VIA STELLAE 2014 1 7PÁXRESONET FERNANDO REYES director 20 XUÑO, VENRES / JUNIO, VIERNES CONVENTO DE SANTA CLARA / 20.30 11PÁX JOSÉ HERNÁNDEZ PASTOR contratenor MANUEL MINGUILLÓN arquilaúde CALIA ÁLVAREZ DOTRES viola da gamba 21 XUÑO, SÁBADO /JUNIO, SÁBADO IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO / 20.30 15PÁX GALICIA BRASS BRAM SNIEKERS director 22 XUÑO, DOMINGO / JUNIO, DOMINGO HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS / 18.30 PATIO DE SAN XOÁN 19 PÁX AL AYRE ESPAÑOL EDUARDO LÓPEZ BANZO director 24 XUÑO, MARTES / JUNIO, MARTES TEATRO PRINCIPAL / 20.30 23PÁX GLI INCOGNITI AMANDINE BEYER violín / dirección 25 XUÑO, MÉRCORES / JUNIO, MIÉRCOLES IGREXA DA UNIVERSIDADE / 20.30 27PÁX BANDA MUNICIPAL DE MÚSICA ENSEMBLE RESIDENTE DO FIP JUAN M. ROMERO / JUAN COLLAZO dirección 26 XUÑO, XOVES / JUNIO, JUEVES PRAZA DA QUINTANA / 20.30 2 VIA STELLAE 2014 31PÁX ACCADEMIA DEL PIACERE FAHMI ALQHAI director 27 XUÑO, VENRES / JUNIO, VIERNES CAPELA DA ORDE TERCEIRA / 20.30 35PÁX NUNO AROSO percusión 28 XUÑO, SÁBADO / JUNIO, SÁBADO CGAC / 20.30 59PÁX ARS ATLÁNTICA LIDIA VINYES CURTIS mezzosoprano MANUEL VILAS arpa de dúas ordes 85PÁX SERGEY MALOV violín / violoncello da spalla FLORIAN BIRSAK clave 63 91PÁX GERMÁN DÍAZ lira organizzata DAVID J. HERRINGTON corneta inglesa / tuba 03 XULLO, XOVES / JULIO, JUEVES SAN FIZ DE SOLOVIO / 20.30 PÁX CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA 39PÁX ALEJO AMOEDO piano TERESA NOVOA soprano PABLO RODRÍGUEZ piano ALUMNOS DE CANTO DO CONSERVATORIO SUPERIOR DE MÚSICA DE VIGO 29 XUÑO, DOMINGO / JUNIO, DOMINGO TEATRO PRINCIPAL / 20.00 45PÁX VESPRES D’ARNADÍ XAVIER SABATA contratenor 30 XUÑO, LUNS / JUNIO, LUNES TEATRO PRINCIPAL / 20.30 51 PÁX FABIO BIONDI violín KENNETH WEISS clave 01 XULLO, MARTES / JULIO, MARTES SALÓN TEATRO / 20.30 55PÁX CASPERVEK TRÍO 02 XULLO, MÉRCORES / JULIO, MIÉRCOLES HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS / 22.00 PATIO DE SAN XOÁN REAL FILHARMONÍA DE GALICIA IVÁN MARTÍN piano/director 04 XULLO, VENRES / JULIO, VENRES TEATRO PRINCIPAL / 20.30 67 PÁX REAL FILHARMONÍA DE GALICIA MAXIMINO ZUMALAVE director 10 XULLO, XOVES /JULIO, JUEVES CAPELA DA ORDE TERCEIRA / 20.30 12 XULLO, SÁBADO / JULIO, SÁBADO CAPELA DA ORDE TERCEIRA / 20.30 95PÁX ANDREAS PRITTWITZ & LOOKINGBACK QUINTET 13 XULLO, DOMINGO / JULIO, DOMINGO HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS / 20.00 05 XULLO, SÁBADO / JULIO, SÁBADO HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS / 20.30 PATIO DE SAN XOÁN 71PÁX IL FONDAMENTO PAUL DOMBRECHT director ROEL DIELTIENS violoncello 07 XULLO, LUNS / JULIO, LUNES TEATRO PRINCIPAL / 20.30 77PÁX ROBERTA INVERNIZZI soprano CRAIG MARCHITELLI arquilaúde / tiorba PATIO DE SAN XOÁN 99 PÁX VOX STELLAE coro LUIS MARTÍNEZ director 14 XULLO, LUNS / JULIO, LUNES CAPELA DA ORDE TERCEIRA / 20.30 103PÁXANONYMOUS 4 15 XULLO, MARTES / JULIO, MARTES IGREXA DE SAN PAIO DE ANTEALTARES / 21.00 08 XULLO, MARTES / JULIO, MARTES IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO / 20.30 81PÁX MARTA RODRÍGUEZ CARLA VILLANUEVA IRENE RODRÍGUEZ SABELA CASTRO marimba 09 XULLO, MÉRCORES / JULIO, MIÉRCOLES SAN MARTIÑO PINARIO / 20.30 CLAUSTRO VIA STELLAE 2014 3 O Concello de Santiago e a Xunta de Galicia organizan e promoven a novena edición do Festival Via Stellae, un certame esencial no verán compostelán que, a piques de cumprir os seus dez primeiros anos de vida, vén avalado por unha consolidada traxectoria e que sempre contou co respaldo do público e co recoñecemento da prensa especializada. Santiago de Compostela, o seu casco histórico, encherase de música durante máis de tres semanas: o Teatro Principal e o Salón Teatro; as igrexas, capelas e conventos de Santa Clara, Universidade, San Paio de Antealtares, Orde Terceira e San Fiz de Solovio; localizacións singulares como o CGAC e espazos abertos como os patios do Hostal dos Reis Católicos, a praza da Quintana ou o claustro de San Martiño Pinario son os variados escenarios para os seráns musicais do festival. Unha das cualidades máis sobranceiras do Via Stellae é a categoría dos intérpretes que enchen o seu atractivo cartel de vinte e tres concertos nos que os músicos e artistas galegos contan cunha merecida e imprescindible presenza. A riqueza e diversidade da programación do festival ten na música antiga e barroca un dos seus argumentos máis sólidos, pero o Via Stellae non esquece outras épocas e xéneros musicais interpretados por artistas de moi distintos perfil e procedencia. 4 VIA STELLAE 2014 A liña de programación vinculada ao Barroco, á música antiga e á interpretación historicista ponse de manifesto coas actuacións de artistas e agrupacións de prestixio internacional do talle da orquestra barroca belga Il Fondamento, dos violinistas Fabio Biondi, Sergey Malov e Amandine Beyer, da soprano italiana Roberta Invernizzi, do cuarteto vocal norteamericano Anonymous 4, dos contratenores Xavier Sabata e José Hernández Pastor, do pianista Iván Martín, dos conxuntos Al Ayre Español e Accademia del Piacere etc. No programa atopamos un destacado protagonismo dos grandes mestres do Barroco, de Bach e dos seus contemporáneos: Vivaldi, Haendel, Telemann…, a Johann Sebastian Bach e as súas sonatas para violín e clave dedican o seu concerto dous grandes nomes como o violinista palermitano Fabio Biondi e o clavecinista neoiorquino Kenneth Weiss. Outras figuras do festival amosarannos diferentes facianas, repertorios e persoeiros do mundo da música antiga e barroca. Coa sensibilidade interpretativa e a fermosa voz da soprano milanesa Roberta Invernizzi achegarémonos á canción italiana da primeira metade do século XVII, un tempo no que as emocións e os afectos eran expresados polo cantante, por unha soa voz, con acompañamento instrumental, neste caso o laudista neoiorquino Craig Marchitelli. Pechan o festival catro mulleres que forman parte da historia da recuperación da música medieval: o cuarteto vocal Anonymous 4 presentan en Compostela unha antoloxía dos máis de 25 anos facendo música xuntas que ao mesmo tempo supón unha ampla panorámica dos cantos medievais e polifonías europeas. Dende Andalucía chega unha das referencias da música antiga española, a Accademia del Piacere que liderada por Fahmi Alqhai recrearan co seu programa fantasías_diferencias_glosas a práctica habitual dos músicos españois do XVI e XVII da interpretación, con boas doses de improvisación, de transformación e adaptación das pezas aos recursos instrumentais dispoñibles. Os modelos italianos e Corelli son a fonte de inspiración do concerto dedicado á música francesa (con Couperin á cabeza) que ofrecerán a sensible e virtuosa violinista de Aix-en-Provence (e residente hai anos en Vigo) Amandine Beyer á fronte do seu grupo Gli Incogniti. A ópera é protagonista nos recitais dos contratenores Xavier Sabata e José Hernández Pastor. O contratenor español de maior proxección internacional, o barcelonés Xavier Sabata, ofrecerá un monográfico dedicado a arias de ópera para castrato compostas en Londres polo gran mestre da ópera barroca, Georg Friedrich Haendel. Á figura dun dos primeiros cantantes famosos da historia da ópera, probablemente o seu primeiro gran divo, o castrado italiano Baldassare Ferri, dedica o valenciano José Fernández Pastor o seu recital centrado na música vocal e os primeiros pasos do xénero operístico no século XVII. E a ópera tamén e protagonista, esta vez sen palabras, no concerto de Al Ayre Español, conxunto aragonés (Premio Nacional de la Música 2014) que baixo a dirección do seu fundador Eduardo López Banzo interpretará a integral das fermosas sonatas opus 5 de Haendel. Unha das efemérides musicais máis sinaladas deste ano e o terceiro centenario do nacemento de Carl Philipp Emanuel Bach, membro dunha das familias musicais máis longas da historia. Ao segundo fillo de Johann Sebastian Bach, e ao seu padriño Georg Philipp Telemann, dedican o seu concerto a experimentada orquestra barroca belga Il Fondamento e o seu creador Paul Dombrecht. Tamén arredor da música de C.P.E. Bach (xunto á de Vivaldi e á do seu pai J.S. Bach) descubriremos un instrumento, e un xeito de interpretar: o violoncello da spalla co que o versátil interprete ruso Sergey Malov (tamén violinista e violista) tocará boa parte do variado programa de sonatas, suites e variacións no que explora as cores, sonoridades, recursos estilísticos e expresivos dos instrumentos de corda. O festival Via Stellae non esquece celebrar musicalmente o 8º centenario da peregrinación a Compostela de San Francisco de Asís con dous proxectos de cadansúa agrupación galega. Na capela da Orde Terceira, o coro Vox Stellae fará unha recreación litúrxica da festa de san Francisco e, no seu 25º aniversario, o grupo compostelán Resonet que dirixe Fernando Reyes será o encargado de inaugurar o festival na igrexa conventual de Santa Clara cun programa de cantos italianos do século XIII relacionados coa orde franciscana e cantos ibéricos da época como as Cantigas de Santa María ou o noso Códice Calixtino. Os profesionais galegos contan cun destacado protagonismo con interesantes propostas como é o caso do arpista compostelán Manuel Vilas que durante este Via Stellae materializará a derradeira entrega (sexta) da recuperación integral dos cen tons humanos contidos no Manuscrito Guerra que se conserva na universidade compostelá; a mezzosoprano catalá Lidia Vinyes Curtis será a voz deste concerto e do sexto disco da gravación completa deste manuscrito, un dos documentos máis importantes para a música barroca española, que está a editar a discográfica británica Naxos. VIA STELLAE 2014 5 A Real Filharmonía de Galicia divide en dous os seus efectivos para ofrecer dous concertos en días consecutivos no Via Stellae. No primeiro o canario Iván Martín, un dos máis destacados pianistas da súa xeración, ponse á fronte da sección de cordas da orquestra compostelá para interpretar tres fermosos concertos dun dos músicos máis extraordinarios da historia e protagonista destacado desta novena edición do festival. Ao día seguinte, o director compostelán Maximino Zumalave propón un especial programa nun dos patios do Hostal dos Reis Católicos con tres divertimentos para cordas, fermosas obras de xuventude, que Mozart compuxo en Salzburgo. No mesmo marco terá lugar a presentación de Galicia Brass, un novo conxunto que nace en Compostela e que para o seu primeiro concerto realizou unha coidada e variada selección de obras orixinalmente escritas para este brillante formación de metais e percusión. En colaboración co proxecto de recuperación musical Descubrindo as nosas músicas, os pianistas Alejo Amoedo e Pablo Rodríguez e a soprano Teresa Novoa ensinarannos a faciana máis íntima da música culta galega, a do piano e a canción lírica. A percusión é un dos fíos condutores este ano do OFF#Stellae (a achega alternativa do festival: outras músicas, outras visións, outros espazos…) materializada en seis concertos e espectáculos. Tres deles están organizados en colaboración co FIP, Festival Internacional de Percusión: na praza da Quintana a Banda Municipal de Música, que por segundo ano consecutivo se suma ao Via Stellae, materializa unha nova colaboración co Ensemble Residente do FIP en torno ao folclore indíxena americano; o CGAC acolle unha suxestiva proposta na que Nuno Aroso, un dos intérpretes portugueses máis creativos no panorama da música contemporánea, experimenta mesturando instrumentos de percusión con outros materiais, e o claustro de San Martiño Pinario será o marco no que catro novas percusionistas galegas (Marta Rodríguez, Carla Villanueva, Irene Rodríguez e Sabela Castro) presentan un variado programa baixo o título Marimba en pedra. Na improvisación, nunha ollada renovadora cara ao pasado, na fusión con outros xéneros musicais... sitúanse os puntos comúns de encontro das outras tres convocatorias do OFF#Stellae, dos tres concertos do trío Caspervek, de Andreas Prittwitz e de Germán Díaz. As emblemáticas Variacións Goldberg, obra mestra de Bach, son o punto de partida da travesía musical do Caspervek Trío polo Renacemento e o Barroco. Os mesmos períodos musicais reivindican o multiinstrumentista Andreas Prittwitz e o seu quinteto Lookingback nunha lectura actual que ten no jazz improvisado un dos seus piares máis sólidos. E dende Viena trouxo a Lugo o inquedo músico Germán Díaz un dos escasos exemplares funcionais que existen no mundo de lira organizata, instrumento híbrido de órgano e zanfona; sempre orixinal nas súas propostas, Germán Díaz estará acompañado nesta viaxe pola corneta e a tuba doutro peculiar músico de jazz como David John Herrington. Moitos e moi variados son os protagonistas desta novena edición do festival Via Stellae... os Bach, a percusión, Francisco de Asís, a improvisación, Haendel, a música antiga e o Barroco, a fusión, raíces e tradición, a voz, instrumentos descoñecidos, o entorno artístico e histórico do casco vello compostelán, rigor interpretativo e innovación... Unha ollada ao pasado mirando de fronte ao futuro… Cos oídos e os ollos ben abertos, ao longo destas case catro semanas de festival non faltarán as oportunidades para vivir enriquecedoras experiencias rodeados de tanta e tan boa música. RESONET FERNANDO REYES director Povero Pellegrin_1214 a música na viaxe de San Francisco de Asís a Compostela 20 XUÑO, VENRES JUNIO, VIERNES I’son un pellegrin Radiante Lumera 20.30 O camiño da pobreza Povero pellegrin (A San Francisco. Laudario Magliabechiano 18) (Niccolò da Peruggia. Madrigal) I’son un pellegrin Wer das Ellend Bauen will (Anónimo. Ballata) (Anónimo alemán) Benedicti et llaudati (Ós santos Apóstolos. Laudario di Cortona) Francisco no Camiño de Santiago Di tutto nostro core Laudas e cantigas Ave donna santissima (A Santiago o Maior. Laudario Magliabechiano 18) (Laudario Magliabechiano 18) (A San Francisco. Laudario di Cortona) Santa María Strela do día (Alfonso X. Cantiga 100. De loor) Ave Maria stella diana (Laudario Magliabechiano 18) De Santa Maria sinal cual xe quer (Alfonso X. Cantiga 123. Como Santa María guardou un frade menor dos diabos na ora que quis morrer, e torcía-se todo con medo deles) Mercedes Hernández soprano David Sagastume contratenor Paulo González frauta / zanfona / gaita Carlos Castro percusión / salterio Estudio de Resonet grupo vocal Ángeles Casares, Ignacio Gómez, Mª Carmen García, Trinidad de Miguel Fernando Reyes cítolas / laúde CONVENTO DE SANTA CLARA Senpre con umiltà Sia Laudato San Francesco (A San Francisco. Laudario di Cortona) Senpre con umiltà (Niccolò da Peruggia. Ballata) O Cántico do Irmán Sol Il Cantico delle Creature: Cantico di Frate Sole Laudar vollio per amore Un pellegrin uccel (Paolo da Firenze) Dum Pater familias (Codex Calixtinus) En Compostela A Santo Iacobo (A Santiago o Maior. Laudario Magliabechiano 18) Resonet (Codex Calixtinus) Sia Laudato San Francesco (A San Francisco. Laudario Magliabechiano 18) Gratulantes celebremus festum (Codex Calixtinus) (Texto: San Francisco. Música: Laudario Magliabechiano 18. versión, Fernando Reyes) VIA STELLAE 2014 7 A MÚSICA NA VIAXE DE SAN FRANCISCO DE ASÍS A SANTIAGO DE COMPOSTELA San Francisco de Asís chegou a Santiago, como un peregrino máis, no ano 1214. Con el viñeron outros frades e persoas amigas que compartían as ideas do que sería a innovadora orde mendicante dos franciscanos. Na equipaxe destes peregrinos pobres viñan os seus cantos que, entoados na sua língua, servían para comunicar as súas ideas relixiosas, para animar as paradas, para dar forzas no camiño e mesmo para compartir os duros momentos da peregrinación. As laudas (Laude) son os cantos que naceron en Italia nos inicios do século XIII e que están relacionados directamente coa orde franciscana. Estes cantos son a base deste programa. Pero tamén estarán presentes os cantos ibéricos máis relacionados coas laudas, as cantigas de Santa María. Tamén os cantos doutros peregrinos como a canción alemana Wer das Ellend bauen will (Quen queira construír a pobreza), que escoitarían os peregrinos franciscanos no Camiño, así como as músicas que soaban no templo de Santiago á súa chegada, como as do Códice Calixtino. Tamén escoitaremos 8 VIA STELLAE 2014 pezas de épocas inmediatamente posteriores moi influídas pola corrente franciscana e que fan referencia á peregrinación, como o Povero Pellegrin (Pobre peregrino) de Niccolò da Peruggia ou Un pellegrin uccel (Un paxaro peregrino) de Paolo da Firenze. E como especial achega, unha adaptación de Fernando Reyes do famoso texto de san Francisco o Cantico di Frate Sole (Cántico do Irmán Sol), con material musical do Laudario Magliabechiano 18, xa que a música orixinal, tamén de San Francisco, non se conserva. Esta selección que titulamos Povero Pellegrin achegaranos a través da música, indubidablemente a canle máis eficaz, o espírito do peregrino Francisco aos nosos días, co estilo ao que nos ten afeitos Resonet, combinando o rigor na interpretación coa inherente orixinalidade creativa que precisa toda interpretación musical. Desta maneira Resonet, no ano do seu 25º aniversario, contribuirá ao mesmo tempo solemne e humildemente á celebración do 8ª centenario da peregrinación de San Francisco a Santiago de Compostela. Fernando Reyes LA MÚSICA EN EL VIAJE DE SAN FRANCISCO DE ASÍS A SANTIAGO DE COMPOSTELA San Francisco de Asís llegó a Santiago, como un peregrino más, en el año 1214. Con él vinieron otros frailes y personas amigas que compartían las ideas de la que sería la innovadora orden mendicante de los franciscanos. En el equipaje de estos peregrinos pobres venían sus cantos que, entonados en su lengua, servían para comunicar sus ideas religiosas, para animar las paradas, para dar fuerzas en el camino e incluso para compartir los duros momentos de la peregrinación. Las Laudas (Laude) son los cantos que nacieron en Italia en los inicios del siglo XIII y que están relacionados directamente con la orden franciscana. Estos cantos son la base de este programa. Pero también estarán presentes los cantos ibéricos más relacionados con las laudas, las cantigas de Santa María. También los cantos de otros peregrinos como la canción alemana Wer das Ellend bauen will (Quien quiera construir la pobreza), que escucharían los peregrinos franciscanos en el Camino, así como las músicas que sonaban en el templo de Santiago a su llegada, como las del Códice Calixtino. También escucharemos piezas de épocas inmediatamente posteriores muy influenciadas por la corriente franciscana y que hacen referencia a la peregrinación, como el Povero Pellegrin (Pobre peregrino) de Niccolò da Peruggia o Un pellegrin uccel (Un pájaro peregrino) de Paolo da Firenze. Y como especial aportación, una adaptación de Fernando Reyes del famoso texto de san Francisco el Cantico di Frate Sole (Cántico del Hermano Sol), con material musical del Laudario Magliabechiano 18, ya que la música original, también de san Francisco, no se conserva. Esta selección que titulamos Povero Pellegrin nos acercará a través de la música, indudablemente el canal más eficaz, al espíritu del peregrino Francisco a nuestros días, con el estilo al que nos tiene acostumbrados Resonet, combinando el rigor en la interpretación con la inherente originalidad creativa que precisa toda interpretación musical. De esta manera Resonet, en el año de su 25º aniversario, contribuirá al mismo tiempo solemne y humildemente a la celebración del 8º centenario de la peregrinación de san Francisco a Santiago de Compostela. Fernando Reyes RESONET Formouse en 1990 en Santiago de Compostela, baixo o impulso do laudista Fernando Reyes, quen dirixe o grupo, e a soprano Mercedes Hernández, tomando o seu nome dunha peza do Códice Calixtino. Os seus compoñentes están especializados na interpretación da música antiga nos máis recoñecidos centros de formación de Europa. Ofreceu numerosos concertos en prestixiosos festivais e auditorios de toda Europa, e dedica grande atención á música relacionada con Galicia e co Camiño de Santiago. Gravou os compactos La Grande Chanson: cancións dos peregrinos de Francia, s. XVII; Santiago!: música e peregrinacións no Renacemento; Les Pellerines: a moda da peregrinación en Francia, s. XVII; Il Pellegrino: a viaxe de Cosme III de Medici, 1668; Canto de Nadal; Cantares GallegosRosalía de Castro; Canto de Ultreia: Codex Calixtinus - Cantos de peregrinos: Músicas para as festas de Santiago, s. XII; Festa Dies, músicas para a consagración da Catedral de Santiago, 1211 e A Peregrina, cantos e romances nos camiños de Santiago. FERNANDO REYES director Iniciou a súa formación musical como neno cantor na Escolanía da Catedral de Santiago de Compostela e especializouse nos instrumentos antigos de corda pulsada no Conservatorio de Toulouse (Francia) e na Staatliche Hochschule für Musik de Trossingen (Alemaña). Fundou e dirixe Resonet. Como instrumentista ten ofrecido unha intensa actividade de concertos e gravacións, tanto como solista como acompañante, por toda Europa. Alén diso, compuxo e dirixiu a música de diversas obras teatrais e publicou varios artigos sobre música antiga, guías musicais e libros-cd. Impartiu numerosos seminarios, cursos e conferencias en diferentes universidades e centros de ensino europeos. MERCEDES HERNÁNDEZ soprano Naceu en Santiago de Compostela e estudou canto, especializándose en música antiga, no Conservatorio de Toulouse (Francia), na Musikhochschule de Trossingen (Alemaña) e na Schola Cantorum Basiliensis (Basilea, Suiza) con profesores como Guillemette Laurens, Richard Levitt e Montserrat Figueras. Colabora en concertos e gravacións con destacados grupos como La Capella Reial de Catalunya (Jordi Savall), Le Parlement de Musique, (Martin Gester), Ensemble Elyma (Gabriel Garrido), The Harp Consort (Andrew Lawrence King), La Fenice (Jean Tubery) etc., tendo actuado en moitos dos principais auditorios e festivais de Europa e América. En canto á ópera, en 2002 debutoi no Liceo de Barcelona na ópera de Claudio Monteverdi L’Orfeo dirixida por Jordi Savall. DAVID SAGASTUME contratenor Nacido en Vitoria, cursou estudos de violoncello no Conservatorio Superior de Música Jesús Guridi da capital alavesa e realizou estudos de clave, viola de gamba, música de cámara e composición. Compaxina os seus estudos coas súas intervencións como instrumentista do Conxunto Ins­trumental Jesús Guridi, Orquesta Joven de Vitoria-Gasteiz, Orquesta Joven de Euskalerria EGO e Sinfónica de Euskadi. Paralelamente traballa como contratenor con Isabel Álvarez, Richard Levitt e Carlos Mena. É membro da Capilla Peñaflorida, membro fundador de Intonationes (grupo especializado en polifonía española), actúa habitualmente coa Ca­pella Reial de Catalunya baixo a dirección de Jordi Savall e participa en numerosos concertos e gravacións. Ten cantado como solista con grupos como Vaghi Concenti, Resonet, Los Ministriles de Marsias, Orquesta Barroca de Salamanca, Orquesta de Cámara Galega, Coro Victoria Musicae, Camerata Iberia, Les Sacqueboutiers de Toulouse e Ensemble Gilles Binchois. VIA STELLAE 2014 9 RESONET Se formó en 1990 en Santiago de Compostela, bajo el impulso del laudista Fernando Reyes, quien dirige el grupo, y la soprano Mercedes Hernández, tomando su nombre de una pieza del Códice Calixtino. Sus componentes están especializados en la interpretación de la música antigua en los más reconocidos centros de formación de Europa. Ofreció numerosos conciertos en prestigiosos festivales y auditorios de toda Europa, y dedica gran atención a la música relacionada con Galicia y con el Camino de Santiago. Grabó los compactos La Grande Chanson: canciones de los peregrinos de Francia, s. XVII; Santiago!: música y peregrinaciones en el Renacimiento; Les Pellerines: la moda de la peregrinación en Francia, s. XVII; Il Pellegrino: el viaje de Cosme III de Medici, 1668; Canto de navidad; Cantares Gallegos-Rosalía de Castro; Canto de Ultreya: Codex Calixtinus Cantos de peregrinos: Músicas 10 VIA STELLAE 2014 para las fiestas de Santiago, s. XII; Fiesta Dies, músicas para la consagración de la Catedral de Santiago, 1211 y La Peregrina, cantos y romances en los caminos de Santiago. FERNANDO REYES director Inició su formación musical como niño cantor en la Escolanía de la Catedral de Santiago de Compostela y se especializó en los instrumentos antiguos de cuerda pulsada en el Conservatorio de Toulouse (Francia) y en la Staatliche Hochschule für Musik de Trossingen (Alemania). Fundó y dirige Resonet. Como instrumentista ha ofrecido una intensa actividad de conciertos y grabaciones, tanto como solista como acompañante, por toda Europa. Más allá de eso, compuso y dirigió la música de diversas obras teatrales y publicó varios artículos sobre música antigua, guías musicales y libros-cd. Impartió numerosos seminarios, cursos y conferencias en diferentes universidades y centros de enseñanza europeos. MERCEDES HERNÁNDEZ soprano Nació en Santiago de Compostela y estudió canto, especializándose en música antigua, en el Conservatorio de Toulouse (Francia), en la Musikhochschule de Trossingen (Alemania) y en la Schola Cantorum Basiliensis (Basilea, Suiza) con profesores como Guillemette Laurens, Richard Levitt y Montserrat Figueras. Colabora en conciertos y grabaciones con destacados grupos como La Capella Reial de Catalunya (Jordi Savall), Le Parlement de Musique, (Martin Gester), Ensemble Elyma (Gabriel Garrido), The Harp Consort (Andrew Lawrence King), La Fenice (Jean Tubery), etc., habiendo actuado en muchos de los principales auditorios y festivales de Europa y América. En cuanto a la ópera, en 2002 debutó en el Liceo de Barcelona en la ópera de Claudio Monteverdi L’Orfeo dirigida por Jordi Savall. DAVID SAGASTUME contratenor Nacido en Victoria, cursó estudios de violonchelo en el Conservatorio Superior de Música Jesús Guridi de la capital alavesa y realizó estudios de clave, viola da gamba, música de cámara y composición. Compagina sus estudios con sus intervenciones como instrumentista del Conjunto Instrumental Jesús Guridi, Orquesta Joven de Vitoria-Gasteiz, Orquesta Joven de Euskalerria EGO y Sinfónica de Euskadi. Paralelamente trabaja como contratenor con Isabel Álvarez, Richard Levitt y Carlos Mena. Es miembro de la Capilla Peñaflorida, miembro fundador de Intonationes (grupo especializado en polifonía española) y actúa habitualmente con la Capella Reial de Catalunya, bajo la dirección de Jordi Savall y participando en numerosos conciertos y grabaciones. Ha cantado como solista con grupos como como Vaghi Concenti, Resonet, Los Ministriles de Marsias, Orquesta Barroca de Salamanca, Orquesta de Cámara Galega, Coro Victoria Musicae, Camerata Iberia, Les Sacqueboutiers de Toulouse y Ensemble Gilles Binchois. JOSÉ HERNÁNDEZ PASTOR contratenor MANUEL MINGUILLÓN arquilaúde CALIA ÁLVAREZ DOTRES viola da gamba 21 XUÑO, SÁBADO JUNIO, SÁBADO Giulio Caccini (ca.1550-1618) Amarilli, mia bella (Amarilis, fermosa miña) Girolamo Frescobaldi (1583-1643) Se l’aura spira (Se a brisa sopra) il primo gran divo Baldassare Ferri… ópera, teatro e corte Arcangelo Lori (ca.1611-1679) Toccata (sol menor) Claudio Monteverdi (1567-1643) Si dolce é il tormento (Tan doce é o tormento) Tarquinio Merula (1594/5-1665) Menti lengua buggiarda IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO 20.30 Dario Castello (ca.1590-ca.1658) Sonata Prima (Sonate concertante) Claudio Monteverdi (1567-1643) Oblivion soave (Suave esquecemento) Franceso Cavalli (1602-1676) Lamento di Apollo (Lamento de Apolo) Gioseppe Antonio Doni (s.XVII) Passagalli Antonio Cesti (1623-1669) Speranza cor mio (Mentes, lingua embusteira) (Esperanza, meu corazón), de L’Argia Giovanni Felice Sances (ca. 1600-1679) Ussurpator tiranno Antonio Cesti (1623-1669) Se l’anima mia non parla (Usurpador tirano) (Se a miña alma non fala), de L’Argia VIA STELLAE 2014 11 BALDASSARE FERRI, IL PRIMO GRAN DIVO O novo Orfeo, así foi alcumado Baldassare Ferri (Perugia, 16101680), a quen ben podemos considerar como o primeiro gran divo da historia da ópera. Motivada polo seu abraiante canto, a raíña Cristina de Suecia suspendeu a guerra con Polonia e fixo traer a este castrato en naves suecas ata a súa corte para poder escoitalo. Neste programa recréase o aspecto íntimo e refinado do canto do primeiro castrado célebre, tan valorado entre a jet set das cortes e círculos privados europeos do século XVII: cancións de cámara máis 12 VIA STELLAE 2014 coñecidas con que adoitaban preparar a voz os cantantes da época antes de cantar unha ópera e arias de ópera de compositores dos que Baldassare Ferri estreou roles principais. Na selección encontramos pezas que reforzan o aspecto máis destacado do canto de Baldassare Ferri poetizado por un cronista da época, Giovanni Bontempi, na súa Historia Musica de 1695: “Os seus labios foron capaces de tranquilizar as mentes e embriagar con doce ambrosía os corazóns”. José Hernández Pastor, a partir dun texto de Giulia Anna Romana. BALDASSARE FERRI, IL PRIMO GRAN DIVO El nuevo Orfeo, así fue apodado Baldassare Ferri (Perugia, 16101680), a quien bien podemos considerar como el primer gran divo de la historia de la ópera. Motivada por su apabullante canto, la reina Cristina de Suecia suspendió la guerra con Polonia e hizo traer al este castrato en naves suecas hasta su corte para poder escucharle. En este programa se recrea el aspecto íntimo y refinado del canto del primer castrado célebre, tan valorado entre la jet set de las cortes y círculos privados europeos del siglo XVII: canciones de cámara más conocidas con que solían preparar la voz los cantantes de la época antes de cantar una ópera y arias de ópera de compositores de quienes Baldassare Ferri estrenó roles principales. En la selección encontramos piezas que refuerzan el aspecto más destacado del canto de Baldassare Ferri poetizado por un cronista de la época, Giovanni Bontempi, en su Historia Musica de 1695: “Sus labios fueron capaces de tranquilizar las mentes y embriagar con dulcísima ambrosía los corazones”. José Hernández Pastor, a partir de un texto de Giulia Anna Romana JOSÉ HERNÁNDEZ PASTOR contratenor MANUEL MINGUILLÓN arquilaúde CALIA ÁLVAREZ DOTRES viola da gamba A carreira do contratenor valenciano José Hernández Pastor mereceu xa todo tipo de eloxios da prensa especializada e do público. A súa notable versatilidade levouno a ser referencia no repertorio renacentista, a interpretar Bach cos mellores directores (Eduardo López Banzo, Jordi Savall etc.), O Mesías (con Fabio Bonizzoni), repertorio barroco español con Diego Fasolis ou a ofrecer recitais solistas coa música barroca máis virtuosa en salas como o Kursaal (San Sebastián), Teatro Real (Madrid), Konzerthaus (Viena), Teatro de Bellas Artes (México D. F.), Konzerthaus (Berlín), Teatro Champs Elysées (París) etc., sendo destacado pola prensa como un intérprete exquisito, expresivo e de voz cálida cun belo timbre e unha execución impecable (J. A. Vela del Campo, El País) e considerado un dos maiores expoñentes do seu rexistro en Europa (La Vangardia). As súas gravacións cóntanse xa por ducias e entre elas cabe destacar os seus discos con El Cortesano e coa Orquestra Barroca de Sevilla. É invitado habitualmente a impartir cursos de canto: universidades de Salamanca, Málaga e Jaume I de Castelló, cursos de Aracena e de Guadassuar etc. Actuou como solista e en colaboracións con grupos como Gabrieli Consort & Players, Monteverdi Choir, English Baroque Soloist, Florilegium, Royal Philarmonic Orchestra, La Nuova Musica, Galan, The Kings Singers, Charivari Agreable, Al Ayre Español e La Compañía de Teatro Clásico de España nos principais auditorios e festivais de España, Portugal, Francia, Reino Unido, Italia, Suíza, Polonia, Eslovenia, Estados Unidos, Canadá, México e Australia. Tocou baixo a dirección de prestixiosos directores como Paul McCresh, John Elliot Gardiner, Paul O’Dette, Laurence Cummings, Benjamin Bayl ou Eduardo López Banzo entre outros. Os seus recitais foron retransmitidos por RNE, BBC e RTP (Portugal). Gravou para Signum Records xunto a The Kings Singers e para Novum xunto a New College Oxford Choir e Charivari Agreable. É membro fundador do dúo de vihuelas Delitiae Musicae xunto a Jesús Sánchez, co que gravou o seu primeiro disco a dúo Adeus meu amor para Brilliant Classics. Nacida na Habana, é licenciada en viola da gamba no Conservatorio Superior de Música de Sevilla Manuel Castillo. Tomou clases con importantes gambistas como Jordi Savall, Wieland Kuijken, Ventura Rico, Vittorio Ghielmi e Fahmi Alqhai. Colaborou con Ars Longa, Orquesta Barroca de Sevilla, Camerata Iberia, Compañía Nacional de Teatro Clásico e traballou con músicos do talle de Juan Carlos de Mulder, Gabriel Garrido, Andrés Cea, Raquel Andueza ou José Hernández Pastor. Como solista e directora destaca o seu traballo cos ensembles Artilugium e Musica Liberata, cos que actuou en España, Francia e Portugal e realizou gravacións para radio e televisión. Dende 2011 imparte os cursos anuais de viola da gamba na mostra de Música Antigua Castillo de Aracena. VIA STELLAE 2014 13 14 JOSÉ HERNÁNDEZ PASTOR contratenor MANUEL MINGUILLÓN archilaúd CALIA ÁLVAREZ DOTRES viola da gamba La carrera del contratenor valenciano José Hernández Pastor ha merecido ya todo tipo de elogios, tanto de prensa especializada como de público. Su notable versatilidad le ha llevado a ser referencia en el repertorio renacentista, a interpretar Bach con los mejores directores (Eduardo López Banzo, Jordi Savall, etc.), El Mesías (con Fabio Bonizzoni), repertorio barroco español con Diego Fasolis o a ofrecer recitales solistas con la música barroca más virtuosa en salas como el Kursaal (San Sebastián), Teatro Real (Madrid), Konzerthaus (Viena), Teatro de Bellas Artes (México D. F.), Konzerthaus (Berlín), Teatro Champs Elysées (París), etc., siendo destacado por la prensa como un intérprete exquisito, expresivo y de voz cálida con un bello timbre y una ejecución impecable (J. A. Vela del Campo, El País) y considerado uno de los mayores exponentes de su registro en Europa (La Vanguardia). Sus grabaciones se cuentan ya por decenas y entre ellas cabe destacar sus discos con El Cortesano y con la Orquesta Barroca de Sevilla. Es invitado habitualmente a impartir cursos de canto: universidades de Salamanca, Málaga y Jaume I de Castelló, cursos de Aracena y de Guadassuar, etc. Ha actuado como solista y en colaboraciones con grupos como Gabrieli Consort & Players, Monteverdi Choir, English Baroque Soloist, Florilegium, Royal Philarmonic Orchestra, La Nuova Musica, Galan, The Kings Singers, Charivari Agreable, Al Ayre Español y La Compañía de Teatro Clásico de España en los principales auditorios y festivales de España, Portugal, Francia, Reino Unido, Italia, Suiza, Polonia, Eslovenia, Estados Unidos, Canadá, México y Australia. Ha tocado bajo la dirección de prestigiosos directores como Paul McCresh, John Elliot Gardiner, Paul O’Dette, Laurence Cummings, Benjamin Bayl o Eduardo López Banzo entre otros. Sus recitales han sido retransmitidos por RNE, BBC y RTP (Portugal). Ha grabado para Signum Records junto a The Kings Singers y para Novum junto a New College Oxford Choir y Charivari Agreable. Es miembro fundador del dúo de vihuelas Delitiae Musicae junto a Jesús Sánchez, con el que ha grabado su primer disco a dúo Adios mi amor para Brilliant Classics. Nacida en La Habana, es licenciada en viola da gamba en el Conservatorio Superior de Música de Sevilla Manuel Castillo. Ha tomado clases con importantes gambistas como Jordi Savall, Wieland Kuijken, Ventura Rico, Vittorio Ghielmi y Fahmi Alqhai. Ha colaborado con Ars Longa, Orquesta Barroca de Sevilla, Camerata Iberia, Compañía Nacional de Teatro Clásico y trabajado con músicos de la talla de Juan Carlos de Mulder, Gabriel Garrido, Andrés Cea, Raquel Andueza o José Hernández Pastor. Como solista y directora destaca su trabajo con los ensembles Artilugium y Musica Liberata, con los que ha actuado en España, Francia y Portugal y ha realizado grabaciones para radio y televisión. Desde 2011 imparte los cursos anuales de viola da gamba en la muestra de Música Antigua Castillo de Aracena. VIA STELLAE 2014 GALICIA BRASS BRAM SNIEKERS 22 XUÑO, DOMINGO JUNIO, DOMINGO HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS 18.30 patio de san Xoán director Henri Tomasi (1901-1971) Fanfares Liturgiques Annonciation Évangile Apocalypse Procession du Vendredi-Saint Dirk Brossé (1960) Prelude to a New Age George Gershwin (1898-1937) An american in Paris Chris Hazell (1948) Brass Cats Brass Cats un novo ensemble de metais… Galicia Brass Mr. Jums Black Sam Borage Kraken VIA STELLAE 2014 15 A PRESENTACIÓN DE GALICIA BRASS Para a súa primeira presentación ao público, Galicia Brass seleccionou unha variada escolla de obras escritas –por un francés, un inglés e un belga– para este conxunto de metais e percusión, ademais dun arranxo para banda de metais da coñecida obra Un americano en París de Gershwin. A linguaxe utilizada polo francés Henri Tomasi nas súas Fanfarras litúrxicas (1944), obra en catro partes composta para ensemble de metal, timbais e percusión, é sinxela e directa: a Anunciación é unha progresión tranquila e solemne e o Evanxeo busca ser máis conciso e compacto, antes de que chegue o torrente da Apocalipse. A última das catro pezas, Procesión do Venres Santo, pódese interpretar en versión instrumental ou con soprano e coro; a música xorde dun silencio só habitado por percusión, que anuncia a procesión aínda afastada, e a medida que esta se achega, o compositor xoga coa intensidade e o poder rítmico dun ostinato case obsesivo que, ao chegar ao clímax, estala no tema Dio vin Salve Regina usado por Tomasi en 16 VIA STELLAE 2014 moitas das súas obras. O compositor e director Dirk Brossé (1960) escribiu en 1991 Prelude to a New Age, obra orixinal para brass ensemble e percusión, para os reis do seu país, Bélxica. Un americano en París interpretouse por primeira vez o 13 de decembro de 1928 no Carnegie Hall de Nova York baixo a dirección Walter Damrosch. A peza orixinal foi composta para orquestra sinfónica, aínda que co toque jazzsístico tan característico da música de George Gershwin, e Galicia Brass interpreta unha versión de Daniel Guyot para conxunto de metais e percusión. “A suite Brass Cats está baseada en certo xeito nos gatos que comparten casa comigo. Mr. Jums é un machote rubio, desaliñado pero moi cariñoso; Black Sam parece un cantante de Nova Orleans co seu rosmar; Borage, branco e marrón pásase o día correndo por aí, e Kraken, a única femia, é a que domina o cotarro, a pesar de ser a metade que os demais”, comentou Chris Hazell cando se publicou a súa obra na editorial Philip Jones. LA PRESENTACIÓN DE GALICIA BRASS Para su primera presentación el público, Galicia Brass ha seleccionado una variada selección de obras escritas – ­ por un francés, un inglés y un belga– para este conjunto de metales y percusión, además de un arreglo para banda de metales de la conocida obra Un americano en París de Gershwin. El lenguaje utilizado por el francés Henri Tomasi en sus Fanfarrias Litúrgicas (1944), obra en cuatro partes compuesta para ensemble de metal, timbales y percusión, es sencillo y directo: la Anunciación es una progresión tranquila y solemne y el Evangelio busca ser más conciso y compacto, antes de que llegue el torrente del Apocalipsis. La última de las cuatro piezas, Procesión nocturna, se puede interpretar en versión instrumental o con soprano y coro; la música surge de un silencio sólo habitado por percusión, que anuncia la procesión aún lejana, y a medida que ésta se acerca, el compositor juega con la intensidad y el poder rítmico de un ostinato casi obsesivo que, al llegar al clímax, estalla en el tema Dio vi Salve Regina usado por Tomasi en muchas de sus obras. El compositor y director Dirk Brossé (1960) escribió en 1991 Prelude to a New Age, obra original para brass ensemble y percusión, para los reyes de su país, Bélgica. Un americano en París se interpretó por primera vez el 13 de diciembre de 1928 en el Carnegie Hall de Nueva York bajo la dirección Walter Damrosch. La pieza original fue compuesta para orquesta sinfónica, aunque con el toque jazzsístico tan característico de la música de George Gershwin, y Galicia Brass interpreta una versión de Daniel Guyot para conjunto de metales y percusión. “La suite Brass Cats está basada en cierta manera en los gatos que comparten casa conmigo. Mr. Jums es un machote pelirrojo, desaliñado pero muy cariñoso; Black Sam parece un cantante de New Orleans con su ronroneo; Borage, blanco y marrón se pasa el día corriendo por ahí, y Kraken, la única hembra, es la que domina el cotarro, a pesar de ser la mitad que los demás”, comentó Chris Hazell cuando se publicó su obra en la editorial Philip Jones. GALICIA BRASS Nacido por iniciativa de músicos membros da Real Filharmonia de Galicia e do músico holandés Bram Sniekers, Galicia Brass é un ensemble de vento metal con percusión, con vocación de agrupación aberta, que contará cun grupo variable de músicos en función do repertorio musical de cada proxecto. Xorde coa intención de difundir a música composta para ensemble de vento metal, así como para gozar dos marabillosos arranxos doutro tipo de obras existentes para esta formación que explotan todas as capacidades sonoras que unha agrupación destas características pode ofrecer. Todos os seus integrantes contan cunha dilatada traxectoria profesional que os levou a colaborar con formacións como a Orquestra Sinfónica de Galicia, Orquesta Ciudad de Oviedo, Orquesta Sinfónica de Extremadura, Real Orquesta de Sevilla, Banda Municipal de Santiago, Orquesta Sinfónica de Madrid, Sinfónica GALICIA BRASS de Granada, Orquesta Sinfónica de Barcelona e Nacional de Cataluña, Royal Concertgebouw Orchestra, Orquesta Sinfónica de Tenerife, Sinfónica de Castilla e León, entre outras. Javier Simó / Ramón Llàtser José Forte / Adrián Viñas trompeta Jordi Ortega / Alfredo Varela Xavi Ramón / Pedro Pintos trompa Iago Ríos / Juan Luis Novo Ricardo Pedrares / Brais Molina trombón José Luis Vázquez tuba José Varela / Ramón Castro José Vicente Faus percusión Nacido por iniciativa de músicos miembros de la Real Filharmonia de Galicia y del músico holandés Bram Sniekers, Galicia Brass es un ensemble de viento metal con percusión, con vocación de agrupación abierta, que contará con un grupo variable de músicos en función del repertorio musical de cada proyecto. Surge con la intención de difundir la música compuesta para ensemble de viento metal, así como para disfrutar de los maravillosos arreglos de otro tipo de obras existentes para esta formación que explotan todas las capacidades sonoras que una agrupación de estas características puede ofrecer. Todos sus integrantes cuentan con una dilatada trayectoria profesional que les ha llevado a colaborar con formaciones como la Orquesta Sinfónica de Galicia, Orquesta Ciudad de Oviedo, Orquesta Sinfónica de Extremadura, Real Orquesta de Sevilla, Banda Municipal de Santiago, Orquesta Sinfónica de Madrid, Sinfónica de Granada, Orquesta Sinfónica de Barcelona y Nacional de Cataluña, Royal Concertgebouw Orchestra, Orquesta Sinfónica de Tenerife, Sinfónica de Castilla y León, entre otras. Javier Simó / Ramón Llàtser José Forte / Adrián Viñas trompeta Jordi Ortega / Alfredo Varela Xavi Ramón / Pedro Pintos trompa Iago Ríos / Juan Luis Novo Ricardo Pedrares / Brais Molina trombón José Luis Vázquez tuba José Varela / Ramón Castro José Vicente Faus percusión VIA STELLAE 2014 17 AL AYRE ESPAÑOL EDUARDO LÓPEZ BANZO director 24 XUÑO, MARTES JUNIO, MARTES TEATRO PRINCIPAL 20.30 Georg Friedrich Haendel (1685-1759) Trio Sonatas, op. 5, HWV 396-402 (Londres, 1739) PARTE 1 Sonata en la maior, op. 5, núm. 1, HWV 396 To all lovers of musick as sonatas opus 5 de Haendel_ ópera sen palabras Andante - Allegro - Larghetto - Allegro - Gavotte Sonata en mi menor, op. 5, núm. 3, HWV 398 Andante larghetto - Allegro - Sarabande - Allemande - Rondeau - Gavotte Sonata en sol maior, op. 5, núm. 4, HWV 399 Allegro - A tempo ordinario - Allegro non presto - Passacaille - Gigue - Menuet Alexis Aguado / Pedro Luis Arteche violín James Bush violoncello Francisco Aguiló violone Juan Carlos de Mulder arquilaúde Eduardo López Banzo clave / director PARTE 2 Sonata en fa maior, op. 5, núm. 6, HWV 401 Largo - Allegro - Adagio - Allegro - Menuet Sonata en si bemol maior, op. 5, núm. 7, HWV 402 Larghetto - Allegro ma non presto - Adagio - Allegro - Gavotte - Menuet Sonata en re maior, op. 5, núm. 2, HWV 397 Adagio - Allegro - Musette - Marche - Gavotte Sonata en sol menor, op. 5, núm. 5, HWV 400 Largo - Come alla breve - Larghetto - A tempo giusto - Air - Bourrée VIA STELLAE 2014 19 TO ALL LOVERS OF MUSICK “To all Lovers of Musick”, así se dirixía John Walsh, o editor de Haendel, cada vez que anunciaba unha nova publicación nos xornais da época, ao emerxente e cada vez máis numeroso público afeccionado. A burguesía próspera e cosmopolita daquela populosa urbe, Londres, demandaba avidamente música para o consumo privado nunha sociedade cada vez máis necesitada dunha arte feita á súa medida. Haendel, esgotado despois de anos dedicado en exclusiva á ópera italiana, e tras atravesar unha gran crise financeira e artística que case lle custa a vida, decidiu 20 VIA STELLAE 2014 cambiar de rumbo e comezou a escribir oratorios e música instrumental, aínda que sen abandonar de todo a escena. Grazas ao seu fracaso coa ópera, nun Londres cansado xa de arias italianas e necesitado de novidades, podemos hoxe gozar dunhas sonatas que no fondo son unha ópera sen palabras. En efecto, a “opera quinta” (Londres, 1739) contén moitas páxinas tomadas de obras vocais –óperas, oratorios, serenatas e música litúrxica– escritas nos anos anteriores á súa publicación, pero tamén conteñen certa cantidade de música composta ex novo. TO ALL LOVERS OF MUSICK “To all Lovers of Musick”, así se dirigía John Walsh, el editor de Haendel, cada vez que anunciaba una nueva publicación en los periódicos de la época, al emergente y cada vez más numeroso público amateur. La burguesía próspera y cosmopolita de aquella populosa urbe, Londres, demandaba ávidamente música para el consumo privado en una sociedad cada vez más necesitada de un arte hecho a su medida. Haendel, agotado después de años dedicado en exclusiva a la ópera italiana, y tras atravesar una gran crisis financiera y artística que casi le cuesta la vida, decidió cambiar de rumbo y comenzó a escribir oratorios y música instrumental, aunque sin abandonar del todo la escena. Gracias a su fracaso con la ópera, en un Londres cansado ya de arias italianas y necesitado de novedades, podemos hoy disfrutar de unas sonatas que en el fondo son una ópera sin palabras. En efecto, la “opera quinta” (Londres, 1739) contiene muchas páginas tomadas de obras vocales –óperas, oratorios, serenatas y música litúrgica– escritas en los años anteriores a su publicación, pero también contienen cierta cantidad de música compuesta ex novo. AL AYRE ESPAÑOL Máis de 25 anos nos festivais e teatros máis importantes de Europa, 10 anos como orquestra residente no Auditorio de Zaragoza, 17 discos, premios internacionais (Premio Nacional de Música en 2004, entre outros) e distincións (Embaixador de Zaragoza dende 2011) e unha incesante axenda de compromisos internacionais e actividades para as próximas tempadas confirman que o grupo aragonés é unha das referencias máis destacadas do ámbito nacional. Ao longo deste cuarto de século Al Ayre Español actuou nos escenarios máis prestixiosos do mundo: Concertgebouw de Amsterdam, Musikverein e Konzerthaus de Viena, Tonhalle de Dusseldorf, Konzerthaus e Filharmónica de Berlín, Théâtre des Champs Elysées e Cité de la Musique de París, Teatro Real e Auditorio Nacional de Madrid, Palau de la Música Catalana e Gran Teatro do Liceu de Barcelona, Palau de la Música de Valencia, Laeizhalle de Hamburgo, Library of Congress de Washington, Palais des Beaux Arts de Bruxelas, Arsenal de Metz, International Performing Arts Center de Moscú, Fundación Calouste Gulbenkian de Lisboa, Palacio Euskalduna de Bilbao, Teatro Olímpico de Roma etc. En 2012, e como recoñecemento a esta traxectoria, Sony Music reeditou as súas oito primeiras gravacións nunha exclusiva colección: Al Ayre Español Edition. Foi invitado tamén aos máis importantes festivais: Festival de Pascua de Baden Baden, Festival Bach de Lepizig, Festival de Música Antiga de Utrecht, Internationale Festtage Alter Musik de Stuttgart, Schleswig-Holstein Musik Festival, Dresdner Musikfestpiele, Toulouse les Orgues, Festival de Música Religiosa de Cuenca, Festival de Música Antigua de Aranjuez, Festival de Ambronay, Festival Haendel de Halle, Festival International d’Ópera Baroque de Beaune, Festival de Saintes, Festival Internacional Cervantino (México), Festival Monteverdi de Cremona, Authentica de Israel, Festival Via Stellae de Santiago de Compostela, Festival Antiquarium de Moscú etc., Al Ayre Español conta co Patrocinio de Ibercaja, Industrias Químicas del Ebro, Axial vinos, Goberno de Aragón e a colaboración de Heraldo de Aragón. Mantén un acordo de residencia co Auditorio de Zaragoza. EDUARDO LÓPEZ BANZO director / clave Nacido en Zaragoza, é un dos directores europeos que con máis convicción fixo do historicismo a súa propia filosofía musical, co propósito de facer que a música, interpretada séculos despois da súa creación, apareza outra vez como fresca e novidosa para o oínte contemporáneo. Clavecinista de formación, estudou en Amsterdam con Gustav Leonhardt, quen lle animou a traballar en pro da música barroca española. No 2004 logrou que o grupo fundado por el en 1988, Al Ayre Español, conseguise o Premio Nacional de Música, concedido polo Ministerio de Cultura do Goberno de España, por máis de vinte anos de rigor musicolóxico e de excelencia na interpretación, que deu lugar a que Al Ayre Español se convertese nun referente de interpretación historicista en toda Europa. Á fronte do seu grupo actuou nas salas máis prestixiosas de todo o mundo, aínda que tamén foi frecuentemente invitado a actuar como director con prestixiosas orquestras sinfónicas e de instrumentos históricos. No terreo da ópera Eduardo López Banzo é un dos principais especialistas actuais na produción dramática de Haendel. Como pedagogo é requirido para impartir clases maxistrais e cursos de especialización nas principais universidades españolas así como na Escola Superior de Canto de Madrid e no Centro Nacional de Difusión Musical (Ministerio de Cultura de España). É Fillo Predilecto de Zaragoza dende outubro de 2010. VIA STELLAE 2014 21 AL AYRE ESPAÑOL Más de 25 años en los festivales y teatros más importantes de Europa, 10 años como orquesta residente en el Auditorio de Zaragoza, 17 discos, premios internacionales (Premio Nacional de Música en 2004, entre otros) y distinciones (Embajador de Zaragoza desde 2011) y una incesante agenda de compromisos internacionales y actividades para las próximas temporadas confirman que el grupo aragonés es una de las referencias más destacadas del ámbito nacional. A lo largo de este cuarto de siglo Al Ayre Español ha actuado en los escenarios más prestigiosos del mundo: Concertgebouw de Amsterdam, Musikverein y Konzerthaus de Viena, Tonhalle de Düsseldorf, Konzerthaus y Filarmónica de Berlín, Théâtre des Champs Elysées y Cité de la Musique de París, Teatro Real y Auditorio Nacional de Madrid, Palau de la Música Catalana y Gran Teatro del Liceu de Barcelona, Palau de la Música de 22 VIA STELLAE 2014 Valencia, Laeizhalle de Hamburgo, Library of Congress de Washington, Palais des Beaux Arts de Bruselas, Arsenal de Metz, International Performing Arts Center de Moscú, Fundación Calouste Gulbenkian de Lisboa, Palacio Euskalduna de Bilbao, Teatro Olímpico de Roma, etc. En 2012, y como reconocimiento a esta trayectoria, Sony Music reeditó sus ocho primeras grabaciones en una exclusiva colección: Al Ayre Español Edition. Ha sido invitado también a los más importantes festivales: Festival de Pascua de Baden Baden, Festival Bach de Lepizig, Festival de Música Antigua de Utrecht, Internationale Festtage Alter Musik de Stuttgart, SchleswigHolstein Musik Festival, Dresdner Musikfestpiele, Toulouse les Orgues, Festival de Música Religiosa de Cuenca, Festival de Música Antigua de Aranjuez, Festival de Ambronay, Festival Haendel de Halle, Festival International d’ópera baroque de Beaune, Festival de Saintes, Festival Internacional Cervantino (México), Festival Monteverdi de Cremona, Authentica de Israel, Festival Via Stellae de Santiago de Compostela, Festival Antiquarium de Moscú, etc. Al Ayre Español cuenta con el Patrocinio de Ibercaja, Industrias Químicas del Ebro, Axial vinos, Gobierno de Aragón y la colaboración de Heraldo de Aragón. Mantiene un acuerdo de residencia con el Auditorio de Zaragoza. EDUARDO LÓPEZ BANZO director / clave Nacido en Zaragoza, es uno de los directores europeos que con más convicción ha hecho del historicismo su propia filosofía musical, con el propósito de hacer que la música, interpretada siglos después de su creación, aparezca otra vez como fresca y novedosa para el oyente contemporáneo. Clavecinista de formación, estudió en Ámsterdam con Gustav Leonhardt, quien le animó a trabajar en pro de la música barroca española. En el 2004 logró que el grupo fundado por él en 1988, Al Ayre Español, consiguiera el Premio Nacional de Música, concedido por el Ministerio de Cultura del Gobierno de España, por más de veinte años de rigor musicológico y de excelencia en la interpretación, que ha dado lugar a que Al Ayre Español se convirtiera en un referente de interpretación historicista en toda Europa. Al frente de su grupo ha actuado en las salas más prestigiosas de todo el mundo, aunque también ha sido frecuentemente invitado a actuar como director con prestigiosas orquestas sinfónicas y de instrumentos históricos. En el terreno de la ópera Eduardo López Banzo es uno de los principales especialistas actuales en la producción dramática de Haendel. Como pedagogo es requerido para impartir clases magistrales y cursos de especialización en las principales universidades españolas así como en la Escuela Superior de Canto de Madrid y el Centro Nacional de Difusión Musical (Ministerio de Cultura de España). Es Hijo Predilecto de Zaragoza desde octubre de 2010. GLI INCOGNITI AMANDINE BEYER violín / dirección 25 PARTE 1 XUÑO, MÉRCORES JUNIO, MIÉRCOLES IGREXA DA UNIVERSIDADE 20.30 François Couperin (1668-1733) La Superbe (ca. 1692) (sen indicación de tempo) - (sen indicación de tempo) - Très lentement - Légèrement - Air tendre - Gayement Élisabeth Jacquet de La Guerre (1665-1729) Sonata en Fa maior, de Sonates pour le viollon (Paris, 1707) Apothéoses_Couperin o modelo de Corelli na música francesa (sen indicación de tempo) - Presto - Adagio - Presto - Aria - Adagio François Couperin (1668-1733) Le Parnasse ou L’Apothéose de Corelli (Paris, 1724) Gravement. Corelli au piéd du Parnasse prie les muses de le recevoir parmi elles (Corelli ao pé do Parnaso, prega ás musas que o acollan entre elas) Gaÿment. Corelli charmé de la bonne réception qu’on lui fait au Parnasse, en marque sa joye. Il continüe ave ceux qui l’accompagnent (Corelli encantado da boa acollida recibida no Parnaso mostra a súa alegría. Continúa cos que o acompañan) Notes égales et coulées et modérément. Corelli buvant à la source D’hypocrêne sa troupe continue (Corelli para a beber na fonte de Hipocrene mentres o grupo continúa) Vivement. Entouziasme de Corelli causé par les eaux D’hypocrêne (Entusiasmo de Corelli causado polas augas de Hipocrene) Notes égales et coulées. Corelli aprés on Entouziasme s’endort; et sa troupe joüe le sommeil suivãt très doux (Corelli, tras o seu entusiasmo, adormece, e o seu grupo toca o seguinte ensoñamento moi docemente) Vivement. Les muses reveillent Corelli, et le placent auprés D’Apollon (As musas espertan a Corelli e lévano ao lado de Apolo) Amandine Beyer / Alba Roca violín Baldomero Barciela viola da gamba Francesco Romano tiorba Anna Fontana clave Gaÿment. Remerciment de Corelli (Agradecemento de Corelli) Jean-Féry Rebel (1666-1747) Onzième sonate, de Recueil de douze Sonates... (Paris, 1712) Gay - (sen indicación de tempo) - (sen indicación de tempo) - Lentement – Chaconne - Gay VIA STELLAE 2014 23 PARTE 2 Jean-Féry Rebel (1666-1747) Tombeau de Monsieur de Lully, de Recueil de douze Sonates... (Paris, 1712) Gravement - Gay - Recit (Lentement) - Gravement “Les regrets” François Couperin (1668-1733) Concert instrumental sous le titre d’Apothéose composé à la mémoire Immortelle de l’incomparable Monsieur de Lully (Concerto instrumental sobre o título de Apoteose composto á memoria inmortal do incomparable Señor de Lully) (Paris, 1725) Gravement. Lulli aux Champs Elisés: Concertant avec les Ombres liriques. (Lully nos Campos Elisios: concertando coas sombras líricas) Gracieusement. Air pour les mêmes (Aria para os mesmos intérpretes) Trés viste. Vol de Mercure aux Champs Elisés, pour avertir qu’Apollon y va descendre (Voo de Mercurio cara aos Campos Elisios para advertir da chegada de Apolo) Noblement. Descente d’Apollon qui vient offrir son violon à Lulli, et sa place au Parnasse (Descenso de Apolo que vén ofrecerlle o seu violín a Lully e o seu lugar no Parnaso) Viste. Rumeur souteraine causée par les auteurs contemporians de Lulli (Rumor subterráneo provocado polos autores contemporáneos de Lully) Dolemment. Plaintes des mêmes: pour les flûtes ou des violons très adoucis (Choro dos anteriores. Para frautas ou violíns moi dulcificados) Très légèrement. Enlévement de Lulli au Parnasse (Ascensión de Lully ao Parnaso) Largo. Accüeil entre Doux et Agard, fait à Lulli par Corelli et par les muses italiénes (Recepción entre agradable e molesta, feita a Lully por Corelli e as musas italianas) Gracieusement. Remerciment de Lulli à Apollon (Agradecemento de Luly a Apolo) Élégamment sans lenteur - Légèrement. Apollon persuade Lulli et Corelli, que la réünion des Goûts François et Italien doit faire al perfection de la Musique. Essai en forme d’Ouverture. Lulli et les muses Françoises. Corelli et les muses italiénes (Apolo persuade a Lully e Corelli de que a reunión dos estilos francés e italiano, logrará a perfección da música. Intento en forma de abertura. Lully e as musas francesas. Corelli e as musas italianas) Air léger - Second Air. Lulli joüant le sujet et Corelli l’acompagnant. Corelli joüant le sujet à son tour, que Lulli acompagne (Lully toca o tema e Corelli acompañao. Corelli toca posteriormente o tema que Lully acompaña) Sonade en trio (Gravement - Saillie/Vivement - Rondement - Vivement). La Paix du Parnasse faite aux conditions sur la montrance des muses françoises que lorsqu’on y parleroit leur langue, on diroit dorénavant Sonade, Cantade; ainsi qu’onprononce, ballade, Sérénade; etc. Lulli et les muses Françoises. Corelli et les muses italiénes (A paz do Parnaso feita baixo as condicións das musas francesas que ao falar a súa lingua, dirán de agora en diante Sonade, Cantade; do mesmo modo que se pronuncia Ballade, Sérénade etc. Lully e as musas francesas. Corelli e as musas italianas) 24 VIA STELLAE 2014 O MODELO DE CORELLI NA MÚSICA FRANCESA 22 de marzo de 1787: Lully morre co seu pé gangrenado. Esta noticia, inesperadamente teatral, permite un brusco cambio na historia da invención musical da Francia da época. De súpeto os compositores (e compositoras!) somérxense con avidez na realización de sonatas (en trío) cuxos primeiros modelos, da man de Corelli, acaban de chegar a París. Máis que o fondo (se o pensamos ben, Corelli non é o máis extravagante dos compositores italianos) é sobre todo, a forma a que se libera. Abandónase pouco a pouco a suite de danzas, para chegar a unha música instrumental autónoma na que o estandarte lévao o violín. E asistimos finalmente a unha sutil mestura: as liñas do baixo transpórtanse e traducen cara ao francés, os nomes galos italianizanse ou á inversa (sonata/sonade), as disonancias sensuais ocupan todo o espazo e os franceses, sempre nostálxicos e mitificadores, homenaxean as súas queridas fontes italianas en formas altamente simbólicas e tipicamente francesas: o tombeau e a apotthéose. Baldomero Barciela GLI INCOGNITI Fundado por Amandine Beyer en 2006, o grupo toma ou seu nome da “Accademia degli Incogniti” que está na orixe dos primeiros libretos operísticos venecianos. E dese nome xorde tamén ou seu espírito, un gusto polo descoñecido en todas as súas formas: a experimentación de sonoridades diversas, a procura de repertorio, ou redescubrimento dos “clásicos”... O éxito da súa primeira gravación permitiulle presentarse en salas de concerto e festivais de Europa, América e Asia, como a Ópera de Montecarlo, ou Théâtre de la Ville (París), Boston Early Music Festival, Tage Alter Musik Regensburg, Festival de Sablé, Teatro da Cidade Prohibida (Beijing) etc. Os seus seguintes traballos dedicados a Vivaldi, Matteis e Rosenmuller recibiron igualmente o apoio da crítica e converteron a Gli Incogniti nun dous grupos máis recoñecidos da música antiga na actualidade, coroado pola súa recente gravación dos concerti grossi de Corelli, que foi saudado como a versión de referencia destas obras. AMANDINE BEYER violín / dirección O seu primeiro instrumento foi a frauta de pico, comezando anos máis tarde os estudos de violín con Aurelia Spadaro en Aix en Provence. Tras finalizar os seus estudos de violín moderno no CNSM de París e escribir unha memoria sobre Stockhausen, encontra o camiño da música antiga estudando en Basilea con Chiara Banchini. Este período, decisivo na súa formación, permitiulle descubrir o mundo da interpretación retórica e aproveitar o contacto con personalidades como Hopkinson Smith, Christophe Coin ou Pedro Memelsdorff (tocou durante varios anos no grupo de música medieval Mala Punica). Tras gañar dous concursos internacionais, iniciou a súa carreira de solista, tocando nas máis importantes salas e festivais do mundo Théâtre du Châtelet, Festival de Sabre, Innsbruck Festwochen, Konzerthaus de Viena etc). Actualmente, a súa actividade musical divídese entre os diferentes grupos nos que colabora, como Les Cornets Noirs, os dúos con Pierre Hantaï, Kristian Bezuidenhout ou Laurence Beyer e o seu propio grupo Gli Incogniti. A súa gravación das sonatas e partitas de Bach foi recibida como unha revelación pola crítica (Diapason d’or de l’année, Choc de Classica de l’année, Editor’s Choice de Gramophone, Prix Academie Charles Cros, Excepcional de Scherzo). A súa outra paixón é a ensinanza: é profesora na ESMAE de Porto, ofrece clases maxistrais e, dende 2010, é profesora de violín barroco da Schola Cantorum Basiliensis (Suíza). VIA STELLAE 2014 25 EL MODELO DE CORELLI EN LA MÚSICA FRANCESA 22 de marzo de 1787: Lully muere con su pie gangrenado. Esta noticia, inesperadamente teatral, permite un brusco cambio en la historia de la invención musical de la Francia de la época. De repente los compositores (¡y compositoras!) se sumergen con avidez en la realización de sonatas (en trío) cuyos primeros modelos, de la mano de Corelli, acaban de llegar a París. Más que el fondo (si lo pensamos bien, Corelli no es el más extravagante de los compositores italianos) es sobre todo, la forma la que se libera. Se abandona poco a poco la suite de danzas, para llegar a una música instrumental autónoma en la que el estandarte lo lleva el violín. Y asistimos finalmente a una sutil mezcla: las líneas del bajo se transportan y traducen hacia lo francés, los nombres galos se italianizan o a la inversa (sonata/sonade), las 26 VIA STELLAE 2014 disonancias sensuales ocupan todo el espacio y los franceses, siempre nostálgicos y mitificadores, homenajean a sus queridas fuentes italianas en formas altamente simbólicas y típicamente francesas: el tombeau y la apotthéose. Baldomero Barciela GLI INCOGNITI Fundado por Amandine Beyer en 2006, el grupo toma su nombre de la “Academia degli Incogniti” que está en el origen de los primeros libretos operísticos venecianos. Y de ese nombre surge también su espíritu, un gusto por lo desconocido en todas sus formas: la experimentación de sonoridades diversas, la búsqueda de repertorio, el redescubrimiento de los “clásicos” ... El éxito su primera grabación le permitió presentarse en salas de concierto y festivales de Europa, América y Asia, como la Ópera de Montecarlo, el Théâtre de la Ville (Paris), Boston Early Music Festival, Tage Alter Musik Regensburg, Festival de Sablé, Teatro de la Ciudad Prohibida (Pekín), etc. Sus siguientes trabajos dedicados a Vivaldi, Matteis y Rosenmuller recibieron igualmente el apoyo de la crítica y convirtieron Gli Incogniti en uno de los grupos más reconocidos de la música antigua en la actualidad, coronado por su reciente grabación de los concerti grossi de Corelli, que fue saludado como la versión de referencia de estas obras. AMANDINE BEYER violín / dirección Su primer instrumento fue la flauta de pico, comenzando años más tarde los estudios de violín con Aurélia Spadaro en Aix en Provence. Tras finalizar sus estudios de violín moderno en el CNSM de París y haber escrito una tesina sobre Stockhausen, encuentra el camino de la música antigua estudiando en Basilea con Chiara Banchini. Este periodo, decisivo en su formación, le permitió descubrir el mundo de la interpretación retórica y aprovechar el contacto con personalidades como Hopkinson Smith, Christophe Coin o Pedro Memelsdorff (tocó durante varios años en el grupo de música medieval Mala Punica). Tras ganar dos concursos internacionales, inició su carrera de solista, tocando en las más importantes salas y festivales del mundo (Théâtre du Châtelet, F e s t i v a l d e S a b l é, I n n s b r u c k Festwochen, Konzerthaus de Viena, etc). Actualmente, su actividad musical se divide entre los diferentes grupos en los que colabora, como Les Cornets Noirs, los dúos con Pierre Hantaï, Kristian Bezuidenhout o Laurence Beyer y su propio grupo Gli Incogniti. Su grabación de las sonatas y partitas de Bach ha sido recibida como una revelación por la crítica (Diapason d’or de l’année, Choc de Classica de l’année, Editor’s Choice de Gramophone, Prix Academie Charles Cros, Excepcional de Scherzo). Su otra pasión es la enseñanza: es profesora en la ESMAE de Oporto, ofrece clases magistrales y, desde 2010, es profesora de violín barroco de la Schola Cantorum Basiliensis (Suiza). BANDA MUNICIPAL DE MÚSICA ENSEMBLE RESIDENTE DO FIP 26 XUÑO, XOVES JUNIO, JUEVES PRAZA DA QUINTANA 20.30 JUAN M. ROMERO / JUAN COLLAZO dirección OFF#STELLAE Adrián Saavedra (n. 1987) Kecak Arturo Márquez (n. 1950) Danzón núm. 2 Franco Cesarini (n. 1961) Mexican pictures América_ de Norte a Sur inspiración folclórica indíxena e percusión Bailaviejo La Charreada Alfred Reed (1921-2005) Second suite for band Son Montuno Guaracha Paso Doble Victoriano Valencia (n. 1970) Fandanguería Alberto Domínguez (1911-1975) Frenesí (cha-cha-cha) Zequinha de Abreu (1880-1935) Tico-tico (choro brasileiro) colaboración: FIP Festival Internacional de Percusión VIA STELLAE 2014 27 AMÉRICA DE NORTE A SUR América de Norte a Sur, encarga do FIP, toma como partida a composición Kecak do galego Adrián Saavedra, obra baseada na cultura dos indíxenas de distintas zonas do sur de América e na que as percusións tribais se mesturan con bailes e cánticos que toman o fío condutor da obra. A parte desta innovadora peza de corte actual, a selección do repertorio do concerto achéganos a músicas de corte popular nas que a percusión toma un papel primordial, con cores e rítmicas que lle outorgan identidade 28 VIA STELLAE 2014 a melodías tan universais. Un concerto, un espectáculo, no que viaxaremos (por México, Colombia, Venezuela, Brasil…) a un continente no que podemos atopar moitos paralelismos con Galicia. A inspiración non entende de fonteiras e no programa atopamos obras de autores de procedencia mexicana (Arturo Márquez e Alberto Domínguez), norteamericana (Alfred Reed), suíza (Franco Cesarini), galega (Adrián Saavedra), colombiana (Victoriano Valencia), brasileira (Zequinha de Abreu)… Juan Collazo AMÉRICA DE NORTE A SUR América de Norte a Sur, encargo del FIP, toma como partida la composición Kecak del gallego Adrián Saavedra, obra basada en la cultura de los indígenas de distintas zonas del sur de América y en la que las percusiones tribales se mezclan con bailes y cánticos que son el hilo conductor de la obra. Aparte de esta innovadora pieza de corte actual, la selección del repertorio del concierto nos acerca a músicas de corte popular en las que la percusión toma un papel primordial, con colores y rítmicas que le otorgan identidad a melodías tan universales. Un concierto, un espectáculo, en el que viajaremos (por Méjico, Colombia, Venezuela, Brasil ...) a un continente en el que podemos encontrar muchos paralelismos con Galicia. La inspiración no entiende de fonteras y en el programa encontramos obras de autores de procedencia mexicana (Arturo Márquez y Alberto Domínguez), norteamericana (Alfred Reed), suiza (Franco Cesarini), gallega (Adrián Saavedra), colombiana (Victoriano Valencia), brasileña (Zequinha de Abreu)… Juan Collazo BANDA MUNICIPAL DE MÚSICA DE SANTIAGO É unha das máis antigas de Galicia (1849). Durante os primeiros anos foi unha agrupación de afeccionados, ata que en 1876 o Concello decide facerse cargo dela e comeza a profesionalizarse. Na actualidade realiza os seus concertos no Teatro Principal e na Rúa do Vilar, praza da Quintana, Alameda e outros lugares e barrios da cidade na temporada de verán. A súa actividade baséase fundamentalmente nos concertos dominicais ao longo de todo o ano, concertos de verán os xoves e os domingos, concertos didácticos en período lectivo nos que participan centos de escolares de Santiago e da bisbarra, intercambios e actos culturais e protocolarios. ENSEMBLE RESIDENTE DO FESTIVAL INTERNACIONAL DE PERCUSIÓN Desde a creación do Festival Internacional de Percusión, que hoxe xa está asentado en Madrid, Valencia, Aragón e Galicia, leváronse a cabo distintas producións organizadas polas bandas base de cada comunidade e con temáticas diversas tales como espectáculos de música oriental (Okho), monográficos (24 h de J. Cage), de raíz como Kallah Pallah, programas máis vangardistas en espazos alternativos etc. O ensemble residente do FIP está formado por unha ampla variedade de percusionistas especializados nos máis diversos estilos musicais; a formación escóllese para cada espectáculo atendendo as necesidades interpretativas, dado que a percusión comprende un campo moi extenso que vai dende o máis étnico e tradicional ata as composicións contemporáneas. BANDA MUNICIPAL DE MÚSICA DE SANTIAGO Es una de las más antiguas de Galicia (1849). Durante los primeros años fue una agrupación de aficionados, hasta que en 1876 el Ayuntamiento decide hacerse cargo de ella y comienza a profesionalizarse. En la actualidad realiza sus conciertos en el Teatro Principal y en la Rúa del Vlilar, plaza de la Quintana, Alameda y otros lugares y barrios de la ciudad en la temporada de verano. Su actividad se basa fundamentalmente en los conciertos dominicales a lo largo de todo el año, conciertos de verano los jueves y domingos, conciertos didácticos en período lectivo en los que participan cientos de escolares de Santiago y comarca, intercambios y actos culturales y protocolarios. ENSEMBLE RESIDENTE DO FESTIVAL INTERNACIONAL DE PERCUSIÓN Desde la creación del Festival Internacional de Percusión, que hoy ya está asentado en Madrid, Valencia, Aragón y Galicia, se llevaron a cabo distintas producciones organizadas por las bandas base de cada comunidad y con temáticas diversas tales como espectáculos de música oriental (Okho), monográficos (24 h de J. Cage), de raíz como Kallah Pallah, programas más vanguardistas en espacios alternativos, etc. El ensemble residente del FIP está formado por una amplia variedad de percusionistas especializados en los más variados estilos musicales; la formación se escoge para cada espectáculo atendiendo las necesidades interpretativas, dado que la percusión comprende un campo muy extenso que va desde lo más étnico y tradicional hasta las composiciones contemporáneas. VIA STELLAE 2014 29 ACCADEMIA DEL PIACERE FAHMI ALQHAI 27 XUÑO, VENRES JUNIO, VIERNES CAPELA DA ORDE TERCEIRA 20.30 director Anónimo (Cancionero de la Colombina) Di perra mora fantasías_diferencias_glosas música española # séculos XVI e XVII Antonio de Cabezón, “Antonio de las obras“ (1510-1566) La dama le demanda * Fahmi Alqhai (n.1976) Glosa sobre Mille Regretz de Josquin Desprez (ca. 1450-1521) Jacobus Arcadelt (1505-1568) & Diego Ortiz (ca.1510-ca.1570) O felici occhi miei * Susana un jur glossada * Antonio de Cabezón, “Antonio de las obras“ Improvisación Folías e Xácaras (1510-1566) Fahmi Alqhai viola da gamba / director Enrique Solinis guitarra barroca Rami Alqhai viola da gamba Johanna Rose viola da gamba Agustín Diassera percusión Fahmi Alqhai (n.1976) Glosado sobre el Peccantem me quotidie de Cristóbal de Morales (1500-1553) Diferencias sobre “Guárdame las vacas” * Antonio de Cabezón, “Antonio de las obras“ (1510-1566) Hernando de Cabezón (1541-1602) Bartolomé de Selma y Salaverde (ca.1580-1640) Susana Passeggiata Gaspar Sanz (1640-1710) Marionas e Canarios * Tiento III en el primer tono * arranxos: Fahmi Alqhai VIA STELLAE 2014 31 FANTASÍAS, DIFERENCIAS E GLOSAS O primeiro obxectivo e único desta colección de pezas españolas que se reuniron baixo o título de Fantasías, diferenzas e glosas non é a mera interpretación que se fai habitualmente delas hoxe en día, baixo o tenue amparo e a cega bendición das chamadas interpretacións históricas, moi diluídas nas formas e faltas, cada vez máis, de contido e de autenticidade. Nesta ocasión o grupo Accademia do Piacere vai moito máis alá: pretende recuperar en todos os estadíos a práctica habitual dos músicos-instrumentistas dos séculos XVI e XVII. Calquera música é unha escusa para desenvolver todas as posibilidades de comentario, paráfrases e glosa do material orixinal composto por outros músicos, e en moitos casos creado para só este obxectivo. É moi ben sabido por todos os músicos e musicólogos dos nosos días que as prácticas habituais de interpretación instrumental nos séculos pretéritos non pasaban só pola lectura plana da música escrita polos seus creadores, 32 VIA STELLAE 2014 senón pola adaptación desta ao intérprete ou a unha instrumentación diferente daquela para a que foi creada (como sucedía coa maioría da música que nos chegou para vihuela ou órgano). Na maioría dos casos esta adaptación conleva unha nova lectura do texto orixinal e a transformación das pezas, agregando ou reducindo voces, glosas, instrumentación ou mediante a simple utilización de motivos característicos como base para a improvisación ou a creación de novos contrapuntos. Accademia del Piacere busca neste programa a recuperación da práctica instrumental, neste caso hispana, e da lectura musical dos séculos XVI e XVII afastándose da somera interpretación das fantasías, diferenzas e glosas que xa foron creadas en devandita época como exemplos dunha praxe, e centrándose na pura creación e interpretación segundo os verdadeiros criterios historicistas: o auténtico obxectivo e fin dos músicos en todas as épocas. Fahmi Alqhai FANTASÍAS, DIFERENCIAS Y GLOSAS El primer objetivo y único de esta colección de piezas españolas que se han reunido bajo el título de Fantasías, diferencias y glosas no es la mera interpretación que se hace habitualmente de ellas hoy en día, bajo el tenue amparo y la ciega bendición de las llamadas interpretaciones históricas, muy diluidas en las formas y faltas, cada vez más, de contenido y de autenticidad. En esta ocasión el grupo Accademia del Piacere va mucho más allá: pretende recuperar en todos los estadíos la práctica habitual de los músicos-instrumentistas de los siglos XVI y XVII. Cualquier música es una excusa para desarrollar todas las posibilidades de comentario, paráfrasis y glosa del material original compuesto por otros músicos, y en muchos casos creado para sólo este objetivo. Es muy bien sabido por todos los músicos y musicólogos de nuestros días que las prácticas habituales de interpretación instrumental en los siglos pretéritos no pasaban sólo por la lectura llana de la música escrita por sus creadores, sino por la adaptación de ésta al intérprete o a una instrumentación diferente de aquélla para la que fue creada (como sucedía con la mayoría de la música que nos ha llegado para vihuela u órgano). En la mayoría de los casos esta adaptación conlleva una nueva lectura del texto original y la transformación de las piezas, agregando o reduciendo voces, glosas, instrumentación o mediante la simple utilización de motivos característicos como base para la improvisación o la creación de nuevos contrapuntos. Accademia del Piacere busca en este programa la recuperación de la práctica instrumental, en este caso hispana, y de la lectura musical de los siglos XVI y XVII alejándose de la somera interpretación de las fantasías, diferencias y glosas que ya fueron creadas en dicha época como ejemplos de una praxis, y centrándose en la pura creación e interpretación según los verdaderos criterios historicistas: el auténtico objetivo y fin de los músicos en todas las épocas. Fahmi Alqhai ACCADEMIA DEL PIACERE FAHMI ALQHAI director ACCADEMIA DEL PIACERE FAHMI ALQHAI director Grupo andaluz de referencia da nova xeración da música antiga española, está centrado na interpretación da música do Renacemento e do Barroco. Combina a investigación musicolóxica e o rescate de música nunca interpretada coa gran capacidade técnica dos seus compoñentes. Estes elementos, xunto á forte personalidade musical dos seus fundadores, dotan o grupo dunha inconfundible e poderosa identidade, como coincidiron sempre en destacar a crítica especializada e o público. Con cinco compactos no mercado publicados polo seu propio selo, Alqhai & Alqhai, Accademia del Piacere é un dos grupos españois máis recoñecidos en Europa. O seu espectáculo Las Idas y las Vueltas recibiu o Giraldillo á Mellor Música da Bienal de Flamenco de Sevilla 2012 e ten visitado salas como o Konzerthaus de Berlín e a Philharmonie de Colonia. O seu último compacto, Rediscovering Spain, recibiu galardóns en Francia (Choc de Classica), Alemaña (Toccata) e España. Considerado como un dos interprétes de viola da gamba e de música antiga máis brillantes da súa xeración. Naceu en Sevilla en 1976 de pai sirio e nai palestina. Estudou con Ventura Rico, Paolo Pandolfo e Vittorio Ghielmi e traballou coas formacións de cámara máis importantes da música antiga, como Hesperion XXI (Jordi Savall) e Il Suonar Parlante (Vittorio Ghielmi), entre outras moitas. É membro fundador de More Hispano (Vicente Parrilla). Ofrece regularmente concertos en toda Europa, Xapón, Estados Unidos e Latinoamérica e realizou numerosas gravaciós para selos discográficos (Alia Vox, Winter & Winter, Tactus, Arsis, Enchiriadis...), televisións e radios en todo o mundo. En 2014 publicou en Glossa o seu primeiro disco a solo, A piacere. Desde 2009 é director artístico do FeMAS, Festival de Música Antigua de Sevilla. Grupo andaluz de referencia de la nueva generación de la música antigua española, está centrado en la interpretación de la música del Renacimiento y el Barroco. Combina la investigación musicológica y el rescate de música nunca interpretada con la gran capacidad técnica de sus componentes. Estos elementos, junto a la fuerte personalidad musical de sus fundadores, dotan al grupo de una inconfundible y poderosa identidad, como han coincidido siempre en destacar la crítica especializada y el público. Con cinco compactos en el mercado publicados por su sello propio, Alqhai & Alqhai, es uno de los grupos españoles más reconocidos en Europa. Su espectáculo Las Idas y las Vueltas recibió el Giraldillo a la Mejor Música de la Bienal de Flamenco de Sevilla 2012 y ha visitado salas como el Konzerthaus de Berlín y la Philharmonie de Colonia. Su último compacto, Rediscovering Spain, ha recibido galardones en Francia (Choc de Classica), Alemania (Toccata) y España Considerado como uno de los interpretes de viola da gamba y de música antigua más brillantes de su generación. Nació en Sevilla en 1976 de padre sirio y madre palestina. Estudió con Ventura Rico, Paolo Pandolfo y Vittorio Ghielmi y ha trabajado con las formaciones de cámara más importantes de la música antigua, como Hesperion XXI (Jordi Savall) e Il Suonar Parlante (Vittorio Ghielmi), entre otras muchas. Es miembro fundador de More Hispano (Vicente Parrilla). Ofrece regularmente conciertos en toda Europa, Japón, Estados Unidos y Latinoamérica y ha realizado numerosas grabaciones para sellos discográficos (Alia Vox, Winter & Winter, Tactus, Arsis, Enchiriadis...), televisiones y radios en todo el mundo. En 2014 publicó en Glossa su primer disco a solo, A piacere. Desde 2009 es director artístico del FeMAS, Festival de Música Antigua de Sevilla. VIA STELLAE 2014 33 NUNO AROSO percusión 28 XUÑO, SÁBADO JUNIO, SÁBADO CGAC Centro Galego de Arte Contemporánea 20.30 OFF#STELLAE Peter Klatzow (1945) Variations on an uncomposed Kyrie Eleison (2014)* Panayotis Kokoras (1973) T-Totum (2009) MATERIS/asperes experimentación_materias_percusión contemporánea Jorge Prendas (1968) Arenoso (2013) ** Toshio Hosokawa (1955) Sen VI (1994) Pedro Junqueira Maia (1970) Xcuse me While I Kiss the Sky (2010) * estrea absoluta ** estrea en España colaboración: FIP Festival Internacional de Percusión VIA STELLAE 2014 35 MATERIAS, SON, PERCUSIÓN MATERIS/asperes é unha recolleita de composicións de hoxe que teñén en común o uso de materiais sonoros rudos, ásperos e aparentemente non instrumentais (pedras, metáis, pedazos de barro, madeiras) combinados con instrumentos establecidos na familia da percusión actual como marimba, vibráfono, tambores, pratos… A percusión, presente nos camiños da humanidade desde os períodos máis ancestrais ata as sociedades modernas, aparece aquí como un medio de exploración no que o músico, cual alquimista e viaxeiro no tempo, vai dando voz ás idiosincrasias creativas dos compositores. Peter Klatzow, cunha obra presentada en estrea mundial neste espectáculo, explora as capacidades sonoras do vibráfono. 36 VIA STELLAE 2014 Panayotis Kokoras escribe para un tambor manipulado con obxectos non convencionais. Jorge Prendas, con Arenoso (estrea en España), usa a marimba preparada explorando unha sonoridade inaudita do instrumento. Pedro Junqueira Maia amplía a súa experimentación do son entre tambores, guitarra eléctrica, papeis, plásticos, metais… MATERIS/asperes é, así, un espectáculo de grande intensidade sonora, virtuosismo e carga poética. Dentro da pulsación única deste concerto de percusión xérase un provocativo diálogo entre o tempo e a materia, os creadores e os oíntes, luces e sombras… Os sons transitan entre o hoxe e sempre, ente o onte e agora, tocándonos o rudo, o refinado, o áspero, o doce… Nuno Aroso MATERIAS, SONIDO, PERCUSIÓN MATERIS/asperes es una recolección de composiciones de hoy que tienen en común el uso de materiales sonoros rudos, ásperos y aparentemente no instrumentales (piedras, metales, pedazos de barro, maderas) combinados con instrumentos establecidos en la familia de la percusión actual como marimba, vibráfono, tambores, platos... La percusión, presente en los caminos de la humanidad desde los períodos más ancestrales hasta las sociedades modernas, aparece aquí como un medio de exploración en el que el músico, cuál alquimista y viajero en el tiempo, va dando voz a las idiosincrasias creativas de los compositores. Peter Klatzow, con una obra presentada en estreno mundial en este espectáculo, explora las capacidades sonoras del vibráfono. Panayotis Kokoras escribe para un tambor manipulado con objetos no convencionales. Jorge Prendas, con Arenoso (estreno en España), usa la marimba preparada explorando una sonoridad inaudita del instrumento. Pedro Junqueira Maia amplía su experimentación del sonido entre tambores, guitarra eléctrica, papeles, plásticos, metales... MATERIS/asperes es, así, un espectáculo de gran intensidad sonora, virtuosismo y carga poética. Dentro de la pulsación única de este concierto de percusión se produce un provocativo diálogo entre el tiempo y la materia, los creadores y los oyentes, luces y sombras ... Los sonidos transitan entre el hoy y siempre, ente el ayer y ahora, tocándonos lo rudo, lo refinado, lo áspero, lo dulce... Nuno Aroso NUNO AROSO percusión Nado en Porto en 1978 e especializado na música contemporánea, é recoñecido pola crítica como un dos máis creativos percusionistas da súa xeración. A súa carreira como solista ten un papel fundamental na súa vida artística, volcada cara á exploración de novas técnicas, de renovados medios instrumentais e de aspectos escénicos inherentes á “performance” da percusión. Ten colaborado activamente con múltiples compositores das máis variadas perspectivas estéticas e de diferentes puntos do globo, resultando desa colaboración o crecemento dun repertorio propio e idiosincrático que simultaneamente contribuíu no desenvolvemento da percusión como área instrumental e performativa. Participou na estrea absoluta de máis de 100 obras e gravou parte deste repertorio en numerosas edicións discográficas. Peter Klatzow, Peter Ablinger, Oscar Bianchi, João Pedro Oliveira, Amanda Cole, Kumiko Omura, Luís Antunes Pena, NUNO AROSO percusión Matthew Burnter, Martin Bauer, son algúns dos nomes que teñen escrito para Nuno Aroso. Presentouse como profesor, membro de xurados e intérprete en escenarios de música contemporánea de Portugal, Francia, Alemaña, Bélxica, España, Italia, Eslovenia, Brasil, China, Tailandia, Sudáfrica, Arxentina, Grecia, Suecia, Inglaterra, Canadá, Bulgaria, Túnez etc. Particularmente motivado polo enriquecemento e renovación do concepto de concerto como espectáculo completo e multidisciplinar, combina nos seus espectáculos outras artes como danza, cine, teatro e literatura. Dirixe o departamento de percusión da Universidade de Minho (Braga), é artista Adams e toca con baquetas Elite Mallets. Nacido en Oporto en 1978 y especializado en la música contemporánea, es reconocido por la crítica como uno de los más creativos percusionistas de su generación. Su carrera como solista tiene un papel fundamental en su vida artística, volcada hacia la exploración de nuevas técnicas, de renovados medios instrumentales y de aspectos escénicos inherentes a la “performance” de la percusión. Ha colaborado activamente con múltiples compositores de las más variadas perspectivas estéticas y de diferentes puntos del globo, resultando de esa colaboración el crecimiento de un repertorio propio e idiosincrático que de forma simultánea contribuyó en el desarrollo de la percusión como área instrumental y performativa. Participó en el estreno absoluto de más de 100 obras y grabó parte de este repertorio en numerosas ediciones discográficas. Peter Klatzow, Peter Ablinger, Oscar Bianchi, João Pedro Oliveira, Amanda Cole, Kumiko Omura, Luís Antunes Pena, Matthew Burnter, Martin Bauer, son algunos de los nombres que han escrito para Nuno Aroso. Se presentó como profesor, miembro de jurados e intérprete en escenarios de música contemporánea de Portugal, Francia, Alemania, Bélgica, España, Italia, Eslovenia, Brasil, China, Tailandia, Sudáfrica, Argentina, Grecia, Suecia, Inglaterra, Canadá, Bulgaria, Túnez etc. Particularmente motivado por el enriquecimiento y renovación del concepto de concierto como espectáculo completo y multidisciplinar, combina en sus espectáculos otras artes como danza, cine, teatro y literatura. Dirige el departamento de percusión de la Universidad de Minho (Braga), es artista Adams y toca con baquetas Elite Mallets. VIA STELLAE 2014 37 29 ALEJO AMOEDO piano TERESA NOVOA soprano PABLO RODRÍGUEZ piano ALUMNOS DE CANTO DO CONSERVATORIO SUPERIOR DE MÚSICA DE VIGO a faciana máis íntima da música culta galega en colaboración co proxecto de recuperación musical Descubrindo as nosas músicas TEATRO PRINCIPAL 20.00 PIANO CANCIÓN LÍRICA GALEGA Andrés Gaos (1874-1959) Impresión nocturna Suite Hispánicas (muiñeira) Ricardo Courtier (1863-1922) Morriña Carlos Sobrino (1861-1927) Fantasía Morisca de Chapí Reveriano Soutullo (1880-1932) Solo por ti (mazurka) Galicia_ piano & canción lírica XUÑO, DOMINGO JUNIO, DOMINGO José Gómez “Curros” (1864-1946) Todo sombrío e negro O caer da tarde Andrés Gaos (1874-1959) Rosa de abril José Baldomir (1865-1947) Santos e Meigas: coro de homes Santos e Meigas: Maripepa Mayo longo Porqué Quero me ire Marcial del Adalid (1826-1881) Adios meu meniño adiós Bagoas e sonos Séntate si está Pedriña Los dos miedos Le declin di jour Inés e Bianca: E vero Inés e Bianca: Preghiera Pascual Veiga (1842-1906) La escala VIA STELLAE 2014 39 DESCUBRINDO O PIANO E A CANCIÓN LÍRICA GALEGA Este programa realiza un percorrido pola música de salón máis intimista da man de oito dos máis recoñecidos compositores que deu Galicia. As catro provincias vense representadas por grandes figuras da música galega do século XIX: dende A Coruña con Marcial del Adalid y Gurea, Andrés Gaos e José Baldomir, pasando por Santiago con Pepe “Curros”, chegamos a Pontevedra cos internacionais Carlos Sobrino e Reveriano Soutullo e dirixímonos ao Leste co lugués Pascual Veiga e o coruñés de nacemento pero ourensán de adopción, Ricardo Courtier. Dous dignos representantes no panorama internacional foron Andrés 40 VIA STELLAE 2014 Gaos, cuxa delicadeza e lirismo evocan as tres obras seleccionadas que foron compostas na súa estancia bonaerense, e Carlos Sobrino quen, na Fantasía Morisca de Chapí, nos leva cara ao virtuosismo e expresividade máis sinuosos que acadou tras unha longa traxectoria de concertista internacional e mestre na británica Guildhall School of Music. Marcial del Adalid achéganos, no seu íntimo e sobrio estilo, un amplo coñecemento e formación na música romántica que traslada a estas pezas belcantistas: cancións e arias dunha aparente simplicidade de medios, que non é tal. A Adalid ségueo cronoloxicamente Pascual Veiga, autor representado pola inédita composición para orfeón La Escala, peza de sabor galego que non deixou indiferentes os asistentes ao certame da Exposición Universal de París (1889) onde o mindoniense brandía a batuta a fronte do Orfeón Coruñés Número 4. Tras eles, os versátiles e coetáneos Ricardo Courtier, José Gómez “Curros” e José Baldomir, cada un dende a súa cidade, tratan a realidade máis próxima a través de diferente temáticas, co folclore mergullándose e entrelazándose coa tradición académica e dando como resultado tres estilos moi característicos e persoais. Finalmente, en canto ao mestre Reveriano Soutullo, tan vinculado ao mundo das bandas, seleccionamos a mazurca Solo por ti, exemplo de composición para piano (o repertorio menos coñecido da súa obra) que pertence á súa etapa de xuventude. Deste xeito acadamos un versátil repertorio formado por muiñeiras, fantasías e mazurcas, xunto a fragmentos de zarzuelas e incluso óperas en galego. O obxectivo primordial do proxecto Descubrindo as nosas músicas é dar a coñecer compositores, intérpretes e obras galegas e este é o primeiro dunha serie de concertos que abranguen máis xéneros que agardamos sexan do seu agrado e que proximamente poderán gozar. Alberto Cancela DESCUBRINDO O PIANO E A CANCIÓN LÍRICA GALEGA Este programa realiza un recorrido por la música de salón más intimista de la mano de ocho de los más reconocidos compositores que dio Galicia. Las cuatro provincias se ven representadas por grandes figuras de la música gallega del siglo XIX: desde A Coruña con Marcial del Adalid y Gurea, Andrés Gaos y José Baldomir, pasando por Santiago con Pepe “Curros”, llegamos a Pontevedra con los internacionales Carlos Sobrino y Reveriano Soutullo y nos dirigimos al Este con el lugués Pascual Veiga y el coruñés de nacimiento pero orensano de adopción, Ricardo Courtier. Dos dignos representantes en el panorama internacional fueron Andrés Gaos, cuya delicadeza y lirismo evocan las tres obras seleccionadas que fueron compuestas en su estancia bonaerense, y Carlos Sobrino quien, en la Fantasía Morisca de Chapí, nos lleva hacia el virtuosismo y expresividad más sinuosos que consiguió tras una larga trayectoria de concertista internacional y maestro en la británica Guildhall School of Music. Marcial del Adalid nos acerca, en su íntimo y sobrio estilo, un amplio conocimiento y formación en la música romántica que traslada a estas piezas belcantistas: canciones y arias de una aparente simplicidad de medios, que no es tal. A Adalid lo sigue cronológicamente Pascual Veiga, autor representado por la inédita composición para orfeón La Escala, pieza de sabor gallego que no dejó indiferente a los asistentes al certamen de la Exposición Universal de París (1889) donde el mindoniense blandía la batuta al frente del Orfeón Coruñés Número 4. Tras ellos, los versátiles y coetáneos Ricardo Courtier, José Gómez “Curros” y José Baldomir, cada uno desde su ciudad, tratan la realidad más próxima a través de diferente temáticas, con el folclore zambulléndose y entrelazándose con la tradición académica y dando como resultado tres estilos muy característicos y personales. Finalmente, en cuanto al maestro Reveriano Soutullo, tan vinculado al mundo de las bandas, seleccionamos la mazurca Solo por ti, ejemplo de composición para piano (el repertorio menos conocido de su obra) que pertenece a su etapa de juventud. De esta manera conseguimos un versátil repertorio formado por muñeira, fantasías y mazurcas, junto a fragmentos de zarzuelas e incluso óperas en gallego. El objetivo primordial del proyecto Descubriendo nuestras músicas es dar a conocer compositores, intérpretes y obras gallegas y este es el primero de una serie de conciertos que abarcan más géneros que aguardamos sean de su agrado y que próximamente podrán disfrutar. Alberto Cancela VIA STELLAE 2014 41 42 ALEJO AMOEDO piano TERESA NOVOA soprano PABLO RODRÍGUEZ piano Nado en Redondela, cursou estudos nos conservatorios de Pontevedra e Vigo, onde finaliza con altas cualificacións as carreiras de piano e música de cámara baixo as directrices de Jesús Fernández Yepes e Josefa Estarque. Posteriormente especializouse en acompañamento vocal en Madrid baixo a dirección de Miguel Zanetti. Obtivo relevantes galardóns, formando dúo de pianos con Carlos Pérez, no Concurso Musical de France (París, 1996) e no Torneo Internacionale di Musica (1996). Ademais, o Círculo Recreativo e Cultural de O Porriño concedeulle premio Círculo 2004. Cunha ampla bagaxe ás costas, é un dos máis activos músicos galegos na actualidade. As súas mans encargáronse de rescatar obras inéditas que rexistrou en diversas gravacións sonoras; labor que complementa co estudo e interese polo patrimonio musical galego. Na actualidade exerce como pianista acompañante no Conservatorio Superior de Música de Vigo. Nada en Ponteareas, tras finalizar a carreira de piano comezou os estudos de canto con Raimunda Lusquiños e María Teresa del Castillo. Culminou os seus estudos en Madrid con José R. Valverde e Pedro Lavirgen, acadando as máximas cualificacións, e perfeccionou a súa formación con mestres do talle de Montserrat Caballé, Jaime Aragall e Ángeles Gulin, entre outros. Foi membro do Coro da Comunidade de Madrid. Ofreceu recitais e concertos nos principais escenarios de España, Italia, Francia e América do Sur. O seu repertorio abrangue dende o Barroco ata as composicións máis contemporáneas, pasando pola canción española e francesa, o lied, ópera, oratorio etc. Acérrima defensora do estudo e recuperación musical, xunto ao pianista Pablo Rodríguez achéganos á canción lírica galega, repertorio no que é unha consumada especialista, destacada intérprete e abandeirada. Imparte a materia de canto no Conservatorio Superior de Música de Vigo. Estudou piano en Vigo, con Concepción Rodríguez e Enrique Goberna, e en Porto con Luís Filipe Sá, obtendo o premio fin de carreira da ESMAE en 2008. Ampliou os estudos de piano e música de cámara durante dous anos na Aula de Música da Universidade de Alcalá de Henares baixo a tutela de Josep Colom. Recibiu consellos de Almudena Cano, Eulalia Solé, Luiz de Moura, Peter Bithell, Laszlo Gyimesy, Alexander Gold, Boris Berman etc. Realizou os estudos de Enxeñería Industrial na Universidade de Vigo, onde actualmente tamén cursa un mestrado en artes escénicas. Ademais realiza un intenso labor como pianista acompañante e correpetidor, tanto en España como en Portugal, e mantén un dúo estable de piano a catro mans coa pianista Yolanda Represas. É profesor de piano no Conservatorio Superior de Música de Vigo. VIA STELLAE 2014 ALEJO AMOEDO piano TERESA NOVOA soprano PABLO RODRÍGUEZ piano Nacido en Redondela, cursó estudios en los conservatorios de Pontevedra y Vigo, donde finalizó con altas calificaciones las carreras de piano y música de cámara bajo las directrices de Jesús Fernández Yepes y Josefa Estarque. Posteriormente se especializó en acompañamiento vocal en Madrid bajo la dirección de Miguel Zanetti. Obtuvo relevantes galardones, formando dúo de pianos con Carlos Pérez, en el Concurso Musical de France (París, 1996) y en el Torneo Internacionale di Musica (1996). Además, el Círculo Recreativo y Cultural de O Porriño le concedió premio Círculo 2004. Con un amplio bagaje a sus espaldas, es uno de los más activos músicos gallegos en la actualidad. Sus manos se encargaron de rescatar obras inéditas que registró en diversas grabaciones sonoras; tarea que complementa con el estudio e interés por el patrimonio musical gallego. En la actualidad ejerce como pianista acompañante en el Conservatorio Superior de Música de Vigo. Nacida en Ponteareas, tras finalizar la carrera de piano comenzó los estudios de canto con Raimunda Lusquiños y María Teresa del Castillo. Culminó sus estudios en Madrid con José R. Valverde y Pedro Lavirgen, consiguiendo las máximas calificaciones, y perfeccionó su formación con maestros de la talla de Montserrat Caballé, Jaime Aragall y Ángeles Gulin, entre otros. Fue miembro del Coro de la Comunidad de Madrid. Ofreció recitales y conciertos en los principales escenarios de España, Italia, Francia y América del Sur. Su repertorio abarca desde el Barroco hasta las composiciones más contemporáneas, pasando por la canción española y francesa, el lied, ópera, oratorio, etc. Acérrima defensora del estudio y recuperación musical, junto al pianista Pablo Rodríguez nos acerca a la canción lírica gallega, repertorio en el que es una consumada especialista, destacada intérprete y abanderada. Imparte la asignatura de canto en el Conservatorio Superior de Música de Vigo. Estudió piano en Vigo, con Concepción Rodríguez y Enrique Goberna, y en Oporto con Luís Filipe Sá, siendo Premio Fin de Carrera de la ESMAE en 2008. Amplió los estudios de piano y música de cámara durante dos años en el Aula de Música de la Universidad de Alcalá de Henares bajo la tutela de Josep Colom. Recibió consejos de Almudena Cano, Eulalia Solé, Luiz de Moura, Peter Bithell, Laszlo Gyimesy, Alexander Gold, Boris Berman, etc. Realizó los estudios de Ingeniería Industrial en la Universidad de Vigo, donde actualmente también cursa un máster en Artes Escénicas. Además realiza una intensa actividad como pianista acompañante y correpetidor, tanto en España como en Portugal, y mantiene un dúo estable de piano a cuatro manos con la pianista Yolanda Represas. Es profesor de piano en el Conservatorio Superior de Música de Vigo. VIA STELLAE 2014 43 XAVIER SABATA contratenor VESPRES D’ARNADÍ MANFREDO KRAEMER director 30 PARTE 2 Concerto grosso en re menor op 3 nº 5 HWV 316 Alessandro: “Vibra cortese Amor” (Vibra cortés Amor), aria de Tassile (Quero dar paz a unha alma altiva), aria de Tamerlano Faramondo: “Nella terra in cIel” (Na terra, no ceo), aria de Gernando Agrippina: Abertura Manfredo Kraemer violín / director Guadalupe del Moral / Kathy Leidig violín Natan Paruzel viola Oriol Aymat violoncello Mario Lisarde violone Pere Saragossa óboe Carles Vallés fagot Kenneth Weiss clave 20.30 PARTE 1 Tamerlano: “Vo’ dar pace a un alma altiera” Haendel_ arias para castrato TEATRO PRINCIPAL Georg Friedrich Haendel (1685-1759) Andante - Fuga (Allegro) - Adagio - Allegro ma non troppo - Allegro Nella terra in ciel XUÑO, LUNS JUNIO, LUNES Largo - Adagio - Largo Agrippina: “Otton, Otton… Voi che udite il mio lamento” (Otón, Otón… Ti que oes o meu lamento), Teseo: “Voglio stragi, voglio morte” (Quero destrución, quero morte), aria de Egeo Rinaldo: “Cara sposa” (Querida esposa), aria de Rinaldo Nicola Porpora (1686-1768) Ifigenia in Aulide: “Odi spietati numi… Tu spietato non farai” (Escoita, cruel deus… Ti, cruel, non farás), recitativo accompagnato e aria de Agammenon recitativo accompagnato e aria de Agrippina Rinaldo: “Venti turbini” (Ventos, remuíños), aria de Rinaldo VIA STELLAE 2014 45 HAENDEL COMPOSITOR E EMPRESARIO OPERÍSTICO En 1714 Georg Friedrich Haendel instalouse en Londres, onde desenvolveu unha ampla carreira como compositor escribindo música de todo tipo de xéneros. A súa produción lírica é relevante tanto en ópera coma en oratorios, entre os que destacan Theodora, Saúl, Israel en Exipto, Xudas Macabeo, Sansón, Jephta, Semele e, sobre todo, O Mesías. No terreo operístico, ademais de compositor, Haendel foi director e empresario e chegou a fundar a súa propia compañía de ópera, a Royal Academy of Music. Escribiu óperas en italiano, conseguiu que o xénero se impuxese e triunfou con títulos tan importantes como Almira, Teseo, Scipone, 46 VIA STELLAE 2014 Radamisto, Agrippina, Rinaldo, Orlando, Giulio Cesare etc. Nelas retratou personaxes que van do heroe ao vilán, pasando polo tolo ou aquel de carácter violento e destrutivo. Haendel é un verdadeiro mestre da aria da capo: aria en tres partes cunha primeira sección de melodías moi traballadas e brillantes, unha segunda sección contrastante con outro texto e novos temas melódicos e unha terceira sección, da capo, na que se repite a primeira sección pero variada libremente con engadido de todo tipo de ornamentos e variacións que a calidade técnica do cantante lle permita. Haendel elixía para as súas representacións os mellores e afamados cantantes da época: sopranos como Margherita Duranstanti, Francesca Cuzzoni e Faustina Bordoni ou os castrados Senesino e Pacini, os cales estrearon Rodelinda e Tamerlano, seguramente, a ópera máis complexa de Haendel pola intensidade dramática da trama e polas complicadas relacións entre os personaxes. O papel de Tamerlano foi interpretado por Andrea Pacini, contratado para dar réplica a Senesino, invitado por un teatro de ópera rival. A súa primeira ópera londiniense Rinaldo (1711), de exquisita orquestración, contén algunha das arias máis célebres do compositor como as do protagonista: “Venti turbini”, de tempo allegro, sincero e decidido, ou “Cara sposa”, na que lamenta a perda da súa esposa e que resume, en boa medida, o poder emocional e a elegancia musical do barroco. Faramondo sitúase ao final da carreira operística de Haendel, quen escribiu o papel titular de para o famoso castrato Caffarelli, e en 1726 compuxo Alessandro, unha ópera feita á medida para o seu elenco de estrelas Senesino, Cuzzoni e Bordoni; elas, nos papeis das princesas Lisaura e Roxana, loitan polo amor do glorioso conquistador de Asia nunha historia de amor, celos e traizón para a que Haendel escribiu unha partitura chea de lumes artificiais. HAENDEL COMPOSITOR Y EMPRESARIO OPERÍSTICO En 1714 Georg Friedrich Haendel se instaló en Londres, donde desarrolló una amplia carrera como compositor escribiendo música de todo tipo de géneros. Su producción lírica es relevante tanto en ópera como en oratorios, entre los que destacan Theodora, Saúl, Israel en Egipto, Judas Macabeo, Sansón, Jephta, Semele y, sobre todo, El Mesías. En el terreno operístico, además de compositor, Haendel fue director y empresario y llegó a fundar su propia compañía de ópera, la Royal Academy of Music. Escribió óperas en italiano, consiguió que el género se impusiese y triunfó con títulos tan importantes como Almira, Teseo, Scipone, Radamisto, Agrippina, Rinaldo, Orlando, Giulio Cesare, etc. En ellas retrató personajes que van del heroe al villano, pasando por el loco o aquel de carácter violento y destructivo. Haendel es un verdadero maestro del aria da capo: aria en tres partes con una primera sección de melodías muy trabajadas y brillantes, una segunda sección contrastante con otro texto y nuevos temas melódicos y una tercera sección, da capo, en la que se repite la primera sección pero variada libremente con añadido de todo tipo de ornamentos y variaciones que la calidad técnica del cantante le permita. Haendel elegía para sus representaciones a los mejores y afamados cantantes de la época: sopranos como Margherita Duranstanti, Francesca Cuzzoni y Faustina Bordoni o los castrados Senesino y Pacini, quienes estrenaron Rodelinda y Tamerlano, seguramente, la ópera más compleja de Haendel por la intensidad dramática de la trama y por las complicadas relaciones entre los personajes. El papel de Tamerlano fue interpretado por Andrea Pacini, contratado para dar réplica a Senesino, invitado por un teatro de ópera rival. Su primera ópera londinense Rinaldo (1711), de exquisita orquestación, contiene alguna de las arias más célebres del compositor como las del protagonista: “Venti turbini”, de tempo allegro, sincero y decidido, o “Cara sposa”, en la que lamenta la pérdida de su esposa y que resume, en gran medida, el poder emocional y la elegancia musical del barroco. Faramondo se ubica al final de la carrera operística de Haendel, quien escribió el papel titular de para el famoso castrato Caffarelli, y en 1726 compuso Alessandro, una ópera hecha a medida para su elenco de estrellas Senesino, Cuzzoni y Bordoni; ellas, en los papeles de las princesas Lisaura y Roxana. luchan por el amor del glorioso conquistador de Asia en una historia de amor, celos y traición para la que Haendel escribió una partitura llena de fuegos artificiales. VIA STELLAE 2014 47 XAVIER SABATA contratenor Nacido en Avià (Barcelona) en 1976, graduouse en interpretación teatral no Institut del Teatre de Barcelona. Paralelamente cursa estudos superiores de saxofón obtendo mención honorífica, pero dedica todos os seus esforzos á súa primeira gran paixón, o teatro. Os seus inicios profesionais están asociados á actividade teatral en Barcelona e durante esta época, conmovido pola música e a poesía anteriores ao século XIX, decide estudar canto histórico. Entre 2002 e 2006 estudou no departamento de música antiga da ESMUC con Marta Almajano, perfeccionándose en Alemaña na Hochshule de Karlsruhe en Liedgestaltung con Hartmut Höll e Mitsuko Shirai. Entre as orquestras coas que ten colaborado cabe citar Al Ayre Español (Eduardo López Banzo), Orquestra Barroca de Venecia (Andrea Marcon), Washington Symphony Orchestra, La Rissonanza, I Barocchisti, El Concierto Español (Emilio Moreno), Los Músicos de sv Alteza (Luis Antonio González), Laberintos Ingeniosos 48 VIA STELLAE 2014 (Xavier Díaz-Latorre), La Tempestad, Pulcinella (Ophèlie Gallard), Sinfónica de Castilla y León, Forma Antiqva etc. Forma dúo co clavecinista Kenneth Weiss con quen realiza unha intesa actividade concertística en toda Europa. En 2005 participa no proxecto de voces novas Le Jardin des Voix que o promoverá internacionalmente da man de William Christie e Les Arts Florissants. Cantou ópera en teatros como o Liceo de Barcelona, Teatro Real de Madrid, Ópera de Oviedo, La Fenice de Venecia, Champs Elysées en Paris, Caen, Luxembourg, Nancy, Lincoln Center en Nova York, Aix-enProvence, Montecarlo, Freiburg ou Basel e presentouse en salas de concerto como o Auditori de Barcelona, Palau de la Música Catalana, Auditorio Nacional de Madrid, Cité de la Musique e Salle Playel de París, Kennedy Center de Washington e Barbican de Londres, entre outros. Cantou os papeis de Ottone, Arnalta e Nutrice en diferentes producións de L’incoronazione di Poppea e Pisandro de Il ritorno de Ulisse in patria, ambas de Monteverdi, Ruggiero do Orlando Furioso de Vivaldi, Perseo de Andromeda Liberata de Vivaldi, Gernando de Faramondo e Ottone de Agrippina de Haendel, Príncipe Go-Go de Le Gran Macabre de Ligeti, La Madre de Il Sant’Alessio de Landi, Endimione de La Calisto de Cavalli etc. Desenvolveu unha serie de proxectos personais escénicos a partir da vida de diferentes personaxes: Undercastration (unha viaxe sobre a vida de Francesco Bernardi e Senesino) e La gacetilla de Alonso de Arrendó, capón. Ten gravado para as discográficas Harmonía Mundi Iberica, Emi/Virgin Classics e Aparte. VESPRES D’ARNADÍ Especializado na interpretación do repertorio barroco con instrumentos de época creado no 2005 baixo a dirección de Dani Espasa e Pere Saragossa, ofrecen versións cheas de emoción, frescura e espontaneidade utilizando, ademais de criterios propios, os diferentes legados en tratados, crónicas e estudos actuais sobre a música barroca. Grandes intérpretes forman parte da formación, colaboradores tamén de grupos como Les Talents Lyriques, Accademia Bizantina, Friburg Barockorkester, Europa Galante ou Ensemble Matheu, entre outros. Actuou en prestixiosos festivais e salas de concertos de Europa. O seu primeiro disco (2009) está dedicado ás suites instrumentais do compositor marsellés Charles Desmazures, quen en 1702 dedicoullas a María Gabriela Luisa de Saboya, e en 2011 presentaron o seu segundo disco dedicado á obra relixiosa de Josep Mir i Llussà; ambos os dous recibiron diferentes premios e excelentes críticas en revistas especializadas de Europa, Asia e América. As Academias, nome que recibían os concertos privados do século XVIII, eran ofrecidas nas tardes-noites (vespres) despois das ceas distinguidas de familias nobres e burguesas de sociedades artísticas. Arnadí é unha deliciosa sobremesa de cabaza, azucre e améndoas, de tradición en Valencia, da que puideron gozar os asistentes a aquelas reunións cortesás. XAVIER SABATA contratenor Nacido en Avià (Barcelona) en 1976, se graduó en interpretación teatral en el Institut del Teatre de Barcelona. Paralelamente cursa estudios superiores de saxofón obteniendo mención honorífica, pero dedica todos sus esfuerzos a su primera gran pasión, el teatro. Sus inicios profesionales están asociados a la actividad teatral en Barcelona y durante esta época, conmovido por la música y la poesía anteriores al siglo XIX, decide estudiar canto histórico. Entre 2002 y 2006 estudió en el departamento de música antigua de la ESMUC con Marta Almajano, perfeccionándose en Alemania en la Hochshule de Karlsruhe en Liedgestaltung con Hartmut Höll y Mitsuko Shirai. Entre las orquestas con las que colaborado cabe citar a Al Ayre Español (Eduardo López Banzo), Orquestra Barroca de Venecia (Andrea Marcon), Washington Symphony Orchestra, La Rissonanza, I Barocchisti, El Concierto Español (Emilio Moreno), Los Músicos de sv Alteza (Luis Antonio González), Laberintos Ingeniosos (Xavier Díaz-Latorre), La Tempestad, Pulcinella (Ophèlie Gallard), Sinfónica de Castilla y León, Forma Antiqva etc. Forma dúo con el clavecinista Kenneth Weiss con quien realiza una intesa actividad concertística en toda Europa. En 2005 participa el proyecto de voces jóvenes Le Jardin des Voix que lo promocionará internacionalmente de la mano de William Christie y Les Arts Florissants. Ha cantado en teatros de ópera como el Liceo de Barcelona, Teatro Real de Madrid, Ópera de Oviedo, La Fenice de Venecia, Champs Elysées en Paris, Caen, Luxembourg, Nancy, Lincoln Center en Nova York, Aix-en-Provence, Montecarlo, Freiburg o Basel y se presentó en salas de concierto como el Auditori de Barcelona, Palau de la Música Catalana, Auditorio Nacional de Madrid, Cité de la Musique e Salle Playel de París, Kennedy Center de Washington y Barbican de Londres, entre otros. Ha cantado los papeles de Ottone, Arnalta y Nutrice en diferentes producciones de L’incoronazione di Poppea y Pisandro de Il ritorno de Ulisse in patria, ambas de Monteverdi, Ruggiero del Orlando Furioso de Vivaldi, Perseo de Andromeda Liberata de Vivaldi, Gernando de Faramondo y Ottone de Agrippina de Haendel, Príncipe Go-Go de Le Gran Macabre de Ligeti, La Madre de Il Sant’Alessio de Landi, Endimione de La Calisto de Cavalli etc. Ha creado una serie de proyectos personales escénicos a partir de la vida de diferentes personajes: Undercastration (un viaje sobre la vida de Francesco Bernardi y Senesino) y La gacetilla de Alonso de Arrendó, capón. Ha grabado para las discográficas Harmonía Mundi Iberica, Emi/Virgin Classics y Aparte. VESPRES D’ARNADÍ Especializado en la interpretación del repertorio barroco con instrumentos de época creado en el 2005 bajo la dirección de Dani Espasa y Pere Saragossa, ofrecen versiones llenas de emoción, frescura y espontaneidad utilizando, además de criterios propios, los diferentes legados en tratados, crónicas y estudios actuales sobre la música barroca. Grandes intérpretes forman parte de la formación, colaboradores también de grupos como Les Talents Lyriques, Accademia Bizantina, Friburg Barockorkester, Europa Galante o Ensemble Matheu, entre otros. Ha actuado en prestigiosos festivales y salas de conciertos de Europa. Su primer disco (2009) está dedicado a las suites instrumentales del compositor marsellés Charles Desmazures, quien en 1702 las dedicó a María Gabriela Luisa de Saboya, y en 2011 presentaron su segundo disco dedicado a la obra religiosa de Josep Mir i Llussà; ambos han recibido diferentes premios y excelentes críticas en revistas especializadas de Europa, Asia y América. Las Academias, nombre que recibían los conciertos privados del siglo XVIII, eran ofrecidas en las tardes-noches (vespres) después de las cenas distinguidas de familias nobles y burguesas de sociedades artísticas. Arnadí es un delicioso postre de calabaza, azúcar y almendras, de tradición en Valencia, del que pudieron disfrutar los asistentes a aquellas veladas cortesanas. VIA STELLAE 2014 49 01 FABIO BIONDI violín KENNETH WEISS XULLO, MARTES JULIO, MARTES SALÓN TEATRO 20.30 clave Johann Sebastian Bach (1756-1850) PARTE 1 PARTE 2 Sonata para violín e clave en do menor, BWV 1017 Preludio e fuga en Si bemol maior, BWV 890, de O clave ben temperado Largo Allegro Adagio Allegro Sonata para violín e clave en Sol maior, BWV 1019 Sonata para violín e clave en Mi maior, BWV 1016 Bach_violín_sonata Adagio Allegro Adagio ma non tanto Allegro Allegro Largo Allegro Adagio Allegro Sonata para violín e clave en fa menor, BWV 1018 (Adagio) Allegro Adagio Vivace VIA STELLAE 2014 51 AS SONATAS PARA VIOLÍN E CLAVE DE BACH O musicólogo alemán Johann Nikolaus Forkel escribía en 1802: “Seis sonatas para clave con acompañamento de violín obrigado. Foron compostas en Cóthen e deben incluírse entre as primeiras obras mestras de Bach neste xénero. Son fuxidas dende o principio ata a fin; teñen tamén algúns canons entre o clave e o violín que son sumamente cantables e cheos de carácter. A parte de violín require un verdadeiro mestre. Bach coñecía as posibilidades dese instrumento e escatimábaas tan pouco como facía co clave “. Aínda que podería pensarse que algunhas proveñen de sonatas en trío anteriores, parece evidente que outras foron creadas inicialmente como obras para violín e clave obrigado. Crese que as obras máis antigas –as BWV 1019 e 1015– viron a luz no período de Weimar (1708-1717), pero non deberon presentarse como colección ata os anos de Cóthen, concretamente entre 1720 e 1723. Dende o punto de vista instrumental son pezas dunha gran modernidade, unha serie 52 VIA STELLAE 2014 de seis obras que forman un conxunto cohesionado, organizado e planificado, un intento de aproveitar ao máximo as posibilidades dunha determinada forma musical... Formalmente, esta serie inclínase polo esquema de sonata da chiesa en catro movementos (lento-rápido-lento-rápido), salvo a Sonata núm. 6 BWV 1019, que tras complexos cambios rematou cun esquema dificilmente clasificable. A pesar de manter a forma da chiesa, deslízanse aires de danza, como o siciliano inicial da BWV 1017 ou a giga que pecha a sexta. Posiblemente, o máis rompedor e interesante destas obras é a liberdade e diversidade da relación entre o clave e o violín que facilitan unha combinación de todas as opcións imaxinábeis para chegar a unha concepción da sonata afastada do esquema básico de “melodía acompañada”. Isto e a lóxica tonal da serie outórganlle a súa enorme pluralidade, a pesar da uniformidade do modelo formal; variedade que non traizoa a coherencia do conxunto. LAS SONATAS PARA VIOLÍN Y CLAVE DE BACH El musicólogo alemán Johann Nikolaus Forkel escribía en 1802: “Seis sonatas para clave con acompañamiento de violín obligado. Fueron compuestas en Cóthen y deben incluirse entre las primeras obras maestras de Bach en este género. Son fugadas desde el principio hasta el fin; tienen también algunos cánones entre el clave y el violín que son sumamente cantables y llenos de carácter. La parte de violín requiere un verdadero maestro. Bach conocía las posibilidades de ese instrumento y las escatimaba tan poco como hacía con el clave”. Aunque podría pensarse que algunas provienen de sonatas en trío anteriores, parece evidente que otras han sido creadas inicialmente como obras para violín y clave obligado. Se cree que las obras más antiguas –las BWV 1019 y 1015– vieron la luz en el período de Weimar (1708-1717), pero no debieron presentarse como colección hasta los años de Cóthen, concretamente entre 1720 y 1723. Desde el punto de vista instrumental son piezas de una gran modernidad, una serie de seis obras que forman un conjunto cohesionado, organizado y planificado, un intento de aprovechar al máximo las posibilidades de una determinada forma musical… Formalmente, esta serie se inclina por el esquema de sonata da chiesa en cuatro movimientos (lento-rápido-lento-rápido), salvo la Sonata núm. 6 BWV 1019, que tras complejos cambios terminó con un esquema difícilmente clasificable. A pesar de mantener la forma da chiesa, se deslizan aires de danza, como el siciliano inicial de la BWV 1017 o la giga que cierra la sexta. Posiblemente, lo más rompedor e interesante de estas obras es la libertad y diversidad de la relación entre el clave y el violín que facilitan una combinación de todas las opciones imaginables para llegar a una concepción de la sonata alejada del esquema básico de “melodía acompañada”. Esto y la lógica tonal de la serie le otorgan su enorme pluralidad, a pesar de la uniformidad del modelo formal; variedad que no traiciona la coherencia del conjunto. FABIO BIONDI violín Nacido en Palermo, comezou a súa carreira internacional aos 12 anos cando interpretou o seu primeiro concerto como solista xunto á Orquesta Sinfónica da RAI. Espoleado por unha curiosidade inesgotable coñeceu aos pioneiros da nova forma de abordar a música barroca, oportunidade que ampliou o seu campo de visión e cambiaría o rumbo da súa carreira. Aos 16 anos foi invitado a interpretar os concertos para violín de Bach no Musikverein de Viena e desde entón tocou con agrupacións especializadas na interpretación da música barroca con instrumentos e técnica orixinais como a Capella Reial de Catalunya, Musica Antiqua Wien, Seminario Musicale, A Chapelle Royale, Les Musiciens du Louvre etc. En 1990 fundou Europa Galante que, en poucos anos e grazas a unha axenda repleta de concertos por todo o mundo e ao extraordinario éxito das súas gravacións, converteuse no máis recoñecido e premiado dos conxuntos italianos especializados no Barroco. Fabio Biondi e Europa Galante foron invitados polos máis importantes festivais e salas de concerto de todo o mundo: Scala (Milán), Accademia di Santa Cecilia (Roma), Suntory Hall (Tokio), Concertgebouw (Amsterdam), Théâtre des Champs Elysées e Théâtre de la Ville (París), Royal Albert Hall (Londres), Musikverein (Viena), Lincoln Center (Nova York), Ópera de Sydney etc. A súa variada e ampla discografía foi merecedora de recoñecementos como o Premio Cini de Venecia, Choc de la Musique, Diapason d’Or, RTL Prize, Prix du Disque, ‘ffff’ de Telerama, a nominación ao premio Grammy 2006 pola ópera Bajazet de Vivaldi etc. En 2005 asumiu o cargo de director artístico para repertorio barroco da Orquesta Sinfónica de Stavanger. Foi invitado a dirixir a Orchestre National de Montpellier, a Orquestra do Mozarteum de Salzburgo, Orquestra Barroca Europea, Orquestra da Ópera de Halle, Mahler Chamber Orchestra, orquestras de cámara de Zúrich e Noruega, Orchestra dell’Accademia di Santa Cecilia, Ensemble Orchestral de París, Orquesta Sinfónica Tivoli (Copenhague), Orquestra do Maggio Musicale Fiorentino, Finnish Radio Symphony, Academia Santa Cecilia de Roma, English Concert etc. Desde 2011 é académico da Accademia Nazionale di Santa Cecilia (Roma). Toca un violín Andrea Guarneri (Cremona, 1686) e un Carlo Ferdinando Gagliano de 1766, este último propiedade do seu mestre, Salvatore Cicero, e amablemente cedido pola Fundación Salvatore Cicero de Palermo. KENNETH WEISS clave Naceu en Nova York e, tras estudar con Gustav Leonhardt no Conservatorio Sweelinck de Amsterdam, foi asistente musical de William Christie e Les Arts Florissants en numerosas producións de ópera e gravacións discográficas. Ofrece recitais en Europa, América e Xapón. Actúa regularmente con Fabio Biondi, Monica Hugget e Lina Tur Bonet. Dirixiu producións operísticas en Aix en Provence, Bilbao e Oviedo (Dido e Eneas e L’incoronazione di Poppea) e a agrupacións da talla de The English Concert, Concerto Copenhagen, Orquesta Barroca de Salamanca, Divino Sospiro, Orchestre de Rouen, Ensemble Orchestral de Basse-Normandie, Orchestre National des Pays de la Loire, Orchestre des Pays de Savoie etc. Entre os seus proxectos para 2014 destacan recitais na Cité de la Musique en París e no Festival da Roque d’Anthéron (O clave ben temperado), Versalles e Londres (Rameau), Madrid (Scarlatti), unha xira en Holanda e actuacións a dúo con Fabio Biondi en América e no Teatro Champs Élysèes de París. Gravou varios discos para o selo Satirino, o máis recente dedicado a O clave ben temperado de Bach (marzo 2014). É profesor no Conservatorio de París e catedrático da Julliard School. VIA STELLAE 2014 53 FABIO BIONDI violin Nacido en Palermo, comenzó su carrera internacional a los 12 años cuando interpretó su primer concierto como solista junto a la Orquesta Sinfónica de la RAI. Espoleado por una curiosidad inagotable conoció a los pioneros de la nueva forma de abordar la música barroca, oportunidad que amplió su campo de visión y cambiaría el rumbo de su carrera. A los 16 años fue invitado a interpretar los conciertos para violín de Bach en el Musikverein de Viena y desde entonces ha tocado con agrupaciones especializadas en la interpretación de la música barroca con instrumentos y técnica originales como la Capella Reial de Catalunya, Musica Antiqua Wien, Seminario Musicale, La Chapelle Royale, Les Musiciens du Louvre, etc. En 1990 fundó Europa Galante que, en pocos años y gracias a una agenda repleta de conciertos por todo el mundo y al extraordinario éxito de sus grabaciones, se convirtió en el más reconocido y premiado de los conjuntos italianos especializados en el Barroco. Fabio Biondi y Europa Galante han 54 VIA STELLAE 2014 sido invitados por los más importantes festivales y salas de concierto de todo el mundo: Scala (Milán), Accademia di Santa Cecilia (Roma), Suntory Hall (Tokio), Concertgebouw (Amsterdam), Théâtre des Champs Elysées y Théâtre de la Ville (París), Royal Albert Hall (Londres), Musikverein (Viena), Lincoln Center (Nueva York), Ópera de Sydney, etc. Su variada y amplia discografía ha sido merecedora de reconocimientos como el Premio Cini de Venecia, Choc de la Musique, Diapason d’Or, RTL Prize, Prix du Disque, ‘ffff’ de Telerama, la nominación al premio Grammy 2006 por la ópera Bajazet de Vivaldi, etc. En 2005 asumió el cargo de director artístico para repertorio barroco de la Orquesta Sinfónica de Stavanger. Ha sido invitado a dirigir a la Orchestre National de Montpellier, Orquesta del Mozarteum de Salzburgo, Orquesta Barroca Europea, Orquesta de la Ópera de Halle, Mahler Chamber Orchestra, orquestas de cámara de Zúrich y Noruega, Orchestra dell’Accademia di Santa Cecilia, Ensemble Orchestral de París, Orquesta Sinfónica Tivoli (Copenhague), Orquesta del Maggio Musicale Fiorentino, Finnish Radio Symphony, Academia Santa Cecilia de Roma, English Concert, etc. Desde 2011 es académico de la Accademia Nazionale di Santa Cecilia (Roma). Toca un violín Andrea Guarneri (Cremona, 1686) y un Carlo Ferdinando Gagliano de 1766, este último propiedad de su maestro, Salvatore Cicero, y amablemente cedido por la Fundación Salvatore Cicero de Palermo. KENNETH WEISS clave Nació en Nueva York y, tras estudiar con Gustav Leonhardt en el Conservatorio Sweelinck de Amsterdam, fue asistente musical de William Christie y Les Arts Florissants en numerosas producciones de ópera y grabaciones discográficas. Ofrece recitales en Europa, América y Japón. Actúa regularmente con Fabio Biondi, Monica Hugget y Lina Tur Bonet. Ha dirigido producciones operísticas en Aix en Provence, Bilbao y Oviedo (Dido y Eneas y L’incoronazione di Poppea) y a agrupaciones de la talla de The English Concert, Concerto Copenhagen, Orquesta Barroca de Salamanca, Divino Sospiro, Orchestre de Rouen, Ensemble Orchestral de Basse-Normandie, Orchestre National des Pays de la Loire, Orchestre des Pays de Savoie, etc. Entre sus proyectos para 2014 destacan recitales en la Cité de la Musique en París y en el Festival de La Roque d’Anthéron (El clave bien temperado), Versalles y Londres (Rameau), Madrid (Scarlatti), una gira en Holanda y actuaciones a dúo con Fabio Biondi en América y en el Teatro Champs Élysèes de París. Ha grabado varios discos para el sello Satirino, el más reciente dedicado a El clave bien temperado de Bach (marzo 2014). Es profesor en el Conservatorio de París y catedrático de la Julliard School. CASPERVEK TRÍO 02 XULLO, MÉRCORES JULIO, MIÉRCOLES HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS 22.00 patio de san Xoán máis variacións Goldberg… improvisando cos grandes mestres do Barroco OFF#STELLAE Brais González piano Eduards Vecbastiks violín Blas Castañer percusión VIA STELLAE 2014 55 IMPROVISANDO… MÁIS VARIACIÓNS GOLDBERG As Variacións Goldberg de Bach, unha das pedras de toque do repertorio pianístico, foron concibidas en orixe como un libro de exercicios para teclado. Poucas veces a xénese dunha obra rematou quedando tan lonxe do seu significado posterior pois a creación do xenio de Eisenach se converteu por méritos propios nunha das iconas absolutas da música clásica e nun dos maiores retos aos que un pianista pode enfrontarse. Cos anos, as Variacións Goldberg foron adaptadas e transformadas por artistas de 56 VIA STELLAE 2014 todo xénero e condición, que nos deixaron dende versións orquestrais ata transcricións para sintetizador. Agora, con “Máis varacións Goldberg” o trío Caspervek propón unha viaxe a través da música do Renacemento e o Barroco utilizando a obra mestra de Bach como nexo condutor. Así pois, ao tempo que escoitamos unha selección das “Variacións”, aparecerán nesta travesía musical obras dos máis grandes mestres da época, como Palestrina, Matteis, Rameau ou Haendel. Brais González IMPROVISANDO… MÁS VARIACIONES GOLDBERG Las Variaciones Goldberg de Bach, una de las piedras de toque del repertorio pianístico, fueron concebidas en origen como un libro de ejercicios para teclado. Pocas veces la génesis de una obra ha terminado quedando tan lejos de su significado posterior pues la creación del genio de Eisenach se ha convertido por méritos propios en uno de los iconos absolutos de la música clásica y en uno de los mayores retos a los que un pianista puede enfrentarse. Con los años, las Variaciones Goldberg han sido adaptadas y transformadas por artistas de todo género y condición, que nos han dejado desde versiones orquestales hasta transcripciones para sintetizador. Ahora, con “Más varaciones Goldberg” el trío Caspervek propone un viaje a través de la música del Renacimiento y el Barroco utilizando la obra maestra de Bach como nexo conductor. Así pues, al tiempo que escuchamos una selección de las “Variaciones”, aparecerán en esta travesía musical obras de los más grandes maestros de la época, como Palestrina, Matteis, Rameau o Haendel. Brais González CASPERVEK TRÍO Xorde en Vigo no 2013 no seo do Conservatorio Superior de Música da cidade, co propósito de musicar en directo películas clásicas do cine mudo. Partindo desta premisa, Caspervek Trío continúa explorando as relacións entre música e imaxe e os efectos de ambas as dúas no público. O seu rango de acción abrangue dende a recuperación do patrimonio cinematográfico histórico ata proxectos puramente musicais nos que o acento trata de estar sempre posto na busca dunha linguaxe transfronteiriza onde música culta e popular converxan nun mesmo punto. Brais González (piano) naceu en Vigo en 1987, estudou na Universität Mozarteum de Salzburg e finalizou os seus estudos no Conservatorio Superior de Música da súa cidade natal. Foi galardoado en numerosos concursos internacionais de piano como o Cidade de San Sebastián ou o Nikolai Rubinstein de París e actuou como solista e acompañante en cidades de España, Portugal, Francia, Holanda, Reino Unido, Alemaña e Austria. Compuxo obras para a EPMVC (Portugal) e o CMUS Vigo. Colaborou na BSO de documentais para Canal Sur Andalucía e foi director artístico do colectivo de artistas Bramnova, afincado en Málaga. Eduards Vecbastiks (violín) naceu en Riga (Letonia) en 1991. Comezou os seus estudos aos 4 anos finalizando o grao medio de violín con matrícula de honra. Gañou o primeiro premio no Concurso para Mozos Intérpretes de Ortigueira. É concertino de diversas orquestras galegas e colaborou con numerosas formacións no ámbito nacional e internacional entre as que destacan a Orquestra Nova da Sinfónica de Galicia e a NJO (Holanda). Finaliza os seus estudos no Conservatorio Superior de Música de Vigo. Blas Castañer (percusión) naceu en Pedralba (Valencia) en 1992. Comezou os seus estudos de percusión aos 4 anos e finaliza o grao medio no Conservatorio de Benaguacil co premio extraordinario. Gañou o primeiro premio do I Concurso Internacional Baketes (Benetusser). Forma parte de diversas bandas da Comunidade Valenciana e Galicia e colabora con numerosas orquestras do ámbito nacional. Finaliza os seus estudos no Conservatorio Superior de Música de Vigo. VIA STELLAE 2014 57 CASPERVEK TRÍO Surge en Vigo en el 2013 en el seno del Conservatorio Superior de Música de la ciudad, con el propósito de musicar en directo películas clásicas del cine mudo. Partiendo de esta premisa, Caspervek Trío continúa explorando las relaciones entre música e imagen y los efectos de ambas en el público. Su rango de acción abarca desde la recuperación del patrimonio cinematográfico histórico hasta proyectos puramente musicales en los que el acento trata de estar siempre puesto en la búsqueda de un lenguaje transfronterizo donde música culta y popular convergan en un mismo punto. 58 VIA STELLAE 2014 Brais González (piano) nació en Vigo en 1987, estudió en la Universität Mozarteum de Salzburg y finalizó sus estudios en el Conservatorio Superior de Música de su ciudad natal. Ha sido galardonado en numerosos concursos internacionales de piano como el Ciudad de San Sebastián o el Nikolai Rubinstein de París y ha actuado como solista y acompañante en ciudades de España, Portugal, Francia, Holanda, Reino Unido, Alemania y Austria. Ha compuesto obras para la EPMVC (Portugal) y el CMUS Vigo. Ha colaborado en la BSO de documentales para Canal Sur Andalucía y fue director artístico del colectivo de artistas Bramnova, afincado en Málaga. Eduards Vecbaštiks (violín) nació en Riga (Letonia) en 1991. Comenzó sus estudios a los 4 años finalizando el grado medio de violín con matrícula de honor. Ha ganado el primer premio en el Concurso para Jóvenes Intérpretes de Ortigueira. Es concertino de diversas orquestas gallegas y ha colaborado con numerosas formaciones a nivel nacional e internacional entre las que destacan la Orquesta Joven de la Sinfónica de Galicia y la NJO (Holanda). Finaliza sus estudios en el Conservatorio Superior de Música de Vigo. Blas Castañer (percusión) nació en Pedralba (Valencia) en 1992. Comenzó sus estudios de percusión a los 4 años y finaliza el grado medio en el Conservatorio de Benaguacil con el Premio Extraordinario. Ha ganado el primer premio del I Concurso Internacional Baket e s (B e ne tusse r ). For ma parte de diversas bandas de la Comunidad Valenciana y Galicia, y colabora con numerosas orquestas del ámbito nacional. Finaliza sus estudios en el Conservatorio Superior de Música de Vigo. ARS ATLÁNTICA 03 XULLO, XOVES JULIO, JUEVES IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO 20.30 LIDIA VINYES CURTIS mezzosoprano MANUEL VILAS arpa de dúas ordes Manuscrito Guerra 6 [derradeira entrega]* * derradeira entrega da audición e gravación dos 100 tons do manuscrito musical 265 da Biblioteca Xeral da Universidade de Santiago (século XVII) En el trono de esmeraldas Anónimo Este dolor Anónimo Pajarillos que alegres cantáis Anónimo Al cristal, mortales venid Juan Hidalgo (1614-1685) Que piedad ni que favor Juan Hidalgo (1614-1685) Si a las deidades Anónimo Rugero Turdion Lucas Ruiz de Ribayaz (século XVII Pavanas Paradetas Lucas Ruiz de Ribayaz (século XVII) Jilguerillo que al alba saludas Juan Hidalgo (1614-1685) Y con servir a Clori Anónimo De Fílida la beldad Anónimo ¿Juegas, Florilla? Juan Hidalgo (1614-1685) Llega esperado prodigio Anónimo Si los celos Juan Hidalgo (1614-1685) Galería del amor Villanos Lucas Ruiz de Ribayaz (século XVII) VIA STELLAE 2014 59 MANUSCRITO GUERRA… O FINAL Permítanme uns breves comentarios moi pouco ortodoxos para o que habitualmente son as notas dun concerto. Nesta ocasión non quero falar nin de música profana do Barroco español nin das características do ton humano. Quero falar dun soño cumprido, que hoxe conclúe na súa versión concerto e que durante estes anos este festival realizou: trátase da audición e gravación dos 100 tons incluídos no “Manuscrito Guerra”, unha das xoias musicais que posúe a cidade de Santiago, menos coñecido que o célebre Códice Calixtino pero tan importante para a música barroca española como aquel para a música medieval. Tres piares fundamentais sostiveron este soño cumprido: a Radio Galega ao realizar a gravación completa dos 100 tons en diferentes igrexas e auditorios de Galicia, a discográfica inglesa 60 VIA STELLAE 2014 Naxos, que apoiou o proxecto con enorme entusiasmo dende o primeiro momento e permitiu que esta música e este manuscrito dean a volta ao mundo, podendo así facer que miles de persoas de todos os continentes coñezan estas obras, e, por suposto, o respaldo ao cen por cento do festival Via Stellae, sen cuxo apoio incondicional e fundamental non se podería sacar adiante este proxecto. Precisamente este mes de xullo sae ao mercado internacional o volume 3 dos seis que compoñen esta serie, que xa está considerada polos expertos como unha das maiores achegas ao coñecemento e difusión do ton humano español. A todos os implicados mil grazas pola súa participación neste soño cumprido, soño que nos anima máis e máis a seguir rescatando o noso patrimonio musical... Manuel Vilas MANUSCRITO GUERRA… EL FINAL Permítanme unos breves comentarios muy poco ortodoxos para lo que habitualmente son las notas de un concierto, en esta ocasión no quiero hablar ni de música profana del barroco español ni de las características del tono humano. Quiero hablar de un sueño cumplido, que hoy concluye en su versión concierto y que durante estos años este festival ha realizado: se trata de la audición y grabación de los 100 tonos incluidos en el “manuscrito Guerra”, una de las joyas musicales que posee la ciudad de Santiago, menos conocido que el célebre Códice Calixtino, pero tan importante para la música barroca española como aquel para la música medieval. Tres pilares fundamentales han sostenido este sueño cumplido: Radio Galega al realizar la grabación completa de los 100 tonos en diferentes iglesias y auditorios de Galicia, la discográfica inglesa Naxos, que ha apoyado el proyecto con enorme entusiasmo desde el primer momento y ha permitido que esta música y este manuscrito den la vuelta al mundo, pudiendo así hacer que miles de personas de todos los continentes conozcan estas obras, y, por supuesto, el respaldo al cien por cien del festival Via Stellae, sin cuyo apoyo incondicional y fundamental no se podría sacar adelante este proyecto. Precisamente este mes de julio sale al mercado internacional el volumen 3 de los seis que componen esta serie, que ya está considerada por los expertos como una de las mayores aportaciones al conocimiento y difusión del tono humano español. A todos los implicados mil gracias por su participación en este sueño cumplido, sueño que nos anima más y más a seguir rescatando nuestro patrimonio musical… Manuel Vilas LIDIA VINYES CURTIS mezzosoprano MANUEL VILAS arpa de dúas ordes Nacida en Barcelona, finalizou coa máis alta cualificación a carreira de violín no Conservatorio Superior do Liceo e estudou canto lírico co mestre Jorge Sirena. Especializouse en Música Antiga no Conservatoire National de Toulouse e na Schola Cantorum Basiliensis. Como violinista barroca, colaborou en formacións de prestixio como l’Ensemble Baroque de Limoges, l’Orquestra Barroca Catalana, Al Ayre Español etc. O debut da súa carreira de cantante foi no Festival de Ambronay baixo a dirección de Gabriel Garrido. Dende entón, a súa carreira medra rapidamente e con prestixiosos directores como Martin Gester, Kay Johannsen, Philippe Pierlot ou Jordi Savall cantou en grandes festivais de música antiga europeos. En 2013 gañou o concurso da Bachakademie Stuttgart 2013 e deseguida é invitada por Helmuth Rilling para interpretar A paixón segundo san Mateo de Bach en xira por Alemaña e Suramérica. En 2014 debutou Naceu en Santiago de Compostela. Estudou arpas antigas dos séculos XII ao XVIII en Madrid con Nuria Llopis e en Milán con Mara Galassi. Colaborou con numerosos grupos e como solista nos máis importantes festivais de España, Alemaña, Cuba, Estados Unidos, Ecuador, República Checa, Austria, Portugal, Suíza, Paraguai, Francia, Bolivia, Bélxica, Arxentina, Chile, Holanda etc., ademais de ofrecer conferencias, cursos e clases maxistrais en San Sebastián, Santiago de Chile, Zaragoza, Amherst (Massachussets, EEUU), Santiago de Compostela, La Habana, etc. Participou en máis de 60 discos con diferentes grupos e discográficas e en producións operísticas en París, Viena, Madrid, Xenebra, Múnic, México etc. É pioneiro no estudo de certo tipo de arpas hoxe totalmente esquecidas, como a arpa xesuítica chiquitana (Bolivia, s. XVIII) e a arpa dobre que circulaba pola coroa de Aragón no s. XIV. En 2008 fundou o grupo Ars Atlantica e actualmente coa Orquestra Nacional de España invitada por Josep Pons a cantar a Atlántida de Manuel de Falla; a ONE invítaa de novo para un Réquiem de Mozart con Giovanni Antonini. Entre os seus próximos compromisos cabe destacar concertos con Jordi Savall en París e no Liceo, paixóns e cantatas de Bach baixo a dirección de Helmuth Rilling en Weimar e no Auditorio Chaikovski de Moscú. encóntrase centrado nun ambicioso proxecto de recuperación de pezas vocais do barroco español e é director artístico do proxecto de gravación integral dos 100 tons do Manuscrito Guerra (Naxos). Unha das súas especialidades é ofrecer recitais con cantantes: Marta Infante, Guillemette Laurens, Raquel Andueza, Isabel Monar, Juan Sancho, Roberta Invernizzi, Mercedes Hernández, José Antonio López, Isabel Álvarez, Monica Piccinini etc. Posúe a súa propia canle de youtube onde se pode ver e escoitar parte do seu proxecto audiovisual que amosa diversas arpas antigas en diferentes localizacións de Santiago de Compostela (ArpaManuelVilas). VIA STELLAE 2014 61 62 LIDIA VINYES CURTIS mezzosoprano MANUEL VILAS arpa de dos órdenes Nacida en Barcelona, finalizó con la más alta calificación la carrera de violín en el Conservatorio Superior del Liceo y estudió canto lírico con el maestro Jorge Sirena. Se especializó en Música Antigua en el Conservatoire National de Toulouse y en la Schola Cantorum Basiliensis. Como violinista barroca, ha colaborado en formaciones de prestigio como l’Ensemble Baroque de Limoges, l’Orquestra Barroca Catalana, Al Ayre Español, etc. El debut de su carrera de cantante fue en el Festival de Ambronay bajo la dirección de Gabriel Garrido. Desde entonces, su carrera crece rápidamente y con prestigiosos directores como Martin Gester, Kay Johannsen, Philippe Pierlot o Jordi Savall ha cantado en grandes festivales de música antigua europeos. En 2013 ganó el concurso de la Bachakademie Stuttgart 2013 y enseguida es invitada por Helmuth Rilling para interpretar La pasión según san Mateo de Bach en gira Nació en Santiago de Compostela. Estudió arpas antiguas de los siglos XII al XVIII en Madrid con Nuria Llopis y en Milán con Mara Galassi. Colaboró con numerosos grupos y como solista en los más importantes festivales de España, Alemania, Cuba, Estados Unidos, Ecuador, República Checa, Austria, Portugal, Suiza, Paraguay, Francia, Bolivia, Bélgica, Argentina, Chile, Holanda, etc., además de ofrecer conferencias, cursos y clases magistrales en San Sebastián, Santiago de Chile, Zaragoza, Amherst (Massachussets, EE.UU.), Santiago de Compostela, Lana Habana, etc. Participou en más de 60 discos con diferentes grupos y discográficas y en producciones operísticas en París, Viena, Madrid, Ginebra, Munich, Méjico etc. É pionero en el estudio de cierto tipo de arpas hoy totalmente olvidadas, como el arpa xesuítica chiquitana (Bolivia, s. XVIII) y el arpa doble que circulaba por la corona de Aragón en el s. XIV. En 2008 fundó el VIA STELLAE 2014 por Alemania y Suramérica. En 2014 debutó con la Orquesta Nacional de España invitada por Josep Pons a cantar la Atlántida de Manuel de Falla; la ONE la invita de nuevo para un Réquiem de Mozart con Giovanni Antonini. Entre sus próximos compromisos cabe destacar conciertos con Jordi Savall en París y en el Liceo, pasiones y cantatas de Bach bajo la dirección de Helmuth Rilling en Weimar y en el Auditorio Chaikovski de Moscú. grupo Ars Atlantica y actualmente se encuentra centrado en un ambicioso proyecto de recuperación de piezas vocales del barroco español y es director artístico del proyecto de grabación integral de los 100 tonos del Manuscrito Guerra (Naxos). Una de sus especialidades es ofrecer recitales con cantantes: Marta Infante, Guillemette Laurens, Raquel Andueza, Isabel Monar, Juan Sancho, Roberta Invernizzi, Mercedes Hernández, José Antonio López, Isabel Álvarez, Monica Piccinini etc. Posúe su propio canal de youtube donde se puede ver y escuchar parte de su proyecto audiovisual que muestra diversas arpas antiguas en diferentes localizaciones de Santiago de Compostela (ArpaManuelVilas). REAL FILHARMONÍA DE GALICIA 04 XULLO, VENRES JULIO, VENRES TEATRO PRINCIPAL 20.30 IVÁN MARTÍN piano/director Johann Sebastian Bach (1685-1750) Concerto para clave núm. 4 en La maior, BWV 1055 Allegro Larghetto Allegro ma non tanto Concerto para clave núm. 5 en fa menor, BWV 1056 Bach_ concertos para clave (sen indicación de tempo) Largo Presto Concerto para clave núm. 1 en re menor, BWV 1052 Allegro Adagio Allegro VIA STELLAE 2014 63 BACH, CONCERTOS PARA TECLADO Johann Sebastian Bach foi nomeado, en 1729, director musical do Collegium Musicum, unha sociedade musical integrada case unicamente por estudantes da Universidade de Leipzig fundada por Georg Philipp Telemann en 1702. Os concertos que ofrecían eran semanais e celebrábanse no Café Zimmermann, promovidos polo seu propietario Gottfried Zimmermann, quen mesmo adquiría instrumentos para apoiar as actuacións do ensemble. Os programas de concerto consistían nunha mestura de solos vocais e instrumentais e música de cámara, polo que Bach debía compoñer profusamente para ter obras abondo para estas actuacións. Por iso, parece máis que probable que os concertos para clave, corda e baixo continuo xurdiran de aquí e na súa maioría sexan transcricións revisadas de concertos anteriores para outros instrumentos. A minuciosidade das revisións resulta completamente evidente cando se comparan as versións anteriores chegadas ata a actualidade coa partitura autógrafa (revisada en tantas ocasións que, ás veces, é ilexible) e coas partes que sobreviviron, por 64 VIA STELLAE 2014 exemplo, dos Concertos núm. 4 e núm. 6. Ademais, como Bach conservou a partitura orixinal e utilizouna despois de facer correccións posteriores (non todas incorporadas á partitura), contén unha serie de pequenos axustes da liña melódica mesmo máis tardíos. Así, todo parece indicar que o Concerto núm. 1, BWV 1052 está baseado nun concerto perdido para violín que, máis tarde, Bach reutilizou nun preludio para órgano e no primeiro coro da Cantata núm. 146. O Quinto Concerto xorde dunha obra para óboe d’amore escrito polo propio compositor nos seus anos de mestre de capela en Cóthen e segundo algúns estudosos, o BWV 1056 podería estar levantado sobre unha peza para violín de Vivaldi ou dun compositor alemán pouco coñecido aínda que, para outros musicólogos, podería ser a transcrición doutro concerto perdido dado o contrapunto e a estrutura para o clave característicos da linguaxe de Bach. Os seis Concertos a cembalo concertato BWV 1052-1057 forman un opus no pleno sentido da palabra e, cos Concertos de Brandemburgo, é a única colección reunida como tal polo propio Bach. BACH, CONCIERTOS PARA TECLADO Johann Sebastian Bach fue nombrado, en 1729, director musical del Collegium Musicum, una sociedad musical integrada casi únicamente por estudiantes de la Universidad de Leipzig fundada por Georg Philipp Telemann en 1702. Los conciertos que ofrecían eran semanales y se celebraban en el Café Zimmermann, promovidos por su propietario Gottfried Zimmermann, quien incluso adquiría instrumentos para apoyar las actuaciones del ensemble. Los programas de concierto consistían en una mezcla de solos vocales e instrumentales y música de cámara, por lo que Bach debía componer profusamente para tener obras suficientes para estas actuaciones. Por ello, parece más que probable que los conciertos para clave, cuerda y bajo continuo surgieron de aquí y en su mayoría sean transcripciones revisadas de conciertos anteriores para otros instrumentos. La minuciosidad de las revisiones resulta completamente evidente cuando se comparan las versiones anteriores llegadas hasta la actualidad con la partitura autógrafa (revisada en tantas ocasiones que, a veces, es ilegible) y con las partes que sobrevivieron, por ejemplo, de los Conciertos núm. 4 y núm. 6. Además, como Bach conservó la partitura original y la utilizó después de hacer correcciones posteriores (no todas incorporadas a la partitura), contiene una serie de pequeños ajustes de la línea melódica incluso más tardíos. Así, todo parece indicar que el Concierto núm. 1 BWV 1052 está basado en un concierto perdido para violín que, más tarde, Bach reutilizó en un preludio para órgano y en el primer coro de la Cantata núm. 146. El Quinto Concierto surge de una obra para oboe d’amore escrito por el propio compositor en sus años de maestro de capilla en Cóthen y según algunos estudiosos, el BWV 1056 podría estar levantado sobre una pieza para violín de Vivaldi o de un compositor alemán poco conocido aunque, para otros musicólogos, podría ser la transcripción de otro concierto perdido dado el contrapunto y la estructura para el clave característicos del lenguaje de Bach. Los seis Conciertos a cembalo concertato BWV 1052-1057 forman un opus en el pleno sentido de la palabra y, con los Conciertos de Brandemburgo, es la única colección reunida como tal por el propio Bach. REAL FILHARMONÍA DE GALICIA Iniciou a súa actividade en 1996 no Auditorio de Galicia, en Santiago de Compostela, onde presenta a súa temporada estable de concertos. O seu primeiro director titular foi Helmuth Rilling (1996-2000), a quen sucedeu Antoni Ros Marbà (2000-2012). Dende 2013, Paul Daniel é o director titular e artístico. O compostelán Maximino Zumalave, vinculado á orquestra dende o seu nacemento, é director asociado, e Christoph König o principal director convidado. Ademais da temporada de concertos en Santiago mantén unha activa presenza no resto de cidades galegas e realizou varias xiras internacionais por Austria, Alemaña, Francia, Brasil, Arxentina e, especialmente, Portugal. Paralelamente, potencia a súa actividade en Santiago cun ciclo de cámara e cos concertos didácticos que dende 1996 organiza co Auditorio de Galicia e polos que pasan máis de 7.000 escolares galegos cada ano. En 2009 presentou dous traballos discográficos inéditos dedicados a Manuel de Falla e Frederic Mompou e, en 2012, un novo disco dedicado a Ravel. Estreitamente vinculada á RFG está a Escola de Altos Estudos Musicais que imparte o Curso Avanzado de Especialización Orquestral, cos músicos da orquestra como profesores. Forma parte da Asociación Española de Orquestas Sinfónicas. IVÁN MARTÍN piano/director Nacido en Las Palmas de Gran Canaria en 1978, é recoñecido pola crítica e o público como un dos pianistas máis brillantes da súa xeración dentro e fóra de España. Colabora practicamente ca totalidade das orquestras españolas, así como coa Filharmónica de Londres, Berliner Konzerthausorchester, Orquestra de París, Filharmónica de Estrasburgo, Virtuosos de Praga, Filharmónica de Helsinki, Filharmónica de Zagreb, Polish Chamber Orchestra, Sinfonia Varsovia, Sinfónica de Monterrey, Sinfónica de Santiago de Chile, Sinfónica de São Paulo, Orquestra Mundial de Xuventudes Musicais etc., e actuou con directores do talle de Gerd Albrecht, Max Bragado, Josep Caballé Domenech, Marzio Conti, Justin Brown, Christoph Eschenbach, Andrew Gurlay, Günter Herbig, Pedro Halffter, Lü Jia, Vladimir Jurowsky, Christoph König, Jean Jacques Kantorow, Kirill Karabits, Adrian Leaper, Paul Mann, Miguel Ángel Gómez Martínez, Juanjo Mena, Roberto Montenegro, John Neschling, Josep Pons, Alejandro Posada, Christophe Rousset, Antoni Ros Marbà, George Pehlivanian, Michael Sanderling, Michael Schønwandt, Dima Slobodeniouk, Georges Tchitchinadze, Antoni Wit etc. É repetidamente invitado a participar en marcos tan destacados como o New York International Keyboard Festival, Orford International Music Festival (Canadá), Festival International La Roque d’Anthéron (Francia), Festival International La Folle Journée (Francia e España), Festival Internacional de Grandes Pianistas (Chile), Festival Internacional Cervantino (México), Festival Internacional de Macao, Festival Internacional de Música e Danza de Granada, Festival de Música de Perelada ou Festival de Música de Canarias, visitando as salas de concerto máis prestixiosas do mundo: Berliner Konzerthaus, Berliner Staatsoper, Berliner Philharmonie, Dortmund Konzerthaus, Amsterdam Concertgebouw, Sala Pleyel de París, Carnegie Hall de Nova York, Beijing National Center for Performing Arts etc. Colabora tamén con Patrimonio Nacional de España, ofrecendo concertos nos Reais Sitios. Protagonizou estreas e interpretou obras de compositores como Antón García Abril, Cristóbal Halffter, Pedro Halffter, Pilar Jurado, Alberto Martínez, Daniel Roca, Ramón Paus ou, máis recentemente, Enric Palomar ou Michael Nyman, dos que estreou os seus concertos para piano e orquestra. Consciente da importancia da música de cámara, participa sempre que lle é posible en proxectos con outros artistas e diversas formacións instrumentais. Debutou como director coas orquestras Real Filharmonía de Galicia e Sinfónica de Castela e León, e fundou recentemente Galdós Ensemble. Gravou numerosos programas de radio e televisión en España, Francia, Italia, Brasil e Estados Unidos. É artista da discográfica Warner Music e foi nomeado aos XV Premios Nacionais da Música na categoría de mellor intérprete de música clásica. Futuros compromisos inclúen presentacións en Estados Unidos, Canadá, Alemaña, Austria, Suíza, Italia, Reino Unido, Arxentina e China. Foi artista en residencia da Filharmónica de Gran Canaria e será artista en residencia do Centro Cultural Miguel Delibes de Valladolid durante a tempada 2015-16. VIA STELLAE 2014 65 REAL FILHARMONÍA DE GALICIA Inició su actividad en 1996 en el Auditorio de Galicia, en Santiago de Compostela, donde presenta su temporada estable de conciertos. Su primer director titular fue Helmuth Rilling (1996-2000), a quien sucedió Antoni Ros Marbà (2000-2012). Desde 2013, Paul Daniel es su director titular y artístico. El compostelano Maximino Zumalave, vinculado a la orquesta desde su nacimiento, es director asociado, y Christoph König el principal director convidado. Además de la temporada de conciertos en Santiago mantiene una activa presencia en el resto de ciudades gallegas y realizó varias giras internacionales por Austria, Alemania, Francia, Brasil, Argentina y, especialmente, Portugal. Paralelamente, potencia su actividad en Santiago con un ciclo de cámara y con los conciertos didácticos que desde 1996 organiza con el Auditorio de Galicia y por los que pasan más de 7.000 escolares gallegos cada año. En 2009 presentó dos trabajos discográficos inéditos dedicados a Manuel de Falla y Frederic Mompou y, en 2012, un nuevo disco dedicado a Ravel. Estrechamente vinculada a la RFG está la Escuela de Altos Estudios 66 VIA STELLAE 2014 Musicales que imparte el Curso Avanzado de Especialización Orquestal, con los músicos de la orquesta como profesores. Forma parte de la Asociación Española de Orquestas Sinfónicas. IVÁN MARTÍN piano/director Nacido en Las Palmas de Gran Canaria en 1978, es reconocido por la crítica y el público como uno de los pianistas más brillantes de su generación dentro y fuera de España. Colabora prácticamente con la totalidad de las orquestas españolas, así como con la Filarmónica de Londres, Berliner Konzerthausorchester, Orquesta de París, Filarmónica de Estrasburgo, Virtuosos de Praga, Filarmónica de Helsinki, Filarmónica de Zagreb, Polish Chamber Orchestra, Sinfonia Varsovia, Sinfónica de Monterrey, Sinfónica de Santiago de Chile, Sinfónica de São Paulo, Orquesta Mundial de Juventudes Musicales, etc., y ha actuado con directores de la talla de Gerd Albrecht, Max Bragado, Josep Caballé Domenech, Marzio Conti, Justin Brown, Christoph Eschenbach, Andrew Gurlay, Günter Herbig, Pedro Halffter, Lü Jia, Vladimir Jurowsky, Christoph König, Jean Jacques Kantorow, Kirill Karabits, Adrian Leaper, Paul Mann, Miguel Ángel Gómez Martínez, Juanjo Mena, Roberto Montenegro, John Neschling, Josep Pons, Alejandro Posada, Christophe Rousset, Antoni Ros Marbà, George Pehlivanian, Michael Sanderling, Michael Schønwandt, Dima Slobodeniouk, Georges Tchitchinadze, Antoni Wit, etc. Es repetidamente invitado a participar en marcos tan destacados como el New York International Keyboard Festival, Orford International Music Festival (Canadá), Festival International La Roque d’Anthéron (Francia), Festival International La Folle Journée (Francia y España), Festival Internacional de Grandes Pianistas (Chile), Festival Internacional Cervantino (México), Festival Internacional de Macao, Festival Internacional de Música y Danza de Granada, Festival de Música de Perelada o Festival de Música de Canarias, visitando las salas de concierto más prestigiosas del mundo: Berliner Konzerthaus, Berliner Staatsoper, Berliner Philharmonie, Dortmund Konzerthaus, Amsterdam Concertgebouw, Salle Pleyel de París, Carnegie Hall de Nueva York, Beijing National Center for Performing Arts, etc. Colabora también con Patrimonio Nacional de España, ofreciendo conciertos en los Reales Sitios. Ha protagonizado estrenos e interpretado obras de compositores como Antón García Abril, Cristóbal Halffter, Pedro Halffter, Pilar Jurado, Alberto Martínez, Daniel Roca, Ramón Paus o, más recientemente, Enric Palomar o Michael Nyman, de quienes ha estrenado sus conciertos para piano y orquesta. Consciente de la importancia de la música de cámara, participa siempre que le es posible en proyectos con otros artistas y diversas formaciones instrumentales. Ha debutado como director con las orquestas Real Filharmonía de Galicia y Sinfónica de Castilla y León, y ha fundado recientemente Galdós Ensemble. Ha grabado numerosos programas de radio y televisión en España, Francia, Italia, Brasil y Estados Unidos. Es artista de la discográfica Warner Music y ha sido nominado a los XV Premios Nacionales de la Música en la categoría de mejor intérprete de música clásica. Futuros compromisos incluyen presentaciones en Estados Unidos, Canadá, Alemania, Austria, Suiza, Italia, Reino Unido, Argentina y China. Ha sido artista en residencia de la Filarmónica de Gran Canaria y será artista en residencia del Centro Cultural Miguel Delibes de Valladolid durante la temporada 2015-16. REAL FILHARMONÍA DE GALICIA 05 XULLO, SÁBADO JULIO, SÁBADO HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS 20.30 patio de san Xoán MAXIMINO ZUMALAVE director Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) Divertimento en Re maior, KV136 Allegro Andante Presto Divertimento en Si bemol maior, KV137 Andante Allegro di molto Allegro assai Divertimento en Fa maior, KV138 Allegro Andante Presto Richard Strauss (1864-1949) Mozart # Strauss... un divertimento Suite en Si bemol maior, op. 4, TrV 132 Praeludium Romanze Gavotte Introduction und fuge VIA STELLAE 2014 67 OBRAS DE XUVENTUDE, MOZART E STRAUSS Wolfgang Amadeus Mozart (17561791) tiña dezasete anos cando escribiu, estando ao servizo do arcebispo de Salsburgo, os divertimentos KV 136, 137 e 138. Algúns musicólogos como Köchel creron que se trataba de tres cuartetos de corda, confundidos quizais polo costume dos irmáns Haydn de nomear como divertimentos os seus cuartetos. Outros negan que Mozart os tivera chamado así porque neles faltan os dous minuetos que se incluían en cada divertimento, pero tamén existe un grupo de estudosos que aseguran que estas tres pezas foron escritas para un conxunto instrumental de maiores dimensións. Seguramente moitos dos seus divertimentos, e dado que boa parte das obras de Mozart poden definirse como de entretemento 68 VIA STELLAE 2014 ou circunstancia, foron compostos como pezas para recibir e obsequiar os convidados en festas, recepcións ou celebracións. Dos tres, o brillante e vivaz Divertimento en Re maior, KV 136 é o máis coñecido, destacando nos seus dous movementos exteriores o virtuosismo que Mozart demanda dos violíns principais, case como unha parte solista dunha obra concertante; é unha peza de adolescencia con grande orixinalidade e madurez no seu contido creativo. O suxestivo Divertimento, KV138 presenta rápidos e axitados movementos e o seu Andante combina formas tipicamente italianas co carácter lírico mozartiano. Ambos os dous, xunto ao Divertimento en Si bemol maior, exhiben unha relación expresiva notable, son un modelo de elegancia, equilibrio, concisión e donaire, sen prescindir nunca da calidade melódica. Por outra parte, Richard Strauss (1864-1949) comezou e rematou a súa carreira con música de vento e así, por suxestión do director Hans von Büllow, aos 20 anos compuxo a Suite en Si bemol maior para trece instrumentos de vento. A obra está inspirada nas conservadoras tradicións musicais do seu pai, trompista, quen veneraba a Haydn, Beethoven e sobre todo a Mozart, paixón que inculcou ao seu fillo e se reflicte nesta Suite, que ademais recolle algunha das ideas que von Büllow suxerira. A pesar de todas estas influencias e da súa xuventude, esta composición mostra unha linguaxe melódica madura, puntuación e harmonías moi orixinais, con movementos vivos e enxeñosos e un contrapunto máis académico que imaxinativo. REAL FILHARMONÍA DE GALICIA Iniciou a súa actividade en 1996 no Auditorio de Galicia, en Santiago de Compostela, onde presenta a súa temporada estable de concertos. O seu primeiro director titular foi Helmuth Rilling (1996-2000), a quen sucedeu Antoni Ros Marbà (20002012). Dende 2013, Paul Daniel é o seu director titular e artístico. O compostelán Maximino Zumalave, vinculado á orquestra dende o seu nacemento, é director asociado, e Christoph König o principal director convidado. Ademais da temporada de concertos en Santiago mantén unha activa presencia no resto de cidades galegas e realizou varias xiras internacionais por Austria, Alemaña, Francia, Brasil, Arxentina e, especialmente, Portugal. Paralelamente, potencia a súa actividade en Santiago cun ciclo de cámara e cos concertos didácticos que dende 1996 organiza co Auditorio de Galicia e polos que pasan máis de 7.000 escolares galegos cada ano. En 2009 presentou dous traballos discográficos inéditos dedicados a Manuel de Falla e Frederic Mompou e, en 2012, un novo disco dedicado a Ravel. Estreitamente vinculada á RFG está a Escola de Altos Estudos Musicais que imparte o Curso Avanzado de Especialización Orquestral, cos músicos da orquestra como profesores. Forma parte da Asociación Española de Orquestas Sinfónicas. MAXIMINO ZUMALAVE director Director e pianista compostelán, foi discípulo de Brage, Gardiner e Rilling. Foi fundador e director do Coro Universitario de Santiago e do Collegium Compostellanum e principal director convidado da Orquestra Sinfónica de Galicia (1992-1995). Actualmente é director asociado da RFG, á que está vinculado desde o seu inicio. Con el actuaron solistas do talle de Achúcarro, Barto, Bayo, Bitetti, Castromil, ou Zimmermann. Frecuente e moi especial é a súa colaboración con Teresa Berganza en diferentes países de Europa. Dirixiu ás máis destacadas orquestras españolas e estranxeiras. Tamén levou a batuta en estreas absolutas de obras de Bernaola, Castelo, García Abril e Mestres Quadreny, coidando especialmente as primeiras audicións de novos compositores galegos como Alonso, Balboa, Buíde ou Viaño. O seu compromiso coa cultura galega vai máis aló da música: en 2008 o Consello da Xunta de Galicia concédelle a Medalla Castelao. OBRAS DE JUVENTUD, MOZART Y STRAUSS Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) tenía diecisiete años cuando escribió, estando al servicio del arzobispo de Salzburgo, los divertimentos KV 136, 137 y 138. Algunos musicólogos como Köchel creyeron que se trataba de tres cuartetos de cuerda, confundidos quizás por la costumbre de los hermanos Haydn de nombrar como divertimentos sus cuartetos. Otros niegan que Mozart los hubiera llamado así porque en ellos faltan los dos minués que se incluían en cada divertimento, pero también existe un grupo de estudiosos que aseguran que estas tres piezas fueron escritas para un conjunto instrumental de mayores dimensiones. Seguramente muchos de sus divertimentos, y dado que buena parte de las obras de Mozart pueden definirse como de entretenimiento o circunstancia, fueron compuestos como piezas para recibir y obsequiar a los invitados en fiestas, recepciones o celebraciones. De los tres, el brillante y vivaz Divertimento en re mayor KV 136 es el más conocido, destacando en sus dos movimientos exteriores el virtuosismo que Mozart demanda de los violines principales, casi como una parte solista de una obra concertante; es una pieza de adolescencia con gran originalidad y madurez en su contenido creativo. El sugestivo Divertimento KV138 presenta rápidos y agitados movimientos y su Andante combina formas típicamente italianas con el carácter lírico mozartiano. Ambos, junto al Divertimento en si bemol mayor, exhiben una relación expresiva notable, son un modelo de elegancia, equilibrio, concisión y donaire, sin prescindir nunca de la calidad melódica. Por otra parte, Richard Strauss (1864-1949) comenzó y terminó su carrera con música de viento y así, por sugerencia del director Hans von Büllow, a los 20 años compuso la Suite en si bemol mayor para VIA STELLAE 2014 69 trece instrumentos de viento. La obra está inspirada en las conservadoras tradiciones musicales de su padre, trompista, quien veneraba a Haydn, Beethoven y sobre todo a Mozart, pasión que inculcó a su hijo y se refleja en esta Suite, que además recoge alguna de las ideas que von Büllow había sugerido. A pesar de todas estas influencias y de su juventud, esta composición muestra un lenguaje melódico maduro, puntuación y armonías muy originales, con movimientos vivos e ingeniosos y un contrapunto más académico que imaginativo. 70 VIA STELLAE 2014 REAL FILHARMONÍA DE GALICIA Inició su actividad en 1996 en el Auditorio de Galicia, en Santiago de Compostela, donde presenta su temporada estable de conciertos. Su primer director titular fue Helmuth Rilling (1996-2000), a quien sucedió Antoni Ros Marbà (2000-2012). Desde 2013, Paul Daniel es su director titular y artístico. El compostelano Maximino Zumalave, vinculado a la orquesta desde su nacimiento, es director asociado, y Christoph König el principal director convidado. Además de la temporada de conciertos en Santiago mantiene una activa presencia en el resto de ciudades gallegas y realizó varias giras internacionales por Austria, Alemania, Francia, Brasil, Argentina y, especialmente, Portugal. Paralelamente, potencia su actividad en Santiago con un ciclo de cámara y con los conciertos didácticos que desde 1996 organiza con el Auditorio de Galicia y por los que pasan más de 7.000 escolares gallegos cada año. En 2009 presentó dos trabajos discográficos inéditos dedicados a Manuel de Falla y Frederic Mompou y, en 2012, un nuevo disco dedicado a Ravel. Estrechamente vinculada a la RFG está la Escuela de Altos Estudios Musicales que imparte el Curso Avanzado de Especialización Orquestal, con los músicos de la orquesta como profesores. Forma parte de la Asociación Española de Orquestas Sinfónicas. MAXIMINO ZUMALAVE director Director y pianista compostelano, fue discípulo de Brage, Gardiner y Rilling. Fue fundador y director del Coro Universitario de Santiago y del Collegium Compostellanum y principal director invitado de la Orquesta Sinfónica de Galicia (1992-1995). Actualmente es director asociado de la RFG, a la que está vinculado desde su inicio. Con él actuaron solistas de la talla de Achúcarro, Barto, Bayo, Bitetti, Castromil, o Zimmermann. Frecuente y muy especial es su colaboración con Teresa Berganza en diferentes países de Europa. Dirigió a las más destacadas orquestas españolas y extranjeras. También llevó la batuta en estrenos absolutos de obras de Bernaola, Castillo, García Abril y Mestres Quadreny, cuidando especialmente las primeras audiciones de jóvenes compositores gallegos como Alonso, Balboa, Buíde o Viaño. Su compromiso con la cultura gallega va más allá de la música: en 2008 el Consejo de la Xunta de Galicia le concede la Medalla Castelao. IL FONDAMENTO 07 PAUL DOMBRECHT XULLO, LUNS JULIO, LUNES TEATRO PRINCIPAL 20.30 director ROEL DIELTIENS violoncello CPE Bach_ tricentenario … e as suites de Telemann Dirk Vandaele / Marianne Herssens Marleen Vandaele / Johan Van Aken Nooi Strynckx / Bernadette Bracke violín Marc Claes / Hans De Volder viola Thomas Luks / Jan Bontinck violoncello Elise Christiaens contrabaixo Ann Vanlancker / Paul Dombrecht óboe Alain De Rijckere fagot Mark Demerlier / Bart Cypers trompa David Van Bouwel clave PARTE 1 PARTE 2 Georg Philipp Telemann (1681-1767) Suite para orquestra en Re maior, TWV 55:D21 Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) Sinfonía en Sol maior, WQ180, H655 Ouverture Plainte Réjouissance Carillon Tintamarre Loure Menuet I/II Allegro di molto Largo Allegro assai Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) Concerto para violoncello en La maior, WQ172, H439 Allegro Largo con sordini, mesto Allegro assai - - - Roel Dieltiens violoncello Georg Philipp Telemann (1681-1767) Suite para orquestra en Fa maior, TWV 55:F3 Ouverture Rondeau Sarabande Menuet Badinerie Gigue Réjouissance Fanfare VIA STELLAE 2014 71 PADRIÑO E AFILLADO, CARL PHILIPP EMANUEL BACH E TELEMANN Moitas da obras dos autores barrocos resultaban dos seus deberes profesionais como músicos da corte ou da igrexa. En Europa, especialmente en Alemaña e Austria, considerábase que os músicos eran parte do servizo. Así, as composicións de Georg Philipp Telemann (16811767) e outros coetáneos expresan o contexto e as intencións para o que foron escritas, así como as variacións laborais e sociais que sufrían. Telemann, autodidacta como instrumentista e compositor, contemporáneo de Johann Sebastian Bach, a quen coñeceu e mesmo foi padriño do seu fillo Carl Philipp Emanuel, alternou con recoñecidos músicos como Haendel e ocupou importantes cargos en Eisenbach, 72 VIA STELLAE 2014 Leipzig ou Hamburgo. Dada a súa técnica compositiva sen apenas correccións, Telemann compuxo un vasto catálogo: 18 oratorios e 46 paixóns, unhas 1.800 obras entre cantatas relixiosas e profanas, salmos, motetes, magnificat e misas, 16 óperas, máis de 600 serenatas, máis de 1.000 suites para orquestra (só conservadas 125), 120 concertos para diferentes instrumentos etc. A suite adoita definirse como unha serie de danzas de diferente carácter unidas formando un conxunto coherente, usualmente antecedidas por unha abertura. Telemann, verdadeiro mestre deste xénero, manifesta nelas a súa frescura, a súa elegancia e o seu sentido do humor, combinando con mestría o contrapunto barroco convencional coa alegría italiana das súas melodías e a riqueza da orquestración francesa. O segundo dos fillos de Johann Sebastian Bach, Carl Philip Emanuel Bach (1714-1788) foi respectado compositor, virtuoso clavecinista e sucedeu ao seu padriño Telemann como director de música das cinco igrexas máis importantes de Hamburgo. CPE Bach, chamado a ser un dos músicos máis importantes do século XVIII, liderou unha época de cambio entre o Barroco e o Clasicismo e desempeñou un papel fundamental nesa transición prolongada e complexa. Dono dunha definida personalidade musical tomou algunhas das ensinanzas do seu pai, sobre todo no referente á refinada escritura contrapuntística para conxugala coas novas experiencias do estilo galante, creando con oficio e inventiva un vasto corpus de obras que pecharían a transición ao estilo clásico. É por iso que, cando se fala da súa música, ás veces se denomina preclásica por flutuación entre o modo galante e o “sturm und drang”. É precisamente esta alternancia entre a moderación e as paixóns extremas, entre un preclasicismo ordenado e un prerromanticismo exacerbado, o que identificará a música deste momento, personificada de forma arquetípica por un Carl Philip Emanuel Bach do que conmemoramos o terceiro centenario do seu nacemento. PADRINO E AHIJADO, CARL PHILIPP EMANUEL BACH Y TELEMANN Muchas de la obras de los autores barrocos resultaban de sus deberes profesionales como músicos de la corte o la iglesia. En Europa, especialmente en Alemania y Austria, se consideraba que los músicos eran parte del servicio. Así, las composiciones de Georg Philipp Telemann (1681-1767) y otros coetáneos expresan el contexto y las intenciones para lo que fueron escritas, así como las variaciones laborales y sociales que sufrían. Te l e m a n n , a u t o d i d a c t a c o m o instrumentista y compositor, contemporáneo de Johann Sebastian Bach, a quien conoció e incluso fue padrino de su hijo Carl Philipp Emanuel, alternó con reconocidos músicos como Haendel y ocupó importantes cargos en Eisenbach, Leipzig o Hamburgo. Dada su técnica compositiva sin apenas correcciones, Telemann compuso un vasto catálogo: 18 oratorios y 46 pasiones, unas 1.800 obras entre cantatas religiosas y profanas, salmos, motetes, magnificat y misas, 16 óperas, más de 600 serenatas, más de 1.000 suites para orquesta (sólo conservadas 125), 120 conciertos para diferentes instrumentos, etc. La suite suele definirse como una serie de danzas de diferente carácter unidas formando un conjunto coherente, usualmente antecedidas por una obertura. Telemann, verdadero maestro de este género, manifiesta en ellas su frescura, su elegancia y su sentido del humor, combinando con maestría el contrapunto barroco convencional con la alegría italiana de sus melodías y la riqueza de la orquestación francesa. El segundo de los hijos de Johann Sebastian Bach, Carl Philip Emanuel Bach (1714-1788) fue respetado compositor, virtuoso clavecinista y sucedió a su padrino Telemann como director de música de las cinco iglesias más importantes de Hamburgo. CPE Bach, llamado a ser uno de los músicos más importantes del siglo XVIII, lideró una época de cambio entre el barroco y el clasicismo y desempeñó un papel fundamental en esa transición prolongada y compleja. Dueño de una definida personalidad musical tomó algunas de las enseñanzas de su padre, sobre todo en lo referente a la refinada escritura contrapuntística para conjugarla con las nuevas experiencias del estilo galante, creando con oficio e inventiva un vasto corpus de obras que cerrarían la transición al estilo clásico. Es por ello que, cuando se habla de su música, a veces se denomina preclásica por fluctuación entre el modo galante y el “sturm und drang”. Es precisamente esta alternancia entre la moderación y las pasiones extremas, entre un preclasicismo ordenado y un prerromanticismo exacerbado, lo que identificará la música de este momento, personificada de forma arquetípica por un Carl Philip Emanuel Bach del que conmemoramos el tercer centenario de su nacimiento. VIA STELLAE 2014 73 IL FONDAMENTO Paul Dombrecht creou en 1989, a partir de leais músicos que aínda hoxe en día forman parte dela, unha orquestra de son xeneroso e transparente que deseguida mereceu loanzas polas súas actuacións refrescantes e a procura da perfección e do son da época. Co fin de interpretar o son na forma en que era usual nos séculos XVIII e XIX, Il Fondamento investiga e estuda os instrumentos, os estilos e as prácticas de interpretación. Esta orquestra belga adquiriu durante os seus 21 anos de existencia unha reputación internacional sólida e foi invitada nos máis prestixiosos escenarios e festivais europeos. En 2008 realizou unha xira por Estados Unidos e Canadá na que foi recibida con gran entusiasmo como embaixador da música antiga desde o continente europeo e actuando en Boston, Philadelfia, Pittsburgh, Os Ánxeles, Nova York, Seattle, Vancouver etc. Colabora habitualmente con solistas de talla internacional como Maria 74 VIA STELLAE 2014 Cristina Kiehr, Johanette Zomer, Peter Kooij, Klaus Mertens, James Oxley, Huub Claessens, André Morsch etc., e foi dirixida por artistas da categoría de René Jacobs, Daniel Reuss ou Barthold Kuijken. Nos seus programas gusta de incluír obras de autores menos coñecidos (Heinichen, Zelenka, Graun, Fasch etc.) con obras de grandes mestres como Haendel (oratorios como O Mesías, Jephta, Belshazzar...) e Bach (cantatas, paixóns, suites...). Na mesma liña, nos repertorios romántico e clásico esperta o interese por compositores que pasaron moito tempo á sombra dos grandes (Haydn, Mozart, Beethoven…) como Benda, Rosetti, Pleyel, Eberl, Arriaga e moitos outros. Il Fondamento recibiu grandes eloxios polo seu traballo de difusión e recuperación de óperas de Haendel, Mozart, Traetta (Antigona) etc. PAUL DOMBRECHT director Oboísta e director de orquestra, é unha autoridade no campo dos instrumentos históricos e a interpretación da música dos séculos XVIII e XIX. En 1989 fundou a orquestra Il Fondamento, conxunto centrado na práctica histórica da música do século XVII e principios do XIX. É tamén o fundador do grupo Octophorus, agrupación que interpreta exclusivamente música para instrumentos de época de vento e bronce. Toca ademais con gran frecuencia con varios grupos de música de cámara. Como director de ópera, xunto con Il Fondamento e outras orquestras, interpretou numerosos títulos de Haendel, Mozart, Traetta, Gluck etc. As súas gravacións máis importantes como solista, director e músico de cámara foron para Seon, Harmonia Mundi, Astrée, Opus 111, Accent, Vanguard Classics ou Passacaille. Dende 2004, Fuga Libera editou varios compactos de grande éxito, con obras de Fasch (Diapason d’Or e moitas outras nominacións), Telemann e a íntegral da obra vocal-instrumental e orquestral de Arriaga. É profesor no Real Conservatorio de Bruxelas e impartiu clases maxistrais por todo o mundo. ROEL DIELTIENS violoncello Estudou en Amberes e Detmold, rapidamente se fixo un nome por si mesmo na escena internacional e agora é considerado unha autoridade tanto en violoncello moderno como en violoncello barroco. A súa forte personalidade, musicalidade abafadora e enfoque pouco convencional levárono desde o principio da súa carreira a grandes salas de concertos de todo o mundo (París, Berlín, Londres, Nova York, Moscova, Tokio etc.). Tamén mereceu recoñecemento internacional como músico de cámara e fundador do soado Ensemble Explorations. Desde 2010 forma trío co pianista Andreas Staier e o violinista Daniel Sepec. As súas gravacións para os selos Harmonia Mundi e Etcétera recibiron eloxios da crítica e do público. En 2010 recibiu un premio Klara e o Premio Caecilia pola súa gravación das Suites para violoncello solo de Bach e en 2006 a súa carreira foi obxecto dun extenso documental realizado pola canle de televisión belga Canvas. É profesor de violoncello na Hochschule der Künste de Zúrich e participou como membro do xurado en prestixiosos concursos internacionais como o Bach de Leipzig e o Chaikovski de Moscú. Roel Dieltens está asociado co Instituto Lemmensinstituut de Lovaina, onde é profesor de música de cámara. IL FONDAMENTO Paul Dombrecht creó en 1989, a partir de leales músicos que aún hoy día forman parte de ella, una orquesta de sonido generoso y transparente que enseguida mereció alabanzas por sus actuaciones refrescantes y la búsqueda de la perfección y del sonido de la época. Con el fin de interpretar el sonido en la forma en que era usual en los siglos XVIII y XIX, Il Fondamento investiga y estudia los instrumentos, los estilos y las prácticas de interpretación. Esta orquesta belga ha adquirido durante sus 21 años de existencia una reputación internacional sólida y ha sido invitada en los más prestigiosos escenarios y festivales europeos. En 2008 realizó una gira por Estados Unidos y Canadá en la que fue recibida con gran entusiasmo como embajador de la música antigua desde el continente europeo y actuando en Boston, Philadelphia, Pittsburgh, Los Angeles, Nueva York, Seattle, Vancouver, etc. Colabora habitualmente con solistas de talla internacional como Maria Cristina Kiehr, Johanette Zomer, Peter Kooij, Klaus Mertens, James Oxley, Huub Claessens, André Morsch, etc., y ha sido dirigida por artistas de la categoría de René Jacobs, Daniel Reuss o Barthold Kuijken. En sus programas gusta de incluir obras de autores menos conocidos (Heinichen, Zelenka, Graun, Fasch, etc.) con obras de grandes maestros como Haendel (oratorios como Mesías, Jephta, Belshazzar...) y Bach (cantatas, pasiones, suites...). En la misma línea, en los repertorios romántico y clásico despierta el interés por compositores que han pasado mucho tiempo a la sombra de los grandes (Haydn, Mozart, Beethoven…) como Benda, Rosetti, Pleyel, Eberl, Arriaga y muchos otros. Il Fondamento ha recibido grandes elogios por su trabajo de difusión y recuperación de óperas de Haendel, Mozart, Traetta (Antigona) etc. PAUL DOMBRECHT director Oboísta y director de orquestra, es una autoridad en el campo de los instrumentos históricos y la interpretación de la música de los siglos XVIII y XIX. En 1989 fundó la orquesta Il Fondamento, conjunto centrado en la práctica histórica de la música del s. XVII y principios del XIX. Ee también el fundador del grupo Octophorus, agrupación que interpreta exclusivamente música para instrumentos de época de viento y bronce. Toca además con gran frecuencia con varios grupos de música de cámara. Como director de ópera, junto con Il Fondamento y otras orquestras, interpretó numerosos títulos de Haendel, Mozart, Traetta, Gluck, etc. Sus grabaciones más importantes como solista, director y músico de cámara fueron para Seon, Harmonia Mundi, Astrée, Opus 111, Accent, Vanguard Classics o Passacaille. Desde 2004, Fuga Libera editó varios compactos de gran éxito, con obras de Fasch (Diapason d’Or y muchas otras nominacións), Telemann y la integral de la obra vocal-instrumental y orquestal de Arriaga. Es profesor en VIA STELLAE 2014 75 el Real Conservatorio de Bruselas e impartió clases maxgstrales por todo el mundo. ROEL DIELTIENS violonchelo Estudió en Amberes y Detmold, rápidamente se hizo un nombre por sí mismo en la escena internacional y ahora es considerado una autoridad tanto en violonchelo moderno como en violonchelo barroco. Su fuerte personalidad, musicalidad abrumadora y enfoque poco convencional lo llevaron desde el principio de su carrera a grandes salas de conciertos de todo el mundo (París, Berlín, Londres, Nueva York, Moscú, Tokio, etc.). También ha merecido reconocimiento internacional como músico de cámara y fundador del célebre Ensemble Explorations. Desde 2010 forma trío con el pianista Andreas Staier y el violinista Daniel Sepec. Sus grabaciones para los sellos Harmonia Mundi y Etcétera han recibido elogios de la crítica y del público. En 2010 recibió un premio Klara y el Premio Caecilia por su grabación de las Suites para violonchelo solo de Bach y en 2006 su carrera fue objeto de un extenso documental realizado por el canal de televisión belga Canvas. Es profesor de violonchelo en la Hochschule der Künste de Zurich y ha participado como miembro del jurado en prestigiosos concursos internacionales como el Bach de Leipzig y el Chaikovski de Moscú. Roel Dieltens está asociado con el Instituto Lemmensinstituut de Lovaina, donde es profesor de música de cámara. ROBERTA INVERNIZZI soprano CRAIG MARCHITELLI arquilaúde / tiorba 08 XULLO, MARTES JULIO, MARTES Giulio Caccini (ca.1550-1618) Dolcissimo sospiro (Docísimo suspiro) Torna, deh torna (Volve, ah, volve) Dalla porta d’Oriente (Pola porta de Oriente) Giovanni Girolamo Kapsberger (ca.1580-1651) Passacaglia Giacomo Carissimi (1605-1674) Piangete, aure piangete (Chorade, ventos, chorade) Alessandro Piccinini (1566-ca.1638) Toccata Prima Corrente Prima La bella più bella cancións do Barroco italiano IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO 20.30 Giovanni Girolamo Kapsberger (ca.1580-1651) Arpeggiata Sigismondo d’India (ca.1582-1629) Intenerite voi, lagrime mie (Entenrecede, bágoas miñas) Cruda Amarilli (Cruel Amarilís) Alessandro Piccinini (1566-ca.1638) Toccata Ciaccona Claudio Monteverdi (1567-1643) Si dolce è il tormento (Tan doce é o tormento) Tarquinio Merula (1594/5-1665) Folle è ben che si crede Quel sguardo sdegnosetto (Louco está quen cre) Voglio di vita uscir (Esa mirada altiva) (Quero abandonar esta vida) Luigi Rossi (ca.1598-1653) La bella più bella (A bela máis bela) A qual dardo (A que frecha) VIA STELLAE 2014 77 AFECTOS E EMOCIÓNS... A MONODIA BARROCA ITALIANA Os primeiros indicios escritos sobre o canto monódico datan de 1600 e apuntan, sobre todo, a dous autores enormemente involucrados na vida cultural de Florencia: Jacobo Peri e Giulio Caccini, recoñecido compositor e intérprete vocal e instrumental vinculado á Camerata Bardi, un grupo de artistas e intelectuais que teorizaban sobre a necesidade de recuperar a capacidade da música para plasmar afectos e emocións. Neste ambiente cultural e musical, os primeiros monodistas barrocos desenvolvéronse utilizando libremente os recursos estilísticos que conformaron unha nova estética na que triunfa, interesado polos dramas musicais experimentais de Peri, Claudio Monteverdi quen combinou nas súas obras vocais, sobre todo madrigais e óperas, recursos como o cromatismo co estilo monódico da escritura para voz. Particularmente influído pola ópera 78 VIA STELLAE 2014 de Monteverdi, Giacomo Carissimi desenvolveu a alternancia libre de arias e recitativos contribuíndo ao desenvolvemento e progreso operístico. Luigi Rossi, xunto con Cesti e Carissimi, foron considerados “as tres grandes luces da profesión” por Giacomo Perti en 1688 pois as súas cantatas de cámara cítanse entre as mellores do século XVII. Tamén seguiu o exemplo de Monteverdi, Tarquinio Merula, organista, violinista e compositor de polifonía relixiosa, quen contribuíu á evolución da chamada escola de Venecia; experto na escritura de obras para voz solista acompañada de instrumento servíndose dun baixo continuo ostinato para fortalecer a esixencia de expresión formulada para a voz solista neste tipo de obras. A música de Sigismondo d’India presenta trazos comúns coa que Monteverdi escribía no mesmo período: cromatismo expresivo, disonancias con resolucións pouco usuais e un vivo sentido dramático, tanto que, algunhas das súas máis grandes monodias son, na práctica, escenas operísticas, aínda que nunca escribiu especificamente unha ópera. En resumo, un programa de pequenas obras mestras tecnicamente representativas das novas prácticas musicais do novo madrigal á aria con recitativo, pasando pola canzonetta e a composición sobre ostinato, nas que aflora unha ampla gama expresiva, que vai da felicidade ao patetismo, da tenrura á dor, mesmo o desespero; e intercalando pezas instrumentais de Piccininni e Kapsberger para completar un recital íntimo e intenso no que a sensibilidade e a graza, a poesía e a harmonía, o refinamento e a elegancia se mostran abertamente. ROBERTA INVERNIZZI soprano Naceu en Milán, onde estudou piano e contrabaixo antes de dedicarse ao canto baixo a tutela de Margaret Heyward. Especializouse no repertorio barroco e clásico, converténdose nunha das grandes solistas de prestixio no eido da música antiga e clásica. Actuou nos principais teatros, festivais e salas de concerto europeos e norteamericanos (Scala de Milán, La Fenice de Venecia, Musikverein de Viena, Londres, Salzburgo, San Carlo de Nápoles, París, Londres, Berlín etc.) baixo a dirección de persoeiros da talla de Nikolaus Harnoncourt, Ivor Bolton, Ton Koopman, Gustav Leonhardt, Franz Brüggen, Jordi Savall, Alan Curtis, Giovanni Antonini, Fabio Biondi, Antonio Florio, Rinaldo Alessandrini, Andrea Marcon ou Ottavio Dantone. Colabora regularmente con agupacións como Concentus Musicus Wien, Europa Galante, Accademia Bizantina, Giardino Armonico, Cappella de la Pietà dei Turchini, Concerto Italiano, Ensemble Mattheus, Venice Baroque Orchestra, La Risonanza, Archibudelli, Anima Aeterna, Orchestre of the Age of Enlightenment, RTSI Lugano, Venice Baroque Orchestra, Akademie fur Alte Musik etc. Realizou máis de sesenta gravacións coas discográficas Sony, Emi/Virgin, Deutsche Grammophon, BMG, Naive, Opus 111, Symphonia e Glossa, moitas galardoadas con importantes premios como Diapason d’Or de l’Année, Choc du Monde de la Musique, Goldberg 5 Stars, Deutsche Schallplatten Preis o Grammophone Awards. O seu disco como solista Dolcissimo Sospiro coa Accademia Strumentale Italiana obtivo Midem Classical Award 2007 e o de cantantas italianas de Haendel publicado por Glossa o Stanley Prize 2007 á mellor gravación de obras de Haendel do ano. Actualmente imparte clases maxistrais na Scuola Civica de Milán. CRAIG MARCHITELLI arquilaúde / tiorba Nado en Brooklyn, Nova York, comezou a estudar laúde e tiorba con Pat O’Brien na SUNY Purchase da súa cidade natal, continuou os seus estudos con Lyle Nordstrom, primeiro na Clayton University de Atlanta e máis tarde nun master na Universidade de Indiana. Vive en Italia, onde se trasladou tras gañar o Marco Fodella Scholarship para estudar con Paul Beier en Milán. Toca e grava regularmente con Concerto Italiano e Rinaldo Alessandrini e colabora con outros grupos de música antiga da talla de Accademia Bizantina, La Risonanza, Il Complesso Barocco, La Cappella della Pietà de ‘Turchini, Dolce e Tempesta, Divine Armonie, Ensemble Galatea, I Virtuosi delle Muse e La Sfera Armoniosa. Participou en tempadas de concerto, producións operísticas e festivais en toda Europa, incluido a Scala de Milán, Festival de Saint Denis, Festival de Estrasburgo, Festival Radio France en Montpellier, Festival Oude Muziek Utrecht, Cremona Monteverdi Festival, Música e Poesía en San Maurizio, Bologna Festival, Musikfestspiele Potsdam Sanssouci, Royal Festival Hall (Londres), Accademia Filarmonica de Roma, Konzerthaus de Viena, Norske Opera, Opera National du Rhin etc. AFECTOS Y EMOCIONES… LA MONODIA BARROCA ITALIANA Los primeros indicios escritos sobre el canto monódico datan de 1600 y apuntan, sobre todo, a dos autores enormemente involucrados en la vida cultural de Florencia: Jacobo Peri e Giulio Caccini, reconocido compositor e intérprete vocal e instrumental vinculado a la Camerata Bardi, un grupo de artistas e intelectuales que teorizaban sobre la necesidad de recuperar la capacidad de la música para plasmar afectos y emociones. En este ambiente cultural y musical, los primeros monodistas barrocos se desarrollaron utilizando libremente los recursos estilísticos que conformaron una nueva estética en la que triunfa, interesado por los dramas musicales experimentales de Peri, Claudio Monteverdi quien combinó en sus obras vocales, sobre todo madrigales y óperas, recursos como el cromatismo con el estilo monódico de la escritura para voz. Particularmente influido por la ópera de Monteverdi, Giacomo Carissimi desarrolló la alternancia libre de arias y recitativos contribuyendo al desarrollo y progreso operístico. Luigi Rossi, junto con Cesti y Carissimi, fueron considerados “las tres grandes luces de la profesión” por Giacomo Perti en 1688 pues sus cantatas de cámara se citan entre las mejores del siglo XVII. También siguió el ejemplo de Monteverdi, Tarquinio Merula, organista, violinista y compositor de polifonía religiosa, quien contribuyó a la evolución de la llamada escuela de Venecia; experto en la escritura de obras para voz solista acompañada de instrumento sirviéndose de un bajo continuo ostinato para fortalecer la exigencia de expresión planteada para la voz solista en este tipo de obras. La música de Sigismondo d´India presenta rasgos comunes con la que Monteverdi escribía en el mismo periodo: cromatismo expresivo, disonancias con resoluciones poco usuales y un vivo sentido dramático, tanto que, algunas de sus más grandes monodias son, en la práctica, escenas operísticas, aunque nunca escribió específicamente una ópera. En VIA STELLAE 2014 79 resumen, un programa de pequeñas obras maestras técnicamente representativas de las nuevas prácticas musicales, del nuevo madrigal al aria con recitativo, pasando por la canzonetta y la composición sobre ostinato, en las que aflora una amplia gama expresiva que va de la felicidad al patetismo, de la ternura al dolor, incluso la desesperación; e intercalando piezas instrumentales de Piccininni y Kapsberger para completar un recital íntimo e intenso en el que la sensibilidad y la gracia, la poesía y la armonía, el refinamiento y la elegancia se muestran abiertamente. ROBERTA INVERNIZZI soprano Nació en Milán, donde estudió piano y contrabajo antes de dedicarse al canto bajo la tutela de Margaret Heyward. Se especializó en el repertorio barroco y clásico, convirtiéndose en una de las grandes solistas de prestigio en el terreno de la música antigua y clásica. Actuó en los principales teatros, festivales y salas de concierto europeos y norteamericanos (Scala de Milán, La Fenice de Venecia, Musikverein de Viena, Londres, Salzburgo, San Carlo de Nápoles, París, Londres, Berlín, 80 VIA STELLAE 2014 etc.) bajo la dirección de personajes de la talla de Nikolaus Harnoncourt, Ivor Bolton, Tono Koopman, Gustav Leonhardt, Franz Brüggen, Jordi Savall, Alan Curtis, Giovanni Antonini, Fabio Biondi, Antonio Florio, Rinaldo Alessandrini, Andrea Marcon o Ottavio Dantone. Colabora regularmente con agrupaciones como Concentus Musicus Wien, Europa Galante, Accademia Bizantina, Giardino Armonico, Cappella de la Pietà di Turchini, Concierto Italiano, Ensemble Mattheus, Venice Baroque Orchestra, Lana Risonanza, Archibudelli, Anima Aeterna, Orchestre of the Age of Enlightenment, RTSI Lugano, Venice Baroque Orchestra, Akademie fur Alte Musik etc. Ha realizado más de sesenta grabaciones con las discográficas Sony, Emi/Virgin, Deutsche Grammophon, BMG, Naive, Opus 111, Symphonia y Glossa, muchas galardonadas con importantes premios como Diapason d’Or de l’Année, Choc du Monde de la Musique, Goldberg 5 Stars, Deutsche Schallplatten Preis o Grammophone Awards. Su disco como solista Dolcissimo Sospiro con la Accademia Strumentale Italiana obtuvo Midem Classical Award 2007 y el de cantantas italianas de Haendel publicado por Glossa el Stanley Prize 2007 a la mejor grabación de obras de Haendel del año. Actualmente imparte clases magistrales en la Scuola Civica de Milán. CRAIG MARCHITELLI archilaúd / tiorba Nacido en Brooklyn, Nueva York, comenzó a estudiar laúd y tiorba con Pat O’Brien en la SUNY Purchase de su ciudad natal, continuó sus estudios con Lyle Nordstrom, primero en la Clayton University de Atlanta y más tarde en un master en la Universidad de Indiana. Vive en Italia, a donde se trasladó tras ganar el Marco Fodella Scholarship para estudiar con Paul Beier en Milán. Toca y graba regularmente con Concierto Italiano y Rinaldo Alessandrini y colabora con otros grupos de música antigua de la talla de Accademia Bizantina, La Risonanza, Il Complesso Barocco, La Cappella della Pietà de ‘Turchini, Dolce y Tempesta, Divine Armonie, Ensemble Galatea, I Virtuosi delle Muse y La Sfera Armoniosa. Ha participado en temporadas de concierto, producciones operísticas y festivales en toda Europa, incluidos la Scala de Milán, Festival de Saint Denis, Festival de Estrasburgo, Festival Radio France en Montpellier, Festival Oude Muziek Utrecht, Cremona Monteverdi Festival, Música y Poesía en San Maurizio, Bologna Festival, Musikfestspiele Potsdam Sanssouci, Royal Festival Hall (Londres), Accademia Filarmonica de Roma, Konzerthaus de Viena, Norske Opera, Opera National du Rhin, etc. MARTA RODRÍGUEZ CARLA VILLANUEVA IRENE RODRÍGUEZ SABELA CASTRO marimba 09 OFF#STELLAE XULLO, MÉRCORES JULIO, MIÉRCOLES MOSTEIRO DE SAN MARTIÑO PINARIO 20.30 claustro Steve Reich (1936) Nagoya marimbas (1994) Claude Debussy (1862-1918) Doctor Gradus ad Parnassum, de Children’s Corner (1908) Anders Koppel (1947) Toccata (1990) marimba en pedra Pius Cheung (1982) Estudo en mi menor (2004) Ana Ignatowicz (1968) Toccata for marimba (2001) Claude Debussy (1862-1918) Arabesque núm. 1 (1888) Enrique Guimerá (1954-2004) Toccata (1997) Astor Piazzolla (1921-1992) Nightclub 1960, de Histoire du tango (1986) colaboración: FIP Festival Internacional de Percusión VIA STELLAE 2014 81 MARIMBA EN PEDRA A marimba ponse en contacto coa pedra compostelá nun programa reflexo das ricas posibilidades dun instrumento que, en menos dun século de existencia, atopou o seu propio oco (transcricións de clásicos, as vangardas, credores actuais de todos os recunchos do mundo…) e que non esquece a súa primitiva orixe, África. Steve Reich foi un dos fundadores do minimalismo musical e un gran apaixonado da cultura africana, de aí que o principal instrumento deste norteamericano, a hora de compoñer, fose a percusión. Nagoya non deixa de ser unha peza de características propias de Reich: construción dunha melodía compartida, cun desfase rítmico que altera a liña melódica principal. Doctor Gradus ad Parnassum é unha deliciosa ironía de Claude Debussy sobre unha obra homónima de Clementi (un método clásico de piano, “aburrido” segundo Debussy). Debussy fai mención ao carácter ximnástico da obra engadindo o sentimento e a sofisticación 82 VIA STELLAE 2014 propios do seu estilo, á vez que achega a súa musicalidade a tan monótonas pasaxes técnicas. Esta Toccata de Anders Koppel para dúo de marimba e vibráfono ofrécenos unha mestura de músicas: unha viaxe pola caótica modernidade, o romanticismo do valse, a paixón dos tangos... Foi dedicada ao grupo Safri Duo e rapidamente se converteu nun dos dúos de láminas máis interpretados. “Non teñas medo de como outras persoas xulgan a túa música, só tes que escribir o que che veña do corazón”: estas foron as palabras que motivaron a composición deste Estudo en mi menor a Pius Cheung, palabras pronunciadas polo que foi seu mestre de composición e dedicatario da peza, Edward Aldwell. O propio Pius Cheung recoñece que quizais sexa a súa peza máis honesta, máis “de corazón”. Ana Ignatowicz escribiu esta Tocata para marimba como homenaxe á memoria do seu pai. A pesar de recalcar que non tiña a intención de plasmar os seus sentimentos na obra e de querer dar liberdade a cada intérprete, é ineludible a melancolía, a pena, e incluso a rabia, que xorde en todo momento desta magnífica peza musical. Debussy transpórtanos co seu Arabesco núm. 1 a un recuncho paralelo, adornado con suaves liñas que imitan debuxos dos elementos da natureza. Explora os distintos modos, escalas e novas técnicas musicais transmitindo imaxes de escenas evocadoras; xorde con el o movemento impresionista musical. “Un devorador de vivencias sonoras, un creador de mundos, mundos máis agradables dos que o rodeaban, un buscador de ilusión, de beleza, de harmonía...”. así lembran o compositor canario Enrique Guimerá, que dedicou a súa vida a música, intentando unir os dous mundos sonoros nos que se movía: a música clásica e o rock. O gran bandoneista Astor Piazzolla deixounos a súa persoal narración da historia e da evolución do tango. Catro movementos compoñen esta obra (Bordello 1900, Café 1930, Nightclub 1960, Concert d’Aujourd’hui), esta Historia do tango dende as súas orixes en Bos Aires ata a época que nos ocupa, onde os intercambios internacionais afectan a esta música e o tango evoluciona da man da bossa nova. Os clubs nocturnos son os escenarios máis correntes para escoitar este novo tango… Nightclub 1960. MARTA RODRÍGUEZ CARLA VILLANUEVA IRENE RODRÍGUEZ SABELA CASTRO Estas novas catro percusionistas galegas, mostra do bo momento que está a pasar a nosa percusión, proveñen dalgunhas das principais escolas dos seus instrumentos, como son os conservatorios superiores de Aragón, Valencia, Braga e A Coruña. No seu aínda curto, pero prometedor, periplo profesional xa se poden escoitar nomes como Symphony Orchestra Academy of the Pacific, NJO (Holanda), Schleswig-Holstein Festival Academy, Penderecki Musik Akademie Westfalen, Danderyds Vokalensemble, Orkestern Filialen, Orquesta Clásica de Asturias, Orquestra Nova da Sinfónica de Galicia, Orquesta Joven de Euskadi, Joven Orquesta Nacional de España etc. MARIMBA EN PIEDRA La marimba se pone en contacto con la piedra compostelana en un programa reflejo de las ricas posibilidades de un instrumento que, en menos de un siglo de existencia, encontró su propio hueco (transcripciones de clásicos, las vanguardias, credores actuales de todos los entresijos del mundo ...) y que no olvida su primitivo origen, África. Steve Reich fue uno de los fundadores del minimalismo musical y un gran apasionado de la cultura africana, de ahí que el principal instrumento de este norteamericano, a la hora de componer, fuera la percusión. Nagoya no deja de ser una pieza de características propias de Reich: construcción de una melodía compartida, con un desfase rítmico que altera la linea melódica principal. Doctor Gradus ad Parnassum es una deliciosa ironia de Claude Debussy sobre una obra homónima de Clementi (un método clásico de piano, “aburrido” según Debussy). Debussy hace mención al carácter gimnástico de la obra añadiendo el sentimiento y la sofisticación propios de su estilo, a la vez que acerca su musicalidad a tan monótonos pasajes técnicos. Esta Toccata de Anders Koppel para dúo de marimba y vibráfono nos ofrece una mezcla de músicas: un viaje por la caótica modernidad, el romanticismo del vals, la pasión de los tangos ... Fue dedicada al grupo Safri Duo y rápidamente se convirtió en uno de los dúos de láminas más interpretados. “No tengas miedo de cómo otras personas juzgan tu música, sólo tienes que escribir lo que te venga del corazón”: estas fueron las palabras que motivaron la composición de este Estudio en mi menor a Pius Cheung, palabras pronunciadas por el que fue su maestro de composición y dedicatario de la pieza, Edward Aldwell. El propio Pius Cheung reconoce que quizás sea su pieza más honesta, más “de corazón”. Ana Ignatowicz escribió esta Tocata para marimba como homenaje a la memoria de su padre. A pesar de recalcar que no tenía la intención de plasmar sus sentimientos en la obra y de querer dar libertad a cada intérprete, es ineludible la melancolía, la pena, e incluso la rabia, que surge en todo momento de esta magnífica pieza musical. Debussy nos transporta con su Arabesco núm. 1 a un entresijo paralelo, adornado con suaves líneas que imitan dibujos de los elementos de la naturaleza. Explora los distintos modos, escalas y nuevas técnicas musicales transmitiendo imágenes de escenas evocadoras; surge con él el movimiento impresionista musical. “Uno devorador de vivencias sonoras, un creador de mundos, mundos más agradables de los que le rodeaban, un buscador de ilusión, de belleza, de armonía...”. así recuerdan al compositor canario Enrique Guimerá, que dedicó su vida a la música, intentando unir los dos mundos sonoros en los que se movía: la música clásica y el rock. El gran bandoneista Astor Piazzolla nos dejó su personal narración de la historia y de la evolución del tango. Cuatro movimientos componen esta obra (Bordello 1900, Café 1930, Nightclub 1960, Concert d’Aujourd’hui), esta Historia del tango desde sus orígenes en Buenos Aires hasta la época que nos ocupa, donde los intercambios internacionales afectan a esta música y el tango evoluciona de la mano de la Bossa Nova. Los clubes nocturnos son los escenarios más recurridos para escuchar este nuevo tango... Nightclub 1960. MARTA RODRÍGUEZ CARLA VILLANUEVA IRENE RODRÍGUEZ SABELA CASTRO Estas jóvenes cuatro percusionistas gallegas, muestra del buen momento que está pasando nuestra percusión, provienen de algunos de las principales escuelas de sus instrumentos, como son los conservatorios superiores de Aragón, Valencia, Braga y A Coruña. En su aún corto, pero prometedor, periplo profesional ya se pueden escuchar nombres como Symphony Orchestra Academy of the Pacific, NJO (Holanda), Schleswig-Holstein Festival Academy, Penderecki Musik Akademie Westfalen, Danderyds Vokalensemble, Orkestern Filialen, Orquesta Clásica de Asturias, Orquesta Joven de la Sinfónica de Galicia, Orquesta Joven de Euskadi, Joven Orquesta Nacional de España, etc. VIA STELLAE 2014 83 SERGEY MALOV violín / violoncello da spalla FLORIAN BIRSAK clave violín_viola_violoncello da spalla Vivaldi e a familia Bach 10 XULLO, XOVES JULIO, JUEVES CAPELA DA ORDE TERCEIRA 20.30 PARTE 1 PARTE 2 Antonio Vivaldi (1678-1741) Sonata para violín e continuo en re menor (Manchester Sonata núm. 2), RV 12 Antonio Vivaldi (1678-1741) Sonata para violoncello e baixo continuo en Si bemol maior, op. 14/4, RV 45 Preludio Corrente Giga Gavotta Largo Allegro Largo Allegro Johann Sebastian Bach (1685-1750) Suite para violoncello núm. 3 en Do maior, BWV 1009 Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) 12 variacións sobre a Folie d’Espagne, Wq 118/9 Prélude Allemande Courante Sarabande Bourrée I/II Gigue Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) Sonata para viola da gamba e baixo continuo en do menor, Wq. 136 Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) Sonata para violín e clave en do menor, Wq 78 Allegro moderato Adagio ma non troppo Presto Andante Allegretto Arioso spielen VIA STELLAE 2014 85 CORDAS BARROCAS… UNHA AMPLA FAMILIA “O violoncello da spalla ten a súa orixe na segunda metade do século XVII, aparentemente arredor de Boloña, época na que, realmente, non houbo un instrumento chamado como tal, senón que da spalla (para o hombro), apelaba á técnica ou o xeito de tocar e non a un instrumento en concreto. Se recorremos aos dicionarios alemáns e franceses de 1730 ou mesmo posteriores, podemos observar que a definición de violoncello fai referencia a un instrumento que se tocaba da spalla, como unha viola, apoiándose no ombro dereito e cunha fita que o suxeita ao colo do intérprete. Leopold Mozart (1756) cóntanos que a viola da gamba tócase entre as pernas e especifica claramente que ‘hoxe en día mesmo o violoncello se toca deste xeito’. En conclusión, o que os músicos daquel momento chamaron violoncello non é o violoncello que hoxe en día coñecemos e a 86 VIA STELLAE 2014 variedade de terminoloxía trouxo máis confusión que outra cousa”. Estes son algúns dos comentarios que Carmen Delia Romero fai deste instrumento que Sergey Malov recupera para interpretar obras de Vivaldi e de dous membros da familia Bach. Un manuscrito con doce sonatas inéditas descuberto en Manchester en 1974, de aí o seu sobrenome, inclúe a Sonata para violín e continuo en re menor, unha sonata de cámara en catro movementos que é unha mostra clara da obra violinística de Antonio Vivaldi. O seu estilo é máis enxeñoso e moderno que en sonatas anteriores, cun baixo máis sinxelo e funcional. As Seis sonatas para violoncello, publicadas cara a 1740, están consideradas entre as mellores obras escritas no campo da sonata por Vivaldi pois coñecía perfectamente as posibilidades do violoncello, que el mesmo colaborara a desenvolver dedicándolle 27 concertos e nove sonatas. Escritas ao xeito da chiesa en catro tempos (lento-rápido-lento-rápido) pero asociando con pulcritude a estrutura bipartita típica das danzas da sonata da camera, as obras posúen unha harmonía, unha elegancia e identidade admirables. En xeral, as partituras de Carl Philipp Emanuel Bach están aínda animadas por trazos do Barroco, pero camiñando cara a unha renovación expresiva e emocional que alcanzará o seu maior grao de virulencia no Clasicismo e, sobre todo, no período denominado Empfindsamer Stil (estilo sentimental). Sendo clavecinista na corte de Federico II de Prusia, C.P.E. Bach escribiu, coma seu pai, tres sonatas para viola da gamba ofrecendo a un excelente violista da orquestra a posibilidade de mostrar o seu virtuosismo. Estas sonatas están compostas nun momento en que a viola da gamba está en declive ante a puxanza do violín e, sobre todo, do violoncello. Numerosos compositores realizaron variacións de carácter virtuosístico sobre a folía ibérica, como o segundo fillo de Johann Sebastian Bach que en 1778 tomou esa danza, xa daquela consideraba ‘anticuada’ e logrou ser o primeiro en distanciarse non sen ironía do tema que transcribía. Foi na corte calvinista de Cöthen onde Johann Sebastian Bach abandonou temporalmente o órgano para compoñer música instrumental de cámara e onde, arredor de 1720, compuxo as súas seis Suites para violoncello. Aínda que non foi o primeiro en escribir para violoncello solo, é Bach quen inventa realmente un estilo propio para este instrumento que afianzará o seu desenvolvemento fronte á viola da gamba. Bach mantén una coidadosa regularidade nos movementos que conforman cada suite: un preludio e cinco danzas. CUERDAS BARROCAS… UNA AMPLIA FAMILIA “El violoncello da spalla tiene su origen en la segunda mitad del siglo XVII, aparentemente alrededor de Bolonia, época en la que, realmente, no hubo un instrumento llamado como tal, sino que da spalla (para el hombro), apelaba a la técnica o la manera de tocar y no a un instrumento en concreto. Si recurrimos a los diccionarios alemanes y franceses de 1730 o incluso posteriores, podemos observar que la definición de violonchelo hace referencia a un instrumento que se tocaba da spalla, como una viola, apoyándose en el hombro derecho y con una cinta que lo sujeta al cuello del intérprete. Leopold Mozart (1756) nos cuenta que la viola da gamba se toca entre las piernas y especifica claramente que ‘hoy en día incluso el violonchelo se toca de este modo’. En conclusión, lo que los músicos de aquel momento llamaron violonchelo no es el violonchelo que hoy en día conocemos y la variedad de terminología ha traído más confusión que otra cosa”. Estos son algunos de los comentarios que Carmen Delia Romero hace de este instrumento que Sergey Malov recupera para interpretar obras de Vivaldi y de dos miembros de la familia Bach. Un manuscrito con doce sonatas inéditas descubierto en Manchester en 1974, de ahí su sobrenombre, incluye la Sonata para violín y continuo en re menor, una sonata de cámara en cuatro movementos que es una muestra clara de la obra violinística de Antonio Vivaldi. Su estilo es más ingenioso y moderno que en sonatas anteriores, con un bajo más sencilllo y funcional. Las Seis sonatas para violonchelo, publicadas hacia 1740, están consideradas entre las mejores obras escritas en el campo de la sonata por Vivaldi pues conocía perfectamente las posibilidades del violonchelo, que el mismo colaborara a desarrollar dedicándole 27 conciertos y nueve sonatas. Escritas a la manera da chiesa en cuatro tiempos (lento-rápido-lento-rápido) pero asociando con pulcritud la estructura bipartita típica de las danzas de la sonata da camera, las obras poseen una armonía, una elegancia e identidade admirables. En general, las partituras de Carl Philipp Emanuel Bach están aún animadas por rasgos del Barroco, pero caminando hacia a una renovación expresiva y emocional que alcanzará su mayor grado de virulencia en el Clasicismo y, sobre todo, en el período denominado Empfindsamer Stil (estilo sentimental). Seindo clavecinista en la corte de Federico II de Prusia, CPE Bach escribió, como su padre, tres sonatas para viola da gamba ofreciendo a un excelente violista de la orquesta la posibilidad de mostrar su virtuosismo. Estas sonatas están compuestas en un momento en que la viola da gamba está en declive ante la pujanza del violín y, sobre todo, del violonchelo. Numerosos compositores realizaron variaciones de carácter virtuosístico sobre la folía ibérica, como el segundo hijo de Johann Sebastian Bach que en 1778 tomó esa danza, ya entonces consideraba ‘anticuada’ y logró ser el primero en distanciarse no sin ironía del tema que transcribía. Fue en la corte calvinista de Cöthen donde Johann Sebastian Bach abandonó temporalmente el órgano para componer música instrumental de cámara y donde, alrededor de 1720, compuso sus seis Suites para violonchelo. Aún que no fue el primero en escribir para violonchelo solo, es Bach quien inventa realmente un estilo propio para este instrumento que afianzará su desarrollo frente a la viola da gamba. Bach mantiene una coidadosa regularidad en los movimentos que conforman cada suite: un preludio y cinco danzas. VIA STELLAE 2014 87 88 SERGEY MALOV violín / violoncello da spalla FLORIAN BIRSAK clave Licenciado en viola pola Universität Mozarteum de Salzburgo e en violín pola Hochschule für Musik Hanns Eisler de Berlín, gañou importantes premios en ambos os dous instrumentos: Paganini 2006, Heifetz 2009, ARD 2009 (viola), Tokyo Viola Competition 2010, W. A. Mozart Salzburg Competition (violín) e Michael Hill International Violin Competition 2011. Durante os seus estudos descubriu o violoncello da spalla, instrumento para o que comeza a escribir as súas propias cadencias e co que improvisa, converténdose así nun entregado músico de cámara. Orquestras filharmónicas como as de Londres, Tokio e San Petersburgo, a Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks (Múnic), a Camerata Salzburg ou a Mozarteum Orchester Salzburg, invítano frecuentemente para concertos con ambos os dous instrumentos, tanto violín coma viola. En 2013 realizou o seu debut na Philharmonie de Berlín cun programa de concertos italianos para Nacido en Salzburgo, formouse musicalmente na súa cidade natal e en Múnic, onde foron profesores seus de clavicémbalo e interpretación Lars Ulrik Mortensen, Liselotte Brändle, Kenneth Gilbert e Anthony Spiri. Galardoado en diferentes competicións internacionais, fíxose un nome como solista de clavicémbalo, piano e clavicordio. A preocupación polas prácticas musicais históricas é unha fonte de inspiración esencial para el, decisiva no carácter e análise constante do seu estilo de facer música. Busca a variedade de música para instrumentos de teclado e os ricos matices dos múltiples instrumentos das épocas pasadas. Actúa frecuentemente como solista e intérprete sempre con recoñecidos conxuntos de cámara e orquestras, como Camerata Salzburg, Chamber Orchestra of Europe, Mahler Chamber Orchestra, L´Orfeo Barockorchester, Armonico Tributo, Oman Consort, Balthasar Neumann Ensemble, Camerata VIA STELLAE 2014 violín e violoncello da spalla xunto coa Akademie für Alte Musik Berlin. A súa colección de instrumentos inclúe un violín de Peter Greiner (2004), unha viola de Pietro Gaggini (1958) prestada pola Fundación Carlo van Neste e un violoncello da spalla construído especialmente para el por Dmitry Badiarov (2011). Sergey Malov utiliza as novas cordas ThomastikInfield Vienna en todos os seus instrumentos. Bern ou Concentus Musicus Wien, baixo a dirección de Nikolaus Harnoncourt, Roger Norrington, Sigiswald Kuijken, Giovanni Antonini, Christopher Hogwood, Ivor Bolton, Thomas Hengelbrock etc., aínda que cada vez está máis comprometido cos seus propio proxectos de recital e música de cámara. Dende 2012 é profesor de clavicémbalo e baixo continuo na Universität Mozarteum Salzburg. SERGEY MALOV violín / violoncello da spalla FLORIAN BIRSAK clave Licenciado en viola por la Universität Mozarteum de Salzburgo y en violín por la Hochschule für Musik Hanns Eisler de Berlín, ha ganado importantes premios en ambos instrumentos: Paganini 2006, Heifetz 2009, ARD 2009 (viola), Tokyo Viola Competition 2010, W. A. Mozart Salzburg Competition (violín) y Michael Hill International Violin Competition 2011. Durante sus estudios descubrió el violoncello da spalla, instrumento para el que comienza a escribir sus propias cadencias e con el que improvisa, convirtiéndose así en un entregado músico de cámara. Orquestas filarmónicas como las de Londres, Tokio y San Petersburgo, la Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks (Munich), la Camerata Salzburg o la Mozarteum Orchester Salzburg, le invitan frecuentemente para conciertos con ambos instrumentos, tanto violín como viola. En 2013 realizó su debut en la Philharmonie de Berlín con un programa de conciertos italianos Nacido en Salzburgo, se formó musicalmente en su ciudad natal y en Munich, donde fueron profesores suyos de clavicémbalo e interpretación Lars Ulrik Mortensen, Liselotte Brändle, Kenneth Gilbert y Anthony Spiri. Galardonado en diferentes competiciones internacionales, se ha hecho un nombre como solista de clavicémbalo, pianoforte y clavicordio. La preocupación por las prácticas musicales históricas es una fuente de inspiración esencial para él, decisiva en el carácter y análisis constante de su estilo de hacer música. Busca la variedad de música para instrumentos de teclado y los ricos matices de los múltiples instrumentos de las épocas pasadas. Actúa frecuentemente como solista e intérprete de continuo con reconocidos conjuntos de cámara y orquestas, como Camerata Salzburg, Chamber Orchestra of Europe, Mahler Chamber Orchestra, L´Orfeo Barockorchester, Armonico Tributo, Oman Consort, Balthasar para violín y violoncello da spalla junto con la Akademie für Alte Musik Berlin. Su colección de instrumentos incluye un violín de Peter Greiner (2004), una viola de Pietro Gaggini (1958) prestada por la Fundación Carlo van Neste y un violoncello da spalla construido especialmente para él por Dmitry Badiarov (2011). Sergey Malov utiliza las nuevas cuerdas Thomastik-Infield Vienna en todos sus instrumentos. Neumann Ensemble, Camerata Bern o Concentus Musicus Wien, bajo la direcció de Nikolaus Harnoncourt, Roger Norrington, Sigiswald Kuijken, Giovanni Antonini, Christopher Hogwood, Ivor Bolton, Thomas Hengelbrock, etc., aunque cada vez está más comprometido con sus propios proyectos de recital y música de cámara. Desde 2012 es profesor de clavicémbalo y bajo continuo en la Universität Mozarteum Salzburg. VIA STELLAE 2014 89 GERMÁN DÍAZ lira organizzata DAVID J. HERRINGTON corneta inglesa / tuba 12 XULLO, SÁBADO JULIO, SÁBADO CAPELA DA ORDE TERCEIRA 20.30 OFF#STELLAE Le voyage Germán Díaz Laurita Richard Galliano Lush Ballad David J. Herrington Colapso David J. Herrington Rue de Begles Germán Díaz Song for Michael Germán Díaz Ilicitana David J. Herrington le voyage_ unha viaxe de ida e volta coa lira organizzata Lil Darlin’ Maurice Williams Los cacahuetes de El España Germán Díaz VIA STELLAE 2014 91 A LIRA ORGANIZZATA Le voyage é unha viaxe cara o pasado, para buscar e coñecer a lira organizzata, instrumento híbrido, creado no século XVIII, combinación de órgano e zanfona. Tocábao Fernando IV, rei de Nápoles, e tan só se conservan menos de quince reproduccións da época en diferentes museos, pezas de grande importancia organolóxica pero inservibles para executar as pezas que Haydn, Pleyel ou Mozart compuxeron para semellante artefacto. Wolfgang Weichselbaumer –considerado como o Stradivarius da zanfona– conseguiu fabricar unha reconstrucción que permite interpretar estas músicas. Este lutier austríaco prestou xenerosamente unha das súas catro liras a Germán Díaz quen, xunto ao personalísimo músico de jazz David John Herrington, 92 VIA STELLAE 2014 presentan este proxecto, Le voyage, con novas composicións inspiradas expresamente neste instrumento e nas súas particularidades técnicas e sonoras mestura da corda (zanfona) e o aire (órgano). Os dous músicos proponen unha viaxe nunca antes imaxinada, polas músicas tradicionais e o jazz, coa lira organizzata, a corneta e a tuba. Tras 200 anos de letargo, do século XVIII chega a nós nesta viaxe un dos instrumentos máis inusuais (unicamente hai catro reproducións que realmente funcionen no mundo) e insólitos (o único instrumento híbrido que combina simultáneamente un instrumento de corda e un de vento, ambos accionados polo mesmo teclado e a mesma manivela) do que Germán Díaz e David J. Herrington fan uso para interpretar música actual. LA LIRA ORGANIZZATA Le voyage es un viaje hacia el pasado, para buscar y conocer a la lira organizzata, instrumento híbrido, creado en el siglo XVIII, combinación de órgano y zanfoña. Lo tocaba Fernando IV, rey de Nápoles, y tan sólo se conservan menos de quince reproducciones de la época en diferentes museos, piezas de gran importancia organológica pero inservibles para ejecutar las piezas que Haydn, Pleyel o Mozart compusieron para semejante artefacto. Wolfgang Weichselbaumer -considerado como el Stradivarius de la zanfoña- consiguió fabricar una reconstrucción que permite interpretar estas músicas. Este lutier austríaco prestó generosamente una de sus cuatro liras a Germán Díaz quien, junto al personalísimo músico de jazz David John Herrington, presentan este proyecto, Le voyage, con nuevas composiciones inspiradas expresamente en este instrumento y sus particularidades técnicas y sonoras mezcla de la cuerda (zanfoña) y el aire (órgano). Los dos músicos proponen un viaje nunca antes imaginado, por las músicas tradicionales y el jazz, con la lira organizzata, la corneta y la tuba. Tras 200 años de letargo, del siglo XVIII llega a nosotros en este viaje uno de los instrumentos más inusuales (únicamente hay cuatro reproducciones que realmente funcionen en el mundo) e insólitos (el único instrumento híbrido que combina de forma simultánea un instrumento de cuerda y uno de viento, ambos accionados por el mismo teclado y la misma manivela) del que Germán Díaz y David J. Herrington hacen uso para interpretar música actual. GERMÁN DÍAZ lira organizzata Nado en 1978 en Valladolid, estudou guitarra clásica e filoloxía clásica e realizou un posgrado de especialista en estudos sobre a tradición na universidade desta cidade. Estudou zanfona con Rafael Martín, Pascal Lefeuvre, Isabelle Pignol, Gilles Chabenat, Patrick Boufard, Valentin Clastrier etc. Ten actuado por todo o mundo en prestixiosas salas e festivais: Teatro Real de Marrakech, Concertgebouw de Amsterdam, Universidade de Colombia, Odessa Jazz Carnival, Casa dos Arquitectos de Moscova, Amuz (Amberes), Stans Music Festival (Suíza) etc. Formou parte da mítica Viellistic Orchestra, orquesta de zanfonas asentada en Francia, en 2004 formou dúo con Pascal Lefeuvre (director artístico desta orquesta) e cofundou o cuarteto de zanfonas Symphonía Quartet con Rafael Martín, Marc Egea e Pascal Lefeuvre. Recibiu numeroso premios como o acio de ouro da música polo seu labor de recompilación e difusión da música tradicional, o premio DAVID J. HERRINGTON corneta inglesa / tuba ao segundo mellor disco 2009 de Cuadernos de Jazz, o premio ao mellor disco internacional da revista xaponesa Jazz Tokio etc. RNE Clásica dedicoulle un programa sobre a zanfona realizado en directo dende a Fundación Juan March de Madrid. En 2004 creou, xunto a Fernando Fuentes, a súa propia discográfica Producciones Efímeras, na que se presta unha especial atención a proxectos de zanfonistas como Marc Egea ou Matthias Loibner. Colaborou en máis dun cento de gravacións discográficas e ten editado numerosas obras como solista. Natural de Gloucestershire (Inglaterra), con 8 anos comezou a estudar corneta de pistóns, fiscorno e bombardino na Banda do Exército da Salvación e na banda municipal de Gloucester. Foi primeiro trompeta da Gloucestershire Youth Jazz Orquesta e comezou a súa carreira profesional en orquestas do sudoeste de Inglaterra e, en Bristol, con grupos de ska, reggae, blues e jazz como o David Herrington Trío, Bullitt, Moonshot e Andy Sheppard entre outros. Afincouse en España a mediados dos oitenta e actualmente vive en Elxe. En Madrid comezou a traballar con grupos desa época como David Thomas, OCQ, Frutos Tropicais ou Un Poquito de Todo, e realizou sesións de grabación para La Unión, La Frontera, Miguel Ríos e en programas de TVE. Colabora habitualmente nas formacións de Germán Díaz, Missing Stompers, Mastretta, Baldo Martinez, Sir Charles, Antonio Bravo, Gher, Angel Rubio, Ensemble Impromptu, Fraskito, Maracaibo Teatro, Tracey Reid and the Sweet Rhythm Kings, Pía Tedesco etc., e ten tres grupos propios: Mister Atomic, The East Coast Trio e The Salvation Band. Neste proxecto xunto a Germán Díaz fai uso dunha corneta tradicional inglesa de 1900 procedente da desaparecida banda da súa vila natal, Cranham. A tuba, de estilo marching-band con campana horizontal, adquiriuna en Estados Unidos aínda que foi fabricada en Alemaña en 1960. VIA STELLAE 2014 93 GERMÁN DÍAZ lira organizzata Nacido en 1978 en Valladolid, estudió guitarra clásica y filología clásica y realizó un postgrado de Especialista en Estudios sobre la Tradición en la universidad de esta ciudad. Estudió zanfoña con Rafael Martín, Pascal Lefeuvre, Isabelle Pignol, Gilles Chabenat, Patrick Boufard, Valentin Clastrier, etc. Ha actuado por todo el mundo en prestigiosas salas y festivales: Teatro Real de Marrakech, Concertgebouw de Amsterdam, Universidad de Colombia, Odessa Jazz Carnival, Casa de los Arquitectos de Moscú, Amuz (Amberes), Stans Music Festival (Suiza), etc. Formou parte de la mítica Viellistic Orchestra, orquesta de zanfoña asentada en Francia, en 2004 formó dúo con Pascal Lefeuvre (director artístico de esta orquesta) y cofundó el cuarteto de zanfoña Symphonía Quartet con Rafael Martín, Marc Egea y Pascal Lefeuvre. Recibió numerosos premios como el Racimo de Oro de la música por su cometido de 94 VIA STELLAE 2014 DAVID J. HERRINGTON corneta inglesa / tuba recompilación y difusión de la música tradicional, el premio al segundo mejor disco 2009 de Cuadernos de Jazz, el premio al mejor disco internacional de la revista japonesa Jazz Tokio, etc. RNE Clásica le dedicó un programa sobre la zanfoña realizado en directo desde la Fundación Juan March de Madrid. En 2004 creó, junto a Fernando Fuentes, su propia discográfica Producciones Efímeras, en la que se presta una especial atención a proyectos de zanfonistas como Marc Egea o Matthias Loibner. Colaboró en más de un centenar de grabaciones discográficas y ha editado numerosas obras como solista. Natural de Gloucestershire (Inglaterra), con 8 años comenzó a estudiar corneta de pistones, fiscorno y bombardino en la Banda del Ejército de la Salvación y en la banda municipal de Gloucester. Fue primer trompeta de la Gloucestershire Youth Jazz Orquesta y comenzó su carrera profesional en orquestas del sudoeste de Inglaterra y, en Bristol, con grupos de ska, reggae, blues y jazz como el David Herrington Trío, Bullitt, Moonshot y Andy Sheppard entre otros. Se afincó en España a mediados de los ochenta y actualmente vive en Elche. En Madrid comenzó a trabajar con grupos de esa época como David Thomas, OCQ, Frutos Tropicales, Un Poquito de Todo y realizó sesiones de grabación para La Unión, La Frontera, Miguel Ríos y en programas de TVE. Colabora habitualmente en las formaciones de Germán Díaz, Missing Stompers, Mastretta, Baldo Martínez, Sir Charles, Antonio Bravo, Gher, Angel Rubio, Ensemble Impromptu, Fraskito, Maracaibo Teatro, Tracey Reid and the Sweet Rhythm Kings, Pía Tudesco, etc., y tiene tres grupos propios: Mister Atomic, The East Coast Trio y The Salvation Band. En este proyecto junto a Germán Díaz hace uso de una corneta tradicional inglesa de 1900 procedente de la desaparecida banda de su pueblo natal, Cranham. La tuba, de estilo marching-band con campana horizontal, la adquirió en Estados Unidos aunque fue fabricada en Alemania en 1960. ANDREAS PRITTWITZ LOOKINGBACK QUINTET looking back_ Barroco & Renacemento 13 XULLO, DOMINGO JULIO, DOMINGO 20.00 patio de san Xoán OFF#STELLAE Variacións sobre D´lof zangh Marie Jakob van Eyck (1590-1657) Endecha sobre la morte de Guillén Peraza anónimo canario (século XVI) Andreas Prittwitz frautas de pico / clarinete / saxo soprano / director Laura Salinas viola da gamba Antonio Toledo guitarra española / buzuki Ramiro Morales guitarra barroca Sergio Martínez percusión HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS Minuetos 1 e 2 da Suite para violoncello núm. 1 Johann Sebastian Bach (1685-1750) Arias de Dido e Eneas Henry Purcell (1659-1995) Pavana-Rondo-Saltarello Tielman Susato (1510-1570) Lantururu-Sarabanda-Canarios Gaspar Sanz (1640-1710) Ground en sol Christopher Simpson (1606-1669) Siciliana Johann Sebastian Bach (1685-1750) Las tres morillas anónimo español (século XVI) Variacións sobre La Folia Arcangelo Corelli (1653-1713) Preludio da Suite para violoncello nún. 1 Johann Sebastian Bach (1685-1750) * a orde das obras será anunciada durante o desenvolvemento do concerto por Andreas Prittwitz VIA STELLAE 2014 95 O RENACEMENTO E O BARROCO BAIXO A MIRADA DE ANDREAS PRITTWITZ Somos o que vivimos e o que soñamos, isto é, un presente en constante movemento que non pode desprenderse nin dos seus recordos nin os seus desexos. No proceso creativo da música contemporánea moitas veces descubrimos sentimentos da modernidade cos pés fixados no onte porque, xa se sabe, a tradición tamén pode ser vangarda. Así o entende Andreas Prittwitz (Múnic, 1960), un creador capaz de reivindicar tanto as excelencias musicais da cultura renacentista como do jazz improvisado, sen fisuras, sen complexos... Dende hai uns anos, este saxofonista, clarinetista e exclusivo intérprete da frauta de pico vén entregándose a repertorios afastados 96 VIA STELLAE 2014 para darlles unha nova pel e un pensamento novo. Tras experimentar no seu proxecto Lookingback co pálpito compositor de Chopin e o alento de repertorios renacentistas, este músico alemán afincado dende hai anos en España detense agora en materiais barrocos. En Looking back over the Baroque apóiase nos latexos barrocos de autores de cabeceira aquí representados como Bach, Purcell ou Corelli. Como prolongación da súa outra sublime entrega Looking back over the Renaissance, o timbre da guitarra barroca, o laúde, a viola da gamba e as frautas de pico mídese e enténdese coa sonoridade de instrumentos como o saxofón, o clarinete, a guitarra española ou as percusións para reinterpretar coñecidos anónimos ou a autores como Christopher Simpson, Gaspar Sanz ou Jakob van Eyck. Máis alá do contraste que ofrecen as distintas obras e os distintos autores, e das diverxencias expresivas duns e outros instrumentos, o que define a esta nova viaxe musical de Andreas Prittwitz é un sentimento común de crecemento interior, isto é, dunha reflexión creativa que nos enlaza a esa realidade paralela entre as culturas tradicionais e de vangarda e, como se suxeriu, con linguaxes dunha mesma literatura musical auténtica, verdadeira e, polo tanto, atemporal. A pluralidade de conceptos e sentimentos musicais non sorprende a ninguén que coñeza minimamente a traxectoria de Andreas Prittwitz, un músico que como solista da frauta de pico colaborou con diversas e reputadas orquestras españolas e europeas, así como con agrupacións de incualificable reputación como Ars Nova ou Atrium Musicae. Do mesmo modo, a súa achega aos universos musicais do jazz, o folk, o pop ou a canción de autor deixaron unha pegada indeleble ao seu paso por aventuras compartidas xunto a artistas como Jorge Pardo, Pedro Ruy-Blas, Serrat ou Sabina. Mención especial merecen as súas incursións no mundo cinematográfico como actor, ou o seu labor como docente. Fernando Palacios EL RENACIMIENTO Y EL BARROCO BAJO LA MIRADA DE ANDREAS PRITTWITZ Somos lo que vivimos y lo que soñamos, esto es, un presente en constante movimiento que no puede desprenderse ni de sus recuerdos ni sus deseos. En el proceso creativo de la música contemporánea muchas veces descubrimos sentimientos de una modernidad con los pies fijados en el ayer porque, ya se sabe, la tradición también puede ser vanguardia. Así lo entiende Andreas Prittwitz (Múnich, 1960), un creador capaz de reivindicar tanto las excelencias musicales de la cultura renacentista como del jazz improvisado, sin fisuras, sin complejos... Desde hace unos años, este saxofonista, clarinetista y exclusivo intérprete de la flauta de pico viene entregándose a repertorios lejanos para darles una nueva piel y un pensamiento nuevo. Tras experimentar en su proyecto Lookingback con el pálpito compositor de Chopin y el aliento de repertorios renacentistas, este músico alemán afincado desde hace años en España se detiene ahora en materiales barrocos. En Looking back over the Baroque se apoya en los latidos barrocos de autores de cabecera aquí representados como Bach, Purcell o Corelli. Como prolongación de su otra sublime entrega Looking back over the Renaissance, el timbre de la guitarra barroca, el laúd, la viola da gamba y las flautas de pico se mide y entiende con la sonoridad de instrumentos como el saxofón, el clarinete, la guitarra española o las percusiones para reinterpretar conocidos anónimos o a autores como Christopher Simpson, Gaspar Sanz o Jakob van Eyck. Más allá del contraste que ofrecen las distintas obras y los distintos autores, y de las divergencias expresivas de unos y otros instrumentos, lo que define a este nuevo viaje musical de Andreas Prittwitz es un sentimiento común de crecimiento interior, esto es, de una reflexión creativa que nos enlaza a esa realidad paralela entre las culturas tradicionales y de vanguardia y, como se ha sugerido, con lenguajes de una misma literatura musical auténtica, verdadera y, por tanto, atemporal. La pluralidad de conceptos y sentimientos musicales no sorprende a nadie que conozca mínimamente la trayectoria de Andreas Prittwitz, un músico que como solista de la flauta de pico ha colaborado con diversas y reputadas orquestas españolas y europeas, así como con agrupaciones de intachable reputación como Ars Nova o Atrium Musicae. Del mismo modo, su aportación a los universos musicales del jazz, el folk, el pop o la canción de autor han dejado una huella indeleble a su paso por aventuras compartidas junto a artistas como Jorge Pardo, Pedro Ruy-Blas, Serrat o Sabina. Mención especial merecen sus incursiones en el mundo cinematográfico como actor, o su labor como docente. Fernando Palacios VIA STELLAE 2014 97 98 ANDREAS PRITTWITZ & LOOKINGBACK QUINTET ANDREAS PRITTWITZ & LOOKINGBACK QUINTET Nacido en 1960 en Múnic, Andreas Prittwitz colaborou como solista de frauta de pico con diversas orquestras en Europa e España (Orquesta Nacional de España, Orquesta Sinfónica del Principado de Asturias, Orquesta de Cámara Española, Ars Nova, Atrium Musicae, Zarabanda etc.). Paralelamente estudou de forma audodidacta clarinete e saxofón, internándose no mundo da improvisación ( jazz, folk, músicas do mundo) e colaborando, tanto en gravacións como en directo, con músicos e agrupacións como José Antonio Ramos, Jorge Pardo, Horacio Icasto, Canle Street Band, Hot Club de Madrid, entre outros. Especializado como produtor artístico e músico de sesión traballou coas máximas figuras do panorama musical español: Javier Krahe, Joan Manuel Serrat, Miguel Ríos, Víctor Manuel e Ana Belén, Joaquín Sabina, Luis Eduardo Aute, Manolo Tena, Toreros Muertos etc. Editou 12 Nacido en 1960 en Munich, Andreas Prittwitz ha colaborado como solista de flauta de pico con diversas orquestas en Europa y España (Orquesta Nacional de España, Orquesta Sinfónica del Principado de Asturias, Orquesta de Cámara Española, Ars Nova, Atrium Musicae, Zarabanda, etc.). Paralelamente estudió de forma audodidacta clarinete y saxofón, adentrándose en el mundo de la improvisación ( jazz, folk, músicas del mundo) y colaborando, tanto en grabaciones como en directo, con músicos y agrupaciones como José Antonio Ramos, Jorge Pardo, Horacio Icasto, Canal Street Band, Hot Club de Madrid, entre otros. Especializado como productor artístico y músico de sesión ha trabajado con las máximas figuras del panorama musical español: Javier Krahe, Joan Manuel Serrat, Miguel Ríos, Víctor Manuel y Ana Belén, Joaquín Sabina, Luis Eduardo Aute, Manolo Tena, Toreros VIA STELLAE 2014 discos (colección Terra) de música new age e gravou xunto a José Antonio Ramos o disco Y, finalista en 2005 dos premios da Academia de Música. En 2009 volveu ser nomeado como mellor intérprete de música clásica polo disco Looking back over the Renaissance. O seu intenso labor pedagóxico impartindo cursos de improvisación e clases maxistrais e dende hai 15 anos coordina o Seminario de Improvisación da Fundación Municipal de Cultura de Gijón. Actualmente colabora coa Fundación Europea Sociedade e Educación, Fundación Cajamadrid, Goberno de Navarra e co Centro de Profesores de Asturias. Muertos, etc. Ha editado 12 discos (colección Terra) de música new age y grabó junto a José Antonio Ramos el disco Y, finalista en 2005 de los Premios de la Música de la Academia de la Música. En 2009 volvió a ser nominado como Mejor Intérprete de Música Clásica por el disco Looking back over the Renaissance. Su intensa labor pedagógica impartiendo cursos de improvisación y clases magistrales y desde hace 15 años coordina el Seminario de Improvisación de la Fundación Municipal de Cultura de Gijón. Actualmente colabora con la Fundación Europea Sociedad y Educación, Fundación Cajamadrid, Gobierno de Navarra y con el Centro de Profesores de Asturias. VOX STELLAE coro 14 XULLO, LUNS JULIO, LUNES CAPELA DA ORDE TERCEIRA 20.30 LUIS MARTÍNEZ director misa para a festa de san Francisco de Asís Aida Cruz, Sara Moreno, Ana Pazos sopranos Marcos Mato, Óscar Mato, Martín Viaño altos Daniel Canosa, Diego Neira tenores Francisco Alonso, Felipe Sar baixos Álex Valcárcel fagot Luís Martínez director Hymnus ad processio Decus morum, dux minorum Giovanni P. da Palestrina (1525-1594) Credo Missa sexti toni anónimo, Catedral de Santiago (s. XVI) Motectum Quasi Stella matutina Francisco Guerrero (1528-1599) Offertorium Veritas mea Graduale Romano Seraphicum (1924) Introito Mihi absit gloriari Tommaso Graziani (1553-1634) Sanctus et Benedictus Missa sexti toni anónimo, Catedral de Santiago (s. XVI) Kyrie Missa sexti toni anónimo, Catedral de Santiago (s. XVI) Agnus Dei Missa sexti toni anónimo, Catedral de Santiago (s. XVI) Gloria Missa sexti toni anónimo, Catedral de Santiago (s. XVI) Communio Signasti Domine Francisco Guerrero (1528-1599) Alleluia Franciscus pauper Graduale Romano Seraphicum (1924) Motectum Salve Sancte Pater Tommaso Graziani (1553-1634) VIA STELLAE 2014 99 MISA PARA A FESTA DE SAN FRANCISCO DE ASÍS Giovanni Pietro Bernardone, nacido na cidade italiana de Asís en 1181 ou 1182 no seo dunha acomodada familia burguesa, pasou á historia como Francisco de Asís, fundador da orde franciscana e da orde das irmás clarisas. Segundo conta a lenda, foi o propio Francisco quen mandou fundar o convento de San Francisco do Val de Deus ao carboeiro Cotolai, durante a súa visita a Compostela en 1214, da que se cumpren agora 800 anos. Este concerto quere ser unha sorte de peregrinaxe musical desde Italia a Compostela. O himno Decus morum, con texto de Tommaso de Capua (século XIII), harmonizado por Palestrina para alternar co canto plano, presenta a particularidade de rematar cada unha das súas oito estrofas co primeiro verso completo dos himnos máis coñecidos do breviario (Christe Redemptor, Vexilla Regis, Exultet Caelum...). Do franciscano Tommaso 100 VIA STELLAE 2014 Graziani inclúense dúas composicións que forman parte dos Responsoria in solemnitate Patris Seraphici Francisci (1627), a derradeira obra que compuxo e que supón un achegamento á incipiente estética barroca. Os motetes do sevillano Francisco Guerrero son un exemplo da inventiva e o dominio do contrapunto que o encumiaron como un dos máis senlleiros compositores do seu tempo. Dáse ademais a coincidencia de que o xenio hispalense naceu un 4 de outubro de 1528, festa de San Francisco. Completan o programa dúas composicións gregorianas entre as que destaca o extático Alleluia, Franciscus pauper, con texto extraído do Tránsito de San Francisco, e a Missa Sexti Toni do arquivo da Catedral de Santiago, de autor anónimo, aínda que durante moito tempo foi atribuída a Palestrina, de aí o seu sobrenome de “Missa pseudo-Palestrina”. Luís Martínez MISA PARA LA FIESTA DE SAN FRANCISCO DE ASÍS Giovanni Pietro Bernardone, nacido en la ciudad italiana de Asís en 1181 o 1182 en el seno de una acomodada familia burguesa, pasó a la historia como Francisco de Asís, fundador de la orden franciscana y de la orden de las hermanas clarisas. Según cuenta la leyenda, fue el propio Francisco quién mandó fundar el convento de San Francisco de Val de Deus al carbonero Cotolai, durante su visita a Compostela en 1214 de la que se cumplen ahora 800 años. Este concierto quiere ser una suerte de peregrinaje musical desde Italia a Compostela. El himno Decus morum, con texto de Tommaso de Capua (siglo XIII), armonizado por Palestrina para alternar con el canto llano, presenta la particularidad de que terminen cada una de sus ocho estrofas con el primer verso completo de los himnos más conocidos del breviario (Christe Redemptor, Vexilla Regis, Exultet Caelum ...). Del franciscano Tommaso Graziani se incluyen dos composiciones que forman parte de los Responsoria in solemnitate Patris Seraphici Francisci (1627), la última obra que compuso y que supone un acercamiento a la incipiente estética barroca. Los motetes del sevillano Francisco Guerrero son un ejemplo de la inventiva y el domiño del contrapunto que el encumbraron como uno de los más destacados compositores de su tiempo. Se da además la coincidencia de que el genio hispalense nació un 4 de octubre de 1528, fiesta de san Francisco. Completan el programa dos composiciones gregorianas entre las que destaca el extático Alleluia, Franciscus pauper, con texto extraído del Tránsito de san Francisco, y la Missa Sexti Toni del archivo de la Catedral de Santiago, de autor anónimo, aunque durante mucho tiempo fue atribuida la Palestrina, de ahí su sobrenombre de “Missa pseudo-Palestrina”. Luís Martínez VOX STELLAE coro Nace en 2002 con motivo dun ciclo de conferencias sobre a música do arquivo da Catedral de Santiago a cargo do musicólogo José López Calo. Un dos seus sinais de identidade, ademais da interpretación do repertorio renacentista e barroco, é a difusión da música galega, tanto a dos arquivos das catedrais como a creación contemporánea e a música popular. Ofrece regularmente concertos por toda Galicia e ten participado en actos institucionais e realizado programas didácticos ante máis de 2.000 escolares. Entre os ciclos e festivais nos que ten actuado destacan o Ciclo de Semana Santa de Santiago, a Semana Internacional de Música Sacra de La Laguna, o Festival Internacional Provincia de Palencia, Espazos Sonoros, o Festival de Música Sacra de Castilla y León, Outono dos sentidos (Ribeira Sacra), as VII Jornadas Jacobeas Internacionales da Universidad Casado del Alisal e as tempadas de abono das Sociedades Filharmónicas de Monforte, Ferrol e LUÍS MARTÍNEZ director Vigo. Colabora con agrupacións e solistas como a Orquesta de Cámara de Tenerife, Orquestra de Cámara Galega, Os Menestreis de 1500, Finis Terrae Brass, Cristina Pato, Joaquín Barreira, Manuel Vilas, Mercedes Hernández, Fernando Buíde, Uxía Senlle, João Afonso ou o dramaturgo Maximino Queizán. En 2012, en colaboración co Centro Checo de España, estreou a Misa en Sol a Santiago de Compostela de Antonin Tucapsky e, dentro dos actos do Día de Galicia, estreou Pregaria, obra vocal de José Baldomir con texto de Ramón Cabanillas. Dedicado a Matías García Benayas, mestre da catedral de Tui, en 2013 presentou o seu primeiro disco (Defensor alme Hispaniae) e no marco dos actos conmemorativos do bicentenario do nacemento do insigne beneditino frei Rosendo Salvado estreou en 2014 a súa Misa en do menor na catedral de Tui (marzo 2014). Nacido en Vigo, estudou piano e linguaxe musical nos conservatorios de Santiago e Vigo. É mestre especialista en educación musical e licenciado en pedagoxía pola Universidade de Santiago. Asistiu a aulas de perfeccionamento en diferentes eidos da análise e interpretación musical con mestres do talle de Miro Moreira, Dominique Velard, Daniel Vega, Owen Reese, Peter Philips, Artur Carneiro, Constantin Alex, Bernd Valentin, Tu Shi Chiao, J. Carlos Rodilla, J. López Calo, Carmen Cruz Simó, Mercedes Padilla etc. Foi bolseiro dos cursos internacionais Música en Compostela e alumno activo nas clases maxistrais de dirección coral do mestre Pier Paolo Scattolin na Escola de Altos Estudos Musicais. É membro do Orfeón Terra a Nosa e da Capela da Catedral de Santiago, agrupacións coas que participou como solista en múltiples concertos e rexistros discográficos. VIA STELLAE 2014 101 VOX STELLAE coro Nace en 2002 con motivo de un ciclo de conferencias sobre la música del archivo da Catedral de Santiago a cargo del musicólogo José López Calo. Una de sus señas de identidad, además de la interpretación del repertorio renacentista y barroco, es la difusión de la música gallega, tanto la de los archivos de las catedrales como la creación contemporánea y la música popular. Ofrece regularmente conciertos por toda Galicia y ha participado en actos institucionales y realizado programas didácticos ante más de 2.000 escolares. Entre los ciclos y festivales en los que ha actuado destacan el Ciclo de Semana Santa de Santiago, la Semana Internacional de Música Sacra de La Laguna, el Festival Internacional Provincia de Palencia, Espacios Sonoros, el Festival de Música Sacra de Castilla y León, Outono dos sentidos (Ribeira Sacra), las VII Jornadas Jacobeas Internacionales de la Universidad Casado del Alisal y a las temporadas de abono de 102 VIA STELLAE 2014 LUÍS MARTÍNEZ director las Sociedades Filarmónicas de Monforte, Ferrol y Vigo. Colabora con agrupaciones y solistas como la Orquesta de Cámara de Tenerife, Orquesta de Cámara Gallega, Los Menestreis de 1500, Finis Terrae Brass, Cristina Pato, Joaquín Barreira, Manuel Vilas, Mercedes Hernández, Fernando Buíde, Uxía Senlle, João Afonso o el dramaturgo Maximino Queizán. En 2012, en colaboración con el Centro Checo de España, estrenó la Misa en Sol a Santiago de Compostela de Antonin Tucapsky y, dentro de los actos del Día de Galicia, estrenó Plegaria, obra vocal de José Baldomir con texto de Ramón Cabanillas. Dedicado a Matías García Benayas, maestro da catedral de Tui, en 2013 presentó su primer disco (Defensor alme Hispaniae) y en el marco de los actos conmemorativos del bicentenario del nacimiento del insigne benedictino fray Rosendo Salvado estrenó en 2014 su Misa en do menor en la catedral de Tui (marzo 2014). Nacido en Vigo, estudió piano y lenguaje musical en los conservatorios de Santiago y Vigo. Es maestro especialista en Educación Musical y licenciado en Pedagogía por la Universidad de Santiago. Asistió a clases de perfeccionamiento en diferentes terrenos del análisis e interpretación musical con maestros de la tala de Miro Moreira, Dominique Velard, Daniel Vega, Owen Reese, Peter Philips, Artur Carneiro, Constantin Alex, Bernd Valentin, Tu Shi Chiao, J. Carlos Rodilla, J. López Calo, Carmen Cruz Simó, Mercedes Padilla, etc. Fue becario de los cursos internacionales Música en Compostela y alumno activo en las clases magistrales de dirección coral del maestro Pier Paolo Scattolin en la Escola de Altos Estudios Musicais. Es miembro del Orfeón Terra a Nosa y de la Capilla de la Catedral de Santiago, agrupaciones con las que participó como solista en múltiples conciertos y registros discográficos. ANONYMOUS 4 15 XULLO, MARTES JULIO, MARTES IGREXA DE SAN PAIO DE ANTEALTARES 21.00 Antoloxía_ unha vida de cantos medievais e polifonía Ruth Cunningham Marsha Genensky Susan Hellauer Jacqueline Horner-Kwiatek VIA STELLAE 2014 103 A misa da nosa Señora Visións e milagres Irmandade Ardor Prosa: Gaude Virgo Salutata Ballad-Carol: Lullay my child - This ender nithgt Hymn: An teicheahd go hÉigipt Song: Mainte chançon ai fait (Alédate, Virxe saudada) (Fuxida a Exipto) (Moitas cancións compuxen) de An English Ladymass (Durme, pequeno - A outra noite) de Wolcum Yule de La bele Marie Antiphon: O quam mirabilis est de The Cherry Tree The Lord’s Prayer (Oh, que marabillosa é) Motet: Amours mi font souffrir / En mai / Flos Filius (Ave María, salvación dos homes) (A pregaria do Señor) de The Lily & The Lamb (John Tavener), de Darkness into Light (Hildegard of Bingen) de The Origin of Fire (O amor faime sufrir / En maio / Unha flor, o Fillo), de Love’s Illusion Carol: Ecce quod natura Lection: Apocalypse 21:1-5 Antiphon: O rubor sanguinis Ballata: Echo la primavera (Velaquí a natureza) (Apocalipse) (Oh, rubor do sangue) (Velaquí a primavera) de On Yoolis Night de 1000: A Mass for the End of Time (Hildegard of Bingen) de 11.000 Virgins (Francesco Landini), de The Second Circle Conductus: Ave Maria salus hominum Conductus: Nicholai presulis (Do bispo Nicolás) Lendas de Legends of St. Nicholas Antiphon: Que es ista Song: Novus Annus Adiit (Quen é esa) de A Lammas Ladymass The wood and the vine (A madeira e a vide) David Lang (2011) (O novo ano achégase) de Christmas Music from Medieval Hungary Trope: Gratulantes celebremus festum (Alegres celebremos a festa) de Miracles of Sant’Iago Motet: Claustrum / Virgo viget / Flos Filius (Claustro / A Virxe engrandécese / Unha flor, o Fillo) de Secret Voices The Scientist (O científico) (Richard Einhorn) de The WNYC Commissions Despedidas Folk song: You fair and pretty ladies (Fermosas damas louras), de Gloryland Gospel song: Shall we gather at the river (Congreguémonos no río) de American Angels Folk hymn: Parting Friends (O adeus dos amigos), de Gloryland 104 VIA STELLAE 2014 ANTOLOXÍA DE ANONYMOUS 4... MÁIS DE 25 ANOS CANTANDO XUNTAS Cando catro mulleres novas se reuniron para interpretar uns cantos medievais e polifonía na primavera de 1986, tratouse do mesmo que moitos pequenos grupos de músicos fan cada día en busca dunha aventura artística e dunha autonomía que as súas actividades musicais habituais non lles poden proporcionar. Igual agora como antes, as propias persoas e a unidade da súa música intentan facer clic... prodúcese esa química... e naceu un longo período de relación musical. En colaboración con cada unha delas e con Harmonia Mundi USA e a produtora Robina Young, tivemos o privilexio de poder gravar case todos os nosos programas de concerto. En Anthology, creamos un concerto especial para celebrar os nosos máis de 25 anos xuntas. Contén un obra de cada un dos nosos discos con HMU, así como unha peza escrita para nós por Richard Eihnom, o compositor de Voices of Light, máis unha nova composición do célebre neoiorquino David Lang. É o noso regalo para vostedes, para aqueles que nos escoitan, que axudaron a facer todo isto posible. Anonymous 4 ANTOLOGÍA DE ANONYMOUS 4… MÁS DE 25 AÑOS CANTANDO JUNTAS Cuando cuatro jóvenes mujeres se reunieron para interpretar unos cantos medievales y polifonía en la primavera de 1986, se trató de lo mismo que muchísimos pequeños grupos de músicos hacen cada día en búsqueda de una aventura artística y una autonomía que sus actividades musicales habituales no les pueden proporcionar. Igual ahora como antes, las propias personas y la unidad de su música intentan hacer click… se produce esa química… y ha nacido un largo período de relación musical. En colaboración con cada una de ellas y con Harmonia Mundi USA y la productora Robina Young, hemos tenido el privilegio de poder grabar casi todos nuestros programas de concierto. En Anthology, hemos creado un concierto especial para celebrar nuestros más de 25 años juntas. Contiene un obra de cada uno de nuestros discos con HMU, así como una pieza escrita para nosotras por Richard Eihnom, el compositor de Voices of Light, más una nueva composición del célebre neoyorquino David Lang. Es nuestro regalo para ustedes, para aquellos que nos escuchan, que han ayudado a hacer todo esto posible. Anonymous 4 VIA STELLAE 2014 105 ANONYMOUS 4 Con case dous millóns de copias vendidas mundialmente en Harmonia Mundi USA, Anonymous 4 presentouse en moitos dos máis prestixiados festivais e escenarios. Os seus programas musicais incluíron pezas do ano 1000; música e poesía da mística abadesa do século XII, Hildegarda de Bingen; do século XIII e XIV cantos e polifonía de Inglaterra, Francia, España; vilancicos medievais das Illas Británicas; cancións e obras escritas recentemente para o grupo. Estas gravacións recibiron prestixiosos premios como Diapason d’Or de Francia, Classic CD’s Disc of the Year, Classic FM’s Early Music Recording of the Year, varios premios Gramophone Editor’s Choice, premio Antonio Vivalidi en Italia, o premio Le Monde da Musique’s Choc, tivo xa dúas veces o máis alto número de votos como un dos Billboard’s Top Classical Artists. Recentemente 106 VIA STELLAE 2014 ANONYMOUS 4 volveron ás listas do Billboard co lanzamento da súa produción Secret Voices (2011), música do século XIII, o códice español Las Huelgas. Con casi dos millones de copias vendidas mundialmente en Harmonia Mundi USA, Anonymous 4 se ha presentado en muchos de los más prestigiados festivales y escenarios. Sus programas musicales han incluido piezas del año 1000; música y poesía de la mística abadesa del siglo XII, Hildegarda de Bingen; del siglo XIII y XIV cantos y polifonía de Inglaterra, Francia, España; villancicos medievales de las Islas Británicas; canciones y obras escritas recientemente para el grupo. Estas grabaciones han recibido prestigiosos premios como Diapason d’Or de Francia, Classic CD’s Disc of the Year, Classic FM’s Early Music Recording of the Year, varios premios Gramophone Editor’s Choice, premio Antonio Vivalidi en Italia, el premio Le Monde de la Musique’s Choc, ha tenido ya dos veces el más alto número de votos como uno de los Billboard’s Top Classical Artists. Recientemente han vuelto a las listas del Billboard con el lanzamiento de su producción Secret Voices (2011), música del siglo XIII, el códice español Las Huelgas. 1 4 6 8 10 / TEATRO PRINCIPAL / 2 / SALÓN TEATRO / 3 / CGAC Centro Galego de Arte Contemporánea / IGREXA DE SAN PAIO DE ANTEALTARES / 5 / HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS / CAPELA DA ORDE TERCEIRA / 7 / CONVENTO DE SANTA CLARA / IGREXA DE SAN FIZ DE SOLOVIO / 9 / IGREXA DA UNIVERSIDADE / PRAZA DA QUINTANA / 11 / MOSTEIRO DE SAN MARTIÑO PINARIO (claustro) VENDA DE ENTRADAS entradas.novagaliciabanco.es / 902 434 443 Teatro Principal (rúa Nova, 21) 18.00-21.00 h (pechado domingos, agás o 29 de xuño e o 13 de xullo) - venda entradas e abonos a partir do 6 de xuño - retirada de entradas para os concertos gratuítos a partir do 12 de xuño 6 IMPORTANTE: as entradas para os concertos gratuítos son válidas ata 10 minutos antes do inicio de cada concerto. A organización resérvase o dereito a empregar as localidades non ocupadas 10 minutos antes do inicio dos concertos con entrada gratuíta. 5 abono (5 concertos) 30 euros 11 7 Al Ayre Español (T. Principal, 24 xuño) Vespres d’Arnadí (T. Principal, 30 xuño) Fabio Biondi / Kenneth Weiss (Salón Teatro, 1 xullo) Real Filharmonía de Galicia (T. Principal, 4 xullo) Il Fondamento (T. Principal, 7 xullo) prezo das localidades 10 Teatro Principal (24 xuño, 30 xuño, 4 xullo, 7 xullo) 8 euros Salón Teatro (1 xullo) 8 euros Hostal Reis Católicos (Galicia Brass, 22 xuño) 6 euros 4 3 concertos gratuítos Santa Clara, San Fiz de Solovio, CGAC, Igrexa da Universidade, Capela da Orde Terceira, Teatro Principal (29 xuño), Hostal dos Reis Católicos (agás 22 xuño), San Martiño Pinario 2 1 9 8 entrada gratuíta previa recollida de invitación no Teatro Principal a partir do 12 de xuño (as localidades aínda dispoñibles poderán recollerse no lugar do concerto 1 hora antes do seu comezo) Praza da Quintana (acceso libre) 108 VIA STELLAE 2014