Lapidario Damigeron-Evax

Damigeron
De lapidibus
digilibLT. Biblioteca digitale di testi latini tardoantichi.
Progetto diretto da Raffaella Tabacco (responsabile della ricerca) e Maurizio Lana
Damigeron
De lapidibus
Correzione linguistica : Nadia Rosso
Codifica XML : Nadia Rosso
2016 digilibLT, Vercelli
Fonte
Le lapidaires grecs, texte établi et traduit par R. Halleux et J. Schamp, Paris
1985, 230-290 (Collection des Universités de France).
Licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Condividi allo stesso modo 3.0 Italia
Nota al testo
Modifiche apportate al testo dell'edizione di riferimento
Si è corretto in LVIII, 2 "aliquoties" in "aliquotiens"; si è omessa la seconda
occorrenza del numero di paragrafo erroneamente ripetuta in LX, 4. Si sono
inserite a testo le additiones contenute in una sezione a conclusione dell'opera
nell'edizione.
Note di trascrizione e codifica del progetto digilibLT
Abbiamo riportato solo il testo stabilito dall'edizione di riferimento non
seguendone l'impaginazione. Sono stati invece esclusi dalla digitalizzazione
apparati, introduzioni, note e commenti e ogni altro contenuto redatto da editori
moderni.
I testi sono stati sottoposti a doppia rilettura integrale per garantire la massima
correttezza di trascrizione
Abbiamo normalizzato le U maiuscole in V seguendo invece l'edizione di
riferimento per la distinzione u/v minuscole.
Non è stato normalizzato l'uso delle virgolette e dei trattini.
Non è stata normalizzata la formattazione nell'intero corpus: grassetto, corsivo,
spaziatura espansa.
Sono stati normalizzati e marcati nel modo seguente i diacritici.
espunzioni: <del>testo</del> si visualizza [testo]
integrazioni: <supplied>testo</supplied> si visualizza <testo>
loci desperati: <unclear>testo</unclear> o <unclear/> testo si visualizzano †testo†
e †testo
lacuna materiale: <gap/> si visualizza [...]
lacuna integrata dagli editori: <supplied><gap/></supplied> si visualizza <...>
Sono stati marcati i termini in lingua greca <foreign xml:lang="grc">αβγ</
foreign>
Ulteriori informazioni sulle norme di trascrizione e codifica su Note di
trascrizione e codifica di testi latini tardoantichi [http://digiliblt.lett.unipmn.it/
upload/docs/note_di_trascrizione_e_di_codifica.pdf]
Sommario
Incipit liber Damigeronis peritissimi de lapidibus.
[pr]
Incipit de lapidibus et eorum generibus.
[index]
[pr]
[index]
I. Lapis aetites.
II. Lapis heliotropius.
III. Lapis adamas.
IV. Lapis memnonius.
V. Lapis diadochos.
VI. Lapis smaragdus.
VII. Lapis corallius.
VIII. Lapis exhebenus.
IX. Lapis haematites.
X. Lapis chelidonius.
XI. Lapis chelonites.
XII. Lapis ceraunius.
XIII. Lapis iaspis.
XIV. Lapis saphirus.
XV. Lapis hephaestites.
XVI. Lapis orites.
XVII. Lapis achates.
XVIII. Lapis odontolycius.
XIX. Lapis alectorius.
XX. Lapis gagates.
XXI. Lapis medius.
XXII. Lapis syrtius.
XXIII. Lapis capnites.
XXIV. Lapis optallion.
XXV. Lapis obsianus.
XXVI. Lapis hieracites.
XXVII. Lapis chalcedonius.
XXVIII. Lapis lychnites.
XXIX. Lapis topazos.
XXX. Lapis magnes.
XXXI. Lapis lynguros.
XXXII. Lapis daphnion.
XXXIII. Lapis chalcedonius.
XXXIV. Lapis galactites.
XXXV. Lapis berillus.
XXXVI. Lapis selenitis.
XXXVII. Lapis panchrus.
XXXVIII. Lapis colluro.
XXXIX. Lapis irisites.
XL. Lapis melas.
XLI. Lapis gagatromeos.
XLII. Lapis phoenicites.
XLIII. Lapis lyncis.
1
1
1
2
2
3
3
3
4
4
4
5
5
5
6
6
7
7
7
7
8
8
8
9
9
9
10
10
10
11
11
11
11
11
12
12
13
13
13
13
14
14
14
14
14
15
15
15
15
XLIV. Lapis narcissites.
XLV. Lapis steatites.
XLVI. Lapis capnites.
XLVII. Lapis chrysolithus.
XLVIII. Lapis chrysolithus alter.
XLIX. Lapis aegophthalmos.
L. Lapis sardo.
LI. Lapis arnosteatites.
LII. Lapis chelidonius.
LIII. Lapis anthropocrinus.
LIV. Lapis topazion.
LV. Lapis polyzonus.
LVI. Lapis pyrites.
LVII. Lapis chelonites.
LVIII. Lapis diphyes.
LIX. Lapis aegophthalmos.
LX. Lapis alcinio.
LXI. Lapis beryllus.
LXII. Lapis adamicos.
LXIII. Lapis diphyes.
LXIV. Lapis schistos.
LXV. Lapis triglites.
LXVI. Lapis epignathion.
LXVII. Lapis de nido auis upupe.
LXVIII.
LXIX.
LXX.
LXXI.
LXXII.
LXXIII.
LXXIV.
LXXV.
LXXVI.
LXXVII.
LXXVIII.
LXXIX.
LXXX.
LXXXI.
LXXXII.
LXXXIII.
CAPITVLA VERSIONIS ALPHABETICAE E FONTIBVS ALIENIS HAVSTA
PRISCOQVE LAPIDARIO ADDITA
De asio lapide.
De alabastrite lapide.
De frigio lapide.
De cristallo lapide.
De lince lapide.
De lithargiro lapide.
De pirite lapide.
De sardio lapide.
15
15
15
15
16
16
16
16
16
16
16
16
16
17
17
17
17
17
17
17
17
18
18
18
18
18
18
18
18
18
18
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
20
20
20
20
20
20
21
Incipit liber Damigeronis peritissimi de lapidibus.
Item epistula.
[1] Desideranti tibi hoc scribere mysteria omnium lapidum quae generi humano
sua sapientia prodesse uideantur, denegatum tibi non fuit.
[2] Tu itaque custodi cum summa diligentia mysterium summi altissimi dei.
[3] Hoc enim mysterium ceteris egyptiis litteratis neque allophylis ne tradideris
[4] nec cuiquam alii ne ad sterilitatem huius scientiae Aegyptus deueniat
[5] et ne eadem per aliquam concremata incendio conflagretur,
[6] ut ne immissis tedibus in Egyptum perseueros omnes efficiat Egyptiis
dominantes.
[7] Hic aliis traditus non est, nec alii in sua potestate detineant perpetuaque
custodia habeant.
[8] Iuro autem tibi per summum patrem dominum quod meliorem librum Egyptus
huius non habet.
[9] Cuius iurationis testis est summus deus.
[10] Mittam enim tibi bonum solis nomen, per quod bonum genus noscetur.
[11] Igitur perpetualiter custodiatur a uobis.
[12] Praestat enim multum in omnibus actionibus per singula ἱερατικά, quae
Graeci uocant, omnium lapidum.
[1]
Euax Arabie rex Tiberio imperatori salutem.
[2] Magnifica dona tua accepi per centurionem Lucinium Frontonem nomine
quem dignatus es mittere ad me.
[3] Nam et ego tibi inuicem misi quodcumque carius per terram in Orientis
partibus de omnibus remediorum lapidibus nomen existit.
Incipit de lapidibus et eorum generibus.
[1] Lapides ad septem signa pertinentes. Subditi etiam et septem lapides quos ad
curam homines phylacteriis habere deberent. Sunt enim sani et potentes.
[2] Lapis primus qui dicitur chrisolithus, leonis.
[3] Lapis secundus qui dicitur afroselinus, cancris.
digilibLT
1
Damigeron
[4] Lapis tertius qui dicitur emathitis, arietis.
[5] Lapis quartus qui dicitur keraunius, sagittarii.
[6] Lapis quintus qui dicitur medos, tauri.
[7] Lapis sextus qui dicitur arabicus, uirginis.
[8] Lapis septimus, qui dicitur ostrachitis, capricorni.
[9] Hi quaerendi tibi erunt ut habeas per omne tempus uitae tuae in custodiam
diuinam et sanus eris et securus semper.
[1] De sculpturis eorum.
[2] Subieci etiam sculpturas eorum singulorum quae sunt corporis totius
phylacteria, ut custodias.
[3] Lapis chrisolithus sculpitur scarabeo cum radiis, quae cantharon grece dicitur.
[4] Lapis afroselinus bouis illa cornua habente.
[5] Lapis emathitis. Sculpis [...].
[6] Lapis ceraunius. Sculpis capra comata.
[7] Lapis medos. Sculpis uenerem.
[8] Lapis arabicus. Sculpis khinokephallion.
[9] Lapis ostrakitis. Sculpis hominem crocodilli caput et scribis in latere et coxis.
[10] Et si uolueris phylacterium habere corporis tui et animae cum mathematico
† trauis † ut uideas quis angelus, hoc est quod signum, hora qua natus es. Vide et
ipsius angeli lapide sculpto uteris et habebis phylacterium in perpetuum quando luna
est in συνόδῳ ipsius angeli hoc est in signo.
[11] Melius autem est si domino genitori tuo lapidem sculptum habueris.
[1] De lapidibus et eorum sculpturis, ut supra, septizonio.
[2] Achates. Tutela Saturni. Ingenui achates opem sedentem uti debent. Libertini
† ardo † achates fidem publicam. Serui achates, leonem cubantem.
[3] Eliotropios. Tutela Solis. Ingenui eliotropium, solem radiantem. Libertini uel
liberti caput solis. Serui aram et facem supra ardentem.
[4] Chrisolithus. Tutela lunae. Ingenui lunam sedentem. Libertini luna † inuica †
boum. <Serui> ferant cornua lunae.
2
digilibLT
De lapidibus
[5] Sardio. Tutela Martis. Ingenui martem tropeum ferentem. Liberti martem
a[rma] ferentem. Serui arma Martis.
[6] Emathitis. Tutela Mercurii. Ingenui Mercurium in petram sedentem. Liberti †
sapphirina martem † [...].
[7] Erbosa. Tutela Iouis. Ingenui Iouem sedentem aquilam. Liberti aquilam supra
flumen stantem. Serui aquilam unguibus coronam tenentem.
[8] Egyptilla. Tutela Veneris. Ingenui uenerem uictricem. Liberti uenerem [...] hoc
est intuendum. Serui columbam supra astantem.
Incipit indicia ualetudinis de lapidibus et eorum uirtutibus Damigeronis
doctissimi.
I. Lapis aetites.
[1] Aetites uero lapis maximum naturae tutamentum. [2] Donauit Deus hunc
primum lapidem hominibus, munimenti gratia salutis. [3] Quemque aquila apportans
in nidum suum ab extremis partibus orbis terrarum custodiendorum ouorum suorum
causa. [4] Aetites enim lapis colore pumiceo uisu asperrimo et habet infra se
alterum lapidem ueluti pregnans. [5] Vtilis est ergo mulieribus praegnantibus. [6]
Circumligatus enim brachio sinistro non permittit feminam abortum facere. [7]
Est autem idem ad uelocitatem partus aptissimus. [8] Nam periclitante muliere
introductus et tritus et super lumbaginem eius positus continuo partus liberabit.
[9] Praeterea conseruabit gerentem se. [10] Sobrium enim efficiet atque omnia
superantem. [11] Rebus familiaribus augebit et opinionem bonam diffamabit. [12]
Et gratiosissimus erit qui hunc lapidem geret, et introitum facillimus omnibus deo
et hominibus. [13] Amplius infantes et puellas conseruat. [14] Iste lapis a Castore
et Polluce ualde amatus est. [15] Limphaticisque et terroribus nefandis efficit ut nec
uisa somnientur nec frequenter cadant. [16] Si quem suspicaueris esse uenenarium
in domo tua mitte hunc lapidem in pulmentario et inuita suspectum ad cenam. [17]
Tunc si talis fuerit ille nihil manducabit, et si ausus fuerit, deuorare non poterit.
[18] Tantam potentiam habet iste lapis. [19] Quem si sustuleris ex pulmentario,
incipiet ille maleficus manducare et iocundare. [20] Iras quoque potentium summe
delinit gestatus. [21] Hic lapis est genus tutamenti. [22] Hoc medicamento utitur
aquila ne aliqua fraus sibi noceat. [23] Hunc enim lapidem a perenni flumine
aquila posuit corporibus nidi sui ne uiolentur ab aliqua uolucre. [24] Nam qui
progeniem conseruaret munitorem instituit. [25] Qui hunc lapidem gerit, omnes
gentes inuiolatus euadit et aduersarios suos male mulcatos exsuperat.
II. Lapis heliotropius.
[1] Heliotropius lapis nascitur in Ethiopia et Cypro et Libya. [2] Est autem colore
smaragdino, sanguinis habens uenas. [3] Appellatur autem heliotropius eo quod
uertit solem. [4] Missus enim in peluem argenteum aqua plenum et positum contra
digilibLT
3
Damigeron
solem uertit eum et facit quasi sanguineum et obscurum. [5] Consecratus enim
uidebis diuinam potentiam. [6] Continuo enim peluis incipiet aquam confundere,
turbidus et aer cum tonitruis et fulgoribus et pluuiis et procellis adeo ut etiam imperiti
per potentiam lapidum terreantur et conturbentur. [7] Tantas uires et diuinitates lapis
iste habet. [8] Praeterea uaticinantur et praenuntiant futura per fluuios perennes et
uocaliter per carmina. [9] Ad salutem conseruat quoque uiuendi facultatem et corpus
incolume et bonam existimationem praebet gestantibus et omnem ueneni oblationem
et uniuersi generis terriculas amouet. [10] Nam qui hunc lapidem gerit nunquam
decipitur. [11] Tanta est huius lapidis gratia a deo concessa hominibus. [12] Hic lapis
heliotropius uertit inuiolata numina solis. [13] Igitur, ut iste, lapis imbres euocat et
cetera aere ostendit hominibus bene agentibus.
III. Lapis adamas.
[1] Adamas autem lapis durior ferro, et optimus nascitur in India, secundus post
hunc in Arabia, ceteri in Cypro. [2] Praeterea in Philippico auro inueniuntur similes.
[3] Omnes tamen et colore et magnitudine propemodum pares. [4] Apti sunt uero
ad omnem magicam actionem et uires easdem habent. [5] Sed a quibusdam lapis
iste dicitur ἀναγκῖτις quod cogat et perficiat omnia in quibus eum desiderabis. [6]
Hunc lapidem adeptus include in nucem argenteam et consecratum portas et inuictum
te praestabit et indomitum aduersus inimicos et hostes et maleficos et ab omnibus
superbis, hominibusque efficieris uniuersis formidolosus. [7] Repellit autem omnem
metum et uisiones incertorum somniorum et simulacra umbrarum et uenena et lites.
[8] Conficies itaque armilla ex auro, argento et ferro et aeramento, tortile fac et gere
circa sinistrum bracchium, quia in hoc enim lapide magnum est a deo auxilium.
IV. Lapis memnonius.
[1] Memnonius uero lapis maximum actum et ualentissimum habet. [2] Venena
parata et morbos et languores et timores et inimicitias, haec omnia expellit. [3]
Fidelem, uerum et firmum, et eloquentem et modestum et ingressus et egressus
faciles circa omnes efficit gerentem se. [4] Insuper inuictum in omni re et in omni
certamine. [5] Et ne mireris quod tantas uires laudans eum habere tibi scribo. [6]
Multi enim reges experti sunt eum aduersus hostes et ad ualidas pugnas. [7] Viri eum
fortes et gladiatores in arena et athletae habentes uictoria gloria gratiaque experti
sunt. [8] Sed et multi apud iudices capitales causas habentes usi sunt eius efficacia.
[9] Iste lapis habet autem magnum naturae munus uincendi semper. [10] Hoc autem
usus lapide omnia superabit, quae dico, et omnes iras effugiet. [11] Et naufragio facto
enatabit Neptunum et Nereum deos maris contempnens. [12] Verum etiam multi
homines uictoriae causa gerentes eum optinuerunt. [13] Valentiores Syros.
V. Lapis diadochos.
[1] Lapis diadochos similis est berillo. [2] Vtilissimus est diuinationibus per
aquam et adductionibus umbrarum tamquam non alius lapis. [3] Praeterea effigies
4
digilibLT
De lapidibus
demonum omnium diligenter ostendit. [4] Ad mortuum ne adhibeas eum. [5] Resistit
enim defunctis. [6] Nam diuinus est et sanctus iste lapis et sanctificatus perpetua
consecratione.
VI. Lapis smaragdus.
[1] Smaragdus lapis est pulcherrimus et ualidissimus et ad omnem aquariam
diuinationem. [2] Persuasionemque habet in omni negotio portatusque adauget
substantiam et corpore et sermone caste aptus. [3] Maxime autem subuenit et liberat
a tempestatibus. [4] Nam quicumque perfecerit et consecrauerit eum, omnimodo
impetrabit libertatem. [5] Oportet autem eum perficere sic. Adeptus lapidem iube
sculpere scarabeum, deinde sub uentre eius stantem Isidem, postea pertundatur in
longitudinem. [6] Tunc in aurea fibula missus discooperta consecratus est. [7] Et
fac locum quendam bonum praeparari et ornari tu et cetera quae tua sunt et uidebis
gloriam lapidis quantam ei deus concessit.
VII. Lapis corallius.
[1] Corallius lapis maximas habet uires in magica tractatione in maiora negotia
mouentibus. [2] Est enim tenax et omnia repellit sompniorum ludibria suo remedio.
[3] Maximum autem tutamentum aduersus iras dominorum est sculptum in eo nomen
noctilucae, hoc est Hecates signum aut Gorgonis personam. [4] Portans autem eum
numquam capietur a nullo medicamento nec a fulmine nec umbra inmissa. [5]
In bello quoque et pugna maximum adiutorium est. [6] Et inuictus et efficax et
impetrabilis erit sine timore et sine tristitia, et securum facit gestantem eum et facile
impetrantem et introitum facile habentem. [7] Praeterea consecratus et contritus et
seminatus cum frumento aut hordeo aut aliquo fructu amouet de terra grandinem et
omnem perniciosam tempestatem. [8] Insuper in uineis aut oliuetis dispersus repellit
omnem exitiosum impetum uentorum. [9] In domo autem positus conseruat eam
ab omni maleficio et umbris demoniorum et uanis sompniis et fulminum ictibus.
[10] In naue hoc si habueris multum efficacior eris. [11] Resistit autem uentis et
tempestatibus et turbinibus. [12] Tantam sortitus est potestatem iste lapis remedii
contra aduersas partes. [13] Consecratus uero a deo et sanctis locis hoc tutamentum,
ut sit maximum die ac nocte hora diurna uel nocturna. [14] Bonumque praesidium
corallius lapis habet.
VIII. Lapis exhebenus.
[1] Exhebenus lapis albus est et speciosus, cum quo solent aurifices aurum
limpidare. [2] Curat autem stomachum maxime in potu aspersus cum aqua. [3]
Preterea insanos aut passos in potum persanat et ad amentes similiter in potum
dabis. [4] Insuper ad ueneris uoluptatem congruit mirifice. [5] Bibitus non patitur
eos fatigari ui. [6] Soluit etiam uesicae dolorem, aptissime enim subuenit. [7] Nam
gestatus partum sine egritudine conseruat et uelocitatem parientis facit circumligatus
dextro femore parturientis. [8] Consecratus perpetua consecratione.
digilibLT
5
Damigeron
IX. Lapis haematites.
[1] Haematites lapis est et ipse optimum donum nature. [2] (CPT) Datum est
omnibus a deo. (BAM) et quantum frigoris participat, tantum stiptice est uirtutis.
[3] (CPT) Ad omnem enim corporis integritatem utilis est, etiam tutamentum
bonum salutis est. (BAM) Valet etiam ad asperas palpebras factas et hebetationibus
oculorum. Quod si simul facta fuerit inflammatio cum asperitate in oculis, cum
albumine oui in cote resolutum inunguantur, aut cum suco fenugreci. Si autem sit
inflammatio et non asperitas, in aqua resolutum cum sputamine inunguimus. Et
melius operatur cum aqua in cote olearia resolutus, facit ad eos qui sanguinem
exspuunt, uel cum suco mali punici et multum eos iuuat. Nam et omne ulcus
superillinitus sanat. Resolutus in aqua solus ut supra profluuium mulieris stringit
quia stiptice est uirtutis. Puluis uero ex eo subtilis reprimit supercrescentes in
uulneribus carnes et in oculis ulcera cicatricat et rixin sanat. Cum uino ueteri potatus
solutiones stringit. Ad omnem utilitatem corporis utilis est: omnemque dolorem
idonee curat. Morsus serpentium cum aqua eximie curat. [4] Est enim perhennis
lapis iste. [5] Et oculis maxime aptus est. [6] Oculorum hebetationibus contritus cum
attico melle non fumigato inunctus sanat, et omnem oculorum dolorem infusus cum
lacte mulieris curat. [7] Praeterea ad ulcera oculorum et ad morsus anguium tritus et
positus cum aqua omnis serpentis uulnus eximie sanat. [8] Et fluxum sanguinis sine
intermissione fluentibus positus sanat. [9] (CPT) Circumligatus autem umbilico uel
inguine aut preputio lapis iste curationis gratia per stillicidium meiantibus urinam
et lapidem uesicae persoluit et sanat. (BAM) Ematites utilis est, fragilis et durus
equali colore rufo uel ferrugineo habens sorditias aut uenas uarias. Virtus est illi
stiptica et leptintica et staltica et smictica. Cum melle uel lacte mulieris tritus
uel inunctus aut inmissus dracomata et caligines oculorum detergit et sanguinem
suspendit. Puluerizatus et cum uino bibitus dissuriam aperit et fluxum mulierum
sistit. Vtilia colliria ex ipso fiunt doloribus oculorum. Comburitur uero ut lapis frigius
ex uino superfusus.
X. Lapis chelidonius.
[1] Chelidonius lapis inuenitur in uentriculis hirundinum. [2] Cuius genera sunt
duo nigrum et rufum. [3] Cape hirundines, sed meliores sunt quae ex nidis sumutur,
et fissis eorum uentriculis aufers lapides, utiles sunt tibi. [4] Rufus quidem sanat
lunaticos et languidos et insanos. [5] Facies autem sic: accepto panno lineo puro
alliga eum ibi et circumda in sinistro brachio male habenti et intra diem tertium
curabitur. [6] Praeterea gratissimos facit portantes illum et facundos et amabiles et
idoneos. [7] Niger autem gestatus similiter negotiis omnibus fines optime imponit.
[8] Nec non ad omnes minas et iras regum et dominorum portatus obsistit. [9] Nam
qui habet eum secum omnibus hominibus placebit et ad arbitrium suum perducet.
[10] Fidem enim eis accommodat. [11] Sed si cui dolent oculi, tere eum cum aqua et
inunge et saluabitur. [12] Et cum tollis de nido obserua ut nec pater eorum aut mater
prope sint, meliores enim habebis effectus eorum. [13] Niger autem lapis missus
6
digilibLT
De lapidibus
in panno lineo croco tincto tertianam et cotidianam febrem compescit et aduersus
omnes tumores excellenter est aptus.
XI. Lapis chelonites.
[1] Chelonites autem lapis est ad praenoscenda futura. [2] Habens enim eum sub
lingua quodcumque uolueris dices. [3] Cum autem acceperis eum antea tibi os dilue.
[4] Valet autem haec praenuntiatio usque ad horam sextam. [5] In prima uero luna
ualet per totum diem et quinta decima similiter, decrescente autem luna ante solis
ortum ualet. [6] Exciditur autem lapis iste de oculis testudinis indici. [7] Si uero uis
scire hoc uerum esse, mitte super thuribulum tres candentes carbones et incensum
sacrificabis et superponis lapidem istum confundens, nihil enim laeditur.
XII. Lapis ceraunius.
[1] Ceraunius est lapis quem Aegyptii smaragdum uocant. [2] Inuenitur autem in
illis locis ubi fulminis ictus. [3] Narratur tamen ex contritione nubium inter se fieri et
pro hac causa hoc nomen meruit. [4] Hunc si quis cum castitate portat, numquam a
fulmine ferietur neque domus neque uilla in qua fuerit. [5] Praeterea si habuerit eum
aliquis nauigans, non periclitabitur per fulmen aut per turbinem. [6] Ampliusque ad
omnem uictoriam et certamen qui portat eum exsuperabit in omnem rem. [7] Sed et
oracula dat obsecrantis, in somno bona somnia. [8] Tanta est uirtus huius ceraunii
lapidis.
XIII. Lapis iaspis.
[1] Iaspis autem lapis multis locis nascitur et multorum colorum est. [2] Omnium
autem optimus et ualidissimus in colore est lucidissimus. [3] Perfectus est tamen
consecratus et caste portatus. [4] Iste lapis imbrium est perfectus et inuocatus imbres
facit.
XIV. Lapis saphirus.
[1] Saphirus uero lapis honorificatus est uehementer a deo. [2] Dicitur autem apud
quosdam ὁρμίς uel ὁρμίσκος, quia hunc lapidem solent reges gestare circa ceruices.
[3] Maximum enim est tutamentum. [4] Habet autem uires has. [5] Inuiolatum ab
omni liuore conseruat hominem et amabilem deo efficit et corpora praebet integra
et boni coloris et sudorem multum fluentem circumligatus compescit et ardorem
omnem interioris partis amouet ab eo qui eum portat. Praeterea ad uetera ulcera
contritus cum lacte et superpositus magnam medelam dat. [6] Et epiphoras oculorum
sanat et motus frontis, et si in uisceribus tortiones habuerit cum lacte potatus sanat.
[7] Et si quis uulnus in intestinis habuerit, trito lapide cum lacte circumunguis
intestinum et sanabitur. [8] Si quis autem lingua uexatus fuerit, similiter ex contrito
lapide lines linguam et curabitur summe. [9] Omnia quoque uulnera siue recentia siue
inueterata curat eodem modo contritus et superunctus cum lacte. [10] Resistit autem
ad omnem inuidiam uehementer et corpus conseruat. [11] (CPT) Sed etiam sanctos
dei propitios esse facit praeclare cum impetratione et honore. (BAM) Vitia omnia
digilibLT
7
Damigeron
oculorum uetera contritus cum lacte et inunctus summe persanat. [12] Facit autem
ad diuinationem per aquam intellegere sancta responsa. [13] Diuinantibus quoque
ualde optimus est. [14] Nam qui habet eum perfectum in formam scarabei omnia
uera diuinabitur et fidelia habebuntur dicta eius et placabilis erit deo et hominibus
qui hunc gestat cum castitate.
XV. Lapis hephaestites.
[1] Hephaestites autem lapis est rubicundus et dilucidus. [2] Nascitur uero in
Coryco apud templum dei. [3] Habet autem uirtutes maximas iste lapis. [4] Missus
enim in aquam feruentem continuo tepidiorem reddit. [5] Si autem permiseris eum
in aqua esse, omnem ardorem tollet et frigidam aquam facit. [6] Istum uero lapidem
habentes maleficium remouent a fructibus, grandines et nebulas et turbines nociuos
sed et locustas. [7] Et deum propitium facit per suam potentiam. [8] Praeterea cum
retinet eum aliquis in manu dextra contra solem, radios emittit et ignem euomet
sua uoluntate ut uidentes mirentur. [9] Aptus est autem ad potentiores et seditiosos.
[10] Nam qui portat eum tutamentum circa sinistrum bracchium omnes asperitates
et omnes turbas contemnit.
XVI. Lapis orites.
[1] Orites uero lapis est specie nigerrimus, rotundus, quem alii sideriten uocant.
[2] Aptus est autem curandi morsus bestiarum. [3] Contritus enim et superillinitus
cum roseo unguento super uulnera bestiarum ualidissime curat. [4] Sed et neruos
coniungit alligatus. [5] Si quis homo eum secum habuerit, omnem bestiarum
impetum expellit. [6] Hunc portantes magi per solitudinem iter faciunt et non
uexantur a feris. [7] Est uero et alter lapis orites uiridis et subcandidas maculas
habens. [8] Sciens autem si uerus sit iste lapis pone super turibulum carbones
igneos ardentes quam plurimos et superpone multa genera lapidum durissimorum et
istum inter eos, et dimitte ut comburantur hora una. [9] Deinde si hunc integrum et
illaesum uideris, habebis eum in tutamentum, et omnia peruincit omneque periculum
et omnem timorem effugat. [10] Est etiam tertium genus quasi ferrea lamina ex uno
latere leuis, ex altero uelut acutos habens clauellos. [11] Habet uirtutes maximas.
[12] Nam reges in coitum concubinis suis ut non deformentur aut quominus filios
procreent circumligant hunc lapidem ut nec concipiant nec pariant. [13] Tantum
remedium sterilitatis natura genuit. [14] Caue autem ne grauidae circumligent. [15]
Cogit enim eam praeposterum eicere infantem.
XVII. Lapis achates.
[1] Achates uero lapis potentias habet optimas. [2] Sed qui similem habet colorem
pelli leonis ualet ad scorpionis morsum. [3] Alligatus enim uel illinitus cum aqua
statim tollit dolorem. [4] Et uiperarum morsus curat tritus et supra uulnere aspersus et
datus in potione cum uino sanat. [5] Portatus autem in tutamentum erit, et facundum
et potentem et gratum et suadentem facit eum qui portat, sed et robustum et colore
bono facit et ad deum et ad homines amabilem.
8
digilibLT
De lapidibus
XVIII. Lapis odontolycius.
[1] Odontolycius idest lupi dentes. [2] Prosperi sunt et utiles militibus et
uenatoribus et rapere aliquid uolentibus et per aquam diuinare aut per sensus
uolentibus, positus subter fundum sciphi. [3] Pro firmamento infantibus tutamentum
firmum praebet. [4] Apti sunt autem maxime furibus qui aliena furari cupiunt.
XIX. Lapis alectorius.
[1] Alectorius uero lapis inuenitur in uentriculis gallinaceorum, modo fabae,
cristallina specie aut aquae limpidae. [2] Hunc lapidem qui portat inuictus erit ab
omni homine. [3] Iam enim a multis temptatus et probatus est. [4] Nam gladiator
aut pugnator habens eum in ore suo insuperatus permanebit et sine siti. [5] Et
athletam et aurigam omnimodo uincet. [6] Milo enim crotoniates hunc lapidem
portans numquam est uictus. [7] Praeterea multi alii per proelia eum habentes
fortiter belligerabant et inuicti permanebant, et reges expulsi de regno suo hoc
confisi lapide gestando recipuerunt dominationem non solum suam, uerum etiam
alienam. [8] Facit etiam securos et gratos et placentes gestantes eum. [9] Praeterea
circa uenereas uoluptates reddit uigentes et ualidos et robustos. [10] Sed etiam
mulieribus proderit portantibus quae uolunt uiris placere. [11] Communis enim lapis
est. [12] Legatis quoque firmitatem in orationem praebet. [13] Facit etiam portantem
speciosum et magnanimum et probum et bonum et omnia proposita optinentem
fortibus tutamentis.
XX. Lapis gagates.
[1] Gagates uero lapis inuenitur in flumine quod appellatur Gagano. (BAM)
Gagates autem lapis inuenitur in licia circa ripam fluminis quod ganges uel gangetes
appellatur, colore niger et aridus et quasi luminosus mediocriter. Leuis ualde est
cuius est melior qui facile exarserit igne et odorem aspalti habebit. [2] Est autem
subliueo colore † magisque longius †. [3] (CPT) Habet autem uirtutes magnas
et optimas. (BAM) Virtutes habet plurimas et magnas et optimas. (BAM) Aqua
enim solutus dentes mobiles confirmat. [4] (CPT) Mulieribus autem si non fluxerint
menstrua, si hunc lapidem conteras et ponas super carbones ardentes, deinde iubeas
mulieri circumgredi et uterus eius uaporetur et sic purgabitur, et sine noxio et sine
dolore. (BAM) Mulieribus menstrua prouocat si teratur lapis et super carbones
aspergatur ardentes ut uaporetur interius circumtecta pannis, sic sine dolore et sine
noxa purgabitur. [5] (CPT) Si quis autem mancipia mercatur et uult scire ut non sit ex
eis caducus aut lunaticus succende lapidem et si aliquod tale uitium habuerit, in ipso
uitio cadet. (BAM) Si quis autem mancipia uult emere, hoc lapide trito sublumiget, et
statim uidebitur si caducus uel lunaticus fuerit. Ad rigores praecordiorum et dolores
et euersiones facit. Incensus serpentes fugat et epilepticos prodit. Incenditur et in
aquam mittitur et per triduum de eadem aqua potui detur parturienti et liberabitur.
Demonibus et omnibus maleficis resistit. Virginitatem deprehendit. Fictilia uasa ex
eo depicta non delentur. (E EVAX) Mancipia si uis emere hoc trito suffumiga et
digilibLT
9
Damigeron
statim apparet si lunaticus fuerit. [6] Tantam uirtutem habet iste lapis et omnes
fraudes et ligamenta persoluit. [7] Et succensus omnes angues et uiperas et serpentes
exfugat ex loco.
XXI. Lapis medius.
[1] Medius lapis niger est. [2] Tritus autem emittit croceum colorem. [3] Multas
bonas potentias habet. [4] Si quis gladium comparat ad uindictam inimicorum aut
latronum, ita homines debent tam ad bonam quam in malam, si fortuna tulerit,
parati esse. [5] Scies autem bene quidem agentes in locum impiorum non peruenire.
[6] Hic ergo lapis tritus super coticulam medicinalem cum lacte mulieris quae
semel et primo partu masculum peperit, et inunctus albuginem oculorum curat et
omnem oculorum dolorem tollit, etiamsi uidere desperatus fuerit sanat. [7] Praeterea
podagricos eodem modo cum lacte ouis tritus quae semel genuit masculinum fetum
unguis et sanantur. [8] Et renes et anhelitus et omnes interiores corporis partes sic
curat. [9] Hoc medicamentum maximum est et a multis probatum. [10] Preparatum
uero hoc medicamentum habebis in uase uitreo uel argenteo, et ieiunus bibat. [11]
Ad uindictam uero lapidem similiter super coticulam medicinalem teris et cum aqua
dilue lapidem et cuticulam, et dabis cui uis ut lauet faciem et excaecabitur. [12] Si
quis autem biberit ex eo pulmones euomet. [13] Oportet autem bibenti paululum dare
ne satietur. [14] Hic lapis inuentus est in Media unde uocabulum habet. [15] Nascitur
uero in locis apud flumen fasin.
XXII. Lapis syrtius.
[1] Syrtius uero lapis est qui et sapphirus appellatur. [2] Inuenitur in extremis
Libyae partibus circa Syrtes expulsus a mari per tempestates. [3] Idem nascitur et in
Apuliae regione apud Lucaniam. [4] Damigeron scribit uir integer et potens: uincit
omnem uirtutem lapidum qui maximas potentias habent, et in primis tutamentis
numeratur. [5] Qui habet ergo hunc lapidem armatus est aduersus omnem fraudem et
omnibus maleficiis et ad insidias aliorum lapidum resistit. [6] Huius tamen naturalis
potentia esse diuina dicitur. [7] Si quis a rege uel praeposito mittitur in uincula
propter delictum et uoluerit aliquis seducere eum de uinculis, si fieri potest, tangat
capita uinculi, statimque rumpentur. [8] Et cum solutus fuerit ueniat ad ostium et
tangat hoc cum lapide et a semetipso ostium aperitur, et uadat ubicumque uoluerit,
a nullo enim aspicietur. [9] Est autem circa gratiam et amicitiam conciliandam
optimus.
XXIII. Lapis capnites.
[1] Capnites lapis similis est cristallo, sed multum distat ab eo. [2] Portantibus
autem optimum est tutamen, in obsequio erga deum et homines cognitos facit.
[3] Facundum uero et formosum facit gerentem se. [4] Curat quoque hydropicos
circumligatus sinistro brachio. [5] Vtilis est autem ad formidines et minas
amouendas. [6] Nam qui habet eum omnes gentes in gratiam uertit et minas mitigat.
10
digilibLT
De lapidibus
XXIV. Lapis optallion.
[1] Optallion lapis circa oculos efficax est. [2] Nam qui gerit eum numquam
oculis laborabit. [3] Aptus est autem et furibus ut non teneantur. [4] Obscurat enim
aspectum proximorum ut non uideant furantes. [5] Hoc furones usi sunt gestare.
XXV. Lapis obsianus.
[1] Obsianus uero lapis, sicut maiores nostri aiunt, Dispatris uidetur esse. [2]
Est enim optimus et magnus aduersus somnia incerta, resistit ut nullus alius lapis.
[3] Praeterea uolentibus aliquid ledere, subuenit summe. [4] Si quis autem in eo
sculpserit solem et lunam et gestauerit eum consecratum, bonam uitam exigit.
XXVI. Lapis hieracites.
[1] Hieracites lapis in primis numeratus et probatus est a magis. [2] Est enim niger
modice et idoneus in rebus praenoscendis hoc modo. [3] Habebis autem sic eum ubi
uolueris aliquid praescire: laua os tuum cum ceroto uel melle optimo et sub lingua
pone lapidem, et dices quid de te aliquis sapiat uel cogitet, <et> futura omnia. [4]
Sed impetrationibus maxime congruit. [5] Gestanti enim eum nemo tibi contradicit
aliquid postulanti. [6] Verum amatoria quoque et suasoria per necessitatem efficit
uerba super alios lapides. [7] Alliga ergo tibi lapidem et uadis ad pueros siue ad
feminas et non tibi contradicit. [8] Quod si uolueris scire quia uerum est iste lapis, sic
cognoscere poteris. [9] Lacte et melle commixto circumfunde lapidem et pones eum
et non sedebit ibi musca. [10] Sic eam expellit. [11] Nec putes hunc ludibrium esse,
ex eadem mixtura circumfunde alterum lapidem qualem uolueris et uidebis quanta
multitudo muscarum eum circumuoluit. [12] Super haec gratissimos facit gestantes
et facundos ad omnes homines. [13] Sed omnes, o imperator piissime, non credunt
legentes ueras esse potentias lapidum quia non experiuntur. [14] Omnia tamen dicta
a nobis et scripta ueniunt sanctificata.
XXVII. Lapis chalcedonius.
[1] Chalcedonius lapis, sanctificatus et circumligatus, aquaticos curat. [2]
Praeterea qui portauerit eum a pueritia numquam mergetur neque uexabitur. [3]
Pulchrum quoque facit gestantem et fidelem et potentem et omnia perficientem.
[4] Sculpere oportet in eo Martem armatum aut uirginem stolatam, [uestem
circumfusam] tenentem laurum. [5] Consecratus perpetua consecratione.
XXVIII. Lapis lychnites.
[1] Lychnites lapis speciosus, colore subuitreo mundo, aduersus nyctalopas [id est
aduersus nocturnas aues hoc est strigas siue cauanas]. [2] Aptus collo idonee persanat
enim eos. [3] Praeterea in lineo panno missus et in fronte ligatus fluxum sanguinis
stringit. [4] Sciet autem qui eum portat futura praedicere. [5] Et infirmos prohibet
aliena loqui et languores expellit. [6] Circumligatus etiam neruos et uerrucas corporis
sanat applicatus ea parte ubi dolor est. [7] Insuper si quis eum consecratum habuerit
digilibLT
11
Damigeron
in domum quae incenditur, si casu contigerit, continuo extinguitur incendium. [8]
Iste autem lapis Vulcano est consecratus.
XXIX. Lapis topazos.
[1] Topazos lapis tutamentum optimum est; ad diuinationes aquatiles aptissimus
est. [2] Quod si quis uuae marinae uinum biberit et insaniat, trito lapide super
coticulam cum aqua da furioso bibere, deinde apta ei lapidem circa collum et
sanabitur. [3] Sacrificantibus etiam propitiantibusque deo utilis est. [4] Suasionem
enim habet secum et impetrationem et gratos facit gerentes. [5] Sanctificatus
perpetua consecratione.
XXX. Lapis magnes.
(BAM) Magnes uel magnetes lapis gignitur atque inuenitur circa litus Oceani apud
Troglodytas et in India. Ab inuentoribus autem sic uocatus est. Est autem colore
ferrugineus. (CPT) [1] Magnes lapis magnas uirtutes habet, plenus enim spiritu,
hoc est adtrahit sibi appositum ferrum et retinet. [2] Inuenit autem eum Colchis.
[3] Hoc dicunt usum in magica magum uero nomine Damigeron, post quem Circe
deinde Medi per omnem horam eo usi sunt. [4] Claritatem ex duodecim signorum
habet hic lapis. [5] Propterea uero omnes magi confirmauerunt quia maximas haberet
potentias. [6] Et sic inuenerunt quemadmodum temptarent uxores suas de caritate
erga se an beniuolentiam custodirent, et cognouerunt diligenter, ita fecerunt. [7]
Dormiente uxore subtus capite latenter posuerunt lapidem, et si quidem erat casta
ab omni altero uiro, sic ad maritum suum accedebat somnians uolutabunda et
amplexabat eum tamquam impulsa per aliquem. [8] Si autem cum altero uiro coierat,
tamquam uim alicuius spiritus odoris fedissimi lapis mittebat ut de lecto in pauimento
caderet tacta mulier. [9] Concordiam secum quoque habet sicut non alius lapis.
[10] Multas enim mulieres cum rixa digressas a maritis suis coegit reuerti ad eos
et diligere matrimonium eorum. [11] Sed etiam uxoribus earum maritos restituit.
[12] Hic lapis gratiosum et obsequentem facit portantem se et iocundum sermonem.
[13] Aduocatis certe magnopere subuenit et apud populum contionantibus. [14]
Persuasionem enim praebet eis et decorem sermonum et uerborum facultatem, et
uictoriam et exsuperationem. [15] Et ad sacrificia magorum aptissimus est. [16]
Qui hunc lapidem habent, exaudit enim deus uota eorum. [17] Ideo sacrificantes
et precantes gestant eum. [18] Praeterea cum uoluerint intimi, idest fures, secreta
pretiosa diripere, intrant in alicuius domum, deinde inter quattuor angulos domus uel
triclinii carbones ardentes ponunt uel ignem ex bitumine et superponunt minutatim
praecisum lapidem. [19] Et sic transferunt mentes et oculos eorum qui adsunt ut
timorem continentes fugiant inde putantes ruere domum. [20] (CPT) Nihil profanum
est, rex orbis terrarum, ut iste lapis ad se adducat animal et ferrum, attrahitque
ferrum et rursus amouet. Si quidam pius est erga deum, et iustum perficiet et inutilia
repellit. (BAM) Vires habet preterea purgatorias et ideo ydropicis cum mulsa datur
ζ. ς. et crassitudinem deducit humorum, omnesque per uentrem eicit. Tritus et
combustionibus superaspersus eas sanat.
12
digilibLT
De lapidibus
XXXI. Lapis lynguros.
[1] Lynguros lapis optimum tutamentum est in domo, sed et praegnantibus et
infantibus ne timeant. [2] Resistit autem et morbo regio portatus aut contritus cum
uino et potatus.
XXXII. Lapis daphnion.
[1] Daphnion lapis facit ad limphaticos et ad demoniosos et ad superfusionem
sanguinis et ad hydropicos, si assidue portetur sanctificatus.
XXXIII. Lapis chalcedonius.
[1] Chalcedonius lapis pertusus et aptatus ferro. [2] Qui eum portat uincit causas.
XXXIV. Lapis galactites.
[1] Galactites lapis, hunc quidam uocant ananciten, alteri leucographiten, alii
Egyptii smaragdum, alii galbaniten, dicunt magi et Egyptii syneciten. [2] Continet
enim in se omnia quae destinaueris solus omnium lapidum. [3] Sed Ostanes,
magister magorum omnium, appellauit eum super omnia uocabula lethargum quasi
omnium obliuionem malorum. [4] Facit etiam utilem negotiationem. [5] Laudauit
eum tamquam nullus alius lapis tantas uires habet. [6] Non enim ex auditu eum
sed magis ex scriptura mirati sunt et experti omni magica actione. [7] (CPT)
Solum hunc lapidem efficacissimum omnium repertum et potentissimum philosophi
eternis laudibus decorauerunt. (BAM) Est enim gustu dulcis qui tritus lacteum
colorem emittit unde et sic dicitur. [8] Et ipse memoratus galactites dicitur eo quod
mulieribus lacte deficientibus facit habundare. [9] Facies autem sic. [10] Iubetur
mulier ieiunare, deinde contritum lapidem dabis ei cum mulsa uel passo uel aqua,
et bibat sufficienter et continuo habebit plurimum et optimum lac. [11] Et si non
uoluerit bibere, accipe lanam ouis grauidae et facta acia pertunde lapidem et ligabis
circa collum eius, et sic fluit lac. [12] Super ouilibus autem lacte deficientibus,
ut excutiatur lac, sic ages. [13] Lauata ouilia circumspargis sale oriente sole. [14]
Habeas antea contritum lapidem tenuiter cum aqua unde ouilia circumasperseris
et uidebis quamplurimum eas lacte habundare. [15] Et si scabie laborantibus hoc
feceris, sanabis eas et fecundiores habebis. [16] Letheus uero uel lethargus dicitur
propter hanc causam, quia precedentia mala in obliuionem ducit hominibus. [17]
Nam quicumque eum consecratum portat, ut infra scriptum est, etiam offendat regem
uel potentem aut praepositum aut parentem aut dominum, in obliuionem omnia
praeterita adducit. [18] Omnium autem auctorem gratiosum quoque facit semper
et peritum et facundum et efficacem et impetratorem et persuadentem omnibus
hominibus et deo placabilem. [19] Et sacrificiis quae fiunt deo gestatus excellenter
aptus est. [20] Propitiat enim uiribus suis deum et beniuolum omnibus facit. [21]
Amplius etiam aduersus inuidiam et fascinum resistit. [22] Qui eum portat numquam
fascinabitur. [23] Sed infantibus pueris aptus congruit et non permittit eos macerari
si quando intimidauerit eos horrida mulier. [24] Nam sicut non aliud tutamentum
digilibLT
13
Damigeron
resistit. [25] Idem dolorem liberat dentium laborantium circumligatus. [26] Praeterea
laetos et ualidos eos constituit. [27] Quod si mulieri difficulter parienti acia facta de
lana ouis fecundae ligaueris circa dextrum femur continuo pariet sine dolore. [28]
Nam obliuionem praebet omnium dolorum. [29] Ita resistit. [30] Craterites autem
dicitur, quia tenax est. [31] Nam <per> fortitudinem et potentiam in iudiciis et causis,
litigatores uincere facit. [32] Tantam magnitudinem habet iste lapis, et ne mireris
quod tanta nomina habet iste lapis.
XXXV. Lapis berillus.
[1] Berillus lapis, hic magnus lapis est et lucidus, subserenus, clarus, similis oleo
apollinis. [2] Sculpis in eo locustam marinam et sub pedes eius corniculam et sub
gemma ponis herbam sauinam modicum auro inclusam. [3] Consecratus gestatus
amorem coniungit et maiorem omnium facit. [4] Praeterea facit hic lapis ad oculorum
uitia, et ad omnem ualitudinem si eum in aquam miseris et ipsam aquam potui
dederis. [5] Rupto spiritu et suspiriis et epatis dolore liberat.
XXXVI. Lapis selenitis.
[1] Selenitis lapis similis iaspidi, notus, fortis et grauis, lucidus, mirabilis, sanctus
lapis. [2] Simul enim cum luna crescit et decrescit splendor illius. [3] Ad multa
uero utilis est. [4] Facit ad amorem et causas. [5] Facit et phtisicis languentibus. [6]
Alligatus luna crescente uel ad contraria minuente luna gestatus mire facit.
XXXVII. Lapis panchrus.
[1] Panchrus lapis habet colorem omnem, purpureum, rubeum, nigrum, pallidum,
roseum, uiridem, omnes colores diuersos habens. [2] Eum mane uidere bonum est.
[3] Facit autem ad uictoriam. [4] Est enim inuictus et sacer [idest sanctus]. [5]
Sculpis eius super Latona et Harpocraten et a retro accipitres tres. [6] (CPT) Contra
omnes magicas artes auxiliatur. (BAM) Qui ad similitudinem panthere que omnibus
coloribus est picta, dictus est pantheros propter colores plurimas. Panthera autem est
fera degens in ultimis abditis indie, tantae ferocitatis quod leones et pardi et tigrides
audita uoce illius timore perculsi macerantur febribus, de aliis feris non dubium an
timeant, necne.
XXXVIII. Lapis colluro.
[1] Colluro lapis similis est saphiro, subalbidum habet colorem marinum. [2]
Aptus est ad interpellationem regum et potentum. [3] Vteris circa collum pertusum.
XXXIX. Lapis irisites.
[1] Irisites lapis similis est arcui celi. [2] Hic fortis, grauis, habens in medio
apicem tanquam albam et nigram. [3] Hic manu gestatus impetratoris facit ad causam
iuredicam.
14
digilibLT
De lapidibus
XL. Lapis melas.
[1] Melas lapis habet in se stellas modicas. [2] Dicitur enim et syrtis. [3]
Causam dicenti benedictionem et impetrationem et uictoriam facit et ad omnem
inquietudinem inimicitiarum et damnorum et maleficiorum et magicas inquinationes
et potionum et praecum malorum, incantationum et odium et cetera mala ex corpore
expellit. [4] Est autem lapis consecratus. [5] Minorante luna a septima decima usque
ad tricesimam uteris. [6] Crescente uero usque ad quintam decimam non uteris.
XLI. Lapis gagatromeos.
[1] Gagatromeos lapis est similis colore caprii aut capriolae agresti. [2]
Quicumque eum portauerit in nauali bello et in alio prelio fortis erit et inimicos
superabit. [3] Hunc enim lapidem Hercules usus est et cum eum deposuisset uictus
est.
XLII. Lapis phoenicites.
[1] Phoenicites lapis similis est fenico balano idest dactilo, subrubeus uero uel
sanguineus. [2] Est mirabilis lapis in manu sinistra gestatus, ad tristitiam et causas
et actionem utilis est.
XLIII. Lapis lyncis.
[1] Secas in duas partes in mel et lac, dein tollis et includis in anulo et sic portabis
et ubicumque cum ipso ieris, cum gaudio et hilaritate quae uolueris habebis.
XLIV. Lapis narcissites.
[1] Narcissites lapis est uiridis modice, Martis signum habens. [2] Hic tritus
odorem habet narcissi herbae floribus magnificis. [3] Hunc lapidem qui usus fuerit,
omnia uincit.
XLV. Lapis steatites.
[1] Steatites lapis similis est adipibus leonis. [2] Hic lucidior est colore leonis. [3]
Victor est enim quicumque eum in sinistro bracchio usus fuerit.
XLVI. Lapis capnites.
[1] Capnites lapis ad impetrationem facit ad deum et ad homines, et corpus
hilare facit et timorem malorum seu furias compescit et commendationes facit.
[2] Ydropicos curat in sinistro brachio alligatus. [3] Hunc autem de qua uis
consecratione consecras.
XLVII. Lapis chrysolithus.
[1] Chrysolithus lapis est spissus, lucidus, similis auro et scintillat uelut ignis.
[2] Hic applicatus ad rasuram auri, leuatus philacterii tutamentum est ad nocturnos
timores. [3] Pertusus et transiectus cum setis asininis et alligatus in sinistro brachio
omnia demonia uincit.
digilibLT
15
Damigeron
XLVIII. Lapis chrysolithus alter.
[1] Chrysolithus lapis. Est enim super ipsos quasi turturis oculus. [2] Est autem et
cupidinis et amoris et iustitiae adiutor. [3] Facit autem bene susceptos et eloquentes,
et gratiosum et amabilem esse, et amicabilem ab his qui eum uident, et omnem
ingressum aperit. [4] Facit etiam ad indignationem oculorum.
XLIX. Lapis aegophthalmos.
[1] Aegophthalmos lapis maior est quam caprii oculus, habens in se oblongum
album, non ualde subcanum. [2] Gestatus in manu sinistra facit ad uiles iniurias.
L. Lapis sardo.
[1] Huius color apparet leuis siue maculosus. [2] Bonus portatus a mulieribus
amabilis est. [3] Sculpis in eum uineam et hederam inuolutam.
LI. Lapis arnosteatites.
[1] Arnosteatites lapis similis est agni adipibus, coloris agni. [2] Hoc lapide
quicumque usus fuerit mitescit iras regum et iudicum furias, cum habueris eum
strictum in manu sinistra.
LII. Lapis chelidonius.
[1] Chelidonius lapis fortis est, spissus, similis coloris hirundinis, et ex una
parte purpureus, ex altera parte subalbidus. [2] Est hic amabilis et impetratorius,
uehementer facit si eum habuerit aliquis. [3] Et ad fluxum sanguinis prodest.
LIII. Lapis anthropocrinus.
[1] Anthropocrinus lapis habet in se scintellas proiectas uelut crines hominis. [2]
Hic lapis artis magicae et maleficae absolutionem facit alligatus in collo cum acia
multis coloribus insertus.
LIV. Lapis topazion.
[1] Topazion lapis est subracematus, lucidus, bene leuis, spissus. [2] Hunc ad
maleficiorum aduersionem habere in domum bonum est.
LV. Lapis polyzonus.
[1] Polyzonus lapis, hic est niger habens in semetipso zonas albas. [2] Hic portatus
ad amicos commendationes facit et fides. [3] Nascitur in mari Rubro. [4] Est enim
et mulieribus continens infantes portatus in zona.
LVI. Lapis pyrites.
[1] Pyrites lapis. Hic spissus fricatus iuxta ferrum et percussus ignem eicit. [2] Hic
lapis ligatus facit contra omnia maleficia et <ad> omnes dolores expellendos.
16
digilibLT
De lapidibus
LVII. Lapis chelonites.
[1] Chelonites lapis fortis est et grauis, similis testudinis marinae. [2] Est uarius
purpureus. [3] Imbres et grandines euertit et tempestates. [4] Si eum mittis in aquam
pluuianam aut marinam et postea eum miseris in ignem, continuo erit serenitas.
LVIII. Lapis diphyes.
[1] Diphyes lapis est maculosus et habet in se colores duos nigrum et album.
[2] Aliquotiens colores habet in medio similitudinem characteres. [3] Hunc cum
inueneris allidis eum in petra fortissima, et in duas partes fractus unaque habet
tuberonem in eum. [4] Facit ad amorem perpetuum inter uirum et uxorem.
LIX. Lapis aegophthalmos.
[1] Aegophthalmos lapis similis est oculo caprino sublongo, habens album, non
ualde candidum, sed subliuidum. [2] Facit ad iras regum mitigationem si eum
habueris in manu sinistra occupatum.
LX. Lapis alcinio.
[1] Alcinio lapis similis est aeris, idest aeramenti floris. [2] Sublatus ad solem
lucet. [3] Hic non a multis cognoscitur. [4] Vtilis est portatus potestatibus. Sculpis in
eum Neptunum super bigam [idest carrucam cum equis]. [5] Fit autem a quibusdam
hyacinthus. [6] Est autem genus hyacinthi.
LXI. Lapis beryllus.
[1] Beryllus lapis habet colorem similem oleo. [2] Applicatus ad splendorem solis
splendet. [3] Vtilis est portatus ad potentes.
LXII. Lapis adamicos.
[1] Adamicos lapis <similis> ouo ἁπαλῷ idest molle. [2] Hic lapis humidus est,
lucidus, quasi marino colore nigrior, aut magis uelut hyacinthus. [3] Hunc portans
bonus, persuadens, gratiosus, bonae uitae. [4] Applicatus ad oculorum uitia facit, ita
ut semper eum habeas.
LXIII. Lapis diphyes.
[1] Diphyes lapis feminae similis est priori [...]. [2] Hic nullum in se tuburonem
habet. [3] Facit ad amorem feminam ad feminam, uirum ad uirum.
LXIV. Lapis schistos.
[1] Schistos lapis niger est, similis ferro. [2] Nam si scissus tanquam lamina
finditur. [3] Sed tritus colorem facit pallidum. [4] Qui eo usus fuerit, si a sanctis
increpatus fuerit, dimittitur.
digilibLT
17
Damigeron
LXV. Lapis triglites.
[1] Triglites lapis grauis est et fortis, trigle piscis similis, habens in se subalbidas
guttas. [2] Religioso alligatus maxime facit.
LXVI. Lapis epignathion.
[1] Epignathion lapis, sculpis glaucium auem, idest upupa, et sub pedes eius
piscem glaucium et oculis eorum animalium dextris sublatis [idest tultis] et include
eum in auro, et munditer gestatus facit quasi in tenebris terribilia daemonia apparere
interdiu. [2] Si autem quidquid dixerit, creditur eidem. [3] In dormitione autem si
quis usus fuerit eo, aliqua fantasmata uera uidebit. [4] Nocte eo non uteris.
LXVII. Lapis de nido auis upupe.
[1] Sunt tres lapilli in nido eius et quaeres eos. [2] Et si scire uolueris de homine
quid absconse locutus est et cogitauerit euigilans, dormienti subter caput ponitur
et quicquid uigilans cogitauerit aut locutus est absconsum aut in palam dicet tibi
per somnium. [3] Haec autem auis spurcissima est et stercora humana desiderat. [4]
Est autem cristis extantibus galeata, semper in sepulcris et <inter> humana stercora
commorans. [5] Cuius sanguine quisquis se inunxerit dormitum pergens demones
suffocantes se uidebit. [6] Et si uiuenti cor contuleris et dormienti mulieri super
pectinem posueris, si cum alio uiro coit, dicet per somnium.
LXVIII.
(CT) Lapis scistus.
LXIX.
(CT) Lapides qui in uulua aut uentriculum cerui inueniuntur.
LXX.
(CT) Lapis asius.
LXXI.
(CT) Lapis magniten, (D) lapis magnete.
LXXII.
(CTD) Lapis gagatis.
LXXIII.
(CT) Lapis straicus.
LXXIV.
(CT) Lapis quatratus.
18
digilibLT
De lapidibus
LXXV.
(CT) Lapis frigius.
LXXVI.
(CT) Lapis galactitis.
LXXVII.
(CT) Lapis meletinis.
LXXVIII.
(CT) Lapis morothos.
LXXIX.
(CT) Lapis foliginus.
LXXX.
(CT) Lapis uilapis.
LXXXI.
(CT) Lapis batrachitis.
LXXXII.
(CT) Lapis limeris.
LXXXIII.
(CT) .
EXPLICIT LIBER DE LAPIDIBVS. LEGE FELICITER.
CAPITVLA VERSIONIS ALPHABETICAE E FONTIBVS
ALIENIS HAVSTA PRISCOQVE LAPIDARIO ADDITA
De asio lapide.
[1] Asius lapis in Alexandria tantummodo inuenitur. [2] Cuius est optimus ad
usum medicinae qui est colore candidus et leuis in modum pumicis et ueluti
puluis manibus insidens. [3] Alius pumiceus est habens agnitiones nigras per
altum et superficiem ueluti salsedinem scabrosam, et colorem album. [4] Medetur
denique fistulis, scrophis, podagris, et alienosas passiones curat. [5] Cum melle uero
putredines circumscribit. [6] Datur etiam more electuarii ptisicis. [7] Viscide autem
relaxare potest, habet autem saporem salsuginosum et nitrosum.
digilibLT
19
Damigeron
De alabastrite lapide.
[1] Alabastrites lapis uirtutis est laxatiuae. [2] Emollit denique duritias et stomachi
dolores ceroto admixtus.
De frigio lapide.
[1] Frigius lapis est quo in Frigia infectores utuntur, unde et nomen accepit. [2]
Vtilis est colorem habens uiridem, et qui mediocriter est grauis et uarias uenas
habet sicut cathmia. [3] Comburitur uero sic: refusum uino odorato in carbonibus
uiuis mitte, et flabella quamdiu colorem faciat rufum et secundo perfunde uino et
carbonibus reuoca. [4] Hoc ter facere debes. [5] Obseruandum uero est ne se frangat
aut nigrescat. [6] Virtus est illi crudo et cocto stiptica et anacatartica et scarotica et
septica. [7] Cum ceroto combustionibus medetur. [8] Lauatur sicut cathmia. [9] Pro
pustulis tere in mortario et misce rosaceum cum medullis et induc. [10] Et si fuerint
pustule aquatiles cum uino induc.
De cristallo lapide.
[1] Cristallus lapis uires stipticas habet. [2] Quidam autem eum dederunt tritum
cum melle ad bibendum ad generandum lac.
De lince lapide.
[1] Lincis lapis quem multi ligurium uocant. [2] Mox ubi minxerit linx lapis fit qui
electrum dicitur. [3] Dolorem stomachi compescit. [4] Ventris abstinet reumatismum.
De lithargiro lapide.
[1] Lithargirum nascitur ex harena molipdinis quae combusta liquescit et sic
refunditur. [2] Multi ex argento hoc faciunt et ex plumbo. [3] Melius tamen est
atticum, secundum hispanum, tercium siculum quod ibi plumbum abundat. [4]
Rufum uero et limpidum crisitis dicitur, exalbidum autem argiritis quia ex argento fit.
[5] Virtus est ei staltica, id est strigida, et stiptica, alta uulnera replens et superfluas
carnes uulneribus crescere non consentiens, sed cicatricem ducens. [6] Comburitur
uero sic. [7] Frange lithargirum sicut nuces et pone super carbones igneos donec
ignescat, et depone et terge sordes illius et repone. [8] Multi uero aceto aut uino
extingunt, et ter coquunt et reponunt. [9] Lauatur sicut cathmia. [10] Exalbatur uero
sic: accipe argiritidos libram I et frange sicut fabas et mitte in cacabo nouo cum aqua
et tritici albi libram I et ordei libram I et liga in lintheolo et sic pendere fac in cacabo
tamdiu quam diu ordeum se erumpat et post hec refundens in cacabo liqua triticum.
[11] Separans spumam argenti et missa aqua tere diligenter tota die et sero liqua.
[12] Et post hec adde calidam et dimitte tota nocte. [13] Hoc fac diebus sex. [14]
Ista uero confectio spume argenti utilis est confectionibus colliriorum et cicatrices
corrigit. [15] Rugas uultibus infricata tendit, liuores corporis emendat.
De pirite lapide.
[1] Pirites lapis est ex quo eramen fit. [2] Eligendus est autem colorem eraminis
habens, qui missus in foco frangitur. [3] Comburitur uero sic: melle unctus in
20
digilibLT
De lapidibus
carbonibus uiuis mittitur et flabellatur quamdiu colorem rufum faciat. [4] Alii uero
multis carbonibus ignitis coctum et secundo melle unctum reuocant igni quandiu
se friget et postea eximunt illum et lauant sicut cathmiam et reponunt. [5] Virtus
est illi crudo et cocto termantica. [6] Caligines oculorum purgat, duritiis diaforesim
facit et digestionem rei. [7] Addita resina carnes purgat uel perequat lapis iste. [8]
Combustus a multis difriges dicitur.
De sardio lapide.
[1] Sardius lapis dictus eo quod repertus sit primum a sardis. [2] Hic rubeum habet
colorem marmori porphiretico prestantem. [3] Set inter gemmas sunt eius genera
uilissima, et sunt V.
digilibLT
21