra tio n e a d d u c u n tu r
z o m n e s ,q u o d cu m "f e x cep tio h s c á iu re c o m m u n i
a p p ro b e tu r,iu d ic em h u n c n o n p offe iu ris re g u la s
iam p rx íc rip ta s íp e rn e re ,c u m iu re re gu latu m íu u m
effe d eb ea t arb itriu m , im m o ex m u lto ru m fe n te n tia ,iu ftiffim a e ft p rx fc rip tio n is e x c e p tio , eft en im
o b b o n u m p u b lic u m in tro d u c ta v tu c a p io 8c p r z fe rip tio .§ .i.in ftit.d e v fu ca p .q u ia ad lites m in uen d as
3 p e rtin et.l.vltim a.ffip ro fu o .H in c ferib it f M . T u l.
in O ra tio n e p ro A u lo C z c i n n a : V íu c a p io n e m efte
finem fo lic itu d in is.fic id em M .T u l.in z .o ffic io ru m
e x to llit fu m m is la u d ib u s A ra tu m S ic y o n iu m q u o d
is in iq u u m e f l e fu e rit arb itratu s, res o lim alienas á
p o fle ílo rib u s p o ft q u in q u a g in ta an n o s au ferri,
p ro p te reá q u ó d ram lo n g o fp an o m u lta h z r e d ita ti
b u s,m u lta e m p tio n ib u s ,m u lta d o tib u s ten eb a n tu r
cu iu s rei m e m in it & P a u ían ia s,q u em in h an c íe n ten riam re tu lit D id a c u s C o u a r.in d.ca. p oftefío r.m
in itio in p rim a p a rte re le & io n is in fi.in tertia parte
r e lc ó tio n is in in itio n u m e ro i . E a ra tio n e q u o q u e
v e ra h z c re c e p tio r len ten tia d em o n ftratu r, q u ia v i
dem us m ultis in cafibu s v b i p ro ced itu r de b o n o &
4 x q u o ,ü c q u e fo la verita te in fp e & a ,p rx fc rip tio n is f
cx c e p tio n e m n o n r e iic i,v tin d o te .n a m in e a d e b o
n o & z q u o p r o c e d itu r .L iu r e fu c cu ríu m . fi. de iu re
d o t.& ta m en h z c ex cep tio recip itu r.l. in re b u s . §.
5* o m n is.C .d e iure d o t i i c i u s f p o n tificiu m z q u it a te n ititu r.c a p .d ile d i.d e iudi.Se tam en h a n c e x ce p 6 tion em n o n re iic it,to to titu lo de p rz fc r ip . fic + fiorus c o n fc ie n tÍ2 ,q u i z q u ita t is Sc b o n ita tis eft. cap .
n o u it.d e m d .B a id .c.cu m ca u la m , de teftibus: & ta­
men p o is id e n s b o n a f id e & p rz fc r ib e n s in e o fo ro
eft tu tu s , etiam fim a la fid e s d ein d b íu p eru en erit.
C.ÍI v ir g o .3 4 .q u z ft. z.F eiin .cap itu lo v igila n ti.in fine.
ad u erfatu r co n fid e ra tio A lcia ti d .ru b r. D e p rz fc r ip .
n u m e ro 5 .d um in q u it, q u ó d h o c fe n íu a d m iflo fe q u e re tu r q u ó d fi q u is fu ifle t b o n z fid ei p o fle flo r,
q u ó d q u in q u a g in ta annis p o tu ifle t p r z fc r ib e r e c ó ­
rra E cclefiam R o m a n a m d d q u o d illi c o n ftitu tio n i
a d u e r fa re tu r.R c fp o n d e o ,n o n fe q u itu r,n o n ap p ella
tu r in iq u u m p rz fid iu m p r z fc r ip t io b o n z fid e i p o ffeftori :ergo co n tra E cclefiam fp acio m in o ris te m ­
p o ris ce n tu m a n n o ru m p o te rit p r^ feriberetqu an d o
q u id e m alias p o te rat, & fi eius b o n a fide n o n o b ftan te h o c in p riu ilc g iu m e c c le fiz e o n ce fiu m a I u ftin ian o fu e rit.m in u s o b fta t illa co n fid e ra tio d * im
8 p lic a tiu a t e tia m ,q u z fui n atu ra explicat cafu m m a
g is d u b ita b ile , v t late d o cu it D e c.in l.q u i fe p atris.
n u m e .z o .C .v n d e lib er. A le ia .re fp o n fo 1 i3 .n u m .{ .
& late C r a u e .c o n f Z 9 4 .n u m .7 .q u ia h o c lo c o n a tu ­
ram fu am n o n feru a tm e ab fu rd u m fe q u a tu r,v t b o ­
n z fidei p o fle flo r ,$c cu m titu lo h o m o in iq u u s d i­
ca tu r atq u e p eccare,cu m vere fe iu fté a c q u ifiu ifle
cre d a t,& q u i in fo r o c o n ic ie n tiz ( v t ia m d ix im u s)
tu tu s e ib q u o d au tem illa v e r b a in te liig a n tu r de fo lo p o fle flo re m a lz fid ei,vel ex eo p ate t, q u ia fu b d it
n e c im p ro b a te m p o ris a lle g a tio n e ie tu e a tu r,te m ­
p u s p ro p u rita te p rz re n d e n s . eft e n im p ro p riu m
m a lz fidei poflefl<}ris v ti fo la te m p o ris alle g a tio n e ,
cu m n e c titu lu m ,n e c fid em b o n am allegare p offit.
o b id allega t io lu m tem p u s p ro p u rita te ,id q u o d in
b o n z fidei p o fle flo re n o n c o n tin g it,q u i & te m p u s
& m é tis anim xquc p u rita tem allegare p o te ft.v e rio r
ita q u e eft h z c I m o lz & F e lin i d e cla ra tio ,qu ám illa
9
A lc ia ti d icentis id e o in d. § . h ab e at,d ici im p iu m
rem e d iu m co n tra E c c le fia m ,q u o n ia m ,& fi q u is in
b o n a fide fit,n o n tam en z q u u m e ft P r z la t o r u m
n e g lig e n tia m E c c le fiz n o ce re ,v t h ab e tu r in L iu b e m u s n u lli.C .d e fa c r o fa n .e c c le . qu ia r e p o n d e o ,n e c
etiam e ife x q u u m ,q > n o n d o m in u s rei p riu a tx v e ro
d ú o n o c e a t:& tam en in b o n a fide & iu re is p r x fc r ib it a b e o ,q u e m d o m in ú e íle cred eb at.q u are eq u itas
& b o n a fides n 5 p o n d e ra tu r ex latere alien atis, fed
ex latere acquireris & d einde p rs fc rib e tis .R u rfu s fi
v e ra
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
Iacob.M enoch;
v e ra efle t A lc ia ti co n fid e ra tio , ie q u ere tu r h o d ie
p r x fc r ib i n u n q u a m poiTe co n tra E c c le iia m , « n p e a ien te m ala fide & i l la in iq u ita te ,e x cap .v t. e f ' z
fc r ip t .& ta m en ce n tu m annis p rx ic ri n u i.', era ita
que*eft c o m m u n is len ten d a. Teio etiam aliu m fu iflc
in te lie d u m ad h u n c §.h ab eat, S o a J k C o r n e i q u o s
fecn ti fu n t is P in eilu s d id a a u th e n . m i l , n u m e ro
j p C i ' b o n is m atern . Sc Fuluius m ftit. de v .u ca p .
in p rin cip .n u m . 4 .V e rfim m a g is p lace t ia m relatus
io
I m o la & F elin us,
D e cla ra tu r p rim o n o n p ro c e d e re j le c u n d u m
A n g .in Lr.in f i.C .d e iu d .& clarius in 1. ie q u itu r . §.li
v iam ,d e v fu ca p .q u a n d o illa p r x fc r ip tio fu iile t d e­
lati v im efle fu b lata m : ea r a t io n e , q u ia co m m iffi0
in te llig i d e b e t,v t aliq u id o p eretu r:fed v b i fu blatu tn
n o n eflet iu s q u x fitu m ex iu rciu ra n d o d elato ,n ih il
o p e ra re tu r, d ic e n d u m eft e rg o fu b arum illu d efle
S e c u n d o co m m iflio á P rin c ip e facta,in teliigebatu -"
v t referrer ille e o m o d o ,q u o S e n a tu s ille caulas dif_
5 fin ire foIet.fed f Sen atu s co n fu e u it fo la veritate in i p e d a co g n o fc e r e & fen ten riam fe r r e ,B a r tin L v n ica in fi. C .v t q u x d efu n t A d u o . G u id .P a p x q .j o . &
N e u iz .h b .5 .S y lu x n u p tia .n u m e . 4 2 .fi e rg o veritas
6 re p u g n a t iu r a m e n t o , cu m fit f veritas ip fa rei exifte n tia, g lo . in au th e n . de fide in ftru m . & cau tel. in
p r in c .& A lc ia t.d .r e fp o n .5 0 i.n u m .7 . feq u iru r v eri­
tatem efle fp e d a n d a m fp reto iu ra m e n to .T e rtib ac­
ce d it q u o d in frá in fe q u e n ti q u x ftio n e d icam ,qu o d
q u a n d o P rin cep s c o m m ittit re u ifio n e m c i u f x , irt-
cu ria cu m m ala fide : v t A n g e lu m fic in tellex it &
d eclara u it B albus d.q.^ .verfic.Sed m ale:rep reh en d it
F clin .id em fen fit A lcia . d .r u b .d e p r x fc r ip . n u m ero
6 .v e r u m ,v tip fe m e t air.res eft de in d u b ita b ili,q u a n
d o q u id em id em eft d ic en d u m in q u o u is altero iu ­
d ic e, q u i reficere o m n in o eam ex cep tio n em d eber,
ex c a p .v ltim o de p r x fc r ip t,& ita ic rip tu m n o b is re
liq u it B a lb u s p r x e ita to lo c o . £ S o c in .iu n .c o n C 14$.
num.£) i.in f in e .lib .i .J
D e c la ra tu r fe c u n d o ex fen ten tia A lc ia ti p r x e ita j i to lo c o n o n p ro c ed ere f in p rx fc rip tio n is ex ce ­
p tio n e ,q u x E c c le fix o b iic e re tu r, v el cu ilib e t alteri,
q u i p ro p te r n e g lig e n tia m R e d o r is á re fua e x c lu fu s fuiffiet, ex d. §. h ab e at, fed ex relatis fuprá fo rte
m in u s v e r a eft A lc ia ti d e clara tio .
SVMMARIVM,
1
Juramenti iam delati exceptionem auferri non pojfe 4
iudice qui pro fuo arbitrio procedere potefi.
2 Juramenti v im rem iudicatam fuperare.
3 Juramenti exceptionem nec e x equitate auferri pojfe.
telligiru r to llere rem iu d icatam . id em er^o h o c ca­
fu . H x c d eclaratio ex eo tan tu m d u b itab ilis red d i­
tu r, an P rin cep s p o ffit ius h o c iam qu aifitu m parti
a u fe rre . N a m fi p o te ft, re ferip tu m o perari q u id em
d e b e t relatu m e ffe d tu m ie c u s fi n o n p offet. q u a de
re in frá ftatim fu b iicia m .
S V M M A R I V M .
1
Exceptionem ordinis reiicere an poffit iu d ex arbitrium
2
habens.
Exceptionem feolij quando reiicere poffit iu d ex arbi­
5
trium habens.
Iu d ex ,q u i alte & bafsi procedere potefi, exceptioneml»
fpolu reiicere valet.
4 Exceptionem ordinis,quod prius principalis excutiatur,
a iudice e x arbitrio procedente non tolli.
6
A rb itru m & arbitra*orem aufirre non pojfe exceptio­
nem cp prius principalis quam fideiujfer conuematur.
4 Juramenti exceptionem -- interdurru e x refcripto p rin ci
p ii m u ,
6
f
7
Excujfionis exceptionem equitate n iti, atque ita reitei
non pojfe a iudice,vel arbitro,contra paulo tnfea.
Aequim tem -j feruare debere iudicem-* arbitrium-* ha -
g
bemern.*,
Excuffionis exceptionem ejfe de iuris apicibus,
Senatum M ediolan en fim fola injpefta aquitate & v e ­
ritate caufis diffin ire,
é V enta s qua,
Q V ^ S T I Q
L
J u ra m en ti v im ac e x c e p tio n e m q u a n d o a u ferre p o f
fit iu d e x .q u i a rb itriu m h a b e t ex p lica tu m ,
V / E R .O q u in q u a g e fim b ,a n iu d e x
ifte n o fte r,q u j t arb itriu m h o c ha­
b e t,p o ffit reficere e x cep tio n em i u ra m en ti litis d eeifiu i iam á parte
p arti delati / E t d icen d u m eft n o n
-
~
p ofle m u ltip lici r a tio n e : illa tam en
e ft p r x c jp u i ,q u ia m a g n a eft f iu ra m en ti vistfi q u i­
d em m a io r e ft re iu d icara . 1. 2. ffide iu re iu ra n . 1. 1,
fF .quaratp reru m a d i o n o n da.Sc res ju d icata h a b e ­
tu r p ro v erita te.!, res iu d ic a ra ,d e «reg. iu r. n o n er^ o
iu s q u a fitu m e x illo iu ra m e n to au ferri p oterft.A ^
? ce d it etiá + ex x q u ita re iu s iam ex iu ra m e n to q u x fitu m to lli n o n p o 7e ,v t p a terin m aio re q u i n o n rc fritu itu r ad u erfu s iu fiu ra n d u m á fe p rx ftitu m . 1. fi
a lte riu s.C .fi m in o r ie m aio .d ix e,
4
D ecla ra tu r,v t n o n p ro c e d a t, q u a n d o f lite iam
p e r iu ra m e n tu m d e cifa ,re co g n ita fu p e rio r a rb itriú
c o n c e d e r e t h u ic iu d ic i c o g n o fc c n d i & d iffin ien d i
ca u a r n i- a m t o a m tu n c iu ra m e n tu m re tra d a ri p o r ¡fó ? n r U5
'
in te rro g a tu s reíp o n d it A le,
ra m 5o i , n u m p .to .n a m cu m illo cafu per iu d e r i S í r ’S c S o P * * ?artC P a rd ’
xnifla,vt vid eret &Pin
S *
* C Í fe alteri c 5 '
naru referret- refno
m°.
io la n e n fi S ep o n d it A le u t a s iu fiu ran d i ia m de­
Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca
9
Excujfionis exceptionem in curia mercatorum^ locunu,
non habere,
to Exceptionem ,quod principalis ante fideiujforem conueniatur,pojfe reiich cu v u in caufi e x equitate pro­
ceditur,
fl
Statutum Pontrem uli,qubd principalis ante fideiujfo­
rem conueniatur,declaratum,
it
Venetorum iudices abjcruart,vt fideiuffor non difcujfo
principali conueniatur,
¡3 Statutum M ed iola n i de excuffioni bus,declaratur.
Q J ^ S T I Q
L i.
E x ce p tio n e m f p o lij, excu fsio n is & q u o d ante fid e iu flo re m p rin cip a lis co n u e n ia tu r, q u a n d o iu d ex
a rb itriu m h a b e n s reficere p o ffit,d ifp u ta tu ro .
V AL R O q u in q u a g e fim o p rim o , an f
iu d e x h ic n o fte r o rd in is e x ce p tio n e m
re iic e re p o ffit? E t non p o fle , in fp ecie
affirm au it Franc. A re t.in l.n a tu ra lite r.j.
n ih il co m m u n e , n u m . 18. de acq u iren . poiT effi& ib i
c u m eft fe cu tu s R u b e u s n u m .3 2 9 .q u o ru m fe n te n ­
tiam in a liq u ib u s e x é p lis,q u o s h ic fu b iic io , ie q u o r.
P rim u m e x e m p lu m eft in iu d ic io p ofieiTorio & p e i tito rio ,c u m f q u is fp o lia tu s eft, ( n ec e n im in a d ip if c e n d x v c l r e tin e n d x in te r d id o d u b ita tio m u lta
v e rfa tu r) & re c u p e ra n d x re m e d io a g e r e v u lc , h o c
en im caiu o rd in is h x c o bferu a rio refici á iu d ic e n o
ftr o n o a q jo te ftfira h o c in ca iu lo q u u n tu r A rctm u s
& R u b e u s ,n e c e ft q u i d iflen tiat h o c in ca iu ffifi ra -
Descargar