Formulación Inorgánica

Anuncio
Formulación de Química Inorgánica
1
www.100ciaquimica.net
2
Física-Química 4º de ESO
Formulación de Química Inorgánica
A.- Formulación de Química Inorgánica
....................................................................................
5
2.- Sustancias constituidas por un sólo elemento. ......................................
6
2.1.- Sustancias simples. ...............................................................................................
2.2.- Iones monoatómicos. ..........................................................................................
6
7
3.- Combinaciones binarias del Hidrógeno. ................................................
8
3.1.- Metal : Hidruros metálicos. ...............................................................................
3.2.- No metal : Haluros de Hidrógeno (Hidrácidos). .................................................
3.3.- No metal : Hidruros volátiles. ..............................................................................
8
9
10
4.- Combinaciones binarias del Oxígeno. .....................................................
10
1.- Introducción.
4.1.- Metal : Óxidos básicos. .......................................................................................
4.2.- Metal : Peróxidos. ................................................................................................
4.3.- No metal : Óxidos ácidos (Anhídridos).................................................................
11
12
13
5.- Hidróxidos (bases). ..................................................................................
14
6.- Ácidos oxoácidos. ......................................................................................
15
6.1.- Generalidades........................................................................................................
6.2.- Casos especiales de los oxoácidos. .....................................................................
6.3.- Aniones derivados de los oxoácidos. ..................................................................
15
16
17
7.- Sales. ..........................................................................................................
18
7.1.- Sales binarias.........................................................................................................
7.2.- Sales ternarias........................................................................................................
7.3.- Sales ácidas............................................................................................................
18
20
22
8.- Compuestos varios. ..................................................................................
23
8.1.- Sales amónicas......................................................................................................
8.2.- Compuestos especiales. ........................................................................................
23
23
Tabla periódica con valencias .....................................................................
24
3
www.100ciaquimica.net
4
Física-Química 4º de ESO
Formulación de Química Inorgánica
1.- Introducción.
Desde hace mucho tiempo, el hombre ha ido conociendo cada vez más tipos de
compuestos. Al principio se les ponían nombres comunes a todos ellos sin atender a ninguna
regla, pero a medida que el número de compuestos conocidos iba aumentando, se hizo
necesaria la creación de una serie de reglas útiles tanto para nombrar los compuestos como
para hallar su fórmula química.
La primera de ellas fue la llamada nomenclatura funcional o tradicional que utiliza
sufijos y prefijos para indicar la valencia con la que están actuando los elementos. Dichos
prefijos y sufijos son:
Prefijos
Val. más baja
Val. baja
Val. alta
Val más alta
Número de valencias
- ico
1
- oso
- ico
2
hipo - - oso
- oso
- ico
3
hipo - - oso
- oso
- ico
per - - ico
4
Esta nomenclatura cada vez está más en desuso, y ha dejado paso a la llamada
nomenclatura sistemática que, a su vez tiene dos variantes, la nomenclatura de Stock y la
Estequiométrica o de nombre lectura.
La nomenclatura de Stock indica con números romanos la valencia con la que actúan
los elementos, mientras que la nomenclatura Estequiométrica indica con prefijos griegos el
número de átomos que hay en la fórmula química del compuesto.
Como estamos viendo, para saber formular correctamente, es muy importante conocer
tanto el símbolo de los elementos como sus valencias. A continuación tienes un cuadro con los
elementos más importantes y sus respectivas valencias:
Nombre del grupo
Alcalinos
Alcalinotérreos
Elementos
Valencia -
Valencia +
Li, Na, K, Rb, Cs, Fr
1
Be, Mg, Ca, Sr, Ba
2
B
Al, Ga, In
Tl
-3
3
3
1, 3
Carboniodeos
C, Si
Ge, Sn, Pb
-4
2, 4
2, 4
Nitrogenoideos
N, P, As, Sb
Bi
-3
1, 3, 5
3, 5
O
S, Se, Te
Po
-2
-2
F
Cl, Br, I, At
-1
-1
Térreos
Anfígenos
Halógenos
Gases nobles
2, 4, 6
2, 4
1, 3, 5, 7
He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn
5
www.100ciaquimica.net
Nombre del grupo
Metales
de
Transición
Física-Química 4º de ESO
Elementos
Valencia -
Valencia +
Fe, Co, Ni
Cr
Mn
Cu, Hg
Zn, Cd
Au
Ag
Pt, Pd
2, 3
2, 3, 6
2, 3, 4, 7
1, 2
2
1, 3
1
2, 4
En este cuadernillo veremos los distintos tipos de compuestos, sus fórmulas químicas y
el nombre que tendrían en las nomenclaturas antes mencionadas.
2.- Sustancias constituidas por un sólo elemento.
2.1.- Sustancias simples.
Están constituidas por átomos de un solo elemento. En ellas las moléculas están
formadas por átomos idénticos. Su fórmula indica el número de átomos de dicho elemento tal y
como se presenta en estado natural a temperatura ambiente. Por ejemplo, muchos elementos que
son gases, suelen encontrarse en forma diatómica. La forma de nombrarlas es:
Fórmula
H2
F2
Cl2
Br2
I2
N2
O2
O3
S
P
Fe
Cr
Na
K
Ag
Au
Hg
He
6
Funcional
Sistemática
Hidrógeno
Flúor
Cloro
Bromo
Yodo
Nitrógeno
Oxígeno
Ozono
Azufre
Fósforo
Hierro
Cromo
Sodio
Potasio
Plata
Oro
Mercurio
Helio
Dihidrógeno
Diflúor
Dicloro
Dibromo
Diyodo
Dinitrógeno
Dioxígeno
Trioxígeno
Azufre
Fósforo
Hierro
Cromo
Sodio
Potasio
Plata
Oro
Mercurio
Helio
Formulación de Química Inorgánica
2.2.- Iones monoatómicos.
2.2.1.- Cationes o iones positivos.
La fórmula general es X+m, donde m es el número de electrones perdidos. Se pueden
denominar indistintamente iones o cationes en cualquier nomenclatura.
Nomenclatura Funcional:
- oso (menor carga)
ion o catión
(nombre del elemento terminado en)
- ico (mayor carga)
Nomenclatura Sistemática: Con notación de Stock:
ion o catión
(nombre genérico)
(nombre del elemento
sin variar)
( )
(nº romano de e- perdidos
si se forma más de un ion)
Ejemplos:
Fórmula
H+
Be+2
Al+3
Cr+2
Fe+3
Rb+
Cd+2
Au+3
Sn+4
Hg+
Bi+3
Zn+2
Funcional
Sistemática
Ion Hidrógeno
Catión Berílico
Ion Alumínico
Catión Cromoso
Ion Férrico
Catión Rubídico
Ion Cádmico
Catión Aúrico
Ion Estánnico
Catión Mercurioso
Ion Bismútico
Catión Cínquico
Catión Hidrógeno
Ion Berilio
Catión Aluminio
Ion Cromo (II)
Catión Hierro (III)
Ion Rubidio
Catión Cadmio
Ion Oro (III)
Catión Estaño (IV)
Ion Mercurio (I)
Catión Bismuto
Ion Cinc
2.2.2.- Aniones o iones negativos.
La fórmula general es X-m, donde m es el número de electrones ganados.
Nomenclatura Funcional y Sistemática:
ion o anión
- uro
(nombre del elemento terminado en)
7
www.100ciaquimica.net
Fórmula
H–
Cl –
I–
S–2
Te – 2
P–3
C–4
Física-Química 4º de ESO
Nomenclatura
Ión o anión Hidruro
Ión o anión Cloruro
Ión o anión Yoduro
Ión o anión Sulfuro
Ión o anión Telururo
Ión o anión Fosfuro
Ión o anión Carburo
Fórmula
F–
Br –
O–2
Se – 2
N–3
As – 3
Si – 4
Nomenclatura
Ión o anión Fluoruro
Ión o anión Bromuro
Ión o anión Oxido
Ión o anión Seleniuro
Ión o anión Nitruro
Ión o anión Arseniuro
Ión o anión Siliciuro
3.- Combinaciones binarias del Hidrógeno.
Los compuestos derivados de la combinación del Hidrógeno con los restantes elementos
son muy dispares dada la peculiaridad del Hidrógeno, (puede ceder fácilmente su único electrón,
pero también captar un electrón de otro átomo para adquirir la estructura electrónica del Helio,
así como formar enlaces covalentes).
3.1.- Metal : Hidruros metálicos.
Hidrógeno + Metal
Hidruro metálico
La fórmula es MHm (el metal siempre delante del hidrógeno) donde m es la valencia del
metal. La valencia del Hidrógeno es 1.
Nomenclatura Funcional:
- oso
Hidruro
(nombre del metal terminado en)
- ico
y si el elemento tiene una sola valencia, también se puede nombrar:
Hidruro de
(nombre del metal sin variar)
Nomenclatura de Stock:
Hidruro de
(nombre genérico)
(nombre del metal
sin variar)
( )
(valencia del metal, si tiene
más de una, en números romanos)
Nomenclatura Estequiométrica:
hidruro de
(prefijo griego del nº de)
átomos de hidrógeno)
8
(nombre del metal sin variar)
Formulación de Química Inorgánica
Fórmula Nom. Funcional
NaH
KH
CaH2
AlH3
CrH2
CrH3
FeH2
Nom. de Stock
Hidruro Sódico
Hidruro Potásico
Hidruro Cálcico
Hidruro Alumínico
Hidruro Cromoso*
Hidruro Crómico*
Hidruro Ferroso
Nom. estequiométrica
Hidruro de Sodio
Hidruro de Potasio
Hidruro de Calcio
Hidruro de Aluminio
Hidruro de Cromo(II)
Hidruro de Cromo(III)
Hidruro de Hierro(II)
Hidruro de Sodio
Hidruro de Potasio
Dihidruro de Calcio
Trihidruro de Aluminio
Dihidruro de Cromo
Trihidruro de Cromo
Dihidruro de Hierro
* El Cr con valencia 6 actúa como no metal (al igual que el Bi con valencia 5 y el Mn con valencia 7)
3.2.- No metal : Haluros de Hidrógeno (Hidrácidos).
Resultan de la combinación del Hidrógeno con Halógenos y algunos Anfígenos. Se
llaman Hidrácidos porque al disolverse en agua dan soluciones ácidas.
Hidrógeno
+
no metal
(F, Cl, Br, I,
S, Se, Te)
Haluro de Hidrógeno
(ácido hidrácido en
disolución acuosa)
Su fórmula es HmX. El Hidrógeno se coloca en primer lugar por ser el elemento menos
electronegativo y m es la valencia negativa del no metal.
Nomenclatura Funcional:
ácido
- hídrico.
(nombre del no metal terminado en)
Nomenclatura Sistemática:
-uro de Hidrógeno
(Nombre del no metal terminado en)
Fórmula
Funcional
Sistemática
HF
HCl
HBr
H
H2S
H2Se
H2Te
Ac. Fluorhídrico
Ac. Clorhídrico
Ac. Bromhídrico
Ac. Yodhídrico
Ac. Sulfhídrico
Ac. Selenhídrico
Ac. Telurhídrico
Fluoruro de Hidrógeno
Cloruro de Hidrógeno
Bromuro de Hidrógeno
Yoduro de Hidrógeno
Sulfuro de Hidrógeno
Seleniuro de Hidrógeno
Telururo de Hidrógeno
9
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
3.3.- No metal : Hidruros volátiles.
No presentan propiedades ácidas con el agua.
Hidrógeno
+
no metal
(N, P, As, Sb,
C, Si y B)
Hidruro volátil
Su fórmula es XHm, donde m es la valencia negativa del no metal, que no hace falta
especificar ya que no hay ningún no metal que tenga más de una valencia negativa.
Nomenclatura Funcional:
Todos estos compuestos tienen nombres propios admitidos por la IUPAC, que son muy
utilizados. No siguen ninguna regla.
Nomenclatura Sistemática:
hidruro de
(prefijo griego del nº de)
átomos de hidrógeno)
Fórmula
H2O
NH3
PH3
AsH3
SbH3
CH4
SiH4
BH3
(nombre del metal sin variar)
Funcional
Agua
Amoníaco
Fosfina
Arsina
Estibina
Metano
Silano
Borano
Sistemática
Agua
Trihidruro de Nitrógeno
Trihidruro de Fósforo
Trihidruro de Arsénico
Trihidruro de Antimonio
Tetrahidruro de Carbono
Tetrahidruro de Silicio
Trihidruro de Boro
4.- Combinaciones binarias del Oxígeno.
Desde un punto de vista electrónico, los compuestos que forma el oxígeno con la
mayoría de los elementos suelen tener bastante carácter iónico, ya que el oxígeno, que es el
elemento más electronegativo después del flúor, tiene una gran tendencia a tomar dos electrones
para adquirir una estructura electrónica de gas noble.
10
Formulación de Química Inorgánica
4.1.- Metal: Óxidos básicos.
Su fórmula es MxOy , donde x e y son las valencias intercambiadas del oxígeno (-2) y el
metal (+m), simplificadas a ser posible.
Nomenclatura Funcional:
- oso
Óxido
(nombre del metal terminado en)
- ico
y si el elemento tiene una sola valencia, también se puede nombrar:
Óxido de
(nombre del metal sin variar)
Nomenclatura de Stock:
Óxido de
(nombre genérico)
( )
(valencia del metal, si tiene
más de una, en números romanos)
(nombre del metal
sin variar)
Nomenclatura Estequiométrica:
óxido de
(prefijo griego del nº de)
átomos de oxígeno)
Fórmula Nom. Funcional
BaO
Na2O
Al2O3
CoO
CuO
Cu2O
FeO
Fe2O3
MgO
ZnO
SnO2
Óxido Bárico
Óxido Sódico
Óxido Alumínico
Óxido Cobaltoso
Óxido Cúprico
Óxido Cuproso
Óxido Ferroso
Óxido Férrico
Óxido Magnésico
Óxido Cínquico
Óxido Estánnico
(nombre del metal sin variar
con prefijo del número de átomos)
Nom. de Stock
Óxido de Bario
Óxido de Sodio
Óxido de Aluminio
Óxido de Cobalto (II)
Óxido de Cobre (II)
Óxido de Cobre (I)
Óxido de Hierro (II)
Óxido de Hierro (III)
Óxido de Magnesio
Óxido de Cinc
Óxido de Estaño (IV)
Nom. estequiométrica
*Óxido de Bario
Óxido de disodio
Trióxido de dialuminio
Óxido de Cobalto
Óxido de Cobre
Óxido de dicobre
Óxido de Hierro
Trióxido de dihierro
Óxido de Magnesio
Óxido de Cinc
Dióxido de Estaño
* el prefijo “mono” se suele suprimir
11
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
4.2.- Metal: Peróxidos.
Su fórmula es M2O2, (sin simplificar), si el metal es de valencia 1 (y también con el
Hidrógeno) y MO2 , si el metal tiene valencia 2.
Nomenclatura Funcional:
- oso
Peróxido
(nombre del metal terminado en)
- ico
y si el metal tiene una sola valencia, también se puede nombrar:
Peróxido de
(nombre del metal sin variar)
Nomenclatura de Stock:
Peróxido de
(nombre genérico)
(nombre del metal
sin variar)
( )
(valencia del metal, si tiene
más de una, en números romanos)
Nomenclatura Estequiométrica:
Dióxido de
(nombre del metal sin variar
con prefijo del número de átomos)
Fórmula Nom. Funcional
Li2O2
Cs2O2
Ag2O2
MgO2
SrO2
ZnO2
Cu2O2
CuO2
NiO2
H2O2
12
Peróxido Lítico
Peróxido Césico
Peróxido Argéntico
Peróxido Magnésico
Peróxido Estróncico
Peróxido Cínquico
Peróxido Cuproso
Peróxido Cúprico
Peróxido Niqueloso
Agua Oxigenada
Nom. de Stock
Peróxido de Litio
Peróxido de Cesio
Peróxido de Plata
Peróxido de Magnesio
Peróxido de Estróncio
Peróxido de Cinc
Peróxido de Cobre (I)
Peróxido de Cobre (II)
Peróxido de Niquel(II)
Peróxido de Hidrógeno
Nom. estequiométrica
Dióxido de dilitio
Dióxido de dicesio
Dióxido de diplata
Dióxido de Magnesio
Dióxido de Estróncio
Dióxido de Cinc
Dióxido de dicobre
Dióxido de cobre
Dióxido de Niquel
Dióxido de dihidrógeno
Formulación de Química Inorgánica
4.3.- No metal: Óxidos ácidos (anhídridos).
Oxígeno + no metal
Óxidos ácidos (anhídridos)
Su fórmula es MxOy, donde x e y son las valencias intercambiadas del oxígeno (-2) y el
No metal (alguna de las positivas que posee), simplificadas a ser posible, (estos óxidos son
compuestos covalentes).
Nomenclatura Funcional:
Anhídrido
(nombre del No metal con sufijo y a veces prefijo
indicando la valencia con la que actúa)
Nomenclatura de Stock:
Óxido de
(nombre genérico)
( )
(valencia positiva del No metal
en números romanos)
(nombre del No metal
sin variar)
Nomenclatura Estequiométrica:
óxido de
(prefijo griego del nº de)
átomos de oxígeno)
Fórmula
Br2O
Br2O3
Br2O5
Br2O7
SeO
SeO2
SeO3
CO2
N2O
N2O3
N2O5
TeO2
Nom. Funcional
Anhídrido Hipobromoso
Anhídrido Bromoso
Anhídrido Brómico
Anhídrido Perbrómico
Anhídrido Hiposelenioso
Anhídrido Selenioso
Anhídrido Selénico
Anhídrido Carbónico
Anhídrido Hiponitroso
Anhídrido Nitroso
Anhídrido Nítrico
Anhídrido Teluroso
(nombre del No metal sin variar
con prefijo del número de átomos)
Nom. de Stock
Óxido de Bromo (I)
Óxido de Bromo (III)
Óxido de Bromo (V)
Óxido de Bromo (VII)
Óxido de Selenio (II)
Óxido de Selenio (IV)
Óxido de Selenio (VI)
Óxido de Carbono (IV)
Óxido de Nitrógeno (I)
Óxido de Nitrógeno (III)
Óxido de Nitrógeno (V)
Óxido de Teluro (IV)
Nom. estequiométrica
Óxido de dibromo
Trióxido de dibromo
Pentaóxido de dibromo
Heptaóxido de dibromo
Óxido de Selenio
Dióxido de Selenio
Trióxido de Selenio
Dióxido de Carbono
Óxido de dinitrógeno
Trióxido de dinitrógeno
Pentaóxido de dinitrógeno
Dióxido de Teluro
13
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
5.- Hidróxidos (bases).
Óxidos básicos + Agua
Hidróxidos
Su fórmula es M(OH)m donde m es la valencia del metal. El ion OH- es un ion diatómico
denominado hidróxido de carga global -1.
Nomenclatura Funcional:
- oso
Hidróxido
(nombre del metal terminado en)
- ico
y si el elemento tiene una sola valencia, también se puede nombrar:
Hidróxido de
(nombre del metal sin variar)
Nomenclatura de Stock:
Hidróxido de
(nombre genérico)
( )
(valencia del metal, si tiene
más de una, en números romanos)
(nombre del metal
sin variar)
Nomenclatura Estequiométrica:
hidróxido de
(prefijo griego del nº de)
grupos hidróxido)
Fórmula
Nom. Funcional
Fe(OH)2
NaOH
Al(OH)3
Hg(OH)2
Pb(OH)4
Be(OH)2
Zn(OH)2
CuOH
Co(OH)3
Ba(OH)2
AuOH
Pt(OH)4
Ca(OH)2
Au(OH)3
Pb(OH)2
AgOH
Hidróxido Ferroso
Hidróxido Sódico
Hidróxido Alumínico
Hidróxido Mercúrico
Hidróxido Plúmbico
Hidróxido Berílico
Hidróxido Cinquico
Hidróxido Cuproso
Hidróxido Cobáltico
Hidróxido Bárico
Hidróxido Auroso
Hidróxido Platínico
Hidróxido Cálcico
Hidróxido Aúrico
Hidróxido Plumboso
Hidróxido argéntico
14
(nombre del metal sin variar)
Nom. de Stock
Hidróxido de Hierro(II)
Hidróxido de Sodio
Hidróxido de Aluminio
Hidróxido de Mercurio(II)
Hidróxido de Plomo(IV)
Hidróxido de Berilio
Hidróxido de Cinc
Hidróxido de Cobre(I)
Hidróxido de Cobalto(III)
Hidróxido de Bario
Hidróxido de Oro(I)
Hidróxido de Platino(IV)
Hidróxido de Calcio
Hidróxido de Oro(III)
Hidróxido de Plomo(II)
Hidróxido de Plata
Nom. estequiométrica
Dihidróxido de Hierro
Hidróxido de Sodio
Trihidróxido de Aluminio
Dihidróxido de Mercurio
Tetrahidróxido de Plomo
Dihidróxido de Berilio
Dihidróxido de Cinc
Hidróxido de Cobre
Trihidróxido de Cobalto
Dihidróxido de Bario
Hidróxido de Oro
Tetrahidrido de Platino
Dihidróxido de Calcio
Trihidróxido de Oro
Dihidróxido de Plomo
Hidróxido de Plata
Formulación de Química Inorgánica
6.- Oxoácidos.
6.1.- Generalidades.
Son compuestos con propiedades ácidas, formados por la combinación de Hidrógeno,
Oxígeno y un no metal, aunque a veces puede ser también un metal de transición que se
encuentra en un estado de oxidación elevado (valencia muy alta, es decir, Cr con valencia 6, Mn
con valencia 7 y Bi con valencia 5):
óxidos ácidos (anhídridos) + agua
ácidos oxoácidos
La fórmula de un oxoácido la podemos obtener a partir del anhídrido correspondiente,
sumándole una molécula de agua. Su fórmula general es HxXyOz donde X representa, en la
mayoría de los casos, un no metal.
La IUPAC admite la nomenclatura funcional de estos compuestos.
Nomenclatura Funcional:
- oso
Ácido
(prefijo indicativo
de la valencia)
(nombre del no metal
terminado en
- ico
Nomenclatura de Stock:
El nombre genérico funcional es ácido, especificando el número de oxígenos con los
prefijos griegos conocidos y el del elemento no metálico terminado siempre en -ico, indicando la
valencia del átomo central según la notación de Stock (entre paréntesis y en números romanos
en el caso de que el no metal tenga más de una valencia).
Ácido
oxo
(prefijo griego del
nº de oxígenos)
- ico
(nombre del no metal
terminado en
(...)
(valencia del elemento
en números romanos)
Nomenclatura Estequiométrica:
Se considera a los oxoácidos como compuestos binarios constituidos por un anión
poliatómico, que se nombra con el sufijo -ato seguido de la notación de Stock de la valencia del
elemento no metálico, y la terminación de hidrógeno.
oxo
(prefijo griego del
nº de oxígenos)
- ato
(nombre del no metal
terminado en
(...)
de hidrógeno
(valencia del elemento
en números romanos)
15
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
Fórm. Nom. Funcional
HClO
HClO2
HClO3
HClO4
H2SO3
H2SO4
H2CO3
H2CO2
HNO3
HNO2
H2CrO4
Ácido Hipocloroso
Ácido Cloroso
Ácido Clórico
Ácido Perclórico
Ácido Sulfuroso
Ácido Sulfúrico
Ácido Carbónico
Ácido Carbonoso
Ácido Nítrico
Ácido Nitroso
Ácido Crómico
Nom. de Stock
Nom. estequiométrica
Ácido Oxoclórico(I)
Ácido Dioxoclórico(III)
Ácido Trioxoclórico(V)
Ácido Tetraoxoclórico(VII)
Ácido Trioxosulfúrico(IV)
Ácido Tetraoxosulfúrico(VI)
Ácido Trioxocarbónico(IV)
Ácido Dioxocarbónico(II)
Ácido Trioxonítrico(V)
Ácido Dioxonítrico(III)
Ácido Tetraoxocrómico(VI)
Oxoclorato(I) de Hidrógeno
Dioxoclorato(III) de Hidrógeno
Trioxoclorato(V) de Hidrógeno
Tetraoxoclorato(VII) de Hidrógeno
Trioxosulfato(IV) de Hidrógeno
Tetraoxosulfato(VI) de Hidrógeno
Trioxocarbonato(IV) de Hidrógeno
Dioxocarbonato(II) de Hidrógeno
Trioxonitrato(V) de Hidrógeno
Dioxonitrato(III) de Hidrógeno
Tetraoxocromato(VI) de Hidrógeno
6.2.- Casos especiales de los oxoácidos.
Hay elementos a los que también se les puede sumar 2 ó 3 moléculas de agua al óxido.
En algunos casos pueden reaccionar 2 moléculas de óxido con una de agua. Para todos ellos la
nomenclatura de Stock y la estequiométrica no varían, pero la nomenclatura funcional pone un
prefijo para indicar el número de moléculas de agua que se le han añadido al óxido. Dichos
prefijos quedan reflejados en la siguiente tabla:
Valencia
impar
1, 3, 5
Valencia par
2, 4, 6
META
PIRO
ORTO
ELEMENTOS
1 de óxido +
1 de agua
1 de óxido +
2 de agua
1 de óxido +
3 de agua
P, As, Sb
1 de óxido +
1 de agua
2 de óxido +
1 de agua
1 de óxido +
2 de agua
S, Se, Te
Ejemplos:
P2O3
+
2 H2O
H4P2O5
Ac. Pirofosforoso
P2O5
+
3 H2O
H3PO4
Ac.Ortofosfórico o Fosfórico
SO3
+
1 H2O
H2SO4
Ac. Metasulfúrico o Sulfúrico
2 SO2 +
1 H2O
H2S2O5
Ac. Pirosulfuroso
H6P2O8
En los elementos con valencia impar, el prefijo orto se suele suprimir por ser el más
estable y en los elementos con valencia par, es el prefijo meta el que se suprime como hemos
podido ver en los ejemplos anteriores.
16
Formulación de Química Inorgánica
Fórm.
HPO
HPO2
HPO3
H 4P 2O 3
H 4P 2O 5
H 4P 2O 7
H 4P 2O 3
H3PO2
H3PO3
H3PO4
H2SO2
H2SO3
H2SO4
H2S2O3
H2S2O5
H2S2O7
H4SO3
H4SO4
H4SO5
Nom. Funcional
Ac. Metahipofosforoso
Ac. Metafosforoso
Ac. Metafosfórico
Ac. Pirohipofosforoso
Ac. Pirofosforoso
Ac. Pirofosfórico
Ac. Pirohipofosforoso
Ac. Ortohipofosforoso
o Hipofosforoso
Ac. Ortofosforoso
o Fosforoso
Ac. Ortofosfórico
o Fosfórico
Ac. Metahiposulfuroso
o hiposulfuroso
Ac. Metasulfuroso
o Sulfuroso
Ac. Metasulfúrico
o Sulfúrico
Ac. Pirohiposulfuroso
Ac. Pirosulfuroso
Ac. Pirosulfúrico
Ac. Ortohiposulfuroso
Ac. Ortosulfuroso
Ac. Ortosulfúrico
Nom. de Stock
Nom. estequiométrica
Ac. Oxofosfórico(I)
Ac. Dioxofosfórico(III)
Ac. Trioxofosfórico(V)
Ac. Trioxodifosfórico(I)
Ac. Pentaoxodifosfórico (III)
Ac. Heptaoxofosfórico(V)
Ac. Trioxodifosfórico(I)
Ac. Dioxofosfórico(I)
Oxofosfato(I) de Hidrógeno
Dioxofosfato(III) de Hidrógeno
Trioxofosfato(V) de Hidrógeno
Trioxodifosfato(I) de Hidrógeno
Pentaoxodifosfato(III) de Hidrógeno
Heptaoxodifosfato(V) de Hidrógeno
Trioxodifosfato(I) de Hidrógeno
Dioxofosfato(I) de Hidrógeno
Ac. Trioxofosfórico(III)
Trioxofosfato(III) de Hidrógeno
Ac. Tetraoxofosfórico(V)
Tetraoxofosfato(V) de Hidrógeno
Ac. Dioxosulfúrico(II)
Dioxosulfato(II) de Hidrógeno
Ac. Trioxosulfúrico(IV)
Trioxosulfato(IV) de Hidrógeno
Ac. Tetraoxosulfúrico(VI)
Tetraoxosulfato(VI) de Hidrógeno
Ac. Trioxodisulfúrico(II)
Ac. Pentaoxodisulfúrico(IV)
Ac. Heptaoxodisulfúrico(VI)
Ac. Trioxosulfúrico(II)
Ac. Tetraoxosulfúrico(IV)
Ac. Pentaoxosulfúrico(VI)
Trioxodisulfato(II) de Hidrógeno
Pentaoxodisulfato(IV) de Hidrógeno
Heptaoxodisulfato(VI) de Hidrógeno
Trioxosulfato(II) de Hidrógeno
Tetraoxosulfato(IV) de Hidrógeno
Pentaoxosulfato(VI) de Hidrógeno
6.3.- Aniones derivados de los oxoácidos.
Fórmula: Para formular un ión derivado de un oxoácido se escribe en primer lugar el
símbolo del Hidrógeno si queda, después el no metal y por fin el Oxígeno, acompañados de sus
subíndices correspondientes. A todo el conjunto se le asigna una carga negativa igual al número
de hidrógenos perdidos.
Nomenclatura Funcional:
El nombre específico del ácido se modifica en su prefijo de la siguiente forma:
Sufijo del ácido
Sufijo del anión
- oso
- ico
- ito
- ato
en el caso de que haya perdido todos los hidrógenos disociables.
- ito
ión o anión
(prefijo indicativo
de la valencia)
(nombre del no metal
terminado en
- ato
Nomenclatura Sistemática:
17
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
Se nombran con el sufijo ato seguido de la notación de Stock de la valencia del
elemento no metálico.
ión o anión
oxo
(prefijo griego del
nº de oxígenos)
- ato
(nombre del no metal
terminado en
Nombre del ácido
F. ácido F. anión
ácido hipocloroso
ácido cloroso
ácido clórico
ácido perclórico
ácido hiposulfuroso
ácido sulfuroso
ácido sulfúrico
ácido fosfórico
ácido hipoyodoso
ácido silícico
ácido metafosforoso
ácido pirofosfórico
HClO
HClO2
HClO3
HClO4
H2SO2
H2SO3
H2SO4
H3PO4
HIO
H2SiO3
HPO2
H 4P 2O 7
ClO –
ClO2–
ClO3–
ClO4–
SO2– 2
SO3– 2
SO4– 2
PO4– 3
IO –
SiO3– 2
PO2–
P 2O 7– 4
Nomenclatura Funcional
ion o anión hipoclorito
ion o anión clorito
ion o anión clorato
ion o anión perclorato
ion o anión hipoulfito
ion o anión sulfito
ion o anión sulfato
ion o anión Fosfato
ion o anión Hipoyodito
ion o anión Silicato
ion o anión Metafosfito
ion o anión Pirofosfato
(...)
(valencia del elemento
en números romanos)
Nomenclatura sistemática
ion o anión oxoclorato(I)
ion o anión dioxoclorato(III)
ion o anión trioxoclorato(V)
ion o anión tetraoxoclorato(VII)
ion o anión dioxosulfato(II)
ion o anión trioxosulfato(IV)
ion o anión tetraoxosulfato(VI)
ion o anión tetraoxofosfato(V)
ion o anión oxoyodato(I)
ion o anión trioxosilicato(IV)
ion o anión dioxofosfato(III)
ion o anión heptaoxodifosfato (V)
7.- Sales.
Las sales son compuestos que resultan de sustituir todos o parte de los hidrógenos de un
ácido. Hay tres tipos de sales atendiendo al tipo de ácido del que provienen y a si se han
sustituido todos los hidrógenos del ácido o no. Estos tres tipos de sales son:
a) Sales binarias: Resultan de sustituir todos los hidrógenos de los ácidos hidrácidos.
b) Sales ternarias: Resultan de sustituir todos los hidrógenos de un ácido oxácido por
metal.
c) Sales ácidas: Resultan de sustituir sólo parte de los hidrógenos de cualquiera de los
dos tipos de ácidos por metal.
A continuación vamos a detallar la formulación de cada una de ellas:
7.1.- Sales binarias.
7.1.1.- Sales binarias de no metal con metal.
metal
+
no metal
sal neutra
Su fórmula es MxXy donde x e y son las valencias intercambiadas entre el metal y el no
metal, simplificadas a ser posible. El no metal sólo puede actuar con su valencia negativa.
18
Formulación de Química Inorgánica
Nomenclatura Funcional:
- oso
- uro
(nombre del no metal
terminado en)
(nombre del metal
terminado en)
- ico
si el metal sólo tiene una valencia, la nomenclatura funcional también admite la siguiente
estructura:
- uro de
(nombre del no metal
terminado en)
(nombre del metal
sin variar)
Nomenclatura de Stock:
- uro de
(nombre del no metal
terminado en)
( )
(valencia del metal,
si tiene más de una, en
números romanos)
(nombre del metal
sin variar)
Nomenclatura Estequiométrica:
(prefijo nº
de átomos)
- uro de
(nombre del no metal
(prefijo nº
tal terminado en)
de átomos)
Fórmula Nom. Funcional
LiF
CaF2
AlCl3
CuBr2
MnS
CaTe
KI
FeCl2
NiS
K2Se
PtF2
Al2S3
Fluoruro lítico
Fluoruro cálcico
Cloruro alumínico
Bromuro cúprico
Sulfuro manganoso
Telururo cálcico
Yoduro potásico
Cloruro ferroso
Sulfuro niqueloso
Seleniuro potásico
Fluoruro platinoso
Sulfuro alumínico
Nom. de Stock
Fluoruro de litio
Fluoruro de calcio
Cloruro de aluminio
Bromuro de cobre(II)
Sulfuro de mang.(II)
Telururo de calcio
Yoduro de potasio
Cloruro de hierro(II)
Sulfuro de níquel(II)
Seleniuro de potasio
Fluoruro de plat.(II)
Sulfuro de aluminio
(nombre del metal
sin variar)
Nom. estequiométrica
Fluoruro de litio
Difluoruro de calcio
Tricloruro de aluminio
Dibromuro de cobre
Sulfuro de manganeso
Telururo de calcio
Yoduro de potasio
Dicloruro de hierro
Sulfuro de níquel
Seleniuro de dipotasio
Difluoruro de platino
Trisulfuro de dialuminio
19
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
7.1.2.- Sales volátiles.
no metal + no metal
sal volátil
Su fórmula es MxXy donde x e y son las valencias intercambiadas entre los no metales,
simplificadas a ser posible. Se coloca en primer lugar el no metal menos electronegativo que es
el que actúa con sus valencias positivas y detrás el más electronegativo que actuará con su
valencia negativa.
Se nombran igual que las anteriores, añadiendo la terminación -uro a la raíz del
elemento más electronegativo.
Nomenclatura de Stock:
- uro de
(nombre del no metal
más electronegativo
terminado en)
( )
(valencia del no metal
menos electronegativo,
si tiene más de una, en
números romanos)
(nombre del no metal
menos electronegativo
sin variar)
Nomenclatura Estequiométrica:
- uro de
(prefijo nº
de átomos)
(nombre del no metal
más electronegativo
tal terminado en)
Fórmula
Nom. de Stock
BrF3
BrCl
SeI2
CCl4
CS2
BrF5
B2S3
Fluoruro de bromo (III)
Cloruro de bromo(I)
Yoduro de belenio (II)
Cloruro de carbono (IV)
Sulfuro de carbono (IV)
Fluoruro de bromo (V)
Sulfuro de boro (III)
(prefijo nº
de átomos)
(nombre del no metal
menos electronegativo
sin variar)
Nom. estequiométrica
Trifluoruro de bromo
Cloruro de bromo
Diyoduro de selenio
Tetracloruro de carbono
Disulfuro de carbono
Pentafluoruro de bromo
Trisulfuro de diboro
7.2.- Sales ternarias.
Resultan de la sustitución de todos los hidrógenos de un ácido oxoácido por un metal.
ácido oxoácido
+ hidróxido
sal neutra + agua
Su fórmula es Mx(XyOz)w , es decir, se escribe primero el catión y luego el anión y se
intercambian las cargas que se simplifican de ser posible.
20
Formulación de Química Inorgánica
Nomenclatura Funcional:
Se cambia la terminación -oso del ácido por -ito, y la terminación -ico por -ato (al igual
que los aniones derivados de los oxoácidos). Se escribe el nombre del anión y se añade detrás el
del catión.
- ito
- oso
(prefijo indicativo
de la valencia)
(nombre del no metal
terminado en)
- ato
(nombre del metal
terminado en)
- ico
Nomenclatura Sistemática:
Se nombran con el sufijo -ato seguido de la notación de Stock de la valencia del
elemento no metálico, y el catión correspondiente.
oxo
(prefijo griego
del nº de
oxígenos)
Fórmula
NaClO
NaClO2
NaClO3
NaClO4
K2SO2
K2SO3
K2SO4
KNO2
KNO3
CaSO4
Li2CO2
Li2CO3
Ca(IO3)2
Al2(SO4)3
Ca3(PO4)2
PbCO3
Cu(NO3)2
Na3AsO4
Be3(PO3)2
Fe2(CrO4)3
KMnO4
- ato
(nombre del
no metal
terminado en
(...)
de
(valencia del
(nombre del
no metal
metal sin
en nº romanos)
variar)
Nom. Funcional
Hipoclorito sódico
Clorito sódico
Clorato sódico
Perclorato sódico
Hiposulfito potásico
Sulfito potásico
Sulfato potásico
Nitrito potásico
Nitrato potásico
Sulfato cálcico
Carbonito lítico
Carbonato de Litio
Yodato de Calcio
Sulfato alumínico
Fosfato de calcio
Carbonato plumboso
Nitrato cúprico
Arseniato de Sodio
Fosfito de Berilio
Cromato férrico
Permanganato potásico
(...)
(valencia del
metal, si tiene
más de una, en
nº romanos)
Nom. Sistemática
Oxoclorato (I) de sodio
Dioxoclorato (III) de sodio
Trioxoclorato (V) de sodio
Tetraoxoclorato (VII) de sodio
Dioxosulfato (II) de potasio
Trioxosulfato (IV) de potasio
Tetraoxosulfato (VI) de potasio
Dioxonitrato (III) de potasio
Trioxonitrato (V) de potasio
Tetraoxosulfato (VI) de calcio
Dioxocarbonato (II) de litio
Trioxocarbonato (IV) de litio
Trioxoyodato (V) de calcio
Tetraoxosulfato (VI) de aluminio
Tetraoxofosfato (V) de calcio
Trioxocarbonato (IV) de plomo (II)
Trioxonitrato (V) de cobre (II)
Tetraoxoarseniato (V) de sodio
Trioxofosfato (III) de berilio
Tetraoxocromato (VI) de aluminio
Tetraoxomanganato (VII) de potasio
21
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
Los oxoácidos especiales también pueden formar sales ternarias de manera similar. Aquí
tienes algunos ejemplos:
Fórmula
Nom. Funcional
Ca3(PO4)2
Ca(PO2)2
Rb4As2O5
Fe4(P2O7)3
Na2S2O5
Nom. Sistemática
Fosfato de Calcio
Metafosfito de Calcio
Piroarsenito de Rubidio
Pirofosfato férrico
Pirosulfito sódico
Tetraoxofosfato (V) de Calcio
Dioxofosfato (III) de Calcio
Pentaoxodiarseniato (III) de Rubidio
Heptaoxodifosfato (V) de Hierro (III)
Pentaoxodisulfato (IV) de sodio
7.3.- Sales ácidas.
Son las que resultan de sustituir parte de los hidrógenos de los ácidos que tienen más de
uno.
Nomenclatura Funcional:
Se nombran anteponiendo los prefijos bi-, dibi-, tribi-, etc. según el número de
hidrógenos no sustituidos, al nombre de la sal tal y como sería si se hubiesen sustituido todos los
hidrógenos.
Nomenclatura Sistemática:
Se designan anteponiendo al nombre del anión de la sal neutra correspondiente la
palabra hidrógeno, indicando con los prefijos mono, (se omite), di, tri, etc., el número de
átomos de Hidrógeno substituibles presentes en la sal. La palabra hidrógeno suele unirse
directamente al nombre del anión.
Fórmula
NaHSO4
K2HPO4
KH2PO4
NaHCO3
Cr(HSO3)3
Ba3(HP2O7)2
Al(HSO4)3
Ni(HSiO3)3
Ca(HS)2
Cd(HS)2
NaHSe
22
Nom. Funcional
Bisulfato sódico
Bifosfato potásico
Dibifosfato potásico
Bicarbonato sódico
Bisulfito crómico
Bipirofosfato bárico
Bisulfato alumínico
Bisilicato niquélico
Bisulfuro cálcico
Bisulfuro de Cadmio
Biseleniuro sódico
Nom. sistemática
Hidrógenotetraoxosulfato(VI) de Sodio
Hidrógenotetraoxofosfato(V) de Potasio
Dihidrógenotetraoxofosfato(V) de Potasio
Hidrógenotrioxocarbonato(IV) de Sodio
Hidrógenotrioxosulfato(IV) de Cromo(III)
Hidrógenoheptaoxodifosfato(V) de Bario
Hidrógenotetraoxosulfato(VI) de Aluminio
Hidrógenotrioxosilicato(IV) de Níquel(III)
Hidrógenosulfuro de Calcio
Hidrógenosulfuro de Cadmio
Hidrógenoseleniuro de Sodio
Formulación de Química Inorgánica
8.- Compuestos varios.
8.1.- Sales amónicas.
Este tipo de sales llevan como sustituto de los hidrógenos del ácido, el catión amonio
NH4+.
Fórmula
Nom. Funcional
NH4Cl
(NH4)2S
NH4NO3
(NH4)2SO4
(NH4)2SO3
(NH4)3PO4
Cloruro amónico
Sulfuro amónico
Nitrato amónico
Sulfato amónico
Sulfito amónico
Fosfato amónico
Nom. Sistemática
Cloruro de amonio
Sulfuro de amonio
Trioxonitrato (V) de amonio
Tetraoxosulfato (VI) de amonio
Trioxosulfato (IV) de amonio
Tetraoxofosfato (V) de amonio
8.2.- Compuestos especiales.
En el nivel elemental de la Química son necesarios los nombres y las fórmulas de
muchos compuestos de difícil sistematización. Su uso es constante en la teoría y en el
laboratorio. En la tabla siguiente se describen los más importantes:
Fórmula
Nom. Funcional
Nom. Sistemática
HCN
NH4CN
Mg(CN)2
Fe(CN)3
H2S2O3
K2S2O3
BaS2O3
NaHS2O3
H2Cr2O7
BaCr2O7
K2Cr2O7
NaHCr2O7
Ácido cianhídrico
Cianuro amónico
Cianuro magnésico
Cianuro férrico
Ácido Tiosulfúrico
Tiosulfato potásico
Tiosulfato bárico
Bitiosulfato sódico
Ácido dicrómico
Dicromato bárico
Dicromato potásico
Bidicromato sódico
Cianuro de hidrógeno
Cianuro de amonio
Dicianuro de magnesio
Tricianuro de hierro (III)
Trioxodisulfato (II) de Hidrógeno
Trioxodisulfato (II) de Potasio
Trioxodisulfato (II) de Bario
Hidrógenotrioxodisulfato (II) de Sodio
Heptaoxodicromato (VI) de Hidrógeno
Heptaoxodicromato (VI) de Bario
Heptaoxodicromato (VI) de Potasio
Hidrógenoheptaoxodicromato(VI) de sodio
23
www.100ciaquimica.net
Física-Química 4º de ESO
-1
1
0
H
He
1
Li
2
Be
1
Na
Al
2
Ca
1
Rb
Cr
2
Sr
1
Cs
Ba
Mn
2, 3
Fe
2, 3
Co
2, 3
Ni
1. 2
Cu
2, 4
2, 4
Pt
2
Ra
2, 3, 4, 7
Pd
2
1
2, 3, 6
2
Zn
1
Ag
1, 3
Au
Ga
Cd
1, 2
Hg
2, 4
Ge
3
In
1, 3
Tl
-4
2, 4
Si
3
2
-4
2, 4
C
3
Mg
K
24
B
2
1
Fr
-3
3
2, 4
Sn
2, 4
Pb
-3,
1, 3, 5
-2
N
O
-3
1, 3, 5
-2
2, 4, 6
P
S
-3
1, 3, 5
-2
2, 4, 6
As
-3
1, 3, 5
Sb
3, 5
Bi
-1
F
-2
2, 4, 6
Te
2, 4
Po
Ne
-1
1, 3, 5, 7
Cl
Se
0
0
Ar
-1
1, 3, 5, 7
Br
0
Kr
-1
1, 3, 5, 7
I
0
Xe
-1
1, 3, 5, 7
At
0
Rn
Descargar