Bo salud, con ta cune? Edicion 2

Anuncio
Bo salud, con ta cune?
Edicion 2
“Ziektegedrag”
Despues di 13 anja ta biba, studia y traha na Hulanda nos a dicidi di bini bek Aruba. Mi mester bisa cu
nos ta contento di ta bek y ta disfrutando di tur e cosnan cu Aruba tin di ofrece nos. Pa bini bek riba e
meta di nos columna, nos kier informa, yuda educa y contribui na un mihor estado di ta consiente ora ta
concerni nos salud. Ora bo biba asina hopi tempo afor, semper bo tin e tendencia di bai compara. Nos
sistema di cuido medico/paramedico di un banda ta mustra hopi similaridad cu esun di Hulanda, pero
alavez tin hopi diferencia.
Un di e topiconan cu mi kier toca riba dje ta e comportamiento di hendenan ora di malestar, na Hulanda
nan ta yame “ziektegedrag”.
Nos comportacion ta cambia ora di wordo confronta cu un periodo di malestar. No ta importa den cua
forma. E tendencia ta pa busca ayudo di sea bo sernan keri (famia, amigonan) of instancianan medico
(e.o. dokter di cas, hospital, SVB) y e reaccion di comunidad ta pa tene cuenta cu esnan cu ta malo. Esaki
tin como consecuencia cu diripiente nos ta cai den un otro categoria. Esnan cu ta traha ta wordo marca
mane arbeidsongeschikt (AO). Aunke nos por sinti hopi inconveniencia (fisico) di ta malo e por trese
cierto beneficionan. Bo ta hanja extra atencion (locual semper ta duna satisfaccion) y nos mag di keda
cas. Nos tur a yega di experiencia e “dilemma” di lanta dialuna mainta despues di a pasa un weekend un
tiki mucho divertido. Manera Johan Cruijff lo a bisa “ieder nadeel heeft zijn voordeel”. Con nos ta
comporta nos mes durante e periodo aki ta wordo yama “ziektegedrag”.
Locual cu mi ta observa kinan ta cu tin un tendencia di tuma ventaha di e beneficionan di malestar.
Entre otro, hendenan ta puntra dokter si nan por/mag di bai traha. Esaki no ta cuadra cu e reglanan di
bon cuido medico general. E reponsabilidad di un empleado ta pa bai traha ora e ta sinti su mes
suficiente capabel . E interpretacion di lo ultimo ta variable. Un dokter di cas of specialista no tin e
autoridad pa determina esaki. E unico cu por hasi esaki ta un bedrijfsarts (p.e. SVB/Medwork). E
problema na Aruba tambe ta cu e dunadornan di trabow no ta paga salario ora di bai AO sin
“doktersverklaring”. Esaki ta promove ziektegedrag. Nos ta wordo forsa pa bai dokter pa entre otro bai
busca un verklaring y mientras cu nos tey ta puntra pa remedi y opinion (pa si por bai traha ofno). Esaki
ta promove ziektegedrag den un manera negativo (medicalisering). Bira malo ta un proceso natural de e
ciclo di bida. Tur hende a yega di pasa aden varios biaha y casi tur di nos a recupera. Mayoria di biaha ta
trata di griep cu simptomanan cu por varia di un simpel verkoud (frieuw di cabes) pa keintura (locual ta
un defensa natural di e curpa) y dolor di curpa. Nos por combati e simptomanan cu remedinan, pero e
efecto mas grandi ta descanso (uitzieken) y dunabo bo defensa chens pa recupera. Normalmente esaki
ta tuma den careda di 5-10 dia y no ta necesita un bishita na dokter di cas necesariamente.
Mi ta kere cu si nos tur ta consiente di e puntonan aki, nos por yuda baha e consumo di cuido medico pa
casonan simpel manera splika kiriba locual ta un stimulansia pa nos comunidad. Lo tin menos wachttijd
na dokter di cas, menos gasto na remedinan caro mane antibiotica y lo promove e proceso di
reintegracion den e proceso di trabow. Esaki tambe ta rekeri e confiansa di dunadornan di trabow den
nan empleadonan!
Descargar