aplin Eguzkitza
Diga Ornatos en
[IT U
Antologiak
ANTOLOG1AK
Matul,, oda
1
Kavafísen poesía
Izan ere, azken batean Kavafísen forma poetikoa denez
bezainbatean, ezin definí daiteke liriko bezala, alexandriarraren poesiaren ezaugarriak aski urrun baitaude olerkigintza lirikotik. Izan ere, gorespen lirikorik ez da izan Kavafisen ezaugarrietako bat. Honela dio poetak berak: “oso
bakanak dirá egiten ditudan enfasiaren erabilkerak; aurkitzen direnean zentzu berezi bat bilatzen dudalako da, ez
gorespen liriko baten adierazgarri”.
Honela bada, azken batean, Kavafísen idarokimen-iturria gizakia da eta orobat bere bizitzea bera. Déla direlako
olerki historikoetan, zein poema erotiko edo filosofikoetan, Kavafis bere golkorantz bihurtzen da beti. Darabiltzan
pertsonaien maskaren atzean bizitzearen aurrean daukan
jarrera ostentzen da, ezkortasun eta etsipenez begiratzen
duen bizitzea, ironiaz, sarkasmoz, halako hurruntasun eta
axolagabetasunez, inoiz edo behin asalduraz, baina beti ere
begiak lepoan malenkoniaz eta kadentasunez ikuskatzen
dueña. Baina barruan gordetzen duen tragedia eta guztiz
ere, lar espanturik gabe ordea. “Kavafis —dio Paráskhou-k—
barrutik urratzen da, baina lasaitasun-maskara bat daroa
gizon duinen ataraxiaz, sufrimendua jasaten badakitenak
sufrimendu horren erakusketarik egin gabe.”
PAMIELA
Mar i anda
Pamiela
KOSTANDINOS P. KAVAFIS
Poema-antologia
Liburu honek
Nafarroako Gobemuaren
laguntza jaso du
Eusko Jaurlaritzak liburu hau lagundu du
liburutegietarako zenbait ale erosiz
© Andolin Eguzkitza - Olga Ornatos
© Pamiela argicalpen honengatik
Diseinu era fotokomposaketa: Lamia
Pamiela. Curia, 25. 31001 Iruña
D.L.: Na-1668/95
ISBN: 84-7681-209-4
Nafarroan Erelek moldatu eta egina
Paulino Caballero, 38
31002 Irufia
6
SARRERA
1. Kavafis greziar olerkariak, “azken alexandriarra” norbaitek
deitu zion bezala,1 ez dauka honez gero aurkezpen beharrik;
beraren obra eta bizitzea nahikoa ezagunak dira mundu osoan.
Hain segur, Grezia berriak sorturiko olerkarietan irakurrien eta
ikertuena bera déla esan baitaiteke. XX. gizaldiko literatura
neohelenikoaren loratze poetiko handian bera dugu, zer esanik
ez, lehena, beste guti batzuk baino ez aipatzeko ondokoek ere
osatzen dutena, Kasantzakis, Sikelianós, Karyotakis, Seferis,
Elitis eta Ritsos, guztiak eragin unibertsalekoak eta tartean
Nobel-saridun bi ere badaudelarik.
Beraren garaian, haatik, ez zen Kavafis greziar poeta haundienetakotzat joa izan, Solomos, Palamás edo Sikelianós izan
ziren bezala. Kavafisen poesiak ez zituen sendimendu aberkoiak goraipatzen, ez zuen greziartasunaren soka sendikorra
ukitzen uneon ulertzen zen bezala, eta “Ideia Haundia”ren
ametsa ez da beraren obran isladatzen.2 Kavafis ez da garaiko
greziar historiarekin axolatzen, ez ditu belaunaldi horretako
I. Alde desberdin bi kontutan hartu gura dituen definizioa: beraren jatorria batetik,
eta bestetik garai alexandriar edo helenistikoarekiko hurbiltasuna.
Kostandinos P. Kavafis Alexandrian jaio zen 1863an, etahiri horrexetan bertanhil
zen 1933an. Garai hartan Alexandriak zeukan merkatari-kolonia handiagatik oso
hiri kosmopolita zen, erkidego eta kultura desberdinak elkartzen zituena. 1882an.
eraso eta konkistatu ondoren, ingeles inperioa berarekin nagusitu zen.
2. XIX mendean beregaintasuna ostera ere lortu eta gero, greziarrek. 1453an
Konstantinoplaren jautsapenarekin turkiarrek desegin zuten inperio bizanziarraren
berreraikintzaren ametsa denbora luzez gorde zuten. Amets horri deritzo, hain zuen
ere, ‘Ideia Haundia’ literatura neohelenikoan.
7
arazo sozial eta politikoak erabiltzen; eta ez du orduko idazleak
batzuk besteen aitzi jartzen zituen hizkuntzari buruzko burruka latzetan ere parte hartzen.3 Bestalde, beraren poesía ez
zen kanon poetikoekin egokitzen, ez edukinean, ez forman ez
eta hizkuntzan ere. Guzti horregatik beraz, luze hartu zuen
beraren garaikideen onarpena lortu arte.
Bere lehenengo lan poetikoak 1886. urtearen inguruan hasi
zituen, baina oso gutitan argitaratu liburu edo aldizkarietan.
Garaiko greziar gehienen aurrean 1909an hasi zen bakarrik
izen famatua bihurtzen, urte hartan Xenopulos izeneko literaturkritikalariak, oraindinoko aski gazte eta guztiz ezezagun zen
Alexandriako poetaren hamabost olerki argitara eman baitzituen aldizkari batean.4
Hasieran axolagabetasunarekin egin zuen topo, eta lantzean
behin baita kritika gogorrekin ere,5 déla beraren originaltasun
poetikoa ez ulertzeagatik,6 edo dela bere olerkaritzan isladatzen
3. ‘Arazo linguistikoa’ deritzon problemaez zaiguke euskaldunoi oso ezezaguna, ez
baitahizkuntzaidatziaren, hau da, garai helenistikoetan erabiltzen zen koine izeneko
‘greko batu’tik oso gertu zegoen hizkuntza, eta bere aldetik bilakaturiko ahozko
tradizioaren hizkuntzaren arteko diglosia baizik.
Kazarevusa (literaturtradiziozko hizkuntza) eta Dimotiki (tradizio mintzatuaren
hizkuntza) direlakoen defentsarien arteko gatazka gizaldi honen hasieran heldu zen
gailurrera, hain zuzen ere.
4. nava6r|vaía izeneko aldizkarian, 1933 an in Néa'EaTÍaberriro ere argitaratua.
5. Kostandinidis-ek, adibidez, zerazioen Alexandrian 1912an argitaratu zuen libelu
batetan, Roberto Caba ezizenaren pean: “edo eta ez da poeta (seguruena), edo bide
okerra aukeratu du”.
6. Adibidez, Palamás-ek, gizaldiaren hasierako greziar olerkaririk famatuenak,
Kavafisen hizkuntza, lerroak, forma zein edukina ez direla edo ezin daitezkeela
poesia izenda zioen. In Néa Eatta 1943.eko Gabonetan.
8
dituen ezkortasun eta eroritasunagatik, zenbaiten eritziz arras
zoritxarreko zirenak garaiko gazteentzat, bestela ere aski zigortuak hondamendi politikoekin.7
“Hogeitamarretako belaunaldiko” olerkariek, adibidez, gostata bakarrik senditu zuten Kavafisenganako erakarpena. Seferis-ek berak hagitz berandu hurbildu zela Kavafisen poesiara
aitortzen du, eta hurrun senditzen zela olerkari “eruditu ’arengatik, halaran ezen beraren obra osoa argitaratu arte ez
bidé zuela oso ikuspegi zatikakoa baizik eduki.8
Hala eta guztiz ere, beraren eragina apurka tinkatuz joan
zen, azkenean belaunaldi berrien ¡dolo eta eredu bihurtu arte;
eta beraren heriotzearen ostean, ez da inoiz bera argitara eta
itzultzeko bultzada gelditu, ez era ikuspegi desberdinez hainbat
lanetan ikertua izateko joera, hainbeste non greziar olerkari
unibertsala bilakatu dela baiezta baitaiteke.
2. Kavafis Alexandrian bizi izan zen, arras iragan aberatseko
oroimenen jabe den hirian, eta orobat tradizio handien jaraunsle. Grezia helenistikoak sortu zuen kultura loratsuaren
lekuko, Alexandria krisialdian zegoen handitasunezko mundu
zahar harén jakilea ere badugu. Izan, hori izan zen benetan
7. 1922an Asia Txikian gertaturiko hondamendi izugarriaz ari ziren, turkiarrek
eragindako Esmimaren sutearekin hasi zena. Anatoliaren mendebaldeko itsasaldean zeuden hiri greziarren hondamendiak sarraski ikaragarriak ekarri zituen
berarekin eta halaber milioi bat herbesteratu Grezian hartu behar izan zutenak
aterpe. Horrez gainera, kolpe moralhandiagertatu zen ‘Ideia Haundia’-ren ametsarako, hain handia non beraren amaiera eragin baitzuen.
8. Garaikideen onarpen geldoaz, ikus Mario Vitti-ren H Tevta roo rptavra 1987.4
Athenas: Ermis.
9
Kavafisen gogo eta arreta erakarri zituena: ez Greziaren loriazko garaia, ezpada beheititzekoa, nahasmendu politiko eta moraleko tenorea, hots, mundu eta erlijio biren arteko topo eta
talka izan zen unea, mundu zaharra alde batetik, antzinakoa,
eta mundu kristau-bizanziarra bestetik.
Bestalde, amaren aldetik, Kavafisen sustraiak Konstantinoplan daude, inperio bizanziarraren aspaldiko hiriburu bizian.
Antza, aitona izan zen mundu hartarantz erakarri zuena, eta
beraren olerkietan isurtzen den mirespena sorterazi ziona.
Mundu hauetan aurkitzen da beraz Kavafisen poema gehienen iradokimen-iturburua, benetako lilura senditzen baitu
Grezia zaharraren eta Bizanzioaren historiarekiko, eta lurralde
horietan baitago egon greziartasunaren harrotasuna poetarentzat:
“Ene adimena gure arrazaren loria handietarantz da
bihurtzen, gure bizanziar tradizio bitorerantz.”
(Elizan)
edo Antiokoren hilartitza, Komageneko errege izenekoan:
“Orotan den onena izan zen, heleniarra,
ez dauka gizateriak hori baino bertute ohorezkoagorik.”
“Ni heleniarra naiz, ez greziarra ', gogoratzen zuen beraren
kritikalari batek, Stratis Tsirras-ek, esaten ohi zuela Kavafisek,
horretaz, nonbait, Grezia zaharra eta Grezia bizanziarrarekiko
hurbiltasuna kulturgune bezala azpimarratu gura zuela.9
Tradizio helenistiko eta erromatarrean alde batetik, eta
bestetik garai bizanziarrean koka ditzakegu orduan Kavafisen
9. Malanos. 1935. Tiarov Kapá<|>r| Alhenas. 56. or.
10
sorkuntzaren iturriak: Herodotok, Polibiok eta oroz lehen Plutarkok idatzi historietan, eskultura eta pintura zaharretan, epigrafian edo numismatikan, horrelakoetan idorotzen baititu
zeingura egoerari edo pertsonaia historikori buruzko aierupen
bat egiteko paradak, gero gogoeta filosofiko, etiko edo moralen
egiteko erabiliko dituenak.
Olerkietan erabiltzen dituen pertsonaia historikoak ez dira
handiesten eta laudatzen diren gizaurenak: beren moteldura,
flakia eta herbaltasuna onartzen dituzten gizakiak dira, lantzean behin banoak eta handigurak ere direnak, zinikoak edo
irrigarriak. Artista jaitsaldian dagoen gizakiarekin ere interesatzen da, ez loriaz aberats denarekin bakarrik, eta sarri askotan
oso guti ezagutzen diren historiako pertsonaiak erabiltzen ditu,
hala ñola Zesar eta Kleopatra-ren semea zen Zesarion gaztea,
poema batetan aipatzen dueña (ikus 17. Errege alexandriarrak).
Iradokimenaren agertokiak inguru kaletarretakoak izaten
dira beti (greziar literaturaren lehen poeta kaletarra eritzi zaio).
Kavafisek oso bakanka begiratzen du natura. Poema kanonikoetan Goizaldeko itsasoa izeneko olerkian bakarrik; eta berak arbuiaturiko piezetan, Loreen elegía delakoan; argitaratugabekoetan, berriz, Etxea lorategiarekin deritzonean. Horietan
soilik jartzen ditu begiak itsasoan edo landaminetan. Alexandria edo Antiokia bezalako hiri zaharren jauregiak dira darabiltzan agertorki horiek, edo osterantzean bere kaleinguru bera,
edo bere pertsonaiak kokatzen dituen etxeak, arras sona badaezpadakoak.
Azken batean, Kavafísen idarokimen-iturria gizakia da eta
orobat bere bizitzea bera. Déla direlako olerki historikoetan,
zein poema erotiko edo filosofikoetan, Kavafis bere golkorantz
11
bihurtzen da beti. Darabiltzan pertsonaien maskaren atzean
bizitzearen aurrean daukan jarrera ostentzen da, ezkortasun eta
etsipenez begiratzen duen bizitzea, ironiaz, sarkasmoz, halako
hurruntasun eta axolagabetasunez, inoiz edo behin asalduraz,
baina beti ere begiak lepoan malenkoniaz eta kadentasunez
ikuskatzen dueña. Baina barruan gordetzen duen tragedia eta
guztiz ere, lar espanturik gabe ordea. “Kavafis -dio Parásk
hou-k- barrutik urratzen da, baina lasaitasun-maskara bat daroa gizon duinen ataraxiaz, sufrimendua jasaten badakitenak
sufrimendu horren erakusketarik egin gabe.”10
Oso adierazkorra da garaikidea zeukan Nikos Kasantzakisek alexandriar olerkariaz utzi duen zirriborroa, Alexandriara
egin zuen bidaia bat zela eta:
“Kavafis kultura baten azken loreetariko bat da; beheititze eta
gainbeheraren gizon apartekoaren ezaugarriak oro dauzka: jakintsu, hedonista, edertasun eta plazerraren maitale, gomutez betea.
Florentzian jaio behar izan zukeen XV. gizaldian, aitasainduaren
kardinal edo kontseilari segeretu, edo eta Venetziako duxen jauregian, kanaleetan edanez, amodio eginez, idatziz.
Kavafis antsikabe eta adoretsu bizi da. Jezarleku guri batetan
jarririk, leihotik begiratzen du, eta erdaldunen etorreraren zain
geratzen da. Eskuetan pergamuak gordetzen ditu titulu arduratsuki idatziekin, zeremoniajantzi guztiz ondo apainduak dauzka
eta igurikatu egiten du. Baina erdaldunak ez dirá hekzen eta
iluntzean lasai egiten du hasperen, ironiaz irripar eta segitzen du
itxaroten.”11
10. K. Paráskhou. 1933. In Néa 'Eolia 782. or.
11 Azkenengo paragrafoa, noski, “erdaldunen esperoan” izeneko olerkiaren tokialdaketa argia da (ikus 9. poema). EÁeuOepos Aóyos, 1927.eko Apirilaren 15ean.
12
3. Kavafisen olerkaritza poesia dramatikotzat jo da. Telos
Agras-ek, esate baterako, honela dio, “dramatikoa da, beraren
edukinagatik batez ere; pertsonaien ikerketa historiko-psikologiko bat egiten delako, dela pertsonaia horien bakarrizketen
bidez, edo déla poetak berak egiten dituen azterketen bidez.
Eta dramatikoa da gainera olerkariaren beraren barnedrama ere
adierazten den neurrian, sarritan aipatzen diren pertsonaien
drama bera izaten dena, gizauren, filosofo, edo bizinahiak
'
” 12
izan.
Gaien aranera poesia hedonistaz, historikoaz, filosofikoaz
eta abarrez hitz egiten ohi da Kavafisen obra aitatzean. Olerkariak berak lanak argitaratzeko orduan, antza, hiru taldetan
sailkatu zituen poemok: historikoak, filosofikoak eta erotikoak.
Gure ustez, baina, oso gaitza da horrelako sailkapen tinkorik
egitea. Kavafisen hainbeste olerkitan ez da erraz funtsezkoen
den elementua mugatzea, alegia, oinarrizko gai hori historikoa
ote den argi uztea, erotiko nahi filosofikoa, edo eta Papanoútsos-ek dioen bezala, edukin didaktikoa den, Kavafisen poesia
gehienaren ezaugarri didaktikoa agerian uzten lukeena.13 Kavafisen olerkaritza aztertzen badugu, baina, zerarekin konturatzen gara, aurkitzen dena bizitzeari buruz zeukan filosofaren
alde desberdinen isladak direla.
Hala, bada, erotismo gogor eta alatua idorotzen dugu, lantzean behin era neurrigabeaz beraren homosexualtasunari ira-
12. Telos Agras. K.n. KapáOr]. KpiTiKes MeXéres. Alhenas: Yanis Ikonomou.
101-10. ork.
13. Papanoutsos, E.P. 19855 FlaXapás, K«pá<|>r|s, E^KeXiavos. Athenas: Icaros.
122 eta ondokoak.
txeki zaiona. Egon badago, amodiozko plazerraren gorespen
argia:
“Haragiaren plazerra
erdi zabalduriko jantzien arrean;”
(34. Irautearren).
gazteriaren eta edertasunaren idolatría. Haatik, usu, oroimenen artean bildua heltzen zaigun heinean, begitazinoen artean
edo ametsez inguratua, poemen erostismo hori apaldu egiten
da; gogora ditzagun, etsenpluz, Gogora ezak gorputza (28.), edo
Etxearen azpian (32.) deritzen olerkiak. Inoiz edo behin halaber debekatu eta eragotziarekiko, ahalkegarriarekiko erruduntasun-konplexua isurtzen déla ematen du, inguruak berak ere
halako giro bakana sortzen laguntzen duelarik: gela ilunak,14
urrutiko auzune eta tabernak, ertz eta txoko begirada indiskretuei ezkutatuak eta horrelako. Eta damugura aurkitzen uste
dugu. Hain zuzen, bere birsortzea erdiesteko gauza ez denaren
eroritasunarekin bukatzen dena:
Bakarka ateratzen dira, ezkutuka etxetik; eta pitin
bar artega ibiltzen diren bitartean kaletik, susmotan
ematen dure beraiengan zerbaitek salatzen duela
zelako ohantzean etzan diren apur bat lehenago.
(35. Beren hastapena)
Noizean behin zin egiten du bizitze bobea hasiko duela.
Baina gaua heltzen denean bere diren...
(22 Zin egilen du)
14. Ezaguna da Kavafisen bitxikeria, hil arte petroliozko kriseilu batez argituriko
gelan bizi izan zena.
14
Beste batzutan, ostera, erreberia eta amorru amiñi bat ere
aurkitzen da, eta era berean plazer debekatuarekiko ausardia eta
bere burua askatzeko desira:
joan egin nintzen gau argitsuan.
Eta ardo boteretsuetarik edan nuen
plazerrezko adoratsuek edaten dutenak.”
(Joan egin nintzen)
Beharbada, gainera, gauza zenean, gozatu gabe plazerrari ihes
egiten uzteagatiko damutasuna ere, ‘zentzu onaren’ aginduak
onartuagatik:
Eta pentsatu egiten du zelan Zuhurtziak iruzur egiten zion;
eta zelan berarengan fedea zeukan beri —hori erokeria!—
gezurtiarengan, erraren ziona beti: “Bihar. Badaukazu astirik”
(2. Gizon zaharra)
Azken batean, aldez edo moldez, Kavafisen poesiarik gehienak
isladatzen dueña arazo esistentzial bat da, bizitzearen sendimendu tragikoa. Beraren lehenengo olerkietako batean, oraino
ere lehen lanetako tankera sinbolikoagaz, Murruak (1.), halako
bakartade eta isolamendu iraunkorraren zentzazio tragikoa
ematen du aditzera. Poetak, nonbait, gizarteak kondenatua
ematen du, eta berarengandik kanpo ezarria:
handi eta garai eraiki zituzten murruak ene inguru.
Erraparatu gabe gorde ninduten mimdutik kanpo.
(1. Murruak)
15
Antzeko bakartasun-zentzazioa ¿«Ao^izeneko olerkian edireten dugu, poeta gela batzuetan, loturik dagoela, leihoak aurkitu
ezinda:
.. .Era agían hobe aurkitzen ez badira.
Agían argia tiranía berria izanen da.
(7. Leihoak)
Etsipen eta esperantzarik eza berberak, zenbaitek lurjoaren
eroritasunari iratxekiak, Hiria poeman ostera ere agertzen
zaizkigu:
Beti hiri honetara helduko zara. Beste lekurik ez ezazu igurika.
Ez dago itsasuntzirik zuretzat, ez dago biderik.
(13. Hiria)
Erdaldunik ez dagoela dakitenentzat galtzen den azken itxaro
penori bera (ikus 9. Erdaldunen esperoan).
Gizakiak sarritan porrotera kondenatua ematen du eta as
turuak menderatua:
“Usté izaren dugu ezen ausardiaz eta erabakimenaz
aldatuko dugula patuaren gibelmina.
Haatik, gure jautsapena segurua da.”
(12 Troiarrak)
Jainkoek abandonatua senditzen da. Ama Birjinak isiltasun
tragikoari eusten dio, itsasoaren ondoan semearen itzulerarako
otoitz egiten duen amaren aurrean Erregua deritzon olerkian.
Jainkoak iruzurgileak dira eta desleial, Apolo bera Troiara jaitsi
zen Akhiles hikzen laguntzera, nahiz eta Tetis-i era guztietako
zorionak aginduta zeuzkakion beraren askaziarentzat (Desleialtasuna).
Kavafisen olerkaritzan gainera badago osagai bat bizitzeari
buruzko sendimendu tragiko hori areagotzera datorrena: denboraren iragate urrikigabekoa adierazteko darabilen dramatismoa, izan ere malenkonia eta mineri itzelezkoak sortzen dizkion dramatismoa. Erromantikotasunez betetako Argizariak
(3.) izeneko poeman, adibidez, argi eta garbi ikus daiteke, edo
Bederatzietatik (30.) delakoan.
Obsesioa da denbora joanekiko nostalgia hori. Kavafisek ez
du aurretantz begiratzen; bizia zerbait bukatutzat ikusten du
beti. Karrika baten edo begi batzuen begitazinoak, edo zenbait
koloreren ikuskerak atzerantz begiratzeko oldarra ematen dio,
eta gomutei aieru egiteko parada eskaintzen. Eta denboraren
iragatearen obsesio horrekin batera, zahartzaroarekiko kezka
ere beti dabil inguruan, dauzkan olerkirik onenetako batzuetan
agertzen dena. Zahartzaroa -eta zahartasuna— Kavafisentzat
gaztaroaren eta amodioaren amaiera da, berarekin batera plazer
eta edertasunaren galera dakarren gainbehera fisikoa. Badirudi
Kavafisi are zirraragarriago zaiola zahartasuna heriotzea bera
baino. Maitatuz hiltzen den Eurion gazte ederra, familia oneko
seme, fdosofo eta erudito, eta zahartzeaz galtzen dena, honela
aipatzen du:
Galdu genuen, ordea, preziatuena - beraren edertasuna,
begitazino apoliniar bat bezala izan zena.
(Eurionen hilobia)
Etsipen tragikoaren aurrean, Kavafisen jarrera bizitzearen
erantzukizuna hartzea da, baina beti ere etikaz eta duintasunez;
porrokaldia onartzen jakitea liluramendu faltsurik gabe, ez
larregikeriaz edo espantuz Demetrio Erregea olerkian bezala.
Jainkoak abandonatzen duAntomusÁAAwm, berriz, bere hala17
beharra onartzen dakien eta bere azkena duintasunez itxaroteko prest dagoen gizakiarekiko mirespena adierazten du.
Horiek dira Kavafisen gizaurenak, gizakiaren balio etikorik
goienak beti ere erakusten eta defendatzen dituztenak. Garaitua izanen déla dakiena, baina betebeharra onartzen dueña
Thermopylak (8.) izeneko olerkian bezala. Une erabakiorrean
ezetz dioena eta beraren ihardespena egoki eta zuzena izan zela
sinestsita segitzen dueña {Chefece... ilgran refiuto, 6.). Horrelako balioeskala batez zuzentzen du hainbeste poema: pobre eta
errumes dezaketen ekintzetan bizitzea ez irioteko eta alferrik
galtzeko kezka, Ahal duzun gehien (20.); munduko bonbaziekiko mespretxu eta erdeinua, ‘historiko’ eritzi zaien olerki horietako batzuetan agertzen dena, hala ñola Martxoaren Idus-ak
(14.) deritzonean; gizanaturaren makalaldiekiko ulertzapena,
Errege alexandriarrak (17.) delakoan; edo eta zinismo eta sarkasmoaren defentsa, Osroeneko hiri batetan (25.) izenekoan.
Kavafisen olerkaritzan azterka daitekeen beste elementu bat
ere arte poetikoaren balioztapen handia eta berarekiko sendimendu sakona dugu. Eumenes olerkari gaztea, esate baterako,
Teokritos-ekin zinkurinatzen da bi urtetan idilio bakar bat
idatzi duelako, eta poeta handiak honela erantzuten dio:
Eta zu lehen harmailean baldin bazaude, egon behar duzu
harro eta zoriontsu.
Honaino etortzea ez da guti;
egin duzuna, loria handia da.
(4. Lehen harmaila)
Poesiak bizitzea nobletzen du eta lazeria zein porrokalditik
jareiten dio:
18
Era hala ere etxean sartzen denean ezkutatzera
bere murrizte eta zahartasuna, gogoeta du egiten
eraginaz, oraino ere daukana gazteriaren gainean.
Mutil gazteek orain beraren lerroak berak errezitatzen dituzte.
(19. Oso bakanka)
Zahartzaroan eta gaisotasunean kontsolamendu bakarra da:
Zugana egiten dut laster, Poesiaren Artea,
badakizuna zeredozer sendagaiez;
minaren loeragiteko saioak Fantasian eta Mintzoan.
(36. Jason Kleandrorenaren malenkonia,
Komageneko poeta; A. D. 595)
Jezarrita nago eta amets egiten dut.
Desira eta zentzaioak ekarri dizkiot Arteari —
Eman diezaiodan berari neure burua.
(37. Ekarri dizkiot Arteari)
Artea bizitzearen baliorik goiena da ekintza eta balentria guzien
gainetik:
Ene gaztaroaren urteak, ene plazerbizitzea
Zeintzu garbai hutsalak, zein alfer...
Ene gaztaroaren bizitze nabarmenean
eratu egiten ziren ene olerkigintzaren asmoak,
zirriborratu ene arrearen hesparruak.
(31. Ulertzapena)
19
4. Kavafisen forma poetikoa, denez bezainbatean, ezin defi­
ní daiteke liriko bezala, alexandriarraren poesiaren ezaugarriak
aski urrun baitaude olerkigintza lirikotik. Izan ere, gorespen
lirikorik ez da izan Kavafisen ezaugarrietako bat. Honela dio
poetak berak: “oso bakanak dira egiten ditudan enfasiaren
erabilkerak; aurkitzen direnean zentzu berezi bat bilatzen dudalako da, ez gorespen liriko baten adierazgarri.”15
Hain zuzen, adjketiboak oso urriak dirá; metaforak, bera­
ren sorkuntzaren azken garaian batez ere, oso bakan, oso irudi
poetiko guti darabil; eta ohartzekoa da orobat, zenbat eta
zenbat aditz eta aditzondo agertzen diren. Joskera, ostera, nahikoa konplexua da, eskema erretoriko nahasiekin: perifrasiak,
parentesiak, prolepsiak, errepikaketa pleonasmikoak, galderak
eta erantzunak.
Alexandriarraren poesiaren zatirik handiena narratzaile eta
dramatikoa da, pasadizu edo gertakari historiko baten kondaera, lantzean behin ekitaldi teatralaren zinbeltasuna hartzen
dueña. Narrazio hauek oso aberastasun deskribatzaile handikoak dira: pertsonaien eta inguruaren deskribaketa zehatzak.
Gazteen deskribaketak kasu batez zertzelada guztiez egiten
dira: euren ilea, begirada, hazpegiak, adina (ohizkoena 24-25
urte dira). Baina oroz lehen pertsonaiak kokatzen ditueneko
inguru denboral eta espazialaren deskribaketa da deigarria. Eta
antzerki-ekitaldi antzeko hauetan, partehartzaileen bakarrizketek, eta noizean behin baita elkarrizketek ere, benetako pieza
dramatikoak bihurtzen dituzte poemok. Kasurik nabariena
Erdaldunen esperoan (9.) deritzon lana dugu, horretan elkarri15. G. Seferis. 1962 AoKt|iés. Athenas: Ikaros. 272. or.
20
zketa, olerkariaren barnebakarrizketa bezala, gertaera historikoaren antzespenarekin lotzen baita. Kavafis horrelako olerkietan, muina Ierro bar edo bitan harrapatzen saiatzen da,
gakoa den hitz edo perpausa, alegia, piezari zentzua ematen
dion gorapiloa sendo lotzen. Lantzean behin, hasieran gertatzen da, geroago aitzineramendua eta azalpena datozela. Hori
da Martxoaren idusak (14.) poemaren kasua. Beste batzutan
azkeneraino igurikatu behar da arrazoia edo ondorioa aurkitzeko. Adibidez, hori da Sarrerako wzzrzzz'/zzderitzonean (40.) gertatzen dena, mutilaren edertasunaren gorespena delarik arrazoi
hori. Neroren epea delakoan (29.), berriz, ironia tragikoaz egiten du jolas egileak, bertan ere azken lerroa delarik poema osoa
ulertzeko nahi eta nahiezko elementua.
Hizkuntza ere azpimarkatzekoa da Kavafisengan (garaikideen esanetan grekoa ingeles azentuaz erabiltzen zuen, beste
edozein hizkuntza baino lehenago ikasi ei zuena eta ikasketak
egiteko erabili). Bere lehen lerroak kazarevusaz (ikus 3. oh.)
idatzi zituen. Baina geroagoko olerkirik gehienak, beraren obrarik ezagunena hain zuzen, ez zuen garbizaleen hizkuntzaz ida­
tzi, ezta ordea, XX. gizaldiko olerkari haundiek erabili duten
hizkuntza herritarraz ere (demotiki delakoa), ezpada oinarriz
demotikoa den hizkera batez, baina ezaugarri arkaiko askorekin (guztiz logikoa poetarengan, Kavafísen miresleen arauera).
Nahasketa hori, antza, poeta erudituaren inguru zebilen jende
landuaren hizkera zen, eta formarik arkaikoenak eta egitura
sintaktikorik berezienak mundu zaharra, mundu helenistikoa
edo bizanziarra aipatuko dituenean agertuko dira.
Forma metrikoari dagokionez lan handia eskatuko luke
orain zeredozer funtsezko esateak. Horratik, alde honetan ere
arras déla beregaina aipatu behar da, eta aurreko eskema
poetikoekin hausten duela. Ez ditu bertsogintza tradizionalagoaren forma finkoak maite, hala ñola ahapaldi-motak, errima
edo eta lerro-kopurua. Delako Ierro libreen erabiltzaile porrokatua da, eta poema bakar baten barman ahapaldiak osatzeko moldeak guztiz bereziak dirá. Horrek guztiorrek, lehenago
aitatu parentesi eta egitura bereziekin hatera halako itxura
ematen dio Kavafisen poesiari, ezen aski erraz egiten zaigula
garaikide zenbaiten destaina eta mesfidantza ulertzea orduko
aurreritziekin hurbiltzen zirenean alexandriarrarengana.
5. Kavafisen corpusa, poema kanonikoak direlakoak, 153
olerkik osatzen dute, hau da, poeta bizi zen bitartean berak
aukeratu eta ordenatu bezala argitaratu zirenak. Horiek dirá,
izan, Savidisek, Kavafisen obraren gordelariak, argitaratutakoak.
Ikaros argitaletxeak atera zituen 1963an liburuki bitan. Lehenengoan 1896 eta 1918 bitartean idatzitako olerkiak biltzen
dirá, eta bigarrenean 1919tik eta hil arte idatzitakoak. Horrez
gain, badago 75 poemez osaturiko beste multzo bat argitaratugabe geratu zena, eta Savidis-ek berak ere eman zuena argitara
1968an. Azkenez Kavafisek arbuiaturiko poemez osatua dagoen hirugarren multzo bat ere badago, izen horren bidez
ezagunak, alegia, olerki arbuiatuak.
Antologia honetan agertzen diren poemarik gehienak, 33
hain zuzen ere, 1896-1918 lehen tarte horretakoak dirá, hots,
poeta bezala, Kavafisen hazkuntzaren garairik garrantzitsuenekoak. Erabili dugun erizpidea, berriz, estetiko hutsaz gain jakina, alexandriar olerkariaren pentsamendu poetikoaren ahal
22
den ikuspenik zabalen eta fidelena ematea izan da, horretarako
poema-mota desberdinak erabili ditugula.
Kavafisek horrelako gaiez idatzi zituenak kontutan hartuta,
tradizionalki historikotzat jo diren poemen kopurua oso da
murritza antología honetan, 10 guztira; eta beharbada, bat
baino gehiago harri liteke. Horrelako askoren ulertzapenak
ordea, poema horietan erabiltzen diren pertsonaien historiaren
ezagutza nahikoa zehatz eta berezia eskatzen lukeela usté izan
dugu, eta horregatik kanpoan uztea erabaki, Greziako historia­
ren hainbeste pertsonaia ilunen ezagumendu hori gabe erabat
ulertezinak bailirateke. Egia da, bestalde, arazoa oinohar gehia­
go jarrita konpon litekeena, baina luzeegiak eritzi diegu beharrezko liratekeen azalpenei, Kavafisen ezagutzarako emanen
liguketen laguntzaren parean. Beraz, aukeratu ditugunak halako gertakari historiko edo tradizio ezagunagoak erabiltzen
dituztenak dirá, eta horregatik ulergarriago egiten dutenak
Kavafisen helburu poetikoa.
Beste poemez denez bezainbatean, olerki erotiko eta filosofikoen arrean, erizpide berberari eutsiz, ezagunen eta poetarenetan karakteristikoenak hautatu ditugu, alegia, olerkariaren
eroritasunaren ikuspegitik adierazgarrienak direnak batetik,
eta bestetik hain bere zeukan denboraren iragatearen sendi­
mendu dramatikoa hoberen erakusten dutenak, edertasun eta
gaztetasunarekiko zeukan mirespena erabiltzen dutenak ahantzi gabe.
6. Poemok, grekotik zuzenean itzuliak, lehenago aipatu
Savidis-en argitaralpenetik jaso ditugu, horretarako 1985ko
23
argitaraldia erabili dugularik. Argitaralpen horretan agertzen
den ordena kronologikoaz eman ditugu, han da, lehendabizikoz argitara eman ziren daten aranera.
Itzulpena, antologiaren prestaketa osoa bezala, hitzaurre
honen izenpetzaileen ahalegin amankomuna izan da, eskuartean duzun eta borobil baten antzera borobila izan gura lukeen
lan hau osatzekotan, lotu baino lehenago, mutur bi dauzkan
soka bat bezala begira litekeena. Mutur batetan, greziar muturrean, Olga Ornatos agertzen da, bera delarik greko moderno
eta literatura neohelehenikoaren ezagutzaile eta irakaslea. Beste
muturrean, ostera, euskararenean, Andolin Eguzkitza dugu.
Bien saioz eta eginahalez heldu gara honaino.
Itzulpena lan milimetriko baten ekoizpena da, bitarteko
gaztelania erabili dugula, baina Vladimir Nabokov-ek16 proposatu bezala, eta askok egindakoaren aranera, esate baterako
Kavafisekin katalanez Caries Riba-k eta Alexis Solá-k (seguru
asko hizkuntza erromanikoetan egin den poeta greziarraren
itzulpenik onenetariko bat, onena ez bada), ahal den literalen
eta hitzez hitzezkoen egiten saiatu gara, euskararen eta grekoaren joskerak elkarren kontrako gertatu ez diren neurrian
(adibidez, adjektiboaren egongunearekin legez, grekoz izenaren aurretik jartzen den bitartean, ezagun denez, izenaren atzean agertzen delako euskaraz). Hori, noski, poemaren nortasuna
euskaraz arriskutan jarri gabe. Lexikoarekin berdin kontuz ibili
16. Ikus “On Adaptation” (Vladimir Nabokov. 1973. Strong Opinions, New York:
McGraw-Hill Book Company. 280-3; izeneko artikulutxoa. Hor erabal ikaragarri,
edertasuna déla bidé, gertatzen da ingelesez Nabokov-ek egiten duen Mandelshtam
olerkari errusiarraren itzultpena.
24
gara. Beharbada ez dukegu beti aparatu, baina zehatz izateko
nahia eta borondatea eduki dugu beti ere geure lañaren lagun.
Itzulpena egiteko orduan, literatura egiten ari ginela kontutan hartura, eta beraz literatur-hizkuntza erabiltzen geniharduela, ez diogu inongo mugarik ipini geure buruoi, alegia,
euskara erabili dugu, dakigun apurra baina hesi denboral, geografiko edo pedagogikorik bat ere onartu gabe. Jakina, irakurlea ohartuko denez, batua erabili dugu, baina oraingoan, euskaldunon literatur-hizkuntzatzat jotzen dugun batua, ezgehiago, baina ezta gutiago ere; alegia, inoiz edo behin euskaldun
guztion kulturondare amankomuna espero dugun hizkuntza.
Geure aurrekoek orain 500 urte hasi zituzten ahaleginen segidan puntutxo bat izatea lortuko bagenu, zein baino pozago
geundeke. Izan ere, Kavafisen poesiarekiko bezala, hala euskararekiko maitasunez egin dugun lanau izugarrizko ikasbidea
gertatu zaigu, ez baitago itzulpen bat egiteko orduan ihi edo
aharik egiten ibiltzea, ezpada jatorrizko hizkuntzan erraren
dena geurean ere, eta berdin zehatz -eta ahal den poetikoen—
ematea baizik.
Hiru dirá gutienez lan honetan argi eta garbi ikusi eta ikasi
ditugunak. Joskera déla eta, aspaldian gure klasikoek aurkitu
zutena: Europan bizi garelarik ia ezinezkoa déla inguratzen
gaituzten hizkuntzen joskerari muzin egitea. Sarri askotan,
periodo luzeetan batez ere, eta harritzekoa bada ere ez dirá guti
Kavafisen olerkaritzan aurki daitezkeenak, euskarak perpaus
laburretan darabilen joskera ‘egokitu’ behar déla. Are gehiago,
egokitzapen horrek ez duela esan gura euskalduntasuna galtzen
denik edo eta galdu behar denik, ezpada lan luze eta sakona
25
egin behar déla. Itzulpen honetan nahikorik egin ote dugun
juzkatzea irakurlearen esku dago orain.
Bigarrenez, eta euskararen historian garbizaletasun eta garbizalekeriak oro gora behera —hainbeste arduratzen gaituen
arazoan geu ere lehenengoen aldran ezarriak izatea gustatuko
litzaigukela—, latin eta grekotiko hitzak, lantzean behin baita
hizkuntza erromanikoetatikoak ere, behar den formaz eta eraz
emanez gero, ez bakarrik beharrezkoak direnik —hori argi da­
go—, ezpada arras adierazkortasun aberatsekoak izan daitezkeela konturatu garela, eta arazoa, azken batean, argi edukitzea
déla noiz eta non esan behar dugun adiskide hurkoa eta noiz eta
non lagun protsimoa, biak direla berdin euskara kontutan har­
tura.
Eta hirugarrenez, honez gero euskaldun guztiok, behingoz
gure herri honen gutiengotasun-konplexuz beterikako historia
gaindituz, gauza bat argi eduki beharko genukeela, literaturhizkuntzaren sotrera eta lorpena manipulazio linguistiko baten
historia déla. Baina hori ez euskaren kasuan bakarrik, baizik eta
munduko hizkuntza guztiena. Edo zer ziren, bada, gaztelan
iazko Urrezko Mendean, idazleen lagungarri, saltzen ziren epitetario direlakoak? Bada gaur egungo gaztelaniaz erabat arrunt
egiten zaizkigun adjektibo ezezagunen zerrendak, latinetik eta
beste hizkuntzetatik (italiera batez ere) sorturikoak.
Espero dezagun, edozelan ere, gehiegikerietan ez jautsi
¡zana.
Paratzaileak
TEIXH
Xwplç nEpicTKEyiv, X<t>piÇ Xvnriv, x“piÇ al6d>
HsyáXa k' óyr)Xá Tpiytpco pou ÉKTtaav teíxti-
Kai KáOopai Kal dneXitiÇopai xópa ¿8®.
"AXXo Sév aKÉnTopai: tóv voüv pou TpcbyEi aüxf) f| túxH'
filón jrpáypaTa nolká é^co vá Kápw eIxov.
’A ótav ÉKTiJav tú teíxh Ttcfiç vá nf)v Ttpoaé^co.
’AXXá fiév áKouaa noté tcpótov kticsi&v
íx°v’AvsnaiCTOf|TCx; p’ ÉK^etaav ánó tóv Kóagov EÇa>.
MURRUAK (1896)
gabe, errukirik gabe, ahalkerik gabe
handi eta garai eraiki zituzten murruak ene inguru.
ArRETARIK
Eta esperantzarik gabe nago orain hemen.
Besterik ez dut pentsatzen: adimena irensten dit asturu honek;
zeren gauza asko kanpoan baineukan egiteko.
Ai, murruak eraikitzen zihardutenean, zelan ez nuen jaramonik
[egin.
Baina ez nuen inoiz entzun eraikigileen oihartzuna.
Erreparatu gabe gorde ninduten mundutik kanpo.
SxoO Kaq>eveiou xoü poepoO xó péaa pspoç
arKunévcx; axó xpanfeÇi kíOex’ Evaç yepoç'
pé piáv ¿cpripepíSa ¿pnp0ç xou, xwplç cruvxpocpiá.
Kai pé? ctxc&v fiOX-tcov Ynpaxetñv xr|v Kaxacppóveia
CTKénxexai nóao Xíyo xápT]KE xá xpóvia
nov elxe Kai 8úvapi, Kai kóyo, k’ ¿poptpiá.
Eépei nov yépaaE noXú' xó voióOei, xó kuxxoÇei.
K’ év xovxoiç ó Kaipó; Jtov ^xav véo? poiá^si
aáv X0é?. Tí 8iáaxr|na ptKpó, xí 8táaxr|pa piKpó.
Kai avXXoyiéxai f| <Dp0vr|cnç nSç xóv éyéXa’
icai nfiiç xf|v épmaxEÚovxav návxa — xí xpéXXa ! —
xf|v yevxpa noú CXryr «AOpio. "Exeiç noÍMV Kaipó».
Oupáxat óppé; nov Páaxaye" Kai nóan
zapa OvalaÇe. Tf|v ápuaXñ xoü yv&m
KÚ0’ EÜKaipía xapévri xápa xi’iv ¿pnaiÇei.
. . . . Má án’ xó noXó vá aKénxExai Kai vá Oupóxai
ó rfepoç 4ÇaA.ia6r|KE. Ki ánoKotpáxai
crxoü KacpsvEÍou áKougTtiapévo? xó xpané^i.
30
GIZON ZAHARRA (1897)
KafETXE zaratatsu bateko barrukaldean,
mahaiaren gainean makurtua jezarrita dago gizon zahar bat;
egunkari batekin aurrean, lagunik gabe.
Eta zahartzaroaren goibelaren erdiko destainean,
gogoeta egiten du zein guti gozatu zituen urteak
kemena zeukanean, eta etorria, eta edertasuna.
Badaki asko zahartu dena; ohartzen da, ikusten du.
Eta horratik gazte zeneko garaiak atzo ematen du.
Zein tarte laburra, zein tarte laburra!
Eta pentsatu egiten du zelan Zuhurtziak iruzur egiten zion;
eta zelan berarengan fedea zeukan beti -hori erokerialgezurtiarengan erraren ziona beti: “Bihar. Badaukazu astirik”.
Oldarrak gomutatzen ditu balaztatzen zituenak; eta zenbat
alegrantzia sakrifikatzen zuen. Beraren burugabeko ezagutzaz,
orain, galduriko abagadune bakoitzak egiten du iseka.
Baina gogoetaren gogoetaz eta gomutaren gomutaz
gizon zaharra trenkaturik geratu da. Eta loak hartzen du
kafetxeko mahaiaren gainean makurtua.
31
TO nPiiTO EKAAI
Eiç tóv ©eÓKpito napanovioüvTav
pía pepa ó veoç 7toir|Tfiç EvpEvrie'
«Túpa 8uó xpóvta Ttépaaav noú ypáqxú
k’ Eva e¡8úXXio ÉKapa pová/a.
Tó póvov ápilóv pou spyov Eivai.
’AXX-OÍpOVOV, EÍv’ Ú\|/T]Xf] TÓ PXÉIKD,
TtoXÜ ÚVT|Xf| TfjÇ rioiT]aE<OÇ f| CTKClXa'
ki ók’ tó axaXi tó npúTO éoú noi) slpai
noTS 6Év 6’ ávaiPú ó Sucttuxictpevoç».
Ebt’ ó 0E0KpiToç‘ «Aútó tó Xóyia
áváppoaTa Kai pZaa<pr|pisç Elvai.
Ki av Elaat otó aKaXi tó KpÚTO, npÉTtEt
váaai (mEpñcpavoç k’ eCtuxictmevoç.
’E8w 7tob EtpOaasç, Xíyo 8év Elvar
tocto 7toi> EKapsç, pEyáli) 6oça.
Ki aÜTÓ ÓKÓpr] tó ctkqXí tó npúTo
noXú ánó tóv koivó tóv kóctpo ánéxsi.
Elç tó CKaÁi ytá vá 7caTT]CTEiç toüto
TtpÉTtEi pé tó SiKaíopá CTOV váaai
TtoXiTTiç eIç túv ¡6eúv tóv tióXi.
34
LEHEN HARMAILA17 (1899)
TEOKRITOS-i kexatzen zitzaion
egun baten Eumenes olerkari gaztea:
“Urte bi dira honez gero idazten dudanetik
eta idilio bat egin dut bakarrik.
Neure lan bukatu bakarra da.
Ai, luzeak dira, badakusat,
hagitz luzeak dira Poesiaren eskilarak;
eta orain nagoen lehen harmailatik,
ez naiz inoiz igonen, gaixoa ni”.
“Berba hauek”, Teokritos-ek erran zuen,
“desegokiak dira eta laidoak.
Eta zu lehen harmailean baldin bazaude, egon behar duzu
harro eta zoriontsu.
Honaino etortzea ez da guti;
egin duzuna, loria handia da.
Lehen harmaila hau ere
hagitz baitago jende arruntarengandik urrun.
Zure oina lehen harmaila honetan jartzeko
zuzenez izan behar duzu
ideien hiriko hiritarra.
17- Poeman kondatzen den pasadizua zein Eumenes olerkari gaztea irrealak dira
seguru asko. Teokrito, ostera, Grezia helenistikoaren poeta bat izan zen, III. K.a.koa,
Sirakusan jaioaeta bcre bizitzearen parte bat Alexandrian eman zuena. Bera izan zen
idilio izeneko artzantza-gaiez aritzen diren poema [aburren sortzailea.
35
Kai SúctkoXo aznv nóXi ékeívtiv elvai
Kai anávio vá aé TtoÁitoypatpíiaoiiV.
Lttiv áyopá tt|ç PpioKEtç NopoSeraç
itoú 8év yeXá Kavevaç Tvxo8twKTr|ç.
’ESñ 7toí> £<p0aaEÇ, Xíyo 5év elvai'
toco nov EKapE?, psyáZri Soça».
36
CHE FECE .... IL
GRAN R1FIUTO
Xé uepiKoix; dvOpcbnovç Ép/erai pid pepa
itoi> jrpénet tó peyáXo Nal fj tó peyáXo tó ’Oxt
vd noOve. ®avsp<í>vetai ápéaco? ótcoioc tfixei
etoipo péaa tou tó Naí, Kai Zéyovrá? xo népa
7tT|yaívei crri’iv tipñ Kai atf|v nenoíQriaí too.
'O dpvr|0eiç 8év psiavoióvEi. ’Av ptotioOvrav náX.i,
óxt 9á ^avaéXeye. Kt dpax; tóv KaxaPánxi
ÉKSÍVO T* ÓXl — TÓ ffOXTTÓ — elç ÓXr)V TÍ|V ÇCO1!| TOO.
40
CHE FECE... EL GRAN RIFIUTO18 (1901)
ZENBAIT jenderentzat eguna heltzen da
Bai haundia edo Ez haundia erran
beharrekoa. Behingoan dago agerian bere barruan
Baia prest daukana, eta erratean
aurrerantza doa bere ohore eta sinestean.
Uko egin duenak ez du damu. Ostera ere galdetuko baliote,
£zerranen Luke berriro. Eta halaz ere larritu egiten du
Ez hark —zuzenak— bizi deno.
18. Olerki honen izenburua Danteren perpaus bat da “Divina Comedia” deritzon
obran agertzen dena (Ifernua 3.60). Osoa honela da: che fece per vihade il gran
rifiuto (“koldarkeriaz uko haundia egin zuena”). Dantek Zelestino V. aitasaindua,
izendatua izan eta laburrera utzi zuena bere postua, koldarkeriagatik kondenatzen
duen pasarte honetan hartzen du oina Kavafis-ek. Greziarrak, baina, gizakiak
batzutan egin behar duen erabaki heroikotzat jotzen du uko hori, eta horregatik
Danteren per vitalde hitzak kentzen ditu.
41
42
LEIHOAK
(1903)
ilun hauetan, egun astunak ematen
ditudanetan, alde batetik bestera ibiltzen naiz
leihoak edireteko. —Leiho bat
irekiko denean kontsolamendua izanen da—.
Ez dirá baina leihoak aurkitzen, edo ezin ditzaket
kausi. Eta agian hobe aurkitzen ez badira.
Agian argia tirania berria izanen da.
Nork jakin zeintzuk gauza berriak erakutsiko dituen.
Gela
43
THERMOPYLAK19 (1903)
OhOREA bizitzean
beren Thermopylak mugatu dituzten eta gordetzen dituztenei
Inoiz ere betebeharrari itzuri gabe;
zuzen eta artez beren ekintza guztietan,
baina errukiz eta bihotz onaz ere;
eskuzabal aberats badira, eta
pobre direlarik ostera ere apur bat eskuzabal,
ahal duten guztia lagunduz;
beti egia erranez,
baina aiherrik gabe gezur egiten dutenentzat.
Eta ohore handiagoa dute merezi
igartzen diotenean (eta askok diote igartzen)
Ephialtes agertuko dela azkenean,
eta medoek akabantzan garaituko dutela.
19. Poema honetan espartarrek buruturiko ekintza heroikoari egiten dio aierupen
Kavafisek (V. K.a.). Herodotok kondatzen duenez (7.213), Leónidas errege espartarrak Xerxes pertsiarraren harmadari eman zion aurre Thermopilak izeneko haizpitartean. Pertsiarra, haatik, beranduago izan arren, igaro ahal izan zen azkenez
Ephialtes-en traizioari esker. Espartar guztiak bertan hil ziren. Hain zuzen. Simoni­
ces olerkariak idatziriko hilartitzak gizon haien adorea goraipatuz, aukera ematen
dio Kavafis-i gizakiorren balore etikoak ohoratzeko dauzkan betebeharrak burutzen
dituenarena, bere halabeharrezko amaiera hurbila ezagutu arren.
45
HEPIMENONTAX TOY£ BAPBAPOYX
— Tí nepipévoupe cttt’iv áyopá avvaOpoiapévoi;
Elvat oí Pápgapot vá cpfláaovv af)H£pa.
— Tiotí péaa <rrr|v EúykA.t)to piá tétoio ánpa^ía;
Tí Ká0ovr’ oí IvykXt)TIKoI koí Sév vopo0ETOüve;
Tiotí oí 0áp0apoi Oá <p0áaouv af]pepa.
Tí vopouç ntá 0á KÓpovv oí SvykXt)tikoí ;
Oí PápPapoi aáv É^Oouv 0á vopo0eTT)aovv.
— Tiotí ó aÚTOKpáTcop paç tocto npcot
koí Ká0£Tot CTtfiç nó’keiüQ tt|v íuó HEyáXn núXr]
cttóv 0póvo ináviü, ¿niCTTjpoç, tpopoivTaç tí|v Kopcóva;
Tiotí oí 0áp0apoi 0á «pOáaouv mípepa.
Ki ó aótoKpáTújp nepipévet vá Sex0ei
tóv ápzriyó touç. MáXioxa éToípaos
yiá vá tóv Sóctei piá nepyaprivf]. ’Ekeí
tóv Eypaye tItXouç noXXovç ki óvópaTa.
46
ERDALDUNEN ESPEROAN20
—ZeR!
(1904)
igurikatzen diogu plazan batuta?
Erdaldunak egun heltzeko direla.
—Zergatik Senaduan horrelako geldotasuna?
Zergatik jezarrita daude senadoreak eta ez dute legerik ematen?
Erdaldunak egun helduko direlako.
Zeintzu legeak emanen dituzte bada senadoreek?
Erdaldunak heltzen direnean emanen dituzte.
—Zergatik gure enperadorea hain goiz jaiki da,
eta jezarrita dago hiriaren aterik handienean,
tronoaren gainean, arranditsu, koroa jantzita?
Erdaldunak egun helduko direlako.
Eta enperadoreak itxaroten du buruzagia
atosteko. Izan ere, berari emateko
pergamu bat prestatu du. Berorretan
titulu eta izen asko idatzi dio.
20. Pasadizua, seguru asko, irreala da, etaErromaren jautsapenaren garaian kokatua.
Olerki honi hainbat interpretazio eman zaio, baina, antza, Kavafis-en bizitzeko
egoera konkretu batez ari da. Izan ere, Alexandriako egipziar eta grekoek usté izan
zuten 1882-1895ean Sudaneko erreboltak (bárbaro berrien oztetzat jo baitzituen
lngeles prentsak errebelatu sudaniarrak), lagun zezakeela Egiptoren beregaintasuna
britaniar inbasioaren aurrean. Milaka sudaniar hil zeneko erreboltak ez zuen,
alabaina, inongo eraginik ukan Egipton.
47
—Zergatik gure kontsul biek eta pretoreek irten dute
egun beren toga gorri, bordatuekin?
Zergatik amatistekin josiriko besouztaiak jantzi dituzte,
eta eraztunak esmeralda distiratsu eta argitsuekin?
Zergatik hartzen dituzte egun makila baliotsuak
urreaz eta zilarrez bikainkiro xartatuak?
Erdaldunak egun helduko direlako,
eta horrelakoek baitituzte erdaldunak liluratzen.
—Zergatik etorri oneko hizlariak ez datoz beti bezala
beren mintzaldiak egitera, berenak erratera?
Erdaldunak egun helduko direlako;
eta aspertu egiten dirá bokantza eta hitzaldiekin.
—Zergatik hasten da bapatean artegatasun
eta ezinegon hau? (Aurpegiak zien beltzuri bihurtu diren).
Zergatik hustutzen dirá bizkor kale eta plazak,
eta denak itzultzen dirá beren etxeetara oso pentsati?
Ilundu delako eta erdaldunak ez baitira etorri
eta batzuk mugetatik heldu dirá,
eta esan dute erdaldunik jadanik ez dagoela.
Eta orain zer gertatuko zaigu erdaldunik gabe?
Jende hauek zelanbaiteko konponbidea ziren.
49
OQNEE
’I8aviKeç <pa>vé? ki dYanT)p£veç
éKeívmv tcoo neOávav, f| ¿keivcov noü elvai
Yiá paç xapévoi aáv -toúq neOauivouç.
Kánore pé<; aró óvetpá paç ópiXoOvs'
KánoxE pé<; axriv «tkévi teç ¿koúei tó pualó.
Kai pé tóv ?)%o twv yiá ptá cttiypi'i éTtiarpécpouv
flXOi ánó tt|v Ttpwtri Ttoínoi tfjç Çcofjç paç —
aá pouaiKf], tAv vv/xa, paKpvvíi, nov agúvEi.
50
AHOTSAK (1904)
AHOTS ideial eta maitatuak
hil direnenak, edo eta daudenenak
guretzat galdurik hilak bezala.
Lantzean behin ametsartean mintzatzen zaizkigu;
lantzean behin pentsamenduan entzuten ditu garunak.
Eta beraien oihartzunarekin une batez datoz atzera
gure bizitzearen lehen poesiaren oihartzunak —
musika urruna bezala, gauaz, itzaltzen dena.
51
EIU9YMIEX
Edv aúpara úpala veKpúv nov 8év tyépacav
Kai TSKXetaav, pé SáKpua, aé pavawksto Xapnpó,
pé pó6a erró KeipáXt Kai <rtá itóSia yiaaepiá—
Eta’ í| ¿niSupieç poiaÇouv itoi) éítépaaav
X<opiç vá ¿KnXnp<o0oOv- x<opiç v’ á^itoQeí Kaptá
xflç f]6ovflç pió vúxta, f| Eva npcot tik «peryepó.
52
Elv’ f| npoand0EiEÇ paç, t&v cnxpopiacrpévcov'
elv’ tí npoaná0Eié<; paç adv zñv Tpdxov.
Koppdn KaTop9<bvoDpE' Koppdn
naipvoup’ éitávco paç' ki dpxiÇoups
vdxovps Odppoç Kai koXeç ¿XniSEÇ.
Md ndvxa Kán pyaivst Kai paç ataparfi.
'0 ’AxiXXei)ç otí|v xácppov épnpoaTá paç
Pyaívet Kai pé qxovéc peydXsç pdç tpopdÇet.—
Elv’ f| npoaná0Eié<; paç adv zñv Tpdxov.
©appoOpE ncbç pé dnó<pa<n Kai tóXpr)
0’ áXXá^oups xfjç toxBÇ tÚv Kazatpopá,
k’ EÇto GTEKÓpeSa v’ dyoviaOoOpE.
’AW ótav tí peydXT) Kpiaiç EXOet,
f| xóXpri k’ tí dn6<paaiç paç xdvovrav
TapdtTETai f| vuxñ paç. Trapazóse
Ki óXóyvpa dn’ xd teíxn Tpéxoupe
Çt|t6vtoç vd ykuTdxrovpe pé niv <pvyr|.
54
TROIARRAK21
(1905)
Izan ere gure afanak, malerusenak dirá;
gure afanak troiarrenak bezalakoak dirá.
Nimiño bar erdiesten dugu; ñimiño bat
geure burilaren jabe egiten; eta basten gara
kuraia edukitzen eta esperantza ederrak.
Baina beti jalgitzen da zerbait eta geldierazten gaitu.
Akhiles, luebanean gure aurrean,
jalgitzen da eta ahots goraz gaitu ikaratzen.—
Izan ere gure afanak troiarrenak bezalakoak dirá.
Usté izaren dugu ezen ausardiaz eta erabakimenaz
aldatuko dugula patuaren gibelmina,
eta kanpoan geratzen gara gudukatzeko prest.
Baina ataka hertsia heltzen denean,
erabakimena eta ausardia aienatzen dirá;
larritu egiten da gure arima, eta elbarritzen;
eta harresien inguru egiten dugu laster
geure buruok salbatzekotan ihesean.
21. Poema honen oinarria Iliadaren 22. kantuan dago, Hektor eta Akhiles, troiar eta
greziar gizaurenen arteko burrukan. Hektorrek, beraren gurasoen erreguei amore
eman gabe, erabaki du Akhilesekin burruka egitea, eta beraren begira dago zutunik
Troiako harresien aurrean. Baina hurreratzen dakusanean, ihes egin egiten du
ikararen ikaraz greziarrak jazarria. Akhilesek orduan erasotzen dio, hiltzen du eta
ankerkeriaz jokatzen beraren gorpuagaz. Hektorren gurasoek, Priamo erregeak eta
beraren emazteak Hekuba, harresien gainetik ikusten dute dena, eta desesperoz
nigar egiten dute semearen amaiera tragikoagatik.
55
'Ojuoç T] itTcixiiç paç elvat Pepaía. ’Ejtávco,
ara xeixn. ápxiaev f|5ri ó Opflvoç.
Tñv fuiepñv paç dvapvfiasiç KXaiv k’ aioSiípaTO.
üiKpá yid paç ó npiapoç k’
'EKdPn Klalve.
Haatik, gure jautsapena segurua da. Goian,
murruetan, eresia hasita dago ja.
Gure egunen oroitzapen eta sendimenduek nigar egiten dihardute,
Garratz ari dirá Priamo eta Hekuba gugatik nigar egiten.
H nOAIE
Elneç' « 0d ndyco a’ dkXr) yfj, 0d ndy® c’ úA.Xt] Qá^aacsa.
Mid ndUç ñM.r| 0d ppsOsl KaX.XíxEpn dnó aürii.
Ká0e npoand0eia pon ptá KataSÍKn Elvai ypaiprn’
k’ eIv’ d KapStá pou— adv VEKpdç — 0apÉVT].
'O voOç pou <i>ç nÓTE pé? aróv papaapóv aúróv 0d pÉVEi.
"Onou tó pdxi pou yupíaco, ónou ki fiv 8ñ
épEÍrtta paüpa vHç Çufjç pou pXénco
nov tona xpóvia népaaa Kai pTjpaÇa Kai xdXaaa ».
Katvovpiovç TÓiroü? Sév 0á Ppttç, 5év OdPpei; fiXksç OdXaaaEÇ.
'H nokiç 0d aé áKoXovOsí. £touç Spopouç 0d yvpvaç
Toix; ISiovç. Kai aré? ysiTovtiç rfeç 18ieç 0d yEpvaç' *
Kai p£ç axd Í8ia anilla avxd 0’ danpiÇsiç.
ndvTa axfjv nóXt aÚTÍi 0d <p0dvsiç. Tiá rd álXoü — pd ¿XniÇsiç —
8év Exei nXoío yiá as, 8év éxei óSó.
’Exai nov xñ £“0 aov pnpa^cç é8d>
aniv K<í>x0 toútt] x?|v piKpd, a’ 8X.t]v xf|v YÜ n’iv xdXaaEç.
58
MAPTIAI
EIAOI
Tá pEYalEía vá cpoPáaai, <b vuxóKai
cptkoSo^iEç aou vá vnEpvtKf|OEiç
üv 8év pnopEtç, pé 8iaxaYpó Kai npocpvXd^Eiç
vá té? áKoXouOsi?. Kl Sao épnpoaxá TtpopaivEiç,
xóao é^ExaaxiKf], npoaEKtiKf] vá Elaai.
Kl óxav 0á <p9daeiç axfjv áKpf] aou, Katoap nta'
6xat jtepimvvpov ávGpáwtov axflpa óxav XápEic,
xóte Kvpicoç npóaE^E aáv PyeIç axóv Spópov
¿Çouaiaaxriç jtEpipXEntoç pé awoSEía,
fiv TÚXEi Kai nXritnáasi ánó tóv óxXo
Kavéva? ’ApxEpiScopoç, noú cpépvEi ypáppa,
Kai XéyEi PiacntKá « Atápaae ápéaco? TOÜta,
Elvai pEyála npáypara itov a’ ÉvStacpépow »,
pf| XeIveiç vá axaOsiç' pf| XEiyeiç v’ AvaPaXXEiç
Ká0E ópiXíav ii SouXsiá- pA Xeívei? tovç 8ia<p6povç
noü x“tPEto0v Kai TtpoaKüvoOv vá todç napapEpiaEiç
(tovç pXéitEi? nió ápYá)- fiç jtsptpévEi áKÓpT]
k’ i! LúykXt]to<; ainf], k' ePOvç vá xá YvmpiaEiç
xá aoPapá YPa<P¿>peva toO 'ApTEpiSópov.
60
MARTXOKO IDUS-AK22 (1911)
HaNDITASUNEN beldur izan zaitez, oi arima.
Eta zeure handigurak garaitu
ezin badituzu, arretaz eta kontuz
euts iezaiezu. Eta zenbat eta aurrerago zoazen,
are arakakorrago, are arretatsuago izan zaitez.
Eta gailurrera heltzen zarenean, Zesar jadanik,
gizon hain ospetsuren itxura erdiesten duzunean,
orduan batez ere kontuz ibil kalera ateratzean,
nagusi ahaltsu, zure gorteiuarekin nabaria,
baldin eta ezustean hurbilduko bazaizu jendetzatik
Artemidorus-en bat, gutun bat daroana
eta harrapataka dioena, “irakur itzazu hauek oraintxe bertan,
arazo garrantzitsuak dira, zure ardurakoak,”
ez egiozu uko gelditzeari, ez egiozu tiko atzeratzeari
zeingura elkarrizketa edo betebehar, ez egiozu uko baztertzeari
agurtzen zaituzten eta zure aurrean makurtzen direnak
(geroago ikusiko dituzu); eta itxaron beza
Senaduak berak ere, eta behingoan jabe zaitez
Artemidorus-en izkribu garrantzitsuekin.
22. Honako Kasuan, Kavafisek iradokimena Plutarkok idatziriko Zesarren bizitzearen pasarte batetan hartzen du. Etorkizuneko seinaleek ohartarazi bezala, Zesarrek
kontu handiz ibili behar zukeen Martxoaren idus-etan (Martxoaren 15ean). Kristoren aurreko 44. urteko egun horrexetan, baina, alferrik saiatu zitzaion Artemidorus
Brutus eta Casiok gertatu konspirazioaren berri ohar idatzi baten bidez ematen,
Senadura koroatua izatera joan ez zedin. Zesarrek txalotzen zuen jendetzaren eta
laguntzen zuen gorteiuaren erdian ezin ukan zuen mezua irakurri, eta zin-hartuek hil
egm zuten. Istorioa oso ezaguna da, Shakespearek gai berberaz izkiriatu zuen
tragediaz egindako filmearen bidez.
61
Láv 6^a<pva, tapa psaáwxz, aKova0E’
áópazoc 0iaaoç vá nepvá
pé potxnKé? eÇaiaiEç, pé cpaiveç —
Túxn oou noú év8i8si niá, zá Epya aov
ánézuxav, zá axéóia zflç Çcof^ç aov
PyflKav óXa nXávE?, pó ávo<péX,Eza 0pnvf|aEiç.
Szotpoç ánó Kaipó, aá OappaXéo?,
ánoxaipéza zr|v, zf)v ’AXe^áv6p£ta nov cpeúyei.
üpó návzmv vá pf] xeXaaGelç, pqv nelç ncbç fjzav
6va óveipo, mç á7tazú0r|KEv rj áKof] aov'
pázaie? slmSEç zezoieç pñv KazaSsxGetç.
Záv 6zotpo>, ánó Kaipó, aá OappaXéo?,
oáv noú zaiptá^Ei ge nov 0Çk00z|keç piá zézoia nóXt,
nkriaíaoE aza0Epá npdç zó napá0upo,
ÜKovae pé mj?Kivr|<iiv, áXX’ 6xi
zffiv SeiXñv zá napaKá)aa Kai napánova,
zEXsuzaía ánóZauat zouç iixouç,
é^aíaia ópyava zov pvaziKOÚ 0iáaou,
ánoxaipéza zqv, z^v ’AXE^ávSpsta noú xávEtg.
62
JAINKOAK ABANDONATZEN DU ANTONIUS23 (1911)
UsTEKABEAN, gauerdiarekin entzun dadinean
gorteiu ikustezin bat igarotzen
doinu miresgarriekin, garrasiekin —
zure zoria badoana, zure ekintzak
huts egin dutenak, zure bizitzeko asmoak
liluramendu hutsak gertatu direnak, ez alferriz deitora.
Aspalditik gertu bazeunde bezala, adoreaz,
egiozu agur, badoan Alexandria honi.
Oroz lehen ez ezazu zeure burua engaina, ez ezazu erran
ametsa zela, belarriak iruzur egin zizula;
horrelako itxaropen hutsalik ez ezazu onar.
Aspalditik gertu bazeunde bezala, adoreaz,
zuri dagokizun bezala, hiri hau merezi izan duzunori,
hurbil zaitez sendo leiho-hegirantz,
eta zirraraz entzun itzazu, baina ez
koldarren erregu eta auhenez,
azken poza bezala,
gorteiu mistikoaren oihartzunak, joilki miresgarriak,
eta egiozu agur, galduz zoazen Alexandriari.
23. Berriro ere, Kavafisen iturburua Plutarkok idatzitako Antonius-en bizitzea da.
Pasarteak harén azken gana kondatzen du. Antonius, Actium-en Octavius-ek
garaitua, Alexandnan setiatzen dute azkenez. Pasartea orduan gertatu mirakulu
batez mintzatzen da: hiriko isiltasunaren erdian gorteiu bakhiar bat entzunten da
irteerako aterantz z.uzentzen dena, Alexandria uzteko. Pasadizu hau Dionisiok
(erromatarren Bakho jainkoak) Antonius -bere zaindan eta kide bezala zeukan
jainkoa hain zuzen- abandonaturik uzten zuelakoan hartu zen. Antonius-ek orduan
den dena amaiturik zegoela ulertu zuen.
63
ITHAKA24 (1911)
IthakaRA itzultzeko bidaian abiatzen zarenean,
egizu otoitz bidea luze izan dadin,
menturez betea, ezagutzez betea.
Lestrygonei eta Zyklopeei,
eta Poseidon hiratuari ez iezaiezu beldur izan,
horrelakorik ez duzu zeure bidean inoiz aurkituko,
zure pentsamenduak gora badirau, baldin eta zirrara
fin batek zure izpiritua eta zure gorputza ukitzen baditu.
Lestrygonak, Zyklopeak,
Poseidon hiratua ez dituzu aurpegiratuko,
zeure ariman ez badiezu abaro ematen,
zure arimak ez baditu jartzen zure aurrean.
Egizu otoitz bidea luze izan dadin.
Anitz udagoiz izan dadin,
zeinetan zein plazerrez, zein zoriontasunez
helduko baitzara aldez aurretik amesturiko portuetara;
geldi zaitez merkatu feniziarretan,
eta merkantzia ederretarik egizu pilakera,
perlak eta koralak, anbare eta ebanoak,
eta lurrin laketgarri era guztietakoak,
ahal duzun gehiena lurrin laketgarrietarik;
hiri egipziar askotara joan zaitez,
ikasteko eta ikasteko dakitenengandik.
Ilávxa axóv voü aov vfixeiç xf]v ’I0áKq.
Tó <p0áoipov ékeí eiv’ ó npooptapoç aou.
’AkXá pf) PtaÇEiç xb xaçEtSi 8tókov.
KaXlíxEpa xpóvta nokXá vá SiapKéaer
Kai TÉpo? ntá v’ ápá^Ei? axó vijai,
TtXouaioç pé óaa K£p8iaEç axóv 8pópo,
pi5! npoaSoKtbvxaç Ttkoóxxi vá eré Sóast ñ ’I0áKX].
'H ’I0áKT| a’ é&Bas x’ cópalo xaÇeiSt.
Xa>plç aüxf|v 8év OfiPyatvEç oxóv 8pópo.
"AXXa 8év £%ei vá aé Scóaet ntá.
Ki áv tttcúxikii t^v Ppsiç, f] ’I0áKn 8év ae yc^acE.
"Etoi aocpdç noú eyiveç, pé xóai] neípa,
f|6r| 0á xó KaxáXaPe? f| ’IOukeç xí aripaívouv.
66
AAE3ANAPINOI BAUAEIL
MaÇcvOr]Kav ol ’AXfÇavSptvoi
vd ooüv rf|ç KXeoTtatpaç rd naiSia,
tóv Kaiaapiorva, Kai tú ptKpd tov áócpcpia,
'AXe^avSpo Kai HToXepaio, nou npwrr|
cpopd xd PydÇav eÇu) otó Fupvdaio,
ÉKEÍ vá TÚ KTjpU^OVV PaalXfitç,
peç aTp Áaprtpn napáia^t t&v crtpaTiaxrc&v.
O ’AXE^avSpoc; — tóv Elztav paatXéa
xf|ç ’AppEviaç, Tf|ç Mr|8iaç, Kai t&v IldpPcov
‘O nToXepaioç — tóv Elnav PaaiXÉa
Tflç Ki^iKiaç, Tfiç lupiaç, Kai xf|; OotviKTjç.
O Kaiaapimv otekovtov rió ¿pnpoaTá,
vTvpsvoç ai pETá^i TpiavraipvKXi,
aió <jTf|0o; tou ávPoSéapr] dnó CaKivSovç,
f| Çcovri Tou StrtXf] astpá aancpEipwv ki ápEOúaTwv,
6Epsva id noSripaxá tou p’ aanpEç
kop8eXXeç kevttipeveç pé po8óxpoa papyapixápia.
Aútóv tóv Eirrav mÓTEpo dnó tovç piKpouç,
aÜTÓv tóv eirrav BaatXÉa tcSv BaaiZéoiv.
ERREGE ALEXANDRIARRAK25 (1912)
PlLATUTA zeuden alexandriarrak
Kleopatraren semeak ikusteko,
Zesarion, eta beraren anaia gazteagoak,
Alexander eta Ptolomeo, lehen
aldikoz ateratzen zituztenak kanpora Gimnasiora,
bertan errege bezala aldarrikatzeko,
soldadu-erakuste distiratsu baten erdian.
Alexander — errege izendatu zuten
Armeniako, Midiako eta partiarrena;
Ptolomeo — errege izendatu zuten
Ziliziako, Syria eta Feniziako.
Zesarion aurrerago zegoen zutik
zeta arrosaz jantzia,
bularrean hiazinto-aroa,
gerrikoa, zafiro eta amatistezko Ierro bi,
loturik beraren sandaliak lokarri zuri
harri arrosantzekoez xartatuez.
Bera, gazteagoak baino gehiago izendatu zuten,
bera, erregeen errege izendatu zuten.
25. Beste batzutan bezala, oraingoan ere Plutarko da Kavafisek darabilen iturria. Eta
honako honetan dahar Antonius-en bizitzearen pasarte bat dakar, 34. urtean (K.a.)
gertatu pasadizu bat kondatzen dueña. Zesarion pertsonaia nagusia, Zesarren eta
Ptolomeotar dinastiaren azkenengo faraonen, Kleopatraren, semea da, geroago
Antonius-ek berak hilen dueña. Kleopatraren heriotzearekin orduan, Egipto erromatarren pean geratuko da inperioaren banaketararte.
69
Alexandriarrek ulertzen zuten hain segur
haiek guztiak treatro eta berbak zirela.
Baina eguna bero zen eta poetikoa,
zerua urdin argiko,
Alexandriako Gimnasioa
arte-maisulan arrakastatsua,
gortesauen luxua itzelezko,
Zesarion graziaz eta edertasunez betea
(Kleopatraren semea, Lagiden odolekoa);
eta alexandriarrak lehiatzen ziren ospakizunera,
eta sutzen, eta txalotzen zuten
grekoz, egipzieraz eta batzuk hebraieraz,
ikuskari ederraz sorginduak,
ororen buru bazekitela haiek guztiek zeukaten balioa,
zein hitz hutsak ziren erreinu haiek.
71
ITZUL (1912)
ITZUL hadi sarritan eta har nazak,
zentzazio maitatua, itzul hadi eta har nazak —
itzarri egiten denean gorpuzkeraren oroimena,
eta desira zaharra igarotzen denean berriz ere odoletik;
ezpainak eta azala gogoratzen direnean,
era senditu egiten eskuek,
ostera ukituko balate bezala.
Itzul hadi eta har nazak gauez,
ezpainak eta azala gogoratzen direnean...
73
OSO BAKANKA (1913)
GlZON zahar bat da. Ahitu eta makurtua,
urteek eta abusuek flakatua,
astiro ibilki igarotzen da etxartetik.
Eta hala ere etxean sartzen denean ezkutatzera
bere murrizte eta zahartasuna, gogoeta du egiten
eraginaz, oraino ere daukana gazteriaren gainean.
Mutil gazteek orain beraren lerroak berak errezitatzen dituzte.
Haien begi bizietan gaindi beraren begitazinoak igarotzen dirá.
Beraien garun osasantsu, zentzuala,
haragi mardo eta sendoa,
beraren edertasunaren adierazpenez hunkitu egiten dirá.
75
AHAL DUZUN GEHIEN
(1913)
ETA ezin badezazu egin zeure bizitzea nahi duzun bezala,
honetan behintzat saia zaitez
ahal duzun gehien: ez ezazu merke sal
munduarekiko harreman luzean,
hanitz mugimendu eta berbalditan.
Ez ezazu merke sal eroatearen eroateaz,
herrestan hartzeaz sarritan, era jasanerazteaz
harremanen eta elkarketen
eguneroko zozokeria,
arrotz haserragarriaren antzekoa bilakatzen den arte.
77
MAKPYA
©<50eXa aórtiv ri|v pvf|pT] vá tqv n& . . .
Má Etai EaPúo0r) niá... aáv tínoie Sév ánopEvet —
yiatl paKpvá, azá rapara EtpnPtKá pou xpóvia Keliai.
Aéppa
’Ekeívt)
M6Xtç
’A vaí,
aáv Kapwpévo ánó iaaepí. . .
toO AvyovoTov — AGyouaroç f|iav ; — f] PpaSvá ...
OvpoOpat niá id póna' f|aav, Sappñ, paPiá . . .
papiá' Eva aancpeípivo papú
78
OMNYEI
’Opvósi kó0e toco
v’ápxícrei nió icaXf] Çcotj.
’AXX' órav 6Z0’ f) vúxxa
pé x£ç 8ik£ç tt|ç cunpovXiç,
Kai jié x£ç iinocxiaciç ttjç’
pÉ tooç cvpPipaapouç tt|ç,
6XZ’ 6xav EXO’ í] vú/xa
pé xí|v 8iKf| tt|Ç Svvagi
xoO c<i)|iaroç nov SéXei kqí £t|teí, cxf]v I8ta
poipaía xaPá> xopivoç, ^avamaivEt.
80
MIA NYXTA
'H Kápapa f|xav nxfflxiKT] Kai rcpóoxtixrb
Kpvpévri énávo ártó xnv unonxri xaPépva.
’An’ xó napáQüpo (paívovxav xó ctokóki,
xó áKáSapxo Kai xó axevó, ’Anó Káxto
fjpxovxav f| <pmvEÇ Káxi épyaxcbv
íxoü ereaiÇav xapxiá Kai noú yXevxoüoav.
K’ ¿keí ató XaíKÓ, xó xaneivó KpePPáxi
elxa tó Gñna xoü Epcoxoç, elxa xa xeí^-H
xá r]8oviKá Kai pó8iva xfjç péOrK —
xá pó8iva piaç xexoiaç pé0r|?, noú Kai xwpa
Ttov ypá<p<B, éiteix’ánó xóaa xpóvia!,
peç axó povflpeç otiíxi pov, peO<i> ^avá.
82
GAU BATEZ (1915)
pobrea zen eta arrunt,
taberna susmagarriaren gainean ezkutatua.
Leihotik etxartea ikusten zen,
satsu eta meharra. Behetik
langile zenbaiten ahotsak heltzen ziren
kartetan zeudenak eta olgatzen zirenak.
Gela
Eta bertan, ohe merke eta apalean
amodioaren gorputza ukan nuen, ezpainak ukan nituen,
mozkorraren ezpain zentzual eta arrosak—
halako mozkorraren ezpain arrosak, ezen oraindik ere
idazten dudan bitartean, hainbeste urteren ondoren!,
neure etxe bakartian, ostera ere naizela horditzen.
ITZAR DAITEZENEAN
(1916)
zaitez begiratzen, poeta,
guti badira ere gelditzen direnak,
zure maitatzearen begitazinoak.
Jar itzazu erdi ezkutaturik zure ahapaldietan.
Saia zaitez gordetzen, poeta,
zure garunean itzar daitezenean
gauaz edo eguerdiaren zohargiaz.
Saia
EN nOAEI THE OZPOHNHE
’An' xf|ç xaPépvac tóv Kavya paç (pépav rc>.r|Yü>pÉvo
tóv <pí).ov Pépmva %0eç nepi tú psaáwxTa.
’An’ xá napáOvpa nov á<piaapcv óXávoixxa,
x’ ópalo too oñpa otó Kpeppáxt (pcbxtÇE T] osXf]vr|.
ElpcSa Eva Kpapa é86r Evpoi, FpatKoi, ’Appévtoi, Mfl8oi.
Tetoioç ki ó Pépcüv elvai. 'Opmç x0¿? a“v <p<ím£e
tó épwriKÓ tov irpóaamo r| asXf|vr|,
ó vovç paç Ttflye otóv TtlaTOMKÓ Xappí8r|.
86
OSROENEKO HIRI BATETAN26
(1917)
TABERNAKO aharratik ekarri ziguten zaurituta
Rhemon laguna, atzo gauerdiaren inguruan.
Leihoetatik, zabal zabal utzi genituenak,
beraren gorputz ederra ohantzean argitzen zuen hilargiak.
Denerik gara berton: siriarrak, greziarrak, armeniarrak, medoak.
Halakoa da Rhemon ere. Haatik, atzo, argiztatzen zuenean
beraren aurpegi maitekorra hilargiak,
gure adimenak alde egin zuen Kharmides platonikoarengana.
26. Mesopotamiako erreinu batetako hiria, Edesan zeukana hiriburua II (K.a.) eta III
<K o.) mendeen artean. Pertsonaia seguru asko asmatua da. Azkenengo lerroak
Platonen Karmides aipatzen du. Izen bereko elkarrizketan, Sokratesek Karmides
gazte ateniarraren edertasun hobezina erabiltzen du jakituria definitzeko gaizkia eta
ongiaren ezagutza bezala.
87
EN ELIJEPA
IldvTW? 8év Od SiapKoúoavs noXú. 'H neipa
xpóvcov pé tó 8eíxvet. ’AXX’ Opa? Káirco? PiaaxtKd
f|X0e Kai tú crtapáTT]CTev i] Motpa.
’HTave ovvTopoç ó ópalo? Pío?.
’AlXd tí Suvaxd noó íjaav rá pupa,
aé tí ¿Raíala kXívtiv éitXayiáaapE,
aé tí f)8ovñ tó aópaTd pa? Sóaape.
tóv
Miá ámixTlín?
tóv
fipepóv thç noovñç,
piá dmixTl<TiÇ tóv fipepóv kovtú pou ?)X6e,
KÚTl ájf Tf)Ç VEÓTT]TÓ? pa? T&V ÓVOVÓ TT]V TtÚpa’
aTá xépt“ P°v iva ypdppa Çavarcfipa,
Kai StdPaÇa náZi Kai náki ¿ó? tcoü éÁEm/e tó <pak.
Kai PyfjKa otó pnaXKÓvi peXavxoXiKá —
PyfjKa v’ áXXd^cü aKénzet? pXéirovra? tovXúxigtov
óXíyr] áYaTtripévr] noliTsía,
óXíyri KÍvr|CTt toü Spópou Kai tiSv pava^ióv.
88
KurtdÇovraç sva óitáXXto piaó yKpí^o
0upf]9r|ica Svd ¿pala pepita pána
nov El8a‘ 0ávai eIkoch xpóvta npív . . . .
Há Évav nflva áya^r)0fiKape.
"Eneua ÉcpuyE. Oappñ cttíiv Epúpvr),
yiá va épyaa0EÍ ékeí, Kai má 8év l8oj0f]Kap£.
0’ ácrxTlUKTav — fiv ÇeI — xa yKpiÇa páxia'
0á xálaoE t’ ópalo npóacoito.
MvripT] pou, «púXa^é xa ai) a>ç fjoav.
Kai, pvf]pq, ó,ti pitopEiç ánó tóv Epcoxá pou aótóv,
ó,ti pnopElç <péps p£ níacü áTtóyi.
90
GRISAK (1917)
OPALO erdi gris bat begiratuz
begi gris eder bi gomutatu ditut
ikusi nituenak; orain hogei urte edo dateke
Hilabetez maitatu genuen elkar.
Gero alde egin zuen, Esmirnara nik uste,
berrán lan egitera, era gehiago ez genuen elkar ikusi.
Ezaindu egin dirateke —bizi baldin bada— begi grisak;
alferrikaldu egin dateke aurpegi ederra.
Oi ene Oroimena, gorde itzazu ziren bezala.
Era, ene amodio hartarik ahal duzuna, Oroimena,
ahal duzuna atzera ekardazu gau honetan.
0YMH1OY, EQMA
Eidpa, Ovpriaou óx> póvo ró nono ayanr|0r)Keç,
óxi pováxa tú Kpípgána ónou nXayiaaeç,
áXXá k’ ¿kcIveç teç ¿niGupicç noú yiá aéva
yuáXt^av p£ç ata puna tpavepá,
k’ érpípave p£ç ari^v <pcovq — «ai Kánoio
wxutov épnóSio
nataúoGE.
Tópa reov elvai óXa má péaa axó napeXQóv,
poiá^ci axcSóv Kai arf.ç EKiOvpieç
ekeIveç auv vá 8ó6t)ke<; — n©ç yvdXtÇav.
Svpqaov, psç ara póna noa ac KUTiaÇav'
n<J>ç crpEpav peç arñv <pa>vf|, yak aé. Ovpnaov, atipa
92
H AIOPIA TOY NEPQNOL
Aév ávriCTÚxnaev ó Népov ótav fiKoucre
AeXcpiKoü MavTEÍou tóv XPH^PÓ«Tá ép6opf|vta xpía xpóvta vá (poparen. »
Elxe Kaipóv áKÓpn vá xapeiTpiávra xpovñ elvai. IIoXv ápKETf)
elv’ f) Siopía tcoú ó 0e0ç tóv 5í5ei
yiá vá (ppovriaEi ytá toó? péXXovra? kivóúvoü?.
toO
Tópa arfjv P<bpr| 0á éitiffTpÉyEi Koupaapévo? Myo,
áXXá ¿Raíala Koupaapévo; ánó tó to¡;eí8i aóró,
itoú firav óXo pépe? áreoXaúaEWs —
ará 0éarpa, arovç Kfinouç, errá Yupvácna...
Tñv kóXeojv Tf|ç ’Axataç éairépE? ...
’A t&v y»tivG>v acopárcov f| í]8ovf| npó návrwv...
ACrá ó Népcov. Kai cmqv 'lanavía ó ráXPa?
Kpucpá tó arpáiEupá tou auvaOpoiÇsi Kai tó áaKEt,
ó yépovTa? ó épSopfjvra rpiñ xpovñ.
NEROREN EPEA27
(1918)
Ez zen larritu Nero entzun zuenean
Orakulu Delfikoaren erantzuna.
“Hirurogeita hamahiru urteen izan dadila beldur.”
Denbora zeukan oraino gozatzeko.
Hogeita hamar urce dauzka. Nahikoa da
epea jainkoak ematen diona
etorkizuneko arriskuez kontu egin dezan.
Orain Erromara itzuliko da apur bat nekaturik,
baina eztitsukiro nekatua bidaia honetatik,
oso osorik plazerregunez betea izan dena —
antzokietan, lorategietan, gimnasioetan...
Akhaia-ko hirien arratsak...
Oi gorputz biluzien plazerra gauza guztien
gainetik...
Gauza hauek Nerok. Eta Hispanian Galbak
ezkutuan du biltzen eta prestatzen bere armada,
hirurogeita hamaihiru urteko gizon zaharrak.
27. Oraingoan Suetoniusek idatzitako Neroren bizitzetik hartzen du pasartea Kavafisek. Idazleakdarabilen ironía tragikoak Galvazaharra Hispanian 68. urtean (K.a.)
arnrada erreboltatuak enperadore izendatu zuen gertakarian dauka azalpena.
95
ALT TEE ENNIA
A<i>8eKa Kai ptaf|. TpfiYopa népaaev f| <Spa
án’ x£ç évvtá noú ávatga rf]v Xápna,
Kai Ká0iaa éSói. Ká0oupouv xmpiç vá 6taPá£a>,
Kai xapiç vá ptXñ. Mé notóva vá piXiía“
Kaxápovo? péoa aró oníxt aüxó.
Tó eISw^ov toO véou aópaxó? pou,
án’ xtç évvtá noú áva^a rf)v Xápna,
áX0s Kai pé T|úpe Kai pé 0úptas
kXektx6ç Kápape? ápcopaxtapévEC,
Kai TtspaCTpÉvnv íiSovfi — tí xoXpqpf] f|óovf] !
K’ ¿niariç p’ EcpEpE axá párta épttpó?,
8p0pouç noú Ttbpa Éytvav áyvóptaTot,
KÉvxpa yEpáxa KÍvrpn noi) xéXsyav,
Kai OÉaxpa Kai KatpEVEÍa noú úrrav ptá tpopá.
Tó EÍSwXov xoú véou aotpaxdç pov
■f)X0s Kai p’ StpEpE Kai xá Xujir|XEpá‘
név0r| xi]ç oiKoyEVEtaç, xcoptapoi,
aio0f]paxa 6ik<J>v pop, ala0f]paxa
xñv nE0apéva>v xóao Xíyo éKTipx|0évxa.
AtbSEKa Kai ptafp Hñç TtépaaEv f| á>pa.
AwSeko Kai piar]. Iltjiç népaaav xá xpóvta.
NOHZIE
Tá xpóvia Tfjç veoxr|T0ç pou, ó T|8ovik0ç pou pioç —
pkéncü xtbpa KaSapá xó vórjpá xcov.
txcoç
Tí pexapeXcieç nepixxEç, tí pdxaieç . . . .
’AkXá 8év EpXeica xó vóxipa xóxe.
Méaa axóv EkXvxo xfjç veóxt|xó? pov Pío
poptpóvovxav PouXé? xfjç jtoifiaecoç pou,
oxeStdÇovxav xf|ç xé/vt]? poo f| Ttepioxf].
IT aúxó k’ f| pexapéXete? axaSepeç noxé 8sv fjoav.
K’ f| ánocpúasi? poo vá Kpaxr|6fi>, v’
SiapKoüaav 8uó £P8opd8sç xd no^ú.
98
KATQ AIT TO EIUT1
X0£ç rcepTtaTñvraç eré pió auvoiKÍa
áTCÓKevrpri, népaaa KáTO ánó tó anÍTt
noú Epnaiva aáv ripovv v£oç noli).
’Ekeí tó oñpa pou elxe Xápei ó “Epoiç
pe xf|v ¿galena rou iayúv.
Kai x0É?
aáv népaa’ án tov ó popo tóv naXr]ó,
ápéato? <bpata0T|Kav án’ tt|v yorixeía toü Spanoç
tú payaÇid, tú neÇo8p0pia, f] nirpeç,
Kai xolxoi, Kal pnaXKÓvia, Kal naoáPnpa’
TÍTtOTe fiaxripo 8év épeivev ¿keI.
Kal Kaflóx; axéKopoüv, k’ ¿kvttoÇo rnv nópxa,
Kal gtékohovv, k’ ¿PpáSuva KáTto án' tó anÍTi,
f| unotrraaiç pou óXtj áné8i8e
n’iv <puXax6eíaa fiSoviKÍ) enjyKÍvriai.
100
ETXEAREN AZPIAN
(1918)
ATZO, erdialdetik hurrun den auzune batetan zehar
nenbilen bitartean, etxearen azpitik pasa nuen
oso gazte oraino joaten ohi nintzenekoa.
Bertan ene gorputza harturik zeukan Erosek
bere kemen ederraren bidez.
Eta atzo,
kale zaharretik igaro nintzenean,
behingoan ederreztatu ziren amodioaren xarmaz
dendak, ezpaloiak, harriak
eta hormak, ete balkoiak, eta leihoak;
ez zegoen han deus itsusirik.
Eta zutik nengoen bitartean, eta atea begiratzen,
eta zutik nengoela, eta etxearen azpian iluntzen zenean,
neure Ízate guziak ematen zidan atzera
plazerrezko zirrara gordea.
101
ONDOKO MAHAIA (1918)
NEKEZ dauzkake hogeita bi urte.
Eta hala ere seguru nago urte horiek
lehenago kasik, gorputz hori bera gozatu nuena.
Ez da ezelan ere irritsaren eldarnioa.
Oraintsu sartu naiz kasinoan;
ez dut astirik ukan asko edateko.
Gorputz bera gozatu dut.
Eta ez badut gomutatzen non — ene ahanztura batek ez du ezer
[esan gura.
Horra hor, orain, ondoko mahaian jezarri delarik,
egiten duen keinu batbedera ezagutzen dut — eta jantzien azpian
biluzik, lohadar maitatuak berriro dakuskit.
103
NA MEINEI
'H &pa pió xfjv vúxxa Oáxave,
i] piáptau.
Xé pid yuviá xoO Kanr|X£ioO'
niara án’ xó ÇvXivo xd xópiapa.
’Ekxoç fjp&v xñv 8ud xd payaÇi ó)mq SióXod á6eio.
Mtá Xápjta nexpeXaíov pdXiç xd «pórn^s.
KoipoúvxavE, axfjv ixópxa, ó dypunviapEvoç i)7tr]pexr|ç
Aev 0á pdç ^PXene Kaveiç. Má KioXaç
eíxapsv é^atpQel xóco txoXú,
noü yívape áKaxákXqXoi yiá Ttpotpukd^eiç.
Td év8úpaxa piaoavoíx0r|Kav — koMm 6év fjaav
yiaxi éitúpcovE 0sioç ’IovXioç pf|vaç.
XdpKaç dTcdXauaiç dvdpsaa
axá piaoavoiypéva évSúpaxa'
Vpfjyopo odpKaç yupvmpa— noú xo ivSaXpd xou
eiKoat E^ri xpovouç SidPnKE’ Kai xápa ^X0e
vd pEÍvEt piç axf)v noixiatv ai)xf|.
104
IRAUTEARREN
(1919)
GoiZEKO ordu batak izan behar zukeen,
edo ordu bat t’erdiak.
Tabernako txoko batean;
zurezko banapenaren ostean.
Gu biokandik aparte denda hutsik zegoen guztiz.
Petrolio-lanpara batek ozta ozta argiztatzen zuen.
Lo egiten zuen, atearen ondoan, gaueko lanaldiko zerbitzariak.
Inork ez gintuzkeen ikusiko. Baina harrezkero
hainbeste genuen elkar kilikatu,
ezen kasu egiteko ere ezgauza bihurtu ginela.
Jantziak erdi zabaldu ziren — ez ziren asko,
Uztaileko hil jainkozkoak zizpiltzen baitzuen.
Haragiaren plazerra
erdi zabalduriko jantzien artean;
haragi-biluztasun iheskorra — zeinaren begitazinoak
hogeita sei urte eman baititu; eta orain etorri da
olerki honetan irautearren.
105
H APXH TQN
'H ¿K7tXf]po>atç xf|ç eKvopiiç tov f|8ovfiç
eyivev. ’An’ xó oxpñpa or)Kto9flKav,
Kai PiaaxiKd vxúvovxai x<opiç vá piXoüv.
Byaívouve x<opicrüá, Kpucpá áre’ xd anitf Kai xaOcbç
Pa8iÇouve Kdniaç dvfiavxa oxóv opópo, poiá^et
aáv vá CnovtdÇovrai noú kúti énáva ta>v npo8í8ei
aé tí siaooç kXívtiv énEoav npó óli/ou.
nxi]v toO texvítoü Ttfiiç ¿KÉpBtae f) Çojfj.
Aüpto, peOaúpto,
perá xpóvia Oá ypawoov
oí crríx’ oí SovaTOÍ noü é86j T)xav f) ápxn tcüv.
22
106
MEAATXOAIA TOY lASfiNOS KAEANAPOY’
nOIHTOY EN KOMMATHNH
595 M. X.
Tó yfipaapa toO acbnaToç Kal xf|ç pop<pf|ç pou
elvai nXnyfi ánó cpptKtó paxalpi.
Aév Ex“ EyKapTépritn Kaptá.
Elç aé npoarpÉxtü Téxvn tíj; noifitraoç,
noi> Kánax; ÇEpetç ánó tpáppaKa'
vdpKTjç toO ñXroDç SoKtpé?, év ®avTaaÍQt Kai Aóyqj.
Elvai nXriYñ ánó cppiKtó paxatpi.—
Tá (páppaná oou <pépe Téxvr) Tf|ç noiiiaecoç,
noó Kápvouve — yiá Xíyo — vá
voiátOetat f|
108
JASON KLEANDRORENAREN MALENKONIA,
KOMAGENIKO POETA; A.D. 595 (1921)
gorpuzkera eta hazpegien zahartzea
ganibet lazkarriaren zauria da.
Honez gero ez daukat etsitzeko kemenik.
Zugana egiten dut laster, Poesiaren Artea,
bai baitakizu zeredozer sendagaiez;
minaren loeragiteko saioak Fantasian eta Mintzoan.
Ene
Ganibet lazkarriaren zauria da.
Zeure sandagaiak ekartzazu Poesiaren Artea,
zauriari ez igartzea —apur batez- lortzen dutenak.
109
EKOMEA Eli THN TEXNH
KdOopat Kai peppdÇto.
’EniOvpiEÇ k’ alaenaeiç
éKÓptaa elç tf]v Téxvtiv —
Kán ptaoeiScopéva,
npócwna ñ ypamiiç'
épánmv áxeXfiv
kúti áPépaiE? uv^peç.
'Aç ácpeeñ a’ aÓTiív.
Eépei va canMatíaei
Mopqnjv xfiç KaXAovfK
axeSóv dvenaiaSiiTcoç
tóv piov crupnXtipoüaa,
avvfivdÇouaa ¿vwnwaeiç,
avvSvdÇouoa ziç pépe?.
110
EKARRI DIZKIOT ARTEARI (1921)
JEZARRITA nago eta amets egiten dut.
Desirak eta zentzazioak
ekarri dizkiot Arteari — ozta ozta erdikusirikoak,
aurpegi edo hazpegiak;
amodio betegabekoen
gomuta doi doi seguruak.
Eman diezaiodan berari neure burua.
Edertasunaren Forma
zirriborratzen badaki;
ia hauteman gabe
bizitzea betez,
zarrastak elkartuz, egunak elkartuz.
Aunf)0r)Kav UEydZmç
aróv ánoxcoptapó tcov.
Aév TÓOeXav aüwí'
f|Tav f| TteptaTdCTEiç.
BiotiKég áváyKE?
¿Kápvave tóv eva
vá púyei paKpuá —
Néa ’YópKri ii KavaSá.
’H dydnri tcov PcPaimç
5év fjTav íSia wç Ttpív'
elxev ékaTTwOei
f| sXÇiç pa0pr|5óv,
eIxev éXaTTwSei
f) sXÇtç tt]ç noXú.
Opcoç vá x<opio0oüv,
8ev TÓ0eXav aÚToi.
’Htqv f] reepiaTáaeiQ.—
"H nnncoç KaZXiTexviç
écpávrjKEV li Túxn
xmpiÇovT0ç TOUÇ Túpa
npiv apúasi TÓ aía0T)gá tcov,
npiv toíx; áXXá^Et ó Xp6voç'
ó evaç ytá tóv áXXov
0á elvai cbç vá pévei návTa
tcov elKoai TEaadpcov
ÉTñv t’ cópalo natSi.
112
’HXOs yid va StaPdaei. Elv’ dvot/rá
5uó, zpía Pipila' larropiKoi Kai rtotrirai.
Má p6A.iç SiáPaae 3éKa kenzá,
Kai tó napaíniffe. Etóv Kavané
piaoKoipñTai. ’AvpKei nXfipax; cid piPXía—
dXX’ elvat eÍKoat upia éx&v, k’ elv’ épopqxx; nokú'
Kai aripepa tó dndyeuna népaa' ó Epcoç
otí|v Í8ecb8r) aápKa tov, aró zeíXr|.
Ití| aápKa tou noú elvai óXo KaXXovn
A Oéppr) népaoev í| ¿pamKfr
/copie ácrteiav aiScb ría tÍ|v popepf) trie ánoXaúaeox;
114
IRAKURTZERA ETORRI DA (1924)
IRAKURTZERA etorri da. Bizpahiru liburu
daude zabalik; historia -eta poesiazkoak.
Baina nekez irakurri du hamar minutuz
eta utzi egin ditu. Sofan
dago erdi lotan. Liburuena da osorik —
baina hogeitahiru urte dauzka eta oso da ederra;
eta gaur, bazkalostean, amodioa da igaro
beraren haragi ideialetik, beraren ezpainetatik.
Beraren haragatik edertasun hutsa dena,
irrits gartsua iragan da;
ahalke irrigarririk gabe plazerraren moldeagatik.
O KAOPEnTHS ETHN E1ZOAO
Tó nloúcno aítíxi et/e arf|v elao8o
Evav KaGpÉTtTT] péyiaxo, reoXv nakaió'
xovXáxiaxov npó óy8óvTa tx&v áyopaapivo.
"Eva épopipóraTO itaiSi, 6ndXXr|Xoç aé pánxr)
(t£ç KuptaKEç. EpaaixExvriç áQXnxfK),
OTÉKovrav p’ Eva 8épa. Tó napéSoae
aé Kánoiov toO okitioO, ki autdç tó nflye péoa
vá <pépei tóv dnóSei^i. 'O únáXA,T]Xo? toO pánxr)
Epeive póvoq, Kal nepípeve.
nXr)aíaae axóv KaOpénxri Kal Kuxxá^ovxav
k’ Caíale xóv KpaPáxa rov. Metó névTE Xenxá
toO «pépav tt|v ánóSei^i. Tf|v nflpE k’ Eçvye.
Má ó naXaió; KaSpéjrTní
elxe Set Kai 5ei,
Kara xf|V unapÇiv tou xfjv 7toXuexf|,
XiXiáSe? npáypaTa Kal npóaanapá ó naXatAç KaBpEnxTiç xdipa xaípovxav,
k‘ énaípovrav noú el/e Se/Seí ¿návco tou
t^v áptiav épopcpiá yiá pepiKá Xeirxá.
116
119
2. Ikerketak:
LlDELL, Robert. 1974. Ciivafy: a Critícal Biography. London: Duckworth
(gaztelaiarako itzulpena: Kavafis. Una biografía crítica. 1980. Madrid:
Ultramar).
Otero, Carlos Peregrín. 1965. “Unamuno y Cavafy: Ilgran rifiuto ”. Papeles
de Sor Armadans. 36.253-94.
R1VAS Sampons, José. 1982. Kavafis. Barcelona: Barva Nova.
VlTTI, Mario. 1971. Storia delta letteratura Neogreca. Torino: Edizioni R.A.I.
3. Iturburuak:
SAVIDIS, G.P. (arg.).
1985. K.M. Kabafh. Poihmaca (1896-1918). Athenas: Ikaros.
1985. K.M. Kabafh. Poihmata (1919-1933). Athenas: Ikaros.
Aurkibidea
Sarrera.
Andolin Eguzkitza eta Olga Omatos.......
Antología
MURRUAK (1896)...........................................................................
GIZON ZAHARRA (1897)..........................................................
ARGIZARIAK (1899).....................................................................
LEHEN HARMAILA (1899).........................................................
ZAHARREN ARIMAK (1901)....................................................
CHE FECE... EL GRAN RIFIUTO (1901)............................
LEIHOAK (1903).............................................................................
THERMOPYLAK (1903)..............................................................
ERDALDUNEN ESPEROAN (1904).......................................
AHOTSAK (1904)...........................................................................
DESIRAK (1904)..............................................................................
TROIARRAK (1905).......................................................................
HIRIA(1910).....................................................................................
MARTXOKO IDUS-AK (1911)..................................................
JAINKOAK ABANDONATZEN DU ANTONIUS (1911)
ITHAKAÍ1911)................................................................................
ERREGE ALEXANDRIARRAK (1912) ...................................
ITZUL (1912)....................................................................................
OSO BAKANKA (1913).................................................................
AHAL DUZUN GEHIEN (1913)..............................................
URRUN (1914) ................................................................................
Poema-antología
liburuaren moldaketa 1995 eko
urrian burutu zen
Erel moldiztegian,
fotokonposaketarako
A Garamond eta Times
hizki motak erabiliz.
Lehen edizio hau
mila alerakoa izan da.
Poema antología
K. P. Kavafis
Antología hau
Grekotik zuzenean itzuli izan dirá antología hone-
tara biltzen diren poemak. Itzulpena, antologiaren
prestaketa osoa bezala, hitzaurrearen izenpetzaileen
ahalegin amankomuna izan da, borobil baten antzera borobila izan gura lukeen lan hau osatzekotan,
lotu baino lehenago, mutur bi dauzkan soka bat
bezala begira litekeena. Mutur batetan, greziar muturrean, Olga Ornatos agertzen da, bera delarik greko moderno eta literatura neohelehenikoaren ezagutzaile eta irakaslea. Beste muturrean, ostera, euskararenean, Andolin Eguzkitza dugu. Hizkuntzalari eta
literaturgile ezaguna bera, eta baita poeta ere, Pamiela berrán Orhiko mendirantz urratsez urrats argitara eman zuena, eta oraintxe azti, Susan, Mila urte
igaro eta, ura bere bidean.
Antología honen paratzaileen eginahalen arrean
izan da, batetik, Kavafis ezagutzera emateko bideak
jartzea, hitzaurre eta bibliografía oparo baten bidez
bere bizitza, garai eta sentimenduek sortu kezkak
argitzea.
Pamielako sail berri honentzat hasiera ikusgarria
deritzogu.
Pamiela etxea
Marulanda.
1.
antologiak
Poema-antología. KONSTANDINOS P. KAVAFIS
Andolin Eguzkitza eta Olga Omatosen edizioa. (1995)
2. Antología. JOAN SALVAT-PAPASSEIT
Koldo Izagirreren edizioa. (1995)
3. Ezabatuak. ALEMAN IDAZLEAK
Eduardo Gil Beraren edizioa. (1995)
Nikolas Kasantzakisek, Alexandriara egindako bai-
daia bat zela eta, Kavafisi buruzko zirriborro honek
ongi aurkezten du alexandriar olerkaria.
“Kavafis kultura baten azken loreetariko bat da; beheititze eta gainbeheraren gizon apartekoaren ezaugarriak oro dauzka: jakintsu, hedonista, edertasun eta
plazerraren maitale, gomutez betea. Florentzian jaio
behar izan zukeen XV. gizaldian, aitasainduaren kardinal edo kontseilari segeretu, edo eta Venetziako
duxen jauregian, kanaleetan edanez, amodio eginez,
idatziz.
Kavafis antsikabe eta adoretsu bizi da. Jezarleku
guri batetan jarririk, leihotik begiratzen du, eta erdaldunen etorreraren zain geratzen da. Eskuetan pergamuak gordetzen ditu titulu arduratsuki idatziekin, zeremoniajantzi guztiz ondo apainduak dauzka eta igurikatu egiten du. Baina erdaldunak ez dira heltzen eta
iluntzean lasai egiten du hasperen, ironiaz irripar eta
segitzen du itxaroten.”
Pamiela etxea