084360

.•( •
'Cr
.
,
■Eu',
'f.- :rV-
�^-
--3®^
'
Lr-2f/V ^
Nous avons lu et examiné, par ordre
de Mgr. TEvûque de Bayonne, un opus­
cule intilulé : E skahaz E guia , et nous n y
avons lie u trouvé qui puisse en empêcher
l’impression et la publication ,dans le
diocèse.
Bayonne, le 27 septembre i858.
iia r a m b o u r e
,
V icav'c' Gênerai.
ESRARAZ EGUIA.
PROPRIÉTÉ DE L'AUTEUR,
l 'a b b é
H i r ib a r b e ?«.
ESKARAZ
EGUIA.
Pater , Verbum , et Spiritus-Sanctus ;
et h i tres unum sunt.
A ita , S em ea ,
hirurae bat.
eta I jip ir itu -S a in d u a
(S. J.« I.ep .c.5 .7.)
BAIONAN,
K. L asserive, aphezpikuteguico liburu eguüea baithan,
Orbeco carrican, 20.
.
I
I«A )
r Í-.--f' - '
^ le u L ¿
t
A lta ren e ta Seiuearen
e ta Izp iritu - üain duaren
leenean.
Icea hortaii guiristino zuhurrec hasten
dituzte bere egun, U n, apairu eta loac.
Deus ezda zucenagoric. Icen hortan eguinac
gare : D ugun eguin guizona gure idurico,
erran zuen Yaincoac hastapenean. Icen bori
eman zioten arguì Yesusec Apostoluei : Zo~
azte ororen arguizcrat Aitaren eta Semcaren eta Izpiruu-Sainduaren icenean.
Miotzaira hoitaric athera diteke Yaiacoari darraizkola' presuna bat baino guehiago. Hirureco izate bat d a , edo badire
liura baithan biru presuna. Liburii Sainduec
erakusten daukute Aita mintzo delaric bere
Semeari ; Ene Semea zare zu...y ar zaiteene
eskuinean. Yondoni Yoannec zion : H iru
dire Ickhucolasun emaile : A ita , Semea eta
hpiritU 'Saindua, hirurac bat
Guizonac berekín du hiru presuna Itoien
Itchura : Ezagutza, yuiamendu eta oguintzec, arima berean, « ^ r diole Trinitateari.
Ezagutza Áita crealzaileari doaco*, yuia>
mendua^ ezagutza argaitarat emana, Semeari; ezagutza ela yuiamenduari darraikote
eguinbldea, Izpiriiu-Sainduaren Uzala. Deus
onic eguUecotz behar da ezagutza. O ro eza*
gutzen ditu Y aincoac,eta hartaco da osoki
on a, bandia, arguia. Ezagutza osoac ezduke eskasic. Deusen eskasic ezbadu,
presuna da; presunacoa denaz gueroz
izate deus guehiago ezin iratcliic zaiokena.
Bainan ezagutza osoa ungui guzien ithur*
ria bada, hura behar da lehen presuna
edo Aita. Ordeaa Aitac badaki bere izatea. Ezagntzac berekin d u gogoeta, Semea
bera iduria, bere Yaincotasunarekin, eta bi¿>
kitartean izate berezia. Eskasic ezduke Yain>
ooaren haurrac. Badu beraz bare ere bere
presuna. Aitac nabi edo ez malte du Semea,
bere bitza eta baurra. Araodio hura osoa
d a, eta hartaco behar du sorthu bi aidetaric. Semeac malte behar d u , Aitac bezala. Ethorkitic izanen da amodio hura.
Berezia hargatic eta eskasic gabea : pre>
suoa. A ita *^m e n amodio bori IzpirituSaindua da. Aitac ezagutzen d u bere Se­
mea betbidanic; beraz bura bezain zahar
da Semea, ezagutzaren haurra. Bainan el-
khar ere maite dulc belhidanic^ beraz Iz>
piritu-Saindua ere hec bezain zaharra da.
Mintzo naiz Trìniiale Sainduaz, cz ar­
guita nahiz mizterioa', bainati adirazteco
eguìa horrec ezdtiela deus adimendua asa!darnzl beliar duenic. Badakit mugarnac
baditela izpirìtuan, età belati egon beliar
dela, cz eguitecotz costa fedeaii. Deus
ezdó guizonac bere burua baino burbilago :
ezagutzen du bere burua? Zer da bura
baitban delaco arim a, asmu edo gogoeta
edo nahiac dituen liura? Zer da gogoeta,
eguintza eia gauza ikhasiac, behar orduan,
banazka, atheratzen dituen orroitzapen hu­
ra? Zer da adimendua? I^ola lieldu dire
berez arima bererat haiabertze beldur,
atseguin, higuintza, aldizka bat bederaren
sistaitzalle, yostatzaile, edo nahaistaile? Zer
da bicia? Ezda izalea choilki ; izan diteke
bicirìc gabe. Gogoeta othe da? Baditeke
izana gngoetaric gabe ere. Ibiltzea othe
da? Mundua badabila, età ametsetaric baizen ezdìteke erran bicia baduela. Zer da
gure nahia? Yostetan bezala, bere olderat
ibilarazten ditu mihì', beso, zungo, b u r»,
begui eta gorpliutz guzia. Nola dit<íke bo­
ri? Beguìa ezda canìka bat baino guebiago-, noia betan, nahasdurario gabe clkharrekhi, hartzen dìtu bainbertze gauza bere
lianditasuii, itcliura, toki eia eremuekìii?
Ÿl>)
Errechlasun guzia baduic liaren Iciltoan
ci^ru., lur Ota itsasoac. Z e rd a solasa? Harl'abots bat cguiten dena ezpaiii eta hatsa*
ick in soiiiua iidiraziz nahiaren arabera ;
bainan noia ikhast dute ezpainec nahi hor­
ren moldat7.en liatsarekin? Noia doa harrabois inoldalua ehtui beharrilarat, betan
)iarlua izaieco adimenduac eman dion berriarekiii? Oro niiraculu dire.
E z liteke beraz espantagarri Kehar îzatea
sinhestean ganza eziu elengatuac. Bainan
i)adire erraleac, eian behar den adoratuilhimbetaco Yaltikoa? Zoroac! Aiphalu dilugun miraculu hoiec ez olhe dire Yaincoareu lanac? Noia dire bada ilimnbekin?
Yaincoa ilbunbeiait izanen iithe d a , ezdakigulacoiz harc bezinbat? Ala ez othe dczake siniietsara^ elengalzen exdena? Cuizo*
nen errana slniiesten da, cia Yaincohitzaren sinhcstcco beldur izan beliar othe da?
Aski da yakilea Yaincoa minlzatu delà,
cia horl ezditeke uktia. Badire lekliuco^
aguintza guerthatuac, miraculu agueriac,
Clirislori agnr cguiti dion m undua, Elizaren iraupena hemezortzi cliun nrthez. Bada
hor hitz goibelcîz berlzeric. Arguì handiena
(Uirio guirislinoeii sinhesteari. Asko aldiz
tUote yakinec ; eziiiteke gauza elenga, bai­
nan hoia da. Bide bera hartu beiiar da
iedcaii. Yaiucoac bcljarco othe zuen gorde
)S
muliduarea ikuspen èdcrra ^ ezdìrelacotz
oro elengatzen? Èalia bada I>ertze bici bat
etil liaugoiz eguinac bagare, ikliasi behar dimgu gute eguinbideac eta behar
dugu zerbait ezagutza harat UzuUzeco gogociac. Orai bereite ikust nahi izatea
guei'o gozaiu behar gauza, oraico beguiekin ezin ikusiac, Yaincoaren chedeac bar»
raialzea liteke. Gauzetan bada baste bat.
Etnekl emeki haadilzea dire edo hedatzen.
Adin osca gäbe y haurrac baditu arraioac
adimeuduan; elzaio betan arguitzen izpiri*
lua. Asko darasa behln, yakin gäbe ungut
zer erraten duen. Bada, guizona da izaie
bat lurrean haste duena, eta mende bethierecoeian iraun beharra, Lurreco bicia
haurlasuna da; handitasuna bethiereco bi*
ciau izanen du. Ezdire lurrecotz aingueruen
solas eta arguiac. Hemen sinhesten dire he>
kien onac, igurikitzea hekien gozamenac.
llo 'a da Yaincoaren nahia. C ure yakitate
eskasac lanbro uzien diote asko gauzari \
bainan ezda khechatzeco. Har bedi itsu bat,
czdnena nihoiz ikusi zer guerthatzcn den
mirali batean. Erraten diote : Horra zure
eta gure itcliurac non diren gure aitzinean.
Ile r dire gure goratasuua, beguiac, ahoac,
besoac, buruac, gorphutzac. ßadabihaa
aitzlnat eta guibelat. Eguiten duta orotan
^uc bczala. H ör dire inguruco gauza guziac
ere. lUuac nahi ditu ukitu gauzac, emanarazten dauzkitzu eskuac berinaren gainean, età izartzen diotza gora-belierac.
Zer nabl duzu erran diezazun? Guezurra
erran diozuia! Ukìfru ditu harrt>guizonac
lehen, età atzeman ziotzaten goizonekin
itchurac. Bainan berinan oro legun dire)
ezda gorabehera età zabaltasun askl ban­
dirle, erran guzien sartzeco*, deus ezda
ukilzen beso, buru edo gorphutz iduriric.
Deus ezda higuìizen; ezda barneric urruntzeco, ez canporic aitzinatzeco. Nola sar
guizon osoac eia guela edo inguruac, goizon bat baino chumeago den toki batean?
Adimendua zaurtbu nahi dute iduriz hoIflco erranec. Zer erran Usa borri? Etzaioke elengaraz zer diren ìichura beguiei
dohazenac, età ez ukiari. Begui baten eskasac oro miragarri bilhacatzen diotza mi*
raiiean. Guizonaren izpirituac badu hedot
bat, itsnaren gorphuizac eskas bat bezala^
eia hortic da mizterioen ithurria.
Andre batee galdu zuen sinhcstea. Egun
batez aurkhitzen da bekhoz bekho itsu
batekin età galdetzen dìo eian sortzetic
den hola ìtsn? Ihardesten dio baietz. Andreac, urrikalduz bezala, erraten d io : Ezdakfzu beraz noia argoitzen duen iguzkiac
età zein bazter arraiac diren bari esker?
E z , Andrea, bainan sìnhesten dut badela
tgUzkiaj eta raaitagarriac direla hären la>
nac : B e ^ e c ete ungut eguin lezakete
sinhestea badirela gauza eder sinhetsi be>
harracj nahiz ezdiren ikusten eta elenga<
tzen.
San Agustín itsas bazterrean zabilan,
Trinitale sainduco mizterioa bnruan. IN'ahi
zuken zerbait ikusi eguia handi eta miragarrì hortan. Gogoetan pulonpatua zelaric,
ikusten du haur bat itsas bazterreco cilho
baterat ur eramaten machcur batean. Galdetzen dio zer eguin gogo duen? Itsasoa
cilho hortan em an, ihardeslen dio haurrac.
Hirriz yarri zen san Agustín; bainan haur­
rac erran zion : Uste dazu naski ezdudala
itsasoa hör sarthuco? Yakinzazu hargatic
lehenago eguinen dúdala nie h ori, ezen
zuc elengaturen baituzu Trinitaleco eguia.
' Guinstinotasuna mizterio horren gainean
altchatua da. Khenduz gueroz cimendu ho>
n , ezdu izatéric. Sinhetst behar da badela
Yainco bat hiru prcsunetan, eta hiru presunac ezdirela Yainco bat baizen. Ezdire
behar baltsatu presunac, ezda ere berezi
behar izatea. Äitac badu bere presuna,
Semeac berea, Izplritu-Sainduac berea.
Bainan A ita , Seme eta Izpiritu-Sainduac
Yaincotasun bera dute, zorlon bardina,
bethico handitasnn bera. Nolaco Aita, halaco da Semea, halaco Izpiritu-Saindaa.
Aitac ezdu liasleric, e* Semeac ere, ez Izpiritu-Sainduac ere. Aita oroian da, Semea
orotan,Izpiritu-Saindua orotan. Betbidanic
da A ita, bethidanic Semea, bethidanic Izpi*
ritu-Saindua. BiAitartean ezdire hiru haste
gabeac, ez-hirur orotan direnaci bainan bat
da hasteric gabea, bat orotan dena. Aiiac oro
badetzake, bai Semeac ere, bai IzpirituSainduac ere. Bizkitartean ezdire birur oro
badetzaketenac, bainan bat da oro detzakeua. Aita Yainco da, Semea Y ainco, Izpirittt-Saindua Yainco; eta bizkitartean ez­
dire hirur Yainco; bainan Yainco bai.
Aita nausi da. Setnea nausi, Izpiritu-Sain*
dua nausi, eta bizkitartean ezdire hiru
nausi; bainan nausi bat. Eguiac nahi du
aithortzea presuna bakhotcha, eta beguiratzen du erratetic hirur Yainco edo nausi
direla. Trinitaieaii ezda lehenic edo gueroric, ez gutiagoric edo guehiagoric ; bai­
nan hiru presunac bethidanic eta bardin
d ire , batasuna delaric Trinila tean, Trini la­
tea batasunean.
Elizac ezdu erakusten bat hiru dela edo
h iru bat dela. Erraten baia hirur Izate
direla Yaincoa bftithan eta hirurac bat di­
rela, edo badicela hiru presuna eta hiruree bat eguiten dutela, zorokeria baten
erakustea liteke. Bainan erakutsiz baditela
hiru presuna Yaiacoa baithaa eta natura
Zllj
bera datela, ezdu adimcnduaren contracoric deas erraten. Bada lior mizterioa, bai­
nan ez bertzeric. Errateco ezdioazkela hiru
presuna izate berari, behar liteke yakin
lehenic zer den presuna eta zer deu Yaincoaren izatea, gauza nihorc ezdakitzanaCv
Guizonac baditu eguinbideac Trinitatcco
)iiru presunen alderat. Behar d u Aita ezagutu bere eta bcrtze gauza §uzlen cguile
eta nausi bezala; Semea, Erozpeneco bahi
b e z a la Iz p ir itu - S a in d u a , Elizaco argui.
bezala. Aitari zordun da biciaz, Semeari erospenaz, Izpirilu-Sainduari zorionerat heltzeco arguiez. H iru presuna hoic eguiten dute
Yaincoa. Othoiztcn dat onhets dezan enc
lana. Ezda deus behinere eguin chede bobez. Gure herrietarat heldu da atze hainitz, eta heki darraikote asko hare guro
artean nihoiz entzun ctzirenac. Pialli nuke
herritar bakhotcha yakitatez harm atu, hirriskua ethor ovduco. Mintzaturen naiz eskaraz, erran nahi da garbiki, itzoliric ga­
be, nor nahi denec elenga nazaken bezala.
_ ïfif
.-■.-..‘^ r H Î S'- ■'• ''
-, : ü i fiiU i./J ''
î*'^L\
î)'^λ3ïM:
i .ÿ & a .
4i*'JiîÂÎfiSf c i t t ì VJ-.
.
- lúiitis-í -i-<saH« arttcj* ,«í»íí;,v’ : - .yio
írtÜ.1 %
4 h H s s « ^ J4 > > v a ix * r
s i .AiMii^ii^/ÿ-^
1 .1
íÄf^..UlI»•0 • . f ' o t u í » /
y.i;:.-} ^ jo í} frí‘!tt‘’ -.?t?4|r r ^ ' ? ' .,-■'*»?•
h ;f * 'Iw 'íí
''m '¿ í'- : ~ J ^
T A IN C O A .
Y a u n g o ic o a , gainecoa^ guziz goracoa , yabe
o n goicoa, goreoecoa, horra zer erran n a h t den
Yatncoa. U itz ho rre c d io £skaraz Y ain co ac ez*
duela n ih o n b a rd in ic ; guzien n a u s i déla ceruan
eta tarrean. H a la ere behar da
ezen b a ^ a
b ethidanic berenazco izate b a t , gauza guzien
e g u ile a , deusen eskasic g a b e a , in d a r edo abat
guziez d oh a lu a . Ezda haiacoric lurreco guizonetan b a in a n n o n b a il badela ik astcn d u a d im e n d u
balere atzarria denac. Iz a n e z b a lilz b e th i, n ib o iz
eizen izanen. D eusec deus ezdu eguiten , eta ba*
dire eguintzac. Baitezpada berenazcoa d a beharden iz a te a , u n g u i guziac darraizko n a. E rre »
chago da erratea b a d e la , zerden erratea b a in o .
G uizo ii yakin b ate n g a n a t yoan zen y a un bat
eta g a ld c tu zio n zer zlteken Y a in c o a ? Y a k in a c
ihardctsi zlo n ik usico zu e la , o tho r za d ln zeobait
e gu nc n b u i uan . E th o rri zcnean b c r r itz , egorrl
zuen o ra in o u r ru n a g o , eta o ra in o ere ethorri
zenean, are u rru n a g o . K hechatzen hasi z e n , eia
g aldetu zion y a k in ari noiz arle eguinarazi n a h i
ziotzan pasaieta a lfe rrac? G a ld e lic ic h ild n a rle ,
erran zion ; ezen b a d a k it Y a in c o b a t b a d e la eta
b eh ar dela \ b a in a n z e rd e n , czdakit o ra i c ía ezJ u t guoro ere h o b e k i yakincQ.
C ic e r ó n , E rro m a zaharreco m ih i cderrenac
zio n : « E m p gu n zenbail p o p u la lu rp c a n b ic i di-
rela elche eder eta a ph a ìn d iie ta n . Enfztin zoten
m intzatzen Y aincoaz eta baren handitasnnaz.
E g o n bate^ ilk h itre n dire arg uitarat. Ikustenn
c e ru , lu r eta ilsasoac, h e d o l eta haizcn ind a rra c , iguzkiarcn d ir d ir a c , ganaren ilh n n b c
e ztia , izan-en n r r e r ia , goiz-arratsen ib ln lz a c ,
ilh a rg uiare n gorapen eta b e h e ra p e n a c , zer erran,
b e h a r z u te n ? TJkha o lh e zezakctcn Y a in c o a ?
Z o ro b eh ar liteke errateco ustecabeac rguinaraa*
ten ditueta ccruan h a in itzn ii zn h n r eta nctirrizcoac. Croskec erakusten dute oren batean adim e n d u a re n pic o a , eta n o ia ez ikus a d lm e n d u
h a iituago b a t ceruco itzulie n eguin aratzailcan
eta aroen sorraraztailean? Ezda zeren gastatii
hitzic. Beguien zabaltzea aski da ikusteco Y a in c o
la n a c .... Sinhetsi behar dute o ro c badate la gau»
zec bere natisi eta guid crra. Y a u n gorde hären
ezagutzari darraizco prestutastina eta un g u iac .
D eus ezda e guite n baren iialiia g a be , lurreco on
guzien ilh u r r ia d a . Ikusten d itti b akho lcharo n
fg u in lz a eta cbedcsc. E zd itu ab anzten b a t/u e n
im g o ia c , ezberizen galzkiac. A g u rtu b eh ar d a
b ih o lz g a rb i bate k in . O n eta m aitn g arria da hä­
ren ezagulza. Ezda b o r zorokeriaric ; zorokoria
gaizki b a t d a ; b a in a n lio ri u n g iti d a , eziii hn>
Jjcki. G tiizo na da b:ikharric iiirrc an V nincoa rzag«tzen d ue na. Y e n d e basa eta itsuenen at tpan
berean oroc ikusten dute Y ain c o a c behar «llrrla , n a h iz ezdakiten behar b a d a zer d arraiko u
«ZAgutza ho rri. *
Senecac d io : « O ro c sinhcste bohar dute
Y aiiicoan , sinhcsten ore dute b ilk iiia legiiez l>iitzi-ettec. Kzda b a t hain n n g n ia rc n elsai tlenic ,
odo aztnra onez h a in g a b e iu ric , siuhcsic liorrcn
rz izateco. IMuiiriuac b rliu r d u gtiiiler bat. Harlia abatían bezala, cztiabillzu ilsiirat ceruco
izarrac. Buda eskua b fg u lra lz e n d ituena ina*
khiirizi'tic bere lastcrku liu n d ia n . »
Azketi m einlean , afari baten artetic , inintzo
zea Y ain c o a z yuun m u lizu bat. K lzllzaiotoii cdur
aithortzea bera bazUekela Y a in c o ric . Uaznteti
aldean g u ti beiralzen zioten g uizon bat. N oizbait
otlio izlu siiten erran zezaii harc ere zakiena.
Chuchen>cbuchcna orenac yolzen zitucn haiiiurrac. G uizonac beiratzen d io ,e r r a n e z :
T guile gabetaric büdela orena,
lìscia euc boruac »iobeis de£uk«oa,
Kzdu nih orc errnn ñola atzem an zulen albera
a ld i b o ri.
v
Y a u n eta a n dre balzuec aiirkhitzen ziren baz>
kari h a n d l baleati. Asma ahalac erran zitut'ii
yaun balee sinhetsarazi n a liiz lagu n eí Y a in ro riu
etzela. Ikusiz elzuela irabazirtc, erraten d u ezp ain ac asikiz : » Kz nuen uste, iz p ir ilu d u n bílk h u ia batean, b akharra níntzela Y a in co a bailltan
stnhesle gabea. » Ktzarc bakharra, ihardetsi ziou
Ktcbeco andreac : gure cb ak hur eta gath:iec
ere b a d a te ziirektn e?. siriheslecto cho re a ;
c ho ilki badate aski iz]ilriiu ez bortaz haro eguiteco.
l l a n a zer erran nahi den Y a in c o ric ez dcla :
gachtoa n a iz , eia bartaco b e ld a r izan d ad in
gain b orlan n o r b a il n iriz o rre n galdelzeco. G*>i'
zon^i ezda abere. H orren erratea bera ahalkar
garri zaio. B adu arim a bal czagntzen dituenrTinguia eta gaizkia, aberec ez duten doii& Ial
U o rlaco da laid o bandi erratea b a 'i ;beb«rj{
»
— 4 —
1(17,! G u¡zoniiri khcnlzua d» bere hand itasiinn.
B ain a n Y a in c o rie r/idela d io e n a r. erran n ahi
belinr d a : Itil d a oro ak ha b o ! O rd e n n horren
6 rratua d a : abete bat n a iz , eta nolaco abet<c
o ra in o ! C bakliiirra, b ^ in o arcagoa ; czen h u ra
los(crrago d a b ila , h a rc lo hobcki e gu ile n d » ,
czdu b ih otz m inie , u s n a t ere n * U ii da. H obeki
dire gathua«: ere, ikii.steii d ulc gauaz, czdute
»)in e c o ela oioetaco beb arric.
O o ac ala gachtoac sebera ntinfzo dire Y ain coiiz, nie siiihestacu ba<lela n ih o r htira ezaguUeti c td iien ic. O n a c m intzo dire arnodio edo
ezagutxaz, gachtoac belílurrez. H ura gabe detis
ezdo elengalzen h in c a n ; oro gai» eta Übunbe
diro. D eiis gabe h.'istetic, deus ezda ikusten
o n d o tif. Ilb u r r ia beliar d n urac, baitza bercurr a c , ih iiia arro ltzeac, ama lia iir ra c ; b a in a n
ilb iir r i, Uailz, ihizi eta amac n o iid ic he ld u d ire ?
U ttecabt'tic ? B ainan tistecabea iiitK buts bu> d «,
dctis ezdti erran n a lii. U eus e^du egu ite n , zeren
czbalta deiis.
II.
T A IN C O A L I B D R D S A IN D U E N A R A B E R A .
Lurreco lehen b o rtz lib u ru a c Y a in c o a z luinlzo
dire. Moyses da h tk ie n egiiiJea. Berrcbutt eta
b e rro g o ila b a iiia r urtbe Ycsus e tb o rri b aino
Kdten Ile b n ia lic G rekerat ilz u lia c iz in ziren
PtoU-meo l'ila d e lfo d e ith u erregue baten m anuz.
Uüzakitc-ii o id n y i) eta aitbui'tzcri zuten oroc nor
zvn Ü b iu u ht)icn eguílca. Á it¿invcu incnde^au
-
5 ^
ere sinhc.«te bera zen. Badire m endez m c a d c
]¡buru lioitaz m intzo d íre n izk irib u a c edo guix o n a c : A lalakias, E sd ra s, N eb e m ias, D a n ie l,
Ezekiel, Jerem ías, B aruc, P aralip om en e n . Moysen lib u ru a c Y u d u c n e.skuan z ire n b e ih i; hetan
zituzten bcre legueac, eta Moyses h aiid izk i aip h a lu a zen hckien ah o la n, Y aincoao egorrt eta
arg uitu g u it ó n bat bezala. N ah iric ere n ib o rc ,
etzelzaken g a n b ia harén llbu ru etaco erakuspenac. Ezen bec u k itu nahico ziluenac deusetan^
u k itu beharco zituen niendetaco bertze lib u ru a c
ere. Balee berac beharco zituen arre guin lib u r ii
zabar eta b e rri, gatbibotasuneco a itzin e an eta
o n d o a n izk irib a tu zire n ac^p op uluac izk iríb alze n
ik usi eta g ogoz ikbast z itue n ac , Salorooo^’n li­
b u ru a c , D a b id e n psalnioac eta izto rio c o lib u r u
g u z ia c , czdenaz gueroz Testam ent-Zabarrean
Í2 torio edo c a p ilu lu b a t Moyses m intzo ezdenic.
L a n ederra beharco te n h o r i, eta b akha rra
m u n d u a n . Ñ o la ere batee em anen zio n b a k b o tc h ari bere m intzaira ? Ñ o la sinhetsarazico p o ­
p u la batí harc berac e gu in lib u r u a zabarra z e la ,
b e th i a g u rtu zu e n a ? Usté d u n ih o rc p o p u lu
batee ahanzten duela zer ikusi eta entzun d ue n
bere e g u n e la n ? Etziteken deus u k i M oysen
lib u ru e ta n , o ro b a t bertzcari lotzen d irelaco tz:
iztorio a, n iira c ulu ac eta eguinbideac. Israelitac
Kgyptoatic ilkbitzen d iré b ainar zatirien o ndo tio.
Ib e s i yo aiteari darraico Itsas G o rria n cguiten
d e n in ira c u lu a. Y aincoac bere p o p u lu a ri eguin
u n g u i borren orroitzapena zen Bazco. H o rtie
le k bo ra, S in a ic o tn e n Jia n ardietsi leguea gogoratzen zuen Mendecostec. Beraz M oysen l i­
buruac n ih u rc ezin g aubiatuac ziren dcuiiclyn.
— 6 —.
B ain a n eguia othc dio te b e ü ii? Azken la u üb u ru e ta n Moyses in in tzo da bcruc egiiin ecio
ik u s i gauzez, eta Loitan elzilekeii guczurtí edo
enganat^aile. Berac erukuslen zucn guezurra
g a k k iz e la ; etzen h a n d i cdo nausi b cliarra ñ o la
n a b i. Luzean guib e iat egtiiii o u d o a n , y a rri zea
b u ru z a g u i Y ain co are n oldez, eta etziicn izan
saritzat la id o , b iliü tz m in eta b irrisk uric baizen.
Bere haurrac zitue laric, utzi ziotcn apheztasiina,
le h c n b erru n k a , A a ro n eta harén uniiocoei.
Etzen n ih o re n ferckati^aiie, elziotzaton bekbaiztu
azpicoei cig o rrada eta legue hertsiac. A g uc rtu
d itu heklen belztasun, gfigortasun eia errenkurac. E z d ita gorde Píadab ota A b iu d bere
ilo b e n hutsac, ez eta bere anaia-arreba A aron
eta M ariarenac. L a in h o k i althortzen d itu bere
hutsac. K zdu bilhalze ii aitzakia edo h itz goibe]¡c. E g uia d a rlo garbiki. B crizalde gauza ague«
riez m in tzo da; ez n o n b a it u r ru n , b a in au aldean guerthatuez; ez gauza iragan co rrez, bailia n berro g oi u rth e tara in o ir a u u dutenez. Ezda
in in tzo zurru - b urruk a eta n ih oru deus ezin
ezagnluzco gnisan. Iccn d atze n d itu Ickbu ac,
g uizo n ac, b ilk b a ia c , ezin guehiago cheheki, er­
raten d itu e n gauzen lekbuco hartuz ebunetaii
p o p u lii gnzia. Ezda hola inintzatzen enganatzailea.
B a iiia n e n g a n a lu n a h i izan b alu ere, ezin egui*
n e n zuen. Beharco zituen sinbetsarazi eguia
b czala, bere lau lib urue taco erranac, nahiz
guezurrac zire n , po pu tua o rro ltu gabe; edo
bcharco zuen p o p u lu guziarekin etkhar a itu ,
orotan adirazteco, eguio zituztela guerthatu etzi>
rcn gauzac. B ainan ñ o la sinhctsarazico ziun
p o jm lu oste b a ti lt$aso O o rria ird gan zutela
7 “
oine z, b erro g oi orthez b ic i izan zirela crem uan
ccrutic yautzL ogTiiz edo y an ariz, Egyptoa zauriz
estali zela, b a ld in holaco deus gue rth atu ezb a litz ? N o n d ire g iiizo n a s k i zoroac uste ìzaleco,
bainbertzc urthez, cguiri, ik usi eta eotzun dituatela gauza e g u in , ikosl eta CHtzun ezdituzte nac? Ezda ere n ih o re n b u r u a n sarrarazico
p o p u lu oso eta band i b a t h a in egutaren ctsai
izan dela guczur ezagutuan p a rta le r yarizeco.
E tzuen ere bartuco g ue zurii b ate n g anic leguelan g o g o rre n a , uztarri d o rp b e n a , guero g«ezurti h u ra yarri deneati b u r u z a g u i, o d o le a n
garbitzeco hutsic c h u m e n a , eta abalke g o rria
eramateco m endetan bere eguintza goibelen g a ­
lle. N ah i izan b alu ere p o p u lu ac guezurra lag u n d u , ganza ezm sinl>etsia eta n ih o iz gucrthat u a , gue zurra luzerat tg u e rtu c o zen. IMeudi
b a nd ieg uia z o n , ez eguiteco n o izb a it asiki eta
cilh o a rin k e ria , yelosia edo la in h o ta s u n a c , eta
aukas e kharria izan balitz ere p o p u lu guzia bc>
h in holaco guezur baten a s m a iz e ra t, ardiesteco
n ih o n g o guizonec elzuten om en b a t , etzitiien
utzico izkiribatzerat h a ren bethico ahalkea eguile n d a te li gauzac ; urrezco chahalaren ad ora*
cionca , hainbertze e rrcnkura eia asaldura zoro.
Beraz M oysen lau lib u ru e ta n eguia b eh ar da.
B ainan Moyses bethl Y ain co are n icenean m in izo
d a ; h a ren iccncan cguiten d ita m ira c ulu a c.
H arc e guite n z ilu e n a c , elzelzaken guizonac
oguin ; beraz Y a in co a la g u n zucn ; beraz b ada
Y ainco a,
Moysec le h c n lib u ru a n erraten d u noia Y a in ­
coac eguin zuen g u iz o n a , n o ia e lb o rri zen uhol-dca eta n o ia guizonac b e d a tu zircn lurrean«
H o le griziac guerthatu ziren Moyses sorih n ga­
b e . H oitaz m intzatzean e re , etzezaken n ih o r
cngana. H o ic o ro bazakitzaten Y ud ue v Caidearretaric. Bere arbasoac zitnzten A b rah am en a!>
detic. E g jp to a rre c ere bazak itzaten , eta h«k ie n
artean luzeki b i d izan ziren Israeldarrac. Etzen
Moyses em anen hirrisku tan n ih o re n trufa izatec o , utz zetzakelaric baztcrrerat erraten zituenac,
b a ld in u n g u i yakin e zb a litu . M intza ziteken ere,
n ih o rc erratccoric ez izateco guisan. H itzgoibcla c b a d ire , eta asko gauza utz ditezke sobera
cbehatu gabe. H ainan etzuen bolaco bebarric.
L a in h o k i m in iz o da. Ezditeke g u e z u r ti, Y a in ­
coac eskutic ib ili d u e n guizona. Y a k in d u zituen
Y a in c o a ganic edo ahotic ahorat bera sorthu
aitzinean gue rth atu ganzac. Bi m ila e ta b o rlz
e h u n urthe ziren hartaric A d a m e ra in o , eta arte
b o r i , nahiz h a n d ia d iru rin , bortz b ic ic bethetzen d u te : A d am e c ik nsi zuen M a th usalem ,
Mathusalcraec N o e , Nocc Is a a c , Isaakec Levi
Moysen arbasoa. E rrech zcn beraz yakitea ahoz
ere zer guerthatu zen aitzinean. Etzen h a in iiz
ganza guerthaturic o r a in o , b a in a n denac ukigarriac z ir e n , izp iritue tan erro e gu in zutenac.
B adakigu ere zabarrec m aite dutela gauza iraganez m intzatzca. N orc d a k i berizalde etzen izk ir ib u r ic , edo berize zerbait orroilzape n b id e ,
liala n o ia te m p lo, a ld a re , barrasi, legue, aztura
edo cantac? A jk i b o rta ric .— O ra i erran n a b i d ut
Moysec Y a in c o a g anic ikhasi zituela eguiac. ~
Haste hastetic h a ren legucc garaitzen dituzte
ondo co m e n d etan n ib o n g o yakinec erakutsi dituzten guziac. E zd a beh in e re iik h i gauza b a n d i
^ t a adim endazcoetaric^ o ndocoec za u rtb u di>
tuzte egiiia eta ¡zpiiitun. N ola ordean , m e n d cn
gau €ta sinhcsie goibelean, guizon bakliar hatee,
bere ahal c h o ilc k in , alzcm anen zuen erakuspen
bat giiziz g o ra c o a ? E lzuken Egyptoarretaric
albe ra. Sinheste zoroenac iitu z te n harea egnnetan. Etziotzaton Caiianearrec ere erakulsi ;
eskuz e gu in Y a in c o ric bezic etzuten. T a in c o a
izan zuen , Y a in c o a nausi. Bazakien o n d o a n ere
llu ra berekiti zuela. Bertzenaz ñ o la ag iiiiid u c o
z ió le n legue beg uiralzaílei sari Y a in c o a c b a iz fii
ezin e m a n a ? Ezdire g u iio n e n njeneco b ic i lute a,
b ak ea, zoriona , arcén g a in d i ona , b eh ar o rd u c o
iiria c ; cía lio ic giiziac scguratzcn ziolzaten ung u i z a b illz a n c i, hala ñ o la gosete , agorte , azo­
te , iz u rritc eta guerlac, gaizki za b ilt/ane i. l i a ­
ren aguintzae bethi guerthatzea zircn ; b e ra t
Y a in c o a re n icenean niintzo zen ; beraz bada
Y a in c o a .
III.
H iS T E T I C T A IN C O B A T B A S E L A O B O C
S IN H E S T E N .
Hastopenec.o sinhestea da lehe nb icico po­
p u lo oroc ad oralze n zúlela Y a in c o lia n d i eta
bakharpfl. S in a n eia Egyptoaii ezagulua r.en ,
g uizo n e n yaura fzarrec hc fia lu arle ik usi d irc n
h e d o i iis u s i, goiUel eia lazcorrac. H a ri esker,
izan dire he rri eia erresum ac. lia re n sinhesle
goibela b ed e re n gabe , etznketen b ic iric , oroc
guticien arabera eguin n a liico baitzu len . O ii
id iiritze n bazilTaiolcn Sagunen h iltz e a , deusec
£ zin b a ra lu c o zituen. Batzuec bcrtzeac bczala
izanpii 2¡rcn , ela o ro c elkliar liilen ztilen , edo
elzcn giieU liuico b ic i bal balzen , h u ra hazcarrenn cia azkona. Y a in c o a klie n d uz g n e io /., clziK-kcn (ieiis on edo gachto. HiUzale eta olio in e i
n o rc zer erran zio/akelen ? A bereac bezala zitczken etliorkian , b ic ia n eta akhabantzan. Bazka
ela n ingarri b erclan zituzlen alliainenac. Norc
erran zer litekon holaco yendea ? G a in d i eguin
Iczükcle nahasdiira ela lizunkeria oroc. A khabo
lilezkc b a k e , la g u n lz a , eta g arb iiasu na. Lurra
eeruan nausi b a i gäbe izan dilekelaco orroitza«
penac b e r a c , sorrarazlen d u bainbcrtze goj'ocia
Jazg a rri, n o u oroc ezbalule erraten ere goraki
b a d e la , asm alu b eb ar bailile ke !
IV .
Z C R E R R A N D 1T E K .E N T A IN C O A B A IT H A N
S IN H E S T E R IG E Z D U T E N E l.
Sinbesten ezcÌuenari o ra in o b ade la Y a in c o
b at errozue : a d ic lik id e a , zuro sinbcste bereco
n ln le k e , erakusten b a n in tlu zu noia basi diren
hictac edo guizonac. Kz b a d itu Y ain co ac eguin ,
n o n à ic eia noia basi d ir e ? Sei m ila u rib e b a d itu
ju u n d u bun en liasteac , eia guerozlic e id a ikusi
p^iiizon b a t bera eguiten. K m agun b a t n o n b a it
e guin dela. H an d isco liteke b o r i; b a in a n ezda
b ollar b ada haslea g a itz e n ic ; d u g u n y¡.k¡n 7er
bilU acatzcn den guero. Cburoea d a naski sorIzean , e*en.hortic abialzcu d ire o ra in o c o g uizon
(jM7Ìac. R ehar dute trochcian e g o n , icbter cliuciieoic izatccolz ; asko m arraka e g u in , zonbait
erron e o eta tlra b iia c o ere. Bera eguin dense
ezriii am aric b u lb a r cmiileco , ez trocliatzeco , e i
giubilzeco. U ztcn daulziit hanr b o ri b ic i d ite ce la
u rlile b a t heri-eslan, ama eia soinecoric gabe.
O rro itu behar d a guizonac oguin dittjcla elcbe,
b id e eia zu b ia c . E g uin zencan beraz g uizo n a
b e r a , etzen n ib o n o iban eia sasiric baizen. H il
ezbazen ere c ro r lc o z , holzcz edo gosez, bcbarco
zen bigarren in ira c u lu bat. G u iz o n a elzen b era
berraluco; bell arco zuen lagiin bai. Em azie b a le re
b e ra z, iiala b e h a r e ia , sortlm b eh ar zen bera.
llu r a ere elzen u n g ili iz a n e n , chuiic yoan arte
bederen. A p h o b a i b e za la , poticoka z a b iiàin o
othe edo sasi z o k lio la ti, etzileken deus b ih o lz
ailchagarriric. Bi b a u rre c , inuthlcoac eia nesk a c , sorth u l)eharco ziilen egun bertsiietan. Ez
c r ia n yoslalzi-n naizela. R o lac o b ia ezbadire
sorrarazlen n o la iz p a it, ezdileke clanga noia
s orlbu diren guizonac Y a in c o ric gabe. Ezda h o r
guzia. Lurra zab ala d a , eta asko urthe beharco
zulen b i haurrec e lkha ra lzc inan artean, non etzir c n , behar bezala, bai bertzearen aldean s o rllm ,
nolalsu b i h o n d o haitz azpt b :ilean. B ai sorthu
b a lilz l’arìsen eia bertzea M ad rilen tokian , eizlren e h u n urthez elkharganatuco. Beharco zìttizleu zubiac eguin h lb a i o ro ta n , sega e d o haizcora edo ilzeric g a be ; bideac ere id e k i ha io lz
edo p h u d a ric gabe. U sna ere onscoa beharco
zuteu y a k iie to b a t bertzearen berrt edo ez bidelun giirutzatzcco bizpa h iru le k h o e la n ; bertze»
naz clkhar ganat hu rb ÌId u b e b a rra c , bazioazken
b a l berlzea g unic urriinag o. M irsc ub ia izanen zen
chuchen chuchena elkharri b u ru z ib illze a , y akia
^ a b e b atee, ez b e riz e a c , n o n n o r eia zer zeo>
Bazco hiUzeco ha u rre n , clkhar ikusi gäbe. BeliarCO zircn s^rtze berriac. Lurrac e rd i beharoo zaea
asko lia u rr c z , ikus artcan b ia iianditzen eta
elkbarganatzcn. O ra i ez bezalaco aronc bcharco
ere z iiuc n . Ezen ezdu guchiago bcrac ekharri
n a h i, baizen zenbait p ir r iiz ik u , e lh o r r i, othc edo
lahar. Baditeke leben bi guizonac egultcan cb'icatu zitzaizkon adim e nd uzco gaiiic, B ainan b i
b a u r berac eguin dii-ela erran o nd o an , cz othe
da deus gaidcric e gu ite c o ? G iiizo nvn gorphutzeco lanec anlzeac b a d ilu z te , edo erakiistcn
diluiste eguilcan. Ikn&teeoac d ire b e s o , ukhoiid o , erri eta z a in a c ; b e g u i, b e b a r r i, u&na, bc*
p h u r o j h o r tz , m Ü ii, sabel eta hortzac. Batasim
h tn d ie n a d ute e ikharrekin. M ir a g a ifi da n o ia
n a h ik u n d e batee abiatzcn d itn c n zangoac pasaict a n , cskuac la n e a n , n iihiac erasian , beharriae
c e la ta n , hortzac asikika. L u rra re n doHiarec
e gu in othe ditu zie b ada b o in gauza zub iir ela
antzezQoac? O r a i ezaguizen e zdiog un harraaric
belrarco zuen lancn eguiteco *, u rliie asku ere
bai. Beiiar b a d a h a rgalic oro betan e gu in zituen,
bastam uka b ari gabe z«yr ziteken o n edo cz.
Bertzenas atzemanen ziren , n o n e d o h a n , lan
h a s ie ta ulxiac. O rdean ezda n ih o n ik nsi zan g o ,
b e s o , b e g u i, ich te r, sabel edo cintzur hasiric
c d o e rd i eguinic. E rran en d u o rn in o nih orc
guizonac berac eguin d irc ia «d o giiizonec eguin
d itu zte ia ?
G uizo na hastelic eguitea b a in o errccbago I!»
teke id u rtz h il baten piztca. G orphutzac b a d itu
o in , s abe ), e rr a in , heeur, b u ru , le p h o , m ih i,
« F ri, b o r U , eocots, e z p a in , s ud ur, m a c c ia , be>
g a i, c o p e la , ile , b u ih a r, c.rrota, b e rtz e ,s o r-
b a ld a , bizcarhczur eta aclalac. Bizkitartean lur>
reco anize guziac ezdire askico b a ri b ic ia re n
harrarazteco. E z d u batsa baizic eskas. A iztian
oraino bazabÜan. O so osoa da. Em ozue liirra ri,
em ozuc gaizonei ; eian ibslarazi edo m inlza*
razico d u te n ! A g u e ri da Itirrac c ia guizonec ez<
dezaketela b o la c o la n ic eguin.
B a d a , b ada Y a in c o bat. L ib u rn S ain d u e c ar>
r a t C D dute zer d e n : Bethetzen d itu ceru-lurrác^
•z d u n ih o n edo deusetan m u garriric. N orc em a­
n e n ziolzan ath ekac? Ceruaz gorago d a , lurraz
b e h e ra g o , itsasoaz urrunag o . M e n d i «ta izarrac
b a in o leben zen. Bethi b a z a n , b e th i d a , bethi
izanen. Ezagutzen d itu o r o , eia b e ra ezdn ezagulzen bere izp iritua c baízcn. D citzen d ilu b tre
icenez dircnac eta ezdirenac. D ens ezdu a h a n iti
iraganetaric. Badakitza orai eta gueroa. £> galde
n o ia ezagutzen d ltu e n o r o , zeren e zbailitu
bertzec bezala ezagutzen. Ezda baren n ahia gab«
chori b a t hegaldatzen, ez lili bat sorlze n , es ile
o n d o b a t ero rlze n. Besoa luze b e z a in , zorrotz
d a beguia.
V.
T A IN C O A U K H A T Z E N Z E N B A I T E C
E G U I N B ID E I IH E S E G U IT E C O .
Y a in c o a ukhatzeu d u te , sinheste b o r ri darraizkon eguinb id eac bethe n a h i ezdiiuzlenec«
B ain a n hec b eg uiac belsiric e re , ezdti gutiago
disliatzen. H argatic belan b a in iize c ere ezdituzte eskas aitor o n a c , gaitz b a n d i batee hartzen
d itu en e an . Ik u ite n d ire b a rk am e n d n e sk e z. B«i->
.4 Z u r d ir é ! zerc e m alen diote h e ld u rr a ? G ailzac
cziln arg u irle ; siiihestearen haulsa h ig u ilii d u ,
t-la harnean zen sua. E zdot« zeren erran gailzac
btirtia galarazi dlotela : zoróen aitzakia da bori.
Zertaco ezdire gaitzean ikuslen o n a c , hec gaizkia
bezala , nigarrez higuintzen u n g u ia c ? Ezda b uru
gallzelic he ld u beld urra. G ailzíc gabe ere badire
in lz irin a c : H arb illze a n b irrisk ua, arim a da sarizen bere balthan. G»ert\iatzen zaio b o rd i batí
bezala a rn o lic ilk h itz e a n , d irenac diren gauzen
ik u jlc a . V o llaire c elzuen trufarle baizen Yainc o a z , lagu n e k in eia u n g ui zcnean. G ailza lo lh u
o r d u c o , gogoralzeii liiz a io n Y a in c o a , eia gald e lzrn ztien apheza. S end alu o rd u c o b ihurtzen
o h i zen bere b id é goibuletaral. B ainan hizaturic
e re , herioa bethi heldu da. G u lz o n ondicozeo
h o r i,h a n b a l gaizkiren ith u r r ia , hartzcn d u az­
ken gaitzac. Etzuen ahalke b e rriiz ekharrarazteco apheza ; sebera a rg u ilu a z c n , c z ikustcco
bazela Y a in c o b a t , ela einan zituela eguinb id eac
bethelzeco. B ainan Y a in c o harc etzuen n ahika tu
ikus zezan g uc h ia g o aphezic. H il zen patarrak a z , zioelaric : utzi n a u le Y a in c o a c eta gnizo-
V f.
A K H A B A N T Z A R A IN O C O G O G O R T A 8 U N A
T A IN C O A R E N C I G O R R A D A .
B adire g og orrarena eguilen dute n ac azkcn
o reiieraino. Y ain co are n azole b a t izaten da ho­
ri. Soberac sebera zaizco gaizkian , lurrecotz ere.
.Hein batean besten d itu gracien ith a rria c . Be-
kbatore liand i bat erilzen da. A pb cz achkidc b a ­
lee nabi du orroitaryzl bere ai'imaz. b zd io ileusibardesLcn. N a b i d u cobesarazt : b a i, cobesatu
iia b i d iit , d iu criac ;ib a in a n ezdu deus guebiago
t-rraiCd. Äpbeza m in iz o zaio lutiikiago. liiia c
erraten d io : Zato b ih or. B ibaraoiiinean id u r i d u
cobesalu n abi « irla , eia eguiten d u guriilzeaven
»einalea. B e h ine zd ü dens e rra te n; güero lazgarr ik i adirazten d itu lib u ru saiiuluelaco hilz
hauc ; Bekhatorca arg uilure n eta liasarretureii
d a ; eta einaten d u b uru a estalkieu azpian. Cobesorac aguertzen d i o , erranez : Ezda guebiago
egoteric , bebar da akhabatu. B a i , b a i , ìhardesle n d io eriac : bekbatoreae earraskaturen d itu
liorlzae eta errabiae e ra kutsiren , ela bigarren
aldicotz sartzeu da obean b a rn a . Cobesorac
o tboizlen d u iiigarrez akbaba dezan. B ai aita ;
eobesa g a lte n , d io e riac, eta hirugarren aldicotz
sarlzen d a o b e a u b a rn a g o , erranez bcrtze lib u ru
sainduetaco h ilz h a u c : Bekbatoren n a hiac hile n
dire. Apbezae ag uertu z u e n e a n , h ila ze n !
D iociucianoe utzi ziien kboroa. G uerostic hiratuaz zaram nkan beldurrac. Entzuten z ilu e n gaInrazi G u iris tin o e n niarraskae, ela h a in iiz a ldiz,
uste zuen trenehoinean zituela hekien gorphutz
sarra»kituae, ela g atbiluan hekien o d o l zurm tac .
Hai' batee iretsi n a h i zion bibolza. M inee g a in d i
eguin z io te n , bereziki Constantin tro n u ra t bigatean , cbucatzoco bezala harc yauzarazi nigarrae. B iboizac leher eguin zio n aitzean b ar»
ra ia lu zituztela haren lan g u z ia c , eta baren
Izarkeriec hobeki baizic eizutela m aitarazi eguia,
E r ra lu zcn , eta buriia galdtiric ogon ya azke«
orciieraino. G auaz enizuten zitucn orro lazgar-
rie n a c , deltzen g a rd ia c , harizen enperadoren
soineooac, usiez lehengoa zen. Bainan arte one»
tan , ikusten zuen aski deusic etzcla. H ilen itzalec arantzezco klioro b a t eguilen zioten. Batzueton h e ld u zilzaion beguietarat yuie lazgarria.
O r J u a n a rlh ik llze n zituen eta chehakatzen soin e co a c , d e lh ad a rka eta m arriiin az zioelarlc :
ezdul nie e g u in , berlzcn lana d a ! ihardesten
ziotela zirn rin : bertzcac m u lh il h itu e n , hire
hilzec zabilzkateian hekien besoac. H a initz aldlz
bilhatu zaen bere b uruare n chahuizea ; harlu
zuen p o zo in a e re , b ainan ez aski. N oizbait be­
guine albera zlizaizkon bere to k ita iic , b u iu z harla sia ri yoka. H il z e n , bib otza zaurtua eta b uru a
nahasia.
Y a in c o a c ezda m intzaize b e h a r r îc , ichlUc
eguin dezake bere lana. Y a u n b a t g a rd ian zen.
Badoa e tc h e ra t, um hatu den o n d o a n . Bazuen
berekin g a k h o a , «ta sartzen ù a b a rn a t. Haslan u k a ^o alartc» yotzen d u n o rb a it zangozezkaralzeaa. B e hin uste d a m n tk ila duela h a n , b o rd i
e ro ria , z e n b a it a ld iz guerthatu z a io n bezala.
Hartcea d u besoetau *, b a in a n gorph utzac h ila
d iru ri. Hasten da oibuz. O r o laster b ilize n dire
arguiekin ; »ta ikusten d ute etchetiarra h il hotza.
Z itu e n guziac egorrìric lizu nk erie tan , eguitecoelan gaizki zen. N ola bailzakien nausia canporat beharra xela gau hartan , em an zuen bu>
ru a n etchea behar ziola a r r o b a tu , e ia herioac
yo zuen oho intzarcn e rd ia n !
M l.
T A IN C O A R E N P R O B ID E N T Z IA .
Y nincoa da giiuza gozien guiderra. D eus ezda
gncrthulzen iistecabez. O ro (.'giiin d itu , o ro batlub izka, eta gauza guzlcntzal a rlh ac darraizco.
Kzilltck.e iguzkla arguie gabe , ez Y ain co a acholaz. A itac beguiac h«un-cn gainean ciltii ; Y a in c o
A liaciUasten <iilu nahl «d o ez u n g ui eta g a izklac,
sobcra eta eskasac. lU dcn aphainlzatlea da oretan. Beian eta o lbiiz egul.i ztitcn Aila-Salndu Pio
bederatzlgarrena. Postan zioan Im o latic Erromarat. Ita lia n carrosec bethi lialnitz yende btlarae»
tcn date. C a rd in al baten cnrro&a, eta cardinal
E rro m arat ordtico A ita S a in d u ziteken baten
carrosa , etzen n o ia n a h iy o a ite n ikiistecoa. Mar*
chctaco h e rn iLipi batean , yende oste batee ing urutu zucn b e ia z M astai cardtiiala. O r o beiru
d a u d c la ric , h c ld u da uso b a t , eta ja rtze n d'a
carrosaren cuculan . O iliu z eta eskuz yoka h«»i
ziren : B ib a ! A lta- Salndua dakhar carrosac.
E g u in zituzten eguin ahalac usoa halzarazteco
o ib iiz , baind n ctzuten higuiraei ere. H a rtu zuten
sc«ka b a t, etncki kirtzikatuz bcgaldarazteco.
A b ia lu zen g o iti, b a in a n itzull bat egn in o n ­
doan , b erriiz h a r tu zuen carrosa gaioeco (okia. Berritu ziren deihadarrac : B ib a ! b ib a !
Im o lac o aphezpikua Aita-Saindu izanen d a , Ai-*
ta-Saindu izanen ! Bozcarioac g a ln d i zken. Amakuizen diluzte zal4 iac barrabots guziekin ; bai­
n a n o ih u , a rru d c n b u r r u u b a , eta azote clakacoca g a tic , bere to k ian egon zen u s o a , Errom aco atlteiaraino : zc u b a il rg u n c n b uru a n Masla i A lla S ain du ze n !
Lurreco m akhurrec sorrara/.ten «liluzlo crrenk u ra c ; buin an norc errun a^koUui czdela bakliotcha bere m inen itb u rr i? ^ a p o le u ii ha>i zenean
cguilen Erroinacoerreguereci yaureguia, barguiit
naiisiec p o c h o lu iiiiikitzen zuten S im o n dcitliii
zapatain buten e tc h o la , Passy in g u ru a n . !\Iinlz:itzen dute zapatalna eta erosi n ahi diote bere tokia. G uldclzen diolzate hogoi m ila libera. La*
neco buruznguiec han d i atzeman zuten gaUita ;
b ainan zenbail egunen b u ru a n ero ri zirt-n bariarat. Bitartean zapalainuc iziin zituen suslaitzaileuc , eta galdetzcn <iltu berrogoi m ila libera.
C aldea berreliunetan sobranialua zen; utzi zuten
S im on bere g u is a , eta lia&i ziren la n (;a n , a rru n ­
fla ha n d ia g o bat b a rlu z eia u i runago-danic.
Bainan bala ere , ik u s i zuten deus ederric elzezaketela e g u in , S im onen elchola g a b e , eia badioazco b ig a rren galdearcn lopaizerat. Berritz
ere Sim onec galdea goraizen d io te , eta naUi d itu
b ir u r b o g o i m ila libera bere ctcbolaz. l-lskaintzen
diotzate b erro g oi eta baniiix m ila ; b a in a n ezdu
ardit batez e re y a u ls i n a b i beherago. Enperadoreac o rd ua u erran zioten bere guizo n e i guebiago
cz em ate co, eta etcbola uzteco bere yAbeani.
Z apatainac ezagutu zuen laster bere butsa : berac hetsi zion alhea zo rio n a ri. Y o a n zcn o nd o lic
eskiiintzerat e tc h o la , b e h in b e rro g o i eta ham a r m ila , güero b errogoi m ila , g ü e ro hogol
m ila lib e re tun ! Dainan h irriz ela Irufaz ilzu li
zioten b iiru a . H a n d ic b i urllie re n b u r u a n , Sim onec saldu zuen etchola ehun eta^ berrogoita
liam ar lib e re lan. Erreka yo zuen , b u ru a g a ld u ,
c la e rro e n ctclu'an h il zen 1 8 4 6 .” "
SinLcste gabc bat m intzo zcn b lik h u ia batean^
— ^9 —
k h c n d u r a h iz bezala Y aincoaren o rroilzapená
bera Ezda Y a in c o ric , zio n o ih iiz! ß a lin h u d a ,
m intza b ed i ! H o r i erran zueneco , ilm rru ri ba­
tee arthikitzen d u tirabiraka. G uziü c usle zuloii
hila le la , b a in a n b i orcnen b uru co e lho rri zitzaion a d iin e n d u a : etzuen hargatic guehiago
galdetu bazen Y aincoric.
Nego aldcco jraun batee salda zitaen bere
gauza guziac zorrei b urn e m a te c o , ela huslerat
zioan berro g oi urthc h a ría n bcre ailu-ainekin
ezagutzen zuen etcbea. E lzakien n o r a ly o , n o ra t
ilzo). H a u fo bntec erosten d u bura zagoen elcheaj
eta noiz e ie baileioan h u ste ra t, heldu z a io , er-<
r-anez : egon zaile zure ald e rd ia n . Z ure galic
erosi d u t etchea. M in nuke , m iu h an d ie n a , ez
b azin d u eguiten nie n ahi bezala. N ie eguin dudana h a n l^ te n a z hobeki ikusi behar d u zure
bihotzac , n o n bera gai izanen baitzen berlzc
horrenbertzeren cgaitcco. B crthu te n saria zeit
bori.
A spald to n ahal bezala b ic i ziren b i senhar
emazie zahar ela presili. G uieonac croslen dio>
tza berrogoi soseian s old ada eri b a ti g a llta b ari
lo d iz eguin balzuec. Barraialzen b a ri d e la ric ,
emazteac g iierrian alzem aien dio te paper birib ilk a tu b a t , em aten d ioena berehala senharrar i , crranee : ikusazu zerden saindu h a u ; b a rd in
zue badakizu iraknrizen. Ganza beg uiztalu gäbe
u n g u i, scnharrac erraten d io : Errepublicaco
asinala da ; ho laco ederric ik usia n ago gazte
nin tzcn e an ! G u re aita zenac bazuen holaco orga
b a t chim inia zo kbo an !
Zertaco da h o r i, galdelzen d io em azteac? — D eiisetaco o r u i, rta
leben d iru atzemateco. Bizkitarlean p u lita du ;
3
— ao —
(lugiin ilza le lb o o n d o a n . Erriin bezala e^uin
ziitcn . Ila n d ic ze n bait egunen b u r u a n , heldu
zaioLci hauzo b a t , eta ikustran pa p er h o r i , erra*
ten diote : H o , h o ! n o izd an ic tnpizatzen duzuc
sukhaldca bankaco billeloivin? •— P aper hortaz
in in tzo z a re , erraten d io cmnzteac... A h ! asinata
h o r ta z , d io senharrac? — Paper edo a s in a ta ,
crrazue n a h i duzuena, b a in a n m ila liberaco bill ein
da, eta n n h i dii7uenean bilhakatuco duzue d im .
Ezditcke h o la c o ric , d io le h irrik a n senhar-emaztec. — Iz a n k id in b a in o guehiago da , hula b a ila ,
d io hauzoac ; ela yakiteco lasier ela h o b e k i,
goazen bankarat. E lzu le n berlzeric ßaldetzen
zaharrec ; b a in a n n o ia ilzc eia irin e z lo thn baiIzuten p a p e r a , elzen «rrech osoric atberalzea.
^'ahiac em aten d u in g u in u : sahotselic azpico
a d rilu a carrakan y a n e z , b ild u zuten nolazpait
]iapera, kisu eta m o rte ro zaH ola. A rras ona
atzem an zuen b a n k ie ra c , ela em an ziotzateti
m ila libera ha ría n tru c : B ide hortaz b eh ar bada
o ra in o Y a in c o a c sarislaizcn zituen bere b i h a u r!
B e a u re g a rd , p re d ik a ri b a n d i b a le e , h a in ilE
erran zuen fg o n balez Y aincoac bere haurres
(lucn arihaz. E lcherat ze n e a n , g uizo n batee b i
hite eguin nahi izan ziolzan. Y arrarazi zuen eta
hedatu zioii beharria. Aizeac e rran zio n : Y n u n
aph eza, m in lz a iu znre ezin gue hiag o hobeki ;
alU'hatu dnzu yaunaren ontasnna ; b a in a n beld u r n a iï o ihe den ere Y a in c o ric balere. — N o ­
ia ! zer d n ia s a z ii, g u iz o n a , erraten d io aphezac?
— B a i, v a n n a , b e ld u r naiz Y a in c o ric otbe den
edo den« ikuslen dtien. O r i , ikusazu zeorrec :
b a d iin t h iru r haur eia emaztea ; zur lanizale bat
naiz, Ejfuin
c»;ire ctcbeco gu-
ïiiac. E ïilio g a n ih o r i gaizkiric « g u in , ez q u i ­
ten... — S in lie sle n d ilu ì h o ic g uziac , b »in a n zer
n ahi d u zu hortic alliera , g a ltk lze ii d io aphezac?
— H iin a zer n a lû d iid a n : h il h u n e n ham nrrcan
c g u in behar nituscke pag a b a lz u e c , cta C2 Ìn
eguinen d ilu t. J^ehen a ld ic o lz y an beharco d u t
cne hilza. B a in itz aihe to r d tr a u le n e la n yo ondoan y deu5 c*Ìn b ild u dut : ilh ole crat n o a ! —
N oia gogoeta b o rrc k in clb o rri zare ene predikiirai ? — Ëizen ene chedca zur« en Issuleco. Eliza
in g u r u n in d o a n , ikusi d ud a nca n yende osle
b a t h a n sarlzen. G a ld e lo d u t b e r r i, eia erran
d aute t pre dikari han d i b a lrc behar suela minIzatii. Sarthii e ia <;gnn naiz. E n izu n za ilu t azkcn
hiizerainw , b a in a n ikuslean ene b u r u a , izan d u ­
dan artba b e íh i n ih o r i gaizkiric ez e gu iieco , eta
et yakin n o ra l y o k a , ezdezakei ikus Y a in c o ric
badcia. — Z e r ! cne guizon m ailea , zure chede
Iza n a re k in sarihu zare Ellzan , e n líim nauzu ,
n ig an at e lh o r r i ta r e , erran d auzkid aizn zure
m in a c ,é t a h o ic guzieian ezduzii o raino ikusten
Y ain co arcn la n a ? — H o ic guziac zerbait dire
naski ; b ainan n o rc eguinen d u ene paga hilaren
hainnrreun? Beauregard u k itu a zen b ih o izarc n
z o la r a in o , elo erran »io n : Sinbesten d u t ezduzala gaizki h a n d ir ic n ilio r i eguin , etzarela beharrean zureg alic, eia ez n a uzula aizem an n a h i:
Z rn b a ie n *orra d u k c iu ? Ez n a iz a b e r a lM ; bailia n lagun zailzaket. — A h ! y a u n a , b ih o tt ona
d v zu ; rolla luisez petic oro a rrim a nelzake. Beauregard aitchalzen da eta ckharizeu d im culcha
b a te tio e h u n e ia b erro g oila h a m a r urre. Einaien
d iolza g u iz o n a r i, erranez : A tb k id e a , horra zuc
be4:dr dtiKumi. Ez nue n nçorrcc izanen «Jlru hor« j
b a in a n e gu a h o iia o ene p re d ik u zenbaitelan
guerthatu zen andre batee cgorria nue n n o rb a it
b e h a rri em ateco : erranen duzu o rnino ezdela
Y a in c o ric edo ezduela b eg uiric ?
In d ie ta n zabillzan b i y a un aphez a rim e n on*
dotic. Baitrzpada batee sartbu natii izan zuen oi>
b a n b a n d i b a te a n , bertzeac co ntra eguiten zion
arreii, b e h lu rrc z gal ziien. N oizbait heltzen dirè
hesiz eguin etchola baterat. U an atzematen dute
agure b a t h il b urro na . A phez ezkertu n a h i izan
zenac galdetzen d io eian c-zaguizcn duen Yainc o a ? b a d a k it , ihardesten d io , badela n orb a it
eguin g a itu e n a ; b ainan ezdakit n o r d e n , nahiz
u n g u i n ahi niiken czagütaraz balezadat bere b u ­
rua. H arc egortzon gaitu , erraten d io aphezac ;
erra<1azu eian h il d u ^u n n ih o r, zure lagunec be­
z a la ? —> E z d u t n ih o r h i l , zeren e zbainuen nahico
n ih o rc n i hillzea. — Ebatscuric e g u in d u z u ?
E zd ut deus ebatsi. Gauza b a n d iric e z d u t, b a in a n
denac ere ezouen nahico n ih o rc eram aiea ; h a r ­
taco nie ere u tz i d io t b a k ho tchari berea: — Er­
ra n duzu gue zurric? — Zer da h o r i? — Bere
uste edo eguiarcn co ntra m intzatzea. — Ezdut
bolaco ric e g u in . Z e rb a it erraten dautedanean ,
aise gu in d iit cincz m in lz a z a iz k id a n , ela nie ere
eguin b eh ar d u t berlzcc n ir i eguilea n a b i n u k e n
bezala. M ira tu o n d o a n cbokho g u z ia c , y a un
aphezac ikusi zuen agurcac eizuela bekhatu ban­
d ir ic , entzun zuelacotz Y aincoac zuceneraco gu
b aitb an em an d uen Icguearea o ib ua. Erakutsi
ziotzan la b u zk i eguia beharrenac ; b a in a n batbaioa n a b i zuela erran z ío n e a n , u rie ez! Bi
aphezelaric b a t yo ailen d a b ilb a , eta n ih o n ezdn
ehortic a n o m a le n . Y a etsilua zucn aski b urb il
—
a3 —
n ib o n bazitekeia, zaham a osto zabal b a t e tho rri
z iu a io n sa n b c g iile ta ra t, tre ac b o in bat u r bederen g ainean! B atbaialu zule n g uizo n a eta ik usi
hiltzen bozcario handienean : E z othe zen bor
T a in c o la n ic ?
G uziec ezagutzen dute R o b e s p ie r re , entzutez
bedcren. E g u in zuen b e b in a iih o r b a u : zer
n a h i (lute sinhfeste oro o in e la n «m a ten dtUizten e c ? Ezdeustasunac o(he do apostoiu b e b a rric ?
N orc egorri d im erraierat Y a in c o ric czdela? S u
eta k h ar dire e ra k iis p rn h o rre n tza t, eia ezdute
berrico g u in lia r bat. Zer n a h i d utc , sinhctsaraziz deusic ezdela nihi>n, o ro ustecabe itsuaren
Janac d ir e la , u n g u i eia gaizkia b a r d in , eta
arim a hats b a t h o b ir a in o d ira iie n a ?
V III.
T A IN C O A R E N U K H A T Z E A R l D A R R A IZ K O N Z O R IG A I T Z A C .
N ongo erresnm a izan d a Francia bezin gaizki
ikbaraco e g u n e ta n ? G a ilze n pesia Y ain co are n
ukhalzeac ego rri zion. B ernardin , g ulzo n yakln
b a le e , Y a in c o a aiphatu zuen Fariseo b ilkb uia
Ichunean. Batzuec basi zitzaizkon h ir r iz , ber«
tzeac galdez n o n ik usi z u e n , eta no lac o a zen.
U anilzac ziren ezin yasan zezaketenac baren sin*
hcts errecba; giiehiago , bartaz n ard a lze n zire-*
nac. Trofac ein b ilh a ic a la ziren laster. lie zu riln
guizonac basi zitzaizkon ergaelka eta ahorat
e lh o r ahal g iizle n erraten. H e kie n arab e ra, baltzarraren ahaike eta ongarria zen. C a b a n is , ar*
rapoa cartola, o ih u z zagon : Ezda , ezda Yainco^
rie ! Ez beza n ih o rc hem en a ip h a icen b o r i! Ber*
__
a4 —
nardinee e r r u n u tu e n gauKaric u k ig a rrie n a c ; bi*
liotza m in U o zilzaioii ; otboitx eta k h a i’ra xarioten liaren hitzci. L v raien banit T a in v o ric «aiiela,
s io e n , zueiaz trufatzca liteke : E rro b eh ar da
errateco cguerditan iguzkiric czdela ; nilioni^o
l)u ru d u n c c czdHl« u k h a lu Y a in c o a , bere gaiski
b a nd ien e n erdian.
D eusic ctziien albera ; b uru ac sobera ber<> zi­
ren eia n&ski bibotzac am arra g oibeleian. Ezda
zeren deus b a n d iric erran halacofll. Bizkitartean
b adtre eguva ontzun dutenac leze itsaenen erd ia a . Lo uis T huringecoa gaizki z a b iia o , eta
zerbait erran n u b i zioten guziac tapalzen zitnen
b un c la : b ada edo ez Y ain co a. E zbada Y aincor ie , zeren b r ld u r izanen n a lz? B a itn b a d a , yad a iiic b a ilak i g a ld u c o naizeii edo ez : G a ld n a
izan behar b a d u t , ezdut zeren g n n b ia ; eabanaiz
g a id u beb ar, bano ake o ra in o a ilzin at. Eritzen
d « , eta m irik u aitu ela G u iris tin o baleo erraten
d io : Ezdul zeren <(ea« e g a in zupe sendalzeco :
Y a in c o «c b a da k i settdaluco zaren ala ez*, »¿nd a lu b eb ar b a d o z i* , gure erran d a eguintzac
(ilfer d ir u ; sendatu behar ezbuduzu e r e , oro
galduac. O ih u z hasi ziteaion e r i a , n o lt ela zer
inintzo zen , akliabo zela laguntzen ezbaaaen ^
cguitea eguin a b a le a , zuh urtzia sela ! — £> duzu
u n g u i atzeman eoe e rruna g orpbulzaz doao ean ,
ibardet&i zion m ir ik u a c , eta zeriaco niinlzaira
bero daukosu U fim aco g auzelan? Z uhurtziac
n a h t d u gorpbutza artb a tze «, n a b iz Y a ln o o a c badakitio zer g ue riha tuc o z a io n , eta zue , eerlaco
ezduzu uzten b ic i g a id u baten a iiza k ia , erranez
Y a in c o àc b a d a k ie ls yadanic g ald uco ta r e n nU
e z? Elria g a n b ia lu seo.
T a in co rlc c ib a lit z , biitzean gm zonac erran
beliar lake : akhabo b e th icu tz! Z e r b ihotz altcliagarria doanarenizat eia egoten d ire iie n ita t!
Badu oro b il hotzac b e liiu r eta iktiaraz erorlzeco !
Piola yasan orroltzapen h o ri ? Bibolzen galdea da
Y a in c o a ; g uizo n e n izatearl darraico ; izatea bera
delacotz czda guezurra. G aldetzeo d u beriotzeac,
b a i btciac e re ; guizonac czdire b o llii a ^ k i, beharre i b uru eguiloco. H arri-gui!l*urrin batekin
yotzen dute Aristbencs carrika bulen erdian.
Y a k in n a b i d a n orc yo d u e n , e ia g u lie n e ra t,
eman gogo d io mnstupilcMauo bat ; b a in a n ikusteau bei a b a in o bazcarrogocoai ekin d ilu d a
e b u riketa c, alberalzen d u Urre b a l xarpalic eia
eiiiaten d io , e n anez : o r i , ‘ acbkidoa , barlznzu
b a n , ez giitiz u lz ; aberulsa b a n in lz bazinduke
guchiagn. B ainan bara banche yaun b a t , gure
«itziii«an. E g uio zu n ir i b e za la , eta saristatuco
zaitu bobeki : etnaneit dautzii b ie n lzac . A ilzi*
neco yaun h u ra zen E p a m in o n d a » , bere oguneloco guerlari ha n d ic n a . O ine z zioan b i aitzindalic n erdian , bamav bat s old ada guibelacbagotic. G uizonac sinhestcii d u Aristhencs , eta naski
ustecaboz aberastu behar duelacoan , arthikitzen
d io E p a m in o n d a s i bizcarrcrat altcba ahaleco
barri b a t , etu b adago ciri bat bezala b e ira zer
emanen <lion. Izan zuen bere sxirla! H a n berean
leheiiic b i s old adu ec u m a iu eta e h a z u te n , eia
güero bcrreslan eram an berrÌc;o gueia bcltzerat.
O iio ia yurian zaram akalelnrio , Aristbenes albera
zitzaion b id e ra t. A h ! ruri h a n d ia , erran r.ion
b a rrik a iia c ; n c ia p a it e g o rii n a u c ! Iiauda one
»a ria ?— Ibarde tsi zion A rislbcnec : Ez hiicn bcrUteric b ih a r ; zerlaco yotzen liilu e n bakeico yen*
—
ais —
deac? Al:<enian d ue , n ic erran b e ia la , b ie n sa~
m ! Y a in c o ric c zb alitz, gutzkiac ez luke maÍE
amarrai'ic. U a ri esker dire berlhuteac ere.
IX .
T A IN C O A B E R T H U T E N I T H O R R I A .
Bi nausi 7^ h a rk iiu e c Icrrarazi iiahi zule n gais*
kirat a n d re gazte b a l. Hi-kÍen nabia cz e^uint;z,gaI->
d u a behar zea yenile o nen b eguietan , id u r t guzien a iab cra. Z er eguin ? A ltchatu ziliie n b rg uiac
c e ru ra t, errane?. : o ro la ric bartua nalz. U ankien
n a h ia e g u in e z , galdtia Y atncoarekin ; ez egnin e z , b e irita rre k in ; ezen g u e r u n e i'b id e emanen
diote ene bcrtsaizalec. N ahiz b a i; lebenago hi>
leu n a ia , ezen eguinen b a itiit gaizkin. Y aincoac
crakuU i zuen bere eskua hinka hertsi hortan Sus a n n u ri, b a in a n yadaneco b urea b e ld u r chollas
em ana ziicn gurbitasuna guerlzean.
N ah uk o d on uso r erregiieac g a ld e iz fn d u o ro
khurtzea harén urrezco itchurarcn aitzinean.
ElzuCen sinhetsi A n a n ia s , Azaria» ela Mizaelec. E g n la da ezduzuela ad oratu n a b i ene itcbur a , galdelzen d io le erreguec? Y o a n e a zarele
surat eta ikusíco d iig u n o n g o Y a in c o a c laguaduc o zaicuzten. — M u liiil gaztec iiiardesten d io ­
te : Y a in c o a aski b u n d i da gu su lic utheratzeci»
n a h i b a d u ; L ain an han utzi n a h i bagaitu ere»
«zdeeakegu zurc itc hura Y aincotzat ezagut : ezda
Y a in c o bat baizen. H o n ia gorrico k h arra zaapietan guehiago berraruzicn d u v rrc g u e c , eta arthikitzen d itu b arn e rat guizu n g a zteac, beso eia
oinac a m a rra lu tic . Ila la c o kh a ld a r.uen tu ac>
— “7 —
n o n arthikllzaleac batsgabetu b a llzire n . Aingueru b a t e tho rri zeii labcco s u r a t, yab aldu z i­
tu e n kU arrac, eta ik usi zire n h iru g uizon gaz«
te ac, s u a n p a s a io , Y a in co a bcne d icatu z. Ikusi
7.ucn gauza e rrc g u c c , età erran : Y a in c o a re n
h a u rra c , iikhi zaitezie hortlc. Y a in c o a agiiertu
zen hoT, b a in a n yad an ic hanrrec etzuten n a h i
izan gulzona a d o ra tu : Y ain co are n orroitzapenac
b ilo ria cm an zio n bertb ute ari!
X.
ZER
I G U R I C D IT E K E N S IN H E S T &
G A B E T A R IC .
Aita-aiaa batzuec g a ld u zituzten sinheste o n
g nzìac, età altchatti zituzten bere b i seme eta
alaba b a t, Y a in c o a re n b c ld n rric gäbe. Zer guer­
thatu ze n ? Lehen semea b ethico b n rd in e ta rat
yoan , blgarre n ac ctchea a rro b a tu z u e n , alaba
bere senharra u lziric yoan zen g uizo n tzar baten
o n iio tic , eta liartaz laster b ig u in d u a , bil ustel*
d u a etche g a ld u l'atean. Y a in c o a re n b e ld u r ia
k lic n d iiz g u e ro z , bolaco lanec b id e a zabal dute
n o n nubi.
E gun b a te z, d ’A lem bert eta C o n d o r c e t, b i
«inhcsie gube aiphatuec, ziotenV oU airen etcbean,
etzela Y a in c o ric . fiausiac ich ilarazi z itu e n , muth iiac u r r u n d u a r t e , e rranez: etzuela gauazurkliatua izan n a b i. Sinheste g abe n buru zagu iac
elzuen usto bazela b lcia rc n b a h ir ic , Y a in c o a
b a ith a n sinbcstcric gabe : Y a in c o ric ezagutzen
ezduenac, rziuk e behar tokiric g u izo n e n aric an .
O h o in bat zen yuieo aitztncan. Lekfauco b a li
guiüeizen d io ie cúia. Kzdu eguin n a h i. B e liin ,
bie tan , hiru rc ta n d io ezdiicla e g u in e n , iratchikÍE : duela b i iirlh e ere etzucla e g u in , ez li'khu«
cotasunic h ílm rtu . Z e in sinhu&letaco z a rc , galdeUen d io y u ie a c? — E zd ut siiihcsteric, iliardcsten d io . — Badakizii ser erran n a b i duen
h o tr e c “^ — Arras u n g u i : Y a in c o ric czdela.
G aiiza b rra ihardetsi zueri harén lag u n hatee.
O ro ahalkatuac cU inarm aruz yarri ziren. Y u ic a ,
gorri-gorria e g u in a , altchatzen d a , eta erralen
dio te iekhucoei : Imtsazue lo k i b a u , urru nlzaitczte hem endic , alialkagarri da A nguelesenlzat
bolacoric enlzutea b e r a !
X I.
S IIV H E S T E G A B E N G U R I O P E A ,
E R G D E L K E R IA .
Iz p iritu g a in d ia izatea zaiote c b o ri b urir
Latzuei stnbeste o ne n ostrikalzea. Y a u n aphcc
balee n n g n iz lebcr e g u ite n zuen b erri l>atean,
ez izp iritu hain ita z u c la c o lz, b u in a n zercn zuen
bihotzetan kb artsuena. G uizo n gazte b a t cllio rri
zilzaiun licb in , bere ustez jrakina , L u cife r bezin
urgu lutsua , b u rla n crralerat : buinitz- la in lz o
zare E liz a tic ; yakinzazu I>ada zer sinliestcn du*
dan : rzila Y a in c o r ic , ez berize b ic irjc , Elclie
batzuec bczalu g a r e , hcrioac barraiotzen gaita
bethico. H untzac dii*e zuri b eharria bedalzen
daiiteutenac. Y rk itz c n g a re , asetzcn, yo&t.iixen ,
lokhartzen, b ilu e n : borra leben , o rai eta güero
guzia. — E rro lo ra c erraten d io a m u lts u k i :
b a u rra , zer e g u in d a ia g u bic g u b o ia bobera
em an n a h i ¡«a lte o ? A b ..^ h a in an e z ; sobera iip iritu liu c sittbe»l«eo b i eta h ire zorria b a rd in
z« retel*.
Yaunskil p o tin g o b a t m intzo zen O u d in ap\ie'
zarekin. Zerbaitetario yo zutca Y a in c o ra t, Apbe>
zac e ir a a e io n , e4zuela bíin m in lz a t» n n h i Yatn>
coaz. T acoinaren gainean iis u li b a t e g u is e z ,
yaunskilac erraten d io : Ezdut deuscn sinhesleric ! O u d in g ue ld ilze n zaio b e ir a , h arm atu a eta
erdi hirriz. — Z e r duzu hola n ir i b e ira lze c o ,
f’aldetzen d io T hom as cochcoc? — O r a i ikusten
b a itu t lehcn a ld ic o lz sinhesle g a b c co z o ro a j
ho rra zertaco beiratzea z a itu d a n .
Xlí.
T A IN C O A R E N B T S A IA C y A P H E Z E N
E T S A IA C .
Y ain co ric ita h i ezdulenec , ezdule n a h l Y a in c o
g u izo n ic . B aienizat d uie n h ig u in lz a ilu te hertz e n iz a tY a u d b a t d «n a solas, dena p ic o , gorp h u lz a g a llM ta n chizku hertsi lialt-an bezalasartb u a , c f^o tsa bisarrca aberats, eskularro chur te k in , cigarro b a l bethi n iu s u a n , g ue rth atu zen
aphezpiku b a le k in carrosa b e r c a n , ela guebiagoco ariaric g a b e , galdettt zio n : Zero liervzien
zituen beharri~l»z eta aphczpiku b a t? — Apbezpikuu c eati-estia ihardet&i zio u ; Jtzdakif. —■
Nic e n ’a n o » , d io yaunac : b elia rri luzec g urulzea
b'zcarrean b a itu , ela aphezpikuac h u lh a rre la ».
H o r i a tlze an, guziac hirriz craan ziren. Askl
oguln zú lela id u r itu zitzaionean , yaun aphczpikuae gaW etzeo d io y a u n s k ila ri, czagutua zer
zen : noia berezten da beharri-hiz c h a n tillu n beti«tzaile batetic? Y a a n sk ila harat-hunat abiatzen
d a , gatize'.an h e r ls l, n ih o n ezia e g o n e z; n a h i
zukeu zerbait ih a rd e ts i, b a io a n deus o o ic elzttKaion he ld u gog orat. Azkenencan a ith o rtii zaon
c l E a k i c l a . N ie ere e z , erran zio n aphezpikuac.
X lli:
Y A IN C O A C B A D A K I Z E R D E N O N .
Zcnbaitec eakasac alzem aten d ituzte lu r r e a n ,
eia he la rte , ekharriac dire erra^erat ezdela
Y a in c o oro bere nahitarat e g iiin detzakentc.
B a in a n n o rc d a k i, hükientzat gaizki d ir c n a c ,
ezdirela o n eia behar Y ain co arcn che d etan ?
Errelablec badituzle iiz a la c , eta ilzal hec ezdute
deus ga&talzen. E zdaklle oroc zertaco diron oren
bate an a r r u d a , ilze eta eroskac : G n fia g o beharrac othe dire ho rtaco? O r ro itu b e h a r liteke
batb cd e ra baratze zain h a rta z , zcin ac iknstcan
kh uia herrcstan landare floch b a te tic , eia hez*
c urra haitzetic d ilin d a n , n a h i izan b a i l ^ e n zer*
b a it erran. U sle zucn k h u ia hobeki izanen zela
haitz a d a rfe a n , errechkiago g a rraia tu c o zuelacoiz h a ilz a c , eia ag ueriu co ere zelacotz hezcurra b a in o e d e rra g o , cgon gabe bere e gun
ederretan belharpean bare eta h arre n b a zk a ,
eztn o nd iiz askolan ig u z k i eskasez. — H ezkurra
ere askt zen k h u ia landarearentzat. EtzÍon adarra
berrestarazico bere bultuaz. N olaco sagarra, ha*
ia c o a d a tra , 7áon. Behar dire a riacgauze n arican.
]¿7 dire b arrikac m ah ain e co , ez m e n d ia c g u izo n c a
sorbaldetaco. H o la m in izo zen Iiaralze z a in a ,
ela bero eguiten b a iiz u e n , b a d o a baitz azpi baterat. Z u rru n g a n basia zcn y a , fr o r i zitzaioncan
s u d u r m o corat hczcur erdt o n d u b a t. Y auztcn
d a , emalen d u eskua & udurrerat, eta odolez
esialtzen zaio. O h , o h , o do la! Beharric elzen
lie zcur b ori k h u ia ! A k h ab o zen ene s u d u rra !
X lV l
O N E C E Z D C T E G O IB E L I C A T Z E M A T E N .
G aizki ib ili n a h i dutcncntzat d ire goibelac
Y aincoaren ef^uinlzetan, O nec ezdnte beiio i
h a n d ir ic ) eta Ita lin b a diluzle e re , ha d io a z aitzin at u n g uian . E m agitn badirela bi he rri etsaiac ;
U n a in e n d i eta Serres. N ihoiz heldu b ada U rralaen d iarric S e rre s a t, berehala egorrin da Chuhaizti deith u erreku basatsii eta sugueti baterat,
h e n i bazterrean dena ncguco a lde iic . G aineracoan toki ^uzia dena lore da , dena lili , m ahats,
sagar e ta z u h u m u . Ezditeke baratze arraiagoric.
Haiztt oro eztiac d ir e , u ri o ro aberatsac, hotz
ala beroa bethi iz a r ita n , hirriac m e r k e , osasun
h a u iu a c . U n aiiiendiarrec erregue berriizen d ute
urthe guziz. E rregue zaharraz ezda n ih o iz aip h u ric . Berriac atzea bebar d u , ez yakiteco
le g u e a , herrico yende chehec ere czdakiteua.
E guinez gueroz e rreg ue , arras nausi da urthe
osoan naht d u e n a re n eguiteco. U rth e b u ru a n ,
oro khentzen diotzate g u tie n tistean , b rg u iac
itsutzen eta urlhik iizeo dute Serresco lurrerat.
ila n laster ezaguizcn dute nong o a d e n , eta
egotven Cbub.-iizii c rrc k a ra t, hfln jiigarretan
akliabaraeteco.E gun b ate zU rram cn d iarre c ^ u i n
7.uteii erregue Buron , g uizon Í7.¡>Íritutsu, zu h n r
ela preshi bat. Z erbait zllznion bere erreguelasuna ; eziu aeinatnz zag on noIn higart zon hain
gora ; b a in a n bereziki liura kheciialeen m e n a
zen , ez enizutca n lh o r aiiolzatzen haron aitzineco
crregiiez. G uideac eguiten zilo e n serboit arg uì
n a h iz ; b a in a n ilia rd e isi behar b id v a n , m inlzaIzen zitzailzkoji bere handifasutiaz. U rg iilua re n
bazkec elzioten asctzen izpiritua. A itziiic ikhiisi
zuen bazcia zerbait g ue hlaijo edo g'»tiago gordetre» ziotenic. A rgtiten c ik a s e a n , hilhatn zuen
azpicocn n iign iizca cla prestutzea. G n d u >>atcan
b ilio tz giiziac b cre ta z itu e n , aguertuz !>era hir>
risku g uzicn e rd ian . G ucroztic a ip h a tu a zen urrtin . B ainan n a h iag o c o zuen yakin , o ro b a in o ,
aspaidion gorde izen z:otena. B ilhalzcn duenac
e g u ia , atzeinaiun d u . Haren b ertliulez n k ittia ,
e lho rri zilzaion g orihesano b a t, eta erran zioii
b c h a rrira t h e rriro leguea. Buronec b ih u rtu zio­
lzan eskerrac. I l s t e r o ho lde batee a rlh ikiize n
d itu Serresiar b a lz u c , ofitRicliku h a te a n , Urram e n d ic o alderat. Iknsi zitnitenec le h «n ic bereItala galarazi n a h i zihtzten ; b a in a n errcguec
elzucn holacoric aitzen. Ekharrarazi » tu e n gortherat eia u n g u iz g a in d itu . Sorrestar lehen yen*
detaric ziren. M in iz a tu ziliic n barv<tzka cia o ro *
r<‘kin e gu in ez:«guiznc. Id n r itii zilzaionean yabeta zela hekien b ih o lz c z , erran s io te n , h ( ^ ie n
herrian n a h i zilu ela akhabatu bore e g iin a c , ela
egorrico zioteatela a itz in e tic , n ì'io rc yakin gaW »
bere urre eta oilharrac. H o rre n o n d o tic e " o r r i
zU iie n b cre h e rrira t dir«B galkhatuac u n iz i berri
batean. Em an aiotcn bere erreg<»er9 a iz»t ere
—
33 —
k h oro b a l, urre eta b a rri b ic iza rio n a . G ucroztic
artba guziac zituelaric bere a z p ic o r z , b lld u zi­
tnen ontasun b a n d ia c emekt emeki eia egorri
untziz Scrresat. E lborlzean khoro galizeco egiina , etzen laztu ; sobera n n g u i hurtaac zituen
bidechkac n n g u i izateco nota n ahi. U tzi zitnen
beraz bihotz onez bere azpicoac soinecoen khen*
tze rat, o in eia zangoen am arraizf*rat, beguien
ils'itze ra t, etsaicn he rriral etchalzeco oldcz. Ser*
restarr¿ic e m e z a u d c n ,e ta costa yo errom es b a t
bezala hcltlu zonean hekien baxler b a te ra t, besoelan h a rlu zuten eguin zituen achkidec eta
eranian g orllie rat. H a n izan zitue n g ald c abali*
CACO u n g ili guziac.
XV.
G U IZ O N E N
E G U IN B ID E A C
A 1 .D E R A T .
Y A IN C O A R E N
U rram e nd ico erregue h o ri bezala da guízona
lu r r e a n , lastcr yoan beharra h a n d ic . G ueroac
b a d ilu harenizat g o ib e la e , b a in a n b a d u aski
argai iz a n ic , yakileco aita Y aincobatec ig urikitzen duela. H u r a ganic d u b ie la , h u ra g a nic errcguetasuna. E m a tc n diote m ahalsec a r n u a ,
aroec b ih ia , lorec u s a in a , eriec e ztia , har~
ree s e d a , oslo ferdec contrapozoina. Izate oroc
hcretzal b aino g uehiago eguiten dute harenizat.
E zag aiu behar d itn n on n a h í Y a in c o a rc n dohainac. H o rtic harenlzat e guinbideac. E g n in behar
d ilu o lh o iiz a c , ez Y a in co a eguiicco han d iag o
edo d o h a ts u a g o , b a in a n hsren handitasnna« eta
lin g uiec n a h i diliiztelacoie agurra eta eskerrac.
'■'••'an dcrauku b ic ia ; zor tl''^gu beraz eznctiiza.
-
34 -
llu r a g anic (lilug u a d im e iu iu ela g o g o e ta , be­
h a r d itu g u beraz hura g anat itzuli. H arc em ana
d u g u h iiio tz a , b eh ar d u g u m aitatu. Badakitza
g ure b e h a rra c , ezdiotzagu erakusten ezdakitza)a c o a n , b a in a n bcharlzen b aikailu zle cta erakus*
ten baiteraukute haren m eneco garcía. G urctzat
da o th o iz te a ; egu iii d ezag un , orroitzeco b elh i
bih otze an garraialzen g aituen Taincoaz eta hnrt
erakiisteco gure am o d io a Ichenliicico ela höheren
altari bezala. O thoiztea d a , Y a in c o a ri lo tzea,
haurrec aita besarkatzca. H ub e nac izan d itu g u
Y a in c o a re n alderat ela barkhatu d e ra u zk ig n ; diog u n b e lh i erakuts ezagutia. D u g u n bihotzcz eguin
o lh o itz g o ii- a rra ts g u z ia n . D u g u n eguin minelar»,
liir r is k u ljn , hutsen o n d o lic . Ezbedi n jh o ra h a lk a
lan hoTlan : ezagutza ezditcke ahalkagarri ; b a in a n
g o rri b ilc z eskerric ezdiotenac u n g u i guzien
eguileari! T rufa h c d i n a h i d ucn a ofho ltz egnileaz : T ru fa c e zd a k ila ra iire n ! T rufa h e d i tnifatzailez; hec b a in o zuhurrago ela h an d ia g o da.
Erroez b eh ar da ho b sre ne ra t ere tro fa lu : cz li­
teke a h a lk a , b irri eguiten ballo te zeren dabilan
b i zangoen gainean eta ez b u ru z behera : zorren
pagalzea , zangoz ib iltzea <la! B cira n ih o r Y a in ­
coa ahanzte tic, n a rd a g a rri edo b ih o tz gabe batzuen trufa g a tic ! H ekien trufac g uehiago balio
d u , b a im e n a c b a in o . B at bed e rac m aita beza
beraz g oraki Y a in c o a , s a in d uki ib i! baren icena ,
b eguira haren e g u n a , o ho ra b u r a s o a , barne
«mez ik us la gu n a , g a rb i itc h ic blliotza , ulz bertz e n a , erran e gu ia. Ezda h o r ad im e n d u a c gal. delzen e z d u e n ic, m in izo naiz a d im e n d u hedolac
m aite ezdituenaz.
X V I.
E Z A H A L K A D N G D l B ID E A N .
Parisco e&küla h a n d i b a le a n , s o ld a d a gal
youn gaite batee galdu zuen arrosoriua. LaguR
batee atzeman z u e n , eta liailz b a li a m a r ta d i
yosteten orcnt-an , zioelaric t ei.ui agnertuco den
yabea! N in a iz y a b e j,e r i an zuen gulzon gazteeder
batee , b urua gora bilha zioalaric hirri eguin n ahi
Z'iten guzien er(íirat. Aiiiac email zcruulan arre»
s o r io h o r i, ¡tchikilzen cliot rzin g u e h ia g o , ela
egiin giizian erraten d m ! — K d e rk i, e d e ik i, dio
n orbaitec. G uzíec b uru ac ifzullzen d ilu z ie , eia
ik usle n dute eskolaco yeneralac zioela : c d e ik i,
guizon gazte b ih o z d u n a .E z ahalka un g uiaz. hg u izu
b elh i h o la , ela alheraco zare zcrb ail. Üskolaco
lehena zen y a un gazte hori yakilate orotan. Gueh ie n yakin ela band ien ac behar lilezke lehen
Y aincozeo gauzeian. Kz diolzute Y ain co ac em an
gal hautuac , hob eki zaur di-zaten!
S o ld a d a b c rri hat irufatu n a h i zulen ia g un e c .
zeren e gu ile n zituen olhoitzac. G « d u b a le n !é'i
Izinttoan b ild u zituen lagun o ro bere gueiaraí ,
b ig a ii zen a lk h i balen g a in e r a t, eta erran Zi
ten : erasiren duzne n a h i d u z u e ii» , cz nuir.
g a nb iatuco , Y a in co a
z«ec b ain o giieí.i
da : ala cz? Bai naski. H o be d u t beraz h ■
ren gogorat eguilea. E z baduzue hola r n ’.i.
xoazie o h e ra t! Behar o rd u a n n ih o rc b ezin b. i
b ih otz izanen d ut. ílz nauzue n i ikusico hihur
b e ld u r suan ! Lagun guziac h irr iz em an ziizaizkoii
ela elzioten guehiago Irufaric e gu in í n o n d .c
ditczke h irrig a rri ceruco-aita m ailaizeii
/
liiïie c o îiilac ezngutii n a h i cz d llu zle n a c aberc
b aU ucc bal'in b a d ire ?
G u izo n pazte b aU c mehe galdetzen d u ostalu
batean. Lagun balee b iir iz ela trnfaz orra ten dio :
»rteheco zare h o la ta n ? B a i, y a u n a , zu guizcnceo? — B a i, d io .b e rize ac yadanic g o rrih ia , iku­
siz trufa g a inerat d io a kola. — H u n b a t g achloag o,
erraten d io m ehecoac! E z n u e a nslc h a in ilz b a le nlria bazela , sahetski baton g a lic , legne zuh n r
baten hau stcan ! Ilir ria c iiavcii aide enian ziren
giiehiago d « n o , berlze lagun b a le e ere »uehc
gald e lu z»en , erranez ; n ie ere b a d u t sinheatea.
X V II.
G A IZ K I G U n A C E Z D IR E H IL T Z E
E T A EBASTEA.
Ez h i l , ez ebats , horra hatnilzcR lurre c o eguinb id e guzia. Aski da h o ri izaleco b e h a r bezalaco
g u iz o n a ? O r o b a l lileke c ir a ic » «rkhatze n ezdii'(>n g u 7 Íae on eta g oibel gabeac d irela . N oia izan
behar b czalaeoac, den» eguin gabe V ain co are n
arabera? Behar bezalaco guizcm ac! U iiz b orì
orrez d a , e gu in dileke o rotarat ; in u lh il erguel
ela arir» h o r i b eh ar bezalacoa da : errozu ezetz?
Behar bezalacoac dire gauza izarrac onentzal
sakhalzaileac f lanen. erdi e g u ile ac , egun irestale a c a lie r , Ig an d e« lan eguinaraztaleac beharrlc
g a b t', gazie f u n d ib ila iia c , zahar in a u d o edo
c ik h o ilz a c , lag u n e n b e ita le a c , ycloscor, herraisu
eta njokh or guzuic. Bakhotchac bere ub e la gordelzen d u , e u oro behar bezalacoac d ir e ! Bur-*
d in g o rri arrastoa garraialzen c z ju te n g u zia u ,
behar bezalacoac! Behar b ada sobera d iu l^ eta
dlokete zenhaitec : Ez, e z , b e lh e behar d íre , be­
lile , bertze e guinbtdeac ere, e gu in «n g u ta ela ulzt
gaizkia. B a in a n czdilezke ho¡c e gu in Y a in co a
iilziz edo ahantziz. O ro tan d ire yauira tzarrac cta
liainitz : N o rc zaitidiico di(n l o l i i , o h o in e d o
hiltzaleac? £lzpalac n a s k l? N ah i d ue nare nlzat
holaco z a in a ! E zda Y a in c o a re n b e ld u rra bezalacoric. U ura gabe n ilio r g uti izanen da beliar
b eza la c o , ik usia ezbada cta b charrac yoa. N orc
erran behar bczalacoa d e la , gachtaguinac bezala
atizakia b ilh a d a b ilan a Y a in c o a ri esker o n ic cz
bihuriEcco a g u e r ia n , h u ra g anic izan ditu en 6 ntasunez? H itzez guziac onac d ire : aski othc da
bakbotcliarcn le khuc o la su na ? Etzuen uste Y a in —
c o a c , M a n am e n du ac eraan d itu en e a n Testament
Zabarreco g uizonei. Etzircn em anac i/.a n , b a *
kholcb ac n a h i tliiena eguiteco. Aski Y a iiic o Aitaz ^
m inlza. gaiten orai Seme Y aincoaz.
T A I N C O A R I B A Z IO A K O N E R O S P E N A .
Gaiizac b alere u n g u i ikusi n a h i dUiiztenec
errechki sinliesten diite Y a in c o A ita buthcre
guziac ditiie n eta ceru lurt'cn eguitean. Lelien
g uizon eta eniaztcari hare eman zioten b icia. Kz
egui'nez haren g o g o r a t, gald u zuten g a rb ita su n a ,
ceru lu rre n arteco aria guzicn lo k h a rria . Urr u n d ii zen g uizo n a bere Y aincoa g a nic izari gabeco erem u batez ela yarri Y aiu coac b aizcn czin
b e lh c zorigaitzezco Icze balean. Y a in c o a ri otbe
zioakon eskergabcaren o n d o tic a b ia izc a ? U n g u i
othe zen haren lzat E rospenarcn asinua? U iru jia g o yoan g a b e , d u g u n c h u ri gatde b o ri.
Y k usp cn ederrac dire beguienizat gaua a r in ,
ceru dcna izar, b c d o i chum e bat n ih o n ez. O i
estalki abeiatsa g uizon izpiarcntzat, Y ain co are n
erriec egiiiria! E gunazco sepharen o n d o tic heldu
da ih in tz perladena lore , osto , b e lh ar eta zuhainuentzat; sam urdu re n ith u rri, fc rd a ilu e n iza t.L o
orcnean sortzen da ichiltasun raaite eta cortosano bat. E g unac b akharric garaitzen d itu ceruarcn gauazco arraiziac : hartarat b o b c k i orroitarazteco bezala g iiiz o n a c , beliz em aien d u lurrac
o rd uan !
T iin tlo îla b a t d iru ri u n lzl balee u rru n iisa»oan ; he d oietaric u li em aten d u a rra n o a c , n a h i
bezaiii a n d a n a bandiac d ilu e n bere Iiegal zabale tan . leurra ere gauza gutia d a beîralzen bazaio
uri'u nd ic : urgu lua c em an d io im in d u iceiia.
Higa?i lilekenac izarreiarat ez lezake ik u s , edo
aguer lllzaioke pilo ta bat bezalatsu. Izarrac bandiago d ire . Heo d ir e m u n d iia c ! N ih o r ez otbo
diJte garraialzen? Ez olhe d a betan a d im e n d ii
d u n ic ? G o g o r liteke sinheslea in u n d u eskach
b a l c d o lu r r a dela bak harric a d im e n d ua re n
egoitza, eta in u n d u ederragoac b ih o lz c d o ezagulza gabe d irc la .
L u rra bezala ilzulikalzen d ire iz a rra c , ela baditiizte gau , e g u n , holz eta beroac. L u rra beza­
la , a ld a in ih o eder bat d a izar bakhotclia ceru
ikusleco. B a d ule bere arguia h an dilt-zkenec.
Asko dire h a n d ic baizen ezin ik u s ia c , eta ez dituzkenac Y a in c o a c eguin b a k h a n ic catalocbadiine n lza t edo izdte itsuenlzat. Zenbatenaz beguiec u rru n a j'o ikusiCQ b a itu le , hanbatenaz
in u n d u gue hiag o atzeuiaten d a ; m u n d u a raund uiiri d urio giire gainean : g iiirg u ile ria h u is ela
in ih i gabe balzuec oihe d ire ? Ez olhe diite adoralzaileric? Z ab a ld u z dioaz yakilaten m ugarriac :
eder lileke ikusten balire izarrclan u«ia ab era­
tsac, negli b iluziac eta a d im e n d u a re n lanae.
Badire izarretan id iiriz higuitzen e n lire n a c . E t
dabillza hec iguzkiaren in g u r u , ez diote agur edo
k h u rric e g u ile n. B akholchac n a usi edo erregue
b at d iru ri : Zer othe d ir e ? Sinhets othe dileke
hedaluac d irela , h o n d o gabeco c c r u a n , gure
ohatze ilh u n h u n c n arg uilzeco ? U ste izateco «la
b o b e k i b erize m u n d u e n ig u r k i direla. Ezditeko
Yakin zein u r ru n d ire n , izari guziez g o iti dire.
B izkitartean hcd alzen d u le argiiia lu rrc ra in o .
Berizetaric harizen baliluzte g uin h a rrac y «z leIzakete g u g a n a in o hel h a in u r r u n d ic . N on d ic
d u le l)erc a rg u ia ? Berlzc izarrac b a in o u r ru ­
n a g o d ir e , n a h iz b a rd io ts u d iru rite n an d a n a n .
Berizec ez lezakete a rg u ì hekien to k iiic . £ z d itu
ig uzk ia c a rg u ilz e n ; berenaz dire a r g u ì, uo la
ignzkia. Bakhotchac b^'har d u bere crresuina
b iru n g a c o he rrictan. Zerlaco d ir e ? G u r« iguzkiac b a d itu m u n d u a c in g u ru : berlze ig u z k i hoiee
zertaco ezdituzte izanen bere m u n d u zc o gorth ea c ? G o rih e h c la n zertaco ezdire izanen izpititu d u n a c ? H alacoez g oiti doaco Y a in c o a ri bere
erresuina.
Deus g u li d a lu rra goragoco K iü n d u e n ald can . H a rén ezeztaU ea, osto b ate n a d arrc lis
galizea bezala liteke m u n d u c o o ih a n e a n . O sloa
m u n d u bat da asko m arm alo cntzat : h u ra d ir u ri
lu rra c ceruco ercm u etan. E rran b eh ar othe da
h o rlaco tz Y a in c o a c achola g u li d u e la g u la z?
D « u s g utiac garen arren , A ita h a n d i eia hö­
heren baten hau rrac g a re ; artlia d u g u la z , eta
b a d u g u descantsalzeco haren gallzarrean. EzS'*
^ iiiz c n d itu m u n d u o ro eta b a kho tcha. Eskninean
d u le g iiz ie c , hats eia ontasuncn iih u r r i. M u n d u
balee galtzun d ue ne an h a ren e za g u lza , baliteke
h o r haren gaJarazleco; b ainan ez olhe da ukigarriago ikuslea Y a in c o a haren o n d o lic , sarrarazi nahiz b erritz b id é o n « a n ? B a id in A ita c j o
n a h i b adU ) gaizki othe d a Sem earen ararteco
sarizca?
B a in a n g uizo n a deus g u li da m u n d u zc o oiha>
n e a n ? N ahiz ba. G a u za h a n d íac b e z a la , chu>
«>«ac ere Y a in c o a c eguin dili». Bolrncc eziliilc
« n h a lz c a , ez berU cc n ard alzen . M u n d u iiu m im
h a n d i »la « Ip ia c haren beguiec dituzte a rg u i­
tzen , haren besoec h igu ilze ii , haven arthec
zaintzen. N on d a le bibolza n a h i lukelftnec Yarn*
coac ez beiratzea lurrerat zere/i d e n b o b e n d u n a
eta guuza g u tia ?
U li edo m a rm a lo balzuec gare ; b a in a n Y a in ­
coa ezda g u bezalaco its'i ela he rbal bat : ezdu
eskas ahal eia a r g u ì, heda dezake n n g u ia dioak o ii tokirat. Ila r e izatc b a k lio lch a rc n lza t d ilu e n
arlh ac n e ü rtu b eh ar dire lian d ilasun ac haren bih o iza ri z a b a lu e n diozkan rangarrielan. E zdileke
ulde baletic u ij> i, a d im e n d ua c bertzclic i*ari
gabe hand ilze n <1 uen Y a in c o a . M u n d u h a n d len e n
arlhec ezdiozaketcf hels bihoiaia m u n d u Itip i ela
beharrciitzat.
H atnberlze balio inke erratea Y ain c o a u n lia lu
dela bere ganzez, edo g a ld ii d llu e la bere aha,la c , ezdukela guehiago. Bainan ho rre n sinhesle*
c o , behar lilezke erakutsì Y a in c o lan hasi cla
ezin ak b a ba luz ulziau. Buda ba la c o ric? Kz ollie
d ire loreac bastean bezain e de r, landaren erroae
n ih o iz bezain chorotch ela e g a r r i, hedolac abe­
r a ts , bih iac g o rd o , zuham nac z a r d a i, sna bero ,
h o rm a h o lz , elhurra c liu r i, abereac haacar, ilh a r g u ia e z li, izacrac b ic i, egunac a r r a i/ Ezdir u r i n ih o n g o arlhec ahanlzarozi dio lzaie la o ranio
Y a in c o a ri Inrreco behairac.
D io t gue hiag o : gal lezake bere e ireguelasun
h a n d itic , lia ld in h illzcn balltz ih iziric chuniena
baren n a h la gabe : ih iz i guziec b a in o gtiehiago
b a lio <ia b a d a gnr/.onetan azkenac. B alín bada
bi«U! b a t g o iü b e lili luzaluz d o a n a , bada bcrlze
hot beU à tllp llu z doana. B at berlzeari doaco.
G o ra n d ire m u n d u larriac ; b e b e r á n , ttipiac.
Izarra iR u iid n b a l d a , b a l kliarloa ere. L u rra ri
diirraizco z n h a m ii, ycnde eta b e r ria c ; arregan
b ici dire m a rm a lo osteac. G ora n bezain bat biciduR b ada lu r jx a n . Ceruco e re m u e tu n , boguien
eskasa gatic ez<la ^ uc h ia g u ikiislen ; orobaC
lurrean. G a iiz j chiuiit'ac lia n d iru zlc n ballliizte
■iegdicc, balukete b o ih l ikusteco. O rai b a d a ,
zt.riaco g urde Y ain co are n arthel lurreco gauzue ? G oracoez a rlh a b a d u , zertaco ez behera io e z ? Ezllleke banditasunean p a s a ia , ez balitz yausten gora d oan bczain behera. Ikuspenec bebar dituzte izartu baren arthac. Eguiac
ichertu n a h i d itu b o ri ikusten czd uie neu beguiac. H ain b e rize gauza b a n d i eia. ttip lrl b u m
ematea , gauza b a nd ia d a , b ainan Y a in c o ac ezdu
n ih o n a lb e k a r ic , ezdu hertna b eh arric ikusteco
gora beheretan.
G iiizo n arvn b rg uiac badioaz m e n d iz in e n d i,
lierriz h e rri, izarrcz iz a r; b a in an he itib alelic ur>
ru n cdo g o r a , oro akhabo d<re hekientZ dt, nabiz a d im e n d u a c adirazten d uen b ;id iic .a o ra in o
eromiiac. A g u e n direti guziac sunlslturio e re ,
baiilezke o ra in o toki b a n d i , eder eta dlstlantac ,
cerucn bid etan. G uizo n ac ezditu bee ezagulzen ;
b n ln a n izan dltezkc a d o ra tza ilc kin. Ezda bctaz
in in tza tu lurreco arim eli o n d o lic c th o rri dela
sinhesten d u g u n a ; etzen ethurri b id e a n zer zen
erratcrat. L urreco erreguec egorlzean a itzin d a rl
bat nabasi zaion herrt b a te ra t, cz luke deus b a n ­
d irle errateco bid ean Ikusl gauzez. B a in an behar
b a d a noiz edo bertze zerbait ad lraz lezake. L i­
buru M iip/jnctaric a ih c ra d ile ke Erospena cza-
gutu d ulcía g oraco h c rrie ta n , eta behar bada
izalji ere dute la zenbaitec la g u n lza beraren be>
harra.
G u c deus ez yakinic ere bertze arteco round ue n beliarrez j.barigoac izan dilezke yakinsun
gure eroricoaz. Adam ec bazliucn aria haiidiac
Y a'ncoarck in eta ain g u e n ie k in , e ro ii ailzinean^
h o riic harcntzat arguì güero izan czdiluenac.
A ria berac izan zltczken berlze inund uiacee n*
tzat, eia g a ld u tzhadltuzte b e k h a tu a z, b adukele
guizonec b a in o ikuspen gueijiago. B eraii, ño la
crresuma b azler bat nahasten deiiean , begtii guziac harat izu lizc n b a itire , berlze e rem uelan
chutic egon d irenac yar zitezken e ro ria ri b eira.
Ikij&i badituzle guizonac Y a in c o a re n contra alIc h a iz e n , m in izan d u te ; b a in a n h o b ik i baizen
ezdute guero m a ita lu , ikustean etzitiiela hobend u n a c gallzen eia u rrik ia n b a rkh utztn zioteia.
Y a in c o {•iiizonac berratu zioten biholzeco kliarra
u rrik alm e n du z egtjin urratsaz; erospvnaco berriac vo zuen ei're:>nin<iz e rre s u n ia , eta bencdíciont-ac izan ziren bildots hilarentzat c e r u , lu r
eta izarrctan.
M iin d ii bakhotcha erresuma guzico b erri bat
beziild da. E rrrsu m ac ez<hi iz a r iiic . D o ie an dakilzale guizonec bere lurrcco n iu g a iria u . Y-aincoac eziigulzen d itu m u n d u c o g a llien h n ru gu>
ziac ; harc dak i zenbal erreztun d iiu e n gatbeac :
nolacoa elzen b eh ar m u n d u n e ü rris canpoco
h o ik ie n e rre p ik a , Y aincoac ithotzean hasarred u ra am odiozco odolarcn itsasoan! la irre c o e rreguec odol ichortze eta herrí chahutzetan dituzte
lian dii asunac. M aitagarriago iiteeke cm an e zbake
nahasiei, yatcco b e h a rre i; holaco ia u c i d a x rak'
— 44 —
Lote urreeco lo k h a rria c biholEetan. H o la «g a in
ilu te n erregueac d ire ho b ckicii ikusiae : gaizki
izanen othe zen b id e horren harizea guMonen
Erospeneco?
E rilze n d e n a ri darraizco ctciie guzico arthar.
C h ir in b o lc ta n , ainac iisasoz d u c ii haiirraz d u
bere b ih otz m in guzia. Irla batean sartzcn badire
Ichcr e gu in d u c n iintzi bateco guizo n ac , haur*
rid e o ro hc rria n b a t d ire he kien crrom esiatic
aiherarazteco : G u iz o n e i ieberlu zaiotenean ccriirat eraraan b e h a r zitue n tinlzia , eiziren khecliatu c o ere m u etan d iro n a ln g u e r u , iz p iritu cdo
a haide ac?
B i a h u r liirrc n gatic , ikusi d ire erregueac sol*
d a d u eta in g u in a d o re biltzen. L u r harc izan bald
a d jm e n d 'ja , bazuken u$(e izateco h a in ilz bali»
zuela. B ainan etzen h u ra galio ie b urizcn o d o la .
L u rra re ii aitzakian , urg u lu a ela nausi izan n ahia
zire n yocoan. G auzac b a in o guehiago egiiinarazten d u errank isunac askotan. O m e n a rt itchikitzen diote e ta itc h ik i b eh ar ero erregiiec ; bai
Y a in c o a c ere! L u r r u , g uizo n a e ro ri den tok>a ,
gatiza g u tia zen , b a in a n erresuina h a n d i bateco
b a zte rra; m a ila tu a behar zen u r r u n , othoilzac
«t2Íotzak«ten g u p h id e , elziuan hartaz bakharric,
berize berrictan bazituen ahaide c d o la g u n a c ,
e la etzuten o th e s o k h o rritu n a liic o ?
E zd u zeren n ih o rc F raneiari e g u in asikirie.
T ainco ac b e ira huren haurra likitxetic, harén
soldatluen a rlo ta lz e tic , haren azken etchoia larr u tz e iic ! cin a c eta m in ac lituzke laster. A lleha
litek« e n p e ra d o re a , ira k ita n y ar ezpatataria ,
o do lean g srb ilz e c a trufaren a rra p o a. H olaco
síerbait « g iiin 2 Ío n ifernuac lu rra ri : deb ruac e ro '
ra ra zi zuen g u iz o n a , hedatuz sareac eta arim ac
b iluziz bere g a rb ita s iin e tic , cta etz«rin othe a)tchatuco h e rri on etn b ih o tzd u n guziac? Krosp enaren elsaicc ezdakite zer d a ra s a te n , ez zer
n a h i d ute n !
£rre g u e batee atcematen d u h a u r b a t o/ihan e an , n igarrez eta b iluzia . B adaram aka gorther a t ela altcbaizen d u eskola ho b ere ne lan. U n g u i
guziac izan o n d e a n erregue g a n ic , faaur doha«
cabe harc em aten d u b u ru a n k b c n d u b eh ar dio la
kb oro a , b a in a n ezagutzen diotzate bere chede
bellznc. Egortzen d u te b u r d in e ta r a t, urkhatzeco
-cguna e lh o r artean. E tz iru rin n ih o r u rrik a l zllekela hartaz, ik usi ond o an haren beztasuna ela
bere u n g ui eguilearentzat izan zu e n esker gabelasuna. Bizkitartean erreguec b a d u seme n ih o n
ezden bezalaco bat. M in d e a ila r i eguin zaion
la id o a z , b a in a n b ih o lza h a ia d a on eta b e r a ,
n o n n rrik a llze n b a ita ìio b e n d iin az. Ez de>
zake herio tzclic b c ir a , baren b u rd in a c hartuz
baizen , hala da leguea : liarizen d itu 1 B urd ln e i
zioakoten h e r io tz c a , «la orena h u rb ild u a xon.
O r o barritii eta u k itu a c ziren guertham cnaz. N ab i
zukelcn b a rk h am e ad u eskatu seme on eta ha u tu
h a re n tz a t, b a in a n elzen p a r r ic , h il b eb ar zue«.
O r o b ild u a c ziren he rio to k ira t, e rd ia n zen urkhahera. H igaten da g olti erregtie semea ; b a in a n
b u ru a hedalzean soka-lastcrrerat, h o r n on corap llio a b arraiatzcn den 1 H aizkora hartzen d u
h iltza lea c , b a in a n b a ri ere h o r doaco b u ru a l O ro
yartzen dire o ih u z : G racia, g racia! Cerua m intzo
d a ! E zdu n ahi seme n jiiitc h o ri h il d a d in : G ra c ia !
fia in a o o ig a u z a b arriganrieta ezin sinhet»Ía !Nor>
b aile e d io : E z , ez graciarlc ! Y a rr i d a h ilts e c o ,
■bil d a diela !
N or dago o ih u z ? Erregueren semeac gatlictaric a lh e ra ra ii d u e n a ü ! Y e nd e a othe dilekc
h u ra ? i'-z olbe d u z e n ba il aberec sabelean garraiatu ela n o n b a il aranlze bezala a r lh ik i? Areagoac d ire Erospena ukbalzen d ule nac . Ezdut«
n a h i Y a in c o a n e r r a ir ic , eta izao b a d ltii, ezez»
talren d iu i z l e ü ! B ainan ezda gutiago agueri
Y a in c o a ri bazioakola Erospena j a g u in d u ere
tu e n , g u iio n a e ro ri orduco.
n .
T A IN C O - G U IZ O N A .
Bera e m an zen Y a in c o a Erospenaco b id eta n ,
Y a in c o bezala galdetuz yuslicia , ela gtiizon be­
zala pag aiu z z u r r a , guizoniasnnaren e^kasa bctheizen ziielaric yaincotasunai en gaindiac. H ilz
em an zueii emazlea g a nic « o rlb u c o zela n o rb a it
lehertuco ziona b u ru a «iigue ernjanalzailcari ela
guizonac atheraoo zitucna Uzetic. Mentiez m e n ­
de ag uin tza b o r i e rreberrilu zilzaioten N o e ,
A b ra h a m , Isaac età Y acuberi. Moysec izkiribiiz
ezarri zucn. .Haslean n ih o rc elzakien n on eia
noia s o rlh u b e h a r u ie n .Salbalzatleac ; b a ia a n
gauza arg uituaz yoan z e n ; ezagulu ziren u r r u n ­
dic p o p u lu eia e tc h e , baren e lho rki beharrac.
G uizo n a b eh ar z u e n , E baren adarretic arnaz
g ue ro z; b a in a n in d a r handiz d o h a lu a ere behar
ze n,leberlzeco elsaiaren b u ru a . Lurreco nacione
guzien gainerat d e ilb u bcbar zitue n benedicio*
fìeac; berezia behar zen , o ro re n ig u rik im c n a ,
«speranl7.a eta n abia ; s a lb a m c n d u , n a u s i, at«
4? —
g i l í , arla he rrico b u ru z o g u ia , b ethíco a p h e za ,
yusticiazco ¡guzkia , sainduen »aiodua. L a u m ila
urihez bolaco aguintzec ernalzen dituzte guizo­
nac. Palriarkac d ire ichea a r g u itu a c , p o p u lu
b a t bada b au(atua ; badire o tb oilz eia sacrifìcio ,
itchura czin a h a n tz ia c , profeta etliortzecoaz be­
th i m inlzo d irenac. A ltchatzcn, suntsitzen , baltsa*
tzen d ire c rrp sum a c , errccbleco p e s ia r e n biloria . Palriarkac hih ze n dire hura iktisi n aliiac ;
gozatti n a h i lukete ytistuuc; etche orotan dire
hari b icia etnan n a h i lioketcn emazteac. Hillzeracoan Y acuheo e r a k u s te n d u ; D anielec badakitza u rih e a c , zeincn ondotic h ile n b a itu eta
ukhatiiren bere po p u iua c . S arlh u b e h a r d u Zorobabelec e gu in te n ip lo a n , Aggeaz eta Malakiasen arabera , h a n d u bere e tche a, b ang o Y ain co a
da. Mikeac B e lhleenicn sorrarazien d u . D a b id e n
adarretic behar (la , eta B iryina behar d u a m a ,
d io Isaiac. B ide eguiteco bezala , aitzinean doaco
m o rthiia n o ih u e gu in behar d ue n b a t Y iid a c o
h irie i : huna zuen ganat he ld u den Y a in co a .
H u ra ikustean yendec erranen d u te : gure Y a in ­
coa ! (^Jer, si3 e ia I t . s ó J . It*uec ikasiiren d u t e ,
gorrec enizun e n f 2s . ib .) . A kh ab o izanen dire
saerißcioac; Berbo d ib in o a c harizen d u gorpbuIza ( P x . 3^ ) . Yerusalcracn sarihnren da itclitira
g o ib e le k in , b a in a n ezagutnren d u le erregiie ota
salbatzailetzat/^ZrtcA. pj). H ilen d u te , erran duelacoiz Y ain co are n Seuiea dela fS a p . aJ. Y o an e n
da herlorat b ild o ts b a t bezala bekhatuen gatic
('Pi'. Ó3 J . S ald uco d utc bogoi eta h a m a r Corradutan ( Z a c h . ///. Ez diolzate bekhaiztuco thu
ela h e h a rro n d o c o a c , g aehlaguinekin em anen
dille fs. ÒO cU\ Ù3 ) . Coliaturcn du(c , iizaturen
o in ela besoetan , kheldarreK ascren , b ilu zirc it
( P s . aV ). Y aulsiren da h o b ira t, g u ti h a n egoteco :
sain d ua e z d a iistehzen
U lz ire n d u lurra
«ta ardielsircn o ro la co «ta b c th ic o erresuina
i 'D an. 7
^
U itz ho ic guzien a ra b e ra , M esiaz Y a in c o a da.
?ioven b aitlian g u e rlh a tu d ire ? b e h a r d a yakin
salhatzecotz. Ëthori-i b a d a , in in tzatu d a eta
erakutsi d itu bere chedcac. Kzagutuz guero7.
chede h e c , b eh ar d ire b e lh e , ezda ainetsetan
egoteric. Erregue batee egortzen d itu b i guizoii
p e rla k e ta ra t, erranez noizco b e h a r d uten guibelat e th o rri. Bat yoaiten zen gau g u iiz itsas
baslerrerat a rg uia e sk u a n , eta eguiten zuen lo
egunaz in d a r biUzcco. Berlzeac yostetan zaran iazkan e g u n a c , «ta etziluen sobera gauac lo
eguiteco. B izkitarlean bazio an am eîsetaric itsas
heguirat ; b a in a n ez baitzakien zer hari z e n , p e r­
le n orde , m aclikurrac biltzen zitu e n otharre b a ­
terat. Etuberat z e n e a n , husten zitue n cutcba b a ­
te r a t, eia b a zio a n ohe ral. A m etsic ederrenac
e guiten zitue n here p e rle z, eta ira tz a rtz e a n ,
u&te zuen eguiac zirela. B urua ha rtu a zuen be­
zala yostetez, ctzituen n ih o iz bere lanac a rg u i­
tarat em aten. G o rth e ra t e th o rri b eh ar izan zen e a n , lehen perlakelariac erakutsi zituen erreg ueri h a rri h a u tu e n a c , eta a rd ie lsi zuen h iri b a t
saritzat. B igarre n ac etzuen giitiag o igurikitzen )
b a in a n etKuenean aizem an here cutch an zenbait
nia c h k u r huts b a iic n , zer b a rr id u r a ! Trufatzat
hai'tu zuen gauza e rrcgu ee , cta leheiTarazi zuen
ainetS'Zjlea bere peskaren a zpiaii. E g uite n dutenec Salbalzuilearr.n arabera , izanen dute saria ;
b a in u n zorigait¿ am c tja c aski zaiickulcnci!
— 49 —
M enile zaharrcan clziren cho ilkt Y u d u a c igei»
rikilzcn zutcnac ccn ico n o r b a it, guizofiun arj^uitzeco. D u e la b i m iia u r th c , sinlicale o ro goibehiiiac ziren aleguia eia asiini b e rri*; baiuan
higan nalii d iie n a c g o ra g o , alzctnancn d u Y a in c o
balen s iiih eslea, cin Y a in c o b ari darralzco In('ariiactoneac edo gtiizon eguileac. E rresum a
Ziibarrenclaric <la S ina : onbeslcii zuen Yaincotzat T rim u rti , h ir u prcsiinctaco Y a in c o a . Presuiia hfk ie n icenac zircn B r a h m a , \'icbnu, c ia
Siba. H iru presuna bcrezi h o ic bazutcn batasun
bandiena. H ekien itchurac balzuetait c g uin lza
berezii'kin d ir e , eia berlzetan h ir u b u ru c k iii
g o rp h u lz b c rc a n . E rro m a n o e ia G re k c c baziliizten h iru r yainco nausi : Y u p ile r ceru-hirrelaco,
IVeplunio itsasoco cia P in io n ifcrouco* Kgyptoaco T rin itateari zarraizkon Y s is , O siris cia
H or. O raico iVansesen lurrean , G allegoec bazitnzlen E s iis , T aranis eia T e u la tc s , T r in ität«
Y aifjco bat id u r ia eguinlza bcreziekin. Ezdire
hole sinbcste za b airctau atzematen d ire n T riu ila ic g uzia c ; b a in a n ez naiz guehiagoz iniotzalu c o ; ezin akhabatua lilcke.
B ad irc g uizo n yakin eta h a n d ia c , Y a in c o ,
g uizon e<io Iticarn acion e h o ic salbatzailearckia
iza rtu n a lii dituztenac. Errtich da n o r n a lu ri erakusica ezdulela Y a in c o d o h a in ic , czdutela ere
b ic iric izan zcnbailec. Y e nd c c trufatzea liteke
huikion yaincolasim erat altchalzca. Ilo ik i lotzen
dire Y a in c o ric n ulii czdutenac. Z u m b ía n beberá
d io a z , arguirle ez ikuslcco , oro nahasix età baltsat'jz. B ainan hcdnicc b id è e g u in i)«bar diute
ig iiz k ia ri; ho ri guziac ezdire u r r c ; guezurra
c gtiiarcn itzala da : profeta cgniazcocc sorrarazi
5o—
d ilu ite g u e ïo rre ic o a c ! Z e n b a il g a iío n e c Yuíncoarena eguin n a h i z u te n , ch im ln o e c guizona*
rena bezala !
III.
Y A IN C O G U IZ O N E G U IN A B A K H A B R I C
T E S U - C H R IS T O .
Y a in c o balee g nizo n egnin b eh ar zuen : ez da
Y a in c o g uizo n e gu in ic Yesus baizen. H ura da
bakharrd , pre suna bercan erakulsi d ilu e n a Yaiiico'guizonaren la n ac . Ez naiz c im e n d u ric gabe
niin tzo hoin trebeki. B iihatu d ut ze rzion izloriouc
m en d etan a g ue rlu direiaco Y a in c o e z; b adakiizat
hekien egn intzac, eta cilheg ui za it m inizalzea
cguiaren a id e , berlze h a in ilzg u e zu rra re n aide
mintzo-diren copetarekin.
Yesusen eihorizeac b a ililu i 858 u rth e . Profe»
tac ic h ilic za » d c n b o rlz ehun u rlh c hartan.
A g uin tzaric aski izan zen , ik uspe n ari bciratzeco. O ro ia n bazeii cortioo laguniza beharren aiih orra. Ustca zen Y ud e a tic ilk h ire n zela erreguen erregiie b a l, eta hartaco ig uzk i aldea zen
b ih otz g uzicn ohatze arrala. Y iid u e c esknelan
zituzten agiiintzen iih iir u a c , eta eiziren n ih oiz
erncago izatu. O re n hun día c lh o rria zen : yu-'
dac gatdua zuen n a iis ila s u n a , iragalen ziren
D a n ie le n h ir u r h o g o i eta ham ar ui-theac. Ceruco
a in g iierii b a l e g o n ia da D a b id e n odoleco Bird in a halen g n n a t; harizen d u Izp lritu - S ain du a
ganic eta cm aten m u n d u ra l lia u r Yainco-Sem e
deithua. H arc Beihetzen d itu profelec erran gu-
xìac h o g o i m e n d e a itc in e tíc , id u riz ezin xiii*z>
k«nac ; bethetzen deriT)ora, to ki cta ituliura
ag uin d ue tan . Y c s m Y atncolzat h a rlii - dut<>nac enganatu b a d ir e , Y a in to a c «n ^a n alti d itii!
Jestisec erakutsi ditii Y aincoaren p ic o guzíac»
O raico Y u d tji'n a ile c , gtic bc'/ula,- adilzen- rituzten |irofclen agiiinizac Salhatzalleaz. Bertzela
m intzu badire oruicoac , b a n b a t gaclitoago ! Bere
aitnc ariiegaizen diluzte. Hekiifn a ra b e ra , igurikia ten SalbaitzaÜea duela -hi m ila u rilie hurb i l ; ezda zeren ßuehiaj'O ig u rik i ; ezen etliorri
beh ar zuen d e n b o ra , bortzt-tan iragaiia d a , ela
bare sarilni beliar zuen te n ip loa, aspaldi barpaialna. Yesus sortlni da B ethleem cn, D a b id e a
ud o le tic , yo an te m p lo ra t; Yannc«ec o n d o a n
erakuts id u . B cra hasi zsncan n iin lz a lz c n , mira*>
calila zarion eta riiiior elzen b u ra bezata roiiitzatii ; Moyses eta Elias yausten dire liaren adoralze rat; dchru ec ailhorlzcn d ille Y aincoaren
•Saindua d e la ; h e rin ari k h en izcn d io iz i b ila c ;
berthute gnziec dislia'sen d n ie Im ra b a ilh u n.
H o n e c b irarazlen d iln Y u d u é n b tirn zdg uia c, eta
ezin g araiaiuz bere b e rra , b ilhaizeu dioizate
etsaiact yoarazteii d u te , kb clde rre z asctzen, bi-*
Itizie n , b ila ra tle n ...
E g iiin d itiic n lanec erakhnslcn dute Yesns
Y a in c o te la. H arc b aino leben, rairacutnac eguiu
zim tle n Moysec ela Efciasec, eia gwerozlic, Apostoluec ere e gu in dilnzte. Ilalerc ezagun d u Ycsusec g u e b ia g o dela bee b a in o . Ycsu&ec bere
icenean eguiten ziluen to ira c u tu ac ; b e r lz r c ,
in u lb ilec bezala, nausisren icenean. Yaiiaco Seme
zea, eia zio n : ezbaditutziie sinhesten ene bilzac,
siuhetsaizue la sa c , rztigai ene A lla n i b n iib a a
eU n i A itarekin saixela. A rg u ils cn d a c n
itsu b a ti g a lilc ite n ü io , sichesiea h u ra b a ith a u
Y a in c o Sem e bezala [Joan. to ). P araiitico a »eo^ a lz c a n , n a h i d u jia k in desaten Y » io c u Sem e
»czula d u c ia io d a rra b e k h a iue n b aikhalzeco.
Ha.'a behar xen, cz crratecotz Y ain c o a c ia g u n ü u
dueia guezurra lu ita c u lu ezin u k h a in s !
Nahi balire gauxuc u n g ui ch e b stu , ezliteke
den b<9aiobat h e d ot egu-an. Zenbuttec ice n
biind: guziac nahuftttn dituztc; bat b crlzcarekin
«itchatzen, g u c ro goxiac b eiau ehozieco. Guehienec behar b ada yakitale e^kds<-2 eguilen dute
b ok lia ta iio ri, n o ia j» k o c urgulu zor<> batex egui­
ten b aitute siiihe»te^abe4reua* Y a u n b j l t c er­
ran zio n aphez b a ti : ezdut ik u s iric batzen sinhesten — Sii.he»U-n diizn b e d e r c » 'Y iiiic o bat
budela, e rrau z io n aph ezac? D o a la h o r i . —
A rim a b a t buditgula ? — H o rt crc; b ain ao ez
ifc in u r ic b a d « !ü . — Sinhesten d iizu n oizbait
Y a in c o a a g iie rlu dela lurrcan ? — Elz, jrsun«,
ez. — Ira k u r r i diiu^zu S aibatzaiicaz i 3aiiii-l,
Isaia», Yereinias ela berlze profeiec ag u in d u a c ?
i-jz, yauna. — Ira k iirri ditutzti Tesusen mirac u lu a c , f¿ a o a ¿ eta lekhuco hiiberenen e r d ia n ?
— E z, y a u n a .— Ira k u rri d itu tzu Ye&uien iniracu. lueii c o iitra metid«‘tan erran d ir e n a c ? — E z,
y'duria. — Ira k u rri <litutz<i O ríg enes, T ertullien,
Y u s tin , A ^ u s tin , F e n elo n , BoMüCt ? — ^ d itu t
ezagutzeti ere ic e n h o ic . — Err^tzu bera^ choro
bat zarela, eta ez b c ru e ric .
IV .
T E8U S
E Z D 0 T C EZAGU TZEN
N A H I DOTENBC.
UKHATV
Ye«us ezdate rzagniaen u k h a iu n a b i dntence.
N iho r ezda ag uertii bareci a r r a iu e ld n . Pico ber«sia ziien. Bereizcn aituen b ih u lza «, loinizaizen
ha»l o rd u c o . Y a in co a b íllia izc a a u e n , h a r u z aea
m in tz o , liaren kharra z iru rin . D eus eisucii nabt
lurre an . E rre g u eiu n a h i b aznten , ihe9Í zioan.
M in arlntscn eta sendatzen zuen bere o n a ; bilUen zituen h a u rr a c , bckhaioresc b e s a ik a u e n .
A 'lic h k id c iiateii hilizeac ela Y u iiu e o go^ortaau*
nac n ig a r r e u o uriaraeicn z u le n . E izuen ikosi’
ten h il bat n o n elzuen pizten, it&u b a t n a n etsuea
a rg u iiz e n , elklior bat n o n elzuen prnalzen»
n ia in g a b a t n o n cizuen chiicbentzen. C a rila te ,
g arbiiasun ela eziiiasunac ez dut«: iza n halaco
m ira ilic . Y e n d e cbebean elzucn izan a rg n i cmaile r ic ; hera ha»i zen crrotic gauzen e ra k u s trn ,
erskutsi o ro berac egnint-z iefaenic. Etzen b e lü u r
izan bigateco la n eta m in en z u r u b la , eia nore
erran zein uk ig a rrla izan zen b iile g u zic tan !
E lziuten nib o iz am orrie em an e ^ in b id e t . H a ro a
solas bakhotvba argui b a t z e n , lausengu b a t ,
ainodioaren d e ib a d a rra ; elzezaken k i bekbatorea : hekienlzat h«id u zen ! Lanzkalzen ziien unguL
eguilen , e rrancz : azken gnizonaren lagu n lze a ,
haren b c ra re n lagunlsea zela. Z e r o ib u m in a »
ikustean g a ld u bebar d u e n h ir ia : Y e ra s a le m !
Y erasalem ! HiUsalentzat oibotJzes zagon : A i i a ,
hackba díozozute rsdakite zec b a ri d irc n ! Heme-
xorixi ehun nrthec ezdituele g o ib e ld u haren arguiac, ex h il h a ren aldaretaco suae. O r a in o haren
irakuspenec aphalarazien ditiizie b u ru a c , orroi«
teapenec suslalzcii bihotzac , kharrcc sorrarazlen
m ariire n harm adac. Erregue eta nausi d a eskola,
izp iritu edo b ihotz h a u tue n elan . Z e r dite ke m i«
ragarriagoric ? Elengatzen da h o iiib a te ra in o ha­
ren m aiiaizea bician : i^ainboa z e n , f z t i a , grai-ia
ela u n g u i za rion a. H a n d ita sun a gatic , arra ia ze n
ezin guehiago. B ilb a iM n xitiien otsaiac , un g u iz
g a in d iiz e c o ; h a iir ra c , bcnedicaizeco ; aberaisac^
n iiio r ez ber<xteco. A inu h su besain u ri ikalmendutsua zen. G o rih esan o berezi bat zirtirin ; nih o n g n tt etzen gaixkt. Ez izaoic ere izatetan luait e n a , haitdiena izanen zen. O i b ic i u kig arria !
ISiborc ezdu ira k u ri iu o , hegiiiac iilo t r ic : Y a in ­
coa agiiertu b a d a lurre an g uizo n itc b u ra n , etziteken berlzelacoa.
V.
T E SU S B A D A E R O S T A L E A j E Z D IT E K E
B E R T Z E R I C A D O R A L A N B E R A E G Ü 1N
DOTELACOETAN.
Y a in c o a ag uertu d a , a g u iiid u zuen bezala.
B adio aco s in h r s te a , eta ezdioaco b a li b a in o
g uehisgo ; ezen b u ra m in iza tu da. Sinbeste b a t
b a in o guehiago yasalea lu r r e a n , sinheste o ro ­
ren ehoztra litekc. Batuc erran d u aski zer d ioten
gtiizonec zor Y a in c o a r i, eta noia b ih u r ezagutza.
Sinbeste guziac b a r d in b a iir e , Y a in c o a re n irakuspenac deus ez Htfzke. N ah i d ue nac n a b i
duená rg u ite n aha| Ittke j u n g u i litrk e Cbristo
G iiiristino ec adoratKci E r r o m a n , H aho m e tano ee
liiguinlzea C o nstanlinop ole n , Y u d u e c arnegatzea S a n tU 'Iz p iritc ta n , M a n d arin cc ostrikalzea
S in a n , basa guizonec ez czagutzea O th a itin . H o rt
liteke erratea b a rd in zaizkoia Y a in c o a ri eguia
eta gurzurra. E zen bat bertzearen contraco s in ­
heste hoitan b ut balzen ez d ile ke eguia. Ez diteke
n ih o n d ic C hristo baiznenizat Y a in c o , eguia bada
bertzentzat g uizo n eia g uizon enganaizaile dela . Y ain co - g uizon da edo enganatzaile b a t.
Ezda hor h a ra t hunatic : Y a in c o b a d a , orne
eta non n a h i behar d ate adoratu. -Y a in c o es
b a d a , n ihorc ezdu behar a ^ n rlu . Y a in c o a ri s in ­
heste oro b a r d in zaizkolaco b id e a n , n ih o r e i
diteke descansu. A iiz itlc h irri^k u h an d ie n ean
liteke bat bedera. Ezen Y a in c o ac em an dituzke
e g a inb i'ie a c g u iz o n a r i, belhi-tzen e z b a d itu , bere
zorigaltzetan. Ez choilki em an d itnzke ; b a in an
em an ere d itu . G iitr o z tic , eian bailen descansurie hekien arabera b ic i e zdircncntzat! Bere
n ahiz eniaten dire hirriskuan. C h n s to rc n Yaincotasnnac ezdu goibelic : H a re n Irakuspcnec
ethorklzuna aguerizen d ule aski. B aliiz eri* zer->
bait g o ib e l, iraku>pen h e c , here a d in a z , hedad u ra z , goratasun eta g a rb ila s u n a z , egu in diluzten u n g iiie z , badituzte haiu eguiaren itchura
h a n d ia c , n o n ezbaita n ih o r gal ht'kien guezurtatzeco. E rran lezaketenac ez d irela Y aincozcoac,
eziitezke c im e n d u re k ln m in tza ; bere n a h iz zorigaiiza h irrisk a lezakete. B e ld u rra balite ere oth«
den bethiereeo b ic ir ic , cuhurtr.iac galdetzen d u
hoberenerat yokalcea«
v i
:
B R A H B IA ; VTCBPfV E T A 81BA E X P I R E
T A IN C O .
H ftim tz b u r u n o t a da lu rre a n : Y a k in g n li^
m intzart h a in tu , Ierro rzin u kh abatuac artbaU
d e ta n , b u re zag uiac b akhan. N in iz o n a iz b id è
gotbeietan alba dtrenez. £ z d a ra m «lza un g iiia re n
k h arra u ; ezen eizìteken haifibeitse ez a v h u ia tu ,
y akin gabe bederun , eian e lh o rk izu iia yokatu
zuieneu b e d o ìe m bazuten bereu siiibesierie
bere e rra n rla n . G iiiz u n b a nd iec gauzac u r ra n
iknsten d iiiizte ; asko gaueian arg uì einan decak e le ; batnari ecdakit ze r o lh e z ire a b a in iu e a
cbedt-ac, uzia rta
dituztenean
C iirìstorckin
B r a b m a , B u d d a » V ic b tm , S ib a , Is is , O s iris ,
H o r , Z oroasler, L y c u rg o « , M u m s , M abom et^
L u ie r eta C alvin. Uerueu a ip h a tu n a b i n ituzkea
yakinac g ai d ire ikusteco b e re c , ezdela id uri«
p e n ic cbum e iia C brislo eta berize icen buie gar»
raiatu d itn zien e n artean. Z e n b a iie c ik usi n a b i
zuten beliar b a d a , yostaizeco, zein errecbki b u ra
a rin eta erguelec sinbesten ziin zie n yaturen araberaco irukuspenac : yosteta its n s ìa ! D e n a d e n ,
ez|iainetarat b eira b irriz dautko te n ei erran diozakele : ezdiizue ikusten biirlatzcn garela zuetaz?
AHxakiac s a b i jtintuzten nahien a ta b e ra eguite^
co; erran daulzneg u n abi z in u le n a ; b a in a n gure
e rra n te zer r im e n d a dote? G u izo n a c gare, m iaizarl ederrac n a h i b a d u z u c , b a in a n czdngonao
ikasten guizo nen izariez u rru n a g o . Zertaco du2ae b o ia tin b e ti errecba? Z ertaco bartaen ditu«
fía e ii n b r o ic
? Ezen g u re erran giirtaé
t e t d ire ? E g uiare n a$iki batxuec. T u íe c w d u te
sinliesteii h o b « n d n n e c bere aide m inissxeco
hartn diiten g u íio n a : Tontoac ezditii e rn a lie n
bepfie báíen a is a ria s u n a c , o tarke riac ere fz d u
hilen e guia! B a in a n dei*a(j«m exagularae hekien
Y aincoac.
B ra h n ia , V ic h n ii eta Sibac ego ile n d u le Indnttarren T rin itatc a . Brahm a da m a iie n ic lehen
pre&nnal2at ha rtua . Ez h lrriric eguin : bare egn in
tu e n m iin d tia a rro lit« balutic. G aln e co croskoa
yarri *en c e n í , axpicoa In r ; erd ia airee b eih«
zuten. E id n n ih o rc erran i « r b ilh a k a lu íc n goirin g o a , nahi* croskoac b a in o guehiago balio zuken ; naski Y ain co ac iretsL b aitzu en gosaitaco,
lanaren o n d o lic ! Brahm a g anic dire s a in d u a c ,
seinen artean h a n d i baita N a r a d a , c h ir o la ñ bat,
triifa ria , n a h a s la le a , ikiis ahal gnzien po rro ka
garaitzalea ; arras e tb a d ^ , bederen heinbalerain o , erguelcn roiraila. Cerna eia lurra yendez
betlie tze co , Brahm ac eguin litn c n ehun m u lh il
ela ehun neskftlcha ; b ainan o ro ceruan g ue id itn
tire n ; etzuen batee ere yawtsi n a b ik a lu lurraren
iranllzerat. O r d u a n eguin zuen gnizon b « l :
B rahm an. W ola oilian guziac basa »bere b a ilù *
ren , guizon b erri ho ri evreiikuratu zitzaion (JeiiS
eixezakela«guin eia n ih o ra l etziuakela. D ra h m ic
altiera znen besolic seme b a t, Braliuranen xain«
Izeco. B elhi celaian cgonex ez baiizezaken bil
yalccoric , b a ra ere e rr e n k ira lu z e n , eta Brabm ac athera zuen labo rari b a t ichlerretic. Azk-e*
nean aguertu zuen n o n b a iiic laugarren guizon
b a t , ororen m n lh tl iia ie c o . B aleotria bandìac
d ir « h o k i G a z io a g a lic « In d m ia rr e e e td io t«
ohofe hçrer.iric bib urlze n B ra h n ia r i, g ain dis di>
rvn arreii erresum a giizian V ich n ii eta Síbareti
Klizac. G ure lierrilaco yakinec n a h i iiokcte eguin
bere haurrec b a in o gu«>iiiago : n o rc zer hehar
Uu e r r a n , bereziki yakilean zer p u tico a zeu
Brahiiia V Y a in c o nausiagoco batee « r th ik l om en
zuen c e r u lic , gai»ki îb ili zuelacot?. sain d u bat
bere elchvaii. B a ik liauien d iiare n ardiesteco iniliu n urlhe z ib ili zeii c b in g n ü i! Lau a'd tz gan->
b ij t i i £111 g orphiilzcz. llviisi zen aldix l o b i, nigar*
t i , b « le , Ì2.ii.iribalzaile. L a u b iin u - k in a<;ucrlzen
dute. Razitueii b o r iz ; b ainan S ibar k iie n d u edr»
ebaki zion b a t , a rin eg ui atzeiiiaiiic. Y u k a iiezake
gute arlt'co y->kin zeabaitec b«iru ideki h u ia
atzematen d u le U a iio ra g a rrie n a , zi.ren ^aititi
zueii h fc m alle d uten g ud ua n . N ula n a h i (ie n ,
fc<'khoki hc-bar <iiite b oi ren izartzeco>Yesu-ChrÌstorckai. ArroUze b atelic egiiiu d u iiitin d iia ^berac eguin bazucn u rru ltze a , o lio b eb ar z o u ,
b a n d ia izanic ere. Bedcren Y a in c o tli{ii zen ,
g uizouac baiiazka cg nin u tu e n a z g u e r o z , batee
bertzoaren beharra iiakiitsiz. T riiiitateco prosuiia dela d iu te ! N ihorc yakin gäbe n o la ,iz ta pvka aui'kitii zen lorc balen gainean. Bvrac etzokien zer z e n , ez n o n d ic h e ld u ze n . Bertzx* Y a lo c o
b<*itec cguiaarazicn xii>ii o th o ilz , ikhu«(eco elza->
kitzanac. ICgun g o ib e k ta n s orlhu z e n , n ih o rc rx
ya k iu n uiz. £ z ninteke b e ld u r errateco nihoik
«zdoia izalu B ra b m aric ) eta a le g u ia z^a icen bat
dela h o r i, s o ig u in e n a bezala : choroac b a itir e ,
eta izanen ere b a i, m aiunec b c h iir d u te b ic i!
l ù d u b a lio in in lz « gaiten Brahutareu nigarres
gaizkicn o nd o tic. Beldurtzeco zen b are n aurkitaea tsk ail« «ta n ig a rti guzietan. E tzu en duus
ìraku lsi ikiisieti ù r e ii gatizez b a u le , n on eitcR
b errl h a iid i b a t lurru chitan e g o te a , eguiteco
g u ito n a arroltzo bat bezala. Bainan d u g u n u t i
izate b itcb i b o r i, ikusteco V iuhnu.
Presuna horrec haur balen itc hura iiu batzuetan , sugue b a t azpian b ira b ira y a rria , obc egui^«
tcn balio bezala , altcbatiiz bere e bun b iiru pab ik n lz a t , id u r i gaineco a rru m ia n hu p a cdo flokac. U re n celbaican hedatzen da ohe m ira g a rri
b o r i, V ic h n u g ainean lo dagoela. E zd u berlze­
ric eguiteco- H idaco Y ainco o n ic boliteke bertzelan e re , bei-eziki m u th ìl eta languÜ elan. H argutic eguinarazten diolzate V ic h n u ii baniar
iric aruacio n uiarain o . N o la ? e zd ü k it, deus ezdueuean eguiteco. Gauza bat b adakit : o h o iu cla
iohiüc giigotic n a h i dutela bere Ydincotza.t. Ezda
Y a in c o celataria : ez a la in c h e t
Siha gau 7.en sutitsii azlalea da , «ta b a d u bertze
d o h a in b a t id u r iz lehenari e zd o jc o n a : gauza
ezeztatuen srreguiteco dohatna. E m azlearekin
yari'ia dago urrezco tronii b a le a n , izp iritu etd
m u lh il in g u rn . M enden akhubantzan oro suaz
galarazico d l lu : g u iz o n , iz p iritu eia Y a in c o a c
bcrac. B rahm a cla V ichnu ezdire guehiago izaitcn ; zer Y a in c o a c b eraz? S iba b ukharric guehii*
tuco da k l u r bateii ilc h u ra n , saltoka kheaii dubi*
lata. B ainan g a u luzc baten o n < lo lic , kbarrac
hartuco d u eguiazki bere n o n b a ic o e rro tic , età
oro b ilh a k a lu c o dire ?tizincan b e za la , berlze
zeabait niendenizat. Erakustea d ute S iba guizoa
ciUiarrezco baten itc h u r a n , b o rtz b is a ia , lau
b e s o , b eg ui b a t , eta horte ilh a rg u i liasierekin
copeta b a k h o lc h e a n , tigre larru z soinecoa, haresco orena edo h iru liorlza harm aisat. Balzuetan
h ir u b e g u i d itn cta b i beso. H o rra T ain co bat
h an d i ela n n a , b e g iii, b e s o , cop«ia e d o itiia r^a i
hasten araberaco fatiac b a d itu . D antza yaiizietan
h a ri (ia hirrecD b rrrautse n gaincan : haren ado«
ratzailec badu tc n o n copeta estai iihn rgu t bastes,
b tird in g oria la g im , n o n sudurra m a rra ztaG an geco Hgaz edo bel<i khorotzez : erna yakinacf
B o riz ehnn u rth e Yesus b a in o le h e n , ezagntu ac ziren B ra h m a , V ic lm u eta S ib a. Hastape*
nean b eh ar b a d a zerbait on erakutsi zen hekien
icenean , b uinan basa-stikharrac etzuen a u rk h iiu
c e d a rriric , ela ahaikaj^arri liteke erraiea zer
itsuskeriac a d o r a tu d ir r n g u e ro zticT riu ila te ho r.
re n icenean. H o rre n adoralzaile berriac b e ra c ,
khartsu lohikerian , ez lioiizke g n ito n h ii'ze rain o
aldaretan . . O t h o i, begoiz b^re able Brahmistac ;
badire aski doliakabe h iru r h o g o i in iliu n ! ! !
O r d u da m intza g aiten Buddaz.
V II.
B U D D A E Z D A T A IN C O .
Bere h an rre n arabera » B u d d a Y a in c o
kharrx da eta E rospeneco gxizona. H ura ganat
yuan nairi dire egiin balez. B aditu h a in iiz icen :
I n d i a n , Btidila ; M o n g o lia n , C h a k ia - M o u n i;
T ib e te n ,S an g.G I)ie ^ S in a ii,K o *, Y a p o n ia n , Bouts;
M a n tc h u lia n .F o iits ik i.T tip ia n , Y a in c o batee agur
eguin om en c i o n o t i i o i t z e a n za g o e la ric , ela
a g u in d u incarnacione , b a n arterainoco guciac
th a nlza ra cic o zitue n bat. Izan u r e n lekhncoac.
Hco e m an eioten T a in c o ic e n a , ela »iiruten
fthantzi : h o g o i eta bam abortz birditiee yostatzea
zaten m iisik^k in ^ zazpiee m ainbatzen egun g u t lz ,
tazpiec arthatzen soineeoetan , zaipiec lobarkaracten , zazpiee garbitzen. E lzuc n eguiten b irri
edo n ig a r »o b ra n ia ta ric , berlze haarrec bezala.
H a m a r urth elan coplori zen ; bacakttzan ere niu*
s ik s , tnirikuniza eta cbifrac ! Bere nau»iari era«*
kuisi ziotzan b e rro g o i eta ham ar m in tzaira bere
itsuli bereztckin. E üerra baitzen, biltzen eitzaion
faainiiz yeiule in g iiru ra t : gnzam en hat ziren h a ­
ren bogoi eta h a m a h i ile b u ra c , la ro g o i arraizie*
k in . Adoraizen Ziil«‘n n on n a b i , asetzen lo re ,
c iliilr eta urrez. Ik usi zitiienean einazte bat erd itzrn , a t'o n a b a t doiean ib illze n , eri bat patratzen , h il baten aclikideae nigarrez u r lz e n ,
g a id e lu z io n nausiari irauncorrac ziren gailz boic.
Entziitean o ro hola zioazcia a ld iz k a , yoan zen
ibesiercm N rai, usiez ban eizen hirriskuric. MoehtU
zitue n ilea eta b izarra. E g uin zen a p h i« eta
fipbezpikii. Y o an zitzaizkon ikusterat I z p ir itu ,
g üizun eia abereac. Azken b oikie n agurraren
o n d o tic deus g u ti zuen egntieco m o rthu an . Ilk h i
zen beraz h a n d ic , b a n d i cguina. Laster ceruco
erregueae ik u s i zituen bere o in e ian , B rahm a
bera ere : n o ia e z ? Hasi zuen eskola bortz dicipu lue n a itzin e a n, e rra n rt : « O r o za u rib a a c d ire ,
« b a in a n b a d a $albam enduco b id e. Bebar dire
« garaitn g udtian hirri^ku eta e n g an io n o n n ahi
« s orlhu n a b i d ute nae. Deusec ezdu egiiiaren
« atseguinic. M u n d u a erromesta da. Egtiiei dar« raikote co rie na. Ikustecoae dire g u n o n e n hes*
<t turáe : n ig a r dariote aortzean , in tzirin zahar(t iz e a n , eztena noiz n a fit, k b iraatatan berioan.
« Sorteen ^ ir e Koni e lo la b e {{orrilte b e n l a , iU
« o n d o b a t gabe eta rainez ciibatuac^ Zshartn
(( d ir e m o , ikusten dire id o r lz e n , c im u r lz e n ,
K ibarizeu. E guiten zaiole larrua , a rd ì zahar b a li
a bezala , haraguia sunisiizen lie zu rre la ric , zai->
« netan o do la gulitzen eia io d iiz rn , g orpbutza
u kaskailtzen , bizcarra concorizen , b e g n ia goi*
(( beitzen aldeco m e n d ia ezin ikns bezala , be« burria g o rtz e n , iliu rlzu riric g ue h ia g o othe den
« b e ld u rtu a r te r a in o , ahoa .Îiortzez gabotzen ,
« nsna yoaiten. G o rp b ulze c behar d u t« m a k h ila ,
« izp irilua histen da eta Ladioa. Z e n b a t g a ilz!
(( Badire lau ehun ela ho g oi. Jkuspen khirulsac
H in d a r rz«zia tiia c ! H e in balcrat g n e r o z , guizo(( nac t'zdu o n ic , ezditeke yeki, e z ib il» e zc h u tic
n egon. Id u riiz e n zaio b e lh i b ib o lza cinlzurrerat
<( d ioakola , ela baizcz duela b arnea. G auac lu»
u zeago d ir n ri egunac b a in o , eta egunac ilhabete.
« Y an ari hoberenac egurra bezala dire a b o c o ;
V b u h u rd i g u r ie n a c e lh o r r i, horitzen d a beguien taco chu ria. U r d in d irurite la rru ela o d o l
« g orriac. flrroniesiac urrn n tze n d u bihotzen
a bakea e(a berraizen izp irilu e u gathaska. Mi« g a r r a g a in d iz d a , yoan ela e tho r d a b il bi->
u hutza , ezditeke ichiÎ zorigaiizen deia. Aube»
« nelan elzaten d a gnizona o h e a n , nota arraiua
(( urcz cam po hare errearí b uru z. H e rio a hu rh i»
u lago eta crrome&ia h a n d ia g o . In g u r u dire
u abaide ela acbk ide n igarretan m a in haluac.
ff M e n d i batee Ieb e rlu n a b i d u g o r p b u iz a , su*
« kharrac h a rtu d u b u r u a , b eg uieta rat h e ld u
« dire gauza lazgarrienac. U rac daram azkao lu r
« liiguituac d iru rite indarrec ; ir a u n g u ilu a z doa
K g orph uize n aus , eta azkenean guelditzen da ,
n gau9Zco barraren su hots b a le kin . A kbabo ir -
« p ìritua . Itc h u re c iiraiin behar luk e le , b a in a n
<t 5untsiiz«n dirC) izp ìritua n o n b a it sartzearckin :
« khar itb o ia n dire. »
Bcrtze a*>ko ere erranarazi d io te B ud d ari ;
b a dire haren hitzekln eguiiiac eliim eia zori:;!
lib u r u , baraizeco errekac baizen h a n d ia c : czar
otbe lile ke usieco lukena badela b eian itzuntzi^
k e ria ric ? Berac sioen sarthti zela goizonaren e f'
raiii eia fu in e ia n . Hitra beralatsueo bcrize YaÌn>
coac baziren a r r e n , erregue zaukan bere burua»
H e rri balean b a d a k il KaracolcU d eilhii elche
b a t; bango nausia ere hand i lile k e , jraiiregiiico
preinu balitz: B a d u non bar g tirio pe ! B tid d a iza n
zen b v k iia 'o re , e ia penilenlzìaren o n d o tic , ikust
ziiuen nigar egunetan p iz lu zitnen g o r p h u iz a c :
lu r eia iih a rg u ia c b a in o b um iiagoco m ela
e g u ilc n zulen ; b a in a n ere bare ebaki b u ru e la rìc
ic b u ri o d o ia , u r eia ilsaso guziac b a in o guebiago
zen : ezditi'ke beraz deus eguin gabe B udda
bezalaco Y a in c o ! E guia erran behar da : a b alka iu
z e n , eta Y a in c u b a le n e rranez, yasanarazi ziotzan g o rp b u lza ri m ila arg uì piaturcn asikiac ;
saribu zituen bizk arre lic m i!a ilze ; clzan zen
bederatzi beso kh arrac gora zituen su b a te a n ,
eta azkeneao , g o rp b a tz g uzia e»kaini zuen biliinatzat. B ainan aski alzem an zioteii eguitea begals b a i bere h e z iirre ia ric , eta b u ra odo lcan
b u s tiz , izkiribatzea ikbasi zltnenac : guezurliac
cboilki herisaiuac balire bere bezurrez e g u in
liegatsekin izk irib a lze ra i, d i o b a d a k it B u d d a c a i*
p h u g uti lukela-E uropan.
Baditii b i ízale ; bal b e ih ico a , ezin g a n b la tu a ,
bertbuivisua ; bertzra» ganb iaco rra, ilh arg uia ur
acbalean bezain. Azken i>Mle b o rre k ìn o ro tarat
ydi'tien da r m a în g u e k in m a in f;« , «kh erre kin
ukher, cocoH co d ire n c k ia cocorico. Erleac oofo in e U n hexala , Y a in c o a c lerroka d ire haren
ceruan. Brahm areo irakuspen b erU n ac d iia .
Lu the r G u iris tin o e n lza t dena da h u ra Brahmare n is a t Galen ala b e rre a re n b a u rra o altcha
detxakete a rro n g o a c b k id e c ; b a in a n edukete
beo bezaia n a h i ib ili» o ihal ispi b a t bix karrrlic
edo g u e r r ia n , h u iu a c in u r r iu ; rz liuazktikete
hekieii lurrezku eia lasiozco e lc h ta c , e i bekien
guela iicrtsi « ta itho garriac. H o b e da u r n in d ìc
nvurizea deusetan gozalii n ahi ez Hlozken ontas u n a c , eia alde co yakilatec eztn n ih o le re ond u a c ! B ud d ista ala Brahiuislec b a diluzte pre>
d ik a ri eia k 'g u e a c ; b a in a n n ih o rc deus esdu
eguiten^ ezbaliìz b a in u g u e hiag o . O a in d iz dire
aztuia itsusienac, sabela u n g ili beihetzca zaiote
aiseguinic h a ix iie a a . O ro e gu in d e tza k e le , ikusiac ez b a d ire : b o r i u n g iti aizem anen d u le b icia
amcts edo co m e dia bateutzac d u u k a ie n e c . Othe
d<t h a la c o ric? Mahi luketenac b ed «ren b ai.
Budili5tetan , senharra da e m a n e n Y aincea i
behar d u le m a ita tu , la g u n d u eta a r ib a lu , izan ie
ere m a in g u , c ik h in , m a n d o , b o r d i eia io hi. Ez
dire n ih o iz n a usi : gaztean nausi d ilu zte aiiac ;
e zkontzean, am a % senhar eia a ita guinharrebac;alharguntzean,9G uic«c. U tzi b eh ar dute lan a,
a enliairac n a h i d u e n e a n , hasarrecoric n ih o iz
(jrakuisi gabe. H a re n n a h ia b eb ar d u le dcusen
basteco ere. N ih o r he idu b a d a , u r r u n d u behar
d ir e , b iirua a ph a l eia iehilic. S enharrac ikust
behar d u e gu in dezakeien b irri, n ig a r^ o ih u , eia
esdiolc gaiU eari b a ib c ih ard e sle n . Y a n edo
b arurlucvn d u le , bacc yalean c d o barurlzeas.
U.ngui b a in o b o b e k i izanen da y hilizen biidire
haren o nd o tic ^ b a u rre k in b a in o harektn nahia^o £.G a rb itze n d u te egun guziavtchea, sola a n g u i
karrakaluK bebí k h o ro lM k in . N o n b a it b a d u ie svn«
barra , es<Iilez.ktf i l k h i , czdezakete g arb i h o rlzic ,
i>z egtiin b c h a ir ic , ez yan bietan , ez eguin lorie
obcAO. B i emazte b a lin b a d ilu g u izo n a c , eziiule
m in tza lu b eb ar n ih o iz elkliarren co ntra. H n ra
m in iz o d enean, rzdezaketc bitzic e ^ u in , eta deiIzen b a d ilu , beliat- d iiiiz ie oro iHzi berehala.
C aniaz b a d iig o , egonrn dire shoac z a b .iid iiric ,
ctTiietaco lo r ijn balire bezala ; yauzika b a ri
b a ila , buzcarioz errutuco dire y yakitatez m intzo
b a iia , h a n itn a c «-gooen; yotzen b a d ila , hesarkatuco diete e sk u a ; u rru n b a d a , g azlialuco
d io le m aiz ellx T d ud in abaiic lasterreoa. E g u in »
h id e haitdiscoac dire h o ic , b a in a n b il o n d o a n ,
sentían ec u n g u i gnziac cm ancii d iu lza le bere
a n d re i! Biciiui luakbila , eia beriaan. cei tia! Bai*
nan bcrac segur dire baraco dite la ? A n as g a rb i
b ad;re bai ; e rd ig a rb i baizic ez b a d lre ,.bvbarco
d u le bicia b e rriz ba&i z e u b a it. g u izo a .b e b a r ,
abere edo loar.inaloian.
H orra B u d d a , bigarren Y a in c o iza rtu n a b i
d u tc n a Cliristort-kin. B.idule berga cbuchenio
asko izkiribatzailec! A g u in d u zuen baren irakuspenac beibeco zitela m u n d u a : arg ui onic
l^edaiu d u ! Flguia da b a d ilu e la ehun eia h iru hogoita ham ar m ü iu n «d oralz;itìe , b e la n sarlb u
gabe guizon east'odim u n u n c a n ezagutzen dute n a c i N ihorc ezdu h a n d i alzem an bebar era«
peslu gabeco aberc guziac basaizalea...
N ihu rc czdkki n o iz s orlhu zea B u d d a . Balzuen
a ra b e ra , bed e ratsi urthe Yesus b a in o leben ^
b erlten «raíicra , ehun iirih e cJioilki Ichenago.
Krregueac elliori'i om en ztizaizkon adoraizerat ;
%erc]a o m r n h o r i? Haren achkidee erranic rre
lio ri, berlzt; n o rc erran d u ? Kzdu n ih o rc ew»gut*cn
Kui'Opan, A sia p n c h ie ne an , A frik a n u r r u n , bia
cdo Jiirur A m eriketan. I'll othe daoke t*re dena
d en , Y a in c o bat urre eta ciihar zulea, hainbertze
neskato bcharra bere m ainatzeco...? H ura nrrun
Xerbail alBcMiiatcn d u te n e c , bertzciaoo btiriizapiiia c «-re c jkach atzomatcn dituzte hurbib-an...
Kz;hi Ye&nsec b iiriiric rro rarazi ; b a in a n b<rea
rm aii d u a rim e n salbaizuco. D ud da c eguin ()itu
guizon hits, illia 'in cta ba&ac ; C h ris lo r, tnundtico
p o p u lu y a k in , g a rb i cta arg uitue iiac. Bnddac
erraten zuen b a t , eta berlzca e g u ite n : Clirlsto
basi zcn lehenic eguiten, guero errafen. fiuddaren liaiirrav beguien b e ld u r dire ; Christorcitac ,
Y a in c o o r o iku&ten ditiie nare n. B u d d a c «m an d a
etnaztca ne^katoac b a in o areago ; Ckristoc eraku&tcn d u handita&iin bera dutcia g uizon ela
em azteac, e lkharrcn lagun direla. B uddarcn
craazteac telele balzuec d ir e ; C h risto re n a c ,
etcheco aing ue ruac. B uddaren h ils eta eguinfzcc
erakusten dute ho bercnerat ere g u izo n bat zela ;
Christorenec , Y a in c o zela. E zd a Yesus b a rita
erraten {'uitonei b a in itsy a sa ite o entela sortzean,
bician cta hcrio lzean : ez olhe cakiten berec ere
b o r i? Ira k u ls i d u n o ia b eh ar zcn yasan. I^ h e n a
rointzatu d a g a itza z; b ig a rre n a , sendakailuaz.
Behi b ate n b uztan ari itc b ik iz h iliz fa edt-r da
B uddaren hatirrentzal ; E uro paco yaun aho za~
b a le n lzat..? B ada behar b ada bertze zcnbait
C hristori b u ru em an diozakenic : n o r ? Confiivius bchflr bada : diis^m ikus.
V IH .
C O N F U C IU S E Z D A T A IN C O .
L o u deithu S in aco erresuma b a le an surthu een
y auii hjo ri, bortK ehtin d a b e rro ^o ita bam ar
urthe Yesus b a in o l;eben. O m e n k a m in iz u d ¡i«
h a ie n u ita c jilu e z : badiite beraz c iin e n d u o jiic !
G uiziu g a ld u zucn a ila ; gueroziic etzuen anuí
baizic ikusten eia luaite zuen ezin guehiago.
Y a iu ra z una , elzuen deusetan h a u rk e ria ric ira*
kutsi. Y a le c o , o ib o iiz eguiten z u c n . B ururic
h a u iu c n a , h a m abo riz urlhctün lib u r u boberon
czagulu guziac bazükiizan gogoz. H em cretzi ur*
thetan ezkondu zeo. Em azie b a t aski izan xi>
U aio n , n abiz legiLcac gueliiugo uzten zuen. D ena
ere laster etcherat cgorri zuen. A m a g ald u xuen
b o g o i eta b ir u r urtU etan, eta d o lu a ekbnrri zion
h ir u r urtb rz. H a n d ic lekliora a b ia tu zen gorihez
gortbe eguia erakii&ten. A rdieisi zuen o iaen b a t
hain h a n d ia n o n laster biru m ila d ic ip u lu b iid u
baj(2¡zaizkon g utien e rat. N ah i zituzken orotaii
aztiirac g a n b ia tu . I¿an zen iisasoz. yoaitecotan
arg ui h e d atze rat; b ainan gogocta hebeac egiiin ic n a s k i, aski izan zilzaion b a n d i ela berth u*
tctsu fg uitea sorth u zcn erresiuna. ÂU chatu zuen
hauzoelau yelosia e m a tc fo .h e in e ra l, eta b e ra c ,
erreguen b u r u c g u in a , baziltten obore gnziac.
Bizkitartean lu ïc r a t un hatu zitue n k h o ro d u iia c
eta ntzi zaten bere a id e . N olúz o rd u a n b ir r i eia
trufec eman z io te n , eizUuen ezeziaiu^eraknspenac : b a n d i egon zon. H arc a rrim a tu edo biiUn
zituen K in g d e ith u liburuac. JiirulK >goiia ham.i'-
6
—
m
—
h iru r nrtlnMan h il xen. Haren e rtk 'ts p rn oro
luri'ii/. etio 64'res:imnc'o beharrez zire n . Lehen
Rtcrxk’tncu aziiiren b«tTÌtan sorraraztva hilhaizce
xuctt. y a n ek>z orroitZiiiicn hohe rcn e i. Ezda b th iñe re Yflincoaz mintzatn- Galtlctzen baziotcn
ic r b a it h a rta z , ciziicn n ih oiz chuchen ibarde^tvn , b ainan ilnuliac haituz« ^aldelr.cn eian bazakilen aski abicco gauzelaric , c(hi bert.se zcrbait.
H aren ha n ire c ere e id n ie arlharir. Y n in co nz eia
artinez. Bertie b a d ilu S inan a b an izu a d o ra c io '
ueac. E<>tallzcn d ilu z ie haren atdnreac n g n i , arnOy c h ir io , lore eia aberckiz. B elhaunikalzen
d ire gnizonac eta yotzen d iile iu rrif copeiaz bed rra tz ita n . A ld a re n in g urn direnean , a ilzin d a ri
h an ilie n a c yan^tcn dire o h c la ric , ahuspez ja rixen , etn gncro a p h n r bat oinez y o a iie n bere
liid e a n . G aldeae rg n iie n d ir e , snae ere besleta n , eta sain d u edo Y ain co are n soineco ondarrac
haiirrcn p a n p in a eta defensa ieaten. Ezda gutiago
b ak h o lch a c eguin xczakela n a h iziie n a ; yo an zitc k c n n a h i zuen lo k ir a t , egon n ahi zuen b id elan .
O the zen holaco errcchtasnnic Y e su se k in ? Kz
o ihe zirvn bekhaluzco lo k harri guziac hautsi beh a r ? C o nfucius ha n d ic o rra zen ; erregue ela abcratsuti n a b i zituen bere la g u n ; h a in itz aldiz gog o r agnertd zen : hilarazi zuen C b a tc h e n , beru
J c k h u c o , eln elzen eguinarazi zucn heriotze bak h arra h o ri. U rr u n du hoi'tic Yesusen e z liu ^ u n a ,
u rru n haren aria b eh ar ala bekhntorekin. Cuufuciiisherrestan , ahi)!<peka zabiian VYel errogiieren
oinotan ; elzlluen ik usi n a h i haren goibelac. Yesnsec dous eizioten g o vd e , cz galdetu Hcrodes
eta P ilatnsi, naliia }>a/i»kitr.in lickien ahalac. (^oniucins ;>ui<iOiia zen, v/.^( e;(nin ¿iiÍM)acx; ezin-
“
—
vguinic b ic U n , ex lieriotzean. B s d ir« ehun m il«
g u ir U tin o , sainduac izan g a b e , bare b a in o yakitate eia prestutasun guehiago dutenac. H aren
laii han iiien ac v^dii balio Ycsusen azkena : rzda
bada o ra in o e ih o n i denbora itip ie n h a n d i ikustcco eta h a n d ie n tt ip i, oro b a rd in zaizkotenentx;it baizen slnhestetan! Balere izp iriiu a n izarl
onlc diienac ezaguturen ü u C o n fuciii» c h im ln o
b at dela Yesnscn aldean. £ z o lhe da handiagoric a g iic rtu ? E th o r biiez lerroan cerbait izan d i­
ren guziac.
IX .
I S I S t O S I R I S E T A H O R E Z D I R E T A IN C O .
I&ÍS, O siris e(a l l o r E g yplo arren i%!eguiazco.
Y a in c o batziiec ziren. N aliiz b a d u e n bakhotcbae
bere iz to r io a , n ihorc ezditu ik usi. Balzuentzat
Isis eia O siris ilh arg uia eta iguzkia ziren. Seme.i
zule n H o r. H uslcan guzlcc b azakilen elzela
Y a in c o b a t b a iz e n ; b a ia a n n o ia ezhaitzcn aguer i , Inzerat ycn d e cheheac Y a in c o tu zituen ung uin za rin len g a uza c haren b eg u ie lan . Hala iguzkia
ela ilh a rg u ia ad o ra li! zituen. Y a k in e c b a zak i"
t e n , E ^y p to a n e r e , Y a in c o a ig u zk i eta ilh arg uiaz
berlzeric zela. H a n a d o ra tu zen id ia c gog oralu
behar zuen iehenbicico E gyptoarrac laborariac
zireta. B nruzagiiiec o n d u ela a rg u itu zituzien
azpicoac ; erakutsi zioizaicn lurreco o n la s u n a c ,
eta aciendac em an ziolzuten o rro ilza p e n ezagutzaz. C eldiir ninteke tlntac a rim a g o ib c !, baia-^
tKen banint'¿ aria erakusten Yesusen .eta icen
cboro boikien arte.aq. A iu in a l bcraz.
X .
L T C V R G V E ; N U M A ; T U P IT E R E Z D IR E
T A IN C O .
Ixan é ir e 'b i tiycvrgiie. Bat zcn T roetaro er4*»>
g u e r^n semea. Y a ÍM O e i g u r r ia e g u in e io le n ,
yt>stt>ta g a ld ii baisuetan n b illc a l'a r iu ; fa e h ta g o
d e n a , b a u yauzi cguirm razi, lasterk»tiiz, iisasorat.
H ui'tic e b a ic o eta y a za rk u iid fa c : Y up ite rre c
its u tu zucn , eia maha&ti atheratzen iiari zelaric ,
b l zan^oac ebak i b a itz ilu e n , h il z c n , yenden
us tc z, Y a in c o en a ld e m c o ozarlasuna g atic. Bi*
gaxxcn X ^cui'g jie £ £ iu a a z ilu e a X>aeedemoiieii
b o riz ebun u r ih e lr a u n zuten legueac ) aski onac
zirc n o r d a c o , b a in a n e gu ng o egunean s ih o rc
yasan edetzakeitac o re n b a ^ azken b a rría n «re.
A g u e rtu B6a L y e a i^ iie b u r i, zortei el>an u rth c
YesiUsi>aino k tie n . lyur g 'iú u c em an u u te n bäte«
i » t , eia guero gaziec -bardin b eliar ziiten. OnItois Uzak-et« o ra in o bolaco eskaie eta b er« o n «
tasunac ire isi d ilo zte n e e ! M .ihain b era 'bvbat
zen 4ie rri orntan ; el;Ecn ber«-si edo hottca izkiri«
battdiJe edo ie|Hri{aduneatzat : «Itzekaria g u »
^ e n u a t ! B ilu z ir ic , b o ir o k a bazcartcen eiren
nesk»lc)i4 c, gnzien beg uietan. S o Ijs g a ld ii««
elceteaketen gorriruz. £fba<s zetcakelen eiMtat«
^aiHC m u tb ile c , a d tn eW) g o ra ia s im a ri c h o iik i
k b M fz e n <ziohza»ekii<io «rrankie un 4>ide«e. G nie o«
n e c «m a n tiutcaketen elkharri bere em acteo«;
oboinlzia ci 4ti«gui z « n , e g u in faaziteken i4ia»ìa
iz>an gäbe. £orieec bcrb el « d o eri c irc n b a u tr ie
* r tb ik b i¡ z s n -ziren leze^arat, c b a k h o r urne *o -
— 9* —
b«rso beffata. Legue holacoe n eniatleae baduke
ariaric Y a in c o a re k in ? ...
N u m a Errom tico crregiie z e n , Yesus ethorri
b a in o lehen b o rlz ehun urth e. Y e n d e basekln
zilu en egiitte co ac, eta n a h iz hec e z tiia z i, sinhetsarazi zloten Yuin<iüsa hatee etakutBi ziottala
hekien d ü h a o u bihurteecD iegue hobercnac.
Legue otn h e ian zenhait basioaeen ne:>kaichen
b iü iric e hozleraino hiit« b a tzu e ta n ! R ía erregue
b a n d i honren yakitatea ezagularazlot'o, erranen
em azie ham ar iihahethe gabe arrcxkonlzet» ziretiec behar zio le 'a Y a in c o e i h i l behi ern ari
b aL M ahasii m o c h tu gabriaco o rn o a etzen o a
aldaretan : Y a in c o a a d o ra lu b eh ar xen ilzu lik a
ib iliz . B rhar othe d u g » em an N uina ere Y ain vo
U r r o jii'^
b aliiz ota u ia in o b ic i, b a lu k«
zenbait s u iíkaixaile ; b a in a n bolaco Y aincoac
etlioiia };uii <>g4iinarazivu d ic te e y iin iraganelan
b il flnÍBOR o «paiuen a d o ia iza ile i ere..,
Y iip ite f izanen d a , m iio r ieatecoU ^ Ye»uH
itzai t r i n e n d io t n a : esa^utua sen lehen» rsag titua da nrai e r e , hitzeian beileien< Y a in c o pn«
lita, h^ira e re ! Aski da yakitt-a egoiteii silueta
güisoni-Blzat aholkagarri d iren gaxzao gogonn
ibitizoco ere. B ainan oreren b u r u a n , hareit
ic e n » rzdite k « eg*iiatco Y a in c o « r« n ic»< e tiro «
p ia tu b a t haiáen . M endelaco gauean aaitiaiua«
siren hari darraizkon e gu io lsa edo alcguiao.
Egtiia g o ib e l, ain e i» barro, eta aleg iiia ozarrac
baitaatMs e ik h a rre k in ^ eguin ditcake Y u p il n ^
kiacÜ
X L
ZOROASTER
E Z D A T A IN C O .
Aguer-beHi Z o ro a jte r. P e r s ia c o z e n , In d ie ia n
ib iiia , cía h a n d ic le k h o ra , M agoec adoralu a
siiaron itc h in a n . Ezda errech yakitea h a t ala bia
iean d iren icen b o r ia to . Badire sorrarazten dutenac b a l , »459 urthe Yesns b aino le hcn . Babylo n ia rra z e n h u r a , h a n d izk i aitua izar itzulielan.
Berlzva sorthu z e n , 5 i 8 urthe Y e su ie n aitzin ean. E tzituen b o rlz ilhabothc b a iz ic , haren
am ac izan ziienenn amets bat : ik u s i zuen cerua
s u ta n , eta sua h a u rm re n esialtzen. L an belatehee k h e n d u n a h i zioten sabeletic ; b a in a n yann
batee haizatu ziotzan eta sen d aiu zioen hec
eguin zauria : m irik u e c ere ezdute g ue hiag o be­
d eren eguiien. A m a c garraiatu zion senharrari
zer guerthatu ztolzaion : senharrec yakin behar
ijituzte emazten ametsac ere! G auzao h a in iiz er­
ran nahi b a ilz iik e n , seohar-emaziec b iiiia lu zu­
ten astia bat. Badakite o ro c z e r d ir e n astiac :
labo i antza ezin ikhasi datenac , trattico czdeusae,
b u ru ric ezdutenac nausi izateco edo ontusun
ibiltzeco ; eztlirenac on « it a , s e m e , ez m iiihiltza t! Hetarat d io az berrhala z u liiirr a c , abere
abiatzen zaiotenean ilz u lik a , guibelaren gainerat erori nahiz zango bat edo biae eska^tus.
A iab a in a n g ailza d ue nac ona n a h i! Astiac erra*
ten dio te acienda eri d u le la , ela b a d io a z ctcber a t , b o r lz lib e ra u tz ir ic , gailza elcbean dutela
• n it u n sari. Zoroaslerren aita>amee ik h a si zuteti
|[Qehichago ; zer b a d a othe ? H tk ie n h a a ir a argui
iia n ili izalecoa zela! Asllec inuix b e n i onac ditHtlc : zer irabaz lezakele zorigait^ac a g u in d u t?
liilio tz ilh tm lia ri lueliu d a rio sari, lla u r r a s u itliu
*en h iri'iz , b uru co zainac h a n d i «la agueri :
bi-rri o n a ! Err«j>uec b i zalhi eguin n a liik a l« zueß ,
]iainan besoa ih a rtu zit/aioen : hura harenlzat!
H a n d ic laster, haurra ebatsia da eta craniana
in o rlliu baterat. H an errelzerat zaraniakatelarlc
alkaterua ela brciazcu su batean , kharrac goi>na
b illia k a tu z iie n , eta haurra lo k h a rtu zen atscg u in gtizielan : b errilz ere yakincc h a n d i atzeliiaue n d itu zie Egyptoa , U abylonia eta I n d ia c i
H etan d itu ad iine ntlu onac bere bajk^ac. E{juìd
(liozalela b a u rra ri o tlio ilz , eta a g u r lurre ra in o ,
«■tdaJin iB oklior alzar ezagutzen ezdulcnen cpnir a : erakuts diozatcla h a u r lti|>iari bere h a n d i.
ta s o n a , he^-tsatuzgorphatza eta izp iritu a c ! Z azpi
iirtlietnn pozoatu n a h i i^an zule n ; büitian etxiun
«d ariac dcusic eguin ! Behar b ada o n eguin erb
r.ion! H am ab o rtz ui tlietan eskola c¡^;uin zion ai*
la ri : 0 h b a h ! Sinhetsazae : noia izanen zvn bc-rtztiiaz b a n d i? H o go ita ham ar urtb etan hasi zen
caritate e gu ile n : cikhoilzec izanen dute h ö r rr a te c o , b a in a n Y a in c o zabarren achki du yakinac
e ziiir« cikiiotzac : buruco eta s oin edcrriu badabilkate n eskalcha gazte ze n baile c , iicki cbker!
Begiiiac e d o b u riia c itzuilzvn badiotzate eskalei,
xertaco dire zahar eta itsusi eskuac hedatzcan ?
ih e si zioalaric he hin Z o ro a s te r, atzeinaii zuen
b id e a n h ib a i b a t , b ainan yoan zitzaion g a in e tk
h aia - h a ia , u ra hnrri izan b alitz bezala : hun^
zer diozue h o rta z ? Ereiniian sarthu zen , »ta han
«g on c h in g iiili! Y a k in e i ederrago zaiote chiug a iti, b e lk a a n i«o b a in o , ez lu s k i icbten-ez en dirit*
tá'eeU, g a in a « tin ik u s i« , g a lts t loieeae è ih o rrit
gneroz \ b a iu a ii liaski lekhucoen «rraiziii bidc
^atic. Zoroaster gogcietan tag on , yakiteco nol«
hobetuco zituen g u iz o n a c , a in g iieru b a t ethortzean g a ld e tic r a l, zer hilhatzen zu e n ? Yaincoarcn gnnat yuaitea, ihardptsi zio n , legue nciihaiten
b ilha : Kz o th t 2akien Y aincoa o ro ia n le la ? B e h »
b a d a usle ztie n eizuela !iburute<;aia b e rc k in ,e ta
haren b e h a rre U n zelti asko galüe h u n d iri iharilesteco. Ilü la balzen elo ez, a in g u c ru a c g a rb ir a á
zuon eta cefurat erum an, b e g n ia c its u n n ic : erran
beza gjiero norbaitec cikbinac garbitzen direla
eta g achlagnioac ilSulzen ! Etzitvken ere Zoroas­
ter S ancho Panza hirig a rri bat... N ahiz ezdezakegnn errati zerlacn its u lu zu le n , bfl<l«kigu ikusí
zuela n ahi ¿nena. G uerozlic zukien erraten lurrecò gauza hoberenac ura eta sua zirela. Laster
eguin zuen bígarren tizuli bat Y a in c o a g anat.
O rd u a n bera zen : ilsQturic eram aii sulen lehen
« Íd ia n ^ eta halere ikliasi zuen b íde a : G uizo na
zitekfn othc h n r a ? Iragan zuen rnendí subco bat
c h in g u ili s a lt ö z ,e t a ikha^i zim e n Zen-Abesta
lib n ru a n d iren gauzac suaz, uraz, h a rin e z, aberec
eta ber?2e gaineraco gauza béharrez lurrean.
G hanfarin b ate nlzal b a rlú xüten yanslean Magoec j b ainan g üero, i»lurituric <erbáit g u e h ia ^
behat- zela, galdetu zioten ñ o la bebar zuien bicié
lúzate edo a rra itu : inagoec oraco gniilon aituen
gn&tuac zituzte n ! Ira k u r r iz io tta te n b i ie rro bere
lib uríj Z en-A be»tanelic; b a in a n le he n lerroa enlx»h o r d u c o , yoan ziren ib e s i, h a u r boriH>kariae
b é s a la , B id a rt bere errient s u lm r eta «m e a
ik u tle a n . field tirtac h ila itu e ñ )>réiac, ela berizec
galUelt) x io lca b árk h a m o n d u , b u r u a bassa : ec
l>rihaunlco[ lla rta c o behar b «da a»ko izpiritotsn
■ezdii'e b c lb a un ik a izc n . Basarat yvtUsiren dire
le h e n a g o , e U b ic ik i saÌn<luago izanen d ir e !
A lb era behar d u g ii Zen-Arestaii U buru ha n d ia
zela : ihcsi egorlzcn zilu eo etsaiac! A ngueirsec
zerbait enianen zuten baten izaleco, In k e rm a n g o
suan , hid e e g u in nabi etziolenean Rusianoeo.
Bebin erregucren gortbean sarlbu n a h i isan zcn
Z oruaster, eta b e tsiz io le n atbea sudiirraren g a i­
n e rai. B ainan sarthu zen n on h a itic : b o lia r b a d «
atbß cilbotic , sorg uinac bezala , « la o ro harritti
zilu e n . N iho rc etzuen eKagutzen , h a in a n cgiiin
zioten b a in iu g a U U , eta jkusi zule n g ortb ean
guziec elzeia P eilo. Erregueri eri an zio n : Y a in ­
coac eguin d itu lu rra , ivarrsc ela zazpi ceru.
A rih a d u ezagulza dutenez. B ici cta yanariec
h u ra dute iihun-i. U urc egiiina z:ire, zu e re , Bor
dio2:u kht>roa : baren icenean heUiu naiz. H o rre n
o n d u tic hui'tu zuen berac nausi itc b u ra eia bast
sitzaioii erregueri toka , erakutsis lib u r n a , eta
erranez : « g u ile n b a d u c hiinen a r a b e r a , u n g o i
izanen haiz o ra i eia güero : b a n b a t gacbioago
ezbadn« eguiten ! Erreguec gaìdetu zion iniracuta
b a t, yakiteco eian Y aincoaren k e n e o n h e ld » zen.
— Zen-Abesian due in ir«c ulu b a n d ie n a , ihardeisi
zion : Ira k u rra c , ela ezduc deus guehiago gaideturen. B ainan bain goraro gauzac zire a iiburiá
ha rta n , noil a b o zabalka hasarazi b aitzuten erre­
gue. E lziren hargatic niiraculuZco gauzac behar
lib u r u hartan , berttenaz etziolen bainbertse
beiraturfcn asko yakinec : loiracu lu ez g o iii eil*
balzen d u he kien izp iritu zorrotzac! N oia erre­
gue eta ha re n laguneu tniraculuac n a h i haitztitizicn b a itr z p a d a , Zoroaster cnian zen eguiieco
- fí
—
i)u i« la n . P üp a ro ia t ic h uri zucn b e in ii iit ib n » ,
h artu c'skuctan, c ía ctKCn errA den g utiena!
Kzda errolea n o n eta noren aitzinean eguin zireii
^aii^a (land i lioic ; h a iiian naski Zorua& lern'n
eguinizac sinliets ditezke íts n ra t, e ia ttipieriac
«rre goienean czar. K rregue beretzerat bailzarajn a k iin , M agoec einan ziilen g iiela beiizean :
N orc a&ma zuken lio la c o ric ? Z o rig a itza o ro ri
darraikotela d ir u r i. Erregueren zaldía eriizen
da : sartzen zaizco b a rn a t g orpliutzean bere lau
zango-besoac! Hertzec ala bcziirrec e gu in zioten
b td e ?E z()a k ig u ; b ainan m lrik u e c , o ro dukiizatc*
laric gaitzclan , tiem cn elzakiten deusic. Etzir<n
b ada itsurat yokatzcco guizonac , bereziki zaldi
baicz zio anoan! Z oroasleriec a g u in d u zuen zuldiaren sendatzea , b a in a n profetulzat czagulzi'cotan crregiie, crreguina eta gorliiesano guzlec.
L a u zaldi zango-'Zatlii o ne g uiac z ren , i’z cgiiitcco a ilh o rra lu k ie n ilkhiraztalea g nizo n i*do
ízate berezia zela. E rregucc lau a ld iz deitzen d u
Zoroaster p r o fe ta , eta aliti b a k lio tc h e a n , bor
n o n zango bat y^lgiiitzf'n den z a ld ilic ! Prufetac
bordii-azi zuen b eíiin e rre g u e , eta erakiitsi zio n
ceruan beharco zue>i lo kia : b ib a h o rd ie n beg uia c ! Errogue harc la g u n d u z u c n hedalzen Zolo a ite rre n crakua]>ena. N iho rc (.-zd^ki bargatic
jnon eta ñola b il zen m ende ilh u n o ta c o a rg u i hori.
K kbarria ninleke o horeric batere ez b ih u i tzerai,
haren lagun yakineu erran arte n o iz behai- d iic ii
hasi. Bici izan ditcke o r a in o , «la berlze iiura
bréala h c ld n hiW n. IJ b fra n canlatzerat !!(
L U T M E B E T À C A L V IN E Z D I R E T A IN C O .
Z enbaitec uste lukete inintzalzen ex b a n in iz
Liitht-r e ia C a iv in e z , zerbait b a zire la , e<io bekten lonec ichüurazten naulela , b and iac zirciacotz. H igan o t e d o Protestanten b uru za gu ia c dire
b i guizon hoic. K inanduie o nd o tic h a in iiz g nizo n;
b a in a n n o ia ? H atidiac ferekatuz, o bo in lzari b i­
deac id e k iz , yaiuren araberaco b ic ia onbetsiz,
K e d iiu oiborc seguita Eliza C ato lico an b a in o
h o b e k i eguite co lan. Badakizue n o ia obuineo
inaite duten g u e la ilh u n a ? U alatsu biganotec
m aite d ilu tte b e rlb u te guiristinoac. E b and e lio a
d u te bere lib u ru a ; b ainan aitzen d ote n a h i d u ­
ten bezala. E iziren Lutber eta C a lrin profuta
b e rri eta Y a in c o a z egorriac« Hekien o n d o tic
Elizaz ciim po y a rri dircnec bcrec badakite g u i­
zonac tir e la , eia ez bethi guizo n e tan hautac.
Ahalke dute he kien zenbait c g nin tze z, eia galdelzen zaioteneun zerlaco seguilo dituzten , diote
e z'litcia hekien ondotic y o a n , b ain an «g uiaren
o nd o tic. Itc b ik i dituzte m intzaira zam al-ziinenac
b a in o areagoav! Ostrikatu dute (¡^arbitasunai
Iknslean zenbat n ig ur itb u rri sorrarazi dnten
E lis a n , zenbat zatiri eguin E n ro p a n , zenbat
odol ic b u r a ra z i, zenbat herrt erreiazi eta zenlfat
erromesia badatu , ezda gaidetzcco eian aldareac
izan d itu z te n , b a in a n eian eeüírcn nrkb ad cran
h il!!!
X III.
M A H O M E T EXDA T A IN 6 0 .
M ahom et aiphatua d a m e n d e ta n i l ia n d ita di« ip u la c , b a in a n b iira ere naUi besitin b a l alN;ba*
tu re n d u le , ec d a Y a in c o , ez profeta. Ë zpaU o
b in d it n d u , hartaz e ^ u ta d itu bere la n a c , harlax
aztu b ih o t i b o b a re n a c , bartax s a rr a ra ü bere
herrietan legpe scnsucoi edo g urikeriazcoac.
B e ld iirra ri d io ie o ra in o z o rira u p e n a . E zpaiaraa
d ic h id ua kVienlzen zaioten o rd u tic » M alio m e l«^
no e c izanen diluale ' ganbianleao. T ra tu läri bat
zen M ahoibCt Itogoi urth elan . B ^re etchpuo
an d re arc k in eguin zuen ebkonix^c aber^istii
zuen eta o rd u a n ha»i
p ie fe ia re n a « g u ii« n ,
in g u ru c o ilh iin b u i e&ker. E iortaeco in in aa har»
tzen z u e n , eta sinhet&ütazi u ie n gairtz h u ri ain^
g u e ru hatee eonaleii zio n b o ta d u ra bat s e ia ,
tniutzaizen zilzaiunean. E zd io t« Yu>luv« e^uinen |Hof«(arcn aitliurpa : sa riJb kitu siiuefi el«
b ild it ü o iz a le n bere urreae. Eapaiaz m in izo
z e n , zioelariu : b a k h o u h a e bere d u b a in a ! H u r t
zen giiizon b a l eizena bere b iira i^li yabe i M>ka
ha rtu m e n , erran o n d o a n eiau«la b «ld u rric ika«
teco. H e d ütu z itu e n erakuspenac lau ekuB lekboa
u r r u n , eta h il zen p o z o a tu a , e ra k u tú z g u iz o n ,
eia g uizon itsu zeta. Ü ixi d u K o r a n , *ei m iU
pic o la n eguin tibu ru b a t, b u ru ela buztan gabea.
R i l l batztiec b ertzea c t z t i t a t t t n d it u t le , «kt
m ende b atzu ee b e rtien tza t em a n a e d ire liòura
bftrlan ! D n e n o n g u z ia , tib u ru saind ue larie
aikeraia du. D io Yesusez : M artarea Semea U e»
SIM d e la , 'Y aincoaren S e rb o cta Iz p iritu . Bai*
n an Y e so sB erbo b ada «ta Y ain co are n Iz p ir itu ,
M ahom et e u la deue b a ie n ta a t, guziae bare czb«>
saia erakustan d ih ie n a z gserox. Ëzdiite dcusetanelkharren ite edo idurÍF¡c : M ahom et h a n d iu r ic
zfR , l«bena M ekan , aberastiia ezkonlzaz , aiiain*
d ari g4KÌen acbkidea , m ende g oibe l edo ilhunbaieco aposJnhiu. Christoo clzaen d ir u , ahaidcco
edo goralasun bandirvi'. Beliera sorlltua «en ,
eta doiean esagntiiac siren baren biirasoac.
H cstiiran izan sen b e t h i, ez yakin askoian n o n
eizan b u ru a . Etzuen beraz lagun guezur badataen eska em an ziezaketen b e ta ric , eta haren
egunac ettiren am ets edo asm uen onhesialeac
n o ia n a b i : m u fid u a elzen n ih o iz izan a rg u U
lua{{o.
M ahom et atsegiiin Hznnen achkidea zen *, baztoan betae em an izariee can po ere : bazen b ada
hetan e p e b a z k a ! Bazioan ligan le p h o rM n o , <>rreitkupei er»kutsiz halizairu zorrolza edo bere
baaarreduraren kh arra . Loliikeriac risuen ha*
ren izat aski ereiim e a b a lic , eia bilhatzen zuen
stnbet4araz!ea baznela lohikerien eskoba. Ycsusec a z 'u ra ç a r 4>ienac zituen b ic i guzian . Ez<lute
utzi itcalic c h u m e n a , ez baren h itzc c , oz haren
egiHulsec. G u ti liteke erratea ezduela bekhaluric eg'Uin ; saindutastHia bera zen', d istiatu dtt
berthutez, bekhatuzeo g a u e s ii, n o ia iguzkiac
bedoi guzien gatic egunazco b id e a n . -Bacituen
elsai erne ela a lz a rria c , cta ozarrenec ere czdute iean ha b a t errateco haren butsez.
Hasarre orrecba znen M ahom etec ; n o iz n ahi
*u ela o zp iiw » a r io n ; nabikahe cbum enac errotc e n fu « ” ) «ta o rd u o n , etzuen n ih o r cn izun n ahi ;
rx|)a(a {;ori'it2en vion odolac yabal<z«n zion asat(iura, m aiz behar gabe-yauzia. O d o k a ii hilizen
zuen « g a rr ía , «ta cgarri zen busu. Christo eztia
xen y b ilüo tsai en ú lu ric o . Etzion balze em anen
h iiu e r a t zio a n a rg u ia ri; yasaiien zitue n laido
m in e u a c , e rrcnkuratii g a b c ; chukalzen zituen
nigarrac b ilio lz o n e z ; sola» m aitrac zarraizkon;
etzuen n ih o r b i l , ez y o , ez bekboz b ekh o laidoz»
t a t ú , giitiago guibcletic.
M in lza tu b a /e n M ahom et Y a in co are kin edo
G a b rie le k ln , n ih o r c etzurn ik usi Y a in c o etio
aingucrurlcy ez <>ntzim hekien solaste. Bera zen
erraile ariac bazltucla lurraz gorago. H orren
<-rratea ezda g a itz , bereziki adiizailenc zozo&ko
d ir e n e a n ,e la hitzcc ezidutencan bersaizcn deus
egulterat guizonen abale?, gnrogoeoric. Y esut
dwirhn zuten Y a in c o semen c e ru tic ; «Usliant
biihakatii zen m c n d i gainean ; E zd a Yesus bera
izan, ho ik ie n erraile : baziren iekiiucoac.
M ahoinet clzen a g u in d iia izan . N ih o rc elzuen
igurikitzen e lh o rri d e n e a n , etn o n d o tic guero
yonn znizkonec , eizuten ezagutzen haren behar*
rie. Ez baiitz s o r tb u , edo cgon b a litz ere azken.
gnizon b a t bezala ilh u n b e a n , n ih o rc elzuen ikiisico harcii eskasa. Christo a g u in d u a zen,igurt*^
kia m endez m ende. A g uintza hcc elzioazkokcn
h n rl b a iz ic , eia haren elsaien eskdctan zlreo.
¿torlhu zc n e a n , .orotan n o rb a it h a n d ire n ig u ri*
kiniena bazen ; elzen bertze so la s ic , bereziki
igiizkico a ldü a n .
iMahninelcc czdu eguin n iiia c iilu r ic . G nrakt
ere zio » ciznela h n ita c o in ila riic . Bizkitartean
rz.ia n iiia u u h ia a bezalatro pre d ik a r'ric . Errech
d j h»ki('k;ii bi<l^ cg'liH'O b ih u lz r t.u a t : lIokicR
fgitilcac b adil lagunizetun hobtfreiia. l>a/akirn
Ijyri M ahom elec. Ile k ie n eskaiac eguinaraw ziot:í6n libui'ii goralzen dutcnaif: hitz crier eta haiitiienekin. Sirthetsarazi nahi zuen , baziiela btule*
reiv niliorc czbezalaco m in tz a ir a , iz|>irilu baC
berrzia. Yesiiscc e gu in zituen m ira c ulii cspantag a rn rn A c , cgtm arguiz eia lekiinco o^tcn a r­
ican : gorrac a d ir a z i, itsuac a r g u ilu , hilac hub ie laric yaiizarazi.
M ahoinetec, lehcn bam abi u r lh e la n ,b iid n n ahi
izan zitu(*n haurrnc oztitasnnaz; b a in a n solasekin etziiena h u r b a t b ild u . Ilin ig a r r e n n iliie a n ,
h ii'u ziiiiera o m in o ; eaz|)igarrei>eaii, larogoilu
h iru . Elzitucn bcinezortzi tinazte b a izic , nabiit
eniaztcc sinheste errechagoa d n le n . U rth e gutic h a g cz, Yesusen eta harén iagunec tnilaka zi­
tuzten hiuirrac : hedaizen ziren Asia guzian.
Bere crt-anen a rab e ra, A b r a h a m , U a a c ,
M oyses, Ismael ela Yesnsen eguia bcrac crakusten zioizaleu M abom etec Y iid ii, G o iris tin o eta
A rab e i. Y a d a n ic sinhesten zlrelarotz gatizac,
idtir'i zuken b id c a eguina ZHcla erakuspenac.
Yesusec bazakiiazken bertzc eguiac ere, eta bar*
raiatzen z in ien e rro liu atseguin eziicti Ivlizac.
N ah on iet y aiiire n arabera m in iza lu z e n , ulzlz
gnticiei bere bideac. Suzcr» galdeao zituzlen b i'
ho tzce , c la bero zircn berriac. F.rrechiasun
guziac izan zilu zie ii nahl ororcn eguiteco. Gui/o n c c harzclzak ele n lau e in a zte ta rain o , eta egor
bakhotcha h iru re ta rn in o , b e irie n harizeco. X oki
b e r e ia u , yaiura bereu b id elan , Ye&iisec rzai^ularuzi zui'n g a rb ita s im ederra. Em azie b a u k iu '
egon beliai’ zuteil guizonee; etzitctkeu b i aldn
var ere j ad uitc rio a z cansío. Bcliar zlrc;» gogne-
t i eia b e g o ia c z a ìn d u ; n a h ik u n d e ItEiin cba»
in e n oc, biholzean itb o . G e n ia b ih o tz g a rb ie iitza i
sen. P orroskatu b e b a ra ire n lo k h a rri m aitenac.
G uizo n e n biltzeco eta hekt beearkat-azteeo
here erak usp en ac, M abom etec a g uin lze n zio trn
parabisii b a t , eiiiazte arrai eta rderronee belbea.
Yesusee eizioten n ib o ri a g u in d ii g orphiilzeco
alsegMinic : erran zu«n elzula ceriian ezkon^xen.
G ozam en garbi eta izpiritualac aguiiUzen zituen ;
eguia da hec asm a ahaleco gozam cn guziac garaitz«» diltizteta.
Atsegiiinez la n d a n , M ah om ele cbasitue n bertze
•m arritc. Lagiin zituen ikiiara eia barniac. H ekien
p re dikiia a b ia tu a rte , bale ntria g uti e ^ iiin zuen.
K n ra n eta ezpata b eian zioazen , eta ba!a herriao
atzeman ziren. M ah om et au rk b itu sen Borizi g n d u
b a n d ila n *, e gu in zituen , berac e d o bere yenera--^
k'K, berrogoita bauiar atliera nidi : b ii edo sinb e ts, hauta zule n garaituec. Y u d ii eta Guiri«tin(*ac U7ten zituen bakbarric b i c i , corda ]>agaraziz , ezbazuipn M ah om etano eg>iin nabi. Y rsusen barinac ziren eelìtasuna , g o n b id u a , argui
età m ira u uiu a c. E zpala izp irituaia zabilkan Mariaren N em eac, etzuen s o ld a d u ric : b a k e iia r ra ,
bakea-zakbarken. Ez in d a rk a eia he ris a tu z, b a i ­
n an eguia predikaraziz la in iio k i docena bat
r a n tz a ie i, utzarazi zituen sorlzrzco azturac , bitsarazi siiihesle znhar eia b e lh ic o a c , gorrirazi
K rrom anoen asm u zuhurrac eia ezeziatu bekien
indatTair.
M ahom clec n a h i zituen o n d o lic g uizo n odo*
lezco eia ezaeholatuac. B endekua z a n o te n , iar>
rptzen ziiuzten etsainc. G u d u a c g u d u a zakbar­
ken. G u c rla rie c etzuten bebar u n h a tu ; bekicu-
t2at u r e a Parabisuco aherastasun b a n d ie n a c .
O lii ziteken beraz odo l ic h u rize n n o r n a h i ,
ebortzi b eh ar zire n sinheste gaheac : ezpata z«n
cerneo <(a lurreco aUe|^uinen b id e a . M ubom etec
eiKakien bertzc (beologiaric : o d o l eboria baten
k h u rtz e a gtiehingo z e n ,e d e r ra g o eta h a n d ia g o ,
ezen ez h e rriare n eainlzea eia ilhabeteac pentte nlzian cgntea. B a in a n , n a h i edo e z, b endeku
eia sarraskiec e guite n ziluzten g aizo nic basenac
eia lazgarrienac. Yesusec etzuen n a h i n ih o r bertsatzea ; sarraraztcn zion ezpata Piarresi bere
to k ia n , erranez : Ezpaialarta ezpaiac galtzen d u .
Icbilarazten zitue n ceruoo sua yautsarazi n a h i
zntenac b iri hobendunetarat. Crzvn ethorria galtz e r a t, b a in a n salbatzerat ; bakea zuen n iaite ,
elzen behar aiherkunderic etsaienizat e r e } urrikaltzea n ahi zuen , aita cerucoa bezala.
H ahom eten hau rrac bilizala eta o b o in a c zi­
r e n ; Y esusenac, h a u r e z ti, b a k e z c o , canpoz
b arnez bezain g arbiac.
Mahcimetec u iz i d u K o ra n ; Yesusec E bande*
lio a . Ira k iirrire n lituzkenac aldizka lib u r u h o le ,
e g u ia atzem an eta seguitzeco c b e d e la n , ez luke
n ih o rc erran beiiarric zeinec d ir u rin ceriicua.
M ahonietec berac eta haren dicipuU iec aphaind u eia a p h a in a iu zi dule h an d izk i K o r a n , here
iib u ru a . C h n ra ^ a iria - .d ^ u k a ie , ezin ^tieliingo
e d e rra , Iiiiz hauiazco lana. N lb o n g o solasec
etzaiote b a d u tfia bangoen e zlila s u n u , eta miracuín bat da h o ri hekicnizat arras a s n e r ía , arreas
h a u d ia , czin ukb atua. H olaco e gu iiea b ain o errechago lile k e h il piztea. H ainan n ih o r gutic
sinbetsico d u Y aìnco zco la n a d e la , zeren darioa.
b il l e z ü , le gun eia hau tu. B adire K o ra n b a in o
ezli età le g u n s g o ütreo lib u ru a c . B e iize la kilika>
tzen dituzte b ih o tz a c e la llu U u ra tze n iziü ritu a c Ci­
cerón , V ir g ilio , D e m o stlic n es, Bossiiet eta Mas*
sillonec. H itz eziiec ezdi'zakete b tih aka K o ra n
Y ainco zco : guizonen arthac kboroateen dituzte
hoberenerat. E b and e lio ac ezdu deusen beh arric;
soinecoric gabe aguer diteke» il i t z e d e r ela butsac b a in o , bobe d itu la g u n egoiac.
K o r a n , edergailu d ituelaco g u z ie k in , h ila da
e o n d a ire ta n , b e lh i b e r a , ioharkarazien d u era-*
kurtzaU a ; ehiin a ld iz m io lzo d a gauza berez ;
gauzeu b iru e la ric b iac aleguia b irrig a rri balzuez
d ilu ^ a n lz e g u lir e k in m o lü a lu a c , eia asko erakuspcn^ ab alk a g a rri eta b e b a rri garbiec ezin
e ntzunac. D eu s b e rriric e z d u , h a in g n li gauza
roaite eta gazituric. U an g o o n guziac b a d irc Tes­
tam en t Z ab a r eta B e r r ia n , ela. bere lainbotasun e a n , berlzelaco arraizia eta a ts e g u in a d u le
c ra k u rtzajc n lza t, ezen c z K o ra p e c o solas landuec. E b a n d u lio a c h itz g u ti d u , ela hec chuclienac. Berezia d a , u k ig a r r ia , beb e re gui yausten
ezdena n ib o iz , h a u ta e ra k u s p e o e ta n , izariz mÌQ>
leo d e n a , gora ela u rru n cilbalzen d ue ia ric eta
-'rakurtzalea irabazten. Id u r i d u Y a in c o a b erekia
lu e la , eta sinhcsle horrec eiuaten d u balb e de ra
atdeco s a iu d u a ri d io a c o n bczala.
M ahom et m in lz o d a b e lh t bere b u r u a z , bere
d o h a in , bere egu in iza eia bere lib u ru a re n
ederiasunaz. E b a n d e lio a re n eguilec r z d u le altcbazen bere b u r u r lc ^ cz bere la n ic . N au siarcn
eguintzac berac ezdituzte hedatzen bat-banazka,
ez em aten egunic ederreneau h o b e k i dislirazteCO : eguiac ezdu u rg iilu aro n m ih ia !
K o ran m in tzo da cheheki gauza ezdeusez, er-
gttelkcna d a r t « , gaMfien
Ierro liirrig a rrte lan .
Ëziterzake n ih o iz aski erran etborkizuneco sariac,
ez eta ere n ih o iz aski -icrgarri bilhaka ifernuco
lezeac. Ezin yakin gauzrz m in tzo d a lu z e k i, ezin
akhabatuz b e z a la , »arlhiiz hizkim tza Uzun eta
higu ln etan . Bi hilzcz dire E b a nd e lio a n zo rion a
eta z o rig a iiza , b a in a n hfllaco g uison d ir é n o n ,
izp iritua nah:i4Í g a b e , ukìtzen b a ilu le b ih o u a .
!\?ahnmet b vthi b e ld u r dn gatde d io m U n ser
rairacnluz erakusten d ue n ceruco eguia« N oiz
n a h i bere b u ru a re n garbitzen hari. d a , n ih o rc
(lens galdetu gabe : berac baitaki n o n d u e n cskasa, eta ustez bethi haii d ituen etsaiac. Xgtiiiic
ezdu celatarien b eld urrie ; harlaco E b a nd e iio a n
n ih o r ezda khecba erakusp en e z, gauzac berac
in io tzo dire aski.
M a h oine ien lib u ru a n gue zurra agiieri d a ,
n o ia eguia Yesusenean , M ahom etec erakutsi d u
y o tz e n , zaurtzen , hitlZfit ; Ye.«usrc ganizutzen ,
seo d atze n, p iste n. Batee g uizon la n a c e g u ia d i­
t o , berlzeac Y aincozcoac. M ah om et o in e ta n c
b u r u barfnatita n a h i z e n , bei'c o n a zuen erresum a larrulzen *, Y esusec, faannaric g a b e , hed atu d u b a k e a , haizatu rtahasdura., a rlb a tu
n iu ftd a ^ i a .
Mafaomete« e gu in d itu T arcoac : badaiktzue
zer erras n a h i d u « n T u r c o a , g uizo n T urcoac ?
Yesosec e g u in d itu b ih o z d u n g u iz o n a c , ha re n
dicipttluee em ao ditufite o ro o in e ta n , oro n i z i ,
o ro g a ld u , b ic ia c ere , bere
salbalzeco.
M ahom ctec aberetu d itu guizonac , Yesuaec ainguerutu : b a tz e u g u iz o n a , bertzea Y a in c o a !
X IV .
T ES U 8E N P IZ T E A G H IL E N A R T E T IC
E R A K Ü T S l D U H A R E N T A IN C O T A S U N A .
Bat banazka aguerrarazi d itn g n lu rre a n izan
diren guizon faandien guziac. Ezda b a t izar dit^kenic Y esnsekin. G u z ia c , baren a ld e a n , ein*
h a u ir ia id ia r e n aldean b a in o t iip i eta eska>
sago dire. E zd ute eguin Y a in c o zc o la n ic . U tzi
b eh ar d a beraz Yesus bere aide ; eroe nausi
date. H a rc e g u in d ita gauza b a n d i, guizonec
esin c g u in a c , eta bates baizic ez m intzaizeco,
h ile n a rte tic p iztu zen, a g u in d u suen bezala, bere
in d a r c b o ile z! Y u d u e c bazakiten haHen errana;
berec em an ziluzten zainlzaleac b o b ia n , bilarazi
eta ehortzi zutenean. Hasi zireneaa A postoluac
predikatz«:n Yesus p iz tu zela, Y u d u e c b eb ar zu­
le n b are n g o r p b u lia a g u e rtu , eta g o rrira zi pred ik a r ia c , gnezurrez m in tzo b aziren. Z ertaco
etzuten a g u e rtu ? Z e r b ilb a k a tu z e n ? E izu ie n
A postoluec eram an zaintzalen artetic. IcbÜ ic edo
h a rm e k in bebarco zuten e gu in la u b o ri. N oia
e g n in zezaketen ic h ilic ? H a r ria n ebortzia zen,
eta 35.^0 barrabots b eb ar ziren e g u in baren biguilzeco. Z ain lzale a c , n a h i e d o e z , o rro itu c o
ziren edo a lz a rric o , lo h a n d ie n e a n iza n ic ere.
E lzuten h a rm e kin e gu in gorpb ulzare n zaintsalei
khentzeco lana : O r d u a n zaintzalec ere bihotz
erakulsico z u te n , b artaco ziren em anac h o b i
in g u ru a n ha rm a c h a rm e k in n e u rtn c o ziren be­
raz, eguinen zen g u d u , o do la ic b u ric o . B ainan
b o i i guerrbatH balite, icanen ñ r « n so ld a d u eta
A postoiu hila c) alzem anen ztren g u d u c o b itm toac : izan d a deus h o la c o ric ? Bertzalde, gauza
oroc d a k ite n a d a , A postoluac etsírela ban arle
banbateco s o ld a d u a g u e rlu , eta zaintzaieac lo
zaudela e rrate a, eguia aithortzca d a : ezen lo
bazau de n , erran d uten bezala, n o n d ic zakiie n
A p u sto lu ec e ra in an zutela g o rp b u tza , edo zerlaco
zaiolzaleac eiziren h ila ra zi, leguea zen bezala
E r ro m a n o e n lz a t, bere e g u in b id e a bethelzen
e lzute n ean ? P iztu zen Y esus, e d o e n g a n a lu zituen A postoluac. Piztu g a be , tinbetsarazi othe
d io te piztu d e la ? B ainan A postoluec d ia le ikusi
d a te la p iztua c a n p o eia b arn e ta n , b anazka eta
birazka; b o rlz , zazpi, ham eka, bortz e h u n baltsan zirelaric. Y a n cla edan d u lc harek in . Balee
etzuen sin b e izi n a h i piztu ze la, ikus arle bere
beg uiz, ela a g u c rtu zitzaion. U ste izan olhc
d u tc A postoluec ikusten zutela, ik u s i gabe', enIz u te n , enlEun g a b e ? Araetselan othe ziren hoie
gaerthatzeao? G u e ro z lic , ezUteke deus sinhesteco, o ro a m é is d ile zk e l B a in an A postoluec
sinhetsi d u te Yesus piztu zela; etzuten e gu in e n,
piz tu ezballtz : ze rtac o ? Sinheste h o rta ric ezdate izatu zorígaitzic baizen lu rre a n : izan d utc
a»kt m in atzartzeco, lo bazauden. E zdileke ere
sinhets, berac eganaluac izan o n d o a n , berizeae
e n gan alu n a h i izan dituziela. E n g a n a lu b a litu
Yesusec, etziren askl zoroac iza n e n h u ra gatic
yasaiteco gose, e garri, azote eta heríotzeac :
o do la ic h u r i d u tc sinhetsaraztoco Yesus piztn
deia : holaco lekhucoac ezbadlre o n a c , nongoao
izanen d ire o n a c ? Yesusec, n a h iric ere, eizetaaken cngana. H ile z g u e ro z , in d arrac gallzen d ire ,
ezda g uehiago deusetaco cskuric. Btcian b a l c d o
bertee U a llo ra lu ric e r e , ezda n ib o r aski zoro
errateco h it o n d o a n etborrico deia gausa band iagoen egtiiierat. Ezda zeren erran A postoluec
g a u m g u ti zakitela; bazak itcn aski, ikuslea aski
2«n gauzelan : Y a k in e c bezain b e g u i «ta befaam
o nac d ituzte deus g a li dakitenec. A postoluec
ik as i dute Yesns b e b in h ila , guero p iztiia . Erran
dute eguia b o r i gorak i, aeken h a tse ra in o , pre>
to n d e g u ie ta n , ezpaten ailx inean, suaren erd ian :
beraz segur zire n !
Ezdtiie berec s in h c ts i, m u n d u a r ie r e sinhetsa«
razi liiote : etzuen b a d a hala h u la sinhetsico!
A rg u i izan eabalitz « g u ia , n o rc tiizic o ztiuen
bere aisia, alse g uin eta o ntasun g a in d ía e ? N or
y a rricoze n berthute berisien m e n e a n ? N ola uste
izan, g uizon errechki eta g o rik i o h itu a c , bere
b u ru e n cehalzen em an zire la, entzuten zituzteocc
eshazulea c im e n d u ric ?
XV .
N A P O L E O N E N S IN H E S T E A
T E S U - C H R IS T O B A IT H A N .
B erti a n d yeneralac erran n a h i izan zio n bcken
N ap o le o n i Yesus e tie la Y a in c o ,-b a in a n guizon
h a n d i b a l, h u ra bera bezala. H u n a zer ihardetsi
zio n :
n Aitzen zait guizonetan : Yesiis « lie n guizona.
Iz p lritu a rin eta h o n d o gabec atzem aten diote
aria g u iz o n c k in : Cerua lurretic be:cain u r ru n da
hara g u g a n ic . Batere gauzau cliehalsen d itu cnac,
ikuslen d it b o r ir . . C e ru cu a d a e g u ia , basacoa
(^aezurra. Z au rlze n dote eguia gnizo qe c : scriaco
89_
t z g u e tiirra ? G ueziirrac a g ocri d i(u b e h a v n ac ,
exdu n ih o r e n g a n a tz e n .. . fiad a l«b e n eguia b a ^
STaincoaren a rg u ia , badioan a m u n d u a re n sehask a r a in o , sorlzean atzcinaten dena ie g u e lan :
eguinb id eac erakusten -d itu . U arc «zagutaraziao
d ire y u s iie ia , Y a in c o a , a rim a ela gorphutzen
aria. E guia h a ría n Bartzen d a Yesus; ezda nihoiai
e d o ’f^ilfoft zftiirth u, tiola pag nnoac, b id e cgtilnaraziz in d a r, g u d u , aberaslasun e d o n a b ie n ara*
b c i a . . . E lh n r b e d i enc aitzinerat paganoen
ceru guzia; eeda ban n i b eib a u nik a ra zic o n a ue n
Y a in c o rie . l u d ia , S in a , E rro m a eta A lb e n a c o
Yaincoec ezdanzkiizaiel b eg uiac aphaJaraxicoj
Ez n a iz ils iir a l m in iz o , ez gaizki erran b elia rrex i
ezagulzen d itu t !
« L y curg ue , N u m a , C onfucius cta M ab om et
legue creiaile balzuec zire n , leUen guizo n ac bere
erresum an, guertelan lia n d i ela b th o zd u n a c; bai*
n a n ez Y aificoac; berec ere e tiu ie n h o in gora
beirnizen. O n d o c o e c Y a in c o tn n a h i izan diluzie.
N ahiz baztiketen g u li cdo g uehiago iz p ir it u ,
guizonac ziren , guizonen e sk ase kin .. . Yesus
baithan o ro m iragarriac dire : a s m u , solas,
egu ia, btho lze n gaineco indar> sortze, erakusp e n , izate, n ausiiasun eta ir.iu p e n a, errom esia
gusien e rd ia n . U le i behar da b e ra , ezda berize
balacoric. B adarraico inizterio b a t ezin arguitua
n ib o la , asm u ilh un b etaco ac ichilarazten dituena.
H u rb ila g o tie b eira eta han d iag o d a . Lebertzen
d u a d im e n d u a . Berac d a k i bere la n a . Badute
haren solas ela crakuspenec c ig u ilu bereei b a t.
E zd itn U buruetaric b ild u . Bcra da o ro re n iib u rrt
eta m ir a il.. .
« Ezdu bilhatjccn guizonen jrakinlsun eguilea
— 90 —
lurre c o gauzetan. A riœ a c n a h i d ito b e re ts a t ; hce
aski d i t u , ñ o la bekie iilzst a&kl b a ita . Lehenago
a rim a deus elzen. G o rp h u t/a c zire n m e n ia n ;
h a in a n fedeac ith o tlu lurreco eskola. K ib o rc
ezdu zeren deus erran ; Yesusen erakuspenac
L a itire z u h u r r a c , g a rb ia c , arg ui d u te n a c izpiri«
toaren azken m u g a rrita ra in o .... G u iris tin o ta «u o a
guizonen m eneco d a ; crakusten d itu eguintzac.
H a rekin o ro h a n d i d ire d e n b o ra n eta beiliiereco
b ic ia n , o ro Y a in c o a ri dio azkonac. lúcda m b o r
n ih o iz Y esusi b u rb illze n denic. E zda aski ¡zp irilu
ifrentzaturic uk h a tie c o h a ré » n au siia su n a .... Hai:en hita guziec hadute in d a r, eta lagu iitze n d u te
♦Ikhar, b arrasi b ale co choborrec bezaia. L e rro
b akho lch ac ba<Íu bere e ra k n s p e o a , i eta ezdia
(ii.us khentaeii erakuspen osoari. E b a nd e lio a
l ib u r u berezia d a , eguinlaa eta sinheste oneu
ith u r r i exiu a g o rtu a . Y a in c o a b eh ar zen eguiteco
la n h o r i, n ih o n ezduena bere id u r ic o n c , o ra
erraten d itu e n a , arras berria^ ezin b e rratu a .
<( G u iz o n e n lanac b lc ia n d ir« ; Yesusec o ro
beriotic. jg u r ik i d itu . Etziteken h o r i g u izo n e n
b id e a . H il zen , etzuelaric z e n b a it d ic ip u lu tonto
baizen. C o n tra zitue n p o p u lu a ela í u d u t n aitzíadariac. A rn e g a tu zuten bere Iagunec ere. H o ic
gue rth atu b charrac airen , profeten arabera. Be«
la e ere etzuen deus gorde ; erran auea : hartureja B a u t e ,
g u ru tz e fík a tu re n , a rn e g atu re n ,
g achtag uinec izanen d ute nauslen e gu na ; b a i­
n a n yustieiac iia te n d ue ne an b e r c a , coropilatur e n d itiit c e ru - lu rra c , eta ene heríotzea dicip u la e n b ic ia izanen da. H asrarrac izanen d ira
guerozttc lo kbarriac ; ezen pizturen n a ia , higaH«n c e ru r a t, eta egorrico d u t iz p ir itu arg uitzai*
G uriiU earen izpirituac e ra k u u íre n d u Eband e lio a , lin h e u a r a z ir e n , p re d ik a ra z ire n , hedaraziren.
<( Belhe d a aguintza b o r i , jA n d o n t P au io c
d eitbua g uruizearen zor«keria. Ezda aski tzaa
h o rtaco e gun b a t, ez g a d u bat. H ír u r ehun ur>
the ira u n d u gathaskac ; apostoluec hasi zuten
eia ondocoec seg uitu. Lehen ho g oita b a m a b i
A ila- Sainduac h il ziren eguiaren aide. E rrom aco
cadira g u ilo tin a b a t zen h iru m endez. H an yar
abalac b erio are n bazka z ir e n , eta bertzetaco
apliezpicuec ere on g u li zuten. G u e rla h o rta n »
erregue eia in d a rra c aide baietic ziren. Bertze
aldean , elzen harn iad aric b a in a n bazen atzar*
tasunetaa m irag arrie n a. «Sinhesie berac b tlize a
zituen hor-hem enka h a rra ia lu guizunac. G u ru «
t;ttfa z'itcii lo k u a rri : zer am a rra ! U a te k in em an
zu le n b ada su b ib o tz e ta n , b n ra e g u in arim en
aldare. Z en b at o d o l elzen ic b u r i, zenbat g u d u
e g u in , harén ín g u r u a n !..... A berekeria zen ga>
tbaskan a d iin e n d u a re k in , g o r p b u tz a ;a rim e k in ,
bekhatua b e rth u te k in . H ib a ia z a lo a u g uiristin o e a
o d o l a , eta hiltze n zirenec besarkatzen zituzten
hiliza le n eskuac. G orphutzec o ro yasaiten zituz~
ten arim en gatte. H il oro guiristinoac z ire n , eta
beo g u e ld itu zire n n a u s i!
<( Z e n b a t ira u n d u Cesarren n a u s ita s u n a c ,
zenbat sold aduen kbarrac A le xan d re n a ld v ra t?
G ue hie n e ra t e r e , nausi zireino. G a ld u b alu ie b i*
toria , yoanen ziizaioten n ih o r o n d o tic herioizer a in o ? E zdituzte o ro galdu h e rio tze a n ? I k u ii d a
so ld a du ric g ue rla eguiten g u e h iag o h e k ie n tzat?
H iltzan zaiote n ih o r u r riric ? T uren n e o gorpbuIxa elscn o ra in o h o ilu a , «ta y t h a ré n h arm ad a
Im.
— 9» —
ib e ti x ío a n , eia n ¡ , ene harm adac ahanzicn n a »
b ic iric , A n n ib a l ahanlz» z'Jtcn beza]« bere guer]aco lehoinec. Ë zdoa u rru n o g o g u izo n e n ahal».
G u d u b a le n ilz u lia c goibeltzen d u bekien igus>
kia ; zorigai<¿ batee khentzen diotzate achkideac.
Z e n b a t Y u d a s ezdut ik u s i! S a ld o , a rn e g a lu ,
o strikatu n a ute b ito ria ra t ha n b a l a ld iz eram an
d ilu d a n yeneraiec. Y o a n zaizkit ihesi b tria n :
zerc p iz tu i« n luke hekien k h a r r a , sarri hormatzen naizencan h o b ia n ?
« E d c r lileke Cesar E rrom aren ib iliz e n hobitic ! H o rra b ada zer e guite n d u e n Christoc : poputuac b a d i«iaz, leherizen d ire ir o n u a c , ela
Yesusen h a n n a d a ch u tic e t n b ic i d a b ii urolu n j
c h o a , b u r la t u a , laidoztatua m e n d az m e n d e ,
b ainan b ethi n ih o iz baizen o s o , b a n d i e ia han*
d ia g o .... Yesus ezda n ih o iz g anbiatu ; lelien egu«
ne tic azkencraino b e lh i bera d a , b cre lzat herisi
eta bertzentzat rzti. E g u in edo erran dezan zerbait , rz d io em aten b id e ric e rra n k itu n chum e«
n a ri. Balin b ada n ih o n Y a in c o a re n p ic o r ic , hura
b aith an behar d a b ilh a lu ..... Hnren erakuspenac
ororentzat d ire * badioaz n o r n a h irì eia non n a ­
h i ..... B e lhico rninlzo d a , ezdu n » h i athekaric
e guian ; urthe ira g a n e ia ethorkizunecoac bere
d it u ; guezurra d u in u g a r ri!...
H E b a nd e lio a c b a d itu b erlhute g o rd e a c , h ig u i­
tzen eia berotzen d ilu b ib o lza c, izp iritu a c ere
arguitzen. Ceru eder baten ik uspe nari b fzalaco
a iT aiziac darraizco. B icia d ir u r i , a h a ld u n a ,
e guintza on guzie n g nid erra. H u n a n o n d e n ,in a hain g ain can , lib u r u berezi hura (em peradoreac
ukilzen d u errespeturekin); cz n aiteke un h a h o r­
ren e ra k u rlz e n , betbi a tie g u tn b e rrib a t aiieroa-
ten d io t. £z<Ia nilioÎK ilso rat m in tz o , b a in a n
b e llii errotic. H arm ad a b a t bezala h c iilu dire
le rro fa n hitz m iragarrienac. Biiiotza lolzen d u tc ,
iz p ir ilu a ir«bii£ten. Ernkustcn d u te Christo achk i(le « a iia y Y a in k n . A m a hoberenec czdituzte
haren arthac. A r im e n n a u ji d a , g o g oe te n Y ain co ,
«giiintzen yabe. H urra »phez b a t h a n d ia : doh a l5 u »in h e s te d an a f Ezdu n a h id u e n a c sinhesten.
K (Vertían ezda Y a in c o r ic ,h a ld iti gnizon batee
k h e n d u h a d io lurreco a g a r r a , Y a in c o icena
bartoz... A lexandrec nabi izan zuenean sinhctsarazi Y a in c o semea z e la , G re cia guziac hirri
e g u ia eioii. rcihorc ezdu sinhetst Kri om aco einperadoreiiY aincola& una. M ah om et eia C onfucîus
aguertu ziren Y a in c o a re n g u id e r edo m ih i b e ­
zala....
« Yesus » o rih ii zen Y u d o e n artean. Ezda
ametsezco izate b a t ; n ih o r ezda h o b e k i czaguiu.
Ñ o la zur a p h a in lza le baten seme o rd ea yarri zen
n a u s i, Y a in c o ? E zda h o r hara->hunatic : izan
d itu ela b a d ttu adoracioneac giiizonczco elizan.
A le xan d re n b alentriec Mulluratn d ilu zte guizo­
nac ; b a in a n Y esH syabetu da bihotzez. B ilhatii
d u b e lh ic o a m o d io a , gairzetan gachtoena atzem a te c o , alferretan galdelzen d iotena zuhurrec
a c h k id e i, ailec h a n r re i, emaztec sen h arrei,
anaiec anaiei. Bihotza n ahi izan d u b a ite zp a d a ,
ilzu leric gabe , ela ardieisi d u . H ortic d io t Y a in c o
2ela. Ezdute ho laco in d arric izan A le x a n d re , Cc>
sar, A o n ib a l ela I/Onts haraalaugarrcnac. L u rra
beretu d ute , A chkide b a t egnin gabe. Dakiiarra
naiz behar b a d a m a ile d itn d a n a , g u re e g u n c ia n ,
A n n ib a l, C esar, A lexandre eta I>ouis X IV .*
Hainbeirlze d ú lia r a z t o n d o a n F r a n c ia , azken
horrec etzuen achkide b a t bere e rresum an eta
bere je n d e ia n . H a u rra c m aite d itu g u , g u b a i­
th a n d e n yauira b a te z , b a in a o ze n bat haurrec
ihardesten dio te a it e n a r th e l? Z e n b a t b a u re s ker gabe ! Y e ne ral B e rtra n d , tnai(e zaituzle haur­
rec? Z u c badakizu niaUe d itu lzu la ; b a in a n etzare
le g u r o rd a in a z. Z u re artha guziec ezdiote eioa«
n e u bektea b ih o lz a ri Yecusenizat g uirislin o e c
d u le n sua. H iltz e n b a z in e , o rr o it litezke b eb ar
b ada z u taz, gaslatzeau zuc u lzi o n ta s u n a c ; b a i­
n an zure ilo b e c d o iea n yakinen d u te laster n ih o iz izatu Z a r e n ere. B izkitartean yeneral Ber­
tra n d z a re , ooic ezduzuo a zure b a u rre k in b ai*
zen I
u C hristoc piztu d u su guzietan le b e n « , C a ri*
tate sain d ua. G u izo n e c sobera eskas zuten maltarazieco bere b u ru e n : Yesusen m ira c u lu a da
Caritatearen erresum a. C a n ta le a ceruco g u in *
harra da. Y e n d e osleac yarri sire n ene o n d o tic ,
bazakiten hiltze n g u d u in in e n e ta n ; b a in a n Y a in ­
coac b e ira nazala izartzetic ene s o id a d n e n sua
G uristin o e c Y esusenizat d u te n a m o d io are k in !
Bereziac dire e thorkiz eta iraup en e z. S old a d u e c
n a h i n in d u te n b u r b il, behar zuten ene b e g u ia ,
behar zituzten ene hits eta bairuenac. S u b e r e u
baten ith u r r ia n intze n b ekie nlza t. B a in a n es
niotzaketen n ik o r i e m an ene-dohainac; e iiitu s *
te n b ild u a h a l ene yeneralec. Santa H e len aa
n aizybarroka b a te n g ainean ilzatua besaia. Mor
h a ri da enelzat suan ? N orc biltzen d a u zk it er*
r e s u m a c ? Ene so rig a ilia c ezdu gortbesanorie;
n ih o r ezda n ita z o rro itze n , n ih o r n ig a tic higniIzen E u ro p a n ! M on d ire eoe achkide ac ? Bia
• d o h ir u basarcte, ene destarruco e gunen p a r*
l&lier eia a rin tz a le , m endetan achkidanlsaren
erregiie beharrac; b ainan ho rra giizia. »
H e m e n em peradorearen m ìn izo a g a n b ia tu
xen, a p h a td u , ic h ild a . A p h u r b a te n b n r u a o , e>painac asikiz, auh en e z bezala, ira tc h ik i xuen :
M B a i, gure b ic ia c izan d u han d itasiin eta dirdira. Z nre b ic ia c , B ertrand, b iltze n zttaen
g uiac ene b ic ia n , n o ia ig uzk ia n biltze n b a ititu
guc urreztatu d u g u n In b a tid e n dorreac. U ria c
e tb orri «lire, eta urrea bistuaz d ic a . O n d a rra
eram anen d u le zorigaiiz eta osticoec. Y a d a n ic
b erim a gare, yeneral B e rtran d , eia laster eneac
egu in e n d u . H o rra zer d iren g uizo n ac; hola ezez*
ta iu dire A le x a n d re eta Cesar. Laster gnerlari
hand ie nen icenac eskolaco lan dire ! E r tie n t
batee altchatzen edo thuztaizen d itu hekien ba*
le ntriac, haren cig o rra dute iz a ri!
ff N oia ib iiia den Lo uis ha m a la u ga rre n a ! H il
d eneco, b a k h a rric d a V ersaillen bere guelan.
U tzi dute gorthesanoec, eta b eh ar b a d a , h irr i
e d o trofaz h a ri dire n o n b a it! Etzuten g uehiago
n a u s i! G o rp h u tz z e n , gathabotean etzan a, us*
teltzcrat a b ia n ! O r a in o zenbait e g u n , eta ho rra
te r izanen naizen n i ere. A nguelesen esku bukhar
batzuez a m a rra tu a , hiltzen naiz d e n b o ra gabe,
eta harren bazka izaterat doa ene gorphutza.
H o rra zer izanen den laster N ap o le o n b a n d ia z !
Zer eremua ene eia Yesusen artean ! B a d u harc
bethico e rresum a ; predikatua d a , m aitatu a,
ad oratna ; izan d u harc heriotzeric, e d o herio>
tzea (la h o r i? »
E npe ru do rea ic h ild u zen, eta yeneralac ex
baitxion deus ih a rd e s te n , berac erran zion :
M Ex badnxit ikusten Yesus Y a in c o d elu , eiüiniu¿ a a general t ¿ u in behar n iiio ! / ' '
.
^
^
P hidias h a n ö ia c eguin zuenean harriz.Y-upiler,
n ih o n g o iz p irilu e c asma ctu n ih o n g o oi'riec
a ph a in aliai bezain » n g u i^ G rcciac err^tn suen :
h o rra Y a in c o a ! D ain an
icen ho rre c etzuen
ha rtu . Pllatusec erran zuen Yesusez : horra
{guizona ! B ainan giiero n iu n d u a c erran zuen :
ho rra Y a in c o a J B a i , b a i , Yesus Y a in c o da.
« Sinbesteco da h iira baith an. S orthu zen Bir->
N (Una M aria g a n ic , yialrahi zuen Poncio>Pila« tusen in a n ua ren a z p ia n , h il zen, ehorlzi zuten,
n y a u t» iz c n ife rn u e ta ra t,ilk h ize i) bicirich irug ar« rcii egune an, bigan ceruelarat; hau yarria dago
(( bere altaren e sk uin can , cla h a n d le eihorrico
« da b lc lc n eta hile n yuiatzerat. A ita c onbetsi
X zituen haren beherapeiiac bekhatuen g a tlc , eta
(( harc, uztean lu r ra , a g u liid u zuen Izpirilu •< S ain d u a , o ra i bere a ld ia n ezagutarazlren d u­
ff g u n a . »
t
I.
IZ P IR IT U - S A IN D D A :
. Yesus hig a n zcn cerurat. a g u in d u z A po sloh ic i
e^gorricü z io ic la Iz p iritu S a io d u a , eguia guzien
erakustcco. Y a in c o a Iz p iritu a da. A ita ezdu nilioi'c ikusi» bere lan eiaric eta e ra k u u i n a b i izaii
d itu e n eguietaric ezagutzen d u g u . Sem ea ore
Iz p iritu a da^ b a in a n aguertu da g uizonen gorp liulze an , rta h a ls eguin d a £rospi-na. Izpii'ituS ain d u a ere berenaz ezin ikusia d a , b a in a n hare
ere h n riu d itu b eh ar o rd uan guizonei zioazkotcn ilcburac.
A postoluac otho ilze an zaud e n Yerusalem en;
b e re k in zuten M ai'ia Christoren am a. E g u ite n
zuten lanac a sk i erakusten d u zein hcrbeltzat
zaczkaten b e r e b u r u a c ; b a in a n sinheste bazuten
Yesusen b iize tan , eta bazakiten betheco zire U
eguin zioizaten ag uintzac.M endecoste e gu n aze n ,
goizeco bederatzi orencn in g u r u a , ik n s i zirenean m ib i id u rtc o su batzuec ja u s te n A po sto taea
gainerat. O r o betbeac izan zire n berebaia in d a r
ela yakilutcz. G auzac izan zuen a rg u i n ih o rc ezin
ukbatua. G uzicc b azak il«n aitzinean n o r ziren
Apostoluac : E tu r e n n ib o iz bere h e rrilic iik b ia c ,
déos g u ti zakile n . Bestarat ethorri&c b a tire n
Arabes, P artia r, F rig ia r, L y bia r, £ g y p to a r , Medes, E r ro m a n o , Cretes, h ii* batez, barter orotaco yendetaric, eia ik usi lu te n A postoluetan
g ue rlb atii m iracuh ia : deus etzakítenec a ilzin e a n ,
oro bazakilzaten o n d o a n , alxe o ro ri m intxo si*
ren bere m in iz a ire ta n ! B akbotcbac enlzutcn
citiien egtiia u k ig a rria c , eta o re n b e re lic b iru
m ila arim ec e g u in xuten Izp irilu - S ain d uare a
a ith o rra ! Elzen oro h o ita n ak h a b a la . SorUetic
m a in g u zen eskale bati erraten d io Y o n d o n i Petrio : A lteba haiU eta ib ü . M a in g u a altchatzen
d a eta a b ia lzen : Bortz m ila arím ec ik u s le n dule
roiraculua ela agurtxen e g u ia ! Y u d u e n buruzaguiec icbilarazi n a h i ditiizte A p o slo lu ac ; b a in a n
sn (lióte Izp iritU 'S a in d ua c , eta exdilezke ichil.
Ijaidoxtatzen d itu zte , dichiHalzen g a i l i bandienez, berreslatzen presondeguielarat; b a in a n oro
a lfe rre tan d ire . Lurreco in d arrac garaitucoziiusten guizonec; b a in a n ceruac n a h i d uenean ganza
b a t, utzi b eh ar da eguiterat. O ib a n e c o sua be­
zala, h ig ititu a g o eta h a n d ia g o , eguia berratuc
« o a n ela b ih o tza c bcrrestatiiz. Laster Apostoluec eiziozaketcn b o ru eguin he ld n zitzaizkotenei
edo a rg u i galdea zuieneí. H e d a lu zío lzale n esknac zazpi ia g u n ziib iir eia prestnei, bere indarrez beibeizeco AskoTi«idu a itzln d a ric idekt
zitutten b e g u ia c, asko f i a a-skoc; b a in a.i b«*rizrac
gogortu ziren gnt-znrroan, cta h a im e k in yarri
egiiiaren c o nlra . O lolean n a h i zltuzketen itho
arguiac; b a in a n zer guerthatu ze n ? Y e n d e ona
belilurrez ihesi y o an , u rru n h e d a lu , e U b ula ,
g oib e ld u n a h i aen egiiia, bazter o ro tan eícagutu !
Kgtiiac U sie r czd «ke lougarriric. B illze n J ir a
— 99 —
b â t e n t A postoluac. Bebar tu te n Ëlizaco b « u r
guziec exagut2a eta arg uì b e ra , n o a n a h i iza n
xiteo; hsriaco A postoluec izk irib a tu zuten Sin«
hesten d u t, o r d u arte b ak ho lch ac gogoz ikhasten eta erraten zuen o ib o itza , m ixterloen b iU
d u m a saindu eta sinhets errechecoa. L an horren
o n d o tic , A postoluac h e d atu ziren b a zie ro ro ia rat : Thomas P a r lh ia ra t, Y o aa n e s A s ia ra t, A n ­
dres S cy thiarat, S im o n P fr s ia r a t, M athias Eth iop la r a t , Fitippe A sia> H andirat, B artb elcm l ig uzk i
alderut,T hadeas MesopotamiuraU Y o n d o n i Pétrie
eguin ziien lehen Eliza A n iio k ia n . Iz k irib a tu z i­
tuzten U u E b a nd e lio a c M a th e o , M arcos ; L u c a s ,
eta Y oanncsec.
II.
E I.1 Z A .
H o la h a s lz e n E liz a , sinhestedunen b llk h uta ,
Izpiritu^-Saioduaren Jana. Y o n d o n i P etri izan
zuen lehen b uru za g u ia , bethiereco ira u p e n a re n
ag uiuize kin. E rro m a n ezarrl zuen bere cadira.
H a n a rte a n , h ir i h a n d i horrec h a rm e k in biltze n
zitue n he rri eta erresum ac; gueroztic a rim e n
egarriftc bethe d u . H irie a e rreg uin a e gu in da
A po sto iu . IzpIrU u-Saindna n a n s i, chehatu d itu
e g u ia c , n ih o iz e gu in etziren bezala. A phez b e ­
r a c , sinheste b e r a e , Ig a rik im e n berac d ituzte
h a o d i ala itip ie c . >feln gauza z u h u r ela onac
erakustan d itu E lix ac, n o n he c e guinez or >
dohatsu b a ilite z k e , ya o ra ltlc ere. Z ertaco tvd u te entzuten ela sinhesten ! G o rp h a lze n or. >
u a h iz d a b lh z a ajko-.. M tez a rim a a h a n tn s ¥«44)-
8
—
!0 0
—
keteii d ob atiòtaaun a. H artaco h e ri d ire o ro bere
]iandíe( 9 n , yaiizten d ire azpicoac, eta hortic
2«i>rl, gtieru o do lean senilaixen dit^enac. Eliza
M fihelsis, m in a c ari>i iite zk e , gaizkiac bakhan ^
hértliiiteac berra. O A m a inaitea! Ih a r bekit
(j-skiiina m in lzalc e n baratzeiic zure u n g a i n a»
s«icz! G allean p u lu n p a b ekit iz p ir ít u a , gorde
iialii b a d itu n ib o iz zure arg ui m irag a rria c!
IlL
E L I Z A B A IL H A R R A D A .
Ezda Eliza b a l b a iz e n ; eguiac ezdeiznke izan
b i a ld e rd i : A rg in a ezdileke gau i?an , ñ o la gaua
fzb aitike izan a rg u i. Elizac iz jn d u Y aincoaren
a rg illa ; E lizarcii a r g u ia , Y ain cuaren nnliia d a ,
eia Y aincoac e zditu bi erakuspen. E lizareu sinhestea d a ; Y a in c o b ^ t , fede b a l, b a lh a io bat.
li^zilitezke b a l izan fcdea eta s a cra m c a d u a c , ez
badiro. bat aphezac ; b a in a n Letan ere eeüa nahasdurai'ic : erakuspenep zain eta sacram enduen
hedatzaile bereziac dire , b adire h a n d i eta cbuloeac. Bigarrenac lehenen itieneco d ir e , eia le »
lienec ezagutzen dute bat guzien galneco ; hura
d a Y o u d o n i P etriren o n d o c o a , cúrrate baterat
biltzeo. d u e ñ a a rd ia ld e giizia. M on n a h i d iren
sin h e sle d u n a p , lo k b a rri eia e g u in b id e bcrac
dituzte : fede b e r a , $aci‘arn«ndu b e ra c , buru*
zagui b eiuc. N ah iz l)aizuec hari d ire a erakusten
eta berlzeac Q th o iu c a n , batzuec erraten eia
berizeac eguiten , batzuec nausi cía b eiizeac
m u tliil b e z a la , guziec bilhalzen d uie g o rph utz
guziart-u o na eta h e d a d u ta . B alasou h o rrcceg ui*
—
lo i
--
ten d u E litä r e n sein*!« ag ne ri et® Y a in c o íco e tia : L ib u ru S ainduec a g u in d u zlolen , ela m ende
guzicn a ith o rra d a , izäil due la b e lh i. E n iziin
b e b a r d a E liz a , ez izaitcotz P agano. H arc d itu
b id e a , eguia eta b ic ia ; harc diti» popuhien .irgiiiac. B ehar d iliizie seguita ,. edo. behar d io le
tikho egu in sinhesleari. H;<rc b a d ila e g u ia c ,
b eh ar dire s in h e ls i, behar d ire egu'm harc e ra»
ku&ieu d itu c n a r . Y ain co ac erakuist d ita b er»
ch e d ca c , e ia natisi zen erakusteco n o ia n a h t
zuen hekien bethelzca. Bertzenaz errateco d a ,
Y a in c o a etzela nausi n ahi zuenaren eguiteco >
eta galde z u io k e , zerlauo es d io lza lc n idekilxen
ceruco utheac e d o z e in i, gachtoei oneÌ b e z a la ?
ll o r ì elengaizen ez dueoac iz p iriln a goibci d u
eia bihoiza c ri ; e z Ju n a b i yu&ticìaric , egalle n
duenean cerna n o r n a h l d enen tu k ia . Ez e r r a n ,
b a dire la c g u ia n ih o iz entzun e zd u te n a c , eta e z
lilekela u n g u i he kien s a lb am e n d uco b id e z can«
p o ematea ; n ih o r ezdw Y a in c o a c g ald o c o , ar­
g u ì eskasez egon b a d a E lìzaz c a n p o . B a in a n
bere n a h iz egoien denac ezdu aeren ig tirik i salb a m e n d u r ic : hoben d un d a , s e g u ila n a h i ezdue­
n a em an zaion salbam enduco bidea ; trufalzen da
ceniaren chedez. Z erda ederragorlc età zucenagorie Elizae galdetzen d iien a b a in o h a u r g a zle ì eta
baztcr o ro ta n ? Bihotz bera , a rin u i b e r a , m ln lzo
b«ra n a b i d a izan dczaten. Z e ìn eder den ^uziao
anain izatea * Z e r b ilk uìa h a n d i età. ederra sinheste4i d itu e n a T r ìn ita le a , b ek h atu e lbo rkizko a, cer u a , ifernua , p u rg a to rio a , e ro s p e n a , ela t^giutCA d n en a sinhe»tearcn arabera l ’
IV .
E L IZ A S A IN D U A D A .
S ain d u a Ha E liz a , Izplritii-’S aln d uare n la n a .
E z diteke bertzcla : B ild u behar d ìtu bekbatuzco
itsasolic ibes e guite n dute n ac m eo deian. H aren
erakusp eo , e g u in tz a , sa c ra m e n d ii, besta eia
aphezlasunec g u izo n e n ontzea b ilb a ize n dute .
A g uerizea diotzate Y aincoacen h a n d itasun eia
m is e ric o rd ia c , erakut.siz lurrean d ire la barca
e zaguize co , m aitaizeco eta betbiereco biciare n
ard ieate co , b ilh a lz e n dute laric b e ib i b obeago
izatea. Bada Y a in c o b a t , a rim a ezda bilen , bethicoac dire z o rio n a e ia zorigaitza etborkizuneco
b ic ia n ; b o rra eraktispen h o b e re n a c , gaizkiea
ebozteco eta berthuten soiTarazteco. N ola guizo*
n a c ahantz detzake h a re a E rospenaco eguia di>
r e n a c ? Eliza b e th i in ia tz o zaio izan d ilu e n dob a in e z , eta b ek b atu it&usiea gainean hed aize a
d io lz a b e rtb u ie ederrac ; u rg u lu a zapatzen d u
h u m ilta su n ac , cikboiztasuna c a rita tc a c , lobike*
ria garbitasunac. Y u d u e c iierbeltzen dute g u i­
zo na ; b a io a n h o r d ire s a cram e n d u a c , haren
lagunizeco eta hazcarizeco. Bestec arintzen dieta
b ic ia , urru n d tiz u n b a d u r a , bihotzac bethez su
•a in d u z eia a rim ac a rg u i luaitenez. O r d u a n
ikhasten dire e g u ia b id e , h an d iac ekbartzen dìtuz*
te nac apbalagocoei u n g u i e g u itc r a t, eta apbalagocoac h an d ie i a g ur eguiterat. Predikuec a rg u itu
dituzte borri e t a h ir ia c , hec b e ira ta basa bilhàkatzetic. E rakhutsiz s a in d u a c , Elizac g on b id a lze n
gftitu hekiea b id e ta r « tj bere h a u r guziac biho-
—
lO Ò — •
<zean d iiu ; atzarria dago hekien h irrisk n g o tic a
gainvan*, u rru ntzen dìotzate h e d o ìric c h u m e n a c ;
a r ib a h a n d ie n ek in sarrarazten d itu b o ra c la n
bere jrakiiate b a n d i eta ukig arriac. B ainan te r
ikusten ere d a ? Sainduac adtn g n z ie ta n , gainbehera guzietan , h c r ñ gnzietan , m ende guzie­
tan. Badtre zein^n berthutec distiatu b a itu tc ,
izarrec c rru a n bezala ; b a in a n zenbat guehiago
ecda »aio d utu berthute g orde eta m intzarazi ez«
dute n ez! E lizac eguin d itu eri , zahar, h a u rg a ld a , behar eta zaurthuen le he n etcbeac. Biluzt
e staliac, c h u rc h a so le g u ilu a c, u k h a tu re n duzue
zuen am aren saìndutasuna? E zd a o ra in o b ig a tu ;
b e lh i u n g ui eguiten h a ri da. H arc egortzen d ilu
arim en o n d o tic hainbertze aphez kh arls u eta
apltezpiku yakin ; hartan lo rtze n dire b ir d i n a ,
bere gazletasun , d o h a in eta edertasuna ehozlen
dituztenac othoitzeco etche e d o c o m e n tu e ta n ,
hainbertee a n a ia e ta a rre b a , egun guziz gurutzea
garraiatuz h a r i d lre n ac h a u rre n a rg uiize n eta
beharren soleguitzen, hainbertze y a un eta an­
d re oho rag arri bere khartsutasunaz età mirag a rrì caritate«, hainbertze congregactone eta
c o n fra d ta , cìgorrarlac u rru n tze n eta graciac
deitzen dituxteaac bere otho itz o n eta khartsuec.
Eiizac b ih ie n d itu soska m iiiu n a c , b a ta herrietarat egortzeco eguiaren p re dikariac. H a in d a
ta in d a a , n o n haren h a u r tza rre n a c, besoac cbb a ld u c , hartsen baitituzte Etlza falso g uzietan !
B ertten haurrac b o b e n d u n d i r e , ikhaspenea
a ra b e ra ; b a in a n Eliza b akharrare n haurrau
bere a m a ri ec o bedituz d ire gachto. S ain d u ta «
sun a d a r r a ic o , eta ag ueri d u h a u rre n la n sain«
4 u osta età c g ointza garbietartc. H a rc a crakui*
pencc u rra n lz c n ditazte g a iz k ia c , sorrarazten
u r r ik ia c , bazkatzen caritatezco s u a e , berratzen
o ro ta n debocione , confianiza « ezagutza eta ber*
tb u te n b and e rac. E id ile z k e izk irib a A p o s to lu ,
M a rty r, A ph e z- hand i, A ita y a k in , E r m itta u ,
E m azie albargiin eta bertze E lizan bemerelz«
m e n d ez S a in d u tu d irc n e n lerroac. B iin a n egnia
ik u s i n a h i d ue nac aski d u b c g u irn zabaltzea ^
ezagiiizecd sainduen b ilk h u ia , m u n d u c o b ilk b u ia
g n zie n artean.
E L IZ A C A T O L IC O A D A .
B ilk u ia b a k b a r eta sainduao bethetton d ila
tnende eta (ok iac. AgNintzen a ra b e ra , nacion e ac b eh ar zituen prim aza eta erreguinatu behar
zu e n o ro tan , o ro re n a rg u i eta satbam endua
b e h a r zuen iz a n , o ro re n arg ui eta salbam en»
d u a behar cen , b a n d ira z i b eb ar zuen Y ain co are n
ic e n a iguzk itic m endebalerat. Etiza sainduac
e g u in d u b id e o ro ta n , legue eta nztura etsaien
g a iic , b e lh i gauza berac erakatsiz. H o r d ire ler>
ro a n m e ndetaco A ita c ; urthetic nrtberat ya iktis
dileke Eiicaren he d a d u ra eta ir a n p e n a , betbi
eta to ki g uzietan c ra k u sp e n , sacram endu eta
aphez berekin. D e n b o ra c o ro bigat/en d itu e n
a r r e n , Etizari e^dio m in ie e g a in ; aitzltic b erratu
diotza bitoiriac. Izpirito> S n in du ac etzuken gan*
bianlzaric;>egR ta bere i m en d etan itc b ik i ezdiote n ae etzltezken h a ren galtzarrean. Eliza sa in ­
d u a d a b akharric d to a n a , eguia b e r e k in , basta«
pcne raino . ifcpo«toUi«n g «nic d if b «re argata j
« ta tx d u n ih o iz atzi hiUzerai. E liza b o r la t canpo
direnec eadute ezagunic m ende zaharretan. Krakiispen berriac dituzte : atzocoac d ir e ! Eliza
sainduac bcthcizen ditii inendeac., baita tokiac.
ere : A¡>ia, A frikix, E u r o p a , A m e rika , O ceania ;
lurreco bazter giizietan b a ilitu partalierrae fede,
sacram endu ela sacrificio berelan. N o n d a bertze
holaco E iizaric? Badire n o n edo lia n , lo k i u rn in e ta a e r e , b ilk h u ia bereziac; b a in a n z e ia d ire ,
berac d irelaric sinhestez, bcdatzen d ireuac lur>
reco ezkin guzLetan? E liza sain iiu eta b akbarra
da heraz catolicoa, o ro la n hedatzen d e n a , mcndetati to k ieiaa bezala. H u r a d a Izpirim -S ain<luarea esposa, betlii garbi eta cim u rd u ra ric
gabea. Eiieatie athcra d ire n b tlk u ia b akbu na c
m endetan ezditezke yar galhe bercun , higatcco
A p u slo iu en e|;unQtarat, caloUeo icenavekin;
Eliza holaco b a liz a n bazitekvii E liz a , n o n izanoa
z e n , Y ain co are n hilzen a r a b e r a , b e rti sortzen
eirenac b e ib i yoco zitucna ela herctico erakti«
tbico? Bada bai bethi en zun b c h a rra : zeio d a ?
Z einec yo zexaken b e th i, zeinec berez iraka
D e u t e zlitc k e , gauzec czbalute s e g u id a ric ; bai*>
na o e guiei darraizkote e g u in b id e a c , eia egiiinb id e i sariac. Eliza catolicoaz c a n p o , ezda deus
u n ic ; oro goibe l e U u a h ^sd ura dire gogoeta ala
gauzetan.
V I.
E L I Z A A P O S T O L IC O A D A .
B urozagiii y a rri n ahi dutenec erakwspen bcrrietan , b e h a r d u lc e ra k u ts i, in ira o u iu z , Yain-
—
to 6 —
coac egortten d itu e la ;e d o b eb ar d u i« e g u in , tinheste ftilzinean Y a in c o a c erakutsiea arabera.
Testament Z a b a rre a n , Moyses eta A aronec
e gu in ziluzten m iraculHacj: agneri zen Taincoac
egortzen a tu e ia . A postoluec ere em an ditucie
froga berac. ¥esus>Christoe etzuen n abikatu sin*
betsia izan h itz e ta ric , m iraculuz erakusten zuen
bere y a in c o ia s u n a , eta Y u d u e i yazarteen zio le n
berezikt-ceren etzuten sin b este n , ik usi ond o an
n ib o rc o rd u r a ln o egu in eizituen 'm traculuae.
Y o aite an lurre tic , ap o s lo lu eta d ic ip u lu a c utzi si>
tu en cguiaren predikatzeco. Em.*n ù o iz a ie n in d a r
b and tac, m ira c ulu en in d a rra c ; b a in a n etxioakon
upbezlasunari b e lh t m iraculnen egnileco in d a rra ;
o n eta b eh ar zen h o r i lehen p re d ik a ric o tza t, yakinarazleco ceruaren icenean inintzo zireia.Apos*
toloec izan zuten botherea ond o coe n usteco
izp iritualeco in d a rre k in ; o rd en a izan zen hekien
m eneco eta b a re k in u iz i z ltu z im prem uac.
P re m a hec in d a r berac utzi edo bedatu ziotzaten
o ndo coei. H o la hem erelzl ehun urib e h u n ta n ,
O rd e n a c o S acram eiidua eta in d a r rzpiritualsc
hedatzen d ire dioazenetaric b c ld n d ire n e ta ra i,
bethi a ria berekin eta d«us u izi gabe asmuei.
A pheztasunaren lo kba rria ezda n ih o iz h a u ts i,
h a ren in d a rra eztia n ahasi, eta erreguec ere ezdute in d a rric haren g ainean. H autalzean Y esu­
sec A po sto lu eta d ic ip u lu a c , etzioten deus gal­
d e tu erregue edo p o p u lu e i ; egorrt zitue n bere
h an iac n a cio n en r rd ir a t arg uitze co, bathaitzeco,
am arralzeco eta larg atze co , e ia errJin ziolen :
» . nauzue zuec h a u ta iu n t , b a in a n n ie hautatu
zailuztet zuec, eta cgorri eoe erakuspeoari fru itu
ekbarraraiteco. O th o iiza zu « n a u s ia egorlzeat
l«n g Q Íle , fr a ita b ilize c o la n d a n . A itac n i cgorrí
n a ue n b é sa la , n ic egorizen zaituztet zuec. H its
-hoitaric agiieri d a , Y a in co a g a n ic b e ld u d éla
•phe zlasuna ela rzdrzaketela em an n ih o n g o gui■eonec. Bertealde , Eliza Y a in c o a re n lana da , eta
hu ra z a in d u b eb ar 4 nen apbestasuna, bura bera
ganic behar d a : ezditeke guizonezco apbeztasu*
■narekin Y ainco zco sinheste ecio la n ic ; g uizo n e n
haizei largatzca izanen zen Y a in c o a re n gauzac.
D e iih u a b eb ar d a izan aph cztasu n erat, A a ro n
b e z a la ; Yesus b era d eitbua izan d a ceruco A i­
taz. Y o n d o n i P a n lo c zion etzuela apo slolutasuna
guizonelaric. Izpiritu- Sainduac ezarrid ituapb ezp ik u a c Ellzaren íbillzeco. Erregue eta he kien azpi.
coac saribu dire E lizan b a u r bezala. Y a in c o a c
b u ru za g u i ezarri arizainac rzdire , he kien g a tie ,
b ilu z i bere in d a rr e z ; ezdire y a rri g uizonen muth i), ez em an ailzin darie n o n d o tic . Ezaguizeco
apbeztasuna Y a in c o a re n d o h a in a d e la , aski da
ikusica A ita- S ^in d urn ierroa. H ig a te n d a Y o n «
d o n i P etriraino. G uziac he ld u d ire o nd o re a
o n d o . bid e zucen b e ra z , apheztasun handiare*
k i n ; horrec b e ra c erakusten d u ardietsi d u le a
d oh a in a re n Y aincotasunezco iih u r r ia ; b o la da
lurreco nausiiasune lan ere. Z u c e n k l h e ld u fl 7rela oaheisarazteco , aski da erakustea bat bertzearen o n d o c o dela. Bayonaco y a u n aphezpika
yakina h e ld u d a , ondoren o n d o , S an Leon e a g a o ic , zelnac bere d en b oraco A ita - ^ in d u a
ganic b aitzitu«n bere in d a r edo b o th e re a c , ela
aphesec boihereac aphezpikuetaric d ilu E tc , note
aphezpikoec A ita-S aindua ganic. Beraz Ellzaeo
artsainen gorph ots guziac iiid a rre n ith n r ri be>
ra d u higaten d e n a A p o ito lu e tara in o . Z o rig a iU
k )k h a rñ a hautsi d u te n e i, ulei aph ezp ikalasun a,
b iib a tu O r J c o a b e r r i b a t , erokuspena em an nor
n a h ir i! Benr'i agiiertu d ir e n fc , n o n d ic dituzte
in d a r r a c , n o n d ic h«rlzec e zdituzlcn d o h a in a c ?
Eliza Calolico-Sainduac can po em an d itu ,« tz u >
tcn Y ainco zco bothereric , eia berec ezbazulen ,
elziotzaketen bertzei em an. Bere e th o rk ia , apos*
loluetaric hetdn d ir e la , erakuis ezdezaketen Eliza c , ezditetke zocenbidecoac. B a in a n ezda bihiric e ih o rk i h o ri d u e n ic , E iiza CaioU coaz canpo.
Ezdezaketc ere Eliza berriec eraknts m iracul u r ic , erraleeo Y a in c o a c cinan diotzatela i n ­
d a r bercziac. Bera« guczurraren nm eac dire.
Yesuscc Y o n d o n i P e ir ifi erran zcon : O th o ilz
egu in d n t zure fedeac ez huts eguiteeo... Z<i zare
P ia rre s, ela znre gaiaean e giiinen d a t Eliza ^
ife rn u gnziac ez\n g arattiiro d ue ua. H ilz h o ila n ,
m e n d e guziec ezagum d u te Erroraaco apbezpikue n nausitasona bertze aphezpiku o ro re n gai­
n e r a t, ela siubeatean goibeiac z ir e n e a n , b e ih i
ihcs e g u in iean da E rrom aco apliezpikna ganat.
B igarren m endean^ Ircn e e deiizen d a E rro in a c «
E liz a , c a d ira iiausi 4 . Sinheste bereco ziren
Elizaco A ita guziac t E rrom aco Eliza apos­
to lic o « d a edo bigaten d a a p o sto iue tarain o ;
ezda h o r goibeU c edo ilh u n b e ric . Beraz h iira
g a nic berezten d ir e n Eliza guziac ezdilezkt
apostolicoac, g u e z u rra y o d u le : n o n iean d itek«
e g u ia , ezbada apostolnen E lita n ? A rg iiitu a m e n *
dez m ende Izp in to - S o in d u a z , h n r a iJ a g a n b ia iu
czdena n ih o iz er«. N orbaitec gauza b erriac erak u s ie a n , g o rph utz guzia altchatn <la b ethi con«
tr a , erronez : Z u re erakuspenac eiziren Ichen^
czd ir« apo sloluM sric h e ld u.
—
109
V II.
E L I Z A A G U E R IA D A .
Profetec erakusten dute Eliza m e n d ìc h k e n gaitieco h ir i l>at b e z a la , a i^ u itu eia b ìld ii behar
d ituena nacione g u z ia c , m e n d i gora bat bezala
zeinetarat ethgrrico b aitire p o p u lu a c ostez. H itz
b o ik ie n a ra b e ra , Elizac agiieri bebar d u , eia
b e tb i a g ae ri. Ezen ira u n bebar d u m e n d ec bez a in b a t ; beraz ezditeke m u ga rririo em an baren
ik nsp en sri, B cre distiadurac b eb ar d n o ro ta n
e zagutarazi; hartaz behar d itu b iid u eta a rg uitu
b azterrac; beraz a rg uitu behar d u b ethi. lib un b e c ezdute arguitzen. N ola e tb or litzaizkioke
yende osteac, ikusi en ez b a lu te ? T estam ent Berriac deitzen du E liza etche b a t , la n d a b a t , er­
resum a b a i; ifernuao ezin g arn itiircn d u ; haren
b un iza g u ie c ira u n bcUar dute m enden akhaban*
izaraiiio : ezditeke beraz Elizii n ib o iz gorde.
T usticia biltzen d a bibotzac sinbeisiz ; b a in a n
salbatzeco, behar da sinhestea aboz e ra k lin ts i,
d io Y o n d o n i P au lo c ; barneco sinhestcac b eh ar
d u canporat a g u e riu . Yesita>Cbristoc ezditu ezag Q tu re n , bere aitaren aitzinean , hartaz abalkatn direnae lu rre a n : Beraz e zd ite k e , ezditeke
Elfza g o rd c ric . B a in a n ezdire ik u s i m e n d e zaharretan H ig a n o la c , ez M a h o m e tan o 'etn G rekac
ere. H o ri bera aski da errateco ezdirela e^uiazco
E liza , Ezen Yesuscc abiatu zuen , berczi zitoen e an A po slolu eta d ic ip u lu a c , lebenac cm anez
b igarrenen n a usi *, Y o n d o n i P etrì e gu in zuenean
Apo&toìuen L u r u z a g n i, eta itdetec seguitzen mi-
«— n o
—
t « n e tn bera. B aziren n a usi eta azpicoen ariac.
A p o sto hiec e ^ iit e n zituzien a|>he7.ac eta sorrarazten E liza c ; A phezpik uac n a usi ziren bere
Elizetan ; baziren p re dikart eia ad ilza Ü ea c ,
erakusle eta ikhasleac ; iguzkitic eta m endebale tic b e tb i ibes le kbu zuten E rro m a arizain guc ie c ; b ang o aphezpikua b ethi itchikia zen naus itz a tE liz a a . C a lo licoe n Eliza u iz i d u te n e c , b u ra
cuten bere b u ru za g u i aitzinean. Q r a i bezala zen
E liza lehen : A its S ain d u ziren Y o n d o n i P e t r i,
A n a c le t, L i n , C le m e nte ; a p h e z p ik u , T itu s , Tiluo th eo , Y n a c io , Polycarpe. A lzem aten d ire bas>
tapeaeco E liz a n orai eguiten eta ikusten d iren
Elizaco seinale guziac ; beraz E liza bethi ag ueri
c e n , « t a E liza ag ueri h u r a , E liz a s a in d u , Cato*
lic o eta A poslolicoa.
V III.
E L IZ A B B T H IE R IC O A D A E T A E Z IN
ENGANATDA.
Elicac ira u n e n d u b ethi. E zb alitz bakharra eta
• a in d u a , en gan io a sar liizaioke eta barekin nabasdura. Yesusen a ra b e ra , etche b i aide d irenac
erorlzen d ire . Eliza, ez balitz catolicoa , ez luke
b u r u eguiten ahal g uezurrari : n o n edo h a u eauriac balitu zke. £ 2 b a liiz A p o s lo lic o a , g uizo n e a
la n a lite k e , eta b a rta ra c o lz, herio aren b a z k a ,
guijconari d a rraizko n lae gtiziac bezala. Ez b a ­
litz a g u e r ia , eguiac ezluke babiric*, deusec ezle«
»ake sain asm u berrie n contra ; b a in a n b arriare n
gaineao e g u in a , ir a u n b eh ar d u gaixonec b e *
XMiolut f u r i , hais« eta c b irln b o la gusien gatic {
e u lire haren c im e n d u , et h a rra iiac b ig a ila c o ;
h a re n s a c ra m e n d u , besla, erakuspen eta apheelasunec iraun e n d u te m enderen m e n d e , la " u n
salbalsailea ¡fernuaren c o n tra , eta Iz p iritu Saind u a berekin arguilzeco eta e n g a ln o gnzietaric
beiratzeco. E lzioten A postoluei b akharric a g u in ­
d u Saibatzaileac bere iaguntza : ariraen salba«
m e n d uco m intzo z e n , eia bethî izanen ziren arim ac Salbalzeco. ApostoUien eia hekien o ndo coen
erakuspena Y ain co ac zainizcn zuon beraz baste«
t i c , eta zain tten d u o ra i : zoazre, erakutsaisue
e g u iac... Z uec e ntzuien zaituztenac n i entznien
n a u , eta zuec trufatcen zaituztenac oi trufalzen
na u ... Lcnanen dauzkitzuet ceruco gakhoac...
A lbazatzu ene b ild o is eta ardiac... H azkarratza
anaiac fedean. A g ue ri da hortic erakuspenac ba­
ditela crrn co Iaguntza : zer b a lio co zuen apheztasunaren laguntz'ac, EUza engana b a zite k e n ?
A pbezen g orph utza zain d ua d a , fedea g a rb i egon
d a d in ; bartaco d io Y o n d o n i Y o a n n ic : Y a in c o a
ezagutzen d u e n a c entzuten g a itu , Y a in c o a re n »
ezdenacezgailu entzuten. H artaco n a b i zuen Yon>
d o n i P auloc ibes eguitea erakustale g u e zu rli eta
bcresian big arren aldicotz eroriei ; hartaco z«»n,
Yesus-Christoc em aten ditu ela A postolaac , doto r a c , E b a ad e liftta c , p ro fe la c , baren g o q ih u lz a
b a t izateco fedean eta Y a in c o sem earen eragntz a a , h e ld u arte a d in o n d u ra t. Beraz E iizaren
erakuspena ezditeke n ih o iz eta deusetan g a n b ia
e d o g o ib e l, Y a in c o a c hazten eta laguntzen d ue­
ñas gueroz. Ë iizac erakusten b a lu den gutienean
Yesusec erakutsi fz d u e n a , ezluke Y a in c o a laguo. Ezdtre E b a n d e lio a n ikusten EUzac eguiten
ditucD g u z itc e g u n g o egunetan ) b a in a n Salba-
—
n a
—-
tu tilfs c eteioten erran A postoluei ízk irib d z eina*
teco haren craku»pen guziac. A postnluec efi^uin
z itu ile n a c íidelec ik usi eta ikhasi zltuzten. Izki«
rib a tu rlzlre n a c hetaric ikhasi ziren. H o r zen
EIíku. H a ri le n b eh ar zirencn erakustea eta
eguinaraztea. B e th i craku«!»*!! b cra iza a d u.
Izan d ire h in ir e h u n A ita-S aindu; es d a bat altziaccoen sinhestea utzl d u e n ic : S in k esten d u t
h o r d a bethi guzie n goreslekin. Eliisac izan d ita
elsaiac, aslki cta hertsatii dute m ile ta n , b a in a n
ho b ekl baizic fz d ilu x te erroac e g u in h arcn era*
kuspcnec. A{;ii(.‘rlzen ziren engaoioac sunlsiraz*
ten zituen y aitzineco ernkuspenei b eiratuz eta
ceruco argiiiut: bailaraziz. T r«ka c b eh ar zire n
K llzao, b a in a n froga hoberena Y áin co a hert-kin
d u e la , artzain cn z u ru b ia n ih o iz ezda hautsi ela
eraknspenac ezdu n ih o iz izan g o ib e iic. B adire
eta izau dire escand alac, n ig a n 'a c etzaizco n ih o iz
e^kastu E iizari ; balere , n a h iz o ro g a n b ia tn eta
g anblatzen d ire n harén in g u r u o n , b ad lo a Yesos*
C bristoraino , sorraraeiz, m e n d e g u zie ta n , ber*
thute agueriac darraizkoten fidelac. Ih a rd u L i
d io tc E liz a c b a k e , g u d u , beber., a b era sta su n ,
g a u , b it o r ia , a r g u ì , sinhesle e&kas ela gurikeria
guziei. A ide b a ie tic g a ld u d itu e n a c atzenian d ita
bethi bertzetic : ifern uac e^duke deus hai'cn
contra.
Eng an atx ieñahalb aU tzE lísa, e zin b erezia liteke
g ue zurre tic, ela g a l liteke e n g a n io a re n b anrrac
bezala ; b a in a n izan b eh ar b a ilze n m en d etan
sain d ue n ilkes le k h tia , Yaitvcoac em an diotza
liaren egiiiiil>í<|i?ari darratzkon d o h a in a c : arlzai*
nen g orph uiza c b a d u aguintza U g u n d u a izateco
m c n d e o » k h a b a n iz a ra iu o ; bere kin d u Ispirítu-
S ain du a b e t h i, erakusten d jo lzala gauza gaziac.
Bei-sz Yesus berareh bitzcn a r a b e r a , artzainen
gorpUutza eziiitcke e n g a ñ a , eia ezdezake erakuts
«'nganìoa. Y o n d o u i P auloc dcitzen d u Salbatzaileuren erakiispeoen zaiii'zale eta p re d ik a ria , fidclen nausi eta jfuie Yesusec e m an a.
IX .
E L I Z A E G U IA R E N C O L O N A
E T A LAUZKA DA.
Eliza eguiaren cotona ela lauzka da. M ende
guzictuco A lla c b a t dire , errateco Eliza ez dite>
küla e n gan a; gaiizu bera d io le co n c ilio cta do*
toree. P io lesla otec berev ere ezdute b e lü u rric
iebcn h íru r edo la u inendeinco; b a in a n ^ u e ro z iic
ere ezdiiekc bertzela, n o n ezden erakusten Eüzaren izatea g a n b ia lu dela edo E b a n d e lio a u k itu .
B ainan o c la u k i o ndocoec aitzlaecoen erakuspe*
nuc? E z o th e ziren hatzatuac izan e n , n o U m ende
g^izictaco gauza b e rri asm alzaileac? N o iz, n o n ,
ñ o la basico z t n ganbiantza ? CatoUuoac b e rri ela
erresum a, un U e ela m ende o ro ta n zire n . S inhetsi
e z b a liu basLelic E lizu elzitckela e n gan ai ezin sinbetsarazico ze a g ü e ro . B izkitarlean ezda n ih o iz
bastean enizun errenkurarie sinhesle horren con­
ica : E üzan da betbi eta orotan , h a r i d arraico,
ezin kUenduzco d o h a in a d>i» halaco g aisan n o n
iz a n e z b a lu b e th i ez baititcke e len g a ñ o la izanen
zuen noizb ait. S inhesle. bat ere zen h o r i,g a n bjatzeco g a ch lo e n a , ntaiz ela egua g uziz beharlu a zelaootz. E ze n Yesus-Christoren egunelaric
izan d ire noiiasi eia ^ u f x iir li usteau. E liia c
—
1 14 —
erak aU i dìotzate bere in d a r edo b o th e r« oso et«
eKÌa u k h itu a c . G iiesurti berriec e tzituzien ukhatren E lizaren a rg u ì ezin enganatuac, canpo ema-r
ten zitue n aitzineco egnnetan. i 5 i 8 .*° Lutherec
ezagutzen ziotzan A ila * S a in d u a ri Yesus Cbristoren arguiac, lekhuco eguin zio n letra Leon ham argarre n ari. Etzuencan ardietzi n a h i zuena^
aitchatu zen Y a in c o a c erakusteco botherea em an
ziotenen contra. H aren d icip ule c ik usi zuten
«tzuketela ira u p e n ic , n ausitazun ezin enganatuzco baten itc hura bederen g a be , eta haizatzen
zituzten nuhastal« bt>rriac. B ainan o n d o tic sor>
tb u nabasiale eta nabasi berriec ik usi zuten
o ra in o etznketela in d a r n a usiric, eta o ro yasan
zituzten b ilk h u ia n , E b a nd e lio a ezagutuz g uziea
b uru za g u i. H o la , g t»zon bakhotchac eguiten d itu
bere fede, sinbeste eta e g u in b id e a c , eta b a d a
guizu n bezain bat sinheste. H o rtic gau lazgarriena
a rg u i beharrenen b id e a n . B akhotchac berac be­
b a r b a d u n a u s i, ikusteco E b a n d e lio a n , n o ia
alzem anen d u eguia yende cheheac, yakinec
e lkhar ezin a d i dczaketela ikusia d en e an baiobertze p o n tu ta n ? Ezdakite b a in iize c irakurlzen ;
n o ia ya k in eian lib u ru a c u n g n i z a in d u d ir e n , eta
ezduten m u dan tzaric izan m e n d e ta n ? Ez d u le
catolicoec ho laco ia n ic ; aski dute yakitea, heki
sinliesterat em an egiiiac sinhesten d iiu e la aphezpik u a c ,e ta aphezp iku are n sinhestea berlze aphezp ik u ela A ila> S ain duare n sinhestea dela. Eza*
gutza ho ri n o r nahiren m eneco d a , eta h o ri dakienac b a da k i ha re n sinhestea ezditekela gue­
zurra. A rtzain e n batasuna A ita - S a in d u a re k in ,
ho rra catolicoentzat eguiaren seinalea. Elizac
d itu ag uin tzacj E liza ezda b u ru g o rp b u tz gabe-
lib —
—
c o a, ez g o rph ufz b u m gab«coa; nihorc ezùezaì^.
i»kha blac btftan eitgana Hhezkcla. C oncilloric
g a b e , Eliza liiin iza daiteke cla in in lzatu izan da.
Bilklm ta b a n d i h o ic b ild u izan d ir e , egun ^aciiti>lan, Eiizaren etsalen hob eki u k ilz e c o , lieiaii
egiiin direnec, b elh i Ix lia r zuten Alla-.S.>induarcH a itlio rra e d o baiinena. N oia n a h i aJitzen den
g a u z a , Eiizaren gorphutzarl a g u in d u a d a Izpirifii-Sainduaren la g u n fza , artzainac izan dilen
bild uac A ita*S aind uafe kin , cd o b arraialuac baklio lcha bere lo k ita n . Bada beraz b e lh i K liiati
g uid a r! b a l, agueria guzlenlzat, b e ira iu c o d iln e na
n o n nalil sinhcstedunac eguia b e liaire la n enganalzetic. E liza catolicoac b a d ilu beraz bcreYaiucozco etlrorkiaren seinale gnzlac. A lfe rrelaa guezurrac erab llico d lolza in g u rn bere ha'ze nai)a>
slac. D iastlalzeii d u Ig u zk ilic M i-ndcbakrat ,
N egutic E g iierdlral. Izpirim -ijainduaren aiguiad a r io , Izp iritu h a n d i nta guizon h a u lii guziec
faartaratyo n a h i dute. Ezda berlze haiacoric.
X.
O 'C O N N E L A lT A - S A lN D D T t A R R A .
N orbailec d e llh u z u c n O ’C o n ne l Aila-Sainduto rr a , tnifatzeco here uslfz. Angueles yakin ela
c a to lic o h o ri itz u ll zitza io n , errane?. : E rgu ela!
m t e d u c n l beztu edo a h a lk a ra zi, Aita-Saindurarra d eith nz? Y akinlzac allcliatzen naukain ezin
giiehiago. B a l, A lla-Saindularra nauc , eia oliore
iiandiena zaiiac hori. A ila S a u id u la rra erran nalil
d ie : ene sinhestea Aila-Sainduz Aila-Saindit !»1galcn d e U Chrlstoralno., hire a i zd iua n d e n b p ra n
L u lh e r, C a lv in , H enry V IU cla E lisabelhfE gorag o . B a i, A ila> S and ularra n a u c ; b a lin balm
untza b a t a d im e n d u , baizen bezalaco e rg u e la ,
ikus hezako sotanac b a lio duela y a k a , eia AitaS ain d u a c erregue. G o r ri b a d i , ezduc adimend iiric.
Eliza m aite zuen g uizo n h a n d i b orrcc ezin
guebiago. H artaz z io a n e a n , n ahi zituzken G ui.ristin o guziac ik usi soldadii. G u d u hortaco leben
ca p ila in a zen bera. S is la lz c n , z a u rlze n , odozlatzen zituen bere h ilz zorrolz eta ozpiiiekin
P ro te s ta n te n b ilk h u ia galdu ela ozarrac : Guiristin o p u lita c , erraten zioten ! Zer e gu in d .jzu e ?
L ih u ru eta ezpatekiti o ro nabasi ela odoztatu !
E lza kile n berizeric e g u iien zuen b n ru z a g u ie c ,
eta ezdilutzue ab an tzi bekien eskulac. i
X I.
S IN H B S T E G A B E A M IR A C D L U H A N D IE N E N
ASM ARAZTALE.
Y a u n baten inahainetic ic k b o ra , bestaleac basi
ziren Elizaz trufalzen : profetcn erranac amets
balzuec z ir e n , rairaculuac on b a u rre n yostaiz e c o , erakuspenac z o ro k e ria , e gu in bideac
alialez gorago. Bat ze a bereziki m in iz o guzien
sirtetic. Ic h ild u z e n e a n , ban zen a ita batee gal­
detu zio n bere seracari, eian entzun zuen boiacoric eskolan? — E z , a ila , ibardotsi zio n se^
iticac ; ira k u rri d u t lia in ilz lib u r u E lizaren aldeco , b a in a n elzen b a t hainbertze E liza altchatu
d u e n ic , noia azkenic m intzalu den y aun a. H o ri
aitTican, siiihcste g abca yauzlen da o ib u z : nic
Eliza aitchatu dúdala d io K u, n ie ? H a n d ia da
liargatic h o ri! — H a n J ia d a . b a in a n ez gutiago
eguia. E z f n , erran dezala izp iritu o za rre n a c ,
noia Elizac e g u in d itu en h a iii gauza h a n d ia c ,
zuc d io zun a b a ü n bazcn.
Y a u n a c etzuen yakin zer ibardets ; b ir r i eguin
n a h i ziiken , oUitu bezala \ b a in a n h u ra ere yoan
zitzaion. G u e ld itu aen b i berga s ud urre kin .
X II.
E Z D E Z A K E N O R N A H IC E G U IN E L I Z A .
Elizac u n g u i guziac erakusten d itu , eta gaizki
guzien etsaia da. EzJezake etsairic izan yende
wnetan. E guiac b a d u n o n b a it ith u rria : n o n izan
dezake Elizaz c a n p o ? Elengatzen d a n o ia g u i­
zonec e gu in delzaketcn gaizkiac ; b4Ìnan ezin
sinhetsia da norhaitec , fede onean , ukha dezakela E lizaren arg ui eguiazcoa. E g u n batez
IVIarseria, g uizo n a rg uitu eta itz u li hand itaco
bat y titborri zitzaion N apoleo n le h e n a r i, Anguotes burtizaguien icenean. N ap ole o ne s elzuen deus
n ahi h e k ie k in ; b ainan M arscriaren a ra b e ra ,
eizituen ezagutzen ; bere achkide hoberenac zi­
tuen ; elzab illzan g uerlaren o n d o tic , bare ireslen zuenaz g ue ro z Anguelcsa eta entan eain
n o ia yokatuzco kordokan. E rra n z io n , uste
b a in o hobeac alzem anen z itu e la , n a h t b a in o
'Ungui guehiago bari eguiterat ekharriac z ir e la ,
b a in a n bakea eiaaten bazioten bere artean. Z er
bake edo balasnn eman diozaket n ie , galdctu
zion N ap ole o ne c? Atzem an d a zu g u iz o n a ! —
M h o r ezda h o b c ric , ihardetsi zion M arseriac,
b ltJiacungui c h e h a l« f : A n g ue le sab a rn e co mfi»ec
irestcn h a ri d ole , b i sinliestctan <la , eta blec
d lr a u le in o , ezUuke o n ic ; batcc edo b e rlzc iu
b eh ar d u b id e e g u in ; hortaco cz da n ih o r zu
bczalacoric : em azu F ranclan Protestanten sinhestea , eta catoiicoena akliabo izanen d a Angueletarren. — Calolico n a iz , iliardetsi zlon Jíapoleonec , eta catolicocn siiihesteari Itc hlkire n <liot
Francian : E lizarena d a , F c a n c la re n a , eguiazc o a , aiia-amec erakutsi d a u tc d a n a , eta enea.
U rru n da beraz deus eguin nahico d u d a n haren
contra ; aitzitlc e g u ln c n d ilu t haren aide eguin
ohal guziac. M urseria itzuH z itzjio n ilc h u ra m in
batekin , erraiiez : Z ure b u ru a gathctan ezartzen
« lu z u , E rro m a izanen d a znre n a u s ia , zu baino
guehiago izanen d ire aphezac, hec 5b llÌ nahico
z a ilu z ie , ezduzu ni.hoiz eguinen n a h l d u z n n a ,
hestu eta ne urtnac izanen d ire zure ahal guziac.
— Badire bt naositasun , erran zio n Enperadoreac : L nrrecoa aski d a c n elzat, eta ha re n zainize c o , b a d u t ezpata. Ceruco gaiizsz d o a n e a n ,
E rro m a nausi d a ; eguinen d u n ig a b o , eta u n g u i
eguinen d u . M arseriac hartu zuen o ra in o h iiz a ,
erraleeo ; B a in a n elzare n ausi iza n e n lu rre a n
e re , ez bazare E lizaco b n ru za g u i; ho rra zer be­
h a r zin d uk e n y a r r i, F ranclan einanez d a rrailzu n
slnhf.ste bal. — Eliza bat e g u in , ib a rd e tsl zion
N apoleonec! H ortaco behar Itteko G a lb a rio ra t
b igan , cla ezda cne chedca !
xin.
T E S T A M E N T A E Z D A G D Z IE N M E N E C O .
« T esiam enta, Testamenta behar d u g u agurtu
eia ez g u iz o n a c , erraten zio n P rotestant balee
Catolico b a ti. Zerlaco e z d u zu h an bitliatzcn eguia^
zure errotorac bezala? Bada han aski. » C a to lic o
liu ra nekhazale b a t z e n , eta ihardetsi zion :
« Testamenta b era czda aski ; b eh ar d a irakurtzcn y a k in , eta irakurlzalec behar dute buruzagiii bat, Lu the r berareii arabera e re , erroa be­
har da uste izateco bat bederac elenga dezakela
T ^s'am enla bere b e d a d u ra n . Atzctnan letzake
hanl-'akhotchacnahi ilituenac. G a ch ta g iiin guziec
h a n ih c a llie ra lezakele bere b^sen erkhatza. »
A ri'isec hail ikiisi d u Yesus ezdela Y aincoaren
seme, M acedónio secIzpiritu- Saindlia ezdelaYainco , V igilancec ezdirela sainduac ohoratu b e h a r,
B frangerec S acram endu-Saindua ezdela hitz huts
b a t b aizic, S ocin eta Serbeiec Yesus gnizon bat
ze la , A lbichuat' ela Calaresuu u r benedicaluac
garbitzen zitue la ìiekitrn o h o iiilz a c , Viclefitec
onlasunac oho in tza d ir e la , H e n ry VIU .**, n a h i
bezainbat a n d re h a r z ite k e la , b e ld u r gabe hilarazteco higuintze.n zirenac. Lu the r ela Calvinec
ezagutu b th a r zíilen testamenta. B ad a barekin
h a ri ziren e lkharri : urde , d ebrii e la s a lh o rk a l
U arckin b e h a r zijten ilh abe tb e g iizian Credo
b erri b at! H a rek in cgorri zuten S ib eria ra l CarloslaUl : ze rla c o ? Zeren erran zuen , trufaz , Lutheren Y a in c o a okhln balee e g u in zezakela!
B ainan zertaco yazarri n a h i zioten , Testamenta
aski b a z e n , cta ban, alzem an bazuen zio e n a?
x Sig.*", L u th e r, M elaniditon , O E colam pade eta
Z uin g le b ild u ziren M arpaley d e ith u h iri baterat,
c lkha r ailzeco chedez. B ainan b a in gauza bereziac atzem an zituzlen T estam entean, n o a la u
aide yarri baitzerin !
Humusctgarren m endean ikusi d ire itsusker ia lazgarrienac ; Testamenta om en zate n a rg u i
o rd u a n EUza nahasi e ta za iirth u dutenec : o do la
Kariotcn , blluz gorriac zablltzan ve n de i ha rrik a ,
bere ona zuten g'uriitzefikatuz la g u n a c , nausiei
burunc e b a k iz , e rro lu arte yaiizika ; berthute
zitzaizkoten b o rdike ria eta catolicoen heriotzeac.
Ira k u r diteke Testamenta; b ainan b u ru ric ez­
luke b ehar, uste lukenac Eliza guziac b a in o ho*
b eki elenga dezakela berac, ahautzi b a lu ere Ye*
susec eman d itu e la eguiarin zain eta clengaraztaleac.
X IV .
EUZA
E Z D IT E K E D T Z K H O R O
G A T IC .
RATEN
N apoleonec erran zion egun b a le z M ontes­
q u ie u A n d re a ri : ho rra Bernadote erregue; elzaiizu h a n d i d c i a ? — B a i, y aun a. ihardetsi zion;
b a in a n gauzari ikusten dtot itzala : k h o ro baten
gatic, u 'zi d u bere aiten sinh**sica. — H ala da,
erran zio n E n pe rad o re ac, eta etzait eder. U rgulutsu batenlzal harizen naute n i, eznaiz n ih o iz
aski g ora dìotenaz; bada ez nuke sinhestea uizíren lu/'reco k h oro guzien galic ere.
Eraatean A n d re berari semea arthalze co , er­
ran zion : eskuetan d u zu ene h a u rra , b o r ri darraizco behar b a d a Francia eta E u ro p a c o onac :
eguizu G u ir is lin o o n . A tdeco norb aite c hirri
eguin n ahi izan zue n ; b a in a n N apoleonec erran
zion g oraki : b a d a k it zer d io ta n ; enesem cac g u i­
ristino o n behar d u ixan ; bcrtcenae ezliteko
Franses on.
X V .
E L IZ A B E N E R A K D S P E N A G H A U T U A C
E Z S IK H E S T E N G A B E N A C .
f
Eiizaren e rakuipenac haiiluac d ir e ; n ih o rc eed itu osli ik a tu r e n , hobeago izaleco c hedc*, b at da
h o r i; b a in a n o ra iu o bertze sinheste guziec ba­
date hetan ira b azia , guehingo (iena. H eriotzean
etda yosieta etio baurkeriaric : n o r ik usi da bada
E liza C alolicoa uzlen o r d u a n , beldurrez vlza d ia
cgutan izan? H ainan zenbatec ezdute, oren lian d l
hartan , besarkatu barvn sinhcstea? E g uia n o n ­
b a it b ada : ezda nib o n b a in s e g u r k i, noia LUza
Catolicoan. Z orokeria da crralca : guizonau hil
behar duela sortzeco sinheslean ; ezen frogatu
(iugu Y a in c o a aguertu eta tnintzaiu dela. Ila re
egorri d u bere Sem e Y a in co a ; Semcac egorri d u
lip ir ltu - S a in d u a , Eiizaren g uid e rra . E guiaz dioa n e a n , n o rc d iiu Eiizaren arg u i eta iiid a rra c ?
N orc zer n a b i d u erakutsi liarlaz c a n p o ? N on
d itu erroac? N oren icenean in in lzatiico d a ?
sinhestecolz E liz a , ezda b eh ar n ih o r s in h e ts i;
duenac yaneii d u , ezduenac ebatsiren , b akho ­
tcha naubi d a , ezda iim thilic, preilika d ilc k e n a h i
dena. B jk h o tc h a b ere t Ezbada E iiz a r ic , e z la
«g uiarle; egu iaric ezbada, eztla bertze b iciric : lu r ­
rean dire beraz o » guziac , alzeraan alialac aizeinan.
Y ain co ac erakutsi zituclacotr, bere chedeac,
asko aranize yasaa zitezken ; b ain an ezbafla mintza tu , zertaco j a s a u , zertaco b ic i n ig a r edo
n e k lie tan ? L u rrac g u ñ e n t c d ir e , eguin dire
partilac guczurrczco m e n d e ta n , b a in a n etzircn
iia n oral deus ezdiitenac , etzituzlen onbet»i egun
goibeletaco lanac, eta lehcnago sorthuec elzuien
in d a rric ond o coe n g ain raii I Vaun , an dre , n ausi,
in u lh il eta n o r n a h i d e n , o n e berctic dire,
bakliotcha da bcro crreguc , czdio n ih o r l agurric z o r !
ilo r l liteke zorigaitz giiziet athcka idckitzca.
Bizkitartean b a dirc g uizo n h a n d i, a iia eta,
bere u.slez, b ttr u d u n a c , Kiizari a;>ikiz h a it dire­
n a c ! Apliezac ichUlzun b a lir e , bcrac m in lz i li'
lerLe hec b e / a la , t l a o raino kliar guL-hingori-kin t
Zein h o b e n d iiii (lireii ! D urdtuetaii d irc n asko
b a in o hobrniiunagoE guia saind ue taric dute bere o n a eroazte,
te n h a r, n a u s i, m u lh ilc c . Einttztcc b e h a r d u ic sin­
heste ona , b ai st-nhurrcc ere. G o racoe c n ub i d i­
tuzie am arrac a zpic oe n tza t, senharrec cuiaztenleal ; b a in a n n o o d ic dukete n u h ik im d e ozar
h o r i? Y a in c o a c emaci d itu edo ez lokharriac ÿ
eman b u d it u , gnzienlzat d ire \ cm an ez b a d itu ,
n ih ore ntzal.
Eliza g a b e , o ro lerrak or dire. lia r e k in emaz­
teac har dezake laguna eta m a iia n o n n a h i,
arantzen e rd ia n e re , biiin au czbada e g u ia ric ,
zertaco p a ira ? G ozam ena behar d a ])ÌNialu« eia
«rran ; goza edo h i l ! N ah iag o lile ke naski go2a
d a ez h i t , b a in a n hil beliar denaz g u e ro z , erdk
bicitzoac hirriisa g u li d u ; goza e d o h il b eraz!
L a b u r eia o n ! U o riic heldezco labasia. Atseguincc uslelduz g uizontasuna , akhaiio litezke Jaster raendcac : ala n u rb a itc c a lbe ra Iczake ezp a la , erraleco , m arra b a i eguinez gora-bebcrcu
zurubian : h o r ta ra iu o da cilbegui a ts e g u in a , be*
herago d irencc e gu in dezalcla b a ra r? ...
£lìz a c pizten ü it u errcsum ac. Bere haiiv d itu
lurreco guizon d a cinazte g a r b i, z u h n r, bertliutctsiicnac, apbezae bere n iih i. G u d u a n da se>
m ila urthe h u iu a n . SoUladii z ilu e n , m ende zahar*
rctu n , »albalzailea igurikitzenzutenac. Badioazco
but'uaaguiac P io
Y o u d o n i P e lr ir a ln o , ela
lian d io g o iti, aphezt-z n p lie z , A a r o n , Moyses
ela A d am e raino . N ihoiz czda izan h o b e k i, ez he*
d a ln a g o Sendatn zaizco zatiri h a n d ia c , sortlm
a<]ar b e r ria c , tirru m lu m u g a rri izp irilu a la c ^
arim en gathcac h a u ls i, u n g n i bidenc e rre c h tii,
a|)hcz{)icuac a r g iiiiii, erresuniac aide y a r r i, Esk a ld iin aphezac A m erika behera yoan, bere anaia
m intzo berokoen o nd o tic , m in tza lu gabc doican
ezagutu tokietarat dioazen aposti>lu ela orde­
n a ta diren a p h e /p ik n berriez. H aren orranac
eguinez <IÍre guizo n ac h o b ekic n ic . Ezen berec
zer usm alu dute bilkh uie n o n lz c c o , nigarren
chukutzeco edo ynsticiuri bid e eguitcco ? M iratu
ditu zle fede-gabe zcnbaitec m u n d u zahar ela
b erria : zer ik hasi eta e ia k u ts id u te ? O r a i ezbezala c oaztiirac zirela leben eia e tz ire la b u ru hezurrac arras orai bezalaeoac! ! f Elizaz canpo m in ­
tzo diren y a k in e c , ezdakite dueta b i m ila tirtheco ]>aganoec b a in o g;uehiago a rim az eta haren
cihorkiziknaz. Badakitzate b eh ar bada hob eki
po[>tiIucn ic e n a c , ncguco zokhocn b e r r ia c , gud uen lukiac , h iric n lu n a c , izarren b id eac , erein u h a n d ie n en frichian iragateacj b a in a n zer
behar dtite ho itaric guizon guchien e c? Zerc arind uco dioizate b ic i giiziko lan ac? Zero ekharriren
d im c'lhorritan ic h ilic lancan h a ritze ra t, hec
id u r i bertze hain bcrize c b ic ia h irriz ela yostetan
durtuDakaieiarIc? A d im e a d u arcu m e n d ea oineu
Oa : bakliotchac b a d u bcrea , eta ezdio niliore->
iiai'i zorric : harc d io eguiac g uzienlzat direla
edo n ih o re n tz a t! Ezditezke g u izo n e n m eneco,
b elhicoac (lire ; ez b a z irrn lehen , etziren izanen
g u e ro , edo o ra in o asmaizecoac izanen ziren b e ­
b a r b a d a ! N oiz n ahi erguel batee ya k in ¿ezaken,
egtinetic b ih a ra m n n e ra t, ag ure zuh urre n ac b aino
guehiago. Kskolalic lekhora , semea trufa zite­
ken A itaz. O re n batetic b ertze rat, egungo nausia
izan zili'ken b ih arc o in u th il, egungo profeta biharco zo zo ! Ign zk ia ceriian bezala d a eguia lurrt-an : ezdute aiizakiec hillzen ! O n d ire aitzakiac
guizonen yostatzeco b e h in , b a in a n zorigailz he­
tan baratzen d ire n e il U n g u i b ic i n a h i ezdute­
n ac dire eguiaren elsai. Hec d ituzte goibelac :
etznten E u le r, L e ib n itz , K le pe r, Bossuel, Fene lo n , N e w to n , M a ile b ra n c h e , D escartes,
Bacon , A g u s tin , eta berlze iz p ir itu h a iid i eta
erreguec.
X IV .
Z E R E B A & D T S l D E N E L IZ A Z C A N PO .
Zer n ahi dute Eiiza entziin edo sinhetsi n ahi
ezduienecV O th e dute arg ui h o b e a g o ric , naiisi
segiiragoric? D etzagun ag iicr sinheste-gabec
lia n d ie n daozkaten yakin zeiibait. ISi sinlietsi na­
hico e /n a iite n e c , hoc sinUets detzatela : Y aincutzat daozkate!
C icerón h u la m intzo da : Z e in da yakin be­
h ar bczata e gu ile n d u e n a ? G uzie i u r g u lu eta zo>
rok cria dariote. Ezdute berec e g u ite n , erakust« a d u tc n a berteei. Ikusiz hekien a rin k e ria eta
g u rio p e ac , errateco da hobe ixaneo Kcla deìi»
ezbaliite ik basi. U azten dituzte y a uira tzar o r o ,
eta guzien nausi izan n ahi dire.
G anza cderrac erakusten dU iigu , d io EpiteotPc ; b a in a n norc sinheslen ditri , n o rc e g u ite n ?
Z oin da yakinenen b ic ia ? U n g n i lo ej(uitca ,
n a h i denean ye kilze a , yostatzca, ap h a in lze a ,
lib u ru tzar zenbait irakurtzea eta tzarragoco
zciibaiten e gn ite a, bere b uru az m intzarazieco
chedez. Y ain co ac dak i n o ia d io a n g aineraco
den b ora edo cphea ; beiratuco naiz gauean sartzetic. M in tzo d ire zuhiir eta prestuac b e za la ,
e ia yauira edo eguinlza itsusienac darrai/.kole.
G anbiatzeco dituzte hitzac edo ej'uintzac. Ezditezke aguer gnezurrez E rro m a n o , eta u lzi b fh a r
othe d ir e , hartzcan prcsiu icena gachtaguin lanekin ?
Benedicto X I V guizon ailua zen , sinhesle ga­
beco yakinen arabera ere; hare d io : n ig a rra
yanzten zait ik usiz Francia betheizen izj)iritu
h a n d i, sinhesiea sobera zaiotencz edo sinhesteco b e ld u r d ir e n e z , yakina denoan sinhcsteac
e gu in dituela Franciaco izpiritu zahar hautue nar. A halkea h a n d i z a io le , trufa a<lim cndu ,
o zaike ria a r g u i! L u rra d n le ceru , naturaleza
Y atn co , gaua egun. O inena n ahi zuten ardietsi
noia n a h i; erasi d u te , gaua n a h a s i, lazdurii
em an. Gauzen oliehalze eta arguitzea m alie ezdutenec sinhetsi ditu zie eia Y a in c o tza t hartu.
N oia erakuspen errechac bailzituzten , oro cilhe g ui hllt^e eia ebastez la n da n , lo hike ria b a n ­
dera , etzen eskas yende procesionean.
Y ain co arcn o n d o lic b e ld u r gueViiena sinhestegabec eman b eh ar dute : Y a in c o a u lc i d u e n a c ,
lagnria uklia (lezake. G a lia n ic erran d u goraki :
iip ir itu d u ii nausi-gabeac oro gogorracî ziren ,
etiuketen n ilio r yasan ; d u g u n e gu in hec bezaJa. Y asanen d itu g u behin b u r u lie rbe len makhurrac ; sarelarat eram an b e h a r dire e m e k i,
ntziz azpicoei b u ru e n altcbaizeco astia.
Istorioac galdelzen d ilu egtiiaren b a h ia c , zl<m
V o haire c. H o ri on d a B enedictinoentzat. N ie
erakurlzaleac yostahi n a iii d it u t , erranez n abi
d ud a na .... Cafca bebar d u ene iz p ir ilu a c , bare
icertarazten d l l , cla cbortac egorizen diolzatet
Fransesei ; eguia guziac b a in o nabiago dituzte :
b ak bo lcbari em ail bebar zaio d io a k o n e iic ..... u n ­
g u i acliola d u t siohets nazaien edo c z , b a b ü n
erakurtzcn b a na u to!... Ezda b ü ld tir behar b ururat heldu denaren errateco... ï b i r i o t apbezpicuaren Meza laguntzen hart ahal d a , n ic »'Zd u t Älezariü la g u n tze n , ez enlzuten... N abi nuke
anaia bakbotcbac bere zakhuco eztenac sarlzen
baliotza E liz a r i, n ih o rc ezagutu g abe ... Ezduzue
aski k h a r, ilh o lre n ditutzne in d a rra c. I il u r i bike
u rrik a rid u zu e la b ig u in d u eta ehortzi beliar duziiena. Z er gosia litz a iu u c k e haren leberlzea , yarriz lau le rro la n , eta gordez esku zaurtzalea?
Einozue azken tiro a ; eguinazazue atseguin lio ri
zaljartzean... G u e zu rra on d a ,b iile g a b e r ic e g u i­
ten ezduenean ; u n g u ia ekharlzen b a d u , berIhute h an d ie n a d a : A rdiets beraz b e r lh u le ,
erranez gnezur, d eb ru batee bezalo ; ez beldiirr e k in , ik h a ra n , eta b e b in , b a in a n bethi e la
b u ru a goraric.
Zer d ire oro dakitzalelacoen e ra k u s p e n a c , d io
Bousseau aiphatiiac sinhesle n a b i gabecoez?
I ’la/etaco enganaU aile balzuec d ir u r ite , o ihuä
—
la 'j —
aide orotarat ; zafozte n i g a n a t, n i naiz cguiazco
guizona. Batcc d io e z je la gorpliutzic , bertzenc
OfO gorphutz direla , un g ula eta gaixkla b a rd in ,
o ro a s m u , oro amet^. Otsoec b c z a la , elkhar
irctsi n ahi dute. Badakitzst h ckie a siuhe&teac ,
inintzo dire o z a r k i, erakotsiz berec sinliesteii
c zd iliu te n a c . O r o bndakitzutc h iiz e z , e&karnioz
hari dire e lk h a rri, e ln h o r b akliarric < lìrc c guia n
eia ados. D ia rre e yo behar d u le , ahulee yasan.
Lehen lehenac d ire barraiatzeco la n e ta n , inocokari hautunc , b a in a n hekien m ocokee sinhe->
tsarazico diote ainlicsten ezduenari. Iz p iritu eskasac eguinarazten diote h a r o , eia harrabots*
area p u n lz o in lio ld u zaiote urgu lua. Erakuspen
lazgarriac diitizie : eguiozue ihes. D eas ezdute
berec sinhesten, età n a h i lukete guziec sinhes­
tea hekien erranac. K hentzen diolzate n ig a rre i
c hu ka - b id c a c , a b era tjei yaiura tzarren g alh eac,
g a k k ia c ezduke b e ld u r ric , ez un g uiac sariric , età
diote g uizonen acbk ideac d ire la ! Ez o m e n dn
eguia n ih o iz caltecor, eta h o ri da enelzat b a h l
ho b ercna ezdirela eguiaz m inlzo.
H o rra n o ia m in lzo d ire n E iizaren co ntra b a n ­
dera altchatu d u ie n izpiritu hautuac. H oiec edo
Eliza behar dire s e g u itu ; ezda lio r harat'-hunatic. E z naiz m in lsa tu azken erregiieren hertsea z
nzke/i a p h e za urkhatit n a h i zn h en a z. B adut hura
gabe a s k i, eguiteco legue u kig arrie na , b e ld u r
d irene nizat o ra in o agurizeco Eliza. T ain co are ii
eia E iizaren in an am e n du ac n ahi ezdltuetcnec ,
behar d ilu ite b e re a c , cla huna zein sortzen d i­
ren hekien erroguen erakuspen eta eguintzelaric,.
ilh u r n t ic ura bczala :
Atsegiína adora *ar,n, b.iUber rnr« Imrns maWn «•hni!\t,
Amegiuc rguintn d'trstzn, ichri'la {j^hc h-ur.kiirki.
Ig a n d e r g u n e t i n I a n « g u is a , M e sa ra t y o t o g i b e ed e rk i.
A ita- atnac Q i z a u u , b i c i zaitcBcn b o b e k i.
H itxes ula rz p a ta z z a u n z s z o la g a o a ozarki*
p jilu r d iz a e g u in e a d u z a gogoz a la o b ra z itk h is k i.
ß e n z e iia eb atstre n d u z n eta ez b ih a r t iir e n z o ro k i.
G a r z u r r a e r ra n e n d n z n noQ r a b í d e n tr e b e k i.
R f r i c e n e s |iO i(e i b a k e r i c u i z i c o e z d u z u , h o r i d e l a c o a o g a i z k i .
H a o z o c o o u t a ^ n n a ii e g u io z u A h a l o r d u z a s ik i.
G a iz k ie u a i i b o n i c e g u ÍD «n e z d u x u , ez iz H n e o o r r ik i.
C u zn u Q Ìo iie iic e g o ia e n e z d n z u , b ic iz b e d e re o g a r b ik i.
Eliza berlzela m intzo da. Behar dire m aitatu
Y a in co a e(a laguna. Haurrec hehar dituzte m ai*
taui eta la g u n d u b uraso ac, burasoec ere u n g ili
aitchatu haurrac. N ausi eta m u lh ile n artean b a ­
dire aria onac. B tinizaguicc bebar d ute ungui
ib ili, em an bakhotchari barca. Ezditezke itsuac
izan g tiid a ri. G u izo n guziac anaia d ir e , aita bera
dute. E ziiirc b i iza rita n ik uslen eguintzac. G ue ­
zurra b e th i gaizki da. E tzaio cilh e g u i inintzari
eder b a ti uphaintzea hauzi g oibc ia egiiiaren soinecoz, ez aguinU ea eguin dczaken b a in o guebiag o , cz b i e&kutaric harizea. B akliotcbac behar
d itu ezagutu bere eguin b id eac. Beliar d a hitzeCO izan , hisia ulzi b a zle rre ral, la n a e gu in adir a z ib e z u la , cz yakina arg uitu. G aizk ia etzaiote
guehiago c ilh e g u ih a n d ie i, eburnei b a in o ; ezdetzakete s o ld a d a egor gazteac zucen c o n tra , ez
sobera itc h ik a ra z h a rm e ta n , ez o d o lic b eh ar gabe
ic h u ra ra z , ez lierriac sakhailaraz n o ia n ahi. Mirikuec yakin behar d u le sendatzcn, b eh ar o rd uan
lagunen a rg u i g a ld e tze n , crien ikusten bebar
o r d u z , einaten sendakailu czaguluac b e h in ,
a$ki czaguluac g u c r o , eia azkenean , ezin berizt'2, on egiiin dezaketcnac. Kzin onhetsia d:i
salizoa crreioedio indarroz g ab e tua c ^ egortzea
— la g —•
ere hachera h a n d i gauza on gutiz betheac , galde
sob ranialucn aitzakia b a h i, huJden eskasez egiii«
tea errenkura. Ezdezake lana gaizki egiiin aldebaterat hari d e n a c ; ez lu z e k i, e gu iika denac.
Ezda gtiehiago galdelzeric gauza ezagulzcnczdutenci. Senhar-emazicc b ih o u b a t d ute , elkhar
b e th i m a ite , e lk h a r la¡;un(zen, bat biTlzearen
uoiUi'a deus ez eltíngatzen, beian o lh o iiz e g u ite n ,
o n d o rio a ai'thatzen, ceruco p re m u bezala, ezeztatu gabe Y ain cuaren chedeac, baurrac g alduz
edo izartnz sortzi-an.
Elizaren etsaiec eguin n ahi dute u n g u ia , dioakoten bezaia, E zdute n ahi Elizarco n aiisitasunic,
id u r i Eliza g uizon itsu edo ez|>aia g o rri bat dela :
Eliza Y a in c o a re n m ih ia , Y ain co are n h itz a , eguien bild tim a urrczcoa! O hore ela concientziaz
m in lzo dire : ohorezco dire b u rd in e ta n izan
ezHiren g u z ia c , n a h lz badén bortz p u lit canpo
dagonic. Z e rd a bakhotchac eguiten d u e n concie n lzia ? Elizaren hitzec badate Y ain co are n
am arra : zer a m a rra date g uizonen cho re edo
concientzia d irclaco cc?
X V III.
P U T T IG O E T A G A IZ A N D I.
U nhatzen hasia naiz. Sinhesle*gabec e gu in dute n ta n zerbait E b and e lio a b e z a la c o , hnrturen
d u t heki ihardesteco lana , hitzac izarluz. B ainan
ezditut ikusten b ia bat direnac. E zd ute beraz
eguiaric edo eguiare n seinaleric. L u rre co »inbestegabec beraz deus e zd a k ite , deus ezdut«
pi^atu : lu lu u b a batzuec dire! H ain err«chki er*
—
l l o ­
ran niozaketc Yakin h orratua c ; ezen yakinac
b a in o yakinago direla uste d ote, b a in a n ciinendit
^a b ec o sinliostcac ezdu lio rra d tira ric , niJla maipolis folnc ez c im urtze co , a ld a g a rrl batee bulh arre n e de rlz e c o , castor batee dorre egoteco.
G ue ro zlic bigarren iccn ho ri trufa lite k e , nahi*
ezdcn g ntiag o eguia. Y a k in horratuenfzat fzd ire
aski izlo rio , chifra , g u d u , G r e k a , L a t ín , Kzkara , su cla haizen ezagnlza eilo lanac. O lh a l
b o r ia ta gabeac bezala litzaizkolc bere burnac ,
ez balute ho rralzen y a k ila te a , yende chehec
ezdiluzten egulntza eta solasez. Ezda aski izan
zelzuten a td a g a r ri, za p a ta , ic p h o c o , izk illn ba ,
b iir u c o , ca c h a d iira , o rra z e , bizar, eskularru eta
agur bercziac. Ez, b a dltu zle o m e n ariinan horrad u ra c ! Buinan z e r h o r r a d u r a ? H o r ik u s ... H ohe
d u g n mintzatzea b u iu n b e z : hetan ere b a d ire
l«rr(»ac !
Bada lau zangotaco ile d u n bat. Kzda a rd i, cz
a h a ri; b ie n artcco. H araguìz nausi d u te bargatic
h o ic biec m ah ain a itue ta n . E zd itu a rd iac haren
ganlza eta in d a rra ; nausi d u aharla lipeiirrez, ela
bcreziki adarrez. B idc heguictan n ih o n balinb a d a b e lh ar o n ic , yauzia arIn d u eta pocadua
segur. B ad ak it n o ia d uen ice n a , b a in an rzd ut
erran n a h i. Ib iltzc n d u arlb aldcco b u lu n b a ; ung n ira t b u lu n b a ria beiiar g iiin d iik e d e ith u , b a i­
n a n yoareiic em anen d io g u deith ura. M e n ditlc
le rro Ierro he ld u d irene an artha ld ea c , b e lb i a i­
tzinean d a ,b u t'u a g o ra , ichterrac a rin eta zainb a rt.a ld e r d ia c g u r i, ilea d ilin d a n eta herrestaka,
K ah iz bakbarric d u e n b u lu n b a , lehen enlztiien
dutcn e c, erraten o h i d u le : b u lu n b a c hor d ir c i
Deus ezda hob ek i e ria o ic . B u lu n b a ri darraico
lau zangotaco clkhar id u r i g i^ iu a n b a ld e a n .
Ilaso tan b u n iz b u m eguin zuten b i u n lzic , b a ­
tee zuen m a c h tru G a ix a iid i, m e n d ia bezalaco
guizon bat; bertzeac, P uttico n ih u n g o tru fa rih c
hand ie na. B igarren h»rrec em an zucn b u ru a n ,
yokarazteco lebenari ikusi ctziicn dantza b a t.
G aizaodtc untzia bethea zuen b u lu n b a r iz , eta
P utlico c g aldcizen d io ziibi i^ainctic h irriz, ciaii
n a h i duen bat saldu, bere d iru a n ? — 11c, he,
he , basten da G a iz a n d l. G ald e bera eguiten dio
P u llic o c . — Y e n d e cliehcz trufaizen ahal haiz,
ihardesten d io G aizandic : H iri beira eta erran
ziikec hain u n g u i, o ho in bat lia ize lu , n o ia tralulai'i. G uticc em an Iczaketec luultsa altchatzerat :
copetan badakliarkoc haizenaren fiad o rra ! PuUlcoc irestcii d itu la id o a c , yosten niihiavi lokharriac, cia erraten d ie n iaciitruari ; hots, sal <He*
zadazii o th o i b u h in b a ri b a t, achkide m aitea; urrik a ld u bchai- da goseac biltzen hari ditucncz.
O th o i beraz, sal diezadazu b a t, b a ñ o : zenbat
n a h i d u z u ? — G . : B u lu n b a r l ederrac dirp,
n o n d a h u laco ile r ic ? Ezdire g u ti chakhuto erre­
gueae bautaric dltuzU n ean &oini;coac. H a n d ia c
ere d ire , guizenac, denac gantz ! — P. : H ala
dela. Sal diezadazu bat. Bcharretan naiz ezin
griehiago : z e n b a t, ho ts? — G . : Uedazazu b er­
tze b eh a rria , b a t ezdnzu aski luze. — P. : G iiei o
aguerico . — G . : Id u r i d u m u tb u r zarela. — P. :
Z u c erraten. — G . : Ez hasarra — P. : Ila la aitzen
d u t. — G . : N in i zenbaiten yostatzale izanen zare
zu.— P. : Baditeke.— G . : 11a , h a , b a , u n g u i lio ri,
n o n zaite ene b u iu n b a ria c ? b e , b e , b e ! O marraka ederrac 1— P. : C lioragarrlac. — G . ; U u !z i
bat gasna flam enka yoka nczakc, h u n a s o h 3 D «
zup b a in o pis u guehiago d u e la : c c m l| })l
10
voavaz ziiilzake pii¡r‘'u Íiic ia n .— P. : E m ag un baîetz', b a in a n u n g u i vguin zinezake, zurelzal b a ln o
enclzat lio b e , saltzen b a ntn d u zu b a ü o , ya im lian*
d i cla o n a . — G . ; E n c b u lu n b a rle c ile berezia
dute; baren a ld f a n ,iin h o cta sciiac iztiip.i dire.
H a u k ic n la rrulic eguin ditezke in a rro k in hautiienae, hertzetarlc c liirrib ik e n zurda hazkarreHac.
P. : H o b e , sal «liczadazu bat. O rro ilu c o
n a iz n o n n a h i zure bilioJz <>naz, o r i d iriia eskuTal bereliala : zenbat behar d iiz u ? H u n a g atiiilu
b a t urre. — G . : E ne b u lu o b a rie c u k iln la n d u n ,
arlh o cta o g u i h a u iac he ld u d ire ; ezda halaco
b ir ongan-izlaturic : Er-dute guehiago o n d u be­
har. N o n b a it dabiltza h a u k ic u ih in lze tic hauts,
o n g a rri, kisti ela m a r ia ! E r l sendatzeco ere haukien p ic o r batee b a lio d itu ehun S an g rad o eta
A p u n ta d o r, erran nahi d a , ebun b a rb e r ela oiu*
ta'zaile. E d c rk i gostatzen ere d ir e ! — P. : Sal(liezadazu b a t , guizon m a ite a ; o ri u rre ed«rra j
<-eda lia u ero n o n n a h i, a la in a h e ! —> G . : H au*
klen lia r a g u ia , hezurrac c h iirk a tu z, ircsten dute
errt'gue eta enperadoroc. Ezin erranèzco gustua
d u ; he ld u ere d ire b erri batctic zeinetun acienda*beli7.ac bcrac b ichk otch ek iu hazten baitire.
L an litfk e beraz hulaco atzeniatea 7 d ir u true ere.
— P. : Z e r n a h i goslaric ere , em ad azu bat ; czd u t orat d irua z acholaric. — G . : Ik u sa tzu u n ­
g u i, b eira zer a d arra ü ! Lebertzen b azintu su*
b u t'd in e kin cta e ra g uiten , noize tie noizerat
ib inzlatuz h ir r a , sor litezkc ho ita ric u ih o n ezdirc n k im ia c ! Z a n g o la u ere badute hezur b a t:
haiaco b iz p a h ir u r fk in en peradore batee irabazt
zituen g a u batez bortz in iliu n ! Zer erran haukien
be&o, a z p i, b n lh a r, g iiib e i, h c i'lze, sa b c l, guil*
U u r r in , b are eta b ir lk a z ! N o n d ic alhe raffe n d a
g a iz u n u ia , zenbait a ld iz ,lia u rrc ii yosletaco p ilo ta
iiui$a ? — P . : Aski ; o lh o i, in d a zu baño. — G . :
A sk i o n a a tz c n iD te n zaitut ; izanen d iizu b a t ;
b a in a n gostaco zaitzii. — p . : Z e n b a t? — G . :
E h u n urre . — P. : U n g u i gazitua izanen da,
H e rria n banitiizkc b errehun O iru horrekin. E i
lile k e s u b e ia nÜiöiz galdctii b e h a r; askoc yo
«lu’.e e r r c k a , lasterrcgui abera^tu nahiz. — G . :
Z e r d to c , ikustatc gai)ea? E z d ia t ehunetaric b at
aski g a ld u iu . — P. : Y a u n o n a , ez o lh o i hasarra ; o r i , o iÌ dirua.
G a iz a n d ic , aleguia atzemana hllzean , b u ru a n
hazka, erraten diote lagu n ei : berrogoia , zer bilig a rro a rc k iu d itu d a n lan ac! E z d itu z te liorlzac
gaizki b usti hehar bertze u n tzi b o r la n ! IizuH k
g ucro erostalea ganat» erraten d io : Z ein n a h i
d u zu aitzinean d itu d a n bi h a n ta ric ? — P .: Efkerrecoa. — G . : A r ra n o a ! hatitalzcn yakin die»
erosten b a in o hobeki.— >P. : O r i soka, einozu adarTftic ; yauzarazico dug u fric b ta n u n iz ilic untzirat ; la u z k a e d o haiazazu , n ie helalzean. G aizan*
d ie e g u ile a d u , erran bezala. M arrakaz basi
ba ilze n b u lu n b a r ia , lagun o ro a b ia lu ziizaizkon
o n d o tic. ru ttic o c cz d io b a ik h a lz e n s o k a r i, ela
berea yauzarazten d u u n lz ira iu o . L agunac yarvaikitzen zaizco acalam ian eta m a rra k a z, ba­
lee y a u z i, berlzeac y a u z i! B a in a n noia n ih o rc
ezbaitzituen b e la tze n , guziac u ra behera zioazei>.
Besta bat zen ik iistea; ezda acie n da zoroagoric.
P iigarrez, ic c r d ila u , ez ya k in n o ra t b u ru z yokn,
G a izan dic n a h i ziuizken g ue lilira zi bore bulunfcari m aiteac ; b a in a n io b e r .i Iiu ru z ziron yauziari. Y a ila tiic ikusi z ituc ii bere m a riñ e l gtiziac
herrcstalzen L u liinb a rie c ilsasoral. A zkcnean
bera lotzen da i)e^oz eta bortzez b a ti h u ra bede­
ren nahiz beguiratu , b a in a n asko gathaskcn on-*
dolic , nausltu zitzaion , eta b icc e g u in zut«n pulu n p !
X V III.
BU LUNBAC.
Z enbat p u t ic o , zenbat g a iza n d t, zenbat bulu n b a , b i zangolaco a d im c n d u a z d o h a tu a c d ii el«v o c la n ! Sinhcste-gal)c batzuec trufatu n a h i dute
ycndez cia gauzez. Ardie^ten b a d u te n a h i dutc­
n a , o ro hat zaiote la g u n , b c rrl eta ^rresum ac
h o n d a tu ric ere. H ekien o n a da sinbetsaraztca
gaizoei berec sinliesten ezduteiia. B eretu diluzten gaizoac b a in o a c hkide b ob e ric czdnie o n ­
d oan. N iho rc czdezukc bitzic e g u in h e k irk ln ,
zeren oro b a d a k ltz a le n , deus yakin>gabe : hi-kien
bitzac dire o n a c , hekien b id ea c o n a c , hekien
b ilk h u ia eta cg uin lzac berczi eta n ih o rc contra
deus ezin erranac. Etche edcrretan b ic i d ir e ;
badiluzte o n ta siin a c , soincco aberals'ac : mach«
tru dire! Batee b a d u ezpata, berlzeac p lu m a ,
berlzeac z a ld ia , bertzeac carrosa. Bat izan da
T u lo s a n , bertzea B o td e le n , berlzea Parisen!
BaU'c ira k u rri d itu legueac , berlzeac n o iib a ic o
Iteri'iac. Batee ikiiiisi <iu o d o l a th e r a tz e n , hcrtzeac Inr izartzen , berlzeac zakhu pisatzcn. Gardac ezilire so ld a d u , ez soltladuac iz k r ib a u , cz
izk ribauac m ir ik u , cz m in k u a c a b o c a t, ez abocatac tr a tiila ri, zeren bakhotchac e zdu en ikhasi
d a rta ic o n a b a iz ic ; b a in a n ho itaric guchicnac
5Ìn\ieste‘gnI>e d ir e , eta aphcz E liza re n co ntrai
Noia bere aberastasun eia herritnkec eguiten
baitiotc tg u z k i, inilaka diluztc b u lu n h a c o ndo tic.
Y akilatez horratuac dauzkate , zeren izan d iren
Iierriz c a n p o , u n g ui aphaintzen d ire la c o lz, eia
crrechki m in tzo besta, bnzltari «la atscguinez!
Lehen E liza sìnhesten z n le n ,o r a i e z ;b e d e re ti
ezdute e guite n nahi dutcna baizic haren errane*
taric. N ola a d iin c n d u z d oh atn ac b a itire , id u r i
ere b s itu hetaric Iiainitzen iz p iriliia c a r g u ilu a ,
uste izateco iiteke eedirela g a n b ia tu , n o ia n abi,
cta scgurantzaric g ai)e , ethorkizuneco bid e
hobere iicn g a in c a n. Z e r eta n o n ikhasi dukete
bada zakitena baino h o b c ric ? Herriz canpo izan
b a d ir e , n o n izan dituzte astiac sarizcco sinhcstcaren bastapcneco bide edo c im c n d u e la n ?
E g otu d ire goizetic arrals zc n b a it s a lc ta n , eta
han m in iz o ziren , fcdezco gauzez c a n p o , bertze
orutaz. Iz a n dire b esta, c o m c d ia eta atseguin
guzien to k ie la n . Zcnbatenaz guehiago t'arraiatzcii b aiizlizaioten izpirittia eta beratzen b ih o lza ,
iianbatenaz g uiia g o b iih a tu d u le Eliza. N on d ic
bada sinhcts o rai ikhasi d u te la le hcn b a in o gue*
hiago ft-dezco g a u z e ta n , ez errateeolz lin n a ,
c h iz p a , e z p a ta , a ld a g a rria , b izarra eta itc hura
itzaleco ac, a rg u i eia yakilale d ir c ia ! Z en b at
g a lz a n d i, eta zcnbai b u lu n b a h o ik ie n ondo.lic!
Y aun batee lehia du m a h a in *o n , edari b e ro ,
gurikeria galduetaral ; husten zatzco chizciiac,
hi;{alzen in d a r r a c ; legue eta zuh urrac contra
d itn ; hulere hauzo ela a d in e co y aun guehienac
o nd o lic b adioazco , ils n ra t, h irriz eta farraz.
H ola dioaz h a in itz zabar, h a in iz g a z te , hain itz
a b e ra ts , e rre g u c , p rin tz e , m in is tr o , d e p u ta tu ,
y e n e ra l, p r e fe t, b a n k ie r eta tra tu la ri j buruza*
g uia c a itz in e a n , inuthÜac o n d o tic. G uc zurtia ri
durraixco g u c z iirlia c , o h o in a ri o h o in a c , bendekartari siip lz la lc a c , bazcoz lrnfa(zailei n rlo lca c,
ig a n d e n etsaci la n g u ile s u h a rra c , gorm antei
guizen pre d ik a ria c o rL zlra le la n , neska a rin e l
erguelac , c b irrib ik a rie i chori*buruac ; ostez dire
h e in hatean k i'ik e ta c , oslez m ih l c ik h in a c , la g u n
y o rra lz a lc a c ,
yokolari ezin u n h a tu a c , aita
it s u a c ,a m a lazoac, n a usi g og orrac. Piola ikus
eta hala ik has, noia ikhas eta h a la e g u in . N i­
ho rc ezilu galdelzen eian bertzec u n g n i eguiten
dute n . H a ro lz eta cantari zaharrec b e th i k h ald a
zule n cintzurrean , gaztec gailz b e ta dute eta
salda b era galdetzen. Bada ya e rrata bezainbat
lakharl on , d e n d a ri bezainbat o ihal erosi gaben
salizaile , ostaler bezain bat a rn o sorraraztaile ,
chan farin b c za in b a it Elizaco ilza la re n etsait
B a i 'gaizandirt d a rraizco la g u n ac , b u lu n b a ba-.
lu n b a ri : b a t hasten d a m a r ra k a z , eta m ila
b a d itu c n d o tic : zenbat b u lu n b a !
D u g u n e gu in Parisainoco b a t, eta eniznn dezagun hango eskola em aile h a n d i b a t. K o pe ta
c iin urtn a d u , b ic h ia la b u rtiia ; h o rra n o n d e ti
a ld a g a rri furde batean hetsia bere b izkar chorrotella. H arlzen d itu m is e r a c , ela ezarizen dituelaric sudurraren b izc a rre an , d io : £fÌ2a akha­
b o d a ; Yesus g uizon b a t zen bertzcac bezala!
E ntzu ten dute h o ri Paris eta F ranciaco yaun
g aziec, eta o n h e s te n , erranez hec ere Eliza
a khab u deta! N iho iz ezda izan p r e d ik a ri, a n a ia ,
se ro ra , o th o ilz , c o b e s io , c o m u n io n e , caritate
g u e h ia g o ; b a in a n Eliza nkhabo d a ; h a la d lo
n a u s ia c , b ala dio te a d ilza ilc c : Z e n b a t b u lu n b a !
Bertzc nausi b a t a ltc h a u e n d a , kapa u rd in bat
liizk a rre tic , zur-cliut ia bezain lu ze a , bakailaiiu
e d o chotcha bezain i J o r r a , inintzoz c o lo k a ,
c h in g ó la le p h o tic yarian , dio elaric : E b and e lio a
beh ar da u k i t i i , a p h a in d u , cm an o ro re nlzat ond en bezala! G auza bera adiraztcn diUe aditzalec,
eskuac yoz eta ruarrumaz : C ato lico n a h i direlar ie , yakinac C hrislo Y a in c o d e la , eia haren
h ilz b a t b a in o lehen yoaiien d irela cci'ua eta
lu r ra : Z en b at b u la n b u !
M e n dia bezalaco guiz.on b a t , m ustavda g o r r i,
ih u rtzu ria c bezain larrico e rro b a le k in , hasi da
erakusten : e zdilu n ih o rc eguin g a u z a c , berac
egu in dire ! G auzu bera ad irazi dute ehun m ila
hartz b u lh a rre z hautuec. Beraz M u rillo gabe
e g u in d ire erretabla boriz c h iin .m lla liberacoac,
b czkurric gabe h a ilz a c , a lia rle gäbe sem eac,
nulatsu g o rrin go ac hailz a/.pitan : zenbat bu>
lu n b a !
N ausi batee erran d u , Izk irib a lu ere : gnizona.c
m ekaiiíka d ir e , m ach in a b a t , haize erroteh
a n a ia c , lu rn a b ro c h c n ahaidcac , atabal b i aldctaric cilhatiiac barncan c rr o te k in , b i zangotacrt
arrain ile d u n e g u in a c , s o rlh u direnotic hogoi
m en«leren b u ru a ti! G azie beroec ag urtu cinte
erakuspen h o r i oiU nz, zulapai'taka, yaiiziz , ostikoka »W aterloo guziac ahantzarazten zituztelaric
gasaiian : zenbat b u la n b a !
Y a u n e h a h a r b a t, ch u rira iiio irin d a tu a , yabota
handi-larri b a t p a p a ro a ii, niantclietac «sku rauttb u ri'e ta n ,z a p a ta c b u rlc k in , in in lzatu da h'ilatsn:
b a d a izate b a n d i b a t , b ainan y u im ban<liegnia
b a it a , lo eguiten d u ganaz d a crreguercna cgn*
naz. A r tb ik i d u lurra e rc iu u e ta n , ch o ri edo
u n iz i g u id e r gäbe bat bezala : G iie re arttol«
h o r ! H o ri aitzean, Frances yaunen e rd ia c a b ia tn
d ire , ctiapeìuc eskuan, chìtninoac id u r i, irziiÜk«
ela y a u ziz, ezartzcn zutelaric ikiiaspena b uru co
alderdi hazknrrenean,ahantz bel<lurrez, cla egoiten dute d io u k o te tia, badakitclacolz gueroziic
Y ain co ac ez duela n ihortnz a chalaric. Lo eguiten
d ii) eia a ite hartan , badioaz o h o in tz a r a t, ezpa(a ra t, lo h ik e r ia r a t, p iz to le tc ra t, ura b e b e rá ,
pozoatzerat : ze n bat b u lu n b a !
Paris , l^ondres, H am b o urge co nausiec badakile asko : Y a in c o a c b a in o g ue biago o th e ? Las­
ter giiizonac airatuco dire ela ib ilic o H u ton etn n !
Y a kin bchar’da zer d ir e n , g uizon p n tlc duta naski
hekien rlb o rk iz u n a . Badakizue c ib a la egos , yo ,
la U a , b ib u r eta id o rraraz d e la , bokhnta churiIzalcn ]anic h a n d ie n a . Lehen h iru la n ac egtiinac
ziluen einazte b a tc c , bere id n r ic o g uti zucnft
b a n ie c o ilz u lie la n . B ainan egun o ro ezdire b a r­
d in , he ld u d iren arren bat borlzearen o n d o lic .
lslri[)uei beira egoteco da b e lh i. V alel u rkha tu
z e n , salt&a b a t elzitzaiolacoiz iiia re a tu , eia
gauza bera e gu ile r zuen C r illo n e c , ez guerlbatiiric A rkucsüco g u d u a n . Kniazlec b eh ar dute
asko b e r tb u tc , ez yoaiteco u r a b e h e ra , lagere
ela bokhata e g u ne la n . Bethi zerbait in ak h u r
ba da . G c ra g o c o eniazte horrec , b e th i u ria zelacolz, su buzterrean idorrarazten z itu e n athorrac,
inlztrinnz cta s u d u r cizluz. K hea sartzean barnut
a ih o r re i, ha n tu ziren ela g oiti a b ia lu : argui b at
izan een h o r i! Berehala em aztcari gogoratu ziIzaion b a lo n a . Y a d a n ic ikusten zitue n guizonae
ereinuctaco aldainiho etan , he dotac barna par­
salo. A haatziac ziren gueroetic M a d rila t billKcn
viren a n d re a c , gorthean cigarrotto banaren er­
r e izeco,arra tsean Bordelerat ere zioazcnac,come>
(lia eta bertze yostela agiierielarai ! A n d re band i
eta bibotz d un ac airatu dire , yaiinec ezdlote parrie u t z i, s o b e ia ikbasiac ziren , yoan dire , yoan
hedoi«tarat bertzec bezala kontiiae egu in n a h i
elzituzieiiac, laii erreguelen zuburtziart-kin : g<»f])butzeian arim a ric n abi etziitenac! B alio zuen
haragui pu&ka b a li beira egotea ! Y o an d ir e .....
b ain a n n o r ezila yoan lu m a d u n , lantzetadun ,
cargudiin b a n d ita n e ? lla i rilzeeo da zein iz[>iritu
g uti g u e ld iiu <len Eiizaren pa rra p io ta n . U n g u i
ORa bebnr da hedoictaco b ic ia ! N oia gauza chum etic he ld u d ire n handiac ! H e d o ici edo b a lo n a ri
e sk er, rniliun ka dioaz n o r n a h i zorionerat...
B a in a n , h o ri b alitz, itsuen arguitzea gauernt cra<raan e z, da ii-hier cbak i bat sen<ialu n ahi izatea
bcrlzea c b a k iz , arin ci bega) ematea pausatzeco ,
oho in e i oro uztea deus cz ebaslceo ; ze'nbal b u ­
lu n b a I
Y o dute E liza brm czo rizi m e n d e eia erdiz ;
ìb ili czpata z a b a lk a , p u n ia z , a h o z , sabelsaz,
ezkcr ela eskinn ; yo dute sebaskan , yo handiizi-an, yo h a iid itu o ndoan. Ez dio te bats o nie
utzi s ala, eskola^ « a fe , o s ia tu , canpo aia b a r­
netan , ic b iiic edo agnerian , n ab iz b ilze z, nabiz
lih uruz. Izan d itu b e lh i etsaiac E rd a id n n o ro la n ,
non edo han. K skaldunec bargatic b e th i sinbelsi
dute , b e lh i baizatu dituzte bere a rle lic H igunote
e la Y u d u a e , o ra i artean , ez b a ilzn te n e len g alu
ahal noia izan zitezken gorpbulzac arim aric gabe,
edo noia u rru n ziteken gaizkia lu rre lic , oro viU
b eg ui u tziz,e do b ilk u ie ta ric , unguiare kin n ahasiz.
B ainan s a rr ic h f, heki ere beguiae id e kircn zaii>
—
i4 o ~
k o le . sinhcstc-gabec aguertzen diutzatenean
hezur la rr i, b u r d in h e rd o il, eltze sahar, corradu
c>ta a d rtlu ezagutzen elziliiztenac. B adituzte arg uì
«zin u k b a lu a c erraielan B a b y lo n ia , Egyptoa eta
I 4in ib a zaharrec. Buzituztcii sahardea bezain hand ico izk lrib iiac : yakileco da betaric zein arguituac zire n ! E guia d a , hetaric atbera^ lu h tn arg nic c eguinarazi dio tela h e d o iia rre i ig uzk ia
goibelarazteco b e k h u ru n d e b a t , eta ahoac zabaiarazi d io izate la e h u n erresuina eta hem eretzi
m ende klikarazteco b eza in ba t! Izk irib n a c elen-'
gatzen elzitu zte in o , zioten : M oyscc erran b a in o
g orago d io az g u iz o n a c , in e n de ac g uezurtatu
d itu . B a in a u la tte r hed oielaric m in tzo etzcn ya«
k in batee elongatu ziluen bob e ki iz k irib u zaharrac , eta b a t atzem an M oysekin ! Bere ona eta
descansua d u te , o ra i, etb orrico zalzkotela bertze
arguiac : zenbat Im lu n b a ! U o b e k i liteke behar
b ad u erratea : zenbat b u n tz !
X IX .
H ÜN T ZAC E T A BU LÜN BAC.
H un tzcc badituzte b eg uia c, cz p u líta c ; althortzen b o ri. N ih o r g u tic ca io ia n cm aten d itu bere
ederrez. B u ru h a n d i, m oco b ib u r r i eta b u lla
osen b a te k in , vzdute b iid u n ih o n g o cboriketal'ien bihotzic. O r o c b ig tiin dituzte haurrctaraino.
Hegastegui abantzi edo dorrc zabarrctan eguiten
dituzte bere l o , ohatze eta u m e a c . O lio z dute
b ere a s e a , a h a l d ute n e ia n . A s te le h e n e z'e d o
Ig a o d e z, ezdute e d a ri m aiteagoric. O itoa contra
p u zoin a den b e z a la , noci zio a k «n b o b tk i itareii
k h alila , m u n d u guziac etsai d itiic n e i b a in o ?
H o rtic alhcru d ite k e , hunlzac ezdlrcia b ethi iilu r i
dute n ac! G auza iknsten du(e, ez egnnaz. H ekien
begtiiec, egunaz, zarp an lo daud<;n arro so rio distinntac d iru rile . B ainan g a u a z, zer ig u z k ia c !
£ z iia o rd u a n halaco sentinelle : cautatzen «t'e
dute h u n iz e c , g a na z!
G auza bereziec e guite n d u le lurreco cderlasuna. Ih iz i guziac b a rd in ballre , n ih o rc cz liozake(e b eira lasler. Hartaco naski g uizo n zenbaitec ezdute ik usi n a h i gaucan baizic. O r o ifrentzuz edo gaizki zalzkote arguitali : Robespierre
s ain d u da , hartza guizon , o tio a c h a k h u r, igandca la n e c o , astelehena alferkerlaco ; llh a r , lu r
sagar, ahi eta g a z ta n b e ra , ortsegunetaco ; o ilo ,
gapholn ela azp ik ia , ortziraletaco. Ikusico d ire
o ra in o b i zango taco zenbait galizen azpicozgora
e m a te n , b u ru z b e h itl Ib illz e n , beh:\rri(ic yaieHi,
siidurretic e d a lc n ! Lazgarrlac d ire Elizarenfzat,
bere m aceîa s a r ih u , hori edo gorri-inlnekin
aldizka , m lntzoa e rlats, in ln ko r eta llh u n , ahoa
g o lb e l, ezpainac h its , beguiac bn rn a. Ezdute
n a h i Elizaric , berac aski d ire... Bat altchatzen
d a , dio elarlc : Badakizu othe zer darazaziin?
G u c b a d a k ig u zer behar d u g u n sinhetsi cta zer
cz. E zd ug u g a u a n ahi a r g u iiz a t, ela Elizac ezdu
ilh u n b e rlc baizen ; sobera galdetzen ere d u.
A g ue rl d a h o la m in tzo dircnec h a in iiz Ikusi d u­
tela gauaz. Z e r ik h u s i olhe d u le ? D a m u r ic ezd ire la gaueco argulac , oihat b usti balzuec b e ­
za la ! b lh u r lu z , ichurkinean alzem an liteke n a h i
dena. E ia n e g u in dlteken deus. Hertsatuz adlm enduzco h u n tze n b o k b a ta , h u n a zertsu d a tio n :
E b a n d e lio a zorokeria bat d e la , cta cz guizon«n tza t c g uin a !
—
K iiU nten d itu t h ir r i «ta carrankac Ba^terretar ie ; eian norc eguinen d ilu e n a tk e n ic ! Ebandciio a zorokeria b ada , haur eta atsoen yostatzeco
dtt. D en b a in o aroago eguin araztcco, em an dio*
iz a g u n bizcarrean Herético , C hizm alico , Y u d i i ,
P agano ela sinhesle-gaben liu fa e ta h ir r ia c .E g u i­
len d ule P y re n e ac b a in o g o rd o a g o den m e n d i hirrig arri b a l. H o h e , izan dadiola g n iristin o la su n a,
o in e ta ric b n ru ela hasljtpenelic a k h a b a n tza ra t,
hem ezortzi e h u n m iliu n e ta n m e n d i ÍK>ic b a in o
h ig u in g a iriu g o c o .eorokeria. G ear izatca d a ;
^ .e n sinhesle-ga'he handfenec atzematen diolzale
£l>zaci A lderdi onac ; ez<iioie b e kh aizle n haren
ifornua bere e ls a ie i, e i cobesioa ohoit>iza eguin
d iotenei. B a in a n n a h i d u t egn in dezaten beliz
eia iisusi ezin g u e h ia g o , eta*erran guezur untzl
b a t deia , ezduela sos berriec c ilh a r b aino eguia
guehiago. M in tzo b ada n ih o r ene c o n tra , cgo>
nen n a iz h a r r i, ih urlzurie c eznante m uguíraziCO. E g uin e n d u t m irik n a c b e za la , am a hasten
d en e an n ig arre z, ikusiz h a u rrare n n ig a rra c ,
h o riz ulheratzeco m ina gatic.
E iizaren co ntra e n an ahal guziac , erran zíren
lehen lau n ie n d e la n . G u e ro zlicaco asiki g u z ia c ,
salda a rre be ro lua bezala dire : n iarraka berec
belhetzen d ituzte m endeac. A g iie ri da marrakariec iin ha o rd u d iite la , a spa ldio n chu lic d ire .
Y a r bilez beraz. M in d u t b ih o t/e a n ikusiz hainitzelan yende cheliea goiaeltc arrats u n lia tu a :
cian ezdiidun urrik a ri behar arg uiac hedatu n a ­
hiz d a b iliza n c z h a n b a t m «n d e h u n ta n ! Y a r zaltezte, galde chum e l>at e gu in n a h i daulzuet.
Kzda h a llza iru zc o a , b sin a n ankas e re , itchikatzue
adarrac b u ru a n : E rra n diezadazue mola gut«
risiinotasuaac b a rlú d u e n lu rre a n ?
N ihorc eidti ihardesten , guEiec b u lu n b a bel- •
b a rre zta p a tn a c d ir u r h e , bateo m in d u s a b e le a n ,
bertzeac b u ru a n hatz. Batzuec zerbait bazaras a te ii, bainati etzitekeu yakin zer, B abelcn b a in o
g ucbiago . Batee erraten d u n oizhat : ezdugu
u n g u i clengatu.
D u e la beinezortzi ehun urthe , lu iin d u a Paga­
n o zen : noia egu in da G uiri.stino?
B igarren batee ihardesten d u : ezilugu elengatzcn , m inlzazaite eskaraz.
Etzait id w itz e u hedoicic baduela ene galdeac,
b a in a n hu n a zer n a h i d u d a n yakin : Guiristinotasuna zorokeria denaz gueroz , ela ez guizonentzat., n o ia oiihetsi d u m u u d u a c batnabi arrantzalen hilzaren g a in e a n , egun distianlenetan ,
nabiz o rai bezala zorokerialzat beg uirarazi nahi
zuten. N oia Pyreneac baizen b a n d ic o guezur
in e n d i baten ircsteco , guizonec utzi d ituzte on>
lasun eta alseguin o hitua c , noia yoan d ire leboin e n aho tarat, presondegai usteletarat, su gorrir a t? H olaco bestac izan dituzte E liza sinhetsi
dutenec Y e ru s a le m e n , A lh e n a n , L y o n e n ,E r ronian ; eta baziren sinheslalelan c o n s u l, senadore , y e n e ra l, y a kin eta aberatsac. Ezda n ib o n
ikusi holaco guerthaincnic ; bederen nie ezdakit
n o n izan d e n , e la zue c? N aski b a i , huntzcc
ik usle n dute bertzec cz bezala.
Hasten da b a t eztulez, bertze akadiran ilzu lik a ,
h iru g a i rena cinzka; b a in a n e:*uen o ih o r « bats bat
eguilen : u li bal entzunen z e n ! A thera detzagun liestura b o rtaric; biboizac kalaka d iluzte,
é ta b li letzakete enganioz erraldikeiariac, ustez
fiherac g olk h oan dituzten. Elizac zorokcriac eraknslcn d ilu . bni *"!c> «t . Hnia erakiistcn b a d ilu ,
n o ia oro y a rri d ire lia r«n sin h e ste ra t? O r o to^
ra(u otlie ziren lu rre a n m ende babez ? Sinhcstea
tíguien bahía izan b a d a , m arrakaricc ichil o rd u
d u le ; ezda h o r harat h u n a lic . Ez ahal dute uste
naàki apostolunc sorgulri zahar ze n b a il zirela,
h iru raendez charm alzeco bazter guziac. Ezda
ezin d ite k e n ic : A postoluac Y u d n c te rlc ziren,
eia Y iiiiu c c asko dakite : e guite n d u lc cobrea
u r re , eta b i soseco le la p in ta , perkal; « z iz a n ie
ere n ib o n errcka bat lu r , b a d a le b e lili d iiu eskaintzceo ehiineco hogoiean. M in tzo dire leheu
in c n d c ac pozoalzaile eta enganatzallez : h ala«
uoec sorguin ite b a d u le 1 D a in u ric ez d u g u ta
}urgabichla b a n d i b a t m en d etan ik u s le n d u e n a !
yakin guinezake u o ra t b iiize n ^iren Apostoluao
sorg uinkeriaco gauzen ikhastcco : Zngarra-«
m u r d i, G u a d e lu p a edo ih e ila lu e la ra t ! B adire
Parisen canoia bczaln h a n d ia c . B ainan a d im e n *
duaz b eh ar d u g u ik n s l : zer ìd u rilz e n zailzue :
sorgulnac ziren P iarrcs, T ho io as, A ndres eia
hoikien la g u n a c ?
H o ic ez<liMe baitczpada sorgninac id u r i.— Zeit ie c b a d a ? M a llje o , M arcos, Lucas, F ilip p e eia
B a rth o n iio c ? — Ez eta ere.— N orc b a d a ? jNihorc
ezdio deus ? file banakike cne ustez n o ia iragan
d iren gauzac, b a in a n b c id u r n a iz eskas aizeinan
d^zaten ene ik uspe n a, nahiz]nor n a h ic alhera de*
zaken h ilz on b a t : n a b i duzue yakin n o ia ikus­
ten d u d a n g a uza? — O ro c baietz d io te .
A lso
zahar bateu errana d u t : o ro b a t za ilzu e ? — Ba,
h a , ba.
H u n a n o n d e n : m izterioac adlm en>
d uaz g orago d ir e , e g u in b id e herisiac E lizan.
H a r ia c u iz , b a t eia b ia h iru d ire n bezain segur,
G iiirls lin o la su n a c e ^u in a ra zl d itu in lz irln a « has-
tapenean, sinlietsia izateco. E rrechki deitliii z u ­
len zorokeria , gogorreguia eta bertzcric. B a in a n
iru le czin u n k a tu baiec , M ariattoc b a d a k i noia
sinhetsi d ute n yaun eta a n d re c , yakin eta tonto e c , gaste eta zaharrec : £ liz a c co peinn zitaen
m ira c u ln a c , eta noia bets bihotza iniraculiizco
p rc d ik u e i? Z e r diozue atsoaren a th crald ia z?
Ikiisten d ilu t zenbaiten m ic h k in ac , erran n a h i
baliite bezala : atsoa zero bat d a , ezdu n ilio rc
e gu in in ira c u ltiric , cz n ih o rc ik us'. £ z d a izan
e»ku zabalaren gainean b a in o g uehiago , o r a i ,
ez lehen. E g u in b a lirc n ih o iz , herrcstaluco zituz­
ten oro E lizarat : ezda halaco Picasarry edo
H a rau b u ru ric , Charetcn lehia emateco. — Bain a n etzailzile E bafidelioa p o c a d u h a n d i eta mlnkliorregula zela ire steco , ralraculuric g a b e ? —•
O n d u zucn ze rb a ite c , sinhestalec baziitcn saria.
— ¡iari onac yende biltzeco azotcac, prcsondegulac eta h e rio tzca! Lehengo yendeac , oraicoau
bezala ziren : n o ia e gu in d ire E b aiide lloarcn
h a u r? E m adazue eguiniza ezin u k h a tu horren
gnkhoa ; aizoinaziie n o n b a it, zoazte P arisal : han
da A c a d e m ia , oro d akiizana A becetlc yzetarain o . Errech da gauzen ukhatzea , b a in a n cz egiiilea. Erna beharriac : h u n a in ira c u lii asko batenIza l : Ilk h llz e n da heiatic calecha b e rri eta a iin
bat. L u m a d ir u rl. Lcrrarastcn d iite lau garainoc , enadac hegalez, lehoinac in d a rre z. Eskutic
dituzte hcdeac b i m u thil P arislar b n ru ernenec.
E g u n a Ciler d a , ccrna g a r b i, b id e a chuco eta
sala brzain le gim . C h linialan doa hiu arrudelncoa , altzinduz eta g o rrira z lz , la ste ire a n , b u rd in
bidetaco hegastinac.H oberenean d io a la ri^ , atha>
ra'zcn zaizco hpgoi. o h o ia b id o itzull bate an eia
porroskatzen diolzate la u arrudac.C alechae eroribeliar zuen eta g u e ld itu h a n b e re a n : g ue ld itu zen?
1Ù, ez ; ikusi d u t ene beg uiz, ik usi d lo d u n bezala ,
ik usle n den bezata,ikusi yoaten a itzin a t n ih o iz be­
zain laster : ezda m irucuiua h o ri? bat. O lio ine c
klicnizen dìotzate calectiari gai'ainoac, eta halercb adioa b im ila le k h o a u r r u n :e z d a h o iim ir a c iilu a ?
b ia . O b o iiie c liltizea diinzte b l lu u th lla t:, eta
cab’cba ezda m akhtirlzen, baiUoa a b ia lu lo kirat,.
ilzu lik a guzien gatic ; ezda iniiaculu^i h o r i? h i­
ru . O h o in e c b id e a n e gu in zituzien cillio eia erreka za b ale iia c , eta calecha yoan da b e lh i,
m ira li baten g ainean bezala : ezda m iracuin a
b o r i? la u . O h o in e c he<latu d ituzte b id e an )iarr o k a c , b o riz e h u n urthcco iia ilz ^ahari ac ere ,
Belatetlc aizanetan herrestaraziz, eta calocliaororen galic yo an da : ezda b o ri m ira c u lu a ?
bortz. O lio ine c b a ra ta zituzien e h u n o rg a ile Astu>
riatic h e ld u z ire n a c , bak ho tchac b azakharkea
b e rro g o iia bortz k in ta l carga. Eraan diolzate calechari guziac g a in e r a t, b u ltu a z beraz lehertu
behar z u le n , eta yo an d a aitzinat 1 ezda h o r nii>
ra c B in ric ?
—
Araelsac dire hole guziac , ezda izan holacoric : g u e zu rra c , guezurrac! — A b ,g u e z iir r a
b a ltio l! — B a i, eta ez chum ea. — Z iibal otho i
bcharriac : catecha Eliza da ; g a ra in o , in u t h il,
arruda , lezc , m e n d i, orga-ileac, d ire A p o s to lu ,
p r e d lk a r i, b ilk h u ia , pt e so n d e g u i, eta persecu.
talzaile kh oroatuac. A b ia tu a Auguste e n p c ra d o '
rearen eguneian , b a d a b ila o ra in o , Najtoleori hi>
n ig a rre n a re n e g u n e la n , n lh o z be?ain b erri eta
a r in , itsaso, m o r th u ,n e g u eta iguzkiz. A itchatu
zaizco co ntra h a n d i eta Itip la c , nekhazale eta
err«{^i*<'ac , gnÌEon lias ■ota vn kinac. C c ìia m dot#
goi<Ìeat> fla agui-ririi-, biitizi ja n a r i cta lib u n i» ,
yo pi» fc r ik u lu : d u b it i d u ! Kz<IalM>ri miracuiu a ? Z oro «.'la h u iti'^a b c ’JC zirt-ii A]io«lola eia
bi'kìpii o iid o r o .ic , litmizen aiabera> fla
dille Eiiz.«. G a liiu bi-liai- zn ic » luzcrat , r ia czdirc
g altiii. EiziiU'fi b rri'lii lu-liai-'e i azte b a t , eia be­
rcili <lutc iiiin iilti hobi-ren {'iizia. Kzilutenpc n a h i
n iiiM c u Iiiiic , bitoi'inz l>i:iM'ia ib ü ara zicn <Iute
Eliza , iib a lif i;;ibe. M;iri;»noi; b a in o sinheste crd iiie ia zaii. F.z ulioa z.ih a), noia zorO
•I
.
d illi yacliioi-c, « liiorlzeiui l ’ iH a n lo « s a n e n ta
aiiici'iit ,a rj;iii « zin iikliul>ii kin ; A[»oslo!nac Zoro
cta Im ru i-ncac Ì)aziie ii, d a h.ilcre Eliza u n g u i
e ia iiiü ii, inii'iu'iihja <l.i ; pvcso t'” on<lironec preso
cmailcai^ gar..lizf*a , tnii ai'uliia ; liarm a- gahec
hiiriii.iilim ao ^ üi'íií <z >m , iiiira c tilu u ; ilsiiec ynkiiit n ar^ui'z.-ii , in ira n iliia : o ro in ira c iih i. H oic
gt.zii'n c ^uiti'u M iitai'tiliinc g>ibp, n iíra cn lu b a n "
(Ü i'iia! Kli/.uo b.irizi'u n te tiilc a n , in iraculiiric
g < ib f, iiiiiai-dliia b e h in ; hnurruc g atduz edo
hilez b<-n’a‘zi*u . liiiia c n lu a hielun ; gaozcii sinhclä.it-..ztfa , b ü liiiio gilbe , mii-:u-idiia b ir u re la n ;
h i zolz g iin ilz 'a n e m a n ili, lia m a b i Zoroc belhaiinikai'.iZlca c irrg iie eta b a n n a d a e , m iraculiia la u , b n rtz , sei eta e liun clun . Z enb ale naz
eguiten l)a iia K iza zi»ioa^o eia galiieton higuin a g o , ha:iliat<*niiz in iia c id iin ha n d ia g o du b ild *
ria n . N ie e n a lc n hori , eia <z d.uiküt enc h iirn n
Korolzat , <*do bib >a lim - n d n z ro z n ro k i’ ria! Ezdti
ezia pgiiiiiic e g u ite n , t-la giiizotiec sinhetsi ün te
E b a n d i'lio a , l)t*re gal
tu'rl.si d a m in en gutic.
B ada h o r i/a te ro i'io IX bezain r a lo iic o , b a d a
lepboa p lk a u u r a i uztetu E iiza rc u aide : f z in
i \
ìxanac izan d ir o , rz i'i yonnac yoan , pzin garraUtiiac g a rriiiiilu :
A>so uiliarryc baza*
kien ziM'buic, crrati-ua : l'.lizau in iru cn lu ac cupclan zituc'Iu.
E skarnioz liai i <lirc csk<’r <ta f.sktiin, h o ri eia
g o rria c , b o itc lia ia u ola fiab.irtac. E¿ o ro h a r ­
gatic. Sinheslo
i/iii(‘vo , I>el>ar da bederea
eepala g u u rria n , hlz;ir znina bdt siid iir pean ^
ja k a uiaitC ) a b c ra s ro , h c d fic ii izan hlriiaco
za m a lz a in ; bai>:aii harriizi'ro d a zer baïasuna
deu h e in b alean KI>Zi«-cn ( o n t r j : e i/irc n b alsg o
Fransesac Mapulco<i
o ^ u ile a n ! Iliin(sec e giin a b>*zalu, ihosit-o «Iute ¡iskoc Kbandelio a , balero iknsten b.iilnli- e silia; h a d a non eguia
•are b a t aski tiandi.i a z r iiin 'n o a z k u n , h a r iz ,
o ts o , sn iho r r ia a«-lini <.uzi;a', ^tn o ro belan
arthikitzeco it»a-o.i bolie a , sinhi'slo-duten guizo nckin. H o ic guziac cMr<iloit d i i n l , z e ro n , olso
alscraateco, eguin lich.ir hiiiia orn> hec bczala!
G ure 'aitzinccoi'i' itiohclsi (iiiic Kliza ; ona ziIc a io le n , ela giic f r o (»na aizf-n>an d u g u o rai
arte*, b a in a n sorUin <)a ^a zte iiu h a t , cla hnra
b a ith a n a d im e iid n ao oz:lii ij^tii iki urih e n a d in a ;
zaharrec b a in o giK 'li'a^o (iaki ; c ;« la h a !a ? Ikus­
ten d u t zenbaiten a r , o g < a arintzen : han b at
b o b e ! H oiatsii a rin izi .* z v n W a ^ ia m e d o Aiisterlizco sold atlu ciri-i.kmatiacr , N apoleonec
•m a te a n gnruiz.-a b>*n’ o k'»/. Krieo ilc h u ra
o nac m aileag o b lh u r z-n d i iii.n k u i h u n a , eta
a ir i ere o n egui:en d a n t . o a n n , sinlic^legabeac
tg u ite n d a uia n b t'g n i'a rie a i. Bchnr d iig u egun
c h n ritu an-as sinlipst ar'-ii I» U a. Kne izp irituac
k u r b il d ilu c e d a r r ia r , I’in d<.'ii>'taii e ie b a d ilu
Janbroac \ b a in a n si;ihosi< at, «U^antaii, h c d o i ga-
I'lac i)ehar dire suntsirazi. Kliza ezbada eguia ,
ecda apbez b e l i a r r i o I t a i n a u egoift Ija-la, n o r
nahic iieliar d u cnlz«n h.ireii e n a n a . Kllsac h«r->
tsa'zen d ih i y a iiira c , gaUlciz<‘n egninhidt* zenliaiU « zdiuazkotenac ; cia tiu n a zt^naco d ioten
ezditekela giiizoiteiilza). E zd a y^ki erran de«a*
Icn : n o ia h a ilu d u ba.la lurrvan , iioliL lebiaroz^
d itu liaurrac bere g a iia i?
Fariseo erd ian hadado rh u tic lau eskinetaco
barri L a t, asko ezkilu-dorre bezain g orac o a »
nahiz e z d u tti arabeiaco ziii>a]tasiina. Ezda jiu ik a z ; deiia h a n i bat d a , E¿{}'|>to.'kn sortbua due la
4 Î1 0 u rlb c : ad in edeirecu n in ia beraz, C hntic
«g on zen lo o rib u a n 2000 u n b e , kosaka g ard ian
bezain (Iß io . EzUike. bchui* !>ihoizi,tf» c rra n c n
Likenac » etzuela eiza» o rd u h a la c o g orpb um
balee. E g u n b a te z , M eheuiet-Àlic b u ru a n eiuai^
zuen alicliarazi behar zzitela , «!a ego rri Fi anciaco
erregue Carlos X g au'euari,. Eizen lehe nb icico
aiabal so in a n aitcliatzcco soidaU ua» ez a ito n »
lo ezin egiiinez b r lh i vcki n ahia. N ah iz etzuen
b eh ar zapaia , p o llu a , a Jd à g a rr ì, chizpa , guerrico , ta k o la c o m oziauvs e d o < liriiric , hainbertze luzatu zuen ah'utzevu , n on h i;ra Parisat or.«
d u c o , erregue lUesi yoana baiize n b e rri alzetarat. l^ g a r re z c o lia'^r>ac coc»< da c h u ri bat zuen
bere soincco guziu. K lic n d ii heliar izan z u e n ,
kartzeco b ir u r iich <r<’i<)cua : bertzec bezala eguin
behar d a hain^tz a 'd z , ez yoaitecoiz guela bei«
(zerat : n o n eman z.ien ciiucin , ezdakit. Lo egon
zubal ela luzakara.
zen un tz ia n zu i but
Q a n b a re c , ik h u .iz
l u n r g a ch to a , eguina ia z i zioten F il'iM i Carlosec b eh ar agurra.
U n g u i EBtnlzo zifvi«, Ueicz'iki OA'duAn , eta
—
1 fío —
k ite n , agtir <>{>tiiivuo , cUiilic he ha r «lela , eta e t
e h ra n ! Hart ízco i<iiiia cizaña zl'h : n u la chulika«
raz? H an zin-ii i'inac fin iiiin a c; b a in a n b u r u t
d ir e n e a n , Ftan.s«*hcc oro l>a:le:zjkct'.‘ : m cn d iac
e ilh a , celli^iiac men l i , itsasoao lints, errckac its»*
sosta. Nola ^n^lii li an <1i i>at hastcan in n ih ilu rle c o e c
tr e jroan bt liiir h a iiiiie <«ol(tailii , lialaisu b ild u zi*
tasten P a ris a i, K ^yptoaco niniureii a llc lu lx e c o ,
n ih o n g o b id e ^ ziibi eilo crrokcian zii-cn ¡n ^n ina *
d o r c a li n l , onclic-o cla hautnuc. Kskal-lirrri f u ­
tía n , b e ld iir n a iz clzcii iHzi Llcliero b a iz ic , Uo>
niban«*rrn Z iin lc c c o iisasourcn b u rrn p a tic ; bahi
b a t zen P aiisoo b ih o lz otn iia : ga!zki izanen ziYzaiolvn arrn iiici i:z:ea La¡)hnr<lico lilia . B ild u
zilu ztrn o ta iiio Putisal n‘ Zi*inan ahal siikac.
Eguiten zuti-ii Esnnurco m rnrfiaren h iiltiia . Klzi>
rcn »'skas giillii*, z:ir »‘la liarri-toseoac eri*. MíIska zircn jpilzon l.a zka rra c , n iila k a iz|>irltn so•e c o , b i sosfcoa t l a tilh a rrc zc o a r. Erregiien
yaiireguico c /k jru lz i'a n , baziren g a ilz im iirre a c,
aari&liitzi'cn m e n in o <la l:inac. l.o lliii zirun Ian*
g n ilra c soka «‘la |>ale>ikci, bainan d o id u in atzarrarazi ziiU'n K^yi>t<>aii a. O d in Kliirats zurinn inguina:-l(>re lian , I'tiizlu n un berlze b a ti. M e n tan
ziren s o rb a ld a , za iy o , b e s o , b u m , lio r iz , erri
eta ihnac. Ih u n a n yadanic g nizo n b a rizt'n a c ,
ice rdia z n r n iia 'i, m arrninac bt'tan c ^ u in ic in**
d arren ez ga'U(.'co, cisiizcn lia^-iac zire n den»
o n ic egiiitiMZ. i^LMibaU a ttio na¿> orri, itsasoco
iehoiiiac , lio rh ild u z iiz a 'z k o le n , e(a erakutsi
zioten a lfrr li.iii'lifn a c t'hiU ikanizlcn z ir e la , so*
kac bnstiz. K 'z'inzton |>it'|iira ^ a c b io llc albera
s en b a ii in g iiiiw u lo ic . Iloktcn ohorea zc*n yakilateari itid a r aizem ale.t! C liu titu zuten b a rria . H an
—
i
5i
—
d a g o cstokic , ingtirtitm la g n ili« gal»c y c lo s ia rf»
bazka. B an loizi'o si'itio La< z;ii>iil, ^ar<)iu inptTÌa>
l«c<> taislxir • m ay oría i8 <8, doii-aii «la liaren
b i/k a rrc co izkirilni zin«*«* l>at Iiai'io (•iieliiago.
B aila be>a£ z<-rliait li.)iirilo In tifl. K!ziuk<'n bcra
h ig iii c rrn iu a n , <z U<-ra il>il iisaso an, cz bera
c liu lic Parisi I I . &niti¿<ii aia!>craco iiidarrec ib ìli
tille n , <‘ta fiz e n lio ila it luiiaculiii'iv ; lia/.4*la b o r
m ir a c u h i, nilixn* ex loz.ike cniaii e m p ih n a siian
liam ar b iliirc n cnalctw) iIc iiIx h .ì. Z u r tiiole £li>
zaren c u a ic c ? H u r i h o ri ubcliitku «Iciizen d a :
b rrn l'Inititii <)a?
Y a m i b u i a!t< liaiz?n «?a, c z liin k c iiilio n , czk e r- e sk tiin < 'a'jilk a b e re g o r p lim z lrr« li- iia , beh iii a itz in a id c ib tii l i 'i n i t'ta b iiliia n ac k iiiir r t'a n ,
g itrro yariZ'-iì d a sa!u>isa< en ^ » i i u a n . B th iir lz i'n
d ilu Ix ir lz C lio SCI >¿aiiiit !>i/.ar on<li>, c z p a iiw lic
d in a z k 'in a i* , c a d io : C)beli->ka lj«-ia v iiii.ilii d a !
O r o aU ciia:zc:) <1 r e , c r r a iic z : cz-iitek«*, b o r i
•o b e r a d > i, e r ro bk-liar d u lio r r c ii c r ra tc c o , b u »
liiiib a , h u n iia !
X X .
E G D IA R l
arguì
D A R IO .
Snbora b<zuU ii.Ii.k i >i<ii ira k iiiizu lc a m oroa
nn-an , b a in a n cz 11 alia!)i¿i bi-liar, u in g u iia e
biiztaiia d u e ìa g.ielit ‘ci>i<' la rn itzc e o : akliubanItan naiz 0)i-ii»k> -lar (l.'z.i^uii K liza rc iilza t,
n a liis dciis g u ii dcn Iu m cii l’ariüco c r c iiiu a ,
Elizac hu rlii <liiei>ar-kiii L)onil)aMC , Iliis b a riie ,
G a r a z i, ÌVlautc, i m à a eia Ü o ua^iiaii. O r a in o
b a d a b o ic ere dcu» ^>iii dire E lizac nicad«-
tan d u e n dorrearen aWlenn. M e n de ta n Éliza ,
L a p h iird it N afarroa , B izcjia , C iiiib e r o n d a G ui*
puzcoaz h e n z e r ic 'in . U rs u la , l.» r r it n , Belato
eta A ltohizkur
dire lia re n
«Idean.
— >Cforc l'isalii d ilu ? A rarn e t>>*har baila ?
Ez<
d u harc p i^ a iu Illia rg n ia baizic. — N orc pisa
zizakeii E llz a , n o rc p is jiu < l u ? Z u e c , Eliza«
ren etsaiccy izartu dio izalzne a 'd e r d ia c , gain«
bclierac eia b c d a d n ra , ctii erran d u ziic : pisiieguia d a g uiz u n c n lz a * , e^niin b id e d o rph pg uia c
d it u ,e z in a ltc lia ui ed'>^:>rr.iiatua d a . E z d u g u
holacorio e rran. — líz naiz ils u ra t m intzu. —«
Ez g urí erranaraz erran «-zíliigunit’. — E zd iiiue
erran E liz ic sobera |{al‘U*lzeii zu e l^ , etzilezkcla
e g u in harén erranae ? K ^nia b a z la io te n , n ilio rc
elziien sin h e ts ire « , liin e a n egonen zen. — B a i,
bebar liteke g<ilz«>n b aino g uo liia ^o baren erra~
nen eguiteco : noia barkiia e is a ie i, ñ o la a ilh o r
bekliatiiac? — ■Eisaien arahera ere , leben E liz jgoizune«: inehe zuten iz¡>iri'ua, bozen soseco
hain itz : ñ o la e^n in dute yakinec b a in o giiehia-»
g o ? Eiizac l'irrean bi-har zuen : ñ o la c-hutilu d a ?
L eherlu beliar zitnen o to : ñ o la garraiaizen d ute
A íla-S aindn , a p 1icz¡>«kii, E rre g u e , a ila , a m a ,
seme , n e ska tch a , m a rty r, cubesur ría b ir d iiia
h e rb a le c ? Kzduzue nílio iz » o ^ o iá lii gáuza h o ri ^
tMiinan Beabac c)ziiiakitz>lelai le p ^u ia handien e ta n , erroskiiokin yostaizrn ziiieU darlc ñ o la
h a u rra c , g aldetu d io t <*ne b n riia ri iio la alti'hatu
den E U z a , n o U e}:'on c im ile , b u iz e , c h irin b o la
eta ifernuco galhaska gtizle<» e rd ia n . M ila k a
dire Ellzai'cn lianrrac Y« ri»saleinen , E rro m a n ,
L o n d re se n , M adrilen , iio s tu n e n , O lb a liin eia
iguzkiac arguitzcn d itu e n basier o r jt a n . A b ia lu
153 —
—
sat«n a h u r b a t gtiízon <'rroiiip<cc , ib ili e rn e la rtj
eta em ail gnzit‘i gainean , klio ro lint hrsuila. Ktzaten n ilio r a ttie , t'ln Iiaierc o ru beliiannikarazi
siluzten ela «-siuli K^iz.i inentiiuz. G n izo ne c le-'
Iiertu beliar z u le n ; kliecliutii ziren a&ko, abiatu
Elizaren iliarrnsten ; bainan krtin u n ^ iii lo th a etft
sartlui z ilz a iu t^ n , non iciuri baitzuen lu-kientzat
eguina : n n ia (in^o oUuiiu Kliza , guizonce rZtn
g a ria ia tu a ? llc(iat->a i'lu ri burri h m d i bat ezin
ib ili eta emart <ia I'huiic b e t a , eia ezii» bontza.
b eh ar erralcco Elizii bera (‘iiiaii dela e b u lic , e<
ikusteco Y ain co are n la n j deia'^... E /p a in a c luzalzen d iliiz ic zenb-iitec , oslriu ireslceo i>ezala :
zer e g u in ? T iro a galdeUeii d u o ls u a c , ela liro a ri
darraico zauria.
X X I.
O H O R E E G D IA R E N P R E D I K A R I E I .
G arralza izanen zaiotc h a iu lizí in in tzaira b au;
bainan cza^ut detz.ilela clie<lcuu. Iia in itze n bar»
m ac ezdire trufa baizic egiiiarcn c o n lra . Casco
arinec ezdnle berizeric <iengalzen. D enbo ra
gallzea liteke bi-ki, g nizo nri bezala, niinzaizea.
Bsren b arm e k in izarui d itu t, ba:zuetan btrris,
eta bertzetan h ilz g o n iin i km . Sislacoui- iuingari*i
alzem an d e lz a k fle ; bai>:au vukin dezatela, onec
in in garriago baizic ez.htiixtela a'ze uiale n hekie*
o a r , baiu erreuhki bici li>ezk(;iariu lazo, hertsikt
eta b e ld u rrc z bii-i d irru e a n . Apliez bezala gue*
hiago yazarrirru d v ia u le t : rzdukite zer deU
:^)beza! O r o yasau eia irelsi beliai* d itu , rainic
ex balilz b eZ jIa barenizai ! E z d a k itt aer deifr;
Z tiirle rn d u tr {>1121011 z.nuriec, hi>z e d o 5nlas o n a
d a rio , n ig a r {'nzii-ti (hiikiii^eii ba<laki, eia ha*
T cnac noru chnkiizi-n «liiii? K^i>na¿co ikit«|irnee
cilhaiZ'-n d io ie biliotza oh*?i'iii»ocui<n, r ia ikharan
d ago liiizae t-do liiTiiUiiL' ^a lzklia t
dioizal.cn.
N ur n a h ic b eh z d a a^ic di zukt* : ezdu huriiia edo
a k h a b ilic . O r o hilio'zeai) d itu , lia in a n b a li t‘giii>
ten b a ilio bi-rizt ari l>¡iin<> od ^iie liia g o , yeiosiac
b iib a lze n d<i. O a p lx z gavlioai; ! Z ein g n ii eza^iituBC z j r d r i i ! K U 'I i l ’ cmi cc d a rrie la n «litutzne
aria f-i<i sulas (¡nidiirnai-, tn n s ik a ii oilliar^ ii&o
curruiiliai'i d a (.liakhni' san^ariac; sulaseco la>
g u n , llkhitzvlaH . zt-nhalt laliora>Í unl>a(u; goza*
m e n , b id i'ia n , h a ilz non n>dii sortb unc, chirri|va
lo b ils u a c , ziilian iii o->io in d n c 'j'iiK b itic niakhur
eta caKcroitac- Hadii hor iz|ii:'iin a p lia in d u b a ­
tenlzal hazk:t a r r ji d a r / 'ir ic ! t 'z dire B nth aio ,
aita-aincn zorion 1 rzkntitz.ic
bnzkariozco ?
hala d a , bainiin a:zi> b a iliu ia iii h:n irta d a be*
n e d ic a iii a n ib e g-z<ca. Idliorco b ila c d ire , e<a
aph<zic be. ar d itn i l.iikn 'ii »¡tii-aiiin d a senhar
zaurthui*n iiig a ria r. A zMun ¡iiscgnina {^a iid is
zu c n , h a u r in n :iz I liiiiic r k'isicnn ce rticocg uiac;
orcn b(T<-an, cillia'zi'ii ibolt* liilio lza , ckliarris
b e r ri,g n iz k i 1>a:uli eia itsusi t>at «-g-iiii deta her>
ric o b a ilo r boltsm
Kli'incti iriiu|icnac n iig n ia n
b a in o , initi g m hia,i:<> i guiti'n d io b a le n er«vricoac,
eta croricoac husii ’lin '. Izan diteke upheza hols,
achola-giibe d j n a ^ iiia , Insana bcre iis liz ziirubiaren g u iiic r u t. i-zdnena g n d iiji^ o ir^kiirlzen ,
e guian u h itu edo 'in iiitna. iiei n e o aitaren er*
raia c g ald n a : H a le ie in n o ii a l i'li a dczake, egui*
t e n d u n ih o ic Ix z a ln ^ a l n n ^ iii lie n ia n : i-s*la
tz iu ra t z ir d a lii^z ^o .h e le n lauzka. Uainaa
apbez guebtcnac b cnzo.ai'uac d irc^ uhore d io l*
b ere p rf& n n a e ia r g n in b id r ì. A rguitze n ditaste
izpii'ttiiar, n a liiac o n tz e n , bih otzac garbitzen.
M aiie <!iiio cgina,hazkiirsiniiestea, bcro caritatea,
iia k a lii^ u iii. A iiiiu'S d io a n r a n , «.'Z(!a lickleiilzat
gali, ej'iMi, 5io t 2. b ero, u r i edo basaric. Sariacn
dire gliela pnzD atiieian, o ro ibe»i dioazelaric.
Badin* ita ld a r aphozac : te r e g u ile n dute bobe*
rc iie c ? Kinag'in fzd itiizie la b u n i gog orrac, es
b rn tie k a iia o , cz bisi gacbtoco«c ; zeinec e^uU en
d u lc apb rzrc l>< zaiiibal u n g 'ii? B adire yakin eia
abcrat&ac b c iiie ta n : czdire b c lb i h a n , <z cla ere
aphrz. D eus ez»}a ederrago, yakin eta aberatsac
u n g u i eguiten h a in o ;b a in a n b c lb i urru n da he kien
angiilaaph<‘7^ r e n e lic : hura da g uzicn eU lieibico
gli iz o n a ,b c lb i aiizin d a rie n tn in p c ia ,e ta a iiz in d a r i
d ilu apbcz]>Ìku ola A iia-Saiudu, argui ezin hilac.
N ic rgnìi) d n d a n lana beharra zt-n : e g iiin rn
o lb r zìien berlze nih orc ? U ste izan banu h o r i,
uizico n ìn n hidea zabal ; b a in a n ezagiiizen
d ilu ì E skaldun asko. Bclm r hczalacoac d irc n
arrcn bere c g u in 'z e ia n , g u tic egu in n ahico z u ­
len lan h a n , cire ch a id u r i d u c la ric . Zeiiliaitee
eguin zczakcicn n ic b.iino b o b c k i : o ra in o bcde*
r e n ,iia h ia g o dute d isliatu bertzeiaco izk irib nz.
( I n e lana deus ooic b a lin b a d a , Y a in c o a c di*
ineia esk< rrac; ezbada o n a , b arkh a dictzadala
egun g a id u a c b o r la n , cheile o n a galic. B a in a n
o ro otboixlen firimaz, ez yazarizeaz apb e zari :
b d d u m in 'c aski, g u e liia ¿ o io r ic gabe. Y aincoa*
ren aitzinean e rra lfu d a u lz u e , gaizkiari n a h i
ziola b u ru a b c b itira zi, eia g u ti d a , hitzez bedcT c n , n a h i d u e n ic gaizkiaren b ilo ria . E zduenac
n ahi ikttsi guizkia nausilzen, egn in beza h o b r k i :
n i ic b iliz rn n a iz , hasi Iiezala, A lta r e n ,eia Sem i ar « o , t l « b p ir iiU 'S a in d u a r e a ic c n e a a. Halabas.
í í r M'?; <♦»!ñ :
■‘r .it T d q a ^
n -MgMf.
'9 '
«• , lí . : '• 5?
, V , ..>ÑN.-.
-•♦*«; i : jp ,'■
^4ÍÍIH.<m 4 m Í «••<**.
-•>) .-• ;; !>' . . u ,.w ‘. -• ■
• fc* ! ..4 ..}•» ;;'r
' 3 ' ‘ .'• '-. :.
C "j ■ ! ' -: .-ç . <«-. . - •
S í . 'S
: > ,- * Í
1 T ^■>v*¡,-. V i .,
•- ^
‘-.u': :-
.'
». »•■’ •* - < •' i ' ■." ■ '. :
Í---.ÍÍ 3 ^ v y.ú-'-:? * ■ t - ^ H i 'ii- •••■'■ .: • . í
;r'-
• i >.i 1 'c'j'' r*'t*' r*
■•*> '
'.’ ■' . •■■,. -r ■
l’ Tir - ,;, .e^ute-. -,v.'
-
.'
t£ ¿é
- y ÿ ^ S s /^ f
i í : víí< ^
é e y .■
¿- i
-» .
•■1
^
■
' ^r.
v - .- « - .;',.> .v ^ .- ^ v - rÎî'^^ïlÇ ^k ê^- ''!.'■
,
.•:.*
,
.
» .-.I
■•■ »•• 1. ;
;.'n J <
nábHí ^*rí\tiVr-»í> '-a'U &
.^ífi'*«- !
«rhfc-i. ' ' :'.
.iísc;
•
a
Í»-'íí' æ o A '^ Â ^ ^ 'î^ -
! ';•: ’ „ x . i ’f , ."'.(t SITS''1 ^ '
• • y.d
:-'i'¡
Ï
ar-if.
,% **
.L
"*|s'í i&-:í r''.r..;
Â/;«{.jjiiÿÎ'i'
f r ^ a g i j ií * i -j J. , ..
u < j i'j- - .* :vw>»
í é '» ..J i
W-
----*.':.^
•:‘>>.»-^.
•
-i: -
Si
-d
.'■
■
■
■
• Ù ^ jù y
í.^
.r¿r,
•'
? •:
« .-I*
..
^àlüi^^Ä.'f ü.:«ínA-: --.=55
.
rriiT^*» I
E 'A ^ g tíw A .'l
-V •-■% aA u ^ '''Á ,téii
SSkj^
Pl«n*ai
Trinitale Sainduaz eta M isterloez.................
I . Y a in c o a .................................................. ..
I I . Y a in c o a lib iir u suin<l<>cn a ra b e ra ...........
I I I . Ha&tciic Y iiin c o bat bazeia o ro c stahe»>
teii ................................................................ • •
IV .Z tT erran d ile k c n Y a in c o a b a ith a n »inh<‘stertc c ziliitc n c i......................................... ..
V...Y a in c o a iiktiatzen zcnbaitec e g u in b id ei
ihes c{;uitcc 0.....................................................
V I. A k liab a n tza ia in o c o g og orlasun a Yain»
coarcn c ig o r r a d a .........................................
V II. Y a in c o a re n p ro b id e n izía ........................
V i l í . Y a in c o a re n ukhatxcari darraizko n rorigiiiizac............................... ..............................
IX . Y aincou b e itb n tfii ilh n r n a ........................
X . Z er ijju ric d itík e n sinhesic g a b e ta ric ..
X I. Sinbeste»''aben g urio pca, e rg u c lk e ria ..
X I I . ïa in c o a r e n ?lsaiac, ajd n ‘Zen e is a ia c .. ,
X I I I . Y ain co ac badüki zer d ea o n .................
X J V . O n e c e z d u t e g o i b r i i i : ..................................
X V . G uizo n e n e guhibidrac Y aincoaren a i­
derai ..................................................................
X V I. Ez ahalka un g n i b id e a n .......................
X V II. G aizki guziacezilirc b ih ze e ta e b a s U af
%.
i4
9
»4
»7
a6
»7
a8
39
3o
3i
3^
35
36
PWw».
I. Yainroarí hazíoakon c ro tp rn a ..................
I!. Yainco-”UÍKr>iia............. ...........................
I I I . YaiiiL'o {•tiizoii f^iiiiia bakharríc YesaC h r ís lo ............................................ .............
I V . Y e s i i » e z i l i i l c c z a ^ iit z i'ii i i k l i a t u i i a b i
d u t o n e « ; .......................................................................
y . Yesus bada erosiab a, rz litikt; brrizcrie
38
46
5o
53
54
56
a d o r a tu n b c i a c{;ijíií t h i i i - i d c o c i a n ...........
V I . B r a l t m u , V i f l i n i i i-tuSiUa e z d i r e Y n ii ic o ^
V H . B i i d i i a c z d u Y a i n m ........... .............................
V I H . C o n f u c i u i ( z la Y u Íi k o ..............................
6o
67
I X . I s i s , O s i r i s r t a H » r i- z d iie Y a i n c o ...........
X . L ycu rgtic, N u m a , Y u iá lc r ezd ire Y a in c o
X I . Z o r o a s i c r c z d a Y a i n c o ...................................
X I I . L i i l l i c r n a C a l v i n i z - lir u Y a i n c o ...........
C9
70
7a
77
X I I I . M a b o m v i cZ'la Y a i d i ci.................................
X I V . Y f s t i s e i i ]ii2iia<- h ile n » r i c t i c e r a k u t s t
78
du liaren ya¡iic(>i<iMiiia................................
86
X V . N ap o lco n m
&iniie.s:<>a Y f ^ t i > C l n i « l o
. b a it b u u ...........................
...........................
88
l i I z p i r i l u S a i n d i i a ..................................................
97
I I . E l i z a .................................................. ..........................
99
I I I . Eliza b^klia-rn d a ....................................... 100
I V . E iiz i &iiin<iita < U ......................................... to s
V . .Eliza caio'iuoa d .i...........................................
V I . lÜliza Apo&t«>li(’oa ( b ....................................l o 5
V I I . E-izu agiuM ’i j d a ............................................... 1 0 9
V i n . Elizu belhiericoa da eta <z>n engaña-
............................................................................... n o
I X . Eliza eguiarcn coloua eU lauzka d a . . .
>>3
rikiMi.
X . O ’Connell aita-saintlntiarra ......................1 15
X I. S in h fsie gabea m iraciilii liaixlienen as*
m a i a s t a l e .............................................. ..
it6
XII* Ezdezuke n o r naliic eguin E liz a .......... 117
X n i. Testam enta exda guzit-n mi-iicco . . . 118
X IV . Eiiza ezdileke utz k lio io liaten g a lic .. 1 ao
X V . Eiizaren erakuspenac hauiuao^ i-z sin«
hestcn gabciiac................................................l a i
X IV . Z e r erakutsi d m Elizaz ra n p o .............134
X V III. PuUieo ela G aizan iii.. ...................... 129
X V III. B ulunbac.................................................. »^4
X IX ..Huntzac eta b ulun bac............................. i 4 o
X X . Eguiari argu i tia iio ................................. ..
X X L Obore e g u ia r c a p r e d i k a r ie i ................... >¿3
; ,,
.....................n
'.
î-i
•■
V
'
........... «*■«?''
V ‘
" '‘
.•: .
•*'• -Mi
• ...................
JJ . , ,
f
i'ia n v T i ^ J i
f.
fr
V ..
'»wâîfts-'l .Í2¿X
"'•'■■■-^
. •- ■
'* » î ?» 1-ÄK*'! «^'»X
.;. J . '•• .A .'.i . v y
'
• '*- •• -iV
•
.V - -T . a -■
:
■
‘. %
■
10? '
!'; - -s-'.X*; • ’
f
• 'v î -
m
m
. ^
;
í
-
-