boletin epidemiologico

Anuncio
Semana
BOLETÍN
EPIDEMIOLÓGICO
2013
38
Del 15 al 21 de Septiembre
Tercer Informe Nacional sobre cumplimiento de los Objetivos de Desarrollo del Milenio
CONTENIDO
Actualidad: Tercer
Informe Nacional
sobre
cumplimiento de
los Objetivos de
Desarrollo del
Milenio
(Pag. 01)
Resumen de
Enfermedades o
Eventos Sujetos a
Vigilancia
Epidemiológica
(Pág. 04 y 05)
Desarrollo de los
resultados de la
Vigilancia
Epidemiológica
hasta la presente
semana (Pág. 06 14)
Indicadores de
Monitoreo de la
Vigilancia
Epidemiológica
(Pág. 15 y 16)
El documento revela que los avances logrados por el Perú son significativos. Entre los más destacados está haber
reducido, antes de lo previsto, la pobreza a la mitad, de 54.4% en 1991 a 25.8% en 2012; mientras que en el
mismo periodo la pobreza extrema disminuyó de 23% al 6%.
En el ámbito del empleo, entre 2001 y 2011, la población ocupada aumentó de 65.7% a 70.9%, mientras que el
porcentaje de trabajadores con empleos vulnerables se redujo de 50.2% a 44.6%.
La desnutrición en menores de 5 años también ha registrado una disminución. De 1991 a 2011, el porcentaje con
desnutrición global (peso debajo del normal) bajó de 8.8% a 4.1%, superando la meta de 4.4% establecida para
2015. Asimismo, la desnutrición crónica (talla debajo de la normal) bajó de 37.3% en 1991 a 18.1% en el 2012,
superándose la meta de 18.7% establecida para 2015.
Con respecto a la educación, la tasa de alfabetización (población de 15 a 24 años) llegó al 98.7% en 2012,
mientras que la tasa de matrícula en educación primaria (6 a 11 años) subió de 91.5% en 2002 a 96% en 2012. La
matrícula en educación inicial (3 a 5 años) se incrementó de 53.5% a 74.6% en el 2012. El informe señala también
que se ha logrado eliminar la desigualdad entre los géneros en todos los niveles de enseñanza en el ámbito
nacional.
En el campo de la mortalidad infantil (menores de 1 año), la reducción entre 1991 y 2011/12 fue de 69.1%,
llegando a 17 muertes x 1,000 nacidos vivos. En el caso de menores de 5 años fue de 73% (21 x 1,000 nacidos
vivos). Estas reducciones se encuentran entre las cinco más destacadas a escala mundial en el marco de los
ODM.
Las muertes maternas tuvieron una reducción de 65% con respecto a 1991. A 2011 ocurrían 93 muertes maternas
por cada 100,000 nacidos vivos. Se requerirá una reducción adicional de 29% para alcanzar en el 2015 la meta
de no más de 66 muertes por cada 100,000 nacidos vivos.
En el área de salud reproductiva, actualmente un 75.5% de mujeres en unión conyugal usa anticonceptivos – un
aumento de 16.5 puntos respecto de a 1991. El informe señala también que la reducción de la tasa de
fecundidad entre mujeres adolescentes pasó de 74 a 61 nacimientos por cada 1,000 mujeres. Como resultado, el
porcentaje de adolescentes que son madres o están embarazadas por primera vez se ha mantenido en torno a
13% desde hace más de 15 años. Por otro lado, la atención pre-natal pasó del 68% de los embarazos a inicios de
los noventa a 95.3% en 2011.
El perfil de la epidemia VIH/SIDA se ha estabilizado en la población general pero continúa concentrada en la
llamada población clave. Mientras las cifras de prevalencia en la población general se han mantenido en menos
del 1% desde 1996, al 2011 hay un repunte del VIH en los segmentos más jóvenes de los hombres que tienen sexo
con hombres, en transexuales y en trabajadoras sexuales que no acceden al sistema de salud. Con respecto a la
cobertura del Tratamiento Antirretroviral de Gran Actividad (TARGA), esta pasó de 50% en 2008 a 60% en 2011.
La tasa de prevalencia de tuberculosis disminuyó de 198.6 por 100,000 habitantes en 1990, a 109.7 en 2011,
aunque las formas más resistentes y agresivas de la enfermedad están presentando retos para mantener el control
sobre la epidemia.
En torno al medio ambiente, el informe señala que las emisiones de gases de efecto invernadero han aumentado
de manera proporcional con el PBI per cápita hasta 5.1 toneladas por habitante en 2011 e indica también que
hacia el 2015 las emisiones de dióxido de carbono seguirán en aumento. Asimismo, solo el 26% del total de
residuos son dispuestos en rellenos sanitarios, el 14.7 % es reciclado, y el 52 % es arrojado en botaderos o
quemado.
Entre 1993 y 2011, la población con acceso sostenible a fuentes mejoradas de abastecimiento de agua aumentó
de 58.9% a 82.3%, y la que tiene acceso a servicios de saneamiento mejorados aumentó de 49% a 77.8%.
En la última década también se han mejorado las condiciones de vida de los habitantes de los asentamientos
humanos y tugurios. En 2011 el 51.7% de viviendas no presentaron carencias, comparado con 43.5% en 2001.
Asimismo, 38.7% de las viviendas eran de baja calidad en 2011, una mejora frente al 45% una década atrás.
Fuente: OPS Perú (http://www.paho.org/per/)
Av. Mario Urteaga N° 500 – Cajamarca – Tel. 076 383864 Anexo 128 – Telefax 076 340389
WEB: http://www.diresacajamarca.gob.pe
E-mail: [email protected]
GOBIERNO REGIONAL CAJAMARCA
GERENCIA DE DESARROLLO SOCIAL
DIRECCIÓN REGIONAL DE SALUD
OFICINA DE EPIDEMIOLOGÍA
Dr. Reinaldo Núñez Campos
DIRECTOR REGIONAL DE SALUD CAJAMARCA
Blgo. Jorge E. Bazán Mayra
DIRECTOR DE EPIDEMIOLOGÍA DIRESA CAJAMARCA
Lic. Martha Correa Ahumada
DIRECTORA DE EPIDEMIOLOGÍA DSRS CHOTA
Dr. Carlos Ezcurra Quispe
DIRECTOR DE EPIDEMIOLOGÍA DSRS CUTERVO
Lic. Zoila Villegas Briones
DIRECTORA DE EPIDEMIOLOGÍA DSRS JAÉN
EQUIPO DE OF. EPIDEMIOLOGÍA
DIRESA CAJAMARCA
Epid. Julio C. Vidaurre Sánchez
Ing. Juan C. Aranda Aguilar
Mg. César Guailupo Alvarez
Lic. Dora Ramírez Pirgo
Lic. Mercedes E. Briones Tacilla
Lic. Walter Anyaypoma Ocón
Ing. Mario Chávez Lara
Tec. Nancy Ramírez Colorado
2
Boletín Epidemiológico
Importante:
El Boletín Epidemiológico, es una publicación oficial de la Oficina de
Epidemiología de la Dirección Regional de Salud Cajamarca.
El Boletín, se edita semanalmente y publica la situación o tendencias de las
enfermedades o eventos sujetos a notificación obligatoria, las normas acerca
de la vigilancia epidemiológica en salud pública en la región. La información
del presente Boletín Epidemiológico, procede de la notificación de 823
establecimientos de salud de la Red Nacional de Epidemiología (RENACE) y
representa el 10.1% del total de establecimientos del país (823/8146),
registrados en el sistema nacional de notificación epidemiológica.
La Red Regional de Epidemiología está conformada por establecimientos de
la Dirección Regional de Salud, EsSalud y otros del sector en sus diferentes
niveles de las 14 Redes de Salud que tiene la DIRESA Cajamarca.
Los datos y análisis son provisionales y pueden estar sujetos a
modificación. No se utilizan los casos descartados en el análisis. Esta
información es suministrada semanalmente por la Red Regional de
Epidemiología, cuya fuente es el registro semanal de enfermedades y
eventos sujetos a notificación inmediata o semanal. La Semana
Epidemiológica inicia el día domingo de cada semana y concluye el día
sábado siguiente.
* LA INFORMACIÓN PRESENTADA EN ESTA EDICIÓN ESTÁ BASADA EN
DATOS ACUMULADOS HASTA LA SEMANA EPIDEMIOLÓGICA (SE) 38 Y
COMPARADA AL MISMO PERIODO CON LOS AÑOS ANTERIORES.
ESTA INFORMACIÓN ES OBTENIDA DEL SISTEMA DE VIGILANCIA
EPIDEMIOLÓGICA ACTIVA (VEA) DE LA DIRESA CAJAMARCA Y LAS SUB
REGIONES DE SALUD CHOTA, JAÉN Y CUTERVO.
-
I.A. Incidencia Acumulada
S.E. Semana Epidemiológica
Boletín Epidemiológico
3
MAPA EPIDEMIOLÓGICO HASTA LA SEMANA 38
IRA 12456 atenciones
Neumonía 82 atenciones
SOBA/ASMA 25 atenciones
EDA 3889 atenciones
Enfermedad de Carrión 09 casos
Leishmaniosis Cutánea 19 casos
Ofidismo 06 casos
Lox ocelismo 01 caso
Tosferina 03 casos
02 Muerte Materna Directa
IRA 18597 atenciones
Neumonía 131 atenciones
SOBA/ASMA 204 atenciones
EDA 7090 atenciones
Dengue 19 casos
Enfermedad de Carrión 06 casos
Leishmaniosis Cutánea 32 casos
Leptospirosis 02 casos
Ofidismo 07 casos
Loxocelismo 05 casos
Malaria Viv ax 01 caso
Tosferina 03 casos
01 Muertes Materna Indirecta
01 Muerte Materna Directa
Ignacio
SanSan
Ignacio
IRA 13984 atenciones
Neumonía 96 atenciones
SOBA/ASMA 46 atenciones
EDA 3379 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 67 casos
Enfermedad de Carrión 03 casos
Ofidismo 04 casos
Leptospirosis 01 caso
Hepatitis B 05 casos
01 Muerte Materna Indirecta
04 Muertes por Neumonía
01 Muerte por Influenza AH1N1
Jaén
Ja é n
IRA 12636 atenciones
Neumonía 59 atenciones
SOBA/ASMA 136 atenciones
EDA 2582 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 03 casos
Ofidismo 03 casos
02 Muertes Maternas Indirectas
IRA 6048 atenciones
Neumonía 42 atenciones
SOBA/ASMA 06 atenciones
EDA 677 at enciones
01 Muerte Materna Directa
02 Muertes Maternas Indirectas
Tosferina 01 caso
SAN IGNACIO
Cutervo
Cutervo
IRA 4805 atenciones
Neumonía 175 atenciones
SOBA/ASMA 07 atenciones
EDA 817 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 04 casos
Malaria Vivax 02 casos
02 Muertes Mat ernas Directas
02 Muertes por Neumonía
J AEN
IRA 3218 atenciones
EDA 381 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 15 casos
01 Muerte Materna Direct a
CUTERVO
Cho
Chta
ota
CHOTA
SANTA CRUZ
HUALGAYOC
Santa
CELENDIN
Santa Cr uz
Hualgayo
c
SAN MIGUEL
Cruz
SAN PABLO
IRA 4191 atenciones
Neumonía 20 atenciones
SOBA/ASMA 06 atenciones
EDA 576 at enciones
Leishmaniosis Cutánea 22 casos
01 Muerte Materna Directa
Tosferina 01 caso
Celen dín
Celen d
CAJAMARCA
SAN MARCOS
IRA 16383 atenciones
Neumonía 364 atenciones
SOBA/ASMA 698 atenciones
EDA 2948 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 04 casos
Tosferina 13 casos
03 Muertes Maternas Directas (01 proviene de Celendín)
02 Muertes Maternas Indirectas (01 procede de San pablo)
01 Muerte por Neumonía
IRA 3661 atenciones
Neumonía 39 atenciones
SOBA 15 atenciones
EDA 550 atenciones
Leishmaniosis 03 casos
Tosferina 08 casos
02 Muertes por Neumonía
01 Muerte por Influenza AH1N1
IRA 4000 atenciones
Neumonía 34 atenciones
SOBA/ASMA 15 atenciones
EDA 672 atenciones
Enfermedad de Carrión 04 casos
Leishmaniosis cutánea 01 caso
Malaria Viv ax 06 casos
01 Muerte Materna Indirecta
02 Muertes por Neumonía
ín
CONTUMAZA
San Mi guel
IRA 1778 atenciones
Neumonía 14 atenciones
EDA 450 atenciones
Leishmaniosis Cutánea 05 casos
Tosferina 01 caso
CAJABAMBA
San
Pablo
Cajamar ca
Cajamar ca
Con tumaz
IRA 3017 atenciones
Neumonía 05 atenciones
SOBA/ASMA 128 atenciones
EDA 372 at enciones
Leishmaniosis Cutánea 27 casos
01 Muerte Materna Directa
San
San
Marcos
Marcos
á
Con tumazá
Cajab amba
CASOS NOTIFICADOS A LA S.E. 38 - 2013
DENGUE CON SEÑALES DE ALARMA
DENGUE SIN SEÑALES DE ALARMA
ENFERMEDAD DE CARRIÓN AGUDA
ENFERMEDAD DE CARRIÓN ERUPTIVA
HEPATITIS B
LEISHMANIOSIS CUTÁNEA
LEPTOSPIROSIS
LOXOCELISMO
MALARIA VIVAX
MORTALIDAD MATERNA DIRECTA
MORTALIDAD MATERNA INDIRECTA
OFIDISMO
TOS FERINA
Fuente: Ofi ci na de Epi de mi ol ogía - DIRESA Ca ja ma rca
4
Boletín Epidemiológico
7
11
5
5
1
210
4
6
9
13
9
20
22
1
6
5
4
1
4
1
4
1
2
1
13
4
2
2
3
1
2
3
27
2
5
67
2
1
1
4
1
2
1
32
2
5
1
2
1
6
3
SANTA CRUZ
SAN PABLO
SAN MIGUEL
SAN MARCOS
SAN IGNACIO
JAEN
HUALGAYOC
CUTERVO
CONTUMAZA
CHOTA
7
12
6
6
9
CELENDIN
PROB.
CAJAMARCA
CONF.
CAJABAMBA
ENFERMEDADES DE NOTIFICACIÓN OBLIGATORIA INDIVIDUAL
5
4
19
3
22
5
24
1
2
1
1
1
7
3
9
1
1
TOTAL
7
12
11
10
5
211
4
6
9
13
9
20
31
D A Ñ O S D E N O T IFIC A C IÓ N C O LE C T IV A A Ñ O S 2 0 1 0 -2 0 1 3
C O M P A R A T IV O A L A S .E . 3 8
A ño
DA ÑO
2010
2011
2012
2013
3141 4
2878 5
238 57
236 73
176 7
131 0
84 2
71 0
1316 20
1140 93
978 55
104 774
N e u m o n ía
123 8
129 8
99 3
106 1
S O BA /A SMA
156 1
142 5
120 1
128 6
7
5
11
13
E D A A cu o s a
E D A D i se n té ri ca
IR A N o N e u m ó n i ca
M u e rte s p o r N e u m o n ía
F u e n te : O f i c i n a d e E p i d e m i o l o g ía - D I R E S A C a ja m a rca
D A Ñ O S D E N O T IF IC A C IÓ N IN D IV ID U A L A Ñ O S 2 0 1 0 -2 0 1 3
C O M P A R A T IV O A L A S .E . 3 8
A ño
DA ÑO
2010
D E N G U E C O N S EÑ A L ES D E A L A R M A
D E N G U E GR A V E
2011
2012
2013
23
32 4
7
1
22
D E N G U E S IN S E Ñ A L ES DE A L A R M A
569
668
279 9
12
E N F ER M E DA D D E C A R R IÓ N A GU D A
82
103
92
11
E N F ER M E DA D D E C A R R IÓ N ER U P T IV A
49
45
46
10
1
5
34 3
21 1
H E P A TITIS B
463
579
L EIS H M A N IO S IS M U C O C U TÁ N E A
1
1
L EP T O S P IR O S IS
4
2
5
4
L O X O C E LIS M O
1
13
24
6
M A L A R IA V IV A X
18
56
29
9
M O R T A L ID A D M A TE R N A DIR EC TA
28
25
21
13
4
3
9
9
17
22
18
20
L EIS H M A N IO S IS C U TÁ N EA
M O R T A L ID A D M A TE R N A IN D IR E C TA
O F ID IS M O
1
S A R A M P IO N
T O S F E R IN A
P A R A L IS IS F L A C ID A
1
53
31
1
4
F u e n te : O f i c i n a d e E p i d e m i o l o g ía - D I R E S A C a ja m a rca
Boletín Epidemiológico
5
INFECCIONES RESPIRATORIAS AGUDAS (IRA) en
menores de 5 años.
PROVINCIA
CAJABAMBA
CAJAMARCA
CELENDIN
CHOTA
CONTUMAZA
CUTERVO
HUALGAYOC
JAEN
SAN IGNACIO
SAN MARCOS
SAN MIGUEL
SAN PABLO
SANTA CRUZ
REGION
ATENCIONES
2010
2007
2008
2009
6329
23719
9421
17779
4968
25183
5959
26238
21476
6241
7920
2270
4203
161706
6181
22253
8366
21664
4355
22419
8412
24488
19154
5689
6658
2624
5471
157734
6166
26158
6791
18657
4312
16985
7333
21351
17203
6784
6338
2565
4564
145207
5121
21834
6282
16291
3935
15692
7021
21657
17171
4744
5696
2087
4089
131620
2011
2012
2013
2007
4099
17458
5454
16027
3794
13451
7282
18549
12875
4018
4636
2015
4435
114093
3794
16623
4489
12584
2960
11531
5888
16162
11938
2792
3903
1721
3470
97855
4000
16383
4805
12636
3017
13984
6048
18597
12456
3661
4191
1778
3218
104774
7441.50
7412.88
9336.97
9586.43
13712.39
15800.60
5466.47
12928.31
14746.96
10670.20
12676.06
8677.37
8501.21
10492.55
A nivel regional en la Semana Epidemiológica 38 se han
reportado 2,877 atenciones por IRA no complicada en
menores de 5 años, que incluyen infecciones respiratorias
agudas de vías respiratorias altas: resfrío común, faringitis
aguda, bronquitis aguda y otitis media; hasta la semana
epidemiológica 38 del año 2013 se notificaron 104,774
episodios de IRA, 6.9% MÁS que el año pasado al mismo
periodo. El patrón observado del 2007 al 2011 muestra
mayor incidencia acumulada (I.A.) de IRA en
comparación al presente año (6,562 episodios por cada
10 000 menores de 5 años). La tendencia general de las
IRA muestra un patrón decreciente.
2008
IA x 10000 <5 años
2010
2011
2009
2012
7485.77 6682.56 5621.91 4008.80 3787.94
7100.28 6829.59 5774.51 4625.86 4427.49
8542.84 6159.64 5771.24 4894.99 4113.44
12103.47 9189.28 8128.43 9149.40 7392.79
12467.79 10815.15 9994.92 11325.37 9099.29
14596.65 9995.29 9354.40 8020.39 7074.23
7859.48 6418.94 6224.84 7288.56 5980.70
12455.75 9561.58 9824.00 8605.83 7654.27
13497.29 10827.67 10948.10 6818.30 6406.57
10035.28 10708.76 7584.33 6902.59 4904.27
11124.48 9311.00 8476.19 8342.63 7284.43
10429.25 8903.16 7340.84 7028.25 6186.20
11481.64 8535.63 7747.25 9666.52 7769.82
10541.53 8499.19 7803.73 6872.82 6005.51
2013
4083.72
4399.30
4498.22
7653.54
9596.06
8843.92
6236.98
9003.20
6783.21
6596.40
8098.55
6597.40
7423.30
6562.57
S J Lou rd es
Hua ra ngo
Na mb alle
S Ign acio
Chir in
Taba con as
L C oipa
S Ro sa
S J Alto
Bella vis
IRA No Neumónica
Huab al
Sa llique
L Pir a
i s
Cho nta lí
I.A. x 10000 <5 años
0.00
Ja én
S Felipe
0.01 - 10181.82
Pom ah
C olasa y
Cho ro s
10181.83 - 19391.89
T Cas an
19391.90 - 40597.01
Pucar a
Pim pin go s
S To ma s
C allayu c S Cru z
Cujillo
S J C ute rvo
Qu er oco tillo
Pión
L Ram ad a
S A Cu ter vo
S D Ca pilla
Sóco ta
S L L ucm a Ch imb án
Angu ía
Atenciones por IRA No Neumónica, episodios e IA
Región Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
Qer oco to
Mir aco sta
C hor opa m pa
Cute rvo
Ta cab am ba
Ch ingu irip
Cha din
Hua mb os
Tocm och e
C onch an
Coc hab am ba
S J Licu pis
Cor teg ana
Chala ma rca
180000
Lla ma
Pa ccha
C h Bañ os
12 000.0 0
10492.55
10541.53
Sexi
160000
10 000.0 0
8499.19
140000
120000
Laja s
C ata che
Pulán
7803.73
Ch um uch
M Igle sias
Bam ba ma rca
L L Pallá n
H ualg ayo c
Ton god
Cele ndí n
Cat lilu c
Hu asm ín
6872.82
8000. 0
6005.51
100000
L Flor ida
6562.57
Utco
Lla pa
Nie pos
Calq uis
So ro chuc o
Tu mb ad en
Na nch oc
80000
J G alv
S S Co cha n
Bolivar
6000. 0
J Ch av
Enca ñ
Su cre
El Pra do
S Mig ue l
O xam .
Cajam ar ca
S Pa blo
B In ca
S G reg or ioA Blanc a
60000
4000. 0
S L uis
S Ber na rd
Chet illa
L lacan or a
Nam o
Ma gda lena
40000
G Pita
Ch ilete
Yon an
2000. 0
20000
Cho ta
L Esp era nza Uticy acu
S Cr uz
Anda ba m
Sauc epYau yuca n
Nina ba m Chug ur
Jesú s
S C Tole do C ont uma zá
161706
157734
145207
131620
114093
97855
104774
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
0
J Sab o
M ata ra
S Ju an
Tan tar ica
Cu pisn
P Galve z
Asu nció n
J M Q uir
Gu zma ng o
C han cay Icho cán
0.0 0
E Villa n
Co spá n
Sit aco cha
ATENCIONES
S Ben ito
Cau da y
Cach ach i
IA x 10,000 <5 años
Según el canal endémico regional, los episodios de IRA
en menores de 5 años notificados hasta la SE 38 se
encuentran por debajo del rango esperado para este
año, en Zona de ÉXITO, con una tendencia al incremento
durante el presente año.
CANAL ENDÉMICO PARA ATENCIONES POR IRA NO NEUMÓNICA
REGIÓN CAJAMARCA, AÑO 2013*
Ca jaba mb a
De las 13 provincias, 08 presentan I.A. mayor a la regional.
El Prado, San Juan de Licupis, Uticyacu, Sexi, Yonán, Jorge
Chávez, Chilete y Cupisnique son los distritos con las T.I.A.
más altas. El 70.6% de los menores atendidos pertenece
al grupo de 1 a 4 años, el 26% al grupo de 2 a 11 meses
y el restante 3.4% a menores de 2 meses.
Atenciones por IRA No Neumónica por grupo de edad, Región
Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
6000
180000
5000
160000
4000
140000
120000
3000
100000
108315
106389
96276
2000
80000
88016
77642
60000
1000
68967
73924
40000
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 2 8 2 9 3 0 3 1 3 2 3 3 3 4 3 5 3 6 3 7 3 8 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
46514
44411
42314
38257
32344
6877
6934
6617
5347
4107
25557
3331
27271
3579
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
20000
0
< 2 meses
6
Boletín Epidemiológico
De 2 a 11 meses
De 1 a 4 años
NEUMONÍA en menores de 5 años
PROVINCIA
CAJABAMBA
CAJAMARCA
CELENDIN
CHOTA
CONTUMAZA
CUTERVO
HUALGAYOC
JAEN
SAN IGNACIO
SAN MARCOS
SAN MIGUEL
SAN PABLO
SANTA CRUZ
REGION
ATENCIONES
IA x 10000 <5 años
2010
2011
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2007
2008
2009
96
435
336
129
48
116
45
236
205
93
54
56
27
1876
128
448
394
156
22
156
158
149
166
95
37
37
53
1999
122
261
282
285
12
152
175
283
166
95
49
27
30
1939
56
231
164
168
32
121
51
198
103
74
20
13
7
1238
44
165
180
314
10
113
56
240
83
53
26
7
7
1298
30
315
90
132
6
87
14
176
78
35
22
7
1
993
34
364
175
59
5
96
42
131
82
39
20
14
0
1061
112.87
135.95
333.00
69.56
132.49
72.78
41.28
116.28
140.77
159.00
86.43
214.07
54.61
121.73
155.02
142.94
402.33
87.16
62.98
101.57
147.62
75.79
116.98
167.58
61.82
147.06
111.23
133.60
132.22
68.14
255.78
140.37
30.10
89.45
153.19
126.74
104.48
149.96
71.98
93.72
56.11
113.49
En la presente SE, se han notificado 15 atenciones por
neumonía en menores de 5 años, de las cuales 09 fueron
neumonías no graves y 06 del tipo grave.
61.48
61.09
150.67
83.82
81.28
72.13
45.22
89.82
65.67
118.31
29.76
45.73
13.26
73.40
43.03
43.72
161.55
179.25
29.85
67.38
56.05
111.35
43.95
91.05
46.79
24.42
15.26
78.19
2012
2013
29.95
83.90
82.47
77.55
18.44
53.37
14.22
83.35
41.86
61.48
41.06
25.16
2.24
60.94
34.71
97.74
163.83
35.74
15.90
60.71
43.31
63.42
44.66
70.27
38.65
51.95
0.00
66.46
S J Lour des
Huar ango
Namballe
Hasta la semana epidemiológica 38 se notificaron 1,061
episodios de neumonía, 6.4% MÁS que el año 2012; del
total, el 34.3% son graves y el otro 65.7% no graves.
Atenciones por Neumonía Grave y No Grave
Región Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
S Ignacio
Chiri n
Tabaconas
L Coipa
S Rosa
S J Alto
Bellavis
Sallique
Neumonía
Huabal
L Pirias
Chontalí
I.A. x 10000 <5 años
2500
0.00
Jaén
S Felipe
0.01 - 62.89
Pomah
C olasay
2000
Chor os
62.90 - 142.25
T Casan
1500
601
624
142.26 - 320.28
Pucar a
581
Pimpingos
S Tomas
Callayuc S C ruz
Cuj li lo
S J Cuter vo
Quer ocotill o
1375
364
1358
Qerocoto
Mir ac ost a
894
C hinguir ip
Ch Baños
697
Sex i
0
Pulán
2010
2011
2012
2013
Chumuch
M I glesias
Bambamar ca
L L Pal lán
H ualgayoc
Tongod
2009
Cort egana
Pac cha
C hota
Lajas
L Esper anza Utic yacu
S Cr uz
A ndabam
Saucep Yauyucan Chugur
Ninabam
C at ache
2008
Chadin
C onchan
C halamarc a
Llama
689
Tac abamba
Cochabamba
S J Licupis
826
2007
Chimbán
Chor opampa
C uter vo
Huambos
Tocmoche
500
S L Luc ma
Anguía
304
1275
Pión
L Ramada
S A Cutervo
S D Capilla
Sócota
404
412
1000
Celendí n
Catilluc
Huas mín
L Florida
Utc o
Llapa
Neumonía No Grave
C alquis
Niepos
Neumonía Grave
J Galv
S S Cochan
B oliv ar
Sor ochuco
Tumbaden
Nanc hoc
Sucr e
El Prado
S Miguel
Oxam.
Caj amarca
S Pablo
B Inca
S Gr egorio A Blanc a
El 49.3% de los menores atendidos pertenece al grupo de
1 a 4 años, el 42.2% al grupo de 2 a 11 meses y el
restante 8.5% a menores de 2 meses.
S Luis
S B er nard
C hetilla
Llacanor a
Namo
Magdalena
Yonan
Tantaric a
Chilete
S C Toledo C ontumaz á
Cupisn
J C hav
Encañ
G P ita
S Juan
J S abo
Matara
Jesús
P Galvez
As unción
J M Quir
Guzmango
ChancayIc hocán
E Villan
Cospán
Sitacocha
S Benito
C auday
C achachi
C ajabamba
Atenciones por Neumonía (Grave+No Grave), por grupo de edad,
Región Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
2500
2000
1500
1050
1096
995
1000
667
604
515
523
409
449
500
700
763
813
514
616
0
126
140
131
57
78
69
89
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
< 2 meses
De 2 a 11 meses
Según lo observado en los años anteriores (a excepción
del 2012) se muestra mayor Incidencia Acumulada (I.A.)
de neumonías en menores de 5 años en comparación al
presente año. La tendencia general de las neumonías
mostraba un patrón decreciente hasta el 2012, la cual se
ha visto superada el presente año, también es importante
resaltar que las neumonías suelen incrementarse en la
temporada de frío como se observa en la curva
epidemiológica del canal endémico.
De 1 a 4 años
En el año 2013 la tasa de notificación de neumonías a
nivel regional hasta la SE 38 fue de 66 episodios por cada
10 mil menores de 5 años.
Boletín Epidemiológico
7
Tres provincias presentaron I.A. por encima del nivel
regional: Celendín, Cajamarca y San Marcos; las 10
provincias restantes reportaron incidencias más bajas que
la regional para el presente año. Los distritos Celendín,
Chumuch, Sorochuco, Huasmín y Miguel Iglesias, todos en
la provincia Celendín y los distritos Cospán y Cajamarca
en la provincia Cajamarca; son los distritos que reportan
la T.I.A. más alta de los 127 distritos.
De las 13 provincias, 12 reportaron I.A. por debajo de su
promedio notificado en los últimos 6 años (como
muestra el punto rojo del siguiente gráfico), Cajamarca
está por encima del promedio 2007-2012.
El promedio histórico regional es 100.5 atenciones por
10000 menores de 5 años, mayor que la I.A. del presente
año que es 66 x cada 10,000 menores de 5 años, al
mismo periodo.
IA x 10,000 <5 años para atenciones por Neumonía (grave + no grave), por
provincia. Región Cajamarca, año 2013*
163.83
97.74
51.95
43.31 44.66
34.71 35.74 38.65
70.27
60.71 63.42 66.46
SOBA/ASMA en menores de 5 años
Atenciones por SOBA/ASMA, episodios e IA
Región Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
4000
25 0. 00
217.89
3500
20 0. 00
3000
165.54
2500
132.22
92.55
80.55
73.71
50. 00
500
3358
2477
2259
1561
1425
1201
1286
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
0
0. 00
ATENCIONES
IA x 10,000 <5 años
En la SE 38 el número de atenciones de SOBA/ASMA fue
40. El total de episodios de SOBA/ASMA en menores de 5
años notificadas hasta la SE 38 - 2013 fue de 1,232 con
una I.A. de 77 episodios por 10 000 menores de 5 años, el
total de atenciones representa un incremento del 5.3%
con respecto al 2012 al mismo periodo.
A nivel regional se evidencia una tendencia moderada al
incremento con respecto a años anteriores, entre los
meses de mayo a septiembre. Según canal endémico en
la presente semana nos ubicamos en Zona de
SEGURIDAD.
IA x 10,000 <5 años para atenciones por SOBA/ASMA, por provincia
Región Cajamarca, año 2013*
CELENDIN
CAJAMARCA
SAN MARCOS
REGION
JAEN
CUTERVO
SAN PABLO
SAN I GNACIO
407.12
PROMEDIO 2007 - 2012
Según el canal endémico regional, las atenciones de
neumonía en menores de 5 años, notificados en la SE 38
se encuentran en zona de ÉXITO, esperándose
incremento en las siguientes semanas del 2013.
IA 2013
CONTUMAZA
CAJAMARCA
JAEN
CHOTA
CUTERVO
SAN MARCOS
CAJABAMBA
HUALGAYOC
SAN I GNACIO
6.19
SAN MIGUEL
0.00
98.76
27.03 29.09
6.55 11.59 13.61 15.31
CELENDIN
0.00
SANTA CRUZ
120
80.55 82.37
SAN PABLO
CANAL ENDÉMICO PARA ATENCIONES POR NEUMONÍA (GRAVE + NO GRAVE)
REGIÓN CAJAMARCA, AÑO 2013*
140
187.43
REGION
HUALGAYOC
SAN MIGUEL
CHOTA
CAJABAMBA
IA 2013
PROMEDIO 2007 - 2012
100
80
60
40
20
0
1 2 3 4 5
6 7 8 9 1 0 1 1 12 13 14 1 5 1 6 1 7 18 19 20 21 2 2 2 3 24 25 26 27 2 8 2 9 30 31 32 33 3 4 3 5 36 37 38 39 4 0 4 1 42 43 44 45 4 6 4 7 48 49 50 51 5 2
En la presente semana epidemiológica no se han
notificado muertes por neumonía, el acumulado es de 11
fallecidos: 02 extra hospitalarias en el distrito Huasmín,
provincia Celendín; 01 intra hospitalaria y 02 extra
hospitalarias en el distrito Cutervo y 01 extra hospitalaria en
el distrito Sócota en la provincia Cutervo; 02 intra
hospitalarias en el distrito y provincia Cajabamba, 02extra
hospitalarias en el distrito Pedro Gálvez, provincia San
Marcos y 01 intra hospitalaria en el distrito y provincia
Cajamarca.
De las 13 provincias, 11 de ellas atendieron casos de
SOBA/ASMA y 04 presentan I.A mayores a la regional
(Contumazá, Cajamarca, Jaén y Chota); asimismo,
Contumazá reporta una incidencia superior al promedio
desde hace 6 años.
El 61.7% de los atendidos pertenece al grupo de menores
de 2 años y el otro 38.3% al grupo de 2 a 4 años.
Atenciones por SOBA/ASMA, por grupo de edad, Región
Cajamarca. Años 2007 al 2013 comparativo hasta SE 38
4000
3500
3000
2500
1755
2000
1141
8
Boletín Epidemiológico
973
1500
584
495
448
493
977
930
753
793
2010
2011
2012
2013
1000
1603
500
1336
1286
0
2007
El 2011 y 2012, hasta la S.E. 38 se tenía reporte de 05 y
10 muertes por neumonía para cada año.
10 0. 00
1000
0.00
CONTUMAZA
85.84
1500
15.90
SANTA CRUZ
15 0. 00
2000
2008
2009
< 2 años
De 2 a 4 años
Enfermedad Diarreica Aguda (EDA)
PROVINCIA
CAJABAMBA
CAJAMARCA
CELENDIN
CHOTA
CONTUMAZA
CUTERVO
HUALGAYOC
JAEN
SAN IGNACIO
SAN MARCOS
SAN MIGUEL
SAN PABLO
SANTA CRUZ
REGION
2007
1436
4485
2011
5720
776
7431
1624
10116
6649
625
1404
375
1321
43973
2008
1070
3478
1679
7703
717
5882
2492
8671
6167
639
890
354
1889
41631
ATENCIONES
2009
2010
1244
1173
3924
2837
1433
1301
6437
5238
676
638
4355
4058
1978
1247
7683
7820
5442
5949
589
487
926
898
526
319
1698
1216
36911
33181
2011
950
2447
818
5550
567
3261
1358
8000
4516
522
759
412
935
30095
2012
805
2413
635
4624
450
2834
706
6508
3705
541
595
331
552
24699
A nivel regional en la SE 38 del año 2013, se notificaron
1004 episodios de enfermedades diarreicas agudas, cifra
superior a lo usual debido al brote de ETA en el distrito
Llacanora (45), 97.2% (976) como EDA acuosa y 2.8% (28)
como EDA disentérica. El acumulado de atenciones por
EDA a la presente semana es de 24,383; el 97% (23,675)
son acuosas y el restante 3% (710) son disentéricas; el
total de atenciones significa una disminución de 1.3% en
comparación al 2012 al mismo periodo. Por cada
episodio de EDA disentérica notificado hasta la SE 38 se
notificaron 33 episodios de EDA acuosa, esta razón es
menor que años anteriores a la misma S.E.
2013
672
2948
817
2582
372
3379
677
7090
3889
550
576
450
381
24383
2007
209.59
152.10
195.56
334.68
232.39
505.96
161.66
540.91
495.42
115.97
243.87
155.54
289.92
309.62
IA x 10000 habs
2009
2010
2011
37.16
144.73 118.81
486.55
84.33
67.60
148.73 134.36
85.86
362.79 293.75 329.35
194.02 182.21 172.83
293.24 271.89 225.58
198.12 124.28 136.95
393.67 398.71 404.12
391.92 426.31 312.75
106.37
87.51
95.59
155.64 150.18 130.79
208.96 126.11 171.22
363.37 258.93 202.55
247.20 221.12 199.64
2008
136.06
116.52
180.01
451.88
215.58
402.10
244.46
463.08
456.27
118.34
156.12
147.80
416.24
292.13
H ua r an go
Na mba lle
S I gn ac io
Ch irin
Tab a co na s
L C oip a
S Ro sa
S J A tl o
Be llav is
Sa lliqu e
EDA (acuosa + disentérica)
H ua ba l
L Pir ia s
C ho n talí
I.A. x 10000 habs.
0.00
Jaé n
S Felip e
0.01 - 200.20
Poma h
Co las ay
Cho r os
200.21 - 368.79
T C as an
368.80 - 703.65
Pu ca ra
Pimp in go s
Ca llay uc S Cr uz
S To ma s
Cu jillo
S J Cu ter vo
C ha d in
Co nc ha n
C or te ga na
Ch ala mar ca
45000
L lama
4040
C h Bañ o s
Sexi
3558
1767
30000
38073
15000
34307
31414
L L Pa llán
Ce len d ín
H ua smín
710
L Flo rid a
23857
Ca lqu is
Nie po s
23675
Ut co
Lla pa
J Galv
S S C oc ha n
Sor oc hu co
Suc re
El P ra do
S Mig u el
Ox am.
Ca ja ma r ca
S Pa bl o
B I nc a
S Gr eg o rio A Blan ca
S L uis
Ch et illa
S Be rn ar d
L la ca no ra
N amo
Ma g da len a
5000
C hile te
Yon a n
Ta nt ar ica
0
S C To led o Co nt uma zá
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
C up isn
G Pita
S J ua n
EDA DISENTÉRICA
J Sab o
Mat ar a
Je sú s
P Galv ez
Asu nc ión
J M Qu ir
Gu zman g o
C ha nc ay Ich oc án
E V illan
Cos pá n
EDA ACUOSA
J C ha v
Enc añ
Tu mb a de n
N an ch oc
28785
B amb ama rc a
C at illuc
Bo liva r
10000
C hu mu ch
M Ig les ias
Hu alg a yoc
Ton g od
842
39933
Pa cch a
Ch ot a
Pulá n
Ca ta ch e
1310
25000
L aja s
L Es pe ra n za
U ticy ac u
S C ru z
An da ba m
Sa u ce pYa uy uc an
Nin ab am Chu g ur
2604
35000
20000
Ta ca ba mba
Ch ing u irip
C och a ba mba
S J L icup is
40000
Ch imbá n
C ho r op amp a
Cu te rv o
H ua mbo s
To cmo ch e
S L Lu cma
Ang uí a
Qer o cot o
Mira co st a
Pó
i n
L Ra ma da
S A C ute r vo
S D Ca pilla
Sóc ot a
50000
2013
83.81
78.57
85.50
154.84
114.87
236.76
67.15
356.89
265.46
100.73
101.18
189.89
83.31
160.44
S J L ou rd es
Qu e ro co tillo
Atenciones por EDA Acuosa y EDA Disentérica,
Región Cajamarca, Años 2007 al 2013, comparativo hasta SE 38
2012
100.52
65.46
66.54
275.78
138.03
197.26
70.59
328.10
254.68
99.04
103.49
138.58
120.12
163.15
Sit aco ch a
S Be nit o
C au d ay
Cac ha ch i
Caj ab amb a
Los episodios de EDA notificados hasta la SE 38 del
presente año se encuentran por debajo del promedio de
lo notificado en años anteriores y según el canal
endémico aun nos mantenemos en zona de SGURIDAD,
dentro de lo esperado.
1600
CANAL ENDÉMICO PARA EDA TOTAL (ACUOSA + DISENTÉRICA)
REGIÓN CAJAMARCA, AÑO 2013
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 1 8 1 9 2 0 2 1 2 2 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 4 1 4 2 4 3 4 4 4 5 4 6 4 7 4 8 4 9 5 0 5 1 52
La incidencia acumulada de notificación de EDA a nivel
regional hasta la SE 38 del presente año, fue de 160
episodios por cada 10 mil habitantes, incidencia menor
que el promedio de los últimos años, notándose un
relativo descenso tanto en episodios como en I.A.
El Prado, San José del Alto, Santo Tomás y Jaén son los
distritos que reportan las más altas incidencias
acumuladas. Hay que mencionar que en el distrito
Eduardo Villanueva no se han notificado episodios por
EDA para el presente año.
La distribución de EDA por grupos de edad evidencia que
se mantienen los patrones en los últimos años; en el 2013,
los mayores de 5 años alcanzan el 42.8%, el grupo de 1 a
4 años el 44% y los menores de 1 años representan el
13.2%.
Boletín Epidemiológico
9
Atenciones por EDA (Acuosa + Disentérica), por grupo de edad,
Región Cajamarca, *Años 2007 al 2013, comparativo hasta SE 38
Leishmaniosis Cutánea
2010
DAÑO/PROVINCIA
Conf.
50000
45000
40000
13954
35000
14201
30000
14425
12481
25000
20000
21223
15000
19430
16116
15136
13536
5564
4802
2010
2011
10000
5000
11757
8796
8000
6370
2007
2008
2009
0
< 1 Año
De 1 a 4 Años
10366
10436
10930
10725
3403
3224
2012
2013
CAJABAMBA
CAJAMARCA
CELENDIN
CHOTA
CONTUMAZA
CUTERVO
HUALGAYOC
JAEN
SAN IGNACIO
SAN MARCOS
SAN MIGUEL
SAN PABLO
SANTA CRUZ
TOTAL
2011
2012
Prob.
Tot.
Conf.
Prob.
Tot.
Conf.
16
5
10
33
16
128
2
181
107
2
25
14
12
551
2
1
21
3
2
12
5
27
44
15
130
18
6
31
33
16
132
2
181
107
2
25
14
12
579
30
2
55
12
22
72
12
5
27
44
12
128
151
58
1
13
4
1
456
151
58
1
15
4
1
463
2
7
4
28
2013
Prob.
Tot.
Conf.
6
30
2
55
12
22
78
1
4
4
3
27
67
1
4
4
3
27
67
6
61
42
5
28
7
1
343
32
19
3
21
5
24
210
32
19
3
22
5
24
211
61
42
5
28
7
1
337
Prob.
1
1
Tot.
> 5 años
Jaén, San Ignacio, Cutervo y San Pablo son las provincias
que reportaron las tasas más altas, en comparación a la
I.A. regional.
Durante la presente semana epidemiológica se reportó
01 caso de Leishmaniosis Cutánea en el distrito Catache,
en la provincia Santa Cruz.
IA x 10000 habs. para atenciones por EDA Total (Acuosa
+Disentérica), por provincia. Región Cajamarca, año 2013*
S J Lou rd es
356.89
JAEN
Hua ra ngo
Na mb alle
S Ign acio
265.46
SAN IGNACIO
Chir in
Taba con as
236.76
CUTERVO
L C oipa
S Ro sa
S J Alto
189.89
SAN PABLO
Bella vis
Leishmaniosis Cutánea
Huab al
Sa llique
L Pir a
i s
Cho nta lí
TIA x 100000 habs.
160.44
REGION
0.00
Ja én
S F elipe
0.01 - 136.57
Pom ah
C olasa y
Cho ro s
154.84
CHOTA
136.58 - 289.11
T Cas an
289.12 - 590.16
Pucar a
Pim pin go s
S To ma s
C allayu c S Cru z
114.87
CONTUMAZA
Cujillo
S J C ute rvo
Qu er oco tillo
101.18
SAN MIGUEL
Pión
L Ram ad a
S A Cu ter vo
S D Ca pilla
Sóco ta
S L L ucm a Ch imb án
Angu ía
Qer oco to
Mir aco sta
C hor opa m pa
Cute rvo
Ta cab am ba
Ch ingu irip
Hua mb os
Tocm och e
Lla ma
C h Bañ os
Laja s
Cho ta
L Esp era nza Uticy acu
S Cr uz
Anda ba m
Yau yuca n
Sauc ep
Nina ba m Chug ur
Sexi
85.50
CELENDIN
Cor teg ana
Chala ma rca
100.73
SAN MARCOS
Cha din
C onch an
Coc hab am ba
S J Licu pis
Pulán
C ata che
Pa ccha
Ch um uch
M Igle sias
Bam ba ma rca
L L Pallá n
H ualg ayo c
Ton god
Cele ndí n
Cat lilu c
Hu asm ín
L F lor ida
Utco
Lla pa
Nie pos
83.81
CAJABAMBA
J G alv
Calq uis
S S Co cha n
Bolivar
So ro chuc o
Tu mb ad en
Na nch oc
J Ch av
Enca ñ
Su cre
El Pra do
O xam .
S Mig ue l
Cajam ar ca
S Pa blo
B In ca
S G reg or ioA Blanc a
83.31
SANTA CRUZ
Chet illa
S L uis
S Ber na rd
L lacan or a
Nam o
Ma gda lena
G Pita
Ch ilete
Yon an
Tan tar ica
J Sab o
M ata ra
S Ju an
Jesú s
78.57
CAJAMARCA
S C Tole do C ont uma zá
Cu pisn
P Galve z
Asu nció n
J M Q uir
Gu zma ng o
C han cay Icho cán
E Villa n
Co spá n
Sit aco cha
S Ben ito
67.15
HUALGAYOC
Cau da y
Cach ach i
Ca jaba mb a
El comportamiento semanal de las atenciones por EDA
muestra una tendencia al descenso en comparación con
años anteriores.
ATENCIONES POR EDA TOTAL (ACUOSA+DISENTERICA), REGIÓN CAJAMARCA,
AÑOS totales 2009 - 2012 y 2013 h asta SE 38
1400
2009
50099
episodios
1200
1000
2010
44041
episodios
2011
41198
episodios
2012
33569
episodios
2013
24385
episodios
El acumulado a la SE 38 es de 211 casos, 38.5% menos
que el 2013 al mismo periodo.
Las provincias Cutervo, Jaén, Contumazá, y San Miguel
reportan el 70.1% del total de casos. Hay que mencionar
que 99.5% de los casos del 2013 se encuentran
CONFIRMADOS.
CASOS DE LEISHMANIOSIS CU TÁNEA, REGIÓN CAJAMARCA, AÑOS totales 2009-2012 y 2013 hasta SE 38
60
800
600
50
400
40
2009
2010
2011
2012
2013
403
558
663
376
211*
200
30
0
1 4
7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 3 6
9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 2
5 8 11 14 17 20 23 26 29 32 35 3 8 41 4 4 47 5 0 1
4 7 1 0 13 1 6 19 2 2 25 2 8 31 3 4 37 4 0 43 46 49 52 3
6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51
20
10
0
1 4 7 1 0 13 1 6 19 2 2 25 28 31 34 3 7 40 4 3 46 4 9 52 3 6 9 12 15 18 21 2 4 27 3 0 33 3 6 39 4 2 45 48 51 2 5 8 1 1 14 1 7 20 2 3 26 2 9 32 35 38 41 4 4 47 5 0 1 4 7 1 0 13 16 19 22 2 5 28 3 1 34 3 7 40 4 3 46 49 52 3 6 9 1 2 15 1 8 21 2 4 27 3 0 33 36 39 42 4 5 48 5 1
10
Boletín Epidemiológico
Malaria (Vivax y Falciparum)
DAÑO/PROVINCIA
MALARIA FALCIPARUM
JAEN
SAN IGNACIO
MALARIA VIVAX
CAJABAMBA
CELENDIN
CHOTA
CUTERVO
HUALGAYOC
JAEN
SAN IGNACIO
SAN MARCOS
SAN MIGUEL
SANTA CRUZ
TOTAL
2007
14
13
1
15
2
1
3
7
1
2008
5
3
2
6
2009
49
6
1
4
2
1
1
23
17
1
29
11
49
Enfermedad de Carrión (Aguda y Eruptiva)
2010
2011
18
6
54
2
7
1
3
1
18
2012
2013
27
12
9
6
2
27
1
23
9
1
54
27
1
6
2010
DAÑO/PROVINCIA
2011
2012
2013
Conf. Prob. Tot. Conf. Prob. Tot. Conf. Prob. Tot. Conf. Prob. Tot.
ENFERMEDAD DE CARRIÓN AGUDA
CUTERVO
JAEN
SAN IGNACIO
ENFERMEDAD DE CARRIÓN ERUPTIVA
CAJABAMBA
CUTERVO
JAEN
SAN IGNACIO
TOTAL
34
8
6
20
13
48
1
3
44
36
3
10
47
1
1
9
6
39
29
84 131 52
51 103 32 60
5 38 9
1
9 12 9
3
37 53 14 56
45 45 4 42
4
4
12 12
3
3
1
4
26 26 3 38
96 148 36 102
8.73
9.82
TIA x 100000 habs
52
33
3
16
82
9
9
64
49
92
10
12
70
46
5
41
138
9.12
5
6
11
2
3
5
4
1
4
2
5
1
6
5
10
4
2
4
11
4
21
10
1.38
9
En la presente semana no se han reportado casos de
Malaria Vivax, hasta la SE 38 se tiene reporte de 09 casos
confirmados: 06 en el distrito Sitacocha en la provincia
Cajabamba, 01 en el distrito y provincia Jaén y 02 en el
distrito y provincia Celendín, el total es 66.7% menos que
el año 2012.
En la semana epidemiológica 38 no se reportaron casos
de enfermedad de Carrión.
El acumulado a la presente semana son 21 casos, 84.8%
menos de los casos notificados el año pasado al mismo
periodo.
CASOS DE MALARIA (VIVAX+FALCIPARUM), REGIÓN CAJAMARCA, AÑOS 2009-2012 y 2013 Hasta SE 38
8
2009
2010
2011
2012
54
21
62
35
2013*
7
6
S J L our de s
09
5
Hua ran go
Na mb alle
4
S Ig na cio
3
C hirin
2
Taba co nas
L Coip a
1
S R osa
0
S J Alt o
1 4 7 10 1 3 16 1 9 22 2 5 28 3 1 34 3 7 40 4 3 46 4 9 52 3 6 9 12 1 5 18 2 1 24 2 7 30 33 36 39 42 45 48 51 2 5 8 11 1 4 17 2 0 23 2 6 29 3 2 35 3 8 41 4 4 47 5 0 1 4 7 1 0 13 1 6 19 2 2 25 2 8 31 3 4 37 4 0 43 4 6 49 5 2 3 6 9 1 2 15 18 21 24 27 30 33 36 3 9 42 4 5 48 5 1
Bella vis
Sa llique
Enfermedad de Carrión Aguda
Hu aba l
L Piria s
Ch on talí
TIA x 100000 habs.
0.00
Jaé n
S Felipe
El 2012 tres de las diez provincias consideradas como
zonas endémicas para Malaria notificaron casos
(Cajabamba, Jaén y San Marcos).
0.01 - 9.61
Po ma h
Cola say
Chor os
9.62 - 18.93
T Cas an
18.94 - 61.18
Puca ra
Pim pin gos
S To ma s
Calla yuc S C ruz
Cujillo
S J Cute rvo
Q uer oco tillo
Pió n
L Ram ad a
S A Cu ter vo
S D Cap illa
Sóco ta
S L L ucm a
Chim bán
Angu ía
Qer oco to
Mir aco sta
Hay que resaltar que desde el 2009 no se reportan casos
de Malaria Falciparum
Cho ro pam pa
Cu ter vo
Ta cab am ba
Ch ingu irip
Ch ad in
Hu am bo s
To cm och e
C onc han
Coch aba m ba
S J Lic upis
Co rte ga na
Cha lam ar ca
Lla ma
Pacch a
Ch Baño s
Sex i
L aja s
Cho ta
Chu mu ch
M Ig lesia s
L Es per an za Uticya cu
S C ruz
An da bam
Sau cepYauy uca n
Nina bam Chug ur
Cata che
Pu lán
Ba mb am arc a
L L Pa llán
H ualg ayo c
Cele ndí n
To ng od
Catillu c
Hua smí n
L Flor ida
Utco
Llap a
J G alv
Ca lquis
Nie po s
S S Co cha n
Bolivar
Sor och uco
J Ch av
En cañ
Tu mb ad en
Na nch oc
Suc re
El Pr ado
S M igu el
O xam .
Cajam ar ca
S Pab lo
B I nca
S G re gor ioA Blan ca
S Lu is
S Bern ar d
C het illa
L laca no ra
N am o
Ma gda len a
G Pita
Chile te
Yo nan
J Sab o
Ma tar a
S Ju an
Ta nta rica
Je sús
S C Toled o
Co ntu ma zá
P G alve z
Asu nció n
J M Quir
G uzm an go
Cupis n
Ch an cay Icho cán
Cosp án
E Villa n
Sitaco cha
S Be nito
Cau da y
Ca cha chi
Ca jaba m ba
En la provincia Cajabamba, distrito Cachachi, localidad
Chuquibamba se vienen presentado casos de
Enfermedad de Carrión de tipo Eruptiva que no han sido
Notificados desde el año anterior, potenciales reservorios
para la transmisión y prevalencia de la enfermedad en la
zona. La Dirección de Epidemiología recomienda:
Captación, Notificación e investigación (llenado
de ficha epidemiológica y toma de muestra) de
los casos febriles y eruptivos en zonas endémicas
para Enfermedad de Carrión.
El fortalecimiento de las capacidades técnicas
de respuesta ante un probable brote.
Fortalecer
el
sistema
de
vigilancia
epidemiológica.
Boletín Epidemiológico
11
Dengue
VIGILANCIA DE INMUNOPREVENIBLES
Esta semana no se notificaron casos de dengue en
nuestra región
El acumulado a la SE 38 son 19 casos con una TIA
regional de 1.25 casos por cada 100 000 habitantes
lo cual nos ubica en bajo riesgo.
CASOS DE DENGUE, POR TIPO Y AÑO, REGIÓN CAJAMARCA
AÑOS 2010 -2013, Comparativo hasta Semana Epidemiológica 38
D AÑO/PROVINCI A
2011
2012
2013
Conf. Prob. Tot. Conf. Prob. Tot. Conf. Prob. Tot.
1
HEPATITIS B
1
JAEN
SARAMPION
CAJAMARCA
TOS FERINA
CAJAMARCA
CELEN DIN
1
1
1
1
36
29
5
CHOTA
22
324
1
CUTERV O
CUTERVO
1
4
5
1
4
5
22
10
9
3
31
13
1
1
1
1
1
17
14
53
43
2
7
1
1
1
1
1
HUALGAYOC
JAEN
3
SAN IGNACIO
3
SAN MARCOS
4
SAN MIGUEL
23
668
2010
2011
DENGUE SSA
2799
7
12
2012
2013
DENGUE CSA
DENGUE
Hua rang o
Na mba lle
S Igna cio
Chi rin
Tabac onas
L C oipa
S Ros a
S J A lto
Bella vis
Dist. Jaén
TIA 19. 3
H uaba l
L Pi rias
Ja én
S Felip e
9
1
1
1
1
PARALISIS FLACIDA
1
1
4
CHOTA
1
1
1
4
1
JAEN
1
1
SAN MARCOS
2
2
Hasta la S.E. 38 se tiene la notificación de 31 casos de
tosferina, 22 confirmados y 09 probables; ubicados: 13 en
Cajamarca, 03 en Jaén, 03 en San Ignacio, 09 en San
Marcos, 01 en San Miguel, 01 en Hualgayoc y 01 San
Pablo.
A la semana epidemiológica 38 se tienen 04 casos de
Parálisis Flácida Aguda detectados en el Hospital
Regional de Cajamarca: 01 en un menor de 9 años en
la S.E. 21, quien procede del distrito y provincia Chota, de
quien se hizo la investigación y toma de muestra
respectiva. El caso fue descartado por con diagnóstico
Síndrome Guillain Barré,
01 menor de 4 años detectado en la semana 31 y
proviene de José Sabogal, 01 menor de 1 mes detectado
en la semana 33, quien proviene de Pedro Gálvez ambos
en la provincia San Marcos y 01 en el distrito Bellavista,
provincia Jaén en un varón de 4 años.
S J L ourde s
Ch onta lí
3
5
DENGUE GRAVE
Del total de casos, el 38.1% (7) presentaron señales
de alarma, el 61.9% (12) no presentaron signos de
alarma y 0 del tipo grave; el 2012 al mismo periodo
se tenían registrados 3145 casos de dengue; 99.4%
más casos que el presente año.
S alliqu e
1
SAN PABLO
1
569
1
1
3
P omah
C olas ay
C horos
T C asa n
Escenarios Dengue
Puc ara
Pimping os
C allay uc
S Tomas
S Cr uz
Cuj illo
Sin Riesgo
S J C uterv o
Q uero cotill o
Pió n
Escenario I
L R ama da
S A Cu tervo
S D C apilla
Só cota
S L Luc ma
Chimbán
Escenario I I
Angu ía
Qero coto
Mira cost a
Chor opampa
C uterv o
Hua mbos
Toc moc he
Chad in
Conc han
Coch abamba
S J Li cupis
Co rtega na
Cha lama rca
Ll ama
Ch Bañ os
Se xi
Escenario I II
Taca bamba
Ch ingui rip
Laj as
Pac cha
Cho ta
Ch umuc h
M Igles ias
L Esp eranz a U ticya cu
S C ruz
An daba m
Ya uyuc an
C hug ur
Sauc ep
N inaba m
Pu lán
Ca tache
B amba marc a
L L Pal lán
No se tiene reporte de casos para las demás
enfermedades de este tipo que son: Difteria, Tétanos,
Sarampión, y Fiebre Amarilla, manteniéndose una
vigilancia permanente de estas.
H ualga yoc
C elen dín
To ngod
Catil luc
Hu asmí n
L Flo rida
Utc o
Llap a
Calq uis
N iepo s
J Ga lv
S S Coc han
B oliva r
Soro chuc o
Tumba den
Na ncho c
J Ch av
Enc añ
Su cre
El P rado
S Mi guel
S Gre gorio
Oxam.
Ca jama rca
S P ablo
B Inca
A B lanc a
S Luis
C heti lla
S Be rnard
N amo
Llaca nora
Mag dalen a
C hile te
Yon an
S C To ledo
G Pita
S J uan
Tantar ica
C upis n
J Sabo
Matar a
Jesú s
Co ntumazá
P Ga lvez
Asu nción
J M Q uir
Gu zman go
C hanc ay Ic hocá n
E V illan
C osp án
Si tacoc ha
S B enito
Ca uday
Ca chac hi
Ca jabamba
La vigilancia de febriles en Cajamarca se mantiene
activa, monitoreando cuadros febriles en zonas de
riesgo de transmisión de enfermedades transmitidas
por vectores como la Malaria, el Dengue y
Enfermedad de Carrión.
12
Hasta la SE 38 se tiene la notificación de 05 casos de
Hepatitis B en la provincia Cutervo: 01 confirmado en el
distrito San Juan de Cutervo y 04 probables, 03 en el
distrito Cutervo y 01 en el distrito Callayuc.
Boletín Epidemiológico
Mortalidad Materna
La distribución de las muertes maternas por grupo de
edad para el presente año es como sigue:
MORTALIDAD MATERNA DIRECTA E INDIRECTA POR AÑO
REGIÓN CAJAMARCA AÑOS 2007-2013 Comparativo hasta SE 38
3
4
3
9
MORTALIDAD MATERNA POR GRUPO DE EDAD
REGIÓN CAJAMARCA AÑO 2013*
9
DE 40 A 44
37
2007
25
31
28
2008
2009
2010
MORTALIDAD MATERNA DIRECTA
25
21
12
2011
2012
2013
MORTA LIDAD MATERNA INDIRECTA
En la semana epidemiológica 38 se notificó 01 muerte
materna directa en el distrito y provincia Celendín.
Para el presente año hasta la SE 38 se tiene un
acumulado de 21 muertes maternas confirmadas,
ocurridas en la región Cajamarca distribuidas según el
siguiente mapa:
MORTALIDAD MATERNA (Por Lugar de Ocurrencia)
Distrito Huarango
Provinc ia San Ignacio
01 MM Directa, 27años
S J Lo urde s
Distrito Tabaconas
Provincia San Ignacio
01 MM Directa, 29años
Hua ra ng o
DE 35 A 39
19.0%
DE 30 A 34
19.0%
38.1%
DE 25 A 29
14.3%
DE 20 A 24
DE 15 A 19
4.8%
N amb al le
S Ig na ci o
Distrito Jaén
Provincia Jaén
01 MM Indirecta, 25años
C hi rin
Taba co nas
Distrito San José del Alto
Provincia Jaén
01 MM Directa, 25años
L Coi pa
S Ro sa
S J Alt o
Distrito Choros
Provinc ia Cutervo
01 MM Indirecta, 17años
Bel l avi s
Hua bal
Sa l li qu e
Distrito Sallique
Provincia Jaén
01 MM Directa, 34años
4.8%
L Pi rias
Ch onta lí
J aé n
S Fe li pe
Distrito Chota
Provincia Chota
01 MM Indirecta, 33años (pr oced. Que rocoto)
Poma h
C ol asa y
Ch oros
T Cas an
Pu ca ra
Al mismo periodo el 2011 se tenía 28 muertes maternas y
el 2012 un total de 30, ocurridas en la región Cajamarca.
Pi mp in go s
S To mas
Ca l ay uc S Cruz
Distrito Chalamarca
Provincia Chota
01 MM Indirecta, 44años
Cuj i l lo
S J Cu te rv o
Distrito Pulán
Provinc ia Santa Cruz
01 MM Directa, 27años
Q uero coti l o
Pi ón
L Ra mad a
S A Cuterv o
S DC api l l a
Sóc ota
S L L uc ma
Chi mb án
Angu ía
Mi raco sta
Qe roco to
Ch orop amp a
Cutervo
Distrito Bambamarca
Provincia Hualgayoc
01 MM Directa, 31años
02 MM Indirectas, 20años
Tac aba mba
C hi ng ui rip
Hu amb os
Toc moc he
C had i n
Co nc han
Coc hab amb a
S J L ic up is
C orte ga na
Chal a marca
Ll a ma
Pac ch a
Distrito L lapa
Provinc ia San Miguel
01 MM Directa, 29años
Ch Bañ os
La j as
L E spe ra nz a
Uti cya cu
S C ru z
An dab am
Sau ce p Yau yu ca n
Ni n aba m Chu gur
Sex i
Catac he
Pul án
Ch ota
Chu muc h
M Igl es ia s
B amb amarc a
L L Pa l án
Hua lg ay oc
Ce l end ín
Tong od
Distrito Celendín
Provinc ia Celendín
01 MM Directa, 36años
Ca til l uc
Huas mín
Distrito Cajamarca
Provincia Cajamarca
01 MM Directa, 36años
01 MM Directa, 27años (proced. Celendín)
01 MM Indirecta, 21años
01 MM Indirecta, 29años (proced. Tumbaden)
L Fl ori da
Utco
Ll ap a
Ni e pos
J Ga lv
Ca lq ui s
Soro chu co
S S Coch an
Bol i var
Na nc hoc
J C hav
E nca ñ
Tu mba den
S ucre
E l Prad o
Oxa m.
S Mi gue l
Ca ja marca
S P abl o
B In ca
Distrito Jesús
Provincia Cajamarca
01 MM Directa, 37años
S Greg ori o A Bl an ca
S L ui s
C heti l a
S Be rnard
Na mo
Ll ac an ora
Mag da le na
Ch i le te
Yon an
G Pi ta
S Ju an
Tan ta ric a
J Sab o
Matara
J es ús
S C To l edo
Con tu maz á
P G al ve z
Asu nc ió n
J M Qui r
Gu zma ngo
Cupi s n
Cha nc ay Ich oc án
E Vi l an
Cos pán
Distrito Contumazá
Provinc ia Contumazá
01 MM Directa, 32años
Si ta coc ha
S Beni to
Cau da y
Ca ch ach i
Caj ab amb a
Distrito Sitac ocha
Provincia Cajabamba
01 MM Indirecta, 39años
Asimismo, hasta la presente semana se tiene la
notificación de 03 muertes maternas ocurridas en otras
regiones y se encuentran en investigación, las cuales
tienen como lugar de procedencia 01 a Celendín, quien
falleció en el Hospital Alberto Sabogal Sologuren del
Callao; 01 a San José del Alto, Jaén y 01 a Huarango,
San Ignacio; quienes fallecieron en el y en el Hospital las
Mercedes, Lambayeque.
La distribución por semana epidemiológica y mes es
como sigue:
MORTALIDADMATERNAPOR MESY SEMANAEPIDEMIOLÓGICA
REGIÓN CAJAMARCA,AÑO 2013*
3
ENERO
FEBRERO
MARZO
ABRIL
MAYO
JUNIO
JULIO
AGOSTO
SET.
OCTUBRE
NOV.
DICIEMBRE
2
1
0
1
2 3
4 5
6 7 8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
SEMANAEPIDEMIOLÓGICA
Boletín Epidemiológico
13
VIGILANCIA DE ENFERMEDADES ZOONOTICAS
ACCIDENTES POR OFÍDIOS
Y ARÁCNIDOS:
OFIDISMO
CHOTA
CHALAMARCA
En la S.E. 38 no se han
notificado
casos
de
accidentes ofídicos.
CHOTA
CUTERVO
PIMPINGOS
SAN LUIS DE LUCMA
Para el presente año se
han notificado 20 casos
de accidentes ofídicos
hasta la presente semana.
SANTO TOMAS
JAEN
HUABAL
JAEN
POMAHUACA
PUCARA
SAN IGNACIO
CHIRINOS
SAN IGNACIO
SAN JOSE DE LOURDES
21
3
1
2
4
2
1
1
6
2
1
2
1
7
1
5
1
Hasta la presente semana se han registrado 06 casos de
accidentes por mordeduras de araña en la provincia
Jaén: 02 en el distrito Huabal, 01 en Bellavista y 03 en
Jaén.
RABIA HUMANA, LEPTOSPIROSIS, PESTE:
PESTE:
Hasta la S.E. 38 se tiene la notificación de 20 casos de
Peste: 16 en el distrito Catache, provincia Santa Cruz
(06 Confirmados y 10 Probables); 01 caso Confirmado
en el distrito Pomahuaca y 01 caso probable en
Pucará, en la provincia Jaén; 01 caso Probable en el
distrito Chilete, provincia Contumazá y
01 caso
descartado en el distrito San Bernardino, provincia San
Pablo.
Se está realizando la investigación correspondiente de
los casos así como el fortalecimiento de la capacidad
de respuesta en las zonas endémicas.
LEPTOSPIROSIS
Para Leptospirosis hasta la presente semana se ha
notificado 04 casos: 02 en el distrito y provincia Jaén y 02
en Callayuc, provincia Cutervo, el 2012 al mismo periodo
se tenía el reporte de 05 casos, todos en la provincia
Cutervo.
RABIA
Para Rabia Humana Silvestre se ha notificado 01 caso
confirmado en un varón de 56 años, en el distrito
Chimbán, provincia Chota, en la S.E. 29 quien falleció en
la S.E. 38.
14
Boletín Epidemiológico
INDICADORES
DE
MONITOREO
VIGILANCIA EPIDEMIOLÓGICA
DE
LA
DIRESA CAJAMARCA
OPORTUNIDAD
100.0
Los indicadores de monitoreo contribuyen a mejorar la
disposición de información oportuna y de calidad en el
Sistema de Vigilancia Epidemiológica en la DIRESA
Cajamarca, que permiten el procesamiento y análisis
para la toma de decisiones en la prevención y control de
los daños sujetos a vigilancia epidemiológica en salud
pública.
80. 0
60. 0
40. 0
20. 0
RETROINFORMACIÓN
COBERTURA
0.0
La ponderación de indicadores equivale al 100 %.
CALIDAD DEL DATO
INDICADORES
OPORTUNIDAD: PONDERACIÓN 0.38
Red envía de información hasta las 13 horas de los días
lunes. 100=oportuno, 0=inoportuno.
Envío de archivos: noti, eda, ira, messdata, coberturas,
mnp.
COBERTURA: PONDERACIÓN 0.15
Número de UN que notificaron oportunamente/Total UN.
Los indicadores de monitoreo de la información del
Sistema de Vigilancia Epidemiológica por Redes.
PUNTAJE TOTAL REGIONAL POR REDES
SANTA CRUZ
CAJAMARCA
100.0
CAJABAMBA
80.0
BAMBAMARCA
60.0
CELENDÍN
40.0
CALIDAD DE DATOS: PONDERACIÓN 0.40
Duplicados, pérdida de registro de casos o inconsistencia
(def. caso).
100=correcto, 0=duplicados o inconsistencias.
Registros vacíos, sin datos en campos obligatorios,
ubigeos.
100=sin errores, 0=con errores
CHOTA
CONTUMAZÁ
20.0
0. 0
SÓCOTA
SAN MARCOS
CUTERVO
SAN MI GUEL
SAN I GNACIO
SAN PABLO
JAÉN
RETROINFORMACIÓN: PONDERACIÓN 0.15
Elaboración y difusión de boletines semanales (Obligatorio
SUB REGIONALES).
100=elaboró y difundió, 0=no elaboró y/o envío
En la SE 38 del presente año, la Dirección Regional de
salud Cajamarca alcanzó un puntaje de 100 puntos
calificado como ÓPTIMO.
Respecto a la cobertura, se alcanzó el 99.9 % debido a
que la Posta Médica EsSalud de Santa Cruz,
perteneciente a la Sub Dirección Regional de Salud
Chota no hizo la notificación obligatoria respectiva.
En Oportunidad 100%.
En Calidad del dato 100%.
En Retroinformación 100%.
El puntaje desagregado de los indicadores de monitoreo
de la información del Sistema de Vigilancia
Epidemiológica de la DIRESA Cajamarca a la S.E. 38 es
como sigue:
Boletín Epidemiológico
15
En el siguiente cuadro se muestran los puntajes en forma
detallada.
SEMANA EPIDEMIOLÓGICA 38 - 2013
INDICADORES PARA EL MONITOREO DE LA INFORMACIÓN DE LA
VIGILANCIA EPIDEMIOLÓGICA
CAJAMARCA 2013
CRITERIOS DE MONITOREO
RED
OPORTUNIDAD
COBERTURA
CAJAMARCA
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
CAJABAMBA
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
CELENDÍN
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
CONTUMAZÁ
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SAN MARCOS
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SAN MIGUEL
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SAN PABLO
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
JAÉN
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SAN IGNACI O
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
CUTERVO
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SÓCOTA
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
CHOTA
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
BAMBAMARCA
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
SANTA CRUZ
CAJAMARCA
100.0
97.2
100.0
100.0
99.6
100.0
99.9
100.0
100.0
100.0
Estratos Nacional
CALIDAD DE
COBERTURA
LA DATA
OPORTUNIDAD
Ópti mo
Bue no
Re gul a r
Débi l
1.
2.
3.
4.
100%
95-99.9%
90-94.9%
<95%
1.
2.
3.
4.
100%
80-99.9%
60-79.9%
<60%
Fuente: Oficina de Epidemiología – DIRESA Cajamarca
16
Boletín Epidemiológico
RETROINFORMAC
IÓN
PUNTAJE
TOTAL
CALIDAD DEL
DATO
1.
2.
3.
4.
95-100%
90-94.9%
85-89.9%
<85%
RETROINFOR
Puntaje Total
MACIÓN
1.
2.
3.
4.
90-100%
80-89.9%
70-79.9%
<70%
A.
B.
C.
D.
90 - 100
80 - 90
70 - 80
<70
Descargar