Unidade 13 - Consellería de Cultura, Educación e Ordenación

Educación secundaria
para persoas adultas
Ámbito da comunicación
Módulo 4
Unidade didáctica 13
A comunicación persoal
Páxina 1 de 74
Índice
1.
Programación da unidade ........................................................................................3
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
2.
Encadramento da unidade no ámbito da comunicación ................................................ 3
Presentación................................................................................................................. 3
Obxectivos didácticos ................................................................................................... 4
Contidos ....................................................................................................................... 4
Temporalización e actividades...................................................................................... 5
Recursos didácticos...................................................................................................... 8
Avaliación ..................................................................................................................... 8
Bibliografía utilizada para a elaboración desta unidade didáctica ................................. 9
Textos e secuencia de actividades........................................................................10
Texto 1: O galego de onte a hoxe (aspectos teóricos ................................................. 10
Texto 2: O debate ....................................................................................................... 14
Texto 3: Elaboración de esquemas (aspectos teóricos) .............................................. 15
Texto 4: Poesía (a rima). Figuras literarias ................................................................. 19
Texto 5: Derivación (prefijación y sufijación). Aspectos teóricos ................................. 22
Texto 6: Versificación e figuras retóricas (aspectos teóricos)...................................... 28
Texto 7: Elaboración de un editorial y un artículo de opinión ...................................... 33
Texto 8: Literatura do século XIX. Precursores do rexurdimento (aspectos teóricos).. 34
Texto 9: Los nexos (aspectos teóricos)....................................................................... 37
Texto 10: O Rexurdimento. Rosalía de castro (aspectos teóricos).............................. 40
Texto 11: Textos argumentativos (aspectos teóricos) ................................................. 47
Texto 12: O Rexurdimento. Eduardo Pondal e Curros Enríquez (aspectos teóricos) .. 51
Texto 13: Textos expositivos (aspectos teóricos)........................................................ 58
Texto 14: Procura de información por internet (aspectos teóricos).............................. 61
Texto 15: O coloquio................................................................................................... 64
Texto 16: Comunicación personal: la solicitud (aspectos teóricos).............................. 65
Texto 17: O relato curto .............................................................................................. 69
Texto 18: Comunicación personal: carta de reclamación (aspectos teóricos) ............. 71
Texto 19: La comunicación personal. La instancia (aspectos teóricos) ....................... 73
Páxina 2 de 74
1.
Programación da unidade
1.1
Encadramento da unidade no ámbito da comunicación
– Unidade 1
Bloque 1
– Unidade 2
Módulo 1
– Unidade 3
Bloque 2
– Unidade 4
– Unidade 5
Bloque 1
– Unidade 6
Módulo 2
– Unidade 7
Bloque 2
– Unidade 8
– Unidade 9
Bloque 1
– Unidade 10
Módulo 3
– Unidade 11
Bloque 2
– Unidade 12
– Unidade 13: A comunicación persoal
Bloque 1
– Unidade 14
Módulo 4
– Unidade 15
Bloque 2
– Unidade 16
1.2
Presentación
O obxectivo do ámbito da comunicación é desenvolver a capacidade de comprender e de
saber comunicarse en diversas situacións e contextos da vida. A linguaxe ten un papel fundamental no desenvolvemento integral da persoa, nas súas relacións consigo mesma e nas
súas relacións e posibilidades sociais e profesionais. É tamén o instrumento imprescindible para entender e explicar o mundo, e intentar a súa transformación.
Por esta razón, facilítanselle ao alumnado estratexias para a consecución da súa autonomía persoal e da súa capacitación para se integrar como compoñente pleno na sociedade, a través dun uso máis maduro da linguaxe, nomeadamente en contextos laborais.
Os contidos máis importantes desta unidade son os relativos ao perfeccionamento das
técnicas de comprensión e composición de textos propios, especialmente dos que debe
usar nas súas relacións persoais.
Páxina 3 de 74
1.3
Obxectivos didácticos
Comprender e analizar textos de distintos ámbitos aparecidos en medios de comunicación audiovisual e nas TIC.
Utilizar estratexias para a realización e presentación de tarefas co uso das TIC.
Usar a composición escrita como fonte de información, medio de comunicación e xeito
de regular a conduta.
Realizar debates e coloquios con uso consciente dos elementos non verbais e axudándose dos medios audiovisuais e das TIC.
Comunicarse cos outros mediante soportes como solicitudes, cartas de reclamación e
instancias.
Recoñecer os prefixos e os sufixos nos substantivos, nos adxectivos e nos verbos como
medios de formación de palabras novas, e relacionar os prefixos e os sufixos nas linguas do ámbito.
Identificar e usar algúns mecanismos de referencia interna, tanto gramaticais como léxicos.
Coñecer a formación da lingua galega e as súas etapas ata o século XX.
Comprender a situación lingüística galega a través do estudo de fenómenos de contacto
de linguas.
Valorar os textos poéticos mediante a lectura de poemas e a análise dos elementos e dos
recursos retóricos e métricos do texto.
Valorar a novela e o relato curto mediante a lectura de obras de autores do século XX
en lingua galega.
Desenvolver a autonomía lectora localizando textos, consultando páxinas e bibliotecas
virtuais, e participando en blogs de internet.
Utilizar autonomamente as bibliotecas, libros de consulta e TIC para a aprendizaxe.
Localizar textos literarios en lingua galega pertencentes ao século XIX nas bibliotecas
virtuais.
1.4
Contidos
– Comprensión de textos procedentes dos medios de comunicación, como debates, faladoiros, etc.
Comunicación
oral
– Valoración do diálogo como medio de resolución de conflitos; intervencións orais respectuosas
con quen nos rodea e actitude de cooperación en situacións de aprendizaxe compartida.
– Utilización da lingua para tomar conciencia dos coñecementos, as ideas e os sentimentos propios
e alleos, para regular a propia conduta.
– Identificación e comprensión do significado xeral e específico de conversas en lingua galega
sobre temas coñecidos, presentados de xeito claro e organizado.
– Uso de estratexias (procura no dicionario, elaboración de esquemas, palabras clave, etc.) para a
Comunicación
escrita
–
–
–
–
comprensión de textos propios da vida cotiá (folletos, e correspondencia institucional e persoal) e
textos dos medios de comunicación, atendendo especialmente aos xéneros de opinión, como
editoriais, columnas, etc.
Composición de textos propios da vida cotiá, como participación en foros ou blogs, solicitudes ou
reclamacións de carácter persoal.
Composición de textos propios dos xéneros dos medios de comunicación, como artigos de
opinión, utilizando modelos e programas de computador, en soporte impreso e dixital.
Detección do tema e dos subtemas dun texto argumentativo, e análise dos argumentos.
Utilización da composición escrita como fonte de información e aprendizaxe, como xeito de
Páxina 4 de 74
comunicar as experiencias e os coñecementos propios.
– Dominio das normas de presentación dos textos escritos citados, en soporte impreso e dixital, e
respecto polas normas gramaticais, ortográficas e tipográficas, consultando, de cumprir, as
regras de gramática e de ortografía, e programas informáticos de corrección.
– Revisión da adecuación de textos alleos e propios (o que se quere comunicar, os interlocutores, a
Coñecemento da
lingua
planificación dos contidos, etc.) con especial atención ás formas de expresión da subxectividade
e ao enfoque do tema, sobre todo en exposicións e argumentacións.
– Identificación e uso reflexivo de distintos procedementos de conexión nos textos, con especial
atención a conectadores de causa (porque, por iso, posto que, etc.), de consecuencia (por
conseguinte, de xeito que, etc.) e de condición (se, en caso de que, sempre que, a menos que,
etc.).
– Análise e reflexión sobre o uso e o significado de prefixos e sufixos en substantivos e verbos,
mediante comparación e o contraste entre as linguas do ámbito.
– Uso de estratexias de autoavaliación e autocorrección (levar un control dos erros e revisalos
periodicamente) aceptando o erro como parte do proceso de autoaprendizaxe.
– Coñecemento xeral das etapas da historia social da lingua galega desde comezos do século XX.
Lingua e
sociedade
Análise e comprensión das causas e as consecuencias dos feitos máis salientables.
– Consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo polo
uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo.
– Lectura de novelas e relatos do século XIX en lingua galega.
Educación
literaria
– Coñecemento das características xerais dos grandes períodos da historia da literatura do século
–
–
–
–
1.5
XIX (Romanticismo e Realismo).
Recitación de poemas do século XIX, valorando a función dos elementos simbólicos e dos
recursos retóricos e métricos no poema: onomatopea, metáfora, anáfora, comparación; regras
básicas da métrica; rima, etc.
Composición de textos de intención literaria, nomeadamente líricos, como xeitos de expresión do
seu mundo interior.
Desenvolvemento da autonomía de lectura e aprecio pola literatura como fonte de pracer.
Localización en bibliotecas, bibliotecas virtuais e outras páxinas web de textos literarios do
período estudado.
Temporalización e actividades
Temporalización
16 períodos lectivos divididos en catro semanas.
1ª semana: desde a primeira ata a cuarta sesión.
2ª semana: desde a quinta ata a oitava sesión.
3ª semana: desde a novena ata a décimo segunda sesión.
4ª semana: desde a décimo terceira ata a décimo sexta sesión.
Actividades
1ª sesión: en galego.
– Presentación da unidade didáctica por parte do profesor ou da profesora, así como
dos seus elementos e do xeito en que se pretende levala a cabo. Faranse indicacións
precisas da realización das actividades, xa que formarán parte da avaliación.
– Entregaranse fotocopias do texto 1, un estudo da lingua galega a través da historia.
Abórdase tamén a normalización e a normativización do galego. As actividades propostas xiran arredor destes aspectos.
– Entregaranse fotocopias do texto 2, en que se pretende preparar un debate; nesta sesión non se fará o debate, senón que se amosarán as súas características e se preparará o tema para a seguinte sesión.
Páxina 5 de 74
2ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 3, onde se traballa cunha estratexia de aprendizaxe:
a elaboración de esquemas. A través de exemplos amosarase a necesidade da utilización de diversos tipos de esquemas, que se poden aplicar a calquera tema ou materia,
para unha aprendizaxe eficaz. É importante unha actitude positiva do alumnado
fronte a este tipo de estratexias, xa que lle han permitir un mellor resultado nos estudos. Nesta sesión cumprirá realizar algunha actividade co computador, polo que será
necesaria a utilización da aula de informática.
3ª sesión: en galego.
– Entregaranse fotocopias do texto 4, en que se trata de coñecer algúns aspectos da
linguaxe poética, como a rima e algunhas figuras literarias. As actividades realizaranse non só como repaso de contidos, senón para a valoración da linguaxe poética
como medio de expresión da subxectividade, do seu mundo interior.
– Realización do debate proposto na primeira sesión, texto 2. Intentarase manter o respecto ante as opinións dos demais, seguir unhas normas básicas na expresión oral e a
participación a través da palabra falada, tendo en conta nas participacións do alumnado os elementos verbais e non verbais.
– O profesorado prestaralles atención aos traballos para que cumpran os requisitos mínimos de presentación coidada, utilizando ben os signos de puntuación. Cumprirá
dirixir sempre o alumnado cara aos dicionarios cando xurdan dúbidas, aínda que sexa para comprobar, autocorrixir e autoavaliarse. É importante para o alumnado a adquisición do hábito de usar dicionarios impresos e interactivos.
4ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 5, dedicado á derivación como método de formación de palabras novas mediante prefixos e sufixos. Nesta sesión traballarase co
mesmo tema nas dúas linguas: estudaranse os prefixos e os sufixos en castelán e en
galego. Trátase de facer unha análise e reflexión sobre o uso e o significado dos prefixos e sufixos en substantivos, adxectivos e verbos, mediante a comparación e o
contraste entre as linguas do ámbito.
– O profesorado terá coidado de corrixir constantemente as actividades escritas para
evitar erros, e invitará o alumnado á autocorrección e á autoavaliación.
5 ª sesión: en galego.
– Entregaranse fotocopias do texto 6, en que se continúa a traballar con outros aspectos da poesía, como son algunhas figuras retóricas (onomatopea, metáfora, anáfora,
comparación, etc.) e as regras básicas da métrica e da rima.
– Prestaráselles atención aos traballos realizados para que cumpran os requisitos mínimos de presentación coidada, utilizando ben os signos de puntuación.
6ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 7. Abórdase a comprensión de textos propios dos
medios de comunicación, concretamente o editorial e o artigo de opinión, e a elaboración por parte do alumnado dese mesmo tipo de textos. Utilizaranse computadores
con acceso a internet para atopar modelos na prensa dixital, polo que cumprirá utilizar a aula de informática.
– O profesorado ha ter coidado de corrixir constantemente as actividades escritas para
evitar erros, e invitará o alumnado á autocorrección e á autoavaliación.
Páxina 6 de 74
7ª sesión: en galego.
– Entregaranse fotocopias do texto 8, onde se estudarán os autores considerados como
precursores do Rexurdimento, con textos das súas obras máis salientables e actividades relativas a eses textos. As actividades están pensadas como reforzo dos contidos teóricos do texto.
8ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 9, en que se intentará que o alumnado identifique e
faga un uso reflexivo nos textos dos conectadores de causa, consecuencia e condición. As actividades están pensadas como reforzo dos contidos teóricos do texto.
– O profesorado terá coidado de corrixir constantemente as actividades escritas para
evitar erros, e invitará o alumnado á autocorrección e á autoavaliación.
9ª sesión: en galego.
– Entregaranse fotocopias do texto 10, onde se traballa o pleno rexurdimento da literatura galega, concretamente a obra de Rosalía de Castro: características das súas
obras, textos e actividades sobre eses textos ocupan toda a sesión. Traballarase coa
estrutura e os recursos literarios dos textos desta autora.
10ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 11, onde se traballa con textos argumentativos e as
súas características. Analizaranse os argumentos usados en exemplos de textos e tratarase de discriminar as falacias utilizadas neles. As actividades son de composición
de textos, estudo das estruturas argumentativas nos textos e identificación de falacias
e argumentacións.
– Cumprirá prestarlles especial atención aos traballos do alumnado para que cumpran
os requisitos mínimos de presentación, cunha utilización adecuada dos signos de
puntuación.
11ª sesión: en galego.
– Entregaranse fotocopias do texto 12, onde se abordan os autores do Rexurdimento
que aínda non se trataron: Pondal e Curros Enríquez. Traballarase sobre textos dos
dous autores, a súa comprensión, a súa estrutura, as figuras retóricas, etc. A actividade está relacionada cos apartados de comprensión e composición escrita.
12ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 13, en que se traballan os textos expositivos: características teóricas, estrutura e composición, tipos de textos expositivos, etc. Necesitaranse computadores con acceso a internet para algunha das actividades de procura de
información en páxinas web.
– Ao profesorado correspóndelle dirixir a actividade e supervisar o traballo cos computadores para poder superar as dificultades, en caso de xurdiren.
13ª sesión: en galego.
– Entregaranse copias do texto 17, onde se trata de repasar a procura de información
en internet. Amosarase como acceder a internet e algúns enderezos para o seu uso,
exemplificacións, etc. As actividades consistirán en buscar información concreta na
rede. Para esta sesión cumprirá o uso de computadores. Traballaranse tamén os
blogs: o que son, como funcionan, o contido dos textos publicados, etc.
Páxina 7 de 74
14ª sesión: en castelán.
– Entregaranse fotocopias do texto 15, en que se resumen algúns aspectos teóricos sobre o coloquio. As actividades sobre este texto realizaranse na seguinte sesión; nesta
só se abordarán os aspectos teóricos e se realizará o reparto en grupos do alumnado.
– Entregaranse despois as copias do texto 16, onde se traballa cun formato de textos
moi usado na vida cotiá, as solicitudes: estrutura, características e elementos. Achegaranse exemplos da súa redacción.
– Cumprirá ter coidado de corrixir constantemente as actividades escritas para evitar
erros, e invitarase o alumnado á autocorrección e á autoavaliación.
15ª sesión: en galego.
– Entregaranse copias do texto 17, en que se inclúe unha serie de relatos curtos do século XX. O alumnado terá que os ler e atopar en páxinas de internet outros exemplos
do mesmo xénero. Cómpre, xa que logo, o uso de computadores nesta sesión.
– Realizaranse as actividades propostas no texto 15, que se entregou na sesión anterior: a celebración dun coloquio. Intentarase manter o respecto ante as opinións dos
demais e a participación oral na aula, tendo en conta os elementos verbais e non verbais, e respectando as regras desta clase de comunicación.
16ª sesión: en castelán.
– Entregaranse copias do texto 18, en que se traballa coa correspondencia persoal: cartas de reclamacións (estrutura, características e elementos). As actividades realizaranse sobre este tipo de textos.
– Entregaranse copias do texto 19, onde se continúa co estudo de textos usados na
comunicación persoal, neste caso, a instancia. Como en casos anteriores, abórdase a
súa estrutura, as súas características e os seus elementos. Inclúense exemplos e propostas para a elaboración deste tipo de textos.
– Cumprirá ter coidado de corrixir constantemente as actividades escritas para evitar
erros, e invitarase o alumnado á autocorrección e á autoavaliación.
1.6
Recursos didácticos
Na unidade didáctica xa están incluídos os textos sobre os que se vai traballar. É imprescindible fotocopiar todos os textos necesarios antes de comezar cada sesión.
Cómpre tamén dispor de computadores con acceso a internet na aula, ou ben desprazarse á aula específica de informática nesas sesións.
Tamén é moi importante que na aula haxa dicionarios en galego e en castelán para solucionar as dúbidas de vocabulario que poidan xurdir e, na medida do posible, tamén
dicionarios virtuais, para resolver dúbidas cando se traballe co computador.
1.7
Avaliación
Nesta unidade didáctica, a avaliación forma parte integrante do proceso, xa que as propias actividades serán tomadas como referencia para ela. Para as realizar é necesario
utilizar estratexias e instrumentos de cuxo uso o profesorado poida extraer conclusións.
Non se recomenda o uso de probas obxectivas para valorar os aspectos conceptuais. A
realización das tarefas a través da unidade completa marcará as pautas dos contidos adquiridos.
Páxina 8 de 74
Os aspectos procedementais avaliaranse a través da observación e da valoración das tarefas propostas nas actividades. Valorarase a participación nas actividades en grupo e
individuais a través da observación e dos resultados dos traballos propostos, tanto nas
actividades orais como nas escritas e na práctica cos computadores.
1.8
Bibliografía utilizada para a elaboración desta unidade didáctica
Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Xunta de Galicia. Educación secundaria a distancia para persoas adultas:
– 1. Comunicación. Lingua Galega.
– 2. Comunicación. Os medios de comunicación social.
– 3. Comunicación. A comunicación literaria.
– 4A. Comunicación. A lingua, instrumento de aprendizaxe.
– 4B. Comunicación. A comunicación persoal e profesional.
VVAA. Lingua galega e literatura; métodos, técnicas e estratexias. 1º de ESO. Obradoiro-Santillana, 2000.
VVAA. Lingua galega e literatura. Anaya.
– 1º curso de secundaria. 2000.
– 2º curso se secundaria. 2004.
– 3º curso de secundaria. 2002.
– 4º curso de secundaria. 2003.
VVAA. Lengua y Literatura. Anaya
– 1er curso. 2000
– 2º curso. 2000
VVAA. Lengua y literatura. Casals.
– 3 er curso. 2002
– 4º curso. 2003
VVAA. Lengua castellana y literatura. 1º Bach. Oxford Educación, 1998.
Algúns textos utilizados na unidade didáctica xa teñen indicada a bibliografía ao pé.
Páxina 9 de 74
2.
Textos e secuencia de actividades
Texto 1: O galego de onte a hoxe (aspectos teóricos
Etapas
Desde o seu nacemento como lingua diferenciada, arredor do século IX, a lingua galega
pasa por varias etapas:
Idade Media: nesta etapa vive o seu esplendor. A sociedade galega era monolingüe e
expresábase en galego en todas as circunstancias. A lingua deste período recibe o nome
de galego-portugués, un dos idiomas máis prestixiosos da Península. No século XIII
xorde unha importante literatura: a lírica galego-portuguesa (cantigas de amigo, de
amor, de escarnio e maldicir, etc.).
Século XV: a partir de aquí comeza un período de decadencia que se ha prolongar durante tres séculos. Iníciase un período de castelanización: o castelán convértese na lingua escrita culta, entanto que o galego perde o seu prestixio e queda relegado ao ámbito
oral e familiar das clases populares, que son a maioría.
Século XIX: supón o inicio da recuperación lingüística e cultural de Galicia. Como lingua oral, o galego segue a ser a única coñecida e falada pola maior parte da poboación.
Ao mesmo tempo, o castelán continúa a súa expansión, xa que as clases medias urbanas
se van castelanizando. O galego comeza a cultivarse de novo como lingua escrita, nun
movemento denominado Rexurdimento e que está encabezado por Rosalía de Castro,
Eduardo Pondal e Curros Enríquez. Elabóranse os primeiros dicionarios e as primeiras
gramáticas do galego, nacen as primeiras editoriais e xorden os primeiros xornais escritos integramente en galego.
Inicio do século XX: a maior parte da poboación segue a ser monolingüe en galego,
mais a castelanización increméntase debido a factores como a escolarización en castelán, a emigración ás cidades ou os medios de comunicación. O número de falantes monolingües en galego redúcese. Continúa o labor de recuperación e normalización do galego, e o seu uso esténdese a ámbitos en que ata entón tivera pouca presenza: narrativa,
ensaio, discurso político, etc. Este labor foi levado a cabo por escritores e intelectuais
da época e por organizacións e institucións como as Irmandades da Fala, o Grupo Nós
ou o Seminario de Estudos Galegos.
Guerra civil (1936-1939) e ditadura franquista: supoñen un retroceso nese proceso
de recuperación que comezara co Rexurdimento. Son anos de represión do galego, durante os cales o castelán será a única lingua utilizada en todos os actos da vida pública.
Mais o galego mantense como a lingua máis falada pola poboación.
A partir dos anos 50: reiníciase o labor de defensa da lingua galega. Fúndanse editoriais, revistas e asociacións culturais que centran os seus esforzos na defensa e na normalización da lingua. Actualmente, a partir da chegada da democracia, malia o recoñecemento oficial e a pesar dos evidentes avances en distintos ámbitos (educación, publicacións, etc.), a lingua galega segue aínda lonxe da súa normalización efectiva.
Páxina 10 de 74
Normalización lingüística
A existencia de dúas linguas nun mesmo territorio pode orixinar conflitos entre elas se
ambas non se atopan nunha situación de igualdade. Pode suceder que as dúas linguas desempeñen diferentes funcións: unha de uso na administración, no ensino, na vida comercial, nos negocios, etc.; a outra reducida á comunicación oral, familiar e coloquial.
Diglosia. Falamos de diglosia cando esas linguas non están nunha situación de equidade. O falante coñece e utiliza as dúas, pero fai un emprego diferenciado delas: a de maior prestixio social para os usos formais, e a outra para os usos menos formais e para o
ámbito familiar e coloquial. A diglosia é, xa que logo, a coexistencia conflitiva de dúas
linguas nunha comunidade.
Lingua minorizada. Chamamos así a aquela que, sendo historicamente a propia dun
pobo, ve restrinxido o seu emprego ante a competencia dunha segunda lingua.
Normalización lingüística. É o proceso polo cal a lingua propia dunha comunidade logra superar a presión que sobre ela exercía a outra lingua e volve converterse na lingua
de uso normal. Unha lingua está normalizada cando é a lingua empregada en todos os
ámbitos da vida.
Normativización
Para que unha lingua minorizada supere a súa marxinación e se converta no vehículo habitual de comunicación entre os cidadáns, cómpre actuar nunha dobre dirección: por unha
banda, como xa vimos, a adopción de medidas tendentes á súa extensión de uso (normalización); por outra parte a elaboración dunha norma estándar; é dicir, a normativización.
Normativización. Normativizar unha lingua é elaborar unha norma estándar; é dicir,
crear un conxunto de regras que unifique as súas variantes lingüísticas (xeográficas, sociais e culturais) e fixar un patrón ao que aterse na escrita.
Pero en todas as linguas, o proceso normativizador orixina polémicas que o tempo e o
uso acaban resolvendo. En Galicia son dúas as tendencias:
– Reintegracionismo (ou lusismo): considera o galego e o portugués como unha mesma lingua, dado que teñen unha tradición lingüística e cultural común, interrompida
en Galicia por causas políticas. O reintegracionismo postula o afastamento do castelán e a integración do galego nun ámbito lingüístico e cultural que lle é propio: o luso-africano-brasileiro.
– Rexeneracionismo (isolacionismo): defende unha vía autónoma para o galego, que
debe procurar nel mesmo as súas posibilidades de rexeneración. Recoñece a existencia dun tronco lingüístico común (galego-portugués), pero considera que a historia
de cada lingua as diferenciou abondo, polo que deben considerarse linguas distintas.
Existe tamén unha proposta intermedia ou de concordia, que representa a Asociación
Sócio-Pedagóxica Galega.
En 1982, o Instituto da Lingua galega e a Real Academia Galega elaboraron as Normas
ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, con carácter rexeneracionista. Estas normas
representan o modelo oficial, mais nin a polémica nin o proceso normativizador quedaron
definitivamente pechados.
Páxina 11 de 74
Secuencia de actividades
S1.
Lea e comente este texto:
Prohibistes o galego nas escolas para producir no espírito dos nosos rapaces un complexo de inferioridade, facéndolles crer que falar galego era falar mal e que falar castelán era falar ben. Expulsastes o galego das igrexas, facendo que os representantes de Cristo explicaran o Evanxeo no idioma oficial, que o pobo non falaba nin comprendía ben. Refugastes o galego ante os Tribunais de Xustiza e chegastes a castelanizar barbaramente as toponimias
galegas. ¿E de que vos valeu? Porque despois de máis de catro séculos de política asimilista, exercida con toda
riqueza de astucias e violencias, o noso idioma está vivo. Sodes, pois, uns imperialistas fracasados.
Rodríguez Castelao, A.D. Sempre en Galiza
S2.
Explique a situación que se presenta neste texto:
O meu pai contaba como un tormento, como se lle arrincara as amígdalas coa man, a maneira en que o mestre lles
arrincaba a gheada da fala para que non dixeran aghua nin ghato nin ghracias. “Todas as mañás tiñamos que dicir
a frase Los pájaros de Guadalajara tienen la garganta llena de trigo. Moitos paos levamos por culpa de Ghuadalagara”.
Rivas, Manuel. A Lingua das bolboretas. ¿Que me queres, amor?
S3.
Comente a presenza da lingua galega nos seguintes ámbitos:
Nos medios de
comunicación
Na publicidade
Páxina 12 de 74
S4.
Reescriba este texto en galego normativo.
Aleluia
Funme á beiramar, terra leda, pra esquencer aquil amor disgraciado. A disgracia daquil amor non fai ó caso. Non
tiña outra cousa que faguer. Había deixado os estudios. Despois, iríame pra as Américas. Vendera unhas leiras, e
díranme máis de vinte mil reás por ilas. Non voltaría pra Ameixende hastra o outono. Tiña sempre diante min a cara
de Rosario. ¿Qué lle importa a nadie quén era Rosario? Fun a Pontevedra, a Marín i a Combarro. Mais a contemplación do mar dábame unha gran tristura. Iba daquí pra aló buscando o que non atopaba en ningures: a calma do
esprito. Qué sei eu as terras que vin. Laxe, Corme, Camariñas, Cee... Un bon día atopeime en Vigo.
Fole, Ánxel. Á luz do candil
Páxina 13 de 74
Texto 2: O debate
O debate supón o intercambio oral de ideas contrarias sobre un tema concreto. É un exercicio moi enriquecedor sempre que se prepare con anterioridade e seriedade. Van practicalo seguindo as pautas desenvolvidas deseguido.
Primeiro paso.
– Elixan un tema de actualidade dos medios de comunicación que lles interese.
– Nomeen unha persoa que modere e dirixa.
– Dividan a clase en dous grupos segundo a súa postura persoal ante o tema elixido.
Segundo paso. Preparen en grupos os argumentos que van utilizar para defender a súa
opinión, e celebren o debate tendo en conta o seguinte:
– Deben escoitar atentamente todos os seus compañeiros.
– Non poden interromper, baixo ningún concepto, a intervención de ningún participante: cómpre esperar a que acabe a súa quenda.
– Son inadmisibles os insultos ou ataques persoais.
– Non hai que repetir o xa dito no debate, senón achegar novos argumentos.
– O moderador é quen controla o desenvolvemento do debate e debe manterse neutral
en todo momento.
Terceiro paso. Ao finalizar o debate, o portavoz de cada grupo realizará unha exposición, a modo de conclusión, dos argumentos que avalan a opinión defendida. Entre todos, tratarase de determinar quen defendeu a súa postura mediante os argumentos máis
convincentes.
Nas emisoras de radio e televisión celébranse bastantes debates, ou faladoiros, onde xornalistas ou persoas famosas expresan as súas ideas e impresións sobre asuntos de actualidade.
Escoiten ou vexan algúns destes programas e comparen o seu debate na aula cos desenvolvidos nos medios de comunicación.
Páxina 14 de 74
Texto 3: Elaboración de esquemas (aspectos teóricos)
Los esquemas son representaciones gráficas del contenido de un texto; permiten expresar
la información de forma estructurada, estableciendo categorías y elaborando clasificaciones.
Veamos un ejemplo sencillo partiendo del siguiente conjunto de palabras: leche, jamón,
manzana, agua, queso, lentejas, chorizo, lechuga, naranja, huevos, pollo, cereza, sal,
manteca, tocino, repollo.
– Una primera lectura nos permite deducir la idea principal general que engloba e estos elementos y que nos permite clasificarlos en la categoría de alimentos.
– Si nos fijamos, es posible una nueva clasificación ya que podemos establecer nuevas categorías, según el origen de los alimentos: animal, vegetal o mineral.
– Aún podemos seguir clasificando, estableciendo nuevas categorías para estos grupos. Por ejemplo, en el grupo de alimentos de origen vegetal podemos establecer
otras tres categorías: frutas, verduras, legumbres.
Esta clasificación podemos visualizarla, representarla mediante un esquema de llaves:
Tipos de esquemas
Los tipos de esquemas más usuales son: de llaves, de números, de flechas, de árbol y diagramas. Veamos a continuación algunos ejemplos de cada uno de estos esquemas.
Esquema de llaves. Sirva como ejemplo el que hemos reproducido más arriba.
Esquema de números.
Idea general (título)
1. Primera idea principal.
1.1. Idea secundaria
1.1.1. Otra idea
1.1.2. Otra idea
1.2. Idea secundaria
2. Segunda idea principal.
2.1. Idea secundaria
2.1.1. Otra idea
2.1.2. Otra idea
2.2. (...)
Páxina 15 de 74
Esquema de flechas.
Esquema de árbol.
Páxina 16 de 74
Diagrama.
Secuencia de actividades
S5.
Establezca categorías que permitan realizar una clasificación de los siguientes
elementos. Refleje estas categorías mediante un esquema de llaves:
Golondrina, pescadilla, vaca, mariposa, abeja, sardina, águila, león, conejo, mosca, escarabajo,
pardal, gato, bacalao, grillo, gaviota, langostino.
Páxina 17 de 74
S6.
Lea el siguiente texto y haga después un esquema del tipo que mejor crea que
recoge su información. Utilice el ordenador para hacer los esquemas.
Europa se tambalea
Los países afectados por la crisis de 1929 no buscaron soluciones colectivas para superarla. Por el contrario, cada
uno de ellos intentó encontrar sus propias soluciones, olvidándose de los demás. Esto fortaleció a los nacionalismos
y la llegada al poder de partidos autoritarios que prometían hacer frente a la crisis y resolverla. Así nacieron las dictaduras europeas: los fascismos.
A pesar de que las grandes potencias intentaron dejar a un lado los desquites después de la primera guerra mundial, las heridas no llegaron a cicatrizar. Alemania había perdido parte de su territorio y tenía que pagar fuertes sumas de dinero a otros países. Italia no estaba contenta con lo que había obtenido en Versalles.
A estos descontentos se sumaba la crisis económica mundial, especialmente grave en Alemania, una nación arruinada por la guerra, con millones de parados que pasaban hambre y miseria.
Muchos ciudadanos de estos países comenzaron a desconfiar de sus gobiernos democráticos, a los que consideraban incapaces de solucionar el problema económico.
Los partidos y sindicatos obreros protestaban por esta situación y cada vez tenían más fuerza. Las clases burguesas y ricas tenían miedo de que se produjese en sus países una revolución obrera como en Rusia.
Dos partidos, el fascista en Italia y el nacionalsocialista (nazi) en Alemania, prometían acabar con todos estos problemas: recuperar el “honor perdido” en la guerra, ampliar el territorio de la nación, “devolverle su grandeza” y acabar con el hambre. Para conseguir todo esto el Estado tenía que ser poderoso y dirigido por un hombre fuerte: Mussolini en Italia y Hitler en Alemania.
S7.
Compare sus esquemas con los modelos presentados. Corrija posibles errores.
¿Qué puntuación le pondría a su trabajo?
Páxina 18 de 74
Texto 4: Poesía (a rima). Figuras literarias
En Lisboa hai unha fonte
que se chama a Fontanela
que deita unha auga tan fría,
que o pensamento conxela.
As nais, que ben a coñecen,
que saben que a fonte é meiga,
dan consello a súas fillas
pra que nada lles suceda.
-¡Quen me dese ver a fada,
ben me gustaría vela!
¿Será de certo fermosa
como se conta na lenda?
-Non vaias á fonte, filla,
non bebas, non, da auga fresca,
que mora nela unha fada
e que a ve non regresa.
Palabras non foran ditas
cando a fada se presenta,
nunha man un pente de ouro,
coa outra chama por ela.
Ten cabelos de ouro e lúa,
nos ollos dúas estrelas,
os beizos son dous espellos
coma pingas de auga fresca.
Cando o sol polas mañás
asoma tras da arboreda,
óese un canto tan lindo
que a quen o percibe enmeiga.
Co seu pente de ouro puro
os seus cabelos pentea,
e co espello dos seus beizos
chama a si a Marinela.
A todos que alí pasan,
beban auga ou non a beban,
se lles aparece a fada
a penas por pensar nela.
-Ven aquí, fermosa moza,
polo camiño das pedras,
acaróate ao meu lado
e serás unha princesa.
Unha mañá na que as flores
se enchían de primavera,
por un azar desgraciado
foi á fonte Marinela.
En escoitando a canción
da auga ou salferir nas pedras,
a moza sen o evitar
do encantamento se lembra:
Atraída polo encanto
a rapariga se achega;
os paxaros enmudecen,
vaise, vaise a auga lenta.
-Pentea –díxolle a fadaos teus cabelos de seda
con este pente de ouro
que é o pente da beleza.
Nin si nin non di a rapaza,
pero os cabelos pentea.
O ouro cae polos ombros
como a auga polas pedras.
segundo se vai penteando
apáganselle as ideas;
ao acabar de pentearse
xa de nada ela se lembra.
Marinela nada di,
Marinela nada pensa
e a auga vaise burlando
polo carreiro das pedras.
Polo carreiro da auga
a fada camiña lenta,
e Marinela tras dela.
Nunca máis volveu á casa,
onde aínda hoxe a esperan;
tampouco soubo ninguén
o que foi da Marinela.
Nin está morta nin viva,
nin durmida nin esperta,
máis a súa voz se escoita
murmurar por entre as pedras.
Alguén di que aquela auga
ten escoa tan silandeira
son lembranzas dunha moza
que se chamou Marinela
Cortizas, A. Romance de Marinela (Historias e algún percance todas ditas en romance. Ed. Galaxia)
Secuencia de actividades
S8.
Copie, da primeira estrofa do “Romance da Marinela”, a última palabra dos versos 2, 4, 6 e 8, e subliñe a sílaba tónica de cada unha.
A partir da vocal desa
Esa igualdade de vogais,
sílaba, que letras se repiten nas catro palabras?
chámase rima. Nesta estrofa, que versos riman?
Páxina 19 de 74
S9.
Teña en conta que, se na sílaba tónica hai ditongo, poida que só se repita a vocal máis aberta (a, e, o).
Fíxese agora nos dous tipos de rima que hai:
Rima asonante: repetición das vogais a partir da vogal da sílaba tónica da última palabra do verso.
Rima consonante: repetición das vogais e das consoantes a partir da vogal da sílaba tónica da
última palabra do verso.
Os versos 2, 4, 6 e 8 da primei-
ra estrofa teñen rima asonante
ou consonante? Por que?
S10.
Lea esta copla popular e, despois conteste:
O que nunca estivo lonxe
non sabe qué é padecer;
de lonxe as penas aumentan
para o que sabe querer.
Que versos riman?
Que letras se repiten a partir da
vogal tónica da derradeira palabra deses versos?
Eses verso, teñen rima asonan-
te ou consonante? Por que?
S11.
No “Romance de Marinela” personifícase a fonte: a fonte é meiga. Escriba personificacións semellantes para os seguintes elementos do poema:
A auga é...
O pente é...
Páxina 20 de 74
Os cabelos son...
S12.
Escriba cinco parellas de palabras con rima consonante.
S13.
Forme pareados utilizando as parellas de palabras que escribiu antes.
Pareado: estrofa que está formada por dous versos con rima consonante.
Coñezo hai anos un rato
que xoga ao parchís nun zapato.
Páxina 21 de 74
Texto 5: Derivación (prefijación y sufijación). Aspectos teóricos
La derivación es el procedimiento por medio del cual se crean nuevas palabras incorporando al lexema un morfema: flor > florero. Este tipo de morfemas crea nuevas palabras
de la misma clase gramatical o de distinta clase: primavera > primaveral.
Prefijos: se anteponen a la base y no producen cambios en la categoría gramatical de
ésta.
Clases de prefijos
Prefijos locativos
Prefijos temporales
Prefijos de cantidad
– Ante-: antesala.
– Sobre-, super-: sobrevolar, superponer.
– Entre-, inter-: entrevía, intermedio.
– Sub-: suboficial.
– Extra-: extrajudicial.
– Tras-, trans-: trastienda, translúcido.
– Retro-: retrovisor.
– Vice-: vicedecano.
– Ante-: anteponer.
– Post-/pos-: postdata, posponer.
– Pre-: prefabricar.
– Pro-: promover.
– Bi-, bis-: bimestral, bisnieto.
– Pluri-: plurilingüe.
– Mono-: monomando.
– Semi-: semioscuro.
– Multi-: multicelular.
– Uni-: uniforme.
– Archi-: archifamoso.
– Infra-: infravalorar.
Prefijos de intensifi-
– Extra-: extraplano.
– Re-, requete-: reimportar, requetebién.
cación y tamaño
– Hiper-: hipercrisis.
– Sobre-, super-: sobrecarga, superfino.
– Hipo-: hipocondríaco.
– Ultra-: ultrarrápido.
– A-, an-: amoral, anión.
– De-, des-: devaluar, deshacer.
– Anti-: anticlerical.
– Dis-: disconforme.
– Contra-: contraataque.
– In-, im-, i-: inmoral, imposible, irregular.
Prefijos de oposición,
negación o privación
Sufijos: son morfemas que se posponen a la base; pueden ser de dos tipos:
– Apreciativos: son muy numerosos en castellano; alteran el significado del lexema
expresando valoraciones subjetivas pero sin cambiar la categoría gramatical:
casa >casita
grande > grandota
pobre > pobrete
– No apreciativos, alteran de manera fundamental el significado de la base y, frecuentemente cambian su categoría gramatical:
tela > telón
sed > sedienta
Así, cambiando la categoría gramatical, pueden crearse sustantivos y verbos por este
procedimiento:
Proceso
Nominalización
Creación de sustantivos)
Verbalización
Creación de verbos)
Base
Resultado
– Adjetivos: por ejemplo, cruel
– Crueldad
– Verbos: por ejemplo, mover
– Movimiento
– Sustantivos: por ejemplo, tapón
– Taponar
– Adjetivos: por ejemplo, húmedo
– Humedecer
Páxina 22 de 74
Secuencia de actividades
S14.
Escriba ejemplos de palabras formadas con los distintos tipos de prefijos que se
señalan en el cuadro.
S15.
Intente enunciar una regla para la utilización de im-, in-, i-.
S16.
Los sufijos apreciativos pueden ser diminutivos, aumentativos y despectivos.
Elabore una lista de sufijos de cada tipo teniendo en cuenta las siguientes palabras:
Pequeñajo, perrita, vozarrón, buenazo, malica, tardecillo, cobardón, altote, poblacho, discursete,
paliducho, camastro, libraco, bigotuelo, feorra, cantarín.
Diminutivos
S17.
Aumentativos
Despectivos
Busque ejemplos de sustantivos derivados de adjetivos y verbos, siguiendo el
cuadro anterior.
Derivados de adjetivos
Páxina 23 de 74
Deribados de verbos
S18.
Busque ejemplos de verbos derivados de sustantivos y adjetivos, siguiendo el
cuadro anterior.
S19.
En muchos casos, los sufijos pueden tener distintos significados. Explique el que
poseen -ero / -era en las siguientes palabras: paragüero, panera, librero, melocotonero.
Paragüero
Librero
Panera
Melocotonero
S20.
Busque en un diccionario interactivo el sufijo -ura, copie los significados que
puede aportar y los ejemplos que lo contengan.
S21.
Por parejas, escriban sustantivos que nombren profesiones o lugares y distingan
en ellos el lexema y los sufijos. Compárenlos y comprueben si hay algún sufijo
común que pueda utilizarse para ambos.
Páxina 24 de 74
Vexamos agora a formación de palabras mediante prefixos e sufixos en lingua galega. Estude as coincidencias e as diferenzas entrambas as linguas.
Prefixos: os prefixos colócanse diante do lexema para formar palabras novas. A continuación citamos algúns prefixos e o seu significado.
Prefixo
abibibliopreretri-
Significado
Exemplos
– Negación, privación.
– Amoral, ateo
– Dúas veces, dous.
– Bilingüe, bígamo
– Relacionado cos libros.
– Biblioteca, bibliografía
– Anterioridade.
– Predicir, prehistoria
– Repetición.
– Refacer, retorcer
– Tres veces, tres.
– Trimestre, trípode
Sufixos: van detrás do lexema para formar palabras novas. A continuación citamos algúns exemplos e o seu significado.
Prefixo
-ame
-eda
-aría
-án /-á
-ite
Significado
Exemplos
– Conxunto de.
– Dentame, enxame.
– Colectivo.
– Alameda.
– Lugar.
– Panadaría, confeitaría.
– Profesións.
– Tecelán/tecelá, artesán/artesá.
– Inflamación.
– Hepatite, apendicite, artrite, farinxite.
Tamén son sufixos de uso moi frecuente os seguintes:
Prefixo
Significado
-iño/iña
-echo/echa
-elo/ela
-ete/-eta
Diminución (diminutivos)
-ón/ona
azo/aza
Aumento (aumentativos)
-aco/aca
-acho/acha
-exo/exa
-uco/uca
-uzo/uza
-allo/alla
-oupo/oupa
Exemplos
– Rapaciña.
– Gordecho.
– Cadelo.
– Banqueta.
– Mullerona.
– Cochazo, bombazo.
– Paxarraco.
– Fiacho
– Lugarexo.
Desprezo (despectivos)
– Casuca.
– Xentuza.
– Espantallo.
– Casoupa.
Na formación de palabras por derivación, sucede ás veces que, ao lle engadir sufixos ou
prefixos ao lexema, se obteñen palabras de distinta categoría gramatical pertencentes todas
elas á mesma familia léxica:
Substantivo
Adxectivo
Verbo
Pan
Conversa
Lousa
Empanado
Conversador
Lousado
Empanar
Conversar
Lousar
Páxina 25 de 74
Secuencia de actividades
S22.
Continúe completando a listaxe seguinte:
Substantivo
Adxectivo
Verbo
Vividor
Venda
Estudar
Navegación
Choroso
Acusación
Prata
S23.
Engadindo segundo corresponda os sufixos –ancia, -encia, forme substantivos
da familia léxica dos seguintes adxectivos:
Adxectivo
Substantivo
Adolescente
Exuberante
Ignorante
Infantil
Inconsciente
Repugnante
Obediente
S24.
Escriba os substantivos da familia léxica dos seguintes verbos. Teña en conta
que todos eles engaden o sufixo –mento:
Verbo
Coñecer
Investir
Páxina 26 de 74
Substantivo
Revestir
Seguir
Tratar
Rexurdir
S25.
Nas seguintes palabras separe lexema, prefixos e sufixos, seguindo o exemplo
Palabra
Prefixo
Lexema
Sufixo
Revestimento
Re-
-vesti-
-mento.
Desordenado
Reincidente
Nacionalismo
Internacionalismo
Intocable
S26.
Clasifique segundo a categoría gramatical a seguinte familia de palabras:
Persoal, personificar, impersoal, personaxe, persoa, personalidade, personificado, personalizar,
personificación.
Substantivos
Adxectivos
Páxina 27 de 74
Verbos
Texto 6: Versificación e figuras retóricas (aspectos
teóricos)
Metáfora. Fíxese como, a partir dunha comparación, podemos crear metáforas:
– Comparación. Un obxecto real (os teus ollos) compárase con outro:
Deses teus olliños negros
como doas relucentes.
– Metáfora impura. Elimínase a comparación como e identifícanse os dous elementos
mediante o verbo ser ou parecer:
Os teus olliños negros son doas relucentes.
A noite é o pranto do día
– Metáfora pura. A identificación entre os dous elementos xa é total, o termo real pasa
a ser substituído por aquel co que se comparaba:
Sen ti sempre chove (chuvia = tristura)
Anáfora. Consiste na repetición dunha ou máis palabras ao principio de dous ou máis
versos dun poema. É un recurso moi frecuente nas cancións e nos poemas que se foron
transmitindo de maneira oral, porque facilita a súa memorización.
Repare nesta canción de berce:
Ven sonín, ven polo carqueixedo,
ven sonín, ven e adorméntame o neno,
ven sonín, ven polo camiño novo,
ven sonín, e adorméntame logo.
Onomatopea. Consiste na reprodución ou imitación dos sons da natureza e das cousas
por medio dos sons da linguaxe:
¡Que ben, que bomba vén co seu rebumbio!
A bomba, ¡bong!, a bomba, bon amigo
Secuencia de actividades
S27.
Indique os recursos semánticos que se empregan nas seguintes estrofas.
Parece feble...Pero a Ausencia
é unha casa grande e vacía
onde o tempo tece unha tea de araña
de sombras xa perdidas
entre a cinza,
que esvara nas xanelas,
mentres a través dunha chuvia escura
aquel neno que fomos pensativo nos mira
Valcárcel, X.L. En voz baixa
Páxina 28 de 74
A carón da fonte de Vimianzo,
as campesiñas de Traba
venden as trenzas loiras de terra
engarzadas de allos
miúdos coma pérolas dun val mariño.
Rivas, M. Costa da Morte blues
Ollos azuis como o ceo claro
dun abrente limpísimo de abril
Manuel María
S28.
Lea os seguintes fragmentos e indique de que pensa que é metáfora cada un
deles (a morte como liberación, o idioma, o pórtico de entrada a unha igrexa, un
corvo).
Anaco de noite para alumiar a luz
escandalosa e ofensiva
que fai do mediodía
brasa queimadora cintilante.
Manuel María
Chamémoslle:
libro de silencio,
pórtico terminal da escravitude,
escritura feliz da opacidade,
lus que desata e nome da ledicia.
Xosé Luís Méndez Ferrín
Páxina 29 de 74
...vencello que nos xungue e ten en pé
herencia secular de cada un
fogar no que arde acesa a nosa fe.
Manuel María
Acolledora cova,
túnel uterino
polo que accedo
a un espazo en sombra.
Valcárcel, X.L.
S29.
Propómoslle que intente facer unha adiviña seguindo un esquema formal coma
este:
Esquema
1º verso: unha metáfora coa que se designe un obxecto.
2º verso: unha personificación.
3º verso: unha comparación.
4º verso: continuación da idea anterior que rime co segundo.
Exemplo
Bolboretas invernais [metáfora]
que bailan ó son do vento [personificación]
como nenas bulidoras [comparación]
cobren todo nun momento [continuación]
Solución: As folerpas da neve
Agora inténteo vostede:
Páxina 30 de 74
S30.
Lea con atención o seguinte poema de Eduardo Pondal, onde os tres versos
destacados en cursiva presentan o recurso da anáfora:
Meniña, rapaza nova
ouh, rosa de Corcoesto,
que brandeas con gracia
ós doces sopros do vento:
se é certo que por ti vivo,
se é certo que por ti peno,
se tan doce e dadivosa,
como din que es, é certo;
cúrame, oh, rapariga,
estas suidades que teño:
estas suidades da alma,
de non sei qué, que padezo;
ti tes dos meus males a doce menciña,
¡ouh, rosa de Cocoesto!
Agora intente facer vostede un poema (mínimo, cinco versos), utilizando a anáfora. Propómoslle que o faga repetindo ao comezo dos versos a conxunción
porque o remate será un verso diferente que peche o poema.
S31.
Complete os versos tendo en conta que as palabras que faltan son anáforas.
Hai que buscar o lume e as feridas,
[ ______________ ] inventar o pranto
para conquistar a luz
para que a pomba e o pan,
[ ______________ ] a paz e a fartura,
[ ______________ ] o contento,
[ ______________ ] a pureza
caían sobre nós como unha chuvia
para sempre.
Adaptación dun poema de Celso Emilio Ferreiro
S32.
Fíxese no seguinte poema. O seu recurso principal é o uso de onomatopeas:
Tac, tac, tac
cuchara de pau
cunca de madeira
o meu neno
está na lareira.
Tin, tin, tin
cuchara de prata
cunca do pazo
o meu neno
está no regazo.
Ton, ton ton
cuchara de ouro
cunca de cristal
o meu neno
é príncipe real.
Pimentel, L. Canción das tres cucharas pra cando Luisa teña un neno
Páxina 31 de 74
Agora intente facer un poema seguindo a estrutura do de Luís Pimentel. Empece pensando en onomatopeas que sirvan para identificar os sons de determinados seres ou obxectos, por exemplo: o vento (fiu, fiu,fiu), a pingueira ( pin, pin,
pin), o grilo (cri, cri, cri), a chuvia, a campá, as tesoiras, o cuco, as pisadas...
Utilizando esas onomatopeas como primeiro verso, escriba unha estrofa semellante ás do poema.
Páxina 32 de 74
Texto 7: Elaboración de un editorial y un artículo
de opinión
En el periódico no puede faltar su opinión y ahora es el momento de expresarla mediante
la redacción de un editorial y de un artículo de opinión.
Como sabe, el editorial es el texto en el que el periódico expresa su opinión oficial sobre un tema de actualidad. Como se trata de la opinión del periódico como tal, no lleva
firma. El artículo de opinión también manifiesta el punto de vista sobre un tema concreto,
pero en este caso de una persona en particular, de quien lo ha redactado. Por eso lleva la
firma de su autor o de su autora.
El resultado de su trabajo mejorará si sigue las normas y recomendaciones que se le
proponen.
Secuencia de actividades
Antes de la redacción definitiva de los textos haga siempre un borrador; sobre éste corrija
los errores relacionados con la adecuación del registro, la coherencia y la cohesión, la precisión léxica y la ortográfica. Ante las dudas que surjan, utilice los correctores ortográficos
y diccionarios en soporte impreso o digital.
S33.
El editorial va a tratar sobre la necesidad de adoptar medidas internacionales para la protección de la infancia, sobre todo en los países más subdesarrollados.
Pueden trabajar por grupos; cada grupo elaborará un editorial.
Deben estructurarlo en tres partes: introducción, núcleo y conclusión.
Recuerden que el editorial expresa la opinión del periódico; por lo tanto todos
los miembros del equipo tienen que aportar sus argumentos.
Al final, elijan el editorial que la clase considere más adecuado. Pueden añadirse ideas de otros que lo mejoren.
S34.
El artículo de opinión abordará la conveniencia de respetar y proteger el medio
ambiente. Se pueden dividir en grupos y cada grupo elaborará un artículo de
opinión. Aunque la estructura no es tan rígida como la del editorial, sí que deben
mantener el orden y la coherencia en el texto.
S35.
Busquen editoriales y artículos de opinión de prensa en Internet; estudien su estructura y comparen los que han realizado en el aula con los que aparecen en
los distintos periódicos interactivos.
Páxina 33 de 74
Texto 8: Literatura do século XIX. Precursores do
rexurdimento (aspectos teóricos)
O século XIX supón o inicio da recuperación histórica e cultural de Galicia. É nesa época
cando ten lugar o nacemento dunha ideoloxía galeguista que descubrirá a singularidade de
Galicia, defenderá a dignidade da lingua galega e potenciará o seu cultivo literario.
Un dos obxectivos foi a dignificación social do galego, reivindicando o seu uso en todos os ámbitos, así como o seu estudo científico e a elaboración dunhas normas para a súa
correcta escrita.
Xorden os primeiros dicionarios e as primeiras gramáticas do galego; tamén ten lugar a
aparición da prensa en galego. A primeira publicación periódica integramente na nosa lingua foi O Tío Marcos da Portela, creada por Lamas Carvajal en Ourense, en 1876.
Nun primeiro momento os escritores parten da lingua falada na súa comarca e, xa que
logo, o seu galego ten abundantes dialectalismos. Así mesmo, utilizan unha lingua con
vulgarismos e moi deturpada polo castelán.
As primeiras manifestacións literarias son textos de escaso valor artístico e de contido
propagandístico: contra a invasión francesa, a favor da constitución, en defensa das ideas
liberais, etc.
Os Precursores
Mais, cara á metade do século, xorde a xeración dos denominados Precursores do Rexurdimento, na que se inclúen todos os escritores que tiñan obra publicada antes da aparición
dos Cantares gallegos de Rosalía (1863). Na súa maioría vinculados á xeración de 1846 e
de ideoloxía provincialista, constituíron a primeira xeración galeguista.
As dúas figuras máis importantes deste período foron Xoán Manuel Pintos e Francisco
Añón:
Xoán Manuel Pintos: é o autor d’A Gaita Gallega (1853), o primeiro libro da literatura galega contemporánea.
Francisco Añón: é autor dun bo número de composicións, entre as que destaca A Galicia, gañadora dun accésit no Xogos Florais celebrados na Coruña en 1861.
Nas súas obras están xa presentes os temas básicos da literatura deste século:
Exaltación da paisaxe galega.
Apoloxía do idioma, defendendo a súa dignificación social e o seu emprego en todos os
niveis, así como o seu estudo.
Denuncia dos males que padece o país: atraso económico, emigración...
Defensa fronte aos ataques e desprezos que sofren Galicia e os galegos.
Páxina 34 de 74
Secuencia de actividades
S36.
Lea o seguinte texto e conteste ás preguntas que se lle propoñen.
¡Ai!, desperta, adorada Galicia
dese sono en que estás debruzada;
do teu rico porvir a alborada
polo ceo enxergándose vai.
Xa cantando os teus fillos te chaman
e cos brazos en cruz se espreguizan...
¡Malpocados! o que eles cobizan
é un bico dos labios da nai.
Coido ver esas rías serenas,
escumando, con barcos veleiros,
e cantares oír feiticeiros,
que en ningures tan doces oín.
Dese chan venturoso arrincado
pola man do meu negro destino,
ata mesmo soñando maxino
eses campos risoños cruzar.
E correr polas hortas e prados
onde leda pasou miña infancia,
respirando a suave fragancia
do xazmín, caravel, azahar.
E despois unha andrómena rara
vin moverse con auga fervente
e asubiando como unha serpente,
coma un lóstrego os campos cruzou.
Inda creo sentir as lavercas,
que peneiran os aires cantando,
cando o sol vai as nubes pintando
de amarelo, de lume e carmín.
Ao través de aguzados penedos
penso ver empinados petoutos,
viñas, hortas, devesas e soutos,
que apouvigan os ventos do Sul.
E saltando regueiros e valos,
canta xa outros bos horizontes,
outras veigas, mariñas e montes,
que se perden na brétema azul.
Era aquel o porvir que xa soa
e das pobres aldeas fai vilas...
¡Adeus, cantos e musas tranquilas!
O imperio da industria empezou.
Acordei... o meu soño dourado,
como fume pasou de repente,
e magoado o meu peito se sente
de saudades de amor palpitar.
Murmurei: -Adorada Galicia!...
-E dos ollos chovíanme as bágoas-,
¡quen puidese beber túas ágoas,
e os teus aires feliz respirar!...
Soño aí que entre verdes pereiras
foliadas alegres escoito,
cando o ceo se viste de loito,
nas poéticas noites do vran:
E que en medio de nenas garridas
canta un mozo con voaz pracenteira,
para o lado tumbada a monteira
unha orella tapando coa man.
De ti lonxe, querido curruncho,
eu morréndome estou de amargura,
como a froita que vai xa madura,
e entre silvas o vento guindou.
¡ Teño envexa da libre andoriña,
que aí chega por todos os maios!...
¡Teño envexa das nubes e raios,
que o sudoeste a esas terras levou!
Eu soñei ver no cume do Pindo,
adornado de mirto e loureiros,
escritores, poetas, guerreiros,
que sorrindo se daban a man.
Eran eses os fillos máis caros
que da patria aumentaron a gloria;
os seus nomes nos fastos da historia
con diamantes gravados serán.
A ti voa entre ardentes salaios
sobre as trémulas alas do vento,
a saudade do meu pensamento,
que decote cravado está en ti.
Por diversos países que eu vaia,
ti serás miña doce memoria...
¡ Mesmo entrar non quixera na gloria
sen primeiro pasar por aí!
Francisco Añón
Páxina 35 de 74
Observe o emprego de verbos de sentido ao longo das estrofas: ver, oír, sentir,
catar... Que sensacións transmite? Que contidos introducen?
Sinale o tema do poema. Cal é a súa estrutura?
No poema hai elementos de temática costumista, intimista e social. Escriba
unha estrofa que reflicta cada unha desas temáticas.
Costumista
S37.
Intimista
Social
No texto están presentes algúns dos temas esenciais do Rexurdimento. Así, podemos observar coincidencias con poemas de Rosalía, Pondal ou Curros.
Lea a composición Adiós ríos, adiós fontes, de Rosalía de Castro (texto 10) e
observe o tratamento dun mesmo tema desde diferente perspectiva: o home que
parte/ o que xa está lonxe. Que similitudes existen entre ambos textos?
Páxina 36 de 74
Texto 9: Los nexos (aspectos teóricos)
Los nexos son palabras cuya función es unir entre sí palabras, sintagmas o proposiciones.
Una de las funciones fundamentales de los nexos es la de estructurar ideas. Afectan a
fragmentos más breves (oraciones, frases...) y conectan las ideas entre sí en el interior de
la oración. En ese caso hablamos de las conjunciones y las locuciones conjuntivas.
Marcadores textuales para estructurar ideas
Indican causa
Porque
Indican consecuencia
Indican condición
Entonces
Así pues
Si
A menos que
Como quiera que
Dado que
De ahí que
A no ser que
De forma que
Excepto que
Por culpa de que
De manera que
De modo que
Con tal de que
En caso de que
Pues
Puesto que
Visto que
Por tanto
Excepto si
Como
Por consiguiente
Salvo que
Teniendo en cuenta que
Por lo que
En consecuencia
Siempre que
Sino que
Considerando que
Secuencia de actividades
S38.
Exprese de otro modo el contenido condicional de las siguientes oraciones.
Comiendo menos grasa, mantenemos controlado el
colesterol
Usados con prudencia y mesura, estos juegos al aire
libre robustecen el sistema muscular
Si yo fuera rico, daría la vuelta al mundo
Con que me tocaran dos millones en la lotería, me
conformaba
Conservando los bosques hacemos un buen papel
Prueba esta medicina y verás qué mal sabe
Páxina 37 de 74
Si comemos menos grasa, mantenemos controlado el
colesterol
S39.
Coloque un nexo causal en las siguientes oraciones.
Los campesinos habían abandonado las aldeas [ _____________ ] temían el
avance del fuego.
[ _____________ ] nuestros clientes confían en nosotros, mantenemos viva la
ilusión.
El alcalde ha dimitido [ _____________ ] se ha descubierto que estaba implicado en un caso de corrupción.
[ _____________ ] llovió intensamente, el río acabó desbordándose.
Vexamos agora como se utilizan os conectadores na lingua galega. Estude as coincidencias e as diferenzas entrambas as linguas.
En galego, como conectadores, poden funcionar conxuncións (e, ou, mais, que...), adverbios (ademais, entón, tamén...) e mesmo locucións (para rematar, ou sexa, polo contrario...). Os conectadores poden expresar moitos e moi diversos valores significativos;
vexamos algúns:
Comezo do discurso: ben, home, isto...
Continuación: con todo, pois ben, agora ben...
Remate do discurso: por último, máis nada...
Afirmación: si, por suposto, evidentemente, sen dúbida, desde logo, vale, de acordo...
Atenuación: en calquera caso, de todos os xeitos, ata certo punto...
Dúbida: quizais, tal vez, poida que...
Intensificación: aínda máis, é máis, mesmo, nin sequera, para colmo...
Énfase: claro que, pois, si que...
Negación: non, tampouco, nin falar, en ningún caso...
(Auto)corrección: mellor dito, ou sexa, quérese dicir...
Adición: e, ademais, aínda máis, mesmo, por outro lado...
Advertencia: ¡atención!, escoita...
Causalidade: por iso, polo que, polo tanto, xa que, así pois...
Consecuencia: así pois, en consecuencia, en definitiva, polo tanto...
Concesividade: aínda que, malia, con todo...
Enumeración: en primeiro lugar, en segundo lugar, por último...
Exemplificación: isto é, por exemplo...
Explicación: ou sexa, é dicir, isto é, mellor dito...
Digresión: por certo, a propósito...
Oposición: en cambio, aínda que...
Restrición: mais, agás, polo menos...
Recapitulación: en resumo, en definitiva, en fin, en dúas palabras...
Temporalidade: despois, antes, entón...
Topicalización: en canto a, polo que se refire a...
Páxina 38 de 74
Secuencia de actividades
S40.
Diga que valores indican estes conectadores e substitúaos por outros sinónimos:
“Ten moi bo corazón”. “Ten, pero é un vago
A guapísima moza de André ten, ademais, outras
moitas virtudes
O incerto futuro da lingua galega presenta, pola
contra, algúns signos esperanzadores
S41.
Nos seguintes enunciados aparecen destacadas certas formas que funcionan
como conectadores textuais.
Podemos quedar o sábado, que non temos clase. Aínda que, pensándoo mellor,
non sei por que temos que ir todos se, por outro lado, ademais, moitos xa teñen o
seu traballo rematado. En cambio, os que aínda non o fixeron traballarían peor se
estivésemos todos xuntos. Así que o mellor será que veñan os que aínda non acabaron.
Indique que valores manifestan
Substitúaos por outros conecta-
dores que sexan sinónimos
Páxina 39 de 74
Texto 10: O Rexurdimento. Rosalía de castro (aspectos teóricos)
Cantares Gallegos
A publicación de Cantares Gallegos, de Rosalía de Castro, o 17 de maio de 1863, marca o
inicio do Rexurdimento pleno. Esta data escollerase como Día das Letras Galegas.
Os poemas que o compoñen son glosas de cantares populares que Rosalía elabora dun
xeito auténtico. As 36 composicións están enmarcadas polo primeiro poema –en que unha
voz que podemos identificar coa da autora lle pide a unha nena que cante– e o derradeiro –
a voz desta rapaza comenta a súa falta de graza para facer xustiza á beleza da terra–. O
resto son os cantos da rapaza (autora ficticia) que ás veces lle cede a voz a distintos personaxes populares. Atendendo aos temas, podemos agrupar os poemas nestes apartados:
Costumistas: poemas descritivos en que se retratan costumes, paisaxes, tipos, etc., sempre traspasados pola intención reivindicativa.
Amorosos: amósannos a maneira de vivir este sentimento.
Intimistas: a voz da propia autora expresa a súa sentimentalidade.
Sociais e patrióticos: os que tratan da emigración. Rosalía lamenta a sorte dos galegos
dentro e fóra da patria, e ergue a súa voz en contra.
Follas Novas
No prólogo a poetisa cualifica os seus versos de pobres enxendros da miña tristura e fillos
cativos das horas de enfermidade e ausencia. A clasificación temática é a seguinte:
Subxectivos: expón as penas propias. Son poemas con ton amargo e pesimista.
Obxectivos: afondan na análise das inxustizas que padecen o noso país e os seus habitantes, e que son causa da emigración masiva da xente nova galega.
O libro aparece dividido en cinco partes que se relacionan con estes núcleos temáticos:
Páxina 40 de 74
Outro dos méritos deste libro radica na orixinalidade métrica dos poemas: Rosalía realizou
combinacións métricas innovadoras (octosílabo + hendecasílabo, decasílabo + alexandrino...), coas que se anticipa á gran renovación levada a cabo tempo despois polos modernistas.
Rosalía ten que ser incluída na nómina das mulleres pioneiras da arte literaria que, con
Emilia Pardo Bazán, Concepción Arenal, Fernán Caballero e outras moitas, abriron un
camiño que logo percorrerían moitísimas máis escritoras no século XX.
Secuencia de actividades
S42.
Lea os seguintes textos. Como é esperable na poesía desta época, van aparecer
numerosas palabras non normativas (algunhas delas aparecen sinaladas cun asterisco).
Poema 1.
Daquelas que cantan ás pombas e ás flores
todos din que teñen alma de muller;
pois eu que n´ as canto, Virxe da Paloma,
¡ai!, ¿de que a terei
Tomado de Vaguedás, Follas Novas
Poema 2.
¡Follas novas!, risa dáme
ese nome que levás*,
cal si a unha moura aben moura,
branca lle oíse chamar.
Non Follas novas, ramallo
de toxos e silvas sós,
irtas, como as miñas penas,
feras, como a miña dor.
Sen ulido nin frescura,
bravas magoás* e ferís *...
¡Se na gándara brotades,
como non serés* así!
Tomado de Vaguedás, Follas Novas
Poema 3.
Unha vez tiven un cravo
cravado no corazón,
e eu non me acordo xa se era aquel cravo
de ouro, de ferro ou de amor.
Soio* sei que me fixo un mal tan fondo,
que tanto me atormentou,
que eu día e noite sen cesar choraba
cal chorou Madalena na Paixón.
“Señor que todo o podedes
-pedinlle unha vez a Dios*-,
daime* valor pra* arrancar dun golpe
cravo de tal condición.”
E deumo Dios, e arrinqueino,
mais...¿quen pensara?... Despois
xa non sentín máis tormentos
nin souben que era dolor.
souben só que non sei que me faltaba
en donde* o cravo faltou,
e seica, seica tiven soidades
daquela pena...¡Bo Dios*!
Este barro mortal que envolve o espírito
¡quen o entenderá, Señor...!
Tomado de Vaguedás, Follas Novas
Páxina 41 de 74
Poema 4.
Cando penso que te fuches,
negra sombra que me asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas, facéndome mofa.
Si cantan, es ti que cantas;
si* choran, es ti que choras;
i es o marmurio * do río,
i es a noite, i es a aurora.
Cando maxino que es ida,
no mesmo sol te me amostras,
i* eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.
En min estás e ti es todo,
pra min e en min mesma moras,
sombra que sempre me asombras.
Tomado de Do íntimo, Follas Novas
Poema 5.
Tecín soa a miña tea
sembrei* soa o meu nabal,
soia* vou por leña ao monte,
soia* a vexo arder no lar.
Cala rula; os teus arrolos
ganas de morrer me dan ;
cala grilo, que se cantas
sinto negras soidás*.
Nin na fonte nin no prado,
así morra coa carrax*
el non ha vir a me erguer,
el xa non me pousará.
O meu homiño perdeuse
ninguén sabe onde vai...
Andoriña que pasaches
con el as ondas do mar,
andoriña voa, voa,
ven e dime onde está.
¡Que tristeza! O vento zoa,
canta o grilo o seu compás...;
ferve o pote...; mais, meu caldo,
soiña te hei de cear.
Tomado de As viúdas dos vivos e as viúdas dos mortos, Follas Novas
Poema 6.
Adiós*, ríos, adiós fontes,
adiós regatos pequenos,
adiós vista dos meus ollos,
non sei cando nos veremos.
Miña terra, miña terra,
terra onde me criei,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantei.
Prados, ríos, arboredas,
pinares* que move o vento,
paxariños piadores,
casiña do meu contento.
Muíño de castañares*,
noites craras de luar,
campaniñas trimbadoras*
da igrexiña do lugar.
Amoriñas das siveiras
que eu lle daba ó meu amor,
caminiños entre o millo,
¡adiós para sempre, adiós!
¡Adiós gloria! ¡Adiós ocntento!
¡Deixo a casa onde nacín,
deixo a aldea que conoso*
por un mundo que non vin!
Deixo amigos por estraños,
deixo a veiga polo mar,
deixo, en fin, canto ben quero...
¡Quen puidera no* o deixar...!
[...]
Mais son pobre e ¡mal pecado!
a miña terra n´é miña,
que xastra* lle dan de prestado
a beira por que camiña
ao que naceu desdichado*.
Téñovos, pois, que deixar,
hortiña que tanto amei,
fogueiriña do meu lar,
arboriñas que plantei,
fontiña do cabañar*.
Adiós, adiós que me vou,
herbiñas do camposanto
onde meu pai se enterrou,
herbiñas que biquei tanto,
terriña que nos criou.
Adiós Virxe da Asunción.
branca como un serafín,
lévovos no corasón*:
pedídelle a Dios* por min,
miña Virxe da Asunción.
Páxina 42 de 74
Xa se oen lonxe, moi lonxe
as campanas* do Pomar,
para min, ¡ai!, coitadiño,
nunca máis han de tocar.
Xa se oien lonxe, máis lonxe.
cada balada* é un dolor,
voume soio*, sin* arrimo...
Miña terra, ¡adiós! ¡adiós!
¡Adiós tamén, queridiña...,
adiós por sempre quizais...!
Dígoche este adiós chorando
desde a beiriña do mar.
Non me olvides, queridiña,
si* morro de soidás*...
tantas légoas mar adentro...
¡Miña casiña! ¡Meu lar!
S43.
Poema 1.
O poema 1 estrutúrase arredor da contraposición entre o que todos pensan ou
din e a propia experiencia da autora. Explíquea.
S44.
Poema 2.
A quen invoca con vehemencia a autora no poema 2? É dicir, a quen apostrofa?
A palabra follas funciona nese mesmo texto con dous significados. Cales? Que
suxire cada un?
Cal é a razón de que lle dea risa o nome do libro? Que recursos literarios utiliza
para expresar esta razón?
Rosalía utiliza unha serie de metáforas para caracterizar o seu libro. Cales e
que expresan?
Páxina 43 de 74
S45.
Poema 3.
Que cre que significa a metáfora do cravo presente no poema 3?
A voz textual di non saber se o cravo era de ouro, de ferro ou de amor. De que
cre que era?
A comparación cal chorou Madalena na Paixón ten resonancias do Novo Testamento e consérvase na cultura popular no dito chorar como unha Madalena.
Explique esa comparación.
Que acontece cando consegue arrincar o cravo do corazón?
Explique a metáfora barro mortal que envolve o espírito.
Páxina 44 de 74
Explique a conclusión final.
S46.
Poema 4
Analice o contraste existente no poema 4 entre os dous suxeitos do poema
eu/ti. Que papel desempeña cada un deles?
O poema pode dividirse en dúas partes: estrofas I, II, III e estrofa IV. Cal é o
tema de cada unha?
Na primeira parte pódese así mesmo diferenciar entra a I, por unha parte, e a II
e a III, por outra. Explique as diferenzas.
A negra sombra é unha metáfora. Que pensa que pode significar? Por que?
Páxina 45 de 74
S47.
Poema 5
Quen fala neste poema? Identifique a voz textual deste poema.
A estrutura do poema varía pasando de ser un eu que narra a súa situación a un
apóstrofe. Cales son os interlocutores desta viúva de vivo?
Que sensación nos transmite o feito de que os interlocutores sexan animais?
Para transmitir a sensación de soidade, Rosalía recorre a dúas enumeracións:
unha dos traballos que desenvolve a muller e outra de elementos da realidade
que, alleos, marcan o paso do tempo. Explique ambas.
Páxina 46 de 74
Texto 11: Textos argumentativos (aspectos teóricos)
Aspectos básicos
Argumentar: es transmitir información y a la vez intentar persuadir o convencer de algo, recurriendo a la “lógica” para justificar lo que se dice.
Intención: de lo que se trata con la argumentación es provocar o aumentar la adhesión
de un auditorio o de los lectores a las tesis presentadas.
Estructura: estos textos deben presentar estructura cohesionada; es decir, los párrafos
deben tener una gran dependencia unos de otros, para poder deducir conclusiones.
El texto argumentativo suele tener las siguientes partes:
– Punto de partida: idea fundamental sobre la que se va a argumentar.
– Argumentación: se confirma o rechaza la idea anterior.
– Conclusión: ideas a las que se llega a partir de los argumentos.
Son elementos característicos de los textos argumentativos el uso de oraciones subordinadas y de los conectores lógicos. Algunos de los conectores más importantes son:
De causa: porque, pues, puesto que, a causa de, en vista de que, por tanto...
De consecuencia: conque, por lo tanto, pues, por consiguiente, luego, así que...
De oposición: pero, aunque, no obstante, antes bien, por lo demás, con todo...
De concesión: aunque, a pesar de que, aun cuando, así, si bien...
De finalidad: para que, a que, a fin de que, con el objeto de que, con vistas a...
Los recursos retóricos (metáfora, metonimia, aliteración, antítesis, paradoja...) deben provocar la adhesión del oyente.
Las falacias
Las falacias son argumentos incorrectos, pero formulados de manera que parecen adecuados; se utilizan con finalidad persuasiva y deben ser detectadas para evitar el engaño. Aquí
tiene algunas de las falacias más frecuentes.
Argumento de
apelación a la
fuerza
Argumento
ofensivo
Argumento de
apelación a la
piedad
Argumento por
ignorancia
Se esgrime la amenaza para tratar de convencer: A mi nadie me discute.
Argumento de
Se considera autoridad a alguien que no lo
apelación a la
es: Es así, me lo dijo mi hermano.
autoridad
Se ataca a alguien para descalificar lo que
dice: Es un borracho, que no opine.
Argumento
Se intenta conmover al oyente: Por favor,
apruébeme, si no, no me dejarán visitar a mis
abuelos.
Argumento
Se da por verdadera una proposición porque
no se demostró su falsedad, o al revés: Los
extraterrestres no existen, no hay constancia
de ello.
circular
de generalización
Argumento
Páxina 47 de 74
de apelación
emocional
La conclusión se explica por la premisa: La
lengua culta es la que usan los cultos.
Se eleva a verdad general un caso particular:
Todos los españoles bailan flamenco
Se busca la aceptación despertando entusiasmo: Vamos a ganar porque somos los
mejores. Son frecuentes en la demagogia y la
publicidad.
Secuencia de actividades
Lea el siguiente texto y responda a las cuestiones que se le proponen:
Parece que dos cosas al menos han vuelto a su ser en nuestro país: el número de hamburgueserías han descendido y en los
Registros Civiles las niñas que nacen y allí se inscriben vuelven a llamarse Cármenes, Teresas, Isabeles o Marías; ha pasado
un poco la moda de las Vanesas, Giovannas y Jennifers, como la de los Brian, los Jonathan y los Iván, que ha sido como un
ventarrón que parecía que iba a llevarse por delante la historia de España.
Los nombres femeninos españoles tradicionales eran a veces pura poesía, pero es poco probable que tengan prolongación en
los años que vienen. Amparo, Tránsito, Olvido, Sacramento, Angustias, Consuelo o Remedios eran nombres que venían del
calendario religioso, exactamente como los más recios nombres griegos o bárbaros: Eleuterio, Teofrasto, o Austreberto, y, dados los grados de secularización, o los simples cambios de costumbres –en vez de mirar el calendario se recuerdan personajes
de películas americanas vistas en la televisión-, esos nombres aparecerán como obsoletos. Pongamos por caso Hilario, y sobre todo, Hilaria. Una jovencita de hoy, a la que sus padres hubieran puesto tal nombre, tiene que haberlo pasado muy mal,
pero de repente ha aparecido una Hillary, que es nada menos que la muy supersofisticada y superintrigante señora Clinton, y
llamarse Hillary será durante algún tiempo toda una maravilla. Y lo mismo puede ocurrir si a un actor que se llame Crotates le
dan un Oscar, o si se lo dan a un polaco que se llama Estanislao o Ladislao, como suelen llamarse los polacos. Llamarse así
será modernísimo y chic, estará lleno de glamour. El viento de la historia es el que trae los nombres.
Éste es un asunto como el de las calles en cierto modo: depende de cómo vengan los aires. Pero las gentes también se cansan de cambios y más cambios, y últimamente en muchos lugares del país se volvió a los viejos nombres: Paseo de las Acacias o Calle del Horno.
Aunque a lo mejor dentro de poco todo esto tenga que decirse en inglés americano. Pero éste es otro cantar y otro cuento.
José Jiménez Lozano. Nombres
S48.
Localice en el texto anterior los párrafos que pertenecen a cada una de las partes de la estructura del texto argumentativo.
S49.
Una frase de las siguientes es la clave de la argumentación del texto anterior.
Señálela.
Llamarse así será modernísimo y chic, estará lleno de glamour.
El viento de la historia es el que trae los nombres.
Pongamos por caso Hilario y, sobre todo, Hilaria.
S50.
Localice en el texto algunos conectores de subordinación sintáctica y algún recurso literario que provoque la adhesión del lector.
Páxina 48 de 74
S51.
El texto siguiente presenta una estructura desordenada. Escríbalo de nuevo
atendiendo a su orden lógico.
“No dudo que hay novelistas rigurosos y documentados, ni dudo que haya historiadores que falsean interesadamente la realidad del tiempo que estudian, pero de ahí a hacer una afirmación de ese calibre, va un mundo.
Hoy una afirmación me ha dejado boquiabierto. Jesús Torbado afirma en una entrevista que la verdad de la historia
la cuentan los novelistas y no los historiadores. Soy estudiante de historia y mi destino es, con toda probabilidad, la
cola del paro. He invertido cinco años de mi vida en una carrera que no me va a servir para comer, y encima me
dicen que lo que he estudiado es mentira.
Como siempre que tengo en mis manos el suplemento, leo primero los artículos de Marías y Pérez-Reverte, luego
las cartas y después los consejos internáuticos de Ramón Buenaventura. Hecho esto, hojeo el resto, más bien rápido, para detenerme si algo llama mi atención.”
S52.
Analice la estructura de los siguientes textos argumentativos:
Si su hijo ha suspendido en junio, este verano lo bañaremos en un mar de conocimientos que le refrescarán
la memoria hasta aprobar en septiembre.
Páxina 49 de 74
Los desórdenes que provoca el estilo de vida moderna
influyen negativamente en la salud.
Una alimentación adecuada basada en la dieta mediterránea (ingestión de frutas y verduras) reduce el estrés,
los trastornos psíquicos y favorece la calidad de vida en
general.
S53.
Argumente a niños o niñas de cinco años la necesidad de ver menos televisión.
Argumente a adolescentes la necesidad de ver menos televisión.
Argumente a personas adultas la necesidad de ver menos televisión.
S54.
Indique qué tipos de falacias esconden los siguientes enunciados:
Regálamelo, que soy tu mejor amigo
A los austriacos les encanta la música clásica
Su testimonio es dudoso, su vida está cargada de incidentes
Es un adjetivo explicativo porque explica
Nadie que esté en su sano juicio puede opinar lo contrario
Deberías creerle, es el hombre más poderoso de esta ciudad
Pruébalo, está muy bueno porque es casero
Páxina 50 de 74
Texto 12: O Rexurdimento. Eduardo Pondal e Curros Enríquez (aspectos teóricos)
Eduardo Pondal
Dúas das obras máis importantes de Eduardo Pondal son Queixumes dos pinos e Os eoas.
Queixumes dos pinos. Como Rosalía, Eduardo Pondal pretendía a exaltación de Galicia. Na súa obra, podemos diferenciar dous tipos de poesía:
– Poesía épico-lírica. Nestes poemas opóñense dous períodos positivos (o pasado celta e un futuro de gloria) co presente de sometemento. Pretendía recrear un pasado
celta glorioso que servise de exemplo cara ao futuro.
Pasado (+)
Idade de ouro, época gloriosa,
liberdade
Presente (-)
Escravitude: perda dos sinais de
identidade (a lingua)
Futuro (+)
Esperanza e triunfo
– Poesía lírica. Os temas principais son a natureza (é atemporal, sen presenza humana) e a muller (vista de dúas maneiras: ao xeito romántico, idealizada, ou presa do
home, como obxecto para a paixón).
Os Eoas. É un longo poema épico narrativo que canta a descuberta de América por Colón. Converteuse nun proxecto no que traballou ata a súa morte e que permanecería
inédito ata 1992. A obra supón un paso importante cara á consolidación do galego como vehículo de cultura.
Manuel Curros Enríquez
Aires da miña terra. En 1877, Manuel Curros Enríquez gaña un certame poético en
Ourense co poema A Virxe do Cristal. Aires da miña terra consta de 21 poemas, ademais dos tres cos que gañara o concurso de Ourense. Neles están presentes as tres liñas
temáticas fundamentais que o autor trata:
– Poesía cívica. Curros cría na función social da poesía. Denunciou a situación de Galicia e a actitude pasiva dos galegos que non loitaban por ela. A faceta do seu progresismo que máis escandalizaba aos seus contemporáneos era o anticlericalismo.
– Poesía costumista. Curros participou da estética romántica continuando a liña de
Rosalía e da poesía popular.
– Poesía lírica. Son poucos os poemas nos que Curros expresa a súa propia situación
anímica. Neles trata de acontecementos familiares, o nacemento dun fillo, a morte
da nai e outros nos que o pesimismo e a desesperanza imprégnaos de saudade.
O divino sainete. Publicado en 1888, é un longo poema narrativo de temática satírica e
social. Tomando como modelo a Divina comedia, de Dante, relata unha imaxinaria peregrinaxe a Roma na compaña de Francisco Añón para asistiren ao xubileu de León
XIII. A partir deste tema, Currros realiza unha forte sátira anticlerical, social e literaria.
Páxina 51 de 74
Secuencia de actividades
Poema 1
¿Que din os rumorosos
na costa verdescente*,
ao raio transparente
do plácido luar?
-Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden,
e con arroubo atenden
o noso rouco son,
¿Que din al altas copas
de escuro arume harpado*
co seu ben compasado
monótono fungar?
mais só os ignorantes,
e féridos* e duros,
imbéciles e escuros
non os entenden, non.
-Do teu verdor cinguido
e de benignos astros,
confín dos verdes castros
e valeroso chan,
Os tempos son chegados
dos bardos das idades
que as vosas vaguidades
cumprido fin terán;
non des* a esquecemento
da inxuria o rudo encono*;
esperta do teu sono,
fogar de Breogán.
mais onde quer*, xigante
a nosa voz pregoa
a redención da boa
nazón de Breogán.
Pondal. Os pinos (fragmento)
Poema 2
Oh, da terra de Xallas, feros corvos
que vagantes* andás*
sen pensar no destino,
sen hoxe nin mañá,
¡que puidera ser voso compañeiro
pola agreste soedá*!
Poema 3
-Está tolo, se dixeron*;
este pobre home delira;
¿as flores teñen puñais
para poder tirar a vida?
E deixáronme alí só
na miña triste agonía.
Topáronme medio morto,
con unha crúa ferida
no esquerdo costado, mortal e profunda,
por onde inda o folgo respira.
Preguntáronme os pasantes
que ían pola deserta vía,
preguntáronme quen fora
o crúo que me ferira.
-Civís, non a prendades,
porque entonces* perdo a vida;
se prendedes esa flor
cortades a vida miña;
Eu contestei sen alento,
como quen lle foxe a vida:
-Señores, quen me matou;
foi unha flor de Muías*.
Para as vosas duras cordas
ten as lindas mans moi finas;
¡que a doce e garrida que a morte me dera
é causa da miña vida.
Poema 4
Cando os duros machados
feren os altos pinos*
e caen con estrondo
no chan de Bergantiños,
non caen, non, en vano
cal xigantes erguidos,
sen gloria nin renome,
nos seus eidos bravíos:
mais ao caer, ceibando,
os ulidores* pinos*
se espallan pola devesa
polo mato nativo,
e da semente se erguen
descendentes altivos.
Eduardo Pondal
Páxina 52 de 74
Poema 5
I ó mirar as xentís andoriñas
cara á terra que deixa pasar:
“¡Quen puidera dar volta –pensaba-,
quen puidera convosco voar!...”
Mais as aves i o buque fuxían
sen oír seus amargos lamentos:
Só os ventos
repetían:
“¡Quen puidera convosco voar¡”
No xardín unha noite sentada
ó refrexo* do branco luar,
unha nena choraba sen trégolas*
os desdéns dun ingrato galán.
¡* a coitada entre queixas dicía:
“Xa no mundo non teño ninguén,
vou morrer e non ven os meus ollos
os olliños do eu doce ben”.
Os seus ecos de melancolía
camiñaban nas alas do vento,
i o lamento
repetía:
“Vou morrer e non vén o meu ben”.
Noites claras, de aromas e lúa,
desde entón ¡que tristeza en vós hai
pros* que viron chorar unha nena,
pros* que viron un barco marchar!...
Dun amor celestial, verdadeiro,
quedou solo* de bágoas a proba,
unha cova
nun outeiro
e un cadáver no fondo do mar.
Lonxe dela, de pé sobre a popa
dun aleve* negreiro vapor,
emigrado, camiño de América,
vai o pobre, infeliz amador.
Cántiga
Poema 6
Alá polo ano de graza
de mis seiscentos e trinta,
era dono do castelo
que en Vilanova se ve inda,
don Xácome Mazcareñas,
señor de catorce vilas.
Home de farragos vellos
na corte do Rei vivía,
pois galego como hai moitos,
dáballe noxo Galicia.
Só dela se acordaba,
se algunha vez o facía,
pra* cobrar rendas e foros
sen aviso e por xustiza
Por esas falcatruadas
todos olleira* lle tiñan
e cando cara a Madrid,
alá polo vrau*, saían
en carros acugulados
diñeiro, grans e fariñas,
os pobres dos levadores,
que naqueles carros vían
irse as mesquiñas ganancias
con que seus fillos mantiñan,
de traballar eslombados,
mentres os carretos se ían,
quedaban pra* si dicindo:
“¡Que de Solimán che sirvan!”
Entre a baixa servidume
que don Xácome mantiña
pra* que lle coide dos eidos,
de bens e das regalías,
estaban Martiño e Rosa:
el pra* faces as vendimas,
prás* sachas e prás* decotas
dos xardíns, hortas e quintas,
e ela pra* gardar o gando
nas carballeiras veciñas.
Dos dous, somentes* Rosa
dentro o castelo vivía.
Martiño tiña vinte anos
e Rosa dezaseis tiña,
el era un mozo arrogante,
i* ela un feitizo de linda;
nunca tiveran amores,
i anque por ela bebía
os ventos Xan de Bentraces,
Rosiña tomábao a risa.
Orfos entrambos a dous
sen amparo nesta vida,
servindo os dous ó mesmo amo
topáronse certo día.
De entonces*, Martiño e Rosa
sentiron a alma ferida,
e quizais que se morreran*
de mal de melancolía
se unha mañá non quedaran
noivos ó sair da misa.
Curros Enríquez. A Virxe de Cristal (fragmento)
Páxina 53 de 74
S55.
A que fan referencia as seguintes expresións do poema 1?
Os rumorosos
Costa verdescente
As altas copas
Confín dos verdes castros e
valeroso chan
Fogar de Breogán
S56.
O hipérbato é un recurso habitual na poesía de Pondal, que utiliza inspirándose
na épica clásica. Ordene os seguintes versos, que inclúen hipérbato:
Do teu verdor cinguido
e de benignos astros,
confín dos verdes castros
e valoroso chan.
...non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono
S57.
O poema 1 está organizado arredor dunha pregunta e unha resposta.
Sintetice brevemente o
contido da pregunta e da
resposta
Quen fai a pregunta? Quen
responde?
Identifique as voces tex-
tuais que aparecen no poema.
Páxina 54 de 74
S58.
No poema 2, Pondal (ou o bardo) expresa un desexo. Cal? Cales son as razóns
dese desexo?
S59.
No poema 3 desenvólvense dúas metáforas tópicas na literatura occidental: a da
ferida e a da rosa. Cal é o significado de cada unha?
S60.
Na última estrofa dese poema 3, unha antítese expresa a imposibilidade de solución para a situación descrita. Explíqueo.
S61.
O poema 4 dinos que, cando son derrubados, os piñeiros non morren inutilmente, xa que deixan estendida a semente para que nazan outros novos. Con que
se comparan os piñeiros?
S62.
A última estrofa do texto recolle a conclusión do poema. Cal é?
Páxina 55 de 74
S63.
No poema 5, de Curros Enríquez, podemos considerar tres partes. As dúas primeiras recollen feitos simultáneos acontecidos en lugares diferentes; a terceira,
a situación tempo despois. Resuma o contido de cada unha desas partes.
1ª parte
2ª parte
3ª parte
S64.
O texto non aclara como acontece a morte do namorado. Exprese a súa opinión
acerca de se foi un suicidio, unha morte causada polas condicións da viaxe ou,
simplemente, pola pena.
S65.
Como explica que na primeira parte do poema se lle chame ingrato galán a quen
se lle chama na segunda infeliz amador?
S66.
A que cre que alude o adxectivo negreiro, referido a vapor?
Páxina 56 de 74
S67.
Que recurso de repetición une as dúas primeiras estrofas dese poema?
S68.
O poema 6 é un fragmento dos inicios da lenda da Virxe do Cristal. Lea o texto e
busque máis información sobre este poema de Curros.
O dono do castelo non vai ter importancia no relato. Para que o presenta, pois,
Curros? Que nos conta del?
S69.
No fragmento preséntansenos os protagonistas desta historia, excepto a Virxe.
Martiño, Rosa e Xan de Ventraces forman un triángulo de personaxes. A Virxe
rematará por facer un milagre.
Constrúa un argumento con estes personaxes e compare despois o resultado co
argumento orixinal da lenda.
Páxina 57 de 74
Texto 13: Textos expositivos (aspectos teóricos)
El texto expositivo tiene como objetivo informar y difundir conocimientos sobre un tema.
Exponer es dar a conocer un discurso informativo. La exposición puede ser oral o escrita,
especializada y divulgativa.
Oral: informe oral, conferencia, discurso...
Escrita: informe escrito, examen académico, trabajo de investigación, artículo científico, ensayo y los géneros periodísticos (editorial y artículo de opinión...).
Intención: el texto expositivo pretende suministrar al receptor un cierto saber o información sobre el tema dado.
Estructura: la exposición tiene un orden lógico, con las ideas claramente jerarquizadas.
Procedimientos: la definición, las clasificaciones, la comparación (ejemplos) y la descripción son procedimientos imprescindibles en todo texto expositivo.
Elementos característicos del texto expositivo
– Léxico: lenguaje de registro culto, abundancia de recursos expresivos, precisión expresiva a través de la adjetivación, amplio caudal léxico, abundancia de vocablos
abstractos.
– Formas verbales: presentes de indicativo con valor temporal, futuros imperfectos,
condicionales simples, pretéritos imperfectos de subjuntivo.
– Estructuras sintácticas: amplias y variadas. Oraciones complejas: coordinadas y subordinadas.
– Características lingüísticas: objetividad (destacando las circunstancias de los procesos...), universalidad (uso de tecnicismos, uso de nombres abstractos...), verificabilidad (abundancia de datos numéricos, gráficos...), claridad y precisión (orden en el
discurso...).
Secuencia de actividades
“En 1780, el médico boloñés Luigi Galvani realizó un experimento con una rana muerta, a la que aplicó en las ancas dos tipos
de metal. Al contraerse los músculos del animal, Galvani pensó que había descubierto la llamada, por ese motivo, “electricidad
animal”. En realidad, la corriente era generada por dos metales, que hacían que los músculos se contrajeran. La cuestión de la
“electricidad animal” se resolvió en 1800, cuando el físico Alessandro Volta, siguiendo los principios del experimento de Galvani, construyó la primera pila eléctrica, sirviéndose de un papelito empapado en ácido y de dos placas de metales diferentes.
Entre los dos metales se creó una diferencia de potencial y, por consiguiente, una corriente eléctrica.
La pila es un dispositivo que genera electricidad, es decir, un flujo de electrones entre un polo negativo y uno positivo. En la pila
de Volta, dos placas de metal de cinc y cobre, respectivamente, se sumergen en una solución poco concentrada de ácido sulfúrico, y se conectan con un metal conductor. La placa de cinc es el polo negativo y la de cobre, el positivo. Al ácido sulfúrico se
le llama electrolito.
En el caso de la pila de Volta, el electrolito tenía que ser necesariamente líquido, por lo que este tipo de pila resultaba poco
funcional.
Las pilas que usamos habitualmente son, casi siempre, pilas secas de manganeso, en las que se utiliza el óxido de manganeso como polarizante. En este tipo de pilas, el recipiente de cinc hace de polo negativo y la barra central de carbono y grafito
hace de polo positivo. Como electrolito se usa una pasta de cloruro de amonio y almidón. La despolarización consiste en la
reacción entre el óxido de manganeso unido al grupo OH y el hidrógeno presente en el electrolito. El resultado es agua, óxido
de manganeso y amoniaco.
Newton, I. Siglo XXI, Ciencia y tecnología vistas de cerca
Páxina 58 de 74
S70.
Localice en el texto anterior las características principales de un texto expositivo
(tecnicismos, datos numéricos, símbolos, verbos, objetividad, claridad, precisión...).
S71.
Existen diversos tipos de exposición: la especializada y la divulgativa. La exposición siguiente es de carácter divulgativo. Léala detenidamente y conteste:
La información es protección.
Si habitas en una zona próxima al bosque: Memoriza los números de teléfono de los equipos de socorro, localiza
el interruptor general de la corriente eléctrica y las llaves generales del agua y el gas de tu casa, ten a mano los
elementos de seguridad necesarios, en caso de emergencia escucha la radio para recibir información y en cualquier caso sigue las instrucciones de las autoridades.
Evita los incendios
Infórmate de la época de mayor riesgo de incendios, durante este período toma precauciones, no tires cigarros
encendidos al suelo, ni por la ventanilla del coche. Mantén el bosque limpio, no dejes acumular basura, restos ni
productos inflamables. No tires cohetes, globos ni otros artefactos que puedan provocar fuego. No aparques en
lugares de hierba seca, se puede iniciar un incendio a causa de la elevada temperatura del tubo de escape.
Ante un incendio forestal
Actúa rápido, llama a los bomberos; si el fuego es pequeño, tírale tierra, agua o golpéalo con ramas secas de árbol, comunica que hay un incendio a los habitantes cercanos.
¿Qué información contiene?
¿Qué tipo de mensaje quiere transmitir?
¿A quién va dirigida?
Páxina 59 de 74
S72.
Los siguientes textos nos informan acerca de las características que presentan
algunos lugares y de los motivos para visitarlos. Léalos detenidamente y piense
qué lugar visitaría si su interés fuera:
A. Realizar un viaje de negocios.
B. Realizar un estudio del arte de la Antigüedad.
C. Realizar un viaje para perfeccionar el idioma inglés.
D. Realizar un viaje turístico.
Asocie cada texto con su apartado y diga de qué ciudad se trata y a qué país pertenece.
Al norte de Francia y a orillas del Sena. Contiene el conjunto monumental de
Versalles.
Es un gran centro de atracción turístico del Mediterráneo. El comercio exterior lo realiza a través de su puerto El Pireo. Tiene capital importancia dentro
del arte griego por sus templos: el Partenón, el Erecteión y el Hefesteión.
Constituye el mayor centro de negocios de EE.UU. en puestos de trabajo y en
valor añadido en las áreas metropolitanas. Es considerada el mayor centro financiero del mundo por la Bolsa y la Banca de Wall Street.
A orillas del Támesis, es la capital del Reino Unido y tiene un aeropuerto que
es el primero de Europa. Destaca su industria. Es la capital cultural y deportiva, gracias a sus teatros, museos, salas de conciertos, universidades y los
grandes estadios (Wembley, Wimbledon).
S73.
Elabore un texto expositivo. Elija un tema de divulgación o especializado. Una
vez seleccionado el tema, busque información en Internet. La información ha de
estructurarse adecuadamente. Por ejemplo, puede empezar exponiendo el tema
de manera general y plantear después casos concretos; o al contrario, comenzar
por esos casos concretos y luego descubrir las conclusiones.
Intente utilizar un léxico culto y ser lo más objetivo que sea posible. Recuerde que
la intención de un texto expositivo es suministrar al receptor un cierto saber o información sobre el tema dado. Es importante que la redacción final del texto se
atenga a las normas de presentación de cualquier trabajo; corrija y reelabore cuanto sea necesario para esa correcta presentación.
Páxina 60 de 74
Texto 14: Procura de información por internet (aspectos teóricos)
Aspectos xerais
Internet é unha superautoestrada da información. É unha rede de redes informáticas conectadas entre si en todo o mundo e que ofrece moita e variada información aos usuarios e
ás usuarias.
O servizo WWW (World Wide Web, ou rede global mundial) permite acceder aos servizos mediante unha ferramenta de navegación, que pode ser un programa informático deseñado para tal uso, como por exemplo Internet Explorer ou Netscape Navigator.
A información organízase nuns documentos de texto, chamados páxinas web, nas que
se poden combinar texto, imaxe, son e vídeo. Algunhas son interactivas, é dicir, pódese intercambiar información con elas.
Para conectarse a internet é preciso ter un computador axeitado, un módem (un periférico que permite a transmisión de datos entre dous computadores) e unha liña telefónica
ordinaria. Ademais disto necesítase un software de conexión, que ofrecen as compañías de
telecomunicacións e que empregan unha conexión chamada PPP.
Para procurar unha determinada información só temos que escribir un enderezo, accederemos a el e poderemos ler as súas páxinas.
Buscadores
A cantidade de información é case ilimitada; por iso é necesario empregarmos os buscadores ou portais, que nos axudan na nosa busca. Os máis empregados, entre outros, son:
[http://www.google.com]. É o máis utilizado de todos. Segundo a compañía propietaria,
actualmente Google responde a máis de 200 millóns de consultas ao día.
[http://www.yahoo.com]. Ten as páxinas rexistradas nel clasificadas por temas; só hai
que escribir unha palabra clave do que queremos buscar.
[http://www.altavista.com]. Rastrexa a palabra clave en todos os documentos da rede.
Ademais permite facer preguntas e obter respostas.
[http://www.lycos.com]. Con características similares aos anteriores.
[http://www.hotbot.com]. Aparecen as páxinas do tema que se busca agrupadas segundo criterios determinados.
Hai, tamén un buscador de buscadores [www.buscopio.com]. Neste directorio aparecen
buscadores xenéricos e temáticos. Dentro dos xenéricos atopamos os buscadores galegos
que existen ata o momento: Enxebre [www.enxebre.com], Galiciacity (buscador de recursos de Galicia), Vieiros (portal de acceso aos recursos galegos [www.vieiros.com] e Merlín
(recursos da Coruña) [www.merlin.dicoruna.es].
Recursos bibliográficos
Internet pódenos ofrecer bibliografía abundante sobre calquera tema. As grandes bibliotecas nacionais teñen os seus catálogos informatizados; é dicir, podemos saber, por exemplo, todos os libros e edicións que ten publicados un autor ou unha autora determinados,
indicando, ademais, a súa localización.
Páxina 61 de 74
[http://www.exlibris.usual.es/bibesp]. Ten unha listaxe de todas as bibliotecas españolas e de todo o mundo.
[http://biblioteca.cesga.es/]. Se entra no sistema de xestión de bibliotecas de Galicia
aparecerá toda a información das bibliotecas galegas que teñen os seus fondos informatizados.
[http://www.bne.es/cat.htm]. Na Biblioteca Nacional de Madrid podemos entrar no catálogo informatizado “Ariadna”, de libros modernos. Neste catálogo aparecen todas as
producións de autores españois.
As universidades teñen tamén informatizados os seus fondos bibliográficos. Moitas están agrupadas en consorcios para desenvolver accións comúns e teñen catálogos colectivos que comparten os seus fondos.
– [http://www.baratz.es/cgi-bin/abwebr/LI/TI]. Rueca (Rede Universitaria Española de
Catálogos Absys), reúne os libros das universidades de Castela-A Mancha, a Pontificia de Comillas, A Rioxa, Murcia e Xaén.
– [http://www.uned.es/biblio/ruedo.htm]. Ruedo (Rede Universitaria española Dobis/Libis), reúne os fondos bibliográficos das Universidades de Alacante, Córdoba,
Granada, Navarra, UNED, Oviedo, País Vasco, As Palmas, Politécnica de Madrid,
Sevilla e Valladolid.
– [http://www.usc.es]. Universidade de Santiago. Se fai clic en “ Investigación e docencia”, halle aparecer información sobre a súa biblioteca.
– [http://www.udc.es]. Universidade da Coruña.
– [http://www.uvigo.es]. Universidade de Vigo.
Os blogs
Algúns escritores difunden a súa obra non só en papel impreso, senón tamén en versión
dixital, e moitos contan con páxinas persoais.
A isto hai que engadir a aparición e difusión dos blogs, weblogs ou bitácoras, páxinas
persoais en que o autor publica textos breves ordenados cronoloxicamente: o primeiro que
aparece é o último en ser escrito. Os blogs permiten editar textos multimedia (palabras,
imaxes e música de forma simultánea) e supoñen un novo modo de entender a escritura e a
edición.
A maioría dos blogs tratan temas autobiográficos, ao estilo do clásico diario: reflexións,
sentimentos, opinións...; pero tamén hai bitácoras de poesía, narración, ensaio, etc. Cada
vez son máis frecuentes os blogs de escritores que, á marxe da súa obra en formato libro,
escriben poesías ou relatos para publicar na rede, o que lles permite establecer unha interacción cos lectores, xa que estes poden opinar respecto deses textos.
Exemplificación de busca de documentación utilizando internet ata atoparmos un libro de
lírica galega medieval
En primeiro lugar escribimos o enderezo ao que imos acceder: [http://www.mcu.es], para entrarmos nas páxinas nas que o Ministerio de Cultura ofrece unha listaxe de ligazóns aos recursos bibliográficos. Aparece a seguinte pantalla, na que seleccionamos a
opción Bibliotecas Públicas del Estado; a selección está en vermello.
Aparece en pantalla información sobre as bibliotecas públicas do Estado, e nós seleccionamos Galicia. Se entramos no catálogo da biblioteca pública da Coruña, despois
poderemos consultar o catálogo xeral de todas elas.
Páxina 62 de 74
A seguinte pantalla é o formulario de procura nos catálogos. Nós seleccionamos o
campo Materia e nel que escribimos: Lírica galega medieval.
Tamén indicamos no campo Tipo de documento que o que desexamos son libros. Logo
de determinarmos as nosas preferencias, damos a orde de buscar.
Segundo os datos que nós previamente achegamos, aparecen os títulos dos libros que
existen nas bibliotecas da rede pública de Galicia e que teñen como materia lírica galega medieval. Para continuar seleccionamos o primeiro destes libros.
Na pantalla aparecen os datos do libro seleccionado.
Secuencia de actividades
S74.
Seguindo as indicacións da exemplificación anterior, procure nunha biblioteca
virtual as seguintes obras:
Cantares gallegos, de Rosalía de Castro.
O divino sainete, de Curros Enríquez.
Os Eoas, de Eduardo Pondal.
Queixumes dos pinos, de Eduardo Pondal.
S75.
Localice en Internet a Biblioteca Virtual Galega e, usando os seus arquivos, conteste ás seguintes preguntas:
Cal é o enderezo electróni-
co desta biblioteca? De que
institución académica depende? Quen a dirixe?
Cite cinco autores ou
autoras das que teñan material sonoro
Cite cinco obras de Fina
Casalderrey que aparezan
na súa ficha
Cite cinco obras das que
haxa edición dixital nesta
biblioteca virtual
S76.
Utilizando un buscador de internet, localicen páxinas de talleres literarios galegos. Dividan a clase en grupos e que cada grupo participe nun deses talleres.
S77.
En [http://www.blogaliza.org] encontrará unha lista dos blogs galegos. Entre nalgún e analice o contido dos textos publicados.
Páxina 63 de 74
Texto 15: O coloquio
O coloquio é o intercambio oral de opinións de varias persoas sobre un tema. A diferenza
do debate, non existe a figura do moderador ou moderadora, polo que resulta imprescindible seguir coidadosamente certas normas:
Respectar en todo momento as quendas de palabra e cedela cando sexa necesario.
Expresarse con claridade, orde e brevidade.
Achegar ideas novas e non repetir o dito anteriormente.
Adoptar un ton de voz adecuado e relaxado.
Secuencia de actividades
S78.
Tendo en conta as indicacións anteriores, realicen un coloquio sobre a influencia
positiva ou negativa dos medios de comunicación social (prensa, radio, televisión, internet) na nosa vida cotiá. Nas súas intervencións, utilicen fórmulas como
estas:
Na miña opinión... / Estou de acordo con ou en desacordo con... / Polo que respecta a... / Debo insistir en... / Gustaríame engadir... / Doutra banda... / Para finalizar,
finalmente, en conclusión...
S79.
Expoñan en pequenos grupos as ideas que lles pareceron máis interesantes. De
igual modo, comenten como se desenvolveu o coloquio: respecto das normas,
interese das ideas, participación parcial ou total da clase, etc.
S80.
Utilicen os medios de comunicación (radio, televisión, internet) para escoitar e
ver coloquios. Comparen o realizado en clase cos aparecidos nos medios.
Páxina 64 de 74
Texto 16: Comunicación personal: la solicitud (aspectos teóricos)
La solicitud es un documento administrativo que se emplea para hacer llegar una petición
formal al responsable de una institución o de un organismo público o privado. En esto estriba la diferencia con la instancia, que es un modelo de solicitud dirigido siempre a un organismo público, es decir, a la Administración.
Cuando la solicitud se presenta en un organismo público, se puede llamar también instancia.
Partes de una solicitud
Encabezamiento: aparecerá la identificación del solicitante.
Cuerpo: contiene la petición que hace el solicitante con las razones y motivos en los
que se apoya. El cuerpo suele dividirse en dos partes:
– Exposición: suele empezar por la palabra “expone” en letras destacadas; en la línea o
líneas siguientes aparecerá la explicación del motivo o motivos por los que se formula la solicitud; acabada la exposición de los motivos, en una línea aparte, aparecerá una de las siguientes fórmulas, que introduce la segunda parte del cuerpo:
– Por esto / por todo esto...
– Por esta razón / por estas razones...
– De acuerdo con todo lo anterior...
– Solicitud: comienza con fórmulas como “solicita/solicito”, en letra destacada. A continuación aparecerá la exposición clara de la solicitud o de las peticiones que se formulan.
Final: puede estar constituido por los siguientes apartados:
– Relación ordenada de los documentos que el solicitante adjunta para fundamentar su
solicitud, si los hubiera. Este apartado irá precedido de una fórmula del tipo:
– Con esta solicitud se adjuntan los siguientes documentos:
– Indicación del medio por el que el interesado o interesada quiere recibir la notificación de respuesta, así como el lugar de la notificación (carta certificada, fax, etc.).
– Fecha y lugar en los que se formaliza la solicitud.
– Firma del solicitante.
– Órgano, persona o centro administrativo al que se dirige la solicitud.
Páxina 65 de 74
Modelo de solicitud
.....................................................................................................con DNI nº.....................................
Expone:
Que.........................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
Que.........................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
De acuerdo con todo lo anterior, solicita:
Que.........................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
A esta solicitud se adjuntan los siguientes documentos:
1 ............................................................................................................................................................................................
2 ............................................................................................................................................................................................
3 ............................................................................................................................................................................................
4 ............................................................................................................................................................................................
Para efectos de notificación, el /la interesado/a señala como medio preferente:
...............................................................................................................................................................................................
y como lugar:
...............................................................................................................................................................................................
Lugar, ___ de ___________ de 20__
Firma
Persona y órgano a donde se dirige la solicitud
Páxina 66 de 74
Secuencia de actividades
S81.
En la siguiente solicitud, identifique los diferentes apartados señalados antes.
Marina Pan Seco, con DNI nº 32.323.322 A
Expone:
Que el pasado día 05/11/96 se encontraba de visita por Lugo y aparcó su vehículo en la calle Loureiros, en la acera donde se encuentra el parque de los
Enamorados.
Que el vehículo estacionado no afectaba al tráfico de la calle ni entorpecía la
entrada a dicho parque.
Que aunque la rueda delantera izquierda tocaba la línea amarilla, el espacio invadido era mínimo y no se podía considerar que el coche estuviese aparcado
delante del vado permanente de entrada al jardín.
Que en todo caso, considera abusiva la multa de 75 euros impuesta por los
agentes de la policía local.
Que la interesada puede probar que en dieciséis años de conductora nunca se
le impuso ninguna multa.
De acuerdo con lo anterior, solicita:
La liberación de pagar dicha multa por ser la primera vez que ocurre, o cuando
menos, un descuento en la cuantía de esta.
A esta solicitud se adjuntan los siguientes documentos:
1. Fotocopia del resguardo de la multa
2. Certificado de tráfico de que la interesada nunca tuvo que pagar multas.
Para efectos de notificación la interesada señala como medio preferente el correo
certificado y como lugar su domicilio en rúa Restollal 93. CP 17702 de Santiago de
Compostela
Lugo, 08 de noviembre de 1996
ILMO. SR. ALCALDE DEL AYUNTAMIENTO DE LUGO
Páxina 67 de 74
S82.
Elabore una solicitud dirigida al responsable de su centro de estudios en la que
le pida una convocatoria extraordinaria por no poder presentarse a las pruebas
de evaluación ordinaria el día señalado.
S83.
Elabore una solicitud en la que exponga su interés en ser incluido o incluida en
un curso de electricidad organizado por la empresa en la que trabaja. Procure
que su trabajo final se atenga a las normas de presentación de escritos.
Páxina 68 de 74
Texto 17: O relato curto
É unha narración máis breve que novela, que se caracteriza por centrarse nunha única historia, normalmente de carácter fantástico e na que interveñen poucos personaxes.
O inglés
O caso aconteceu na Pampa Central da República Arxentina e no tempo da guerra de Cuba.
Era eu daquela un delicado rapaz de doce anos, aflixido pola morriña das paisaxes nativas, acabadas de deixar, e pola tristura
dos campos en que me vía forzado a vivir.
Quizais o sangue mariñeiro dos meus antepasados foi o causante da miña afección a debuxar barcos. E nas paredes da tenda
do meu pai foron aparecendo, pintados da miña man, os barcos da escuadra española, que eu consideraba tan poderosa como
calquera outra do mundo.
Para representar mellor a fortaleza dos nosos navíos sempre lles poñía dúas chemineas de máis, todas: un fume mouro, terriblemente tráxico. E logo, debaixo de cada barco, campaban letreiros fachendosos, ditados pola fogaxe patrioteira: “¡Ai do que
se poña por diante!”. “Non hai que poida”. “Para todos vós abonda un de nós...”.
O inglés don Guillerme viaxaba sempre con dous “gauchos” e moitos cabalos. Cada vez que baixaba das súas terras de Río
Negro durmía na nosa casa. Era home de corpo grande, pel clara, louro de pelo, ollos azuis e maneiras pouco fidalgas, e no
cinto de coiro lucíalle sempre un revólver con empuñadura de nácara.
Cando don Guillerme reparou nos meus debuxos escachou de risa, e entón correspondín a tal ofensa con ditos alporizados
que aumentaron a súa ledicia.
Cantas veces pasou por alí don Guillerme tantas veces me fixo rabiar; mais eu sabía que o triunfo na guerra de Cuba me daría
forzas dabondo para esmaga-la fachenda daquel inglés repugnante.
O coñecido desastre de Santiago de Cuba, onde a escuadra española foi afundida polos americanos, derrubou as miñas ilusións, e non sería doado describir agora o infinito desespero en que me vin perdido. Por aqueles días pasou o inglés, e doído
quizais da miña tristura xa non se burlou dos meus barcos; pero feriume con estas palabras sarcásticas:
- Agora ténde-la escuadra submarina máis grande do mundo...
Endexamais dixese don Guillerme semellante cousa, pois no mesmo intre decidín asasinalo.
¡Ouh, o plan criminal era o demo! No fío das dúas da noite entraría de esguello no cuarto do meu inimigo. Andando amodiño,
no bico dos pés, chegaría cabo do leito e de súpeto, ¡zas!, espetaríalle un coitelo na gorxa.
Aquela noite deiteime cos ollos ben abertos, apreixando na man o coitelo de mata-los carneiros. O reloxo do comercio tardou
tanto en da-las dúas que fun vencido polo sono.
Cando espertei batía o sol no lombo da Pampa. O inglés salvárase de milagre.
Rodríguez Castelao, A. Retrincos. (adaptación)
Outra vez. Por favor, outra vez non. Xa era a terceira vez en cinco días que lle pasaba, saír do ascensor e atopar un portal distinto de cada vez. Este era escuro, o típico felpudo que ía da entrada do ascensor baixando dous banzos ata a porta. A típica
xardineira con plantas de plástico a un lado. Mirou nas caixas do correo. Alí estaba unha caixa do correo co nome seu, esa non
era a súa caixa do correo. A ver se había correspondencia. Non había nada. Mecagoental, deulle un pequeno golpe coa man.
Era para cabrearse. Que o portal da túa casa cambie constantemente, a algúns construtores habíaos que fusilar.
Camiñou por riba do felpudo. Abriu a porta e saíu á rúa. O terrible é que ata agora sempre o atopara cambiado cando saía do
piso, pero calquera día podía cambiar estando el fóra e se cadra logo non sabía dar coa súa casa. ¿Cambiaría tamén a fachada do edificio? ¿E o número? Volveu atrás lixeiro. 78. Non, claro, o número non podía cambiar, ¿Se non como lle había chegar
a correspondencia? Claro que ultimamente estáballe a chagar moi pouca correspondencia. Quen sabía, se cadra tamén cambiaba o número.
¿E que dirían os outros veciños dos cambios? Calquera sabía, naquel edificio un nunca daba coñecido aos veciños, un sempre
vía caras novas. Seguramente era xente que alugaba piso por unha tempada ou por meses. Uns viñan e outros ían, sempre
caras novas. Se cadra nin se decataban. Si. Inda bo é, se quedaba na rúa sen poder entrar polo menos non podía perder os
carnés. Nunca se sabía, igual nunca sucedía pero se sucedía non quedar na rúa sen os papeis sequera. ¿Quen lle cre a un se
non leva carné? Apalpou o vulto da carteira na chaqueta. Mirou a hora, apurou o paso, xa era algo tarde.
Suso de Toro, S. Tic tac.
Páxina 69 de 74
Memoria
“Roxelio”. A voz da nai chamándoo desde a cociña facíao sentir máis a gusto entre as sabas quentes. Que gusto as sabas limpas e planchadas. As do cuartel eran máis ásperas. Que ben se estaba. ¿Cantas horas levaría durmindo? A cabeza sorrinte da
nai apareceu asomada na porta entreaberta. “A ver, langrán. Vas pasar o permiso enteiro durmindo”. Colleu unha zapatilla do
chan e fixo como que lle arreaba con ela, el cubriuse debaixo das mantas. “Veña, que tés o almorzo na mesa”. Destapouse e
viu un pedazo da bata encarnada da nai saíndo pola porta. Aquela tarde tiña que xogar un partido cos compañeiros e pola noite levar a Charo ao baile. Tiña que aproveitar os días de permiso. ¿Querería Charo ir ao río? Tiña que mercar preservativos
antes de ir xogar o partido. Ergueuse, puxo a bata verde e calzou as zapatillas. Saíu. Na cociña a súa muller quentaba o café
mirando distraída para a cafeteira no lume de butano. “¿Ensinouche as notas o rapaz?”, díxolle. Sentou na mesa detrás dela,
acariñou cos dedos o borde da cunca de porcelana, “non”, dixo. A figura de Charo era fraca e remataba nunha cabeza despeluxada de cabelo entre medias loiro e cincento. Como adelgazara cos anos. Outras mulleres engordan cos años e os preñes,
Charo adelgazara. Pasou as mans pola barriga que lle caía por riba do cinto. Ela sacou a cafeteira do lume e colleu o cacharro
do leite na outra, deu volta e botoulle na cunca o leite primeiro e despois café. El botou un par de culleradas de azucre e empezou a remexer cando sentiu que o chamaban desde a rúa, “Roxelio”. Asomouse, eran Fito e Mocos que miraban para arriba
coas carteiras dos libros na man. “Xa vou”, dixo. Colleu o bocadillo de enriba da mesa. “Espera –dixo a nai-, embrólao un papel
que vas manchar os libros. Todos os días cho teño que dicir”. Colleu a páxina do xornal que lle deu a nai e embrolou lixeiro o
bocadillo. Gardouno na carteira e saíu da cociña correndo e facendo o ruído do motor dun coche. Sentiuse bater a porta de fóra. Baixaba as escaleiras a modo agarrándose do barandal cunha man e axudándose co caxato no outra, “a despaciño, Roxelio, a despaciño”.
Suso de Toro
Na web [http://www.infimos.net] poderá ler estes contos “ínfimos”:
Van Gogh
Van Gogh era un holandés que se dedicou á pintura. Non se ía dedicar á música con ese oído... non?
Francisco Rozados
Vellez
Decatouse de que era vella unha noite de treboada cando, en lugar de asustala, o bruar do vento entre as árbores da horta se
converteu na súa única compaña.
Celia Recarey
Páxina 70 de 74
Texto 18: Comunicación personal: carta de reclamación (aspectos teóricos)
Es un tipo de carta comercial en la que el cliente expone una queja al proveedor con objeto
de conseguir una solución a un problema surgido y que se le expone.
En cuanto a la presentación de la carta, debe ser cuidada. En su cuerpo se deben diferenciar perfectamente dos partes:
En la primera se expondrá claramente la queja o reclamación por la que enviamos el
escrito.
En la segunda se pedirá la reparación de los daños sufridos o la adecuación a los pactos
previamente acordados.
Este tipo de cartas deben elaborarse con mucho tacto y siempre sin perder el respeto a las
personas, sean culpables o no. Hay que tener en cuenta que muchas veces la persona a la
que se le envía la carta no es la responsable del problema.
Aquí le proponemos un ejemplo de carta de reclamación: el librero le envía una carta a
la editorial para comunicarles que en el paquete recibido se detectaron varios ejemplares
deteriorados.
Librería El Estudiante
C/ Grande, 22
999 211 354
Edicións Nova Terra
Rosalía de Castro, 478
888 872 707
15960 Ribeira
2 de febrero de 2009
Estimados señores:
Hoy por la mañana nos ha llegado, por fin, el material que les habíamos pedido en la carta del día 20/09/08.
Mediante este pedido solicitábamos los siguientes productos:
–
100 ejemplares del diccionario BOXIS 2000.
–
100 ejemplares del ATLAS DE GALICIA 2000.
–
20 ejemplares del libro de lectura para niños/-as PRIMERAS LETRAS.
Por causas que desconocemos y que la empresa de transportes no ha sabido precisar, el envío ha llegado
mojado a nuestras instalaciones. Por este motivo no podemos poner a la venta dicho material.
Nuestra opción es devolverles a portes debidos todo el material para que ustedes, en un plazo lo más corto
posible, repongan la mercancía. Debido a la gran aceptación entre el público de estos libros, solicitamos la
mayor eficacia en la reposición, con el fin de que este incidente afecte lo menos posible a nuestros clientes.
Atentamente:
Mario Ángel González
Páxina 71 de 74
Secuencia de actividades
S84.
Indique las partes en las que se puede dividir la siguiente carta de reclamación
(reclamación y petición de reparación de daños).
C/ Boavista, 16
36116 - Ourense
Fábrica de zapatos M. López
Polígono Industrial Turia-2
Nave 2B
ASUNTO: Reclamación
Nuestra referencia: B/5
Su referencia: T-02/05
Ourense, 15 de Mayo de 1999
Estimados señores:
Nada más recibir el pedido que les solicitamos, comprobamos que el número de pares de zapatos de
piel de caballero con referencia C/712 es inferior al solicitado. En el pedido que se les hizo el día 15
de abril con número 1.209 se les pidió la cantidad de 20 pares de los números desde el 40 hasta el
44, ambos incluidos, y ustedes enviaron 20 pares de los números 41 y 43.
Faltan, por lo tanto, los zapatos correspondientes a los números 40 y 44.
Contamos con que nos envíen los pares que faltan lo antes posible debido a la buena venta que este
modelo está teniendo entre nuestros clientes.
Esperamos su contestación urgente y pedimos disculpas si la confusión se ha debido a una redacción ambigua por nuestra parte.
Atentamente:
Amalia Túnez
Recuerde que puede utilizar las hojas de reclamación, si fuera necesario, en todo
tipo de establecimientos públicos: supermercados y grandes superficies, cafeterías, farmacias, ópticas, tiendas de moda, librerías, discotecas, salas de juegos...
Páxina 72 de 74
Texto 19: La comunicación personal. La instancia
(aspectos teóricos)
Como ya se dijo en el texto 16, la instancia es un documento mediante el cual realizamos
una petición escrita a alguna de las administraciones públicas: local (un ayuntamiento),
autonómica (un organismo dependiente de una comunidad autónoma, Xunta de Galicia), o
central (un organismo dependiente del gobierno central, por ejemplo, la Policía Nacional).
El lenguaje de la instancia debe respetar de forma estricta unas determinadas normas:
En cuanto a la lengua, no se deben usar coloquialismos y hay que utilizar las fórmulas y
abreviaturas propias del lenguaje administrativo.
En cuanto al tratamiento empleado, dependiendo de los protocolos, debe usarse el tratamiento que merece la persona a quien va dirigida.
En cuanto a la forma de presentación, las partes y el orden en que se presentan siempre
es fijo en todas las solicitudes. Veámoslo a continuación.
Encabezamiento
Datos personales de quien hace la solicitud a la Administración:
– Nombre y dos apellidos.
– Profesión.
– Teléfono.
– Lugar y fecha de nacimiento.
– Dirección.
– Número del DNI
Cuerpo o comunicación
Esta parte contiene la petición que hace la persona solicitante con las razones y motivos en
los que se apoya. El cuerpo se divide normalmente en dos grandes apartados:
Exposición. En ella aparece el motivo de la petición. Esta parte va precedida por la palabra Expone (o Expongo), escrita en letras destacadas y seguida por dos puntos y aparte. En las líneas siguientes aparecerá el motivo en el que se apoya la petición. Si los
motivos fueran varios, aparecen separados e introducidos por Que.
Solicitud. Aquí aparece el contenido concreto de la petición. Este apartado acaba con la
fórmula Solicita (o Solicito) escrita en letras destacadas.
Si se fija en la persona del verbo, observará que las instancias, igual que las solicitudes, se
redactan en primera o tercera persona del singular.
Final
Consta de los siguientes apartados:
Lugar y fecha en los que se hace esta solicitud.
Firma del solicitante.
Cargo de la Administración a quien se dirige la instancia. En este apartado debe indicarse el organismo del que es máximo responsable, escrito siempre en letras destacadas, y tampoco se debe olvidar que el cargo debe llevar la forma de tratamiento correspondiente.
Páxina 73 de 74
Esquema de una instancia
Secuencia de actividades
S85.
Elabore una instancia mediante la cual solicita su inclusión en unas pruebas de
selección de personal del Sergas. Compare su instancia con el modelo y corrija
los errores que considere que haya cometido.
Páxina 74 de 74