EMERXENCIAS INTRODUCIÓN Os primeiros auxilios, son o conxunto de actuacións de primeira intervención que se realizan sobre un/ha accidentad@ ou enferm@ repentino, no mesmo lugar onde se produciu o feito e coa finalidade de evitar, até a chegada da asistencia médica profesional, que as lesións sufridas agrávense. Este conxunto de actuacións, condicionará o prognóstico e mesmo a supervivencia d@s accidentad@s. Así, será de gran interese que o maior número de persoas na empresa, saiba realizar unha avaliación rápida e resolver compromisos vitais. De acordo coa definición, podemos dicir que os primeiros auxilios cumpren 3 obxectivos básicos: - Asegurar o mantemento da vida (i.e., control da respiración e o pulso). - Evitar o agravamento do estado da vítima. - Asegurar o correcto traslado a un centro hospitalario suficientemente dotado. A Lei de Prevención de Riscos laborais no seu artigo 20 sinala como obriga d@ empresari@ a análise das posíbeis situacións de emerxencia, así como a adopción das medidas necesarias entre outras, en materia de primeiros auxilios. Isto implica que na organización dos primeiros auxilios e para evitar a improvisación, débese ter en conta o seguinte: - É necesaria a presenza de medios humanos que saiban realizar os primeiros auxilios, que sexan un número suficiente e con formación adecuada. É necesaria tamén, a presenza de medios materiais adecuados ás emerxencias da actividade. Os recursos débense atopar en lugares de fácil acceso. - Efectuaranse comprobacións periódicas do correcto funcionamento das medidas de primeiros auxilios. - Organizaranse as relacións necesarias con servizos externos, para garantir a rapidez e eficacia das actuacións. - No traslado d@ accidentad@ ou enferm@ repentin@, deberá estar planificado a quen chamar para que realice o traslado e onde trasladar. - Saber facer: @s compañeir@s ou as vítimas, deben saber que facer para evitar máis danos (interromper o mecanismo produtor do accidente, fixar prioridades, sinalizar a zona, avisar á ambulancia,…). Este saber facer esixe adoptar uns Principios Xerais de Actuación ante unha situación de emerxencia e á hora de atender a un/ha accidentad@, para evitar agravamentos das lesións e mesmo para manter a vida d@ accidentad@: - Actuar con rapidez, mantendo a calma, para que a nosa conduta sexa o máis adecuada posible e para tranquilizar con ela @s accidentad@s. - Evitar aglomeracións. - Dominar a situación. - Non mover @ accidentad@ ata que non se fixo unha valoración inicial deste (estado de consciencia, respiración e pulso). FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 1 - Examinar @ ferid@, para determinar aquelas situacións en que corra perigo a súa vida, non facendo máis que o imprescindible que permitan as nosas capacidades. - Tranquilizar @ ferido. - Manter @ accidentad@ quente. - Avisar @ persoal sanitario. - Traslado adecuado: non sempre o máis rápido pode ser o máis adecuado e eficaz para @ accidentad@. - Non dar medicación, xa que isto é facultade exclusiva do equipo médico. PRIORIDADES DE ACTUACIÓN: Para iso aterémonos a a Activación do Sistema de Emerxencia, facendo que non se agraven as lesións existentes e mesmo salvándolle a vida @ accidentad@. Para activar correcta e rapidamente o sistema de emerxencia, lembraremos a palabra PAS que nos indica as actuacións básicas e xerarquizadas para atender a un/ha accidentad@: - Protexer: antes de actuar, farémonos cargo da previsión e prevención doutras secuelas pendentes do accidente e de cortar o posíibel mecanismo produtor (aspectos ambos, que poden afectar @ accidentad@ e a nós mesmos), examinaremos o lugar do accidente buscando vítimas que poidan pasar desapercibidas e sinalaremos a zona para evitar novos sinistros. - Avisar: a continuación, daremos aviso @s servizos sanitarios da existencia do accidente. - Socorrer: unha vez que protexemos e avisamos, procederemos a actuar sobre @ accidentad@, recoñecendo os seus signos vitais sempre pola seguinte orde: primeiro a consciencia, segundo a respiración e terceiro o pulso. O RECOÑECEMENTO DA VÍTIMA Activado o sistema de emerxencia PAS e á hora de socorrer, procederemos a identificar as situacións de compromiso vital (valoración primaria). A valoración primaria: Esta valoración, vainos a permitir determinar o estado das funcións vitais (consciencia, pulso e respiración) d@ accidentad@ ou accidentad@s e actuar en consecuencia. Esta primeira valoración, inclúe os seguintes pasos: - Estado de consciencia: para comprobalo, preguntarémoslle cousas sinxelas tales como: “como te chamas”, “onde che dóe”,... Tamén lle daremos sinxelas ordes: “abre os ollos”, “apértame as mans”,... A situación máis grave de consciencia, prodúcese cando non existen actos reflexos e que dará lugar finalmente a fallos respiratorios e parada cardíaca. Dacordo ao funcionamento dos actos reflexos: tose e deglución, si a persoa esta inconsciente mais respira, colocarémola en Posición Lateral de Seguridade (PLS) que implica colocar @ afectado de lado, co brazo @ lado contrario sobre o que lle recostamos, colocado debaixo da cabeza, e FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 2 coa perna contraria á beira sobre o que o recostamos, semiflexionada para evitar que a lingua se vaia cara atrás e asfíxiese por causa da falta de actos reflexos). - Respiración: en caso que @ accidentad@ non respire, afrouxarémoslle a roupa, colocaremos unha man na caluga e outra na fronte, empuxando suavemente a cabeza cara atrás. Logo abriremos a boca e procederemos á extracción de corpo/s estraño/s e logo, en caso que non recupere a respiración, aplicaremos a Reanimación Cardio-Respiratoria (RCR) que veremos nos seguintes epígrafes. - Pulso: comprobarémolo nas arterias carótidas, que están a ambos os dous lados do pescozo A valoración secundaria: Despois de realizar a valoración inicial e comprobar que o ferido non corre perigo de morte, procederemos a realizar a valoración secundaria, i.e., rápido recoñecemento para pescudar as lesións, tendo en conta que con frecuencia o que se ve non é o máis grave e que debemos ver todo pero tocar o menos posible. Atenderemos as lesións de forma adecuada para non agravar a situación, mantendo as constantes vitais, até a chegada do equipo médico, ou o traslado en ambulancia a un hospital. ACTUACIÓN EN CASO DE QUEIMADURAS Queimadura é toda lesión producida por calor. As queimaduras pódense clasificar (a efectos da súa posterior valoración), en función da profundidade e a extensión das mesmas. Respecto da profundidade clasifícanse en: - o 1 grao: afecta á epiderme, que é a capa máis superficial da pel. Caracterízase por un enroxecimento da zona afectada. - 2º grao: epiderme e derme. É dorosa e caracterízase pola aparición de chagas recheas de líquido. - o 3 grao: epiderme, derme e hipoderme, podendo chegar @ óso. Aparece unha placa necrótica (tecido morto). Queimadura que acostuma ser indolora, por causa de que os nervios da zona están mortos. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 3 Respecto a extensión: Utilizamos a «Regra das 9» de Wallace. Para iso, divídese a superficie corporal do adulto en 11 áreas, sendo cada parte o 9% ou un múltiplo de 9. De forma que:. - Cabeza e pescozo son un 9%. - Cada extremidade superior: 9% (7% o brazo e 2% a man). - Cada extremidade inferior: 18% (9% a coxa., 7% a pantorrilla e 2% o pé). - Cara anterior do tórax e abdome: 18%. - Costas e nádegas: 18%. - Xenitais: 1 %. A valoración da gravidade basearase na extensión e o gr@ de profundidade. Con todo, factores como: a idade, o axente causal e certas localizacións, como a cara, os plegues e os xenitais, inflúen tamén no prognóstico. Diante dunha queimadura debemos priorizar as actuacións da seguinte maneira: 1. A primeira acción que debe realizar un socorrista é suprimir a causa que produce a queimadura: apagar as lapas, eliminar os ácidos,… 2. Manter os signos vitais (en moitos incendios, as persoas queimadas poden presentar síntomas de asfixia debido á inhalación de fumes). 3. Examinar o corpo da persoa accidentada: comprobar si, ademais de queimaduras, producíronse hemorraxias, fracturas,… e tratar a lesión máis grave. 4. Aplicar auga en abundancia na queimadura para arrefriala e reducir a dor (de 20 a 30 minutos), quitando roupas, xoias e todo aquilo que manteña a calor. Si aparecen tremores, tapar á persoa ferida cunha manta. 5. Cubrir a lesión cun vendaxe frouxo e húmido (sabas, panos, camisolas,...) e pór @ ferido en posición lateral de seguridade, si as lesións que presenta permíteno. O obxectivo é evitar a bronco-aspiración do vómito e a obstrución das vías respiratorias por caída da lingua cara á retrofarinxe, no caso de que perda o coñecemento. 6. Tratar a queimadura soamente con auga. Nunca se aplicará outro tipo de sustancias como pomadas, manteiga, aceite, vinagre,... que poidan ensuciar, infectar ou encubrir a ferida. O médico debe examinar as lesións limpas. 7. Evitar darlle á persoa accidentada líquidos ou sólidos por vía oral (auga, alcohol, analxésicos); podería producirse un vómito e complicar máis a situación. Igualmente, diante da posibilidade de que o tratamento final sexa de tipo cirúrxico, debe manterse o seu estómago baleiro. 8. Manter intactas as bóchegas que se producen na pel despois dunha queimadura, xa que o líquido que conteñen protexe dunha posible infección. Tampouco hai que desprender nada que estea pegado á pel (roupa, plásticos,...) porque poderían producirse lesións máis profundas. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 4 9. Permanecer en todo momento xunto á persoa accidentada e non demorar o transporte a un centro hospitalario. No caso de que @ ferid@ perdese o coñecemento, outros contratempos (obstrución das vías respiratorias) poderían producirlle a morte, si non é atendido rapidamente. 10. Fronte @ lume: sufocar as chamas cunha manta que non sexa acrílica. Si non se dispón doutro medio, facer rodar polo chan á persoa accidentada até apagar o lume e, como último recurso, utilizar un extintor adecuado. Despois aplicarase auga na zona queimada para refrixerar. 11. Fronte á electricidade: empezar sempre desconectando a corrente, salvo que a persoa electrocutada xa non toque o condutor eléctrico. Si isto non é posíbel, hai que separar o condutor eléctrico do accidentad@ mediante un material illante como pode ser un pau de madeira. Despois, hai que manter as constantes vitais e trasladar á vítima a un hospital. 12. Fronte @s produtos químicos (lixíbia, acedo clorhídrico, etc.): aplicar auga abundante na queimadura (de 20 a 30 minutos) procurando non salpicar outras partes do corpo. Nunca empregaremos pequenas cantidades de auga: a súa mestura con certos cáusticos pode aumentar o efecto da queimadura. Mentres se pon a auga, hai que quitar a roupa impregnada, zapatos, xoias, etc. 13. Fronte a sólidos incandescentes (ferramentas, recipientes, etc.): separar o obxecto causante da queimadura do corpo da persoa accidentada e mollar con auga a zona afectada. 14. Fronte a líquidos inflamábeis (alcohol, gasolina, benceno, etc.): nunca utilizar auga para apagar o lume porque o estendería. Hai que sufocar as chamas cunha manta ou un anaco de roupa que non sexa sintética (chaqueta, bata, etc.) ou facer rodar á persoa ferida polo chan; se non hai máis remedio, pódese recorrer a un extintor adecuado (po convencional ou espuma física). O que nunca debemos facer ante unha queimadura é: - Aplicar pomadas, cremas, pasta dentífrica,… Só auga. - Arrefriar demasiado @ paciente, só a zona queimada. Si aparecen tremores ou a zona queimada é superior ao 20%, deberemos tapalo cunha manta térmica. - Dar auga, alcohol, analxésicos,… por vía oral. - Romper as bóchegas, pois conteñen líquidos proteicos importantes para o corpo e ademais, @ rompelas, abrimos unha porta de entrada aos xermes. - Despegar a roupa ou calquera outro elemento que estea pegado á pel. - Deixar soa á vítima; para evitar agravamentos como o shock. - Demorar o transporte posto que a posibilidade de que entre en shock, aumenta canto maior é a extensión. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 5 ACTUACIÓN EN CASO DE HEMORRAXIAS Enténdese por hemorraxia a saída do sangue dos vasos sanguíneos (arterias e veas). Fálase de hemorraxia externa si o sangue vai parar ao exterior do corpo e interna si o sangue flúe no interior do organismo; si o sangue flúe @ exterior por medio de orificios naturais, reciben o nome de exteriorizadas. No mundo laboral as máis frecuentes son as externas, distinguíndose varios tipos: - Hemorraxia arterial: o vaso sanguíneo roto é unha arteria, o sangue flúe a sacudidas, coincidindo coa contracción cardíaca (sístole). É a máis grave, debido @ perigo de shock repentino pola rapidez con que se perde o sangue. - Hemorraxia venosa: o sangue que flúe faio de forma continua, sen sacudidas. - Hemorraxia capilar: o sangue flúe desde moitos pequenos focos en toda a extensión da zona lesionada. A conduta que debemos seguir, difire si se trata de hemorraxia interna ou externa: - No caso de hemorraxia externa, deberemos: 1. Deter a hemorraxia empregando, por orde, os métodos seguintes: a compresión directa, a compresión arterial ou o torniquete. Nun principio, recorrerase sempre @ primeiro sistema, utilizando o seguinte no caso de que o anterior non teña éxito. 2. A compresión directa consiste en efectuar unha presión no punto de sangrado cun apósito o máis limpo posible (gasas, pano, un anaco de roupa, etc.) durante dez minutos, como mínimo, elevando á vez o membro afectado a unha altura superior á do corazón da persoa accidentada. 3. Aliviar a presión exercida sobre a ferida unha vez transcorran o dez minutos, pero sen quitar nunca o apósito. Si lógrase deter o fluído de sangue, hai que proceder a vendar a ferida e trasladar á persoa accidentada @ hospital. O método da compresión directa non se pode usar no caso de que a hemorraxia estea producida por unha fractura aberta de óso. 4. Combinar a compresión arterial co primeiro sistema, no caso de que non se consiga unha redución da hemorraxia. Para iso débese atopar a arteria principal do membro afectado (brazo ou perna) e deter a circulación sanguínea nesa zona mediante unha compresión efectuada coas xemas dos dedos do socorrista. A compresión debe manterse até a chegada da ambulancia ou o ingreso hospitalario da persoa accidentada. 5. Realizar un torniquete. Este sistema utilizarase só no caso de que os anteriores métodos non sexan eficaces ou cando o número de persoas accidentadas con lesións vitais supere ao d@s socorristas e non se poida atender de forma permanente a cada un/ha deles. 6. Aplicar o torniquete por riba da ferida e no extremo do membro afectado, utilizando para iso un vendaxe ancho. Exercer a presión necesaria para deter a hemorraxia e anotar a hora de colocación. @ socorrista nunca afrouxará o torniquete. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 6 - Hemorraxias de oído por traumatismo cranial. Neste caso, a actuación d@ socorrista vai encamiñada a non mover á persoa accidentada e a facilitar a saída do sangue. Por iso, este tipo de hemorraxias non se debe deter e, controlando os signos vitais, procederase á evacuación urxente da persoa afectada cara a un centro sanitario con servizo de Neuroloxía. - Hemorraxias de nariz. Efectuar unha presión directa sobre a xanela nasal sanguenta e contra o tabique nasal e mantela durante un tempo mínimo de cinco minutos. Realizar esta operación inclinando a cabeza cara a adiante para evitar a posible inspiración de coágulos. Pasado este tempo, diminuír a presión e comprobar si a hemorraxia cesou. De non ser así, efectuarase un taponamento anterior cunha gasa mollada en auga oxixenada. Si a hemorraxia non se detén, hai que evacuar á persoa accidentada a un centro sanitario. - Hemorraxias internas. Estas hemorraxias prodúcense no interior do organismo sen que o sangue salga @ exterior. Detéctanse porque a persoa accidentada presenta síntomas de shock (inconsciencia, suor fría,…). Neste caso, débese evacuar urxentemente @ afectad@ a un centro sanitario, controlando sempre os signos vitais (pulso, respiración e temperatura). ACTUACIÓN EN CASO DE TRAUMATISMOS Os Traumatismos Mecánicos, son todos aqueles que provocan lesións no corpo consecuencia de impactos violentos contra obxectos. Distínguense: - Escordadura: é a distensión ou desgarramento dos ligamentos dunha articulación. Maniféstase con dor, inflamación e dificultade para realizar movementos. - Luxación: é o desprazamento dos ósos que forman unha articulación. Pode acompañarse ou non de rotura de ligamentos e fibras musculares. A máis frecuente é a de ombreiro. Maniféstase con deformidade aparente da articulación, inflamación, dor e incapacidade para os movementos. - Fractura: é a perda de continuidade total ou parcial dun óso. É pechada cando a pel desa zona está intacta e aberta cando está rota. Maniféstase con dor aguda, deformidade aparente, inflamación, impotencia ou limitación para o movemento, crepitación e si a fractura é aberta, hemorraxia. A conduta a seguir será a inmobilización da parte lesionada, a manobra debe abarcar as dúas articulacións (superior e inferior) máis próximas para que sexa efectiva. Si se sospeitase lesión de columna, debe manterse @ accidentad@, deitado boca arriba e coa cabeza ladeada, conservando en todo momento, a aliñación, coma se fose un bloque ríxido. Nestes casos o transporte farase sempre en posición horizontal. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 7 A REANIMACIÓN CARDIORRESPIRATORIA (RCR) @ ser emerxencia de primeira orde (posto que orixina falta de osíxeno no cerebro, provocando lesións irreversíbeis e mesmo a morte, pasado pouco tempo), a Parada Cardiorrespiratoria (PCR), require dunha actuación rápida e eficaz, aplicando a Reanimación Cardiorrespiratoria (RCR), que ten por obxecto reverter a situación de PCR. Antes de aplicar a RCR, haberá que comprobar que existe PCR e para iso, realizaremos a avaliación primaria d@ accidentad@, i.e.: - Comprobación do estado de consciencia xurdindo o problema cando @ paciente non reacciona pois se atopa inconsciente. - Despois de verificar a inconsciencia d@ afectad@, compróbase que respire. Sei respira, colocarémolo en PLS a non ser que se sospeite que teña un traumatismo grave, caso no que non o moveremos. O problema ocorre se non respira. Neste caso colocarémolo en posición de decúbito supino (coa cabeza e os ombreiros ao mesmo nível do tronco, e cos brazos estendidos en paralelo) e procederemos a hiperestender o pescozo con algunha das manobras existentes (fronte-pescozo, fronte-mentón,…) para facilitar a entrada de aire nos pulmóns ao separar a base da lingua da parede da farinxe. Se continúa sen respirar, procederemos a baleirar a boca de calquera obxecto estrano ao organismo por medio dos dedos ou comprimindo fortemente por baixo do diafragma para que a corrente xerada faga expulsar calquera obxecto (chicles, próteses,…) cara @ exterior (manobra de Heimlich) - Si aínda así, continúa sen respirar, a parada cardíaca é inminente (si é que non se produciu xa) e procederase a efectuar a respiración artificial e a masaxe cardíaca externo, de forma conxunta para que sexa eficaz. Do método máis eficaz de respiración artificial que é a boca a boca, podemos apuntar o seguinte: Situado @ accidentad@ na posición correcta, realizada a hiperestensión ; practicámola: o ar que se vai a insuflar, non se debe perder polo nariz, polo tanto @ socorrista deberá taponar as aletas nasais cos dedos polegar e índice da man que colocou na fronte (para a hiperestensión ) Faremos unha inspiración profunda. Acto seguido aplicaremos a nosa boca sobre la d@ accidentad@ de maneira tal que a cubramos toda. Insuflaremos con forza e sen perder ar. Acto seguido, comprobamos que a parte do corpo que se “levanta” é o tórax e non o abdome, para así verificar que non existe obstrución das vías respiratorias. Si existera tal, deberemos proceder de novo a eliminar os posíbeis obstáculos e comezar de novo. Tras cada insuflación, separarémonos da boca da vítima para permitir a expulsión do ar insuflado, facilitando isto soltando o nariz e ladeando a cabeza d@ accidentad@. No caso que a vítima se recupere, acompañaremos o ritmo das insuflacións, á súa respiración. FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 8 Respecto da Masaxe Cardíaca Externo, podemos comentar o seguinte: Son compresións torácicas que, actuando sobre o corazón, vano a baleirar, volvéndose a chear ao terminar a compresión. A posición previa é a mesma que a da respiración boca a boca (i.e., decúbito supino). A zona sobre a que se exerce a compresión, será a metade inferior do esternón. Colocamos sobre esta, o talón dunha man, poñendo o da outra sobre aquel. As dúas mans en paralelo e superpostas, logo entrelázanse os dedos, sen apoialos sobre o tórax. Acto seguido, presionamos perpendicularmente sobre o lugar, firme e uniformemente, transmitindo todo o peso do corpo sen flexionar os membros. Manteremos la presión durante +/- 1/3 segundo para logo soltar bruscamente. Esperamos outro 1/3 segundo e repetimos. Debemos manter un ritmo fixo de 80-100 compresións por minuto. Iremos comprobando la eficacia da masaxe, mediante palpación do pulso central (carotídeo) durante as compresións (cada minuto). Xa adiantamos anteriormente, que para que sexa efectiva, a RCR, debe comprender @ tempo a Respiración Artificial e a Masaxe Cardíaca Externo e para iso, realizarase co seguinte ritmo: 1 2 insuflacións, seguidas de 30 compresións e repetición... comprobando cada minuto se as constantes vitais foron restabelecidas. No caso que @/@s reanimador@/@s NON queiran, ou non poidan realizar o “boca-boca”, e non teñan un dispositivo para practicares a ventilación, ANTES QUE NON FACER NADA, mellor administrar, polo menos as compresións torácicas. 1 FORMACIÓN E ORIENTACIÓN LABORAL CURSO 2019/2020 9
