Martín Lutero (1483-1546)
Anuncio
Martín Lutero (1483−1546) Martín Lutero protestantismoa hasi zuen teologo eta erreformatzaile erlijioso aleman bat zen. Europaren historia berriaren pertsonai nagusi bat izan zen, bere influentzia politikara, ekonomiara, hezkuntza filosofikora, hizkuntzara, musikara eta kulturaren beste espazio batzuetara edatu zen. Gazte bizitza Eisleben−en jaio zen 1483ko azaroaren 10ean, nekazari familia batean. Bere aita, Hans Lutero, Mansfeld−eko mehategietan lan egin zuen. Mansfeld, Magdeburgo eta Eisenach−en edukazio on bat hartu zuen. 1501an Erfurt−eko unibertsitatean sartu zen. Han 1502an lizenziatu zen eta 1505ean doktoratu zen. Gero deretxoa ikasi nahi izan zuen, bere aitak nahi zuen bezala, baina 1505eko udan bapatean ikasketak utzi zituen, bere liburuak saldu zituen eta Erfurt−eko Agustinoen monastegian sartu zen, jokaera hau bere lagun eta familiari arritu zituen. Monastegian nobiziadoarentzako jarritako legeak bete zituen baina ez zuen Jaingoikoarenganitzaroten zuen bakea aurkitu. 1506eko udazkenean monjea egin zen eta urte bat geroago apaiz egin zen. Johann von Saupitz, bere laguna zena eta Agustinoen bikario generala zena, 1508.ean Wittenberg−eko unibertsitatean barneratze maila filosofiko batera apuntatu zen. 1509.ean teologian lizenziatu zen eta Erfurt−era itzuli zen. Han klaseak eman zituen eta ikasketak egin zituen. 1510.eko azaroan Erroma bisitatu zuen zazpi monastegi Agustinoen errepresetatzaile bezala eta bisitante baten ohiturazko jokaera erlijiosoak bete zituen, baina erromatar kleroaren mundanitatea indignatu zion. Bere eginbeharrak berriro hazi eta dembora gutxira, Erfurt−en, Wittenberg−era bidali zuten teologiaren doktoratua ikasteko. 1512an doktoratu zen eta onartu zuen teologia biblikoaren katedra, hil arte konserbatu zuena. Matin Lutero predikatzaile, irakasle eta administratzaile oso aktiboa izan zen. Bere ikasketak Itun Berrian kristauak beraien fedearengatik, eta Jainkoaren graziarengatik salbatzen direla eta ez beraien merituengatik pentsatsera eraman zuten. Erreformaren hasiera 1 1517ko urriaren 31an Lutero figura publiko eta arazotzaile batean bihurtu zen Wittenberg−eko Santu Guztien elizaren atean bere 95 tesiak azaldu zituenean ( tesiak lanaren amaieran jarritak daude) Uste da Luterok tesi hauek jarri zituela Wittenburg−eko Santu Guztien Elizaren atean, baina eruditu batzuek kuestionatu dute historia. Propozizio hauek errebuelo haundia eragin zuten eta itzuli ziren alemanierara, difusio oso handi bat lortuz. Lutero indarrekin defenditu zituen bere iritziak Wittenburg−eko unibertsitate publietako debateetan eta beste hiri batzuetan, Eliza erromatarraren ikerketa bat eraginez, bukatu zirenak Leon X Aita Santuak egindako kondenarekin (1520.eko ekainak 15) bere irakasketak salatuz eta bere eskumikua 1521ean. 1521.eko apirilean Lutero Carlos V.aren aurrean konbokatua izan zen Worms−eko Dietan eta eskatu zitzaion erretraktatu zitzala sekular eta eliz−autoritateen aurrean han bilduta zirelarik. Ezetz esan zuen esanez hori egitekokonbentzitu beharko zutela Idatziak erabiliz eta arrazoia eta ez dela ona kontzientziaren aurka joatea. Bere deklarazio famatua Hemen nago, ezin dut beste gauzarik egin, agian ez da izango leienda bat baino gehiago. Enperadoreak Lutero kondenatu zuen, baina Federiko Jakintsuak Wartburg gazteluan preso hartu zuen, han Luterok hasi zuen Itun Berriaren itzulpena hasi zuen,. Wittenburg−en eragindako desordenak bere jarraitzaile estremistengandik hirira itzultzera eragin zioten 1521.eko martxoan, eta han bakea berrezarri zuen sermoi batzuekin. Nekazarien gerratea Lutero irakasten jarraitu zuen eta Wittenberg−en idazten baina laister sartuta ikusi zen nekazarien gerra (1524−1526) inguratu zuten liskarretan. Iraultzaren buruzagiak eta batez ere Tomás Munzer(anabaptista sektaren fundatzailea) beren demandak justifikatu zuten Luteroren idatzietan era txarrean basatzen eta hau apoilatu bazituen ere bere aspirazio politiko asko, bere argumentu teologikoak faltsuak bezala artu zituen. Nekazariak biolentziara iritsi zirenean, salatu zituen eta printzipeen esfortzuak apoilatu zituen ordena ezartzeko. Gero gogorkeria errepuditu eta nobleek artutako politika bengatzailea eta bere aktitudeak gerrarantz lagun asko galtzea. Guzti honen erdian eskondu zen Katalina Borarekin, zoriontsuak izan ziren eta bere emaztea bere bizitzaren kolaboratzaile garrantzitsu batea bihurtu zen. Bere teologia basikoa artikulatu ondoren bere lehenengo idatzietan −De la libertad cristiana (1519), A la nobleza cristiana de la nación alemana (1520), El cautiberio babilonico de la Iglesia (1520), De la esclavitud del arbitrio (1525)−bere liburu famatuena argitaratu zuen, Pequeño catecismo (1529). 1955aren eta 1976aren artean publikatu dira Luteroren obren edizio modernoa, 54 bolumenak dituena. Bere Pequeño catecismo hizkuntza errez eta aberats batean adierazten du erreforme ebanjelikoaren teologia, komentatzen forma errez batean 10 aginduak, Credoa, Gure Aita, Bautismoa eta Eukaristia. Eskumikatu zegoenez, Lutero utzi zuen erreformatzaileen defentsa, Augsburgo−ko Aitropenean formulatua (1530). 1532.ean argitaratu zen hebreoren Itun Berriaren itzulpena. Bitartean bere influentzia hedatu zen europako iparraldetik eta ekialdetik eta bere prestigioa lagundu zuen Wittenberg zentru intelektual batera bihurtzen. Bere defentza gobernatzaileen independentzian asko irabazi zion printzipeen apoiloan, nahiz eta gero bere intenzioa kontrako eran interpretatu. Azken Urteak 1537an Luteroren osasuna okertzen hasi zen. Aita Santuak boterera hartzeaz kezkaturik eta juduek posizio honetaz baliatzen saiatu zirenez Jesusen mesianismoa kolokan jarriz, Martín Lutero gauza hauen erantzule satitu zen eta juduen aurkaka manifestua zabaldu zuen. 1546ko neguan eztabaida bat soluziona zezan deitu zioten, konpondu zuen eta handik gutxira hil zen (1546.eko otsailaren 6an, Eisleben) Teologia Luteroren obraren sutiltasunak, Itun berriaren estudioak influentziatu zuten bere obra: Ebangelioa eta legea Luteroren ustez Jainkoak gizonak nomeiatzen zituen legeen bitartez. 2 Legeak Jainkoaren exigentziak errepresentatzen ditu. Usteak alde batera utzita, pertsona orok ezagutzen ditu legeak eta tradizioak, nahiz eta pekatuak interpretazioa aldatu. Luterorentzat legeak bi funtzio betetzen ditu. Gizonei uzten die modu batean ordena mantentzen nahiz eta Jainkoarengandik oso urruti egon pekatu originalaren ondorioz. Gainera legeak gizonak Jainkoarengana hurbiltzen ditu pekatuaren barkamenarako. Jainkoak ere gizonekin erlazionatzen da ebanjelioen bitartez non Semearen sakrifizioa kontatzen den gizonen salbamen gisa. Honek eskatzen duen gauza bakarra pertsonen onespena da. Luterok uste zuen teologia erratu zela legea ebanjelioarekin nahasteak eta adierazi zuen bakarrik gizakiak aspira dezaketela Jainkoaren grazia. Pekatua Aipatu zuen kristauak aldi berean pekatariak eta sainduak direla. Santuak diren bezain beste sinisten dute Jainkoaren bizitza eta ez beraien aktuetan. Aldiz, pekatua omnipotentea da Elizan munduan bezala eta santua Jainkozko grazia jasotzen duen pekataria. Honela gizaki orok behar du Jainkoaren barkamena. Gurutzeko Teologia Luterok esan zuen Kristau teologia batipat gurutzeko teologia dela. Gizakiak ezin dira Jainkoarengana hurbildu filosofia eta etikaren bitartez. Jainkoari Jainko izaten utzi behar diote. Luterorentzat Jainkoak bere jakinduria ematen dio; bere boterea sufrimenduaren bitartez eta bizitzaren esanahi eskutua Jesusen heriotzaren bitartez. Martín Luteroren 95 tesiak • Gure Jaun eta Maisu Jesukristo esan zuenean Penitentzia egin... nahi izan du sinisten duten bizitza osoak penitentzia izatea. • Termino hau ezin da ulertu sakramentuaren penitentzia bezala (hau da, aitortzearekin eta satizfakzioarekin erlazionatuta dagoenarekin) zelebratzen dena apaizen misterioaren esker. • Hala ere, bokabloa ez du apuntatzen bakarrik barruko penitentzia bati; zeren eta barruko penitentzia nuloa da ez ba du obratzen kanpotik haragiaren mortifikazio batzuk. • Kontzekuentzian pena subzistitzen du nire buruarekiko gorrotoa irauten duenean (hau da, benetazko barneko penitentzia) esan nahi duena hura jarraitzen duela zeruko erreinuaren barneraino. • Aita Santuak ez du nahi eta ezta erremititu kulparik, berak inposatu duena salbu, bere arbitrioagatik izanez edo bere kanonen konformitateagatik • Aita Santuak ezin du erremititu kulparik, ez ba du deklaratzen eta testimoniatzen remititu izan dela Jainkoarengatik, edo remititzen zertezarekin erreserbatu dituen kasuetan. Hauek menospreziatuak izan balira, kulpa osotasunez subsistituko da. • Inolakoan Jainkoak ez dio kulpa erremititzen inori, aldi berean humilatu gabe eta gauza guztietan apaizari sometitu gabe, bere bikarioa. • Kanon penitentzialak inposatuak izan dira bakarrik bizidunei eta ezer ez da inposatu behar hilzorian daudenei kanonetan ohinarriturik. • Horregatik Izpiritu Santuak benefiziatzen gaitu Aita Santuaren pertsonean, nor beti bere dekretuetan exzepzio bat egiten du hil eta beharrezko kasuetan. • Gaizki eta torpeki egiten dute apaizak erreserbatzendetelak hilzorian daudenei pela kanonikoak purgatorioan. • Zizaina hau, pena kanonikoa purgatorioaren pena bihurtzen duena, gotzaiak lo egiten zuten bitartean jarrita dagoela dirudi. • Aintzinan pena kanonikoak ez ziren inposatzen gero, baizik eta absoluzioaren lehen, benetazko kontriziozko froga bezala. • Hilzorian daudenak bere erru guztial barkatuak dituzte, eta jadanik hilal dira lege kanonikoentzat, beraietaz 3 aparte geratuz. • Pureza edo karidade inperfektoak dakartzate hilzorian dagoenentzat, beharrez, izu handia; hau handiago da haiek txikiagoak diren einean. • Izu hau beraiek bakarrik nahikoak dira (beste gauzataz ez hitzegiteko) purgatorioaren pena egiteko, zeren eta oso hurbil daude desesoerazioaren izuan. • Ba dirudi, infernuak, purgatorioak eta zeruak beraien artean diferentziatzen dira desesperazio bezala, ia desesperazioa eta salbatzearen segurtasunean. • Beharrezkoa iruditzen da purgatorioaren arimentzat, izua jeisten den einean karitatea igotzea. • Eta ez dirudi frogata, arrazoiagatik edo Idatziengatik izanez, arima hauek kanpo daudenik merituaren edo karitatearengatik. • Eta ezta ez du frogata iruditzen purgatorioaren arimak, gutxienez guztiak, beren ongiabenturatzearen zerteza dutela eta ezta gu seguru osorik izatea hortaz. • Beraz, Aita Santuak remisio plenarioaz hitzegiten duenean pena guztietaz, beraien barkamena soilik esan nahi du, baizik eta berak inposatu zuenarenak. • Kontsekuentziez, gaizki egiten dute indulgentzien predikatzaile haiek afirmatzen dutenak gizonak absueltoa. • Beraz Aita Santuak ez du remititzen penarik purgatorioaren arimei, zein beren kanonen arabera, bizitza honetan ordaindu behar izan zutenak. • Norbaiti eman ahal izaten ba da pena guztien remisioa , seguru da hori bakarrik eman daitekela perfektuei, hau da, oso gutxiei. • Arrazoi honengatik, jendearen parte gehiena gezurturik dago beharrez indiskriminatu horren eta penen liberatzearen aginduaz. • Aita Santuak daukan boterea purgatorioan, edozein apaiz edo gotzai dauka bere parrokiarengan. • Oso ondo prozeditzen dio Aita Santuari arimen remisioa purgatorioan, ez giltzen boterearen birtutean (ez dauzkagunak), baizik eta interzesioaren bidetik. • Mera dotrina da haiek esaten dutenek moneta kutxan sartzen den momentu berean arima egan ateratzen dela. • Egia da, tintineatzean, moneta kutxan erortzen dela, abarizia gehitzen joan daiteke, baina elizaren intersekzioa jainkooaren boluntatean bakarrik oinarritzen. • Nor daki purgatorioko arimak redimituak izan nahi direnðjakin behar da San Severinori eta San Pascuali gertatutakoa • Inor ez dago seguru bere kontradizioaren sinzeritateaz • Zen arraroa den egiazko gizon penitentea, indulgentziak hartzen dituen bezain arraroa , hau da, oso arraroa dela. • Bizitza guztirako kondenatuak izango dira, beren maisuekin, ziur daudela uste dutenak beran salbazioa indulgentziak aurkeztu ondoren izango dituztenak • Asko zaindu behar gara, Aita Santuaren indulgentziak jainkozko dohaia delauste dutenak eta horren ondorioz gizona jainkoarekin elkartzen da • Barkamena ongizate sakramentualerako deritzon, eta hauek gizonak ezarri ditu • Arimak berrezkuratzen dituztenak erlijio antikristau bat predikatzen dute • Edozeim egiazko kriztau damutua eskubidea dauka erremizio plenoari eta ,nahiz eta indulgentzi eskutitzarik gabe • Egiazko edozein kristau parte har dezakekristau edozein ekintzetan , parte hartze horrek jainkoarengandik hartua izan da • Aldiz , Aita Santuarengandik jasotako partizipazioak ez dira ukatu behar; Jainkozko iragarkia bait da. • oso zaila da teologoarentzat herriaren aurrean matizatzea kontradizioaren berekotasuna • egiazko kontrdizioak gaizkiak maite ditu, baina indulgentzienzabalkuntzak eragitan du gaizkiak oso txarrak izatea • indulgentziak apostolikoak herriari kontu handiz azaldu behar zaio, herriek ez dezan uste karitate obra onenik jaimkoaren onenik jasoko dutenik • kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuaren intentzioa ez dela indulgentziak miserikordia egiteekin komparatu behar 4 • irakatsi behar zaie garrantsitsuagoa dela pobre bati laguntzea indulgentziak baino • karitatea obren bitartez handitzen da eta gizona hobea izatera iristen da edozein penatik askatua • kristau batek pobre bati dirua ematen ba dio begiratu gabe jainkoa indignatzen da onekin • kristauei irakatsi behar zaie behartutak daudela soilik beharrezkoa edukitzera • kristauei irakatsi behar zaie indulgentzien erosketa norberaren araberakoa dela eta ezdela obligatorioa • kristaueui irakatsi behar zaie Aita Santuak nahiago duela pertsona bati errezatzea dirua ematea baino • Kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuaren indulgentziak erabilkorrak direla beraiengan ez baldinbadute konfidantzarik jartzen, baina oso nobizioak bai, beraien erruz, Jainkoarengan daukaten izua galtzen dute. • Kristauei erakutsi behar zaie Aita Santuak jakin izango ba zituen indulgentzien predikatzaileen exakzioak, nahi izango zuen San Pedroko parrokia hauts−etara txikituko ba lira, azalarekin, haragiarekin eta hezurrekin egin baino lehen. • Kristauei irakatsi behar zaie Aita Santuak prest egongo zela, bere egin beharra den bezala, bere pekulioa ematera haietako askoei indulgentzia pregoneroek dirua atera dizkietakoei baita horretarako San Pedro basilika saldu izan behar ba zuen ere. • Utsa da salbamena izateko indulgentziak aurkeztea, nahiz eta Aita Santua bere arima ordain bezala jartzea arren. • Elizaren etsai dira indulgentziak predikatzeko Jainkoaren hitza baztertzen dutenak beste elizetan. • Jainkoaren hitza mespresatzen da sermoi batean indulgentzian denbora luzeagoa ematen bazaio hitzari baino. • Aita Santuaren intentzioa da indulgentziak kanpai batekin zabaltzea bada ebanjelioa 100 kanpaiekin predikatu dezatela. • Elizaren tesoroak, bertatik Aita Santuak indulgentziak banatzen dituelarik, ez dira ezagunak ezta Jainkoaren herriaren artean. • Indulgentzia zabalduz dirua irabazten dutenek hau gordetzen dute eta ez gastatzen. • Ez dira Kristoren ezta santuen meritua gizonaren grazia, gurutzea, hilketa eta meritua. • Lorenzo Deunak esan zuen elizaren altxorrak behartsuak zirenak zirela, baina hori bere garaian izan zen. • Ez dugu exageratzen esaten dugunean altxor hau elizaren giltzek osatzen dutela (Kristoren merituak donatuak). • Pekatuak barkatuak geratzeko nahikoa da Aita Santuak onespena ematea. • Elizaren egiazko altxorra Jainkoaren graziaren eta gloriaren ebanjelioa da. • Hark ere altxor hau gorrotatua da, zeren eta lehenak oso atzean uzten bait ditu. • Ordez, indulgentzien altxorra, arrazoiarekin, ona da zeren egiten du azkenak lehenengoak izatea. • Horregatik, ebanjelioaren altxorrak sare batzuk dira beste garai batean gizon aberatsei arrantzatzen zirelarik. • Indulgentzia altxorrak sare batzuk dira noon orain gizon aberastasuna arrantzatzen da. • Predikatzaileak predikatzen duten indulgentziak, ulertzen da egia direlagarrantziak ematen dutenean. • Aldiz, esker txikienak dira Jainkoaren eta gurutzearekin graziekin konparatutak. • Gotzaiak eta apaizak komisarioei indulgentzi apostolokoa reberentzi guztiarekin admitituena derrigortuak daude. • Baina beharra daukate bere begi eta belarri guztiekin bijilatzea, gizonak Aita Santua esandakoa predikatzeko eta ez beraiek nahi dutena egiten dutenik. • Indulgentzia apostolikoen egiaren aurka hitz egiten duena, madarikatua da. • Baina indulgentzien predikatzaileen ardura dena aldiz, santua da. • Horrela Aita Santua zuzen ezartzen du eskumikua zerbait planeatzen dutenen aurka. • Egiaren perjuizioa integratzen dutenei indulgentzien pretestuarekin kondenatzen saiatzen da. • Disparate bat da pentsatsea Aita Santuren indulgentziak absolbitzekoeragina dutela. • Beste aldetik esten dugu Aita indulgentziak ezin dezaketela ezabatu ezta pekaturik txikiena. • San Pedro gaur egun Aita Santua izango balitz eta grazia haundiagoak eman ezingo zuela esatea, Aita Santuaren eta San Pedroren aurkako blasfemiak dira. • Aldiz, gaur egungo Aita Santua, beste edozein bezala, grazi haundiagoak dauka • Blasfemia da konparatzea arima papelekin egindako gurutzea Jesusen gurutzearekin. • Gotzaiak, apaizak eta teologoak aurpegia eman beharko dute elkarrizketa hauek herriari ematea 5 permititzeagatik. • Indulgentzien predikazio arbitrari hau egiten du • Adibidez: Zergatik Aita Santua ez du purgatorioa uzten karitate santuarengatik eta arimen beharrengatik? • Modu berean: Zergatik bizi dira mezak eta hileengatik anibertsarioak eta zergatik Aita Santua ez du itzultzen edo permititzen du erretiratze horrekin aberasten diren institutuei, zeren ez da zuzena redimituengatik otoitz egitea? • Modu berean: zer da Jainkoaren eta Aita Santuaren piedate berri hau, pekatariei diruaren bitartez errugabeak bihurtzen dituena? • Modu berean: Zergatik penitentzi kanonak asetzen dira indulgentzia konzensioekin, besteen diruarekin eraiki ordez? • Modu berean: Zergatik Aita Santua ez du eraikitzen basilika bat dere diruarekin, besteen diruarekin eraiki ordez? • Modu berean: Zer da Aita Santua redimitzen duena? • Modu berean: Zer gertatu daiteke elizan Aita Santua egunero ehun aldiz remisio hauek onartutuko ba zuen? • Aita Santuak arimen salbazioa bilatzen ba du eta ez diruaren salbazioa, Zergatik kendu zituen eskutitzak eta indulgentziak diruaren bezain onak ba ziren? • Argumento laiko hauek reprimitzea, esan nahi du Aita Santua kristauen desditzuan kontributzen duela. 6
