QUECHUA BASICO 9 LIC. ELSA MURUCHI PACO DOCENTE UDABOL EMAIL: [email protected] PACHA WAYRAKUNATA K’USKIRINACHIQ CHIRICHKAN = ESTA FRIO PAG84 chikchichkan Rit’ichkan wayrachkan ruphachkan phuyuchkan parachkan chhullunkachkan Chikchi = granizo Wayra= viento Rupha=caliente Para= lluvia Rit’i = nevada Phuyu= nube Chhullunka = hielo congelado Chikchichkan Wayrachkan= esta venteando Ruphachkan= esta caliente Parachkan= esta lloviendo Rit’ichkan = esta nevando Phuyuchkan= esta nublado Chhullunkachkan = esta hieloso ¿IMAYNATAQ PACHAWAYRA KACHKAN? PAG88 Santa Cruzpi, ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Santa Cruzpi ruphachkan Benipi ¿Imaynataq pachawayra kachkan? P’utuqsipi ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Uru Urupi ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Chuqichakapi ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Chuqiyapupi¿Imaynataq pachawayra kachkan? Quchapampapi¿Imaynataq pachawayra kachkan? Pandopi ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Tarijapi¿Imaynataq pachawayra kachkan? QHAWARISPA TAPUYKUNATA Ima= que, cuál Imayna= como Pacha = tiempo Wayra = estados ¿Imaynataq pachawayra kachkan? Como esta el estado del tiempo UTILIZANDO EL –CHKA- KAY+ Ñuqaqa Kani Ñuqaqa Kachkani Qamqa Kanki Qamqa Kachkanki Payqa Payqa Kachkan Kan Ñuqaykuqa Kayku Ñuqaykuqa Kachkayku Ñuqanchikqa Kanchik Ñuqanchikqa Kachkanchik Qamkunaqa Kankichik Qamkunaqa Kachkankichik Paykunaqa Kanku Paykunaqa Kachkanku UTILIZANDO EL –CHKA- AGUA =YAKU S C Yo estoy fría Tu estas caliente Ella esta mojada Nosotros estamos secos Ellos están congelados El agua esta frio Mojado= juq’u Frio=qhasa,chiri Seco= ch’aki, Ñuqaqa qhasa kachkani Qamqa rupha kachkanki Payqa juq’u kachkan Ñuqaykuqa ch’aki kachkayku1 Yakuqa chiri kachkan V RIMARINACHIK Imaynalla Walliqlla ¿Qamri? Ñuqapis Walliqllataq ¿Imataq Sutiyki? Sutiyqa……………. ¿Maypitaq tiyakunki? …………….pi tiyakuni ¿Piwantaq tiyakunki? ….ywan…ywan ima tiyakuni ¿Maypitaq llamk’anki? …………..pi llamk’ani ¿Machkha watayuqtaq kanki? ………………watayuq kani ¿Mayk’aqtaq paqarinki? ………… …….paqarini RIMARINACHIK ¿……….yuqchu kanki? Mana …….yuqchu kani Ari …….yuq kani ¿Machkha ……yuqtaq kanki? ………..yuq kani ¿Ima llimp’iyuqtaq …….yki? juk……,juktaq……juknintaq…yqa ¿Maymantataq kanki? ………….manta kani Tinkunakama Tinkunakama QHWARISPA TAPUYKUNATA ¿Ima llimp’iyuqtaq allquyki? yuraq allquyqa ¿May-manta-taq kanki? Kay-manta kani Mana kaymantachu kani ¿Machkha watayuqtaq tatayki? Tatayqa, suqta chunka iskayniyuq watayuq kan