96 GRAMÁTICA DE I-4.LENGUA I.{TINA Prcthíto Pcrfecw amanjuc,., u. de scta:nu.ilo Í;ir,, u"lorrr, uandus, r Pr ctirit o Plusaum p a f ect o a, uro fueram yhabíalwbído fucrar, áe dc scramado Fuatro Pcrfcao ET AD VER BIO adverbio eE une palabre lnv¿riable que airve lg7. Craslrlc¿ClóN.-El per¡ cali6car un verbo, ua adjetivo u otro adverbio. ' Gran parte de log edverbio¡ latinoe deriva de adjetivoe, y también de nom' brec, prutombrea y verbc. Si clasifican los adverbioe eo las da¡€s siguientee: amanduc, a, um fuero yolubté hobüo dc sct a¡uÁo ¿ fucrí¡, ctc. l.e 2.r 3.0 4.c 5.9 ó.e &¡s¡nr{Tno Prcsna rmenduq e, um cim y ha.yaik sq onwdo r riq ct¿ kdé¡n lmpctfcao rmenduq ¿r url Glsem yo htúkra de sq amado D c!8cq ctc. Prcthto Pcrfccto rmandus, r, um fuerim yo lwya habidoik sr anwdo r fucri¡, ctc. . Pr ahft o Plusctrenpcrf cao enandus, a, um fuieccm yo htfukra lwbído ilc sq amado r fui¡¡cq stc" grandc hnto sab¡o gro.ndcmcntc lanumcnte sobioncnt¿. En latín, dc la mayoría de lc adjetivo de tres terminacionespueden derivarse ¡dvcrbios de manera mediantc l¡ terminación -é aplicada ¡l tema del adjetivo: timide, úmidamcntc fitu,é, fimematte mireré, dcsgraciadamcnte pulchré, bcllarnentc. dmidu¡ 4vmrtímüo firmns, t, vm, firmc micer ,era, entm, dcsgraciailo pulcher, chrq chrum, bcllo Dc lo adjetivc de doc y de una terminacionesoc derivan generalmenteed, verbios mediante la aplicación a ru tema del sufijo -tcr: Pcrfecto rmandum,¿m,urn fui¡c húcthabiilo ilc sq amado 196. E¿ lup¡reoxeL Dr oar.rcAcrón - I¡ forma oeutr¡ del Gerundivo con la rer, gra pcr¡oaa {91 ve_rbor¡D crprera l¡ idea dc obligación d¿ u¡ modo inpersonal, ee deci¡, ¡in copecifcar la pcrcone a quico incumbc le obügacióa. Ejcnplor: Sc dcbc ¿m¿r: ¡m¡¡dr¡m esü ¿ ¡¿dir¡: ¡oi¡i rroe¡drrD..L No ¡c d¿b¿ &¡ manera" lugar. tiempo cantid¡d. añrmación y negación interrogeción. castellano, de la mayoríe dc los r9E. l.? Apvrnslos DB l,tANER -En e^'menk: tcrminados adverbios pueden derivaree rdjetivos I¡sr¡Nrflvo P'csnt¿ utr¡ndum, a¡q urn w, h¿bcrik seramafu De De De Dc Dc Dc f ortiter, va,ler osúrncflte ¡rnrdenter, prudcntcmcnte ecritcr, agudamcntc oimpliciter, simPlcmenrc. fortis, e, valcroso ¡rnrdens,.enth, Prud cntc acer, aclll¡, act?a dgugo eimpler, icis, simPlc f99. r) Ornoc rnoc¡DIMTBNToa p¡ o¡r¡vac¡ón - Sc u8¡ul @mo advcrbio¡¡ El acusativoocutro singular d¿ cicrtos adjetivor: ault¡¡¡n, nt¡cho pl"l*' Poco . ñfmlrüD, FCmd.Sr4,(¡O parum, dcmasiado Poco demun, fíndlncntz iterum, pot scgunda vcx rclum, solcmantc tantun, úticamcntc facile (de facilis), fácilmentc impune (de imPunis)' iñpurcrncntc. 98 b) GRAMATICA DE IA LENGUA LATINA El ¡blativo treutro singular eD ól eebtó, frccuentcmcítc tató, rcÍafientc falñ, falsama.tc f ortnitó, f ortuíl.l;m cnts Formas en -¡lm, acusaúvos de l¡ l.r declinació¡: pal"m, cn píblíco pe¡Ireretlr, f akancrttc d) Forma¡ e¡ -im, acueativos aing. de tema8 ctr .i (3.r decl.): paulatim, paulr;tínamm|l; ptrtin, tt parte derivan írregularmentc rue 3.r El adverbiocorreepondientc e dilGcili¡ ce difGculter,pero er má¡ usado¡on facile. FOnU.rCró¡¡ DB ¡¡E ORADOS D! COI¡PAI.^CIóN POR MED¡O DB OTROE ADVB¡.' mr. rros. Lo¡ advebio¡ derivado¡ dc lot adjctivoo que rcgún el $ 70 forman gue gr.adoe de forman por cste miemo procedimiento comparación medi¡¡t¿ los adverbio. t¡.Sis i tltxima, rur comparativos y rupcrlativoo. (di cc¡uru). n¡gir rtrenr¡¿, nexime tü?¡l¡€. v&rosomcntz, ¡t-¡u¿ El euperlativo se obtiene haciendo terrninar en -é el superlativo del adjetivo oorre6pondiente: Coupanar¡r¡o doctius, más sabíamcnu pulchrius, más bcllamc¡to acrirrc, rnds íntenslrlTcntc fortiugmrís volc¡osamc¡tt Supnnr,ruvo doctissimé, muy sabíamente pulcherrimé, muy bellamentc acerrimé, finLJ íntensa;mcntc fortiseirn€, muy ualct osttncnt;' Otrc ¿dverbio de mancra" 20/.. i ta), . ttc DE Los ADvERBros 2Ol. Gneoos DB coN{pARAcróN DE MANERA. - Como om, parativo de loe adverbic de manen 6e usa la fqma neutra del Nominative Acusativo eing. (en -ius) del comparativo de loe adjetivoe correspondientes: docté (doctns), sabíamcntc pulchré (pulcher), bell¿menta acriter (acer), húensa;mer.te fortite¡(fortis)¡valerosdme¡tc melira, mcjct peiu4 pcor m"gi\mú pLr", rrl& Ein¡¡+ rilcÍat optirné, rllty ücn pessimE, mty mal ñ'v;ñé, b mas PoSbb plurimum, much'símo mi¡imé, b mcnot posíblc El adve¡bio correspondiente a bonus es béné, bicn Posrrlvo fcman Sup¡nr¡rno (taóix), dc taíz (antiguus), dc antíguo (divinus), por gracía dívína y audax 20O. Oasnnv¡croxss. 1.. Violcntus adverbios: audacter, audazmcnte y violenter, violentamentc. rdvcrbio Coup,r¡¡rrvo Posrrrvo bené, bicn rralé, ildl magnopéé, crr grtrt m4fltfa multum, r¿r¡cho parürn, Pecr Forma¡ en -Itus, derivadas de nombre¡ o adjetivor: radicltus ¡ltiqultr8 üvi¡itus 2.r - Alguno ZO2. Gnams DE @MpARAcróN IRRBGULARE8. lrcgularmente sur gradocde comparación: *t6, ilcmasíado vrd¿ mentó, con razón aecessarió, rrecc Eoríam entt gratuitó, gratuitom cnic c) c) 99 EL ADVERBIO f I ¡3¡l i¡enr'igualmcntc aliter, & of¡o maü quoqu. ) a ) umüé¡ etiam fnutr., ) crr vroro 2o5. 2.r A¡v¡nsros DB LUcAR.- Una rel¿cióo de lugar forzaemcnt¿ teo, drá que pertenecer I uoa de estas cuatro categorías: l.r 2.r 3.r 4.r El El El El luger m ilonde (ec encuentn elguien o algq o ¡r@rrtecc"'e ¡ccióo). luger a dondc (va alguien o algo). lugar ik ilondc (vieoe dguicn o algo). lugar por ilonih (pare alguicn o elgo). Ecter catcgoríar Gresp@dca 1 lal cr¡atro pregunta! aiguientcc; t¡bi?, ¿cn ilórÁe? qn?, ¿a ¿\ón¿a? rmde?,iik dónilc? qtn?, ¿pm ¿lón¿c?, Si releciqramos cctar preguntas con le¡ ideas expresadar rcepectiv2mente por bc pronombrec: interrogativo, demoatrativo, relativo o indefnido, obtendremor el dguicoa cr¡adro dc a¡rral¡tiva g.rc indicaJolqr"r. fi i 3 S : $F t$r : iÉ I $ s É =i * i =t i i i tc t E i e i i igi e É E i *-* ii É a z D o p o ¡ D sigiT$ i? gi r ¡ i ?$. I, É E : ; É ee á € i .iti *i.si S $ g rg s s i €iÉ T i i í- i€ i€ € iE Éi :3 T E = E E f E I I o 2 o ú & $ ^=$ $ B F B $ : ü A* i # : E ;i l0l eiguienteeadvcrbic dc lugar: m6. Oss¡nv,{clóN.- Existen edemá¡lc r¡sqrrañf, cn algún lugar nu.q""nr en ningín lugat ubique, WtodosPdrt¿s undiqucr de todas Partet dextrá, por h dacclu lteva, Pot h lz4triedd tiempo - I{ principalesadverbiosdc q/,l,nto 2O7. 3.e Aovnnslog Dl TIEMPS' quamdiu? o ¿pu íct'¿r.iot latinoe,gue cootesta¡r.'"ü ñd;;;"'"d;t tícmpo?,sp,Úz deiodc" dcsPrás hodie, hoy pnus, Prínctancnu heri, aycr q'as, mañd¡u lxrstremo' ) demrrm, I f¡¡utma* ptidie, cl día anus -postddie, día síguienu dcoiquc' t ' al I mndenr la¡unc-ahma iiu;$r$rs'Ei?$*i,i B. ¡aa ELADVERBIO ttltc, ant€at dntcríqmcrlE post€e' dcsPués rimul' ol mismo tlctnPo iao', ya rdhuc, anin nood¡¡nr toiüttíta tu ol i m' . l -o t ot iem Po quo¡demt , rliqnando, úrc vc, r¡lrquemr alguna vez EuE¡flu¡¡mr nüncc Bepet 4 fienlxto remPerr síemPrc pnotinus, ínmediatament¿ intetea, mícnvrdsunto modo, rccíártcficfLu Eulterr Poco lw cotidic, coto dr4 dir+ Por brgo ticmPo ic cr*ttáo cn antú i"it"-' ü¡hr t¡Ecr ¿'úorlcct aic¡' todavta tlis, otrcvcx nocü¡' ilc ¡Pclu iffadiu, durottu cl úa uuunetPqbmoñana vec[tc¡cr aI autdccet úo\ Prurto brevi, cnbrcvc tut¡tttr furil¡¡nr ilc ¡uan diu deocn coEParativo t n¡PcP @W 206. o¡g¡rvac¡Ó¡¡. - Dc e¡to¡ rdvcrbior, ' letivo: raepiru, mú a mcnudo mu1 t mcnudo o"ii.tih"' ¿¡"tius' Por mtís tícnr|o diutissime, Por flucho ticrnrp' NuPet, uen¿ ¡ó1o ruPcrlativo: auPerimc, hacc u¡ ínstartt' a$.$, r : Fo á E o u¡¡ - Si¡¡en pere ponderar una cuüdad 209. +.. Aovenslos DE GRADo. ección: que''o, qÚc, c1t41t t2nrfur cxclamativo' un valor Quam, pucde tener tambiéo 102 GRAMÁTICA DE LA LENGUA LATINA 2lo. 5.c ApveRsros DE AFrRrtrAcróN v ¡r¡cecróN. bic de af,rmación son lc siguientee; ita, etiam, sí veo, vcrd,adetamcntc cí.crt4rnentc 'Áne, quidem, equidem, cn vcrddd LA PREPOSICIÓN r.os principalee advcr, ealtem, por lo ncnoc cefto, segurlmcnt¿ ecificet, sin dudo immo, antcs bien 2ll. o¡s¿nvac¡óN. - En realidad ¿l latín no posee ningúa adverbio que co''c? ponda eractameote al caetellanosí. Para @nte6tar afir-mativamen-te sc vale á titin ¿e los ¡dverbios meocionado¡ o de uo procedimiento que coneista co repetir cl verbo de la oración interrogativaEjemplo: Credis esseDeun?, lCrccs qvc hay un Dlotl, Ctedo, Lo crco. 212. I,os principale¡ adverblos noD, no haud, no 13111t"q mrn tmr-ac... quidein, de negación ¡on los cigrlentee: no¡¡ ¡olum, nor Eodo, I & r*neú,n - - - - o- ' - ' -do --ni I | rc sóto ¡3¡ ¡¿¡d"m' J nu! queD , m n i n g n u f t - t t neq BqIu., y no 2l,t. o¡r¡¡v,tqroN¡!. -- r.: Dor ncgecioncr equivrlen, c¡ latía, ¡ ura ¡6rmaciór. Non yeudo co l¡ fr¡¡c derpuér de (fuirl, (twnca) ean ÚíÉil hudd), nunó¡ü¡ trarrest¡ tot¡lme¡tc cl valor aegativo 'goo dc e¡t¡¡ pdebru. Fr,rs¡r NBGATTvA!: Nemo boc fecit, nadic hrlr,c snc. Numquam id ¡ccidit, rtrtrcl oc:.rí. ¿rtc, E¡¡r¡re AFTRMAT¡vAE: Ncmo hoc no¡ f¡cit, ¡odoshuc¡cs:o (lit. {o hay nad;c quc tw hoga csto), N u m q u em id n o ¡ eccidit, sícmprc oclrÍrc csle, (üt. l.{o hay momeüo cí quc r,sto¡o ocuna). A¡f, ncqo.- non cquivalc a on¡ne!, todo cl mundo. nihil,.. non equivale a omnie, todu hs cos¿s,todo. numfluan... non equivale a en¡rcr, síempre. 2.r Si la oegación non precede a, nenor_ñih¡|, nunquam, etc., ¡Dba¡ negacioner re contrarrestan en parte, y el reeultado e¡ afrmativo. No¡ nemo hoc facitrAlguicnhacc csto (lit. ).{o cs ue¡dad que nzdíe haga csto). Non ¡ umq ua m id accidit,A occesocurrc cEta (lit. {o cs ucrdad quc nuíca oourta esto). Arí, non nemo equivale a aliqui, algunot no¡ nihil cquivale a diquid, algo non numflu¿¡m equivale a üquaado, .t uccct. A¡imismo no¡ nulli (o nruaulli) aignifca algtrrct. 3.r T no ¿¿traduce por neque o nec: Huycron y no traboron combate cot los encmigos:Pugenrnt ¡ c g u c cr¡m ho¡ih¡ @¡8rerd i¡¡t 103 Ni.. ni ¡¿ traduce por !equc... ¡eflu¿ o n€c... ¡ec¡ hono. diviti¡c nequc ti los honores¡os huc¡faliccr: Nequo Ni lr¡ rdqucz¿s rc¡ no¡ beatos reddunl 5.r Ni, ni t¿¿ sólo, ¿e traduc¿ por ¡e.- quideo, intercalando h palabra ¡obrc l¡ cr¡al ¡ecaela negación: vidi lrli¿¿sdlo aélhcví*o: Ne e¡¡m quidcn Ni lc h¿ u¡bto:Eum ¡e vidi quidem. 1.' DB INTERRocAoIóN. - l.e Ne indica que una ora' 214. 6.c Aown¡Ios ción tiene eentido interrogativo. El adverbio ne es enclítico y se iuota, poE' pue6to, a la palabra sobre la cual recae la ioterrogación: Veniet o e frater wus?z ¿Vcndrá tuhcrmono? Frate¡ n e tr¡us veniet?: iEs tuhcrmano quién vcnilrá?, Tur¡s n e veúiet?: ¿Esel aryo quc ucndrá? 2.a Nonne se use cuando se prevé que l¿ respuecta s€rá afrmativau ¿No cs cvíd,entccsüo?;N o ¡ n e hoc manifestr¡¡nest? 3.r Nu¡n se u8a cuando se prevé que la cootestacióD aerá negativa: ¿HasPerdido cl iuicío?: N u m insards? 4.r En le¡ interrogrcione¡ doblc¡ el primer miembro vt introducido pc oc o utnrn, el eegundo Por 1¡, o, o arr¡o¡r o t¡o. ¿Estu padrc o tu hqm4rlo quün csuí cnf crrno?:P¡tet ¡ c tlü¡s rrr f¡rter aegrotat? acglotet fret€r trn¡¡l ¿Está enfcrmo tu lurmatn, o no?: LJtrum ¡nnon? .[A PR EPOSIC ION La ca¡oc de le declinación no bastan para erprecar todae las relacione¡ 2lt. que pueden mediar entre las palabras de una oración; mediante las preposicionec ei expresan, pues, muchas de estasrelacionee de lugar, dirección, etc.' que cm la¡ desinenciasno podrían expresarse. Las preposiciones 6on partículas que 6¿ anteponen a los nomb-re6.De lae pre' pooicionee latinae una¡¡ rigen Acusativq úas Ablativo; otras, finalmente' unal vecesAcusativo, otrae Ablativo. 216. h.¡posrcloxes lxd,, a, hacía cqca dc, junto a hosu wa DB Acx,rsArlvo Eo ad urbemzVoy ah ciuda¿. Urbs ad mare sita erlt¿La cíudod cstti sítuada iunto ol ttt¿r. Cato ad sunrmárn senectuten v'txtt¿Catót vívíó hosu h m,is cxtrema vejez. Rcs ad belh¡o utiles: Cosas íttilcs para h grcna. r04 GRAMATICA DE I-A LENGUA T.{TINA conttd htcid Allitq onu, dclantc de arltcs dc Aprd, en cdsa dc Advetsru, m cl pak de iunto a en los csqítos ik Circa, circum, circiter, alrcdcdor dc Cis, citra, dc estchdo dc Coutra, contra frcnte a Btga, paro con Bxtra, fucra dc fúra, debajo dc funter, crttrc lntra, dmuo dc Iurta, af lado ik Ob, por, a causailc artte Penes,cn poder ilc Pet, por, 4 través dc durantc por mcdío ilc Pxt, detrtk ilc despuésde Praeter, curttto exccPto adcmás ile Prope, ccrca de Propter, a causade Adversus hostes ire: Marchor contra c! cncmígo. Pietas advetsus deos: la pícüd hoc¡a los dioscs. Ante portamt Antc la pucrta^ Ante bdlum¿ t\ntcs d,eh gwto Apud pattemz En casadc mí padrc. Apud Sequanos: En cl país dc bs Séc.;.ainos. Apud Cannar lrugnatun e¡t: Sc luchó iunto a Cannas. Apud Vergilium: En los poemasdc V;rg;l;o. Circa pectust Alrcdcdot del pecho. Circr¡m se¡ A nr alrcdedot. Circiter viginti: Nrcdcdor d,e vcintc (wtos ueinte). Citra Iberum flu-cn: De cstc lado del no Ebro. Contra rem publicam agwz Obrar cq*ra el Estado. Contra Brundisirrm: Frentc a B¡nd*. Meuc crga tc amot: Mí oter Wa contígo. Brtra muros¿ Fu¿ra ü lq muros. Infre fro¡teo ¡r¡¡t oculi: Los oios cstÁn ilcbajo ih h frcntc. Inter urbea a flr¡mco tr¡rti¡ ct¡t¡ HaVt4 ut14 to¡ae ¿ntrc b ciu¿4d y cl ño. Inte¡ ¡nicocz Ettrc anígos. Intra muroo: Dcntro dc los mt¡¡",os. furte urbem castra poruit¡ Pr¡so cl canpanunu junto a b cíudad. Ob metum¡ Per micdo. Ob oculos: Anu los ojos. Penea praetorcm: En poilcr ilcl Vstor. Pe¡ flsmmas iret Pas¿r-a ttavés dc hs lhmas" Per noctem: Dtnante bnoche. Per exploratoree: Por medio ik csarchas. Post domr¡m; Dc*ls dc h c¿r¡* Post bellurn: Despuésdc h gucnaPraeter aequrnYr:Contralo fusto. Praeter te nullum habeo at icunt Fuera de tí no tcngo ningim amigo. Praeter Ariovistum decem erant equites¿ Adcmds dc Aríottisto había diez caballeros. Prope urbem castra poneret Acarnpor cqco dc b ciuda¿. Propter benignitatem tuam: A causa dc at bcnig. nidal. I-A PRXPOSICION g¿6g¡drrm, alohrgo dc dc conformi, dad con Supet, sobtr Supra, por mcima ile Tranr, aJ otro Mo ilc Ultra, rruís alld de Versur, hacrc (pcsp. al subst.) 217. II. r05 Secr¡nd'.¡mlitus: A lolargo dch playa^ 5¿6¡¡¡d'm natr¡rarn3 Dc conformidad con h natu' ralezo. dciectum ir¡¡'eocum ctabat leo: El bón cstúa Supcr crguido sobtc vn novíllo dcnibado. Supra tcrram¿ Por c¡tci¡tl'a& h tícta, 1'raot f,fi6¡¡*' t Al otro hdo del Riln. Ultra Pyrcnae@ monts¡t M,ís aIM ilc lx Monta Piríncor.. Rom¡n ver¡r¡!! Hacio R.oÍr¿. knposrcroN¡s DB ABLATrvo. & ab, d¿,a partir ilc desde Ab utbe discecsit: Se aleió ih h cililad; A pnreritia: Dcsdc b ¡nfanc¡a, por (m vcrbo parivo) Amor a patrc: Soy ana¿o pm mí pdtc, OigERv,{cróN.- A¡t vocd o L, rc u¡a ricmprc ó, r¡te colro¡ant" pucdc uo.r, ¡¡o¡b. Cora¡o" m ptesctrcb,ilc C,orem poF¡lo! En presracia,M pucbb. Cuiu, coÉ't Bxii cr¡n pe$€¡ .Sct con ftri po¿tc. O¡eEBvecróN. - 8c dicc: nco¡d, co¡mígo: bcr¡6, c.ítdgo; Érr¡n, cf6, co? Jtototras;vobircum, cart vosa*as, De, dc, ik b abo ik súrc, acercaik B, ex, dc, saliendo ile dc (indicando materia) dc (e conrcuencia dc) según, conformc a Prae, cn comparacíón con Pco, dchnte cn lugar de por (en interéede) cn dcfensa dc Sine sín cen¡{go; ¡obir Dc mu¡o¡ Dc b alto ihl muto. Dc regno deiectr¡s crc Fu¿ ilcnúado dcl nono. De ¡eoectute liber: ISro sobre h vcjez. Bx u¡be egredi: fulír dc k cilr¿a¿. V¡¡ ex avroz Una vasíja dc orc. B¡ vulneribr¡s deces¡it: Suatmbió a c@rJccusn cia dc svs hcrídas. B natura vivere Vívi,r. confarmc ah.¡tatruolcza. Prac imperü megaitudinez En comporación co¡ h grandczailcl ímpeño. Pro castris: Delont¿ ilcl camputcttto. Pro patre esse alicui: Hacq ilc padrc a dguim. Pro patria mod: Monr W h potria. Pro Archia poeta: En ilcfmn ilcl pocu Arquía Sine spe: Sin cspcrattza. 218. III. PRsposrcloxEs DE Act;sArrvo y ABLATI\D.- Las dc prepcicie nes, in y cub, que rigen egtos dos casos, toman un ¡entido di.rtinto regun d caeo regido. El acusativo indica la dirección de un movimiento; cl ablativo crprea¡ urrr ¡ifuació'n eo un eatadodc rep,xc. 106 IA CONJUNCIÓN GRAMATICA DE I.{ LENGUA IATINA I" (cm acusativQ, cn, c (ugar a donde s¿ va, o a donde 6e entr¡; pregunta quo): In urbem ingressus est¿Entró cn b ciu"dd. ll¡¿.cb,cqnfia: Amo¡ in patrians Amerh¿cí¿h potríd. Odir¡m iu hostes¡ Odio conta los cttemígos. I" (co¡ ablativd, ar (ugar dónde c eati; prcgrrnta ubi): Ambulat i¡ horto: Sc paea cn cl jardtn. Sub (coo acusativd, dcbajo d¿ (cm idea de movimiento; pregunta quo): Sub saxt¡m tecedunt: Sc rctíron debajo ilc und roca. Sub (con ablativo), dcbajo (con idce dc repco¡ pregunte ubi): Sub terra latescr¡nt: Están cscmdüosbajo tícrra. 219. Car¡d y gratil. -Lor ablativo¡ caurEy gretiE,pocpucstore un gcnitivo deneo vdor de prepoaicionec: Ceurq por cauu dc. Saluti¡ r¡c¡¡ c¡¡¡¡¡ id fecitr Lo hüo put c¿wails ml rr;htu.:l{tt Ghetia,pr ñrú ¿1.,peí Petri.rgntir: Po¡ amo¡& n pdte. Vcrbi gr.ül Por clcmpb. xn. Pl¡pog¡c¡oxsr usADAc@r¡{r ADVEnBto. - Mucbr¡ prcporldoacr .c u!¡.D oor porg 6b¡ ci¡c., ctc. nlor ¡dwrbiel" crpaeialrneDtt Te Wb Gtcrlrlúttut ¡ld b rrr4. sipcror tA C ON J U N C ION 224. Ia conclaivas, dc¡tinada¡ a ín¡istir ¡obrc l¡ unión quc ¡c c¡tablecc cotrc do¡ or¡cione¡ o palabrao, aoa: et... et, tto sólo-. sí¡o umblén cspccíalmatu cum".. tum, no sdlo... sírn,o modo... modo 14,, ,. ürn... tuE neque... ¡equr n1... il¡ uec... nec ct... ¡eqne, no sólo.,. sínoqn nl Don tantum".. I *d ) ,, no só!o... dno qrn non soft¡m".. i ;ü.6"",¡"| norr modo... t ' non modo non.- ¡cd ne... quidenr ¡o ¡ólo'tu... sínoquc tú z2r. b) Drsvu¡¡rrvas (indiceado alternativa): H l , tr 1 .,v ,,,. z¿6. O¡g¡¡vec¡ox¡!. - l.r Vo cr coclíticq ¡¿ u¡c rl ¡ombrc o v¿rbo como rulio: Cotu¡ler r¡atorrw¿r Lot cótt¡uks o bs scr7a,¿orct 2.r Eri¡te¡ lu riguientcr correlacione¡ dir¡rativrr: ¡ivc... ¡ive i fi:- fii Z2l, Lae conjuodoner ron partíanlao que eírven para unlr pelabrae €ntrc C en uDa oración, u o'racime¡ eo uoe fra¡c. Se clasificen a Cooqdinaívos y &úmdhatívas. CoonorNer¡vAs scrr lar guc unen do palabras eo un¡r cación, o dc cacionc¡ entrc d, sin modificer el modo dcl verbo. SusoRDtNaflvAs son lar gue r¡neo 1 l¡ oració¡ principal h oración u secimes gue de clla dependen. I. Cort¡uNcroxns cooRDrNATrvss. - a) Copu¡.errvm Tn. unión), pueden eer simpks o conclotívc. Lar olmplcs eon: quqlrre, untbíén et, ec. atque I n que etiam, aún, tztrnbícrr nesue ) no'nt nc quidem, ni | ) "o' Bt tiene, arimismo, valor d¿ umbién. Ve¡iet et mater óiu¡: Vc¡d¡ó wmbíén w mad¡c. 5.r Cuaado t la e refierc ¡ una palabra quc no ree cl verbo, ¡c traducc por ct ¡ro¡. Brevi¡ ¿t no¡ effr¡¡¡ o¡¡tio: Un díscu¡so brcve y no proliio, 4.' Ec'"'¡ca Sivr vole¡¡ ¡ivc ¡ol¿o¡¡ Sco d¿ bu¿n grado, sca de mol gtado, .uL.. eut, o... o (ercluyendo una ter@ra po¡ibilid¡d). Aut vi¡ce¡e aut Eori: O vcnc¿r o modr. a27. c) Apvansat¡vls eed at euterD veru¡D ve¡o (índicando ?:21. O¡s¡nvac¡ox¡8. - l.r Ac, no sc u6a nuoca ante vocal o h. 2.. Que, er una partícula cnclítica qu¿ !c une a la palabra cono un ruf,io. Senat¡¡spopulusque Roma¡u¿: El Scn¿doy cl puebloÍomono (abreviado: S. P. Q. R.). 3.r Etiam ec coloc¿ a¡te la palabra que uDe: etian ego, umüé¡ to; (tuoquc rc coloc¡ derpuéa de eeta palaba: cgo qr¡oÍ¡nq 9o umbíén I (indicando opcición): pefo t rrr€rr, síncnbaryo 2:28. O¡g¿rvec¡óx. - Autem y vero debenoorpat riempre cl reguadolugrr dc b oracióo¡eonlae coniuncionesadversativa¡de meno¡fuerza. Caus¡us ILATIVAs(indicando motivd: tráñ prrc en efccto, prrcs XeSenl | namque 'lI ' Ongenv,rc¡ót. - B¡irq acostumbra¡ potrene decpuérde la primcra palebre dc r oració¡. 229. d, t08 GMMÁTICA DE IA LENGUA IATINA IA CONJUNCION zt0, c, CoNsrcrrmv,rs (índicandoconcecueocia): :1go ) igirr¡s I ast' ot;r;t ilaquc 2tl. o¡g¡nvec¡óx. - 232. al II. | t* . fluanobt _- I pq clb rgü¡r ¿co¡tumbra¡ coloc¡¡¡c.N regundolugar eo ¡u orecíón. Coll¡uNcloNrs suBoRDrNATrv¡ts. Quoniam id cupis, proGciscar: Pa*íré, puasto quc lo dcscas, Cum vita sine amicis insidiarum plena sit, ratio ipsa not monet, ut ami. citias compare¡nr¡{r: Como sce quc b vícla sin amigos cstó ilena dc ascchanz¿s,h rsón mjsn4 nos advkru qwc ros procurcmos antis' tadct. 236. c) Cot¡orcloNerns (introducieodo u¡a mación gue condicim¡ la or¡, ción principal, en índicotivo o nrbiuneiuo) : FrNarns (introduciendo una cación final, co nóiuneiuo): H- lP a r u q w quin ) nc quc ro l Para quomrnu , Flaec facit ut laudetur: Harc estascosospcro Etc le ahbcn. Haec facit ne orl¡retur: Hace estas cosaspari no sc¡ acusalo. 23t, b) co¡¡sncr¡r¡ves (introducícndo uoe oación co¡rsecr¡tiv¡ de h oa, cion principal, eo nú¡'untiuo): u¡, clrta ut noD, quc no potcor Dq¡s ut omoi¡ rcgat: Düos et tanr podcroso quc todo lo rige. fam "ct fecit ut noo laudaietuc Haec tam male Lo h;rc tan mal qt c rro fue alabaáo. 2t+. .) Tb¡rrponer,ns (introduciendo une oreció¡ tcmpmal, a ínilicatíuo): ) cum entequee ) ubi | *r¿o 'n'uu priucquan I arLt¿sqt'¿ t¡g t,ti I postquán, dcspuésqtrc rimul, simulac, t4n prsrlto como quoad ) donec I micn*as,ha,*a quc d,rr, qrrctieor, t4frt¿tsvecescona Flacc ubi dixit disce¡sit¿ Cuanilohtúo dkho cstosc mer:cltó. Hoc feci d'r- licuit: Lo hice míentrasfuc posiblc. Antequam de republica dican exponrm so¡sitirrm EeuE: Antes ile habhr sobrc cl Estado, cxpondré mí pcnsomíento. Caus,tr,ns (introduciendo un¡ oració'n gue erprese le causa de lo - -2t5. -d, dicho en la oración principal): qu"d ) (* quia. indicativo), püqtLc, pucsto qw l quoil2?n , cun (con eub¡'untivo), como scaqw seu... scu ) dn st scaqrE"' scL qtte eive... sive I ri noa, si no ois4 ommo,s qx Si vir pacem, para bell"m: $ gur:crcsb paz, prepo;ra h guerra Sive quid habea, sive nihil habeo, scribe teneo¡ Tanto sí ti-cncs olgo (qr+c dccir), cmwosí no tícncsnada, eseíbc no obstantc. 2t7. f ) CoNcrsIv¿,¡ (inroduciendo o atbjuntivo): un¿ or¡ción mceciva, @, iü&atíto €túi l ticct I ***' Pr m& qn q;;qt"| quemv¡8 I q¡e, Erttr úa¡cor¡ Awrquc soy pctfico, mc cncícndo c¡r i¡aQuamvia 23E. g, jrntiuo): Co¡rrpanrrrve¡ (introducieodo un¡ reción cmprrativa, co nó, ricrrt, tanquan u9 q"*i vdut, tanquam ri ) I como á ) S¡evit tan$¡¿m ¡rtcnr eit¡ E,rtd fwíoso, co'tttosíh¡,bíesc pcrilüo cl 1uícb. IN T ER JEC C ION ES 239. I.ea ioterjeccionca principalea latinas eoo la¡ ciguientee: O, oh! Ah,4h, Her4 cheu, ¡ayl En, ecce, ¡he quí! n4c, ¡Ea! oss¡nvec¡ór.¡. - Alguaar interjeccimee no sc r¡san cmo exclamacimc¡ dc¡, ligadac de otr¡¡ palabrae, aino fmmando locuciones; talcc sro Vae, Ptp. Pro dii im¡¡ortdesl: ¡Oh, üoses inmortahs! Vac cagiti tuoh jAy ü * cú¿u!