Apéndice morfolóxico
Anuncio
APÉNDICE MORFOLÓXICO O artigo singular masc. O posesivo plural fem. masc. fem. determinado o a os as indeterminado un unha uns unhas art. singular a os as a ao (ó) á aos (ós) ás con co coa cos coas de do da dos das en no na nos nas singular meu miña meus miñas nosa nosos nosas un posuidor teu túa teus túas varios posuidores voso vosa vosos vosas un ou varios posuidores seu súa seus súas Posesivo distributivo masculino feminino singular cadanseu cadansúa plural cadanseus cadansúas Posesivo de propiedade exclusiva un posuidor varios posuidores de meu de noso 2ª de teu de voso 3ª de seu de seu 1ª plural un unha uns unhas con cun cunha cuns cunhas de dun dunha duns dunhas en nun nunha nuns nunhas Indefinidos O demostrativo proximidade distancia media Indefinidos variables singular afastamento masc. masc. fem. masc. fem. masc. fem. singular este esta ese esa aquel aquela plural estes estas eses esas aqueles aquelas Contraccións da preposición co demostrativo proximidade este, -s distancia media esta, -s fem. noso Contraccións da preposición co artigo indeterminado prep. (plural) masc. plural o art. fem. un posuidor 2ª persoa 3ª persoa masc. varios posuidores 1ª persoa Contraccións da preposición co artigo determinado prep. varios posuídos un posuído (singular) ese, -s esa, -s afastamento aquel,-es plural fem. masc. fem. algún algunha algúns algunhas ningún ningunha ningúns ningunhas pouco pouca poucos poucas abondo abonda abondos abondas moito moita moitos moitas demasiado demasiada demasiados demasiadas tanto tanta tantos tantas aquela, -s todo toda todos todas outra outros outras de deste, -s desta, -s dese, -s desa, -s daquel, -es daquela, -s outro en neste, -s nesta, -s nese, -s nesa, -s naquel, -es naquela, -s mesmo mesma mesmos mesmas propio propia propios propias certo certa certos certas determinado determinada determinados determinadas ----- ----- varios varias Combinación do demostrativo co indefinido outro ----- ----- ambos ambas masc. fem. masc. fem. masc. fem. ----- ----- entrambos entrambas sing. estoutro estoutra esoutro esoutra aqueloutro aqueloutra bastante ----- bastantes ----- pl. estoutros estoutras esoutros esoutras aqueloutros aqueloutras mal ----- tales ----- proximidade distancia media afastamento 1 APÉNDICE MORFOLÓXICO Indefinidos invariables Numerais ordinais algo quenquera primeiro, -a décimo sétimo, -a alguén máis segundo, -a décimo oitavo, -a cada menos terceiro, -a décimo noveno, -a cadaquén nada cuarto, -a vixésimo, -a calquera ninguén quinto, -a vixésimo primeiro, -a sexto, -a vixésimo segundo, -a sétimo, -a trixésimo, -a oitavo, -a cuadraxésimo, -a quincuaxésimo, -a Contraccións de indefinidos con preposicións singular en plural masc. fem. masc. fem. noveno, -a nalgún nalgunha nalgúns nalgunhas décimo, -a sesaxésimo, -a septuaxésimo, -a de dalgún dalgunha dalgúns dalgunhas undécimo, -a / décimo primeiro, -a en noutro noutra noutros noutras duodécimo, -a / décimo segundo, -a octoxésimo, -a doutras décimo terceiro, -a nonaxésimo, -a décimo cuarto, -a centésimo, -a décimo quinto, -a milésimo, -a décimo sexto, -a millonésimo, -a de doutro doutra doutros Numerais Numerais cardinais Numerais multiplicativos cero vinte e un / vinte e unha un/unha vinte e dous / vinte e dúas dous/dúas trinta tres trinta e un, trinta e unha catro corenta cinco cincuenta seis sesenta medio, -a noveno, -a sete setenta terzo, -a décimo, -a oito oitenta cuarto, -a onceavo, -a nove noventa quinto, -a doceavo, -a dez cen sexto, -a centésimo, -a once cento un, cento unha sétimo, -a milésimo, -a doce douscentos / duascentas oitavo, -a millonésimo, -a trece trescentos / trescentas catorce catrocentos / catrocentas quince cincocentos / cincocentas, quiñentos / -as dezaseis seiscentos / seiscentas dezasete setecentos / setecentas dezaoito oitocentos / oitocentas dezanove novecentos / novecentas vinte mil dobre / duplo, -a quíntuplo, -a triplo, -a séxtuplo, -a cuádruplo, -a décuplo, -a Numerais partitivos millón billón trillón 2 APÉNDICE MORFOLÓXICO Pronomes persoais Pronomes relativos Serie tónica Formas oblicuas (con preposición) Formas rectas (sen preposición) 1ª Singular Plural eu o cal que a cal quen onde libres ligadas os cales min comigo as cales cando como 2ª ti ti contigo canto 3ª el, ela si, el, ela consigo canta 1ª nós (nosoutros) nós connosco cantos 2ª vós (vosoutros) vós convosco cantas 3ª eles, elas si, eles, elas consigo cuxo cuxa cuxos Contraccións el cuxas de en del nel ela dela nela eles deles neles elas delas nelas Pronomes interrogativos Serie átona Non reflexivo Dativo (CI) Acusativo (CD) 1ª singular plural che masc. o, lo, no fem. 1ª nos 2ª vos 3ª masc. os, los, nos lles fem. se a, la, na se as, las, nas cales quen canto onde canta cando cantos como Pronomes exclamativos te lle que cantas me 2ª 3ª Reflexivo (CD) cal cal que cales quen canto onde canta cando cantos como cantas Concorrencia de pronomes átonos de complemento directo e de complemento indirecto acus. dat. o / lo a / la os / los as / las me mo ma mos mas che cho cha chos chas lle llo lla llos llas nos nolo nola nolos nolas vos volo vola volos volas lles llelo llela llelos llelas 3 APÉNDICE MORFOLÓXICO Verbos Terceira conxugación PARTIR Paradigmas regulares INDICATIVO Primeira conxugación Presente parto partes parte partimos partides parten ANDAR INDICATIVO Presente ando andas anda andamos andades andan SUBXUNTIVO Copretérito andaba andabas andaba andabamos andabades andaban Pretérito andei andaches andou andamos andastes andaron Antepretérito andara andaras andara andaramos andarades andaran Futuro Presente ande andes ande andemos andedes anden Pretérito andase andases andase andásemos andásedes andasen Pospretérito andarei andarás andará andaremos andaredes andarán andaría andarías andaría andariamos andariades andarían Futuro andar andares andar andarmos andardes andaren IMPERATIVO anda partín partiches partiu partimos partistes partiron INF. CONX. andar andares andar andarmos andardes andaren Infinitivo andar Xerundio andando Participio andado Antepretérito partise partises partise partísemos partísedes partisen partiría partirías partiría partiriamos partiriades partirían parte partide INF. CONX. Pretérito Pospretérito partirei partirás partirá partiremos partiredes partirán IMPERATIVO Presente parta partas parta partamos partades partan partira partiras partira partiramos partirades partiran Futuro F. NOMINAIS Copretérito partía partías partía partiamos partiades partían Pretérito andade SUBXUNTIVO partir partires partir partirmos partirdes partiren F. NOMINAIS Futuro partir partires partir partirmos partirdes partiren Infinitivo partir Xerundio partindo Participio partido Verbos rematados en -cer e -cir Segunda conxugación Os verbos en -cer (menos facer e derivados) e en -cir (menos dicir e algúns derivados) son completamente regulares e conxúganse consonte aos seguintes modelos: VARRER OBEDECER INDICATIVO Presente varro varres varre varremos varredes varren Pretérito varrín varriches varreu varremos varrestes varreron Futuro varrerei varrerás varrerá varreremos varreredes varrerán Copretérito varría varrías varría varriamos varriades varrían Antepretérito varrera varreras varrera varreramos varrerades varreran Pospretérito varrería varrerías varrería varreriamos varreriades varrerían SUBXUNTIVO Presente varra varras varra varramos varrades varran Pretérito varrese varreses varrese varrésemos varrésedes varresen Futuro varrer varreres varrer varrermos varrerdes varreren INDICATIVO IMPERATIVO Presente obedezo obedeces obedece obedecemos obedecedes obedecen varre varrede INF. CONX. Pretérito varrer varreres varrer varrermos varrerdes varreren obedecín obedeciches obedeceu obedecemos obedecestes obedeceron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo varrer Xerundio varrendo Participio varrido obedecerei obedecerás obedecerá obedeceremos obedeceredes obedecerán 4 SUBXUNTIVO Copretérito Presente obedecía obedecías obedecía obedeciamos obedeciades obedecían obedeza obedezas obedeza obedezamos obedezades obedezan Antepretérito obedecera obedeceras obedecera obedeceramos obedecerades obedeceran Pospretérito obedecería obedecerías obedecería obedeceriamos obedeceriades obedecerían Pretérito obedecese obedeceses obedecese obedecésemos obedecésedes obedecesen Futuro obedecer obedeceres obedecer obedecermos obedecerdes obedeceren IMPERATIVO obedece obedecede INF. CONX. obedecer obedeceres obedecer obedecermos obedecerdes obedeceren F. NOMINAIS Infinitivo obedecer Xerundio obedecendo Participio obedecido APÉNDICE MORFOLÓXICO TRADUCIR INDICATIVO Presente traduzo traduces traduce traducimos traducides traducen Copretérito traducía traducías traducía traduciamos traduciades traducían Pretérito traducín traduciches traduciu traducimos traducistes traduciron OÍR SUBXUNTIVO Presente traduza traduzas traduza traduzamos traduzades traduzan Antepretérito traducira traduciras traducira traduciramos traducirades traduciran Pretérito traducise traducises traducise traducísemos traducísedes traducisen Futuro Pospretérito Futuro traducirei traducirás traducirá traduciremos traduciredes traducirán traduciría traducirías traduciría traduciriamos traduciriades traducirían traducir traducires traducir traducirmos traducirdes traduciren INDICATIVO IMPERATIVO Presente oio oes oe oímos oídes oen traduce traducide INF. CONX. oín oíches oíu oímos oístes oíron F. NOMINAIS oirei oirás oirá oiremos oiredes oirán Presente oia oias oia oiamos oiades oian Antepretérito oíra oíras oíra oiramos oirades oíran Futuro Infinitivo traducir Xerundio traducindo Participio traducido Copretérito oía oías oía oïamos oïades oían Pretérito traducir traducires traducir traducirmos traducirdes traduciren SUBXUNTIVO Pretérito oíse oíses oíse oísemos oísedes oísen Pospretérito oiría oirías oiría oiriamos oiriades oirían Futuro oír oíres oír oírmos oírdes oíren IMPERATIVO oe oíde INF. CONX. oír oíres oír oírmos oírdes oíren F. NOMINAIS Infinitivo oír Xerundio oíndo Participio oído Conxúganse consonte aos modelos indicados arriba: abstraer, acaer, atraer, caer, condoer, contraer, corroer, choer, decaer, descontraer, desoír, detraer, distraer, doer, entreoír, esvaer, extraer, maltraer, moer, oír, proer, recaer, remoer, retraer, retrotraer, roer, saír, sobresaír, subtraer. Verbos rematados en -uír Os verbos rematados en -uír como argüír, atribuír, concluír, construír, contribuír, destituír, destruír, diluír, estatuír, fluír, imbuír, recluír, restituír etc., son regulares. O seu modelo de conxugación é o seguinte: Verbos rematados en -aer, -oer, -aír, -oír CAER INDICATIVO Presente caio caes cae caimos caides caen Pretérito caín caíches caeu caemos caestes caeron Futuro caerei caerás caerá caeremos caeredes caerán Copretérito caía caías caía caïamos caïades caían Antepretérito caera caeras caera caeramos caerades caeran Pospretérito caería caerías caería caeriamos caeriades caerían INCLUÍR SUBXUNTIVO Presente caia caias caia caiamos caiades caian Pretérito caese caeses caese caésemos caésedes caesen Futuro caer caeres caer caermos caerdes caeren INDICATIVO IMPERATIVO Presente inclúo inclúes inclúe incluímos incluídes inclúen cae caede INF. CONX. Pretérito caer caeres caer caermos caerdes caeren incluín incluíches incluíu incluímos incluístes incluíron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo caer Xerundio caendo Participio caído incluirei incluirás incluirá incluiremos incluiredes incluirán 5 Copretérito incluía incluías incluía incluïamos incluïades incluían Antepretérito incluíra incluíras incluíra incluiramos incluirades incluíran Pospretérito incluiría incluirías incluiría incluiriamos incluiriades incluirían SUBXUNTIVO Presente inclúa inclúas inclúa incluamos incluades inclúan Pretérito incluíse incluíses incluíse incluísemos incluísedes incluísen Futuro incluír incluíres incluír incluírmos incluírdes incluíren IMPERATIVO inclúe incluíde INF. CONX. incluír incluíres incluír incluírmos incluírdes incluíren F. NOMINAIS Infinitivo incluír Xerundio incluíndo Participio incluído APÉNDICE MORFOLÓXICO Verbos rematados en -ir con alternancias vocálicas. Verbos con e como vogal final da raíz do infinitivo LER INDICATIVO Presente leo les le lemos ledes len SUBXUNTIVO Copretérito lía lías lía liamos liades lían Pretérito lín liches leu lemos lestes leron lea leas lea leamos leades lean Antepretérito lera leras lera leramos lerades leran Futuro lerei lerás lerá leremos leredes lerán IMPERATIVO Presente Pospretérito ler leres ler lermos lerdes leren INDICATIVO Presente lede visto vistes viste vestimos vestides visten INF. CONX. ler leres ler lermos lerdes leren Pretérito Infinitivo ler Xerundio lendo Participio lido Copretérito vestirei vestirás vestirá vestiremos vestiredes vestirán Presente vista vistas vista vistamos vistades vistan Antepretérito vestira vestiras vestira vestiramos vestirades vestiran Futuro Conxúganse do mesmo xeito: crer, descrer, ler, reler, sobreser, trasler SUBXUNTIVO vestía vestías vestía vestiamos vestiades vestían vestín vestiches vestiu vestimos vestistes vestiron F. NOMINAIS Futuro lería lerías lería leriamos leriades lerían VESTIR le Pretérito lese leses lese lésemos lésedes lesen Primeiro modelo: Pretérito vestise vestises vestise vestísemos vestísedes vestisen Pospretérito vestiría vestirías vestiría vestiriamos vestiriades vestirían Futuro vestir vestires vestir vestirmos vestirdes vestiren IMPERATIVO viste vestide INF. CONX. vestir vestires vestir vestirmos vestirdes vestiren F. NOMINAIS Infinitivo vestir Xerundio vestindo Participio vestido Conforme ao modelo anterior conxúganse: adherir, advertir, agredir, competir, concernir, conferir, desapedir, despedir, diferir, discernir, divertir, dixerir, espelir, espir, expedir, impedir, inferir, inserir, investir, inxerir, medir, pedir, preferir, proferir, reexpedir, referir, reflectir, repetir, revestir, suxerir, transferir, transgredir, vestir. Segundo modelo: RIR INDICATIVO Presente río ris ri rimos rides rin Copretérito ría rías ría riamos riades rían Pretérito rin riches riu rimos ristes riron Futuro rirei rirás rirá riremos riredes rirán Antepretérito rira riras rira riramos rirades riran Pospretérito riría rirías riría ririamos ririades rirían SERVIR SUBXUNTIVO ría rías ría riamos riades rían Pretérito rise rises rise rísemos rísedes risen Futuro rir rires rir rirmos rirdes riren INDICATIVO IMPERATIVO Presente Presente sirvo serves [ɛ] serve [ɛ] servimos [e] servides [e] serven [ɛ] ri ride INF. CONX. Pretérito rir rires rir rirmos rirdes riren servín serviches serviu servimos servistes serviron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo rir Xerundio rindo Participio rido servirei servirás servirá serviremos serviredes servirán Sorrir conxúgase igual. Copretérito servía servías servía serviamos serviades servían Antepretérito servira serviras servira serviramos servirades serviran Pospretérito serviría servirías serviría serviriamos serviriades servirían SUBXUNTIVO Presente sirva sirvas sirva sirvamos sirvades sirvan Pretérito servise servises servise servísemos servísedes servisen Futuro servir servires servir servirmos servirdes serviren IMPERATIVO sirve servide INF. CONX. servir servires servir servirmos servirdes serviren F. NOMINAIS Infinitivo servir Xerundio servindo Participio servido O mesmo paradigma teñen os verbos asentir, conseguir, consentir, desmentir, ferir, malferir, mentir, perseguir, proseguir, resentir, seguir, sentir. 6 APÉNDICE MORFOLÓXICO Verbos Verbos con u como vogal final da raíz do infinitivo Primeiro modelo: Paradigmas irregulares UNIR INDICATIVO Presente uno unes une unimos unides unen SUBXUNTIVO Copretérito unía unías unía uniamos uniades unían Pretérito unín uniches uniu unimos unistes uniron una unas una unamos unades unan Antepretérito unira uniras unira uniramos unirades uniran Futuro unirei unirás unirá uniremos uniredes unirán Presente Pretérito unise unises unise unísemos unísedes unisen Pospretérito uniría unirías uniría uniriamos uniriades unirían Futuro unir unires unir unirmos unirdes uniren IMPERATIVO CABER INDICATIVO une Presente caibo cabes cabe cabemos cabedes caben unide INF. CONX. unir unires unir unirmos unirdes uniren Pretérito F. NOMINAIS caiba caibas caiba caibamos caibades caiban Antepretérito coubera couberas coubera couberamos couberades couberan Futuro caberei caberás caberá caberemos caberedes caberán Conxúganse igual: aducir, afundir, aludir, asumir, conducir, confundir, cumprir ‘completar’, curtir, deducir, desentupir, desunir, difundir, discutir, eludir, embutir, entupir, escapulir, esculpir, fulxir, fundir ’derreter’, gruñir, incumbir, inducir, infundir, insurxir, nutrir, percutir, presumir, reducir, refulxir, refundir, repercutir, resumir, reunir, rustrir, seducir, sucumbir, suplir, traducir, tupir, unir, unxir, urxir, zurcir. Presente cabía cabías cabía cabiamos cabiades cabían couben coubeches coubo coubemos coubestes couberon Infinitivo unir Xerundio unindo Participio unido SUBXUNTIVO Copretérito Pospretérito cabe cabede INF. CONX. Pretérito coubese coubeses coubese coubésemos coubésedes coubesen cabería caberías cabería caberiamos caberiades caberían IMPERATIVO Futuro couber couberes couber coubermos couberdes couberen caber caberes caber cabermos caberdes caberen F. NOMINAIS Infinitivo caber Xerundio cabendo Participio cabido Segundo modelo: FUXIR INDICATIVO Presente fuxo foxes [ɔ] foxe [ɔ] fuximos fuxides foxen [ɔ] Pretérito fuxín fuxiches fuxiu fuximos fuxistes fuxiron Futuro fuxirei fuxirás fuxirá fuxiremos fuxiredes fuxirán Copretérito fuxía fuxías fuxía fuxiamos fuxiades fuxían Antepretérito fuxira fuxiras fuxira fuxiramos fuxirades fuxiran Pospretérito fuxiría fuxirías fuxiría fuxiriamos fuxiriades fuxirían DAR SUBXUNTIVO Presente fuxa fuxas fuxa fuxamos fuxades fuxan Pretérito fuxise fuxises fuxise fuxísemos fuxísedes fuxisen Futuro fuxir fuxires fuxir fuxirmos fuxirdes fuxiren INDICATIVO IMPERATIVO Presente dou das da damos dades dan fuxe fuxide INF. CONX. Pretérito fuxir fuxires fuxir fuxirmos fuxirdes fuxiren dei deches deu demos destes deron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo fuxir Xerundio fuxindo Participio fuxido darei darás dará daremos daredes darán Conxúganse igual: acudir, bulir, consumir, cubrir, cumprir ‘ser preciso’, cuspir, descubrir, deslucir, durmir, encubrir, engulir, ensumir, entrelucir, fundir ‘render’, fuxir, lucir, mulir, muxir, pulir, rebulir, recubrir, relucir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir, translucir, tremelucir, tusir, ulir, urdir, xunguir, xurdir. 7 Copretérito daba dabas daba dabamos dabades daban Antepretérito dera deras dera deramos derades deran Pospretérito daría darías daría dariamos dariades darían SUBXUNTIVO Presente dea deas dea deamos deades dean Pretérito dese deses dese désemos désedes desen Futuro der deres der dermos derdes deren IMPERATIVO dá dade INF. CONX. dar dares dar darmos dardes daren F. NOMINAIS Infinitivo dar Xerundio dando Participio dado APÉNDICE MORFOLÓXICO DICIR INDICATIVO Presente digo dis di dicimos dicides din Copretérito dicía dicías dicía diciamos diciades dicían Pretérito dixen dixeches dixo dixemos dixestes dixeron Presente diga digas diga digamos digades digan Antepretérito dixera dixeras dixera dixeramos dixerades dixeran Futuro Pretérito dixese dixeses dixese dixésemos dixésedes dixesen Pospretérito direi dirás dirá diremos diredes dirán FACER SUBXUNTIVO diría dirías diría diriamos diriades dirían Futuro dixer dixeres dixer dixermos dixerdes dixeren INDICATIVO IMPERATIVO Presente fago fas fai facemos facedes fan di dicide INF. CONX. fixen fixeches fixo fixemos fixestes fixeron F. NOMINAIS Antepretérito faría farías faría fariamos fariades farían INDICATIVO estou estás está estamos estades están Pretérito estiven estiveches estivo estivemos estivestes estiveron Futuro estarei estarás estará estaremos estaredes estarán Copretérito estaba estabas estaba estabamos estabades estaban Antepretérito estivera estiveras estivera estiveramos estiverades estiveran Pospretérito estaría estarías estaría estariamos estariades estarían Futuro fixer fixeres fixer fixermos fixerdes fixeren IMPERATIVO fai facede INF. CONX. facer faceres facer facermos facerdes faceren F. NOMINAIS Infinitivo facir Xerundio facendo Participio feito Conxúganse do mesmo xeito afacer, desfacer, refacer e satisfacer. ESTAR Presente Pretérito fixese fixeses fixese fixésemos fixésedes fixesen Pospretérito farei farás fará faremos faredes farán Conxúganse tamén así os derivados contradicir, desdicir e predicir. Bendicir e maldicir son regulares, aínda que no presente de indicativo e no presente de subxuntivo poden seguir o modelo de dicir. Presente faga fagas faga fagamos fagades fagan fixera fixeras fixera fixeramos fixerades fixeran Futuro Infinitivo dicir Xerundio dicindo Participio dito Copretérito facía facías facía faciamos faciades facían Pretérito dicir dicires dicir dicirmos dicirdes diciren SUBXUNTIVO HABER SUBXUNTIVO Presente estea esteas estea esteamos esteades estean Pretérito estivese estiveses estivese estivésemos estivésedes estivesen Futuro estiver estiveres estiver estivermos estiverdes estiveren INDICATIVO IMPERATIVO Presente hei has ha / hai habemos habedes han está estade INF. CONX. Pretérito estar estares estar estarmos estardes estaren houben houbeches houbo houbemos houbestes houberon F. NOMINAIS Futuro Infinitivo estar Xerundio estando Participio estado haberei haberás haberá haberemos haberedes haberán 8 Copretérito había habías había habiamos habiades habían Antepretérito houbera houberas houbera houberamos houberades houberan Pospretérito habería haberías habería haberiamos haberiades haberían SUBXUNTIVO Presente haxa haxas haxa haxamos haxades haxan Pretérito houbese houbeses houbese houbésemos houbésedes houbesen Futuro houber houberes houber houbermos houberdes houberen IMPERATIVO --- --INF. CONX. haber haberes haber habermos haberdes haberen F. NOMINAIS Infinitivo haber Xerundio habendo Participio habido APÉNDICE MORFOLÓXICO IR PODER INDICATIVO Presente vou vas vai imos ides van SUBXUNTIVO Copretérito ía ías ía iamos iades ían Pretérito fun fuches foi fomos fostes foron vaia vaias vaia vaiamos vaiades vaian Antepretérito fora foras fora foramos forades foran Futuro Presente Pretérito fose foses fose fósemos fósedes fosen Pospretérito irei irás irá iremos iredes irán iría irías iría iriamos iriades irían Futuro for fores for formos fordes foren INDICATIVO IMPERATIVO Presente podo podes pode podemos podedes poden vai vamos ide INF. CONX. puiden puideches puido puidemos puidestes puideron F. NOMINAIS Antepretérito Presente estou estás está estamos estades están Pretérito estiven estiveches estivo estivemos estivestes estiveron Futuro estarei estarás estará estaremos estaredes estarán Copretérito estaba estabas estaba estabamos estabades estaban Antepretérito estivera estiveras estivera estiveramos estiverades estiveran Pospretérito estaría estarías estaría estariamos estariades estarían Pretérito puidese puideses puidese puidésemos puidésedes puidesen Pospretérito poderei poderás poderá poderemos poderedes poderán podería poderías podería poderiamos poderiades poderían ESTAR INDICATIVO Presente poida poidas poida poidamos poidades poidan puidera puideras puidera puideramos puiderades puideran Futuro Infinitivo ir Xerundio indo Participio ido Copretérito podía podías podía podiamos podiades podían Pretérito ir ires ir irmos irdes iren SUBXUNTIVO Futuro puider puideres puider puidermos puiderdes puideren IMPERATIVO pode podede INF. CONX. poder poderes poder podermos poderdes poderen F. NOMINAIS Infinitivo poder Xerundio podendo Participio podido POÑER SUBXUNTIVO Presente estea esteas estea esteamos esteades estean Pretérito estivese estiveses estivese estivésemos estivésedes estivesen Futuro estiver estiveres estiver estivermos estiverdes estiveren INDICATIVO IMPERATIVO Presente poño pos pon poñemos poñedes poñen está estade INF. CONX. Pretérito estar estares estar estarmos estardes estaren puxen puxeches puxo puxemos puxestes puxeron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo estar Xerundio estando Participio estado poñerei poñerás poñerá poñeremos poñeredes poñerán Copretérito poñía poñías poñía poñiamos poñiades poñían Antepretérito puxera puxeras puxera puxeramos puxerades puxeran Pospretérito poñería poñerías poñería poñeriamos poñeriades poñerían SUBXUNTIVO Presente poña poñas poña poñamos poñades poñan Pretérito puxese puxeses puxese puxésemos puxésedes puxesen Futuro puxer puxeres puxer puxermos puxerdes puxeren IMPERATIVO pon poñede INF. CONX. poñer poñeres poñer poñermos poñerdes poñeren F. NOMINAIS Infinitivo poñer Xerundio poñendo Participio posto Conxúganse igual os derivados de antepoñer, apoñer, compoñer, contrapoñer, depoñer, descompoñer, dispoñer, expoñer, impoñer, indispoñer, opoñer, predispoñer, presupoñer, propoñer, recompoñer, repoñer, superpoñer, supoñer, traspoñer, xustapoñer. 9 APÉNDICE MORFOLÓXICO PÓR INDICATIVO Presente poño pos pon pomos podes pon Copretérito puña puñas puña puñamos puñades puñan Pretérito puxen puxeches puxo puxemos puxestes puxeron Presente poña poñas poña poñamos poñades poñan Antepretérito puxera puxeras puxera puxeramos puxerades puxeran Futuro QUERER SUBXUNTIVO Pretérito puxese puxeses puxese puxésemos puxésedes puxesen Pospretérito porei porás porá poremos poredes porán poría porías poría poriamos poriades porían Futuro puxer puxeres puxer puxermos puxerdes puxeren INDICATIVO IMPERATIVO Presente quero queres quere queremos queredes queren pon ponde INF. CONX. quixen quixeches quixo quixemos quixestes quixeron F. NOMINAIS Presente queira queiras queira queiramos queirades queiran Antepretérito quixera quixeras quixera quixeramos quixerades quixeran Futuro Infinitivo pór Xerundio pondo Participio posto Copretérito quería querías quería queriamos queriades querían Pretérito pór pores por pormos pordes poren SUBXUNTIVO Pretérito quixese quixeses quixese quixésemos quixésedes quixesen Pospretérito quererei quererás quererá quereremos quereredes quererán querería quererías querería quereriamos quereriades quererían Futuro quixer quixeres quixer quixermos quixerdes quixeren IMPERATIVO quere querede INF. CONX. querer quereres querer querermos quererdes quereren F. NOMINAIS Infinitivo querer Xerundio querendo Participio querido Conxúganse igual os derivados antepor, apor, compor, contrapor, depor, descompor, dispor, expor, impor, indispor, opor, predispor, presupor, propor, recompor, repor, superpor, supor, traspor, xustapor. PRACER INDICATIVO Presente prazo praces prace pracemos pracedes pracen Pretérito prouguen prougueches prougo prouguemos prouguestes prougueron Futuro pracerei pracerás pracerá praceremos praceredes pracerán Copretérito pracía pracías pracía praciamos praciades pracían Antepretérito prouguera prougueras prouguera prougueramos prouguerades prougueran Pospretérito pracería pracerías pracería praceriamos praceriades pracerían SABER SUBXUNTIVO Presente praza prazas praza prazamos prazades prazan Pretérito prouguese prougueses prouguese prouguésemos prouguésedes prouguesen Futuro prouguer prougueres prouguer prouguermos prouguerdes prougueren INDICATIVO IMPERATIVO Presente sei sabes sabe sabemos sabedes saben prace pracede INF. CONX. Pretérito pracer praceres pracer pracermos pracerdes praceren souben soubeches soubo soubemos soubestes souberon F. NOMINAIS Futuro Infinitivo pracer Xerundio pracendo Participio pracido saberei saberás saberá saberemos saberedes saberán Os derivados apracer, compracer e despracer son regulares e conxúganse como obedecer. 10 Copretérito sabía sabías sabía sabiamos sabiades sabían Antepretérito soubera souberas soubera souberamos souberades souberan Pospretérito sabería saberías sabería saberiamos saberiades saberían SUBXUNTIVO Presente saiba saibas saiba saibamos saibades saiban Pretérito soubese soubeses soubese soubésemos soubésedes soubesen Futuro puxer puxeres puxer puxermos puxerdes puxeren IMPERATIVO sabe sabede INF. CONX. saber saberes saber sabermos saberdes saberen F. NOMINAIS Infinitivo saber Xerundio sabendo Participio sabido APÉNDICE MORFOLÓXICO SER INDICATIVO Presente son es é somos sodes son Copretérito Presente era eras era eramos erades eran Pretérito fun fuches foi fomos fostes foron sexa sexas sexa sexamos sexades sexan Antepretérito fora foras fora foramos forades foran Futuro Pretérito fose foses fose fósemos fósedes fosen Pospretérito serei serás será seremos seredes serán TRAER SUBXUNTIVO Futuro sería serías sería seriamos seriades serían for fores for formos fordes foren INDICATIVO IMPERATIVO Presente traio traes trae traemos traedes traen sé sede INF. CONX. trouxen trouxeches trouxo trouxemos trouxestes trouxeron F. NOMINAIS Antepretérito INDICATIVO teño tes ten temos tedes teñen Pretérito tiven tiveches tivo tivemos tivestes tiveron Futuro terei terás terá teremos teredes terán Copretérito tiña tiñas tiña tiñamos tiñades tiñan Antepretérito tivera tiveras tivera tiveramos tiverades tiveran Pospretérito tería terías tería teriamos teriades terían Pretérito trouxese trouxeses trouxese trouxésemos trouxésedes trouxesen Pospretérito traerei traerás traerá traeremos traeredes traerán traería traerías traería traeriamos traeriades traerían TER Presente Presente traia traias traia traiamos traiades traian trouxera trouxeras trouxera trouxeramos trouxerades trouxeran Futuro Infinitivo ser Xerundio sendo Participio sido Copretérito traía traías traía traïamos traïades traían Pretérito ser seres ser sermos serdes seren SUBXUNTIVO Futuro trouxer trouxeres trouxer trouxermos trouxerdes trouxeren IMPERATIVO trae traede INF. CONX. traer traeres traer traermos traerdes traeren F. NOMINAIS Infinitivo traer Xerundio traendo Participio traído VALER SUBXUNTIVO Presente teña teñas teña teñamos teñades teñan Pretérito tivese tiveses tivese tivésemos tivésedes tivesen Futuro tiver tiveres tiver tivermos tiverdes tiveren INDICATIVO IMPERATIVO Presente vallo vales vale valemos valedes valen ten tende / tede INF. CONX. Pretérito ter teres ter termos terdes teren valín valiches valeu valemos valestes valeron F. NOMINAIS Futuro Infinitivo ter Xerundio tendo Participio tido valerei valerás valerá valeremos valeredes valerán Abster, ater, conter, deter, entreter, manter, reter e soster conxúganse igual. Copretérito valía valías valía valiamos valiades valían Antepretérito valera valeras valera valeramos valerades valeran Pospretérito valería valerías valería valeriamos valeriades valerían Da mesma maneira conxúgase equivaler. 11 SUBXUNTIVO Presente valla vallas valla vallamos vallades vallan Pretérito valese valeses valese valésemos valésedes valesen Futuro valer valeres valer valermos valerdes valeren IMPERATIVO vale valede INF. CONX. valer valeres valer valermos valerdes valeren F. NOMINAIS Infinitivo valer Xerundio valendo Participio valido APÉNDICE MORFOLÓXICO Adverbios e locucións adverbiais VER INDICATIVO Presente vexo ves ve vemos vedes ven SUBXUNTIVO Copretérito Presente vía vías vía viamos viades vían Pretérito vin viches viu vimos vistes viron vexa vexas vexa vexamos vexades vexan Antepretérito vira viras vira viramos virades viran Futuro vise vises vise vísemos vísedes visen Pospretérito verei verás verá veremos veredes verán Pretérito Futuro vería verías vería veriamos veriades verían vir vires vir virmos virdes viren IMPERATIVO ve De lugar abaixo acá acó acolá adiante aí alá alén algures alí aló aquén aquí arredor arriba atrás avante cerca debaixo dentro derredor derriba detrás diante embaixo encima enriba fóra lonxe ningures onde preto u? velaí velaquí xalundes vede INF. CONX. ver veres ver vermos verdes veren F. NOMINAIS Infinitivo ver Xerundio vendo Participio visto Conxúganse igual os derivados: entrever, prever, rever. Prover conxúgase como ver nos tempos do tema de presente e nas formas nominais (provexo, provés...; provía...; proverei...), mentres que nos tempos do tema de perfecto tende a facerse regular: provín, proviches, proveu, provemos, provestes, proveron; provera, etc.; provese etc.). VIR INDICATIVO Presente veño vés vén vimos vides veñen Pretérito vin viñeches viu viñemos viñestes viñeron Futuro virei virás virá viremos viredes virán Copretérito viña viñas viña viñamos viñades viñan Antepretérito viñera viñeras viñera viñeramos viñerades viñeran Pospretérito viría virías viría viriamos viriades virían SUBXUNTIVO Presente veña veñas veña veñamos veñades veñan Pretérito viñese viñeses viñese viñésemos viñésedes viñesen Futuro viñer viñeres viñer viñermos viñerdes viñeren IMPERATIVO ven á beira a carón a contramán a rente(s) en fronte ao lado ao pé ao redor vinde / vide INF. CONX. vir vires vir virmos virdes viren De tempo acotío agora aínda antano antes antonte arestora arreo asemade atrás F. NOMINAIS Infinitivo vir Xerundio vindo Participio vido Poden conxugarse igual advir, convir, contravir, desconvir, devir, desavir, intervir, previr, provir, reconvir, sobrevir. 12 axiña cando cedo cerca daquela decontado decote decontino decotío deseguida deseguido despois endexamais enseguida entón entrementres hogano hoxe inda logo mañá mentres namentres noutrora nunca onte outrora pasadomañá pronto seguido sempre tarde trasantonte xa xacando xamais a cada pouco a deshora a destempo a diario a miúdo a tempo antes de antonte ao outro día ao pouco aos poucos ás veces de alí a pouco de aquí a pouco de camiño de cando en cando de cando en vez de momento de raro en raro de tempo en tempo de vez en cando deica pouco deica un pouco en tempo hoxe en día o outro antonte para o outro día por veces pouco a pouco De cantidade e precisión abondo algo apenas bastante ben canto case dabondo demasiado máis malamente medio menos mesmamente mesmo moi moito nada pouco só soamente talmente tan tanto xustamente xusto a medias de máis de menos de sobra de todo por aí De modo adrede amodo asemade así ben como devagar engorde gratis mal mellor paseniño peor APÉNDICE MORFOLÓXICO Adverbios e locucións adverbiais a correr a dereitas a eito a escape a feito á fin á mantenta ao cabo ao chou ao dereito ao fin ao xeito á présa a propósito ás présas ás toas de balde de golpe de pronto de propósito de repente de socate de socato de súpeto en balde De afirmación abofé si tamén xaora así mesmo de certo De negación nin non sequera tampouco Locucións prepositivas a cor á beira de a carón de a causa de a diferenza de a forza de a par de á parte de a pesar de a poder de a prol de a rente(s) de a respecto de a través de abaixo de acerca de ademais de alén de amais de antes de ó par de ó pé de ó redor de aquén de arredor de arriba de De dúbida acaso disque quizá(s) quizabes quizais seica talvez ao mellor poida que se cadra non xa en troques de en vez de encima de encol de enriba de fóra de fronte a lonxe de no canto de pese a por causa de por cousa de por culpa de por medio de por mor de preto de respecto a respecto de riba de sobre de tocante a tras de verbo de xunto a xunto de Conxuncións e locucións conxuntivas Preposicións a agás ante após ata até baixo bardante cabo canda cas con conforme consonte contra de deica dende desde durante en atrás de baixo de bardante de beira de cabo de canto a cara a cas de cerca de co gallo de con respecto a contra de de par de debaixo de dentro de derredor de derriba de despois de detrás de diante de en canto a en favor de en fronte de en lugar de en par de entre excepto fóra malia mediante menos onda para perante por quitando sacado sacando salvo segundo sen senón so sobre tras xunta Copulativas e mais nin a mais e mais Disxuntivas e distributivas ou (que)...que ben...ben cal...cal nin...nin ora...ora ou...ou quer...quer volta...volta xa... xa Adversativas mais nembargante pero porén senón 13 a menos que agás que agora ben agora que aínda que así a todo, así e todo bardante que con todo e iso que (e eso que) excepto que fóra de que inda que menos que no entanto non obstante ora ben ora que por iso quitado que, quitando que sacado que, sacando que senón que só que Concesivas así a pesar de que a pouco que aínda que ben que inda que máis que mal que mesmo que nin que pese a que por (+ adxectivo) que por máis que por moito que por pouco que Condicionais cando se a menos que a nada que a non ser que a non ser se a pouco que APÉNDICE MORFOLÓXICO Conxuncións e locucións conxuntivas agás que agás se bardante que caso de que con que con tal de que con tal que de non ser que de non ser se en caso de que excepto que excepto se quitado que quitado se quitando que quitando se sacado que sacado se sacando que sacando se salvo que salvo se sempre que senón que Causais como pois porque que como queira que dado que pois que por causa de que por cousa de que por culpa de que por mor de que posto que visto que xa que Consecutivas conque daquela entón logo así pois así que de aí que de forma que de maneira que de modo que de xeito que polo tanto por conseguinte por tanto tan(to)... que xa que logo Finais porque que a fin de que a que en favor de que para que Locativas onde onde queira que Temporais apenas asemade cando entrementres mal mentres namentres antes de que antes que ao que así que ata que até que axiña que cada vez que cando queira que decontado que deica que O til diacrítico dende que des que desde que deseguida que despois de que despois que en tanto entre tanto inda ben non logo que mentres tanto non ben sempre que tan pronto Modais como conforme consonte segundo así como ben como de forma que sen que coma se de maneira que tal cal como queira que de modo que tal como como se de xeito que tal e como mal como Comparativas ca coma como que Completivas que se 14 á (a + a artigo; ‘ala’) a (artigo; pron.; prep.) ás (a + as artigo; ‘alas’) as (artigo; pron.) bóla (‘esfera’) bola (peza de pan) cá (ca + a) ca (conx.) cás (ca + as) cas (prep.) chá (‘plana’) cha (che + a) chás (‘planas’) chas (che + as) có (ca + o) co (con + o) cós (ca + os; subst.) cos (con + os) cómpre (‘é mester’) compre (‘merque’) cómpren (‘son mester’) compren (‘merquen’) dá (pres. e imp. de dar) da (de + a) dás (pres. de dar) das (de + as) dó (‘compaixón’) do (de + o) é (pres. de ser) e (conx.) fóra (adv.) fora (antepret. de ser e ir) máis (adv. e pron.) mais (conx.) nó (subst.) no (en + o) nós (pron. tónico; pl. de nó) nos (pron. átono; en + os) ó (a + o) o (artigo; pron.) ós (a + os) os (artigo; pron.) óso (do corpo) oso (animal) pé (parte do corpo) pe (letra) póla (‘rama’) pola (‘galiña’; por + a) pór (‘poñer’) por (prep.) présa (‘apuro’) presa (‘prendida’; ‘presada’) sé (‘sede eclesiástica’; imp. de ser) se (conx.; pron.) só (adv. e adx.) so (prep.) té (‘infusión’) te (pron.; letra) vén (pres. de vir) ven (pres. de ver; imp. de vir) vés (pres. de vir) ves (pres. de ver) vós (pron. tónico) vos (pron. átono)
