Descartes y Locke

TEMA 5.
A CIENCIA MODERNA E O RACIONALISMO: DESCARTES.
1.− Describir as diferencias entre as reflexións filosóficas medievais e renacentistas.
A filosofía medieval, os filósofos occidentais abandoaron a investigación científica da natureza e a búsqueda
da felicidade no mundo e se preocuparon polo problema da salvación noutro mundo mellor.
O Renacemento é un período de transición entre a filosofía medieval e a filosofía moderna. Neste período
nace un novo espírito: modernidade (s. XV e XVI).
Resumindo as características deste movemento son:
1ª) Descomposición do feudalismo medieval.
2ª) O ser humano renacentista pretende descubrir o sentido da súa existencia. E aparece a revolución
tecnolóxica.
3ª) Os cambios tecnolóxicos posibilitan o descubrimento de novos mercados e a creación de novas industrias
produce unha nova economía.
4ª) O naturalismo, os cambios tecnolóxicos posúen, consecuencias económicas, políticas, ideolóxicas e unha
nova actitude cara ó mundo.
5ª)O Humanismo é a ideoloxía renacentista esencialmente antropocentrista, contrario ó teocentrismo
medieval.
A nivel filosófico agora existen varias escolas filosóficas: éticas, platónicas, aristotélicas e neoplatónicas, que
representan unha volta ó mundo grecorromano.
6ª) Na astronomía existen grandes avances.
2.− Explicar as principias achegas da ciencia moderna á filosofía de Descartes.
Descartes é un dos teóricos da nova ciencia, tratando de demostrar a validez do método matemático aplicado á
filosofía como saber matemático. Vai construir un sistema filosófico a partir da razón e o método matemático
que finalizará nunha interpretación cuantitativo− mecanicista da realidade material. Acercará á filosofía unha
nova ciencia xeométrica da natureza. O seu obxectivo era construír unha ciencia universal, a partir das
verdades evidentes descubertas pola razón, quedando Deus como garantía da obxectividade e fundamento de
todo existente.
A nova ciencia vai exercer moita influencia sobre o pensamento racionalista, o modelo das matemáticas. Os
racionalistas parten das matemáticas para elaborar un método universal que sexa aplicable a outras ciencias.
A filosofía moderna (Descartes) nace unida ó triunfo da ciencia moderna.
3.− Expresar as relacións entre o saber matemático e o método cartesiano.
Descartes chega ó descubrimento do seu método, mediante a consideración do procedemento matemático.
1
Partindo do feito de que este método debe ter un valor universal, o obxectivo de Descartes céntrase en 3
metas:
• Formular unhas regras do método.
• Fundamentar metafísicamente o valor absoluto e universal do método.
• Demostrar a fecundidade do método nas distintas ramas do saber.
4.− Analizar os principias componentes do método de Descartes.
5.− ¿Qué relación existe entre as tres substancias cartesianas?.
6.− Diferenciar o papel que exerce a idea Deus no sistema de Descartes.
7.− Caracterizar o mecanismo cartesiano e sinalar se ten cabida a liberdade no sistema de Descartes.
8.− ¿Qué tipo de unión existe entre corpo e alma?.
Descartes diferencia a alma e o corpo, co que establece un dualismo. Afirma que o corpo non é máis que unha
estatua de terra que Deus forma para facela o máis parecida a nós.
A alma só pertence ó pensar, e o corpo, ó ser unha característica de extensión, só poderá modificarse por
figura e movemento. O corpo redúcese a unha máquina resida polas leis da física. A vida redúcese a un
movemento mecánico.
Descartes afirma que a alma está unida a todo o corpo na glándula pineal, situada no cerebro. Nela céntranse
as sensacións corporais e a través dela, a alma recibe os estímulos orgánicos, baixo a forma de representacións
confusas. Para Descartes a alma é quen sente, non o corpo. A alma é quen percibe e sofre as paixóns.
9.− Valorar a moral cartesiana.
Trátase de non estar dominado polas paixóns, senón deixarse guiar polos dictados da razón e as ensinanzas da
experiencia ata apropiarse da vontade e facer un uso correcto e íntegro do libre albedrío. Para iso propón unha
moral por provisión.
Descartes indícanos que para enunciar a súa moral examinou as profesións que había na sociedade, e pensou
que a mellor era a del, porque cultivaba a razón. Para tal profesión debe vivir en sociedade, acomodarse
sempre ó ambiente no que se move, sen renunciar ós principios morais e a unha finalidade individual, que
posibilite facer aquello que se xulgue como mellor. Vivir feliz, satisfeito, sen remordementos; constitúe o
obxectivo central e único de Descartes.
Para adicarse á razón e avanzar no coñecemento da verdade, Descartes establecerá unha moral por provisión,
basada en 3 regras:
1ª) CONFORMIDADE coas leis e relixión do país no se se habita.
2ª) CONFORMIDADE no ánimo, con todo o noso entorno.
3ª) MODERACIÓN nos desexos, poniendo en práctica a constancia da vontade podemos acadar a felicidade.
Descartes non asigna provisionalidade á súa moral, enténdea como unha obriga para a constitución da súa
actitude vital e o seu oficio de pensar.
2
10.− Relacionar as concepcións acerca da realidade que teñen Descartes, Spinoza e
Leibniz, incidindo principalmente na comunicación entre as substancias.
Descartes define a substancia como unha cousa que existe de tal maneira que non necesita de ninguna outra
cousa para existir. Tamén se refire a este concepto como suxeito inmediato de todo atributo do que temos
unha idea real. Cada atributo expresa unha característica desa substancia: o pensamento (substancia pensante),
a extensión (substancia extensa) e a infinidade (substancia infinita ou Deus). Para Spinoza existe unha única
substancia: Deus ou a Natureza, que ten infinitos atributos. Para Leibniz existen infinitas substancias: as
mónadas.
TEMA 6.
O EMPIRISMO: J. LOCKE.
1.− Expresar os trazos básicos do empirismo, contrastándoos cos do racionalismo.
2.− Comparar e diferenciar as teorías contractualistas de Locke e Hobbes.
3.− Analizar a posición empirista en torno a estes conceptos: innatismo, razón, experiencia, sentimento e
crenza.
4.− Establecer as coincidencias e as diferencias nas teorías do coñecemento de Locke e Hume.
5.− Diferenciar as ideas simples e complexas de Locke, dando algún exemplo de ambas as dúas.
6.− Relacionar o concepto de idea en Locke e Descartes.
7.− Describir as semellanzas e diferencias que existen entre o coñecemento relativo ás cuestións de feito e o
relativo ás relacións entre ideas.
8.− Explicar as razóns que levaron a Berkeley a negar a existencia da materia.
9.− Exponer o valor e o alcance do coñecemento humano en Locke e Hume.
10.− ¿Qué teoría moral conduce con máis facilidade ó relativismo moral, a platónica ou a emotivista de
Hume?. Razoar a resposta.
3