tema 11

A
Tarde de cine
29
Barucho está namorado de Almudena, unha nena
da escola que vai en cadeira de rodas. Para ir nadar
xuntos, el quere regalarlle unha cola de serea...
—Se cadra quería un flan, a min gústanme moito os flans que fai mamá.
afí
—E trouxéchela ao cine?
—Esperamos a que se fixese de noite para que ninguén nos vise e viñemos ao cine. Púxenlle unha película titulada Escola de sereas dunha
actriz moi guapa chamada Esther Williams. Despois de ver a película
levámola ao mar e xa non a volvemos ver máis.
Como é un velliño, sabía que el non ía querer ser mozo de Almudena,
así que podía contarlle o meu problema. Foi estupendo, contoume a
historia dunha serea á que lle gustaba moito o cine:
casea: Grupo de nasas
atadas a unha corda
que se lanzan todas
xuntas.
es
Barucho proponvos
fomentar o uso
do galego con
imaxinación!
—Seguro que á serea tamén lle gustarían moito, pero pediunos outra
cousa. Non sei como, pero sabía que eu era o que poñía o cine en Muxía,
e pediume que a levásemos a ver unha película. No fondo do mar non
hai cines, e a ela, que se chamaba Sofía Loren, gustáballe moito o cine.
quela tarde había cine, e cando hai, o Pulga vén a buscarme; é o
que pon as películas. Entramos na cabina onde está a máquina que as
proxecta e eu axúdolle no seu traballo. Sempre me di que son tan bo axudándolle coas películas coma o meu avó axudándolle a pescar os polbos.
raño: Aparello para mariscar que consta dun
angazo que se arrastra
sobre a area.
Od
11
Pero cando as subín, o teu avó non viña en ningunha delas. Pensei
que xa non o ía ver nunca máis, pero de súpeto apareceu na superficie mariña da man dunha serea. Fora ela quen o salvara. Para agradecerllo, dixémoslle que nos pedise o que quixese. Pensamos que nos ía
pedir peixe, pero sabes o que nos pediu?
—O teu avó e mais eu coñecemos unha vez unha serea de verdade.
Iamos na gamela, cando un golpe de mar bateu contra o costado de
babor. Como eu ía aos remos, puiden suxeitarme ben, pero o bo de
Ramón non ía atento e caeu ao mar. Quixen enganchalo co raño* de
coller os polbos, pero non me deu tempo e vin como ía para o fondo.
Entón ocorréuseme largar a casea* das nasas para que se puidese meter
dentro dunha e así sacalo do mar como se fose unha nécora.
—Que mala sorte!
—Non te preocupes. Ensinoume algo moi importante: como se fan as
colas de sereas.
—Entón podes facer a que necesito!
O Pulga mostroume os sacos nos que veñen os rolos das películas e
díxome que con eles podía facerse unha cola de serea, pero que xa ma
faría máis tarde; agora tiñamos que poñer a película.
Xosé Henrique Rivadulla: Amar unha serea, ed. Galaxia,
col. Árbore (adaptación).
174
175
Suxestións metodolóxicas
-
O bebé máxico, Do mar é a noite, O elefante dunha soa
orella, Os piratas da illa da Esperanza, A que veñen as gaivotas a
Compostela? Amar unha serea, Camiño ao mar Os papeis do vagabundo
Amar unha serea,
-
Anotacións
Xosé Henrique Rivadulla Corcón
Festa rachada.
Praia na noite,
O soño de Ulises, O inxenioso cabalo Rocinante da mancha, Furga
garabela! Salitre.
O raio verde.
134
A
Tarde de cine
29
Barucho está namorado de Almudena, unha nena
da escola que vai en cadeira de rodas. Para ir nadar
xuntos, el quere regalarlle unha cola de serea...
—Se cadra quería un flan, a min gústanme moito os flans que fai mamá.
afí
—E trouxéchela ao cine?
—Esperamos a que se fixese de noite para que ninguén nos vise e viñemos ao cine. Púxenlle unha película titulada Escola de sereas dunha
actriz moi guapa chamada Esther Williams. Despois de ver a película
levámola ao mar e xa non a volvemos ver máis.
Como é un velliño, sabía que el non ía querer ser mozo de Almudena,
así que podía contarlle o meu problema. Foi estupendo, contoume a
historia dunha serea á que lle gustaba moito o cine:
casea: Grupo de nasas
atadas a unha corda
que se lanzan todas
xuntas.
es
Barucho proponvos
fomentar o uso
do galego con
imaxinación!
—Seguro que á serea tamén lle gustarían moito, pero pediunos outra
cousa. Non sei como, pero sabía que eu era o que poñía o cine en Muxía,
e pediume que a levásemos a ver unha película. No fondo do mar non
hai cines, e a ela, que se chamaba Sofía Loren, gustáballe moito o cine.
quela tarde había cine, e cando hai, o Pulga vén a buscarme; é o
que pon as películas. Entramos na cabina onde está a máquina que as
proxecta e eu axúdolle no seu traballo. Sempre me di que son tan bo axudándolle coas películas coma o meu avó axudándolle a pescar os polbos.
raño: Aparello para mariscar que consta dun
angazo que se arrastra
sobre a area.
Od
11
Pero cando as subín, o teu avó non viña en ningunha delas. Pensei
que xa non o ía ver nunca máis, pero de súpeto apareceu na superficie mariña da man dunha serea. Fora ela quen o salvara. Para agradecerllo, dixémoslle que nos pedise o que quixese. Pensamos que nos ía
pedir peixe, pero sabes o que nos pediu?
—O teu avó e mais eu coñecemos unha vez unha serea de verdade.
Iamos na gamela, cando un golpe de mar bateu contra o costado de
babor. Como eu ía aos remos, puiden suxeitarme ben, pero o bo de
Ramón non ía atento e caeu ao mar. Quixen enganchalo co raño* de
coller os polbos, pero non me deu tempo e vin como ía para o fondo.
Entón ocorréuseme largar a casea* das nasas para que se puidese meter
dentro dunha e así sacalo do mar como se fose unha nécora.
—Que mala sorte!
—Non te preocupes. Ensinoume algo moi importante: como se fan as
colas de sereas.
—Entón podes facer a que necesito!
O Pulga mostroume os sacos nos que veñen os rolos das películas e
díxome que con eles podía facerse unha cola de serea, pero que xa ma
faría máis tarde; agora tiñamos que poñer a película.
Xosé Henrique Rivadulla: Amar unha serea, ed. Galaxia,
col. Árbore (adaptación).
174
175
Suxestións metodolóxicas
-
O bebé máxico, Do mar é a noite, O elefante dunha soa
orella, Os piratas da illa da Esperanza, A que veñen as gaivotas a
Compostela? Amar unha serea, Camiño ao mar Os papeis do vagabundo
Amar unha serea,
-
Anotacións
Xosé Henrique Rivadulla Corcón
Festa rachada.
Praia na noite,
O soño de Ulises, O inxenioso cabalo Rocinante da mancha, Furga
garabela! Salitre.
O raio verde.
134
7 O narrador deste relato, está en primeira ou en terceira persoa?
Despois de escoitar o texto
8 Os feitos. Copia o texto que corresponde a cada escena:
11
Unidade
Comentario da lectura
Por que o sabes? É algún dos personaxes?
1 Neste fragmento crúzanse dúas historias: a de Barucho e o Pulga
1
e ..., cal é a outra?
2
3
Desde onde ata onde vai a historia do Pulga e o avó?
Comprendo as palabras
2 Copia estas oracións, sustituíndo por sinónimos o subliñado:
– Barucho quería ser mozo de Almudena.
9 Lembramos os detalles.
– Trataba dunha serea á que lle gustaba moito o cine. Foi estupendo.
Como era o Pulga, novo ou vello?
– Un golpe de mar bateu contra o costado de babor.
Que ían pescar o Pulga e mais o avó do rapaz?
– Ocorréuseme largar as nasas.
Contra que costado da barca bateu o mar, babor ou estribor?
– Se cadra, a serea quería un flan.
3 Busca no texto da lectura o nome destes útiles de pesca:
A
B
Que sobremesa lle gusta moito a Barucho?
D
10 Imaxina que te atopas cunha serea. Escribe o diálogo con ela.
Non esquezas poñer as raias de diálogo.
C
ESCOITO E FALO
30
Fíxome nos detalles e lembro.
1 Escoita o poema e contesta:
De quen fala?
Reflexiono
Que verso se repite, practicamente
igual, nas catro estrofas?
4 O espazo. Onde ocorre esta historia? Copia o fragmento do texto onde se indica.
Na actualidade.
Hai bastantes anos.
Deitada está na area
con todo o mar detrás.
Que rostro delicado,
o seu rostro de sal!
Como son os seus ollos?
5 O tempo. Cando sucede a historia da serea? Elixe:
De que está feito o seu rostro?
2 Aprende e recita o poema:
No futuro.
Eu vexo unha serea
con todo o mar detrás.
Quixera darlle un bico
no seu rostro de sal.
6 Os personaxes. Escribe o nome propio destes personaxes:
a) Pon as películas no cine.
b) Era unha serea.
c) Era nova na escola.
d) Está namorado de Almudena.
e) Actriz de Escola de sereas.
f) Era o avó de Barucho.
Quixera estar en fronte
dos seus ollos coral,
bicala con tenrura
no seu rostro de sal.
Non sei se está durmida
ou quere descansar.
Que branco ten o rostro,
o seu rostro de sal!
176
177
eu
Suxestións metodolóxicas
meu
Dicionario Xerais de sinónimos e antónimos.
me,
me,
me…;
meu
8
Solucións das actividades
Despois de escoitar o texto
9
1
Comprendo as palabras
2
10
–
ESCOITO E FALO
–
1
–
–
3
2
Reflexiono
4
Actividades de reforzo
5
1 Cres que é certa a historia da serea que lle conta o Pulga a Barucho?
Por que?
6
2 A historia do Pulga podería servir de argumento para unha película?
Que título lle porías?
7
entramos, tiñamos
135
7 O narrador deste relato, está en primeira ou en terceira persoa?
Despois de escoitar o texto
8 Os feitos. Copia o texto que corresponde a cada escena:
11
Unidade
Comentario da lectura
Por que o sabes? É algún dos personaxes?
1 Neste fragmento crúzanse dúas historias: a de Barucho e o Pulga
1
e ..., cal é a outra?
2
3
Desde onde ata onde vai a historia do Pulga e o avó?
Comprendo as palabras
2 Copia estas oracións, sustituíndo por sinónimos o subliñado:
– Barucho quería ser mozo de Almudena.
9 Lembramos os detalles.
– Trataba dunha serea á que lle gustaba moito o cine. Foi estupendo.
Como era o Pulga, novo ou vello?
– Un golpe de mar bateu contra o costado de babor.
Que ían pescar o Pulga e mais o avó do rapaz?
– Ocorréuseme largar as nasas.
Contra que costado da barca bateu o mar, babor ou estribor?
– Se cadra, a serea quería un flan.
3 Busca no texto da lectura o nome destes útiles de pesca:
A
B
Que sobremesa lle gusta moito a Barucho?
D
10 Imaxina que te atopas cunha serea. Escribe o diálogo con ela.
Non esquezas poñer as raias de diálogo.
C
ESCOITO E FALO
30
Fíxome nos detalles e lembro.
1 Escoita o poema e contesta:
De quen fala?
Reflexiono
Que verso se repite, practicamente
igual, nas catro estrofas?
4 O espazo. Onde ocorre esta historia? Copia o fragmento do texto onde se indica.
Na actualidade.
Hai bastantes anos.
Deitada está na area
con todo o mar detrás.
Que rostro delicado,
o seu rostro de sal!
Como son os seus ollos?
5 O tempo. Cando sucede a historia da serea? Elixe:
De que está feito o seu rostro?
2 Aprende e recita o poema:
No futuro.
Eu vexo unha serea
con todo o mar detrás.
Quixera darlle un bico
no seu rostro de sal.
6 Os personaxes. Escribe o nome propio destes personaxes:
a) Pon as películas no cine.
b) Era unha serea.
c) Era nova na escola.
d) Está namorado de Almudena.
e) Actriz de Escola de sereas.
f) Era o avó de Barucho.
Quixera estar en fronte
dos seus ollos coral,
bicala con tenrura
no seu rostro de sal.
Non sei se está durmida
ou quere descansar.
Que branco ten o rostro,
o seu rostro de sal!
176
177
eu
Suxestións metodolóxicas
meu
Dicionario Xerais de sinónimos e antónimos.
me,
me,
me…;
meu
8
Solucións das actividades
Despois de escoitar o texto
9
1
Comprendo as palabras
2
10
–
ESCOITO E FALO
–
1
–
–
3
2
Reflexiono
4
Actividades de reforzo
5
1 Cres que é certa a historia da serea que lle conta o Pulga a Barucho?
Por que?
6
2 A historia do Pulga podería servir de argumento para unha película?
Que título lle porías?
7
entramos, tiñamos
135
3 Relaciona as palabras do recadro coa definición que corresponda:
2
1
11
Os tecnicismos
BULARIO
Unidade
VO
CA
No teatro
... : Asentos que están na parte baixa dos teatros; platea.
decorado
palco
... : Piso alto con asentos en gradaría.
3
anfiteatro
... : Conxunto de elementos cos que se ambienta o lugar da acción.
tremoia
... : Espazo con varios asentos en forma de balcón.
patio de butacas
... : Mecanismo destinado a producir certos efectos especiais.
4 Explica en que consisten as seguintes profesións:
12
7
peiteador
maquilladora
deseñadora
produtora
acomodador
5 Asocia cada palabra específica do teatro coa súa definición:
8
9
entreacto
debut
11
6
apuntador
director
Un tecnicismo é unha palabra técnica que só se emprega dentro
da linguaxe dunha profesión, oficio, ciencia ou arte. Por exemplo:
escenografía, dramaturxia, etc.
4
5
actriz
10
camerino
Fíxate
Algúns tecnicismos tomámolos doutras linguas, como: whatsapp,
driver, escáner, etc.
bambolina
...: Tira de lenzo pintado que colga da parte superior do escenario.
...: Intervalo que separa un acto doutro na representación dunha
obra teatral.
1 Localiza no debuxo os seguintes elementos:
palco
cuncha
patio de butacas
pano
acomodador
saída de emerxencia
anfiteatro
entrada
despacho
lanterna
escenario
cola
...: Estrea; primeira obra con que se presenta ao público un actor,
un director ou unha compañía.
...: Cuarto onde os actores se visten e maquillan antes de actuar.
USO O DICIONARIO
2 Completa estas oracións con algunhas das palabras anteriores:
1 Clasifica os seguintes tecnicismos segundo a ciencia á que correspondan. Usa
– O … guioume ao meu asento, iluminándome coa … .
o dicionario se o precisas:
– Había unha … moi longa para sacar as … diante do … .
– Por seguridade, hai varias … no teatro; a dos actores está a carón
do … .
– O apuntador dos actores agóchase na … .
xulgado
cirurxía
software
débeda
microchip
querela
contabilidade
ordenador
pílula
prótese
orzamento
testemuña
Tecnoloxía
Medicina
Dereito
Economía
– Acabou a obra, caeu o … e o público aplaudiu entusiasmado.
178
179
Apuntador:
Suxestións metodolóxicas
Deseñadora:
https://sites.google.com/site/paixonpoloteatrorvb/3-lexico-doteatro
Peiteador:
Produtora:
in situ
-
Maquilladora:
-
Acomodador:
Google – imaxes,
http://www.teatro-real.com/es/el-teatro/eledificio/visita-virtual
5
bambolina, entreacto, debut, camerino.
USO O DICIONARIO
Solucións das actividades
1
1
software, microchip, ordenador.
cirurxía, prótese, pílula.
xulgado, querela, testemuña.
2
-
débeda, contabilidade, orzamento.
terna
–
-
Actividade de ampliación
–
1 Escribe catro tecnicismos relacionados con cada un dos seguintes
–
campos semánticos: a) medios de comunicación, b) deportes, c)
aviación.
–
3
patio de butacas, anfiteatro, decorado, palco, tremoia.
4 Actriz
Director:
a) Descodificador, mediático, prime time, share.
b) Penalti, set, hat-trick (triplete), desmarcar.
c) Tren de aterraxe, flap, facer calzos, amaraxe.
136
3 Relaciona as palabras do recadro coa definición que corresponda:
2
1
11
Os tecnicismos
BULARIO
Unidade
VO
CA
No teatro
... : Asentos que están na parte baixa dos teatros; platea.
decorado
palco
... : Piso alto con asentos en gradaría.
3
anfiteatro
... : Conxunto de elementos cos que se ambienta o lugar da acción.
tremoia
... : Espazo con varios asentos en forma de balcón.
patio de butacas
... : Mecanismo destinado a producir certos efectos especiais.
4 Explica en que consisten as seguintes profesións:
12
7
peiteador
maquilladora
deseñadora
produtora
acomodador
5 Asocia cada palabra específica do teatro coa súa definición:
8
9
entreacto
debut
11
6
apuntador
director
Un tecnicismo é unha palabra técnica que só se emprega dentro
da linguaxe dunha profesión, oficio, ciencia ou arte. Por exemplo:
escenografía, dramaturxia, etc.
4
5
actriz
10
camerino
Fíxate
Algúns tecnicismos tomámolos doutras linguas, como: whatsapp,
driver, escáner, etc.
bambolina
...: Tira de lenzo pintado que colga da parte superior do escenario.
...: Intervalo que separa un acto doutro na representación dunha
obra teatral.
1 Localiza no debuxo os seguintes elementos:
palco
cuncha
patio de butacas
pano
acomodador
saída de emerxencia
anfiteatro
entrada
despacho
lanterna
escenario
cola
...: Estrea; primeira obra con que se presenta ao público un actor,
un director ou unha compañía.
...: Cuarto onde os actores se visten e maquillan antes de actuar.
USO O DICIONARIO
2 Completa estas oracións con algunhas das palabras anteriores:
1 Clasifica os seguintes tecnicismos segundo a ciencia á que correspondan. Usa
– O … guioume ao meu asento, iluminándome coa … .
o dicionario se o precisas:
– Había unha … moi longa para sacar as … diante do … .
– Por seguridade, hai varias … no teatro; a dos actores está a carón
do … .
– O apuntador dos actores agóchase na … .
xulgado
cirurxía
software
débeda
microchip
querela
contabilidade
ordenador
pílula
prótese
orzamento
testemuña
Tecnoloxía
Medicina
Dereito
Economía
– Acabou a obra, caeu o … e o público aplaudiu entusiasmado.
178
179
Apuntador:
Suxestións metodolóxicas
Deseñadora:
https://sites.google.com/site/paixonpoloteatrorvb/3-lexico-doteatro
Peiteador:
Produtora:
in situ
-
Maquilladora:
-
Acomodador:
Google – imaxes,
http://www.teatro-real.com/es/el-teatro/eledificio/visita-virtual
5
bambolina, entreacto, debut, camerino.
USO O DICIONARIO
Solucións das actividades
1
1
software, microchip, ordenador.
cirurxía, prótese, pílula.
xulgado, querela, testemuña.
2
-
débeda, contabilidade, orzamento.
terna
–
-
Actividade de ampliación
–
1 Escribe catro tecnicismos relacionados con cada un dos seguintes
–
campos semánticos: a) medios de comunicación, b) deportes, c)
aviación.
–
3
patio de butacas, anfiteatro, decorado, palco, tremoia.
4 Actriz
Director:
a) Descodificador, mediático, prime time, share.
b) Penalti, set, hat-trick (triplete), desmarcar.
c) Tren de aterraxe, flap, facer calzos, amaraxe.
136
3 Une cada adverbio co seu contrario:
1 Fíxate nos debuxos e nas palabras que indican o paso do tempo:
tarde
preto
lonxe
moito
sempre
mal
pouco
dificilmente
ben
cedo
doadamente
nunca
11
Unidade
GRA
MÁT I C A
Os adverbios
Coidado!
Aínda que o adxectivo leve acento gráfico, o adverbio en
-mente derivado del
non o leva:
difícil ➜ dificilmente
Non te confundas co
castelán.
4 Completa estes refráns con adverbios do exercicio anterior:
– O que chega ... non come carne.
– ... choveu que non escampase.
– Máis vale calar que ... falar.
– Roupa que se usa ... dura.
– A cabra ... tira ao monte.
ONTE
HOXE
5 Risca o adverbio que non corresponde en cada serie:
MAÑÁ
LUGAR ➜ aquí – lonxe – fóra – cedo – arriba
Os adverbios son unha clase de palabras que indican as circunstancias en que ocorre a acción do verbo. Os máis frecuentes son:
CANTIDADE ➜ pouco – alegremente – máis – moi – menos
MODO ➜ rapidamente – así – mellor – si – amodo
De tempo: hoxe, sempre, enseguida...
TEMPO ➜ peor – hoxe – despois – antonte – logo
De lugar: aquí, fóra, lonxe...
De que clase son os adverbios que riscaches?
De modo: ben, así, rapidamente...
De cantidade: máis, moito, abondo...
6 Escribe un texto de cinco ou seis liñas a partir do debuxo da
De afirmación: si, certamente, abofé...
dereita. Debe comprender como mínimo cinco adverbios.
De negación: non, tampouco...
De dúbida: quizais, talvez, seica, se cadra...
XOGO COA LINGUA
2 Copia os adverbios que aparecen nestas oracións e clasifícaos:
1 Copia o texto. Ten en conta que nos adverbios deberás eliminar as sílabas que so-
– Barucho, ven aquí axiña!
– Á serea sempre lle gustara moito o cine.
Tempo
…
– Os meus avós viven bastante lonxe.
Lugar
…
Modo
…
Cantidade
…
– O Pulga pensou que xa nunca vería a Ramón.
– Tes abondo con 10 euros ou precisas máis?
– Non recordo ben o nome desa actriz.
bran:
Barucho está pecompeplepetapemenpete namorado de Almudena. DaMáisda que
zonunzoca. Pero ela moamoínmoda tononto o sabe. Claro que esa situación vai cambiar rearexireña, porque Barucho se propuxo declararlle o seu amor sadesaconsatasado. «Aforquífor e viavigovira. Tamlapoulaco é para asustarse», pensaba.
180
181
Suxestións metodolóxicas
6
XOGO COA LINGUA
máis, menos, pouco,
(máis tempo),
(máis fermoso)
-
bastante…
1
ca
(máis lonxe),
Antes, despois, enriantes de, despois de,
ba, debaixo, dentro, etc.
enriba de, debaixo de, dentro de,
Anotacións
Solucións das actividades
1
2
axiña, sempre, xa, nunca
aquí, lonxe.
moito, bastante, abondo, máis. Non
ben.
-
3
4 –
–
–
–
–
5
cedo
alegremente
si
peor
137
3 Une cada adverbio co seu contrario:
1 Fíxate nos debuxos e nas palabras que indican o paso do tempo:
tarde
preto
lonxe
moito
sempre
mal
pouco
dificilmente
ben
cedo
doadamente
nunca
11
Unidade
GRA
MÁT I C A
Os adverbios
Coidado!
Aínda que o adxectivo leve acento gráfico, o adverbio en
-mente derivado del
non o leva:
difícil ➜ dificilmente
Non te confundas co
castelán.
4 Completa estes refráns con adverbios do exercicio anterior:
– O que chega ... non come carne.
– ... choveu que non escampase.
– Máis vale calar que ... falar.
– Roupa que se usa ... dura.
– A cabra ... tira ao monte.
ONTE
HOXE
5 Risca o adverbio que non corresponde en cada serie:
MAÑÁ
LUGAR ➜ aquí – lonxe – fóra – cedo – arriba
Os adverbios son unha clase de palabras que indican as circunstancias en que ocorre a acción do verbo. Os máis frecuentes son:
CANTIDADE ➜ pouco – alegremente – máis – moi – menos
MODO ➜ rapidamente – así – mellor – si – amodo
De tempo: hoxe, sempre, enseguida...
TEMPO ➜ peor – hoxe – despois – antonte – logo
De lugar: aquí, fóra, lonxe...
De que clase son os adverbios que riscaches?
De modo: ben, así, rapidamente...
De cantidade: máis, moito, abondo...
6 Escribe un texto de cinco ou seis liñas a partir do debuxo da
De afirmación: si, certamente, abofé...
dereita. Debe comprender como mínimo cinco adverbios.
De negación: non, tampouco...
De dúbida: quizais, talvez, seica, se cadra...
XOGO COA LINGUA
2 Copia os adverbios que aparecen nestas oracións e clasifícaos:
1 Copia o texto. Ten en conta que nos adverbios deberás eliminar as sílabas que so-
– Barucho, ven aquí axiña!
– Á serea sempre lle gustara moito o cine.
Tempo
…
– Os meus avós viven bastante lonxe.
Lugar
…
Modo
…
Cantidade
…
– O Pulga pensou que xa nunca vería a Ramón.
– Tes abondo con 10 euros ou precisas máis?
– Non recordo ben o nome desa actriz.
bran:
Barucho está pecompeplepetapemenpete namorado de Almudena. DaMáisda que
zonunzoca. Pero ela moamoínmoda tononto o sabe. Claro que esa situación vai cambiar rearexireña, porque Barucho se propuxo declararlle o seu amor sadesaconsatasado. «Aforquífor e viavigovira. Tamlapoulaco é para asustarse», pensaba.
180
181
Suxestións metodolóxicas
6
XOGO COA LINGUA
máis, menos, pouco,
(máis tempo),
(máis fermoso)
-
bastante…
1
ca
(máis lonxe),
Antes, despois, enriantes de, despois de,
ba, debaixo, dentro, etc.
enriba de, debaixo de, dentro de,
Anotacións
Solucións das actividades
1
2
axiña, sempre, xa, nunca
aquí, lonxe.
moito, bastante, abondo, máis. Non
ben.
-
3
4 –
–
–
–
–
5
cedo
alegremente
si
peor
137
1 Fíxate nas palabras que aparecen no debuxo. Todas elas se escriben con h:
helmo
11
TOGRAFÍA
Non levan h:
Fíxate
O h é unha letra muda.
Aínda que non soe,
non esquezas usalo
cando cumpra, tanto
ao comezo de palabra
(heroe) como intercalado (vehículo).
hasta
heroe
Coidado!
aí
ata
irmán/-á
ola!
óso
alelí
ala!
inchar
ombro
ovo
úmero
baía
oco
orfo
arpa
Algunhas
palabras
que en galego non
levan h, en castelán si
o levan. E viceversa.
Non as confundas.
Unidade
OR
As palabras con h e sen h
4 Localiza as palabras mal escritas e cópiaas correctamente:
hospital
hola!
exibición
óso
hombreiro
horfo
hinchazón
hoco
ai!
húmido
harmonioso
ahí
5 Completa as oracións con palabras do recadro de arriba:
– Comprarei un ramo de ... para poñer nese floreiro.
– Meu ... rompeu o ... xogando a baloncesto.
vehículo
– Desde Vigo ... A Coruña hai 150 quilómetros.
2 Ordena as letras e escribe a palabra correspondente:
– Desde o balcón da miña avoa vese toda a ... .
– Hoxe, para cear, hai arroz con ... .
D A H R E: Planta de follas sempre verdes que gabea polos muros,
as árbores, etc.
6 Escribe dúas palabras da mesma familia que cada unha das se-
A H R O T: Terreo onde se cultivan fundamentalmente verduras.
guintes. Consulta o dicionario se o necesitas:
Ten en conta
A M R O Í H N A: Conxunto de sons agradables para o oído.
As palabras da mesma
familia adoitan conservar as mesmas grafías:
Ó P E S D E H: Persoa que está aloxada nun lugar.
herdar ➜ herdeiro,
H U C A H: Caixa grande de madeira para gardar cousas; baúl.
herba – habitar – home – ovo
irmán ➜ irmandade.
3 Fíxate nas fotos e escribe os nomes:
1
31
2
3
4
5
6
OBRADOIRO ORTOGRÁFICO
Antes do ditado
Despois do ditado
Entre as habilidades que Barucho herdara
do seu avó non estaba a da música. Para
impresionar a Almudena, intentara tocar a
arpa e a harmónica, pero só saían uns ruídos horribles. Mellor sería botarlle humor
ao asunto e regalarlle un hámster.
Intercambia o teu ditado co do teu compañeiro ou compañeira e corríxeo, tendo
en conta os seguintes aspectos:
CALIGRAFÍA
LIMPEZA
ERROS
182
183
OBRADOIRO ORTOGRÁFICO
Suxestións metodolóxicas
–
–
–
h
h
hamaca, hipopótamo,
helicóptero, hábil, harmónica, hedra, herba, herdar, heroe, himno,
historia, hispano, hixiene, home, honesto, hórreo, húmido…
Prepara o ditado.
Despois do ditado.
Actividades de reforzo
1 Relaciona as seguintes palabras coa definición que corresponda en
cada caso:
h
adhesivo, anhelar, coherente, cohibido, exhibir, exhausto, prohibir, vehículo…
Solucións das actividades
1
2
3
-
4
5
úmero,
–
–
ata
–
orfo,
exhibir,
hucha,
anhelo.
Ditado complementario
2 Escoita atentamente e escribe:
–
6
herbívoro, herbario.
habitación, deshabitar.
homada, milhomes.
ovado, oveira.
138
arpa,
Conta a lenda que, hai moitos anos, os habitantes da actual Coruña
sufrían o trato inhumano do xigante Xerión. Daquela, pedíronlle axuda a Hércules, o heroe grego. Este loitou contra o xigante, feriuno
nun ombro e derrotouno. A torre de Hércules ergueuse como homenaxe ao heroe, e hoxe é patrimonio da humanidade.
No ditado hai dúas palabras da mesma familia. Cales son?
inhumano
humanidade.
1 Fíxate nas palabras que aparecen no debuxo. Todas elas se escriben con h:
helmo
11
TOGRAFÍA
Non levan h:
Fíxate
O h é unha letra muda.
Aínda que non soe,
non esquezas usalo
cando cumpra, tanto
ao comezo de palabra
(heroe) como intercalado (vehículo).
hasta
heroe
Coidado!
aí
ata
irmán/-á
ola!
óso
alelí
ala!
inchar
ombro
ovo
úmero
baía
oco
orfo
arpa
Algunhas
palabras
que en galego non
levan h, en castelán si
o levan. E viceversa.
Non as confundas.
Unidade
OR
As palabras con h e sen h
4 Localiza as palabras mal escritas e cópiaas correctamente:
hospital
hola!
exibición
óso
hombreiro
horfo
hinchazón
hoco
ai!
húmido
harmonioso
ahí
5 Completa as oracións con palabras do recadro de arriba:
– Comprarei un ramo de ... para poñer nese floreiro.
– Meu ... rompeu o ... xogando a baloncesto.
vehículo
– Desde Vigo ... A Coruña hai 150 quilómetros.
2 Ordena as letras e escribe a palabra correspondente:
– Desde o balcón da miña avoa vese toda a ... .
– Hoxe, para cear, hai arroz con ... .
D A H R E: Planta de follas sempre verdes que gabea polos muros,
as árbores, etc.
6 Escribe dúas palabras da mesma familia que cada unha das se-
A H R O T: Terreo onde se cultivan fundamentalmente verduras.
guintes. Consulta o dicionario se o necesitas:
Ten en conta
A M R O Í H N A: Conxunto de sons agradables para o oído.
As palabras da mesma
familia adoitan conservar as mesmas grafías:
Ó P E S D E H: Persoa que está aloxada nun lugar.
herdar ➜ herdeiro,
H U C A H: Caixa grande de madeira para gardar cousas; baúl.
herba – habitar – home – ovo
irmán ➜ irmandade.
3 Fíxate nas fotos e escribe os nomes:
1
31
2
3
4
5
6
OBRADOIRO ORTOGRÁFICO
Antes do ditado
Despois do ditado
Entre as habilidades que Barucho herdara
do seu avó non estaba a da música. Para
impresionar a Almudena, intentara tocar a
arpa e a harmónica, pero só saían uns ruídos horribles. Mellor sería botarlle humor
ao asunto e regalarlle un hámster.
Intercambia o teu ditado co do teu compañeiro ou compañeira e corríxeo, tendo
en conta os seguintes aspectos:
CALIGRAFÍA
LIMPEZA
ERROS
182
183
OBRADOIRO ORTOGRÁFICO
Suxestións metodolóxicas
–
–
–
h
h
hamaca, hipopótamo,
helicóptero, hábil, harmónica, hedra, herba, herdar, heroe, himno,
historia, hispano, hixiene, home, honesto, hórreo, húmido…
Prepara o ditado.
Despois do ditado.
Actividades de reforzo
1 Relaciona as seguintes palabras coa definición que corresponda en
cada caso:
h
adhesivo, anhelar, coherente, cohibido, exhibir, exhausto, prohibir, vehículo…
Solucións das actividades
1
2
3
-
4
5
úmero,
–
–
ata
–
orfo,
exhibir,
hucha,
anhelo.
Ditado complementario
2 Escoita atentamente e escribe:
–
6
herbívoro, herbario.
habitación, deshabitar.
homada, milhomes.
ovado, oveira.
138
arpa,
Conta a lenda que, hai moitos anos, os habitantes da actual Coruña
sufrían o trato inhumano do xigante Xerión. Daquela, pedíronlle axuda a Hércules, o heroe grego. Este loitou contra o xigante, feriuno
nun ombro e derrotouno. A torre de Hércules ergueuse como homenaxe ao heroe, e hoxe é patrimonio da humanidade.
No ditado hai dúas palabras da mesma familia. Cales son?
inhumano
humanidade.
As anotacións teatrais
SIÓN
1 Le este texto e fíxate no subliñado:
As sereas son seres fantásticos co
corpo e a cara de muller fermosa, pero,
da cintura para abaixo, son coma peixes.
Viven no fondo do mar; pero ás veces
saen á superficie porque lles gusta
peitear os seus longos cabelos sen-
1 Le e repara no texto destacado:
Ninguén pode escoitar o seu máxico
canto sen ser atraído e morrer. Por iso
os mariñeiros, engaiolados pola súa voz
melodiosa, botan as súas naves contra
os arrecifes e afogan.
Da escuridade xorden un home e o fillo alumeados por un candil.
HOME: Neste outeiro seguro que atopamos o Penedo da Moura.
(Fachendoso, tira do peto un libro pequeno). Este éche o famoso libro de O Ciprianiño. Con el seremos quen de abrir penedos, fontes ou castros, e lograr os tesouros que alí se agochan.
FILLO: Estás certo?
Resumir consiste en dicir algo con menos palabras, elixindo as
ideas máis importantes.
HOME: Estou... Quen mo vendeu xa leva atopados moreas deles.
FILLO: (Preocupado). E pensas que quedará algún para nós?
2 A partir do subliñado, fai o resumo do texto anterior.
HOME: Acouga, ho! Aínda quedan moitos por descubrir!
FILLO: Daquela..., por que cho vendeu?
3 Le este texto e ponlle título:
HOME: O de buscar tesouros éche moi perigoso. Ademais... (moi
avergoñado), deille a leira grande por el.
A Maruxaina era unha serea da Mariña de Lugo. O seu canto
atraía os mariñeiros, que sufrían constantes naufraxios.
FILLO: (Abraiado). Papá, cambiácheslle unha leira por un libro? Es
ben parvo!
Unha noite sen lúa, os mariñeiros de San Cibrao embarcaron
decididos a buscala e, para contrarrestar a voz engaiolante
dela, facían soar buguinas. Os mariñeiros conseguiron prender a Maruxaina e levala á vila, onde foi xulgada e condenada.
HOME: Cala, badulaque, que nos é moita hora! Vou ver se dou co
meigallo para abrir as penas.
(Lendo).
Conmemorando estes feitos, celébrase cada ano en San Cibrao unha festa na que se representa o desembarco e o xuízo e
quéimase a Maruxaina.
Rocha que estás queda
é hora de te mover,
se me deixas ver que agochas
eu dareiche chuchamel.
VV.AA.: Dicionario dos seres míticos galegos, Edicións Xerais (adaptación).
Escóitase un ruído xordo e a pena fende pola metade...
OBRADOIRO DE EXPRESIÓN
Planifica
Le cada parágrafo en voz alta.
Resume as ideas que che
parezan máis importantes.
Escribe
De que trata cada parágrafo? Escribe coas túas palabras a idea principal.
11
ERATURA
As anotacións teatrais son indicacións sobre o decorado, os xestos
dos personaxes, as entradas e saídas, etc.
tadas nunha rocha; mentres, cantan
preciosas e estrañas cancións.
1 Resume o texto do exercicio 3.
LI T
Unidade
EXP
RE
O resumo de información
Carlos Labraña: Lendas da noite de San Xoán,
Ed. Everest (adaptación).
2 Como se destaca a intervención de cada personaxe?
Revisa
3 Como se diferencian as anotacións do resto do texto?
Volve ler o texto e comproba que contaches o máis
importante.
4 Clasifica as anotacións segundo indiquen: a) características do decorado, b) xestos dos personaxes, c) palabras dos personaxes.
184
185
Suxestións metodolóxicas
Suxestións metodolóxicas
-
Solucións das actividades
Solucións das actividades
1
1
2
3
2
4
3
OBRADOIRO DE EXPRESIÓN
1
A Maruxaina era unha serea da Mariña de Lugo que atraía os mariñeiros co seu canto para que naufragasen.
Unha noite, os mariñeiros de San Cibrao foron cazala; para non oír o
seu canto, facían soar as buguinas.
Levárona á vila e condenárona á fogueira.
Nesa vila celébrase todos os anos unha festa para conmemoralo.
Aprendizaxe cooperativa
Paixón polo teatro:
https://sites.google.com/site/paixonpoloteatrorvb/6-actividades-didacticas
139
As anotacións teatrais
SIÓN
1 Le este texto e fíxate no subliñado:
As sereas son seres fantásticos co
corpo e a cara de muller fermosa, pero,
da cintura para abaixo, son coma peixes.
Viven no fondo do mar; pero ás veces
saen á superficie porque lles gusta
peitear os seus longos cabelos sen-
1 Le e repara no texto destacado:
Ninguén pode escoitar o seu máxico
canto sen ser atraído e morrer. Por iso
os mariñeiros, engaiolados pola súa voz
melodiosa, botan as súas naves contra
os arrecifes e afogan.
Da escuridade xorden un home e o fillo alumeados por un candil.
HOME: Neste outeiro seguro que atopamos o Penedo da Moura.
(Fachendoso, tira do peto un libro pequeno). Este éche o famoso libro de O Ciprianiño. Con el seremos quen de abrir penedos, fontes ou castros, e lograr os tesouros que alí se agochan.
FILLO: Estás certo?
Resumir consiste en dicir algo con menos palabras, elixindo as
ideas máis importantes.
HOME: Estou... Quen mo vendeu xa leva atopados moreas deles.
FILLO: (Preocupado). E pensas que quedará algún para nós?
2 A partir do subliñado, fai o resumo do texto anterior.
HOME: Acouga, ho! Aínda quedan moitos por descubrir!
FILLO: Daquela..., por que cho vendeu?
3 Le este texto e ponlle título:
HOME: O de buscar tesouros éche moi perigoso. Ademais... (moi
avergoñado), deille a leira grande por el.
A Maruxaina era unha serea da Mariña de Lugo. O seu canto
atraía os mariñeiros, que sufrían constantes naufraxios.
FILLO: (Abraiado). Papá, cambiácheslle unha leira por un libro? Es
ben parvo!
Unha noite sen lúa, os mariñeiros de San Cibrao embarcaron
decididos a buscala e, para contrarrestar a voz engaiolante
dela, facían soar buguinas. Os mariñeiros conseguiron prender a Maruxaina e levala á vila, onde foi xulgada e condenada.
HOME: Cala, badulaque, que nos é moita hora! Vou ver se dou co
meigallo para abrir as penas.
(Lendo).
Conmemorando estes feitos, celébrase cada ano en San Cibrao unha festa na que se representa o desembarco e o xuízo e
quéimase a Maruxaina.
Rocha que estás queda
é hora de te mover,
se me deixas ver que agochas
eu dareiche chuchamel.
VV.AA.: Dicionario dos seres míticos galegos, Edicións Xerais (adaptación).
Escóitase un ruído xordo e a pena fende pola metade...
OBRADOIRO DE EXPRESIÓN
Planifica
Le cada parágrafo en voz alta.
Resume as ideas que che
parezan máis importantes.
Escribe
De que trata cada parágrafo? Escribe coas túas palabras a idea principal.
11
ERATURA
As anotacións teatrais son indicacións sobre o decorado, os xestos
dos personaxes, as entradas e saídas, etc.
tadas nunha rocha; mentres, cantan
preciosas e estrañas cancións.
1 Resume o texto do exercicio 3.
LI T
Unidade
EXP
RE
O resumo de información
Carlos Labraña: Lendas da noite de San Xoán,
Ed. Everest (adaptación).
2 Como se destaca a intervención de cada personaxe?
Revisa
3 Como se diferencian as anotacións do resto do texto?
Volve ler o texto e comproba que contaches o máis
importante.
4 Clasifica as anotacións segundo indiquen: a) características do decorado, b) xestos dos personaxes, c) palabras dos personaxes.
184
185
Suxestións metodolóxicas
Suxestións metodolóxicas
-
Solucións das actividades
Solucións das actividades
1
1
2
3
2
4
3
OBRADOIRO DE EXPRESIÓN
1
A Maruxaina era unha serea da Mariña de Lugo que atraía os mariñeiros co seu canto para que naufragasen.
Unha noite, os mariñeiros de San Cibrao foron cazala; para non oír o
seu canto, facían soar as buguinas.
Levárona á vila e condenárona á fogueira.
Nesa vila celébrase todos os anos unha festa para conmemoralo.
Aprendizaxe cooperativa
Paixón polo teatro:
https://sites.google.com/site/paixonpoloteatrorvb/6-actividades-didacticas
139
Unidade
REPASO DA UNIDADE
11
REPASO CUN TEXTO
RESUMO
5 Le o poema e resolve as actividades:
Copia e completa no teu caderno.
Vocabulario
Fálame nesa fala melosiña
Un ... é unha palabra técnica que se emprega dentro da linguaxe
propia dunha profesión, oficio, ciencia ou arte.
que celestiais harmonías ten;
fálame na linguaxe da terriña
Gramática
se é que me queres ben.
Os ... son unha clase de palabras que indican circunstancias de tempo, lugar, modo, etc.
Xa de neno, esa fala melosiña,
o meu feitizo, a miña gloria foi;
Ortografía
fálame na linguaxe da terriña
Levan h palabras como ...úmido, ...orta, ve...ículo, etc.
se é que me tes amor.
Non levan ... aí, ... , ola!, ... , ... , etc.
V. Lamas Carvajal
Literatura
A quen cres que se dirixe o poeta?
As ... son indicacións sobre o ..., os xestos dos personaxes, etc.
Que lle pide?
A que se refire con «esa fala melosiña»?
REFORZO
1 Relaciona cada tecnicismo cun oficio:
Que significa a palabra «celestial»?
Usa o dicionario se o necesitas.
4 Substitúe as palabras subliñadas por un
eslora
vacina
taboado
adverbio:
vernizar
cornamusa
sazonar
– Síntome a gusto neste lugar.
xa de neno, esa fala melosiña,
– Fixen a maleta con moita rapidez.
o meu feitizo, a miña gloria foi.
2 Consulta o Dicionario galego de televi-
Que queren dicir estes versos:
– Non fun ningunha vez ao palacio á ópera.
– Se te levantas tan de mañanciña todos
os días terás tempo para todo.
busca na Web
http://www.cirp.es/pub/docs/cite/dicTV.pdf
Clasifica os adverbios anteriores segundo a circunstancia que indiquen:
3 Completa con h se é necesario:
...amaca
...ora
...úmido
MODO ➜ ...
...osamenta
a...í
...ovo
LUGAR
➜ ...
super...eroe
...irmán
...orfo
TEMPO
➜ ...
– ... falo na miña lingua nai.
6 Escribe todos os diminutivos que atopes
– Se saímos ao exterior imos ter frío.
sión e copia cinco tecnicismos pertencentes a ese campo semántico.
8 Engade un adverbio en cada oración:
– Fálame en galego se me queres ... .
no poema e pon ao lado a palabra da
que proceden.
– ... fixemos unha entrevista sobre o uso
do galego.
Hai algunha palabra rematada en -iño/
-iña que non sexa diminutivo?
– ... me enganes, por favor!
7 Escribe dúas palabras máis da familia de
harmonía.
Que regra podemos enunciar a partir
da familia anterior que creaches?
– Dime ... a verdade.
9 Di de que palabras proceden as seguintes e rodea os sufixos:
linguaxe
harmonioso
meloso
celestial
188
189
–
Resumo
–
Vocabulario
–
aquí, fóra.
ben, rapidamente.
nunca, cedo,
acotío.
5
Gramática
Os
Ortografía
húmido, horta, vehículo,
h
ata
6 Melosiña:
, orfo, ovo,
terriña
Literatura
-
7
harmonioso, harmonicamente.
8
–
–
Solucións das actividades
1
–
sazonar.
–
vernizar, taboado.
eslora, cornamusa.
–
9 Linguaxe
meloso
harmonioso
celestial
-
vacina.
2
antena, extra, filme, guión, longametraxe.
3 H
h
h
4
–
141
Unidade
REPASO DA UNIDADE
11
REPASO CUN TEXTO
RESUMO
5 Le o poema e resolve as actividades:
Copia e completa no teu caderno.
Vocabulario
Fálame nesa fala melosiña
Un ... é unha palabra técnica que se emprega dentro da linguaxe
propia dunha profesión, oficio, ciencia ou arte.
que celestiais harmonías ten;
fálame na linguaxe da terriña
Gramática
se é que me queres ben.
Os ... son unha clase de palabras que indican circunstancias de tempo, lugar, modo, etc.
Xa de neno, esa fala melosiña,
o meu feitizo, a miña gloria foi;
Ortografía
fálame na linguaxe da terriña
Levan h palabras como ...úmido, ...orta, ve...ículo, etc.
se é que me tes amor.
Non levan ... aí, ... , ola!, ... , ... , etc.
V. Lamas Carvajal
Literatura
A quen cres que se dirixe o poeta?
As ... son indicacións sobre o ..., os xestos dos personaxes, etc.
Que lle pide?
A que se refire con «esa fala melosiña»?
REFORZO
1 Relaciona cada tecnicismo cun oficio:
Que significa a palabra «celestial»?
Usa o dicionario se o necesitas.
4 Substitúe as palabras subliñadas por un
eslora
vacina
taboado
adverbio:
vernizar
cornamusa
sazonar
– Síntome a gusto neste lugar.
xa de neno, esa fala melosiña,
– Fixen a maleta con moita rapidez.
o meu feitizo, a miña gloria foi.
2 Consulta o Dicionario galego de televi-
Que queren dicir estes versos:
– Non fun ningunha vez ao palacio á ópera.
– Se te levantas tan de mañanciña todos
os días terás tempo para todo.
busca na Web
http://www.cirp.es/pub/docs/cite/dicTV.pdf
Clasifica os adverbios anteriores segundo a circunstancia que indiquen:
3 Completa con h se é necesario:
...amaca
...ora
...úmido
MODO ➜ ...
...osamenta
a...í
...ovo
LUGAR
➜ ...
super...eroe
...irmán
...orfo
TEMPO
➜ ...
– ... falo na miña lingua nai.
6 Escribe todos os diminutivos que atopes
– Se saímos ao exterior imos ter frío.
sión e copia cinco tecnicismos pertencentes a ese campo semántico.
8 Engade un adverbio en cada oración:
– Fálame en galego se me queres ... .
no poema e pon ao lado a palabra da
que proceden.
– ... fixemos unha entrevista sobre o uso
do galego.
Hai algunha palabra rematada en -iño/
-iña que non sexa diminutivo?
– ... me enganes, por favor!
7 Escribe dúas palabras máis da familia de
harmonía.
Que regra podemos enunciar a partir
da familia anterior que creaches?
– Dime ... a verdade.
9 Di de que palabras proceden as seguintes e rodea os sufixos:
linguaxe
harmonioso
meloso
celestial
188
189
–
Resumo
–
Vocabulario
–
aquí, fóra.
ben, rapidamente.
nunca, cedo,
acotío.
5
Gramática
Os
Ortografía
húmido, horta, vehículo,
h
ata
6 Melosiña:
, orfo, ovo,
terriña
Literatura
-
7
harmonioso, harmonicamente.
8
–
–
Solucións das actividades
1
–
sazonar.
–
vernizar, taboado.
eslora, cornamusa.
–
9 Linguaxe
meloso
harmonioso
celestial
-
vacina.
2
antena, extra, filme, guión, longametraxe.
3 H
h
h
4
–
141