Ayllukunata ñawpaq tapurikuy ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ UNANCHASQA Paqarichinapaq allichakuy Qichwa MINISTERIO DE EDUCACIÓN DIRECCIÓN GENERAL DE EDUCACIÓN BÁSICA ALTERNATIVA, INTERCULTURAL BILINGÜE Y DE SERVICIOS EDUCATIVOS EN EL ÁMBITO RURAL (DIGEIBIRA) DIRECCIÓN DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE (DEIB) PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE Matriz de Planificación Estratégica © MINISTERIO DE EDUCACIÓN Calle del Comercio N.° 193, San Borja Lima, Perú Octubre de 2015 Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú: BNP: N° 2015-14837 Tiraje: 1000 ejemplares Impreso por: RCD IMEX PERU E.I.RL. Av. Salaverry 2580 dpto. 202 - Jesús María - Lima RUC: 20550182352 Impreso en el Perú / Printed in Peru. Índice Siglas y abreviaturas Presentación Matriz de planificación estratégica (desarrollado) Finalidad Objetivo general Objetivo específico 01: Acceso, permanencia y culminación oportuna 4 5 7 7 7 8 Resultados específicos: 1.Mejora del acceso y permanencia a servicio EIB 2.Culminación oportuna en la EIB Estrategias (1, 2, 3, 4 y 5) Actividades Objetivo específico 02: Currículo pertinente 14 Resultado específico: Instancias de Gestión Educativa Descentralizada (IGED) implementan currículos pertinentes y aseguran la dotación, distribución oportuna y uso de recursos educativos para la EIB Estrategias (1, 2, 3 y 4) Actividades Objetivo específico 03: Formación docente 19 Resultado específico: Docentes EIB suficientes y calificados para coberturar la demanda de EIB en todas las etapas, niveles y modalidades del sistema educativo Estrategias (1, 2, 3 y 4) Actividades Objetivo específico 04: Gestión descentralizada y participación social Resultado específico Modelo de gestión para la diversidad con enfoque territorial atiende realidades diversas y contribuye a la mejora de logros de aprendizajes en EIB Estrategias (1, 2, 3 4 y 5) Actividades 24 SIGLAS Y ABREVIATURAS CEBA CETPRO CGIE CNE CONEI CONEIB COPALE COPARE MINCU DCN DEBA DEIB DIGEIBIRA Centro de Educación Básica Alternativa Centro de Educación Técnico Productivo Comisión de Gestión Intergubernamental de Educación Consejo Nacional de Educación Consejo Educativo Institucional Comisión Nacional de Educación Intercultural y Bilingüe Consejo participativo local de educación Consejo participativo regional de educación Ministerio de Cultura Diseño Curricular Nacional Dirección de Educación Básica Alternativa Dirección de Educación Intercultural Bilingüe Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos en el Ámbito Rural DRE Dirección Regional de Educación EBA Educación Básica Alternativa EBE Educación Básica Especial EBR Educación Básica Regular ECE Evaluación Censal de Estudiantes EIB Educación Intercultural Bilingüe EIT Educación Intercultural para Todos y Todas IE Institución Educativa IESP Instituto de Educación Superior Pedagógica IIEE Instituciones Educativas IGED Instancias de Gestión Educativa Descentralizada L1 Lengua materna L2 Segunda lengua LRM Ley de Reforma Magisterial MINEDU Ministerio de Educación NEXUS Sistema de Administración y Control de Plazas NNA Niños, Niñas y Adolescentes OIT Organización Internacional del Trabajo ONG Organización No Gubernamental PELA Programa Educativo Logros de Aprendizaje PEN Proyecto Educativo Nacional al 2021: la educación que queremos para el Perú PIP Proyecto de Inversión Pública PRONIED Programa Nacional de Infraestructura Educativa RER Red Educativa Rural ROF Reglamento de Organización y Funciones SPE Secretaría de Planificación Estratégica del MINEDU SSII-PERSistema de Seguimiento e Información a la Implementación de los Proyectos Educativos Regionales del CNE TIC Tecnologías de la información y comunicación UGEL Unidad de Gestión Educativa Local UMC Unidad de Medición de la Calidad Educativa del MINEDU UNESCO Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura UNICEF Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia 4 RIQSICHIKUY Piruw suyunchikqa achka achka simiyuq, achka achka llaqtayuqmi. Allpanpim 54 hatun llaqtakuna 47 simikunata rimastin tiyanku. Imaymana rikchaq kawsayqa hatun suyunchikpaqqa allin punim, kay rikchaykunam yachanakunapiqa imaymana ruraykunawan qawana, chaymi Achka Simi Kawsaypura Yachay (ASKAY) llamkaypas rikurimun Kawsaypura Yachaypas (KAY) rikurimun. Kaynam YACHAY KAMAQ (MINEDU) allin takyasqa llamkay qispichinapaq kawsaypurata hapiykun, chaynam imaymana rikchaq llaqtakunapiqa allin umayuq warmakunata qispichinqa, allin yachaykunam kanqa. Lliw Piruw suyu yachakuqkunam kawsakuyninkumanhina siminkumanhina qispinankupaq punkukuna kicharisqa kanan, kaynam imaymana rikchaq ayllukuna kasqanmanhina Piruw suyu runahina, Awya Yala runahina, Tiqsi muyu runahina kuyakuywan qawachikunqa. Kaynam lliw runankuna llaqtankupaq allin chanichasqa qurimanhina tikrakun. Kaynam imaymana kayninku, iñikuyninku, yachayninku, takiyninku, tusuyninku ima llaqtanpa kallpanhina rikurin. ASKAYqa ayllukunapa wawankuna yachachinanpaqmi puririchkan, ASKAyqa qaritapas warmitapas chay kaqllatam qawan, ASKAYqa allin, ASKAYqa allin sumaq takyasqa yachaykunatam ayllu runakunaman qaywan. Ayllu yachakuqkunaqa (wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikuna)kikinkupa siminpi, kawsayninpi yachachisqaqa allintam yachanku, kaynam huk rikchaq kawsaykunamanpas kicharisqa kanku, kastilla simitapas allinta rimanqaku hinallataqmi inlis simitapas huk karu runakunawan rimananpaq yachanqa. Kaynam ASKAYqa lliw runakunapa kawsayninmanhina siminmanhina yachachisqa kananpaq qimipayan, hinallataqmi ayllu simin chinkaypiña tarikuptin yapamanta kallpachachin, kaynachiki yapamanta sapinmanhina kuyakuynin yapamanta waytarimunqa. Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi allinta kallpachachinqa. Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqa maytuqa tapupakuspa, tapupakuspa, huñunakuspa, huñunakuspa qispichisqa maytum. Kay llamkaytam ASKAYU, DIGEIBIRA ukunpi kaq llampu sunquwan umacharqa. Kamachikuytawan unanchasqa maytu purichiyninqa lliw Piruw suyu ukupi llamkaq yachay wasikunam, llaqtakunapa qullanankunam puririchinanku. Kay unanchasqa maytupa munayninqa kaymi: 2021 watapaqa ASKAY kamachisqanmanhina lliw wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikunam allin chuyachasqa sumaq yachayta chaskichkananku. 5 6 7 Ayllupi tiyaq wawakuna, warmakuna, sipaskunapas, kuraq runakunapas qispisqa yachaykunata aypaspa pachapi sumaq kawsay puriypi yanapakunankupaq churasqa kanan. 1 sapa aypana Llapallan yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas sistema educativo 2 sapa aypana nisqapi ASKAYman yaykuspa, mana qipaspapas lluqsipuspapas watanpa tupaqninmanhina tukuspa qispinanku. ASKAYpi yachaykuna chuya qispinanpaqqa maytukunapas, huk yanapakuqkunapas, ima yachay taqisqakunapas, imaynatam chay yachaykuna aypanankupaqpas qillqasqakuna kananpunim. 3 sapa aypana Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Yachachiykuna allin kananpaqmi ASKAY yachachiqkuna allinta llamkanankupaq kamasqa 4 sapa aypana yachaykuna -programa nisqakuna- kanan, chaywanmi pisiq ASKAY yachachiqkunata huntapachina. Ayllukunapa suyukunapa siminta uyarispam kamachikuykuna qispichina kanqa, chaypaqmi ayllupi llapan kamachiqkuna ASKAY nisqata yanapananku, kikinkumanta qispispa chuyata yachanankupaq, ASKAY nisqanmanhina qillqasqakunayuq kanankupaq llamkaykuna kanan. Tupachisqa yachayman yaykuq llapallan ayllukunamanta yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas allin Llapa aypana tupaqnin yachayta aypananku, chaypaqmi Achka Simi Kawsaypura Yachay churakamun. Chayqa rurakunqa tukuyniraq simi rimasqakunata, tukuyniraq ayllukuna llaqtakuna kawsayninta huntata qawarispa. QISPINAPAQ 1.1. PAQARICHINAPAQ ALLICHAKUY 8 2) Llapallan yachakuqkunam ASKAYman yaykuspanku watanpa tupaqninmanhina tupachisqa yachay kamachikusqanmanhina tukunanku. 1) Llapallan ayllukunamanta yachakuqkuna ASKAY nisqaman yaykuspanku chaypi tukunankukama kanankupaq imapas huntapana. 60% 60% 5% NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna 52% waqaychasqa taqi ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi 52.6% ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi 0% ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa wawankuna (Inicial) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa warmankuna (primaria) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna.. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa maqta sipaskuna (secundaria) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna. 10% 70% 70% 20% 75% 75% 30% 80% 80% 40% 85% 85% 50% 90% 90% MINEDU DRE UGEL 1 sapa aypana: Yachay wasiman yaykuy, takyay, kaqllanpi tukuy Llapallan yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas tupachisqa yachay ASKAYman yaykuspa, mana qipaspapas lluqsipuspapas watanpa tupaqninmanhina tukuspa qispinanku. Watan watan llallipana BallariRuraqkuSapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq na 2016 2017 2018 2019 2020 2021 na PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 9 Sapa pachakmanta (%) llaqtanpa simin rimaq yachakuq warmakuna (Primaria) ASKAYman yaykuspa utqaylla tukuqkuna. Pachakmanta (%) haykam tukuy rikchaq simikuna rimaq maqta sipas yachakuqkuna (Secundaria) ASKAYman yaykuspa watanpi tupaqninmanhina tukuqkuqna. Mana qallarinayuq Mana qallarinayuq Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación MINEDU DRE UGEL 10 Qawarinapaq Qawarichiq 1 imayna llamkana Ballarina Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Pachakmanta (%) haykam Yachay Kamayuq wasikunaman ASKAYpi kiSin línea MINEDU pupi kaq willakuykunata yupaykude base na hurqunku allin yachaykunamanta kamachikuykuna kananpaq. Chay kipupi yupay wiPachakmanta (%) haykam Hatun ASKAY matipanapaq llakuykunaqa ASKAYSuyukunapi Yachay Kamayuq Wasi kipupi willakuykuna- man yachaykunaman wasikunaman ASKAYpi kipupi Sin línea DRE tapas yupaykunatapas yaykuq, yachaqkunakaq willakuykunata yupaykuna de base paq, tukuqkunapaq churaspa hurquspa hurqunku allin yachaykunamanta ima kamachiykunata imam kamachikukamachikuykuna kananpaq. rikurichiy. ykuna matipanapaq Pachakmanta (%) haykam Taksa Sukanan. yukunapi Yachay kamayuq wasipiSin línea kunam ASKAYpi kipupi kaq willakuUGEL ykunata yupaykuna hurqunku allin de base yachaykunamanta kamachikuykuna kananpaq. Kimsantin kamachikuqkuna wasipi (Piruw Mama Suyu , Hatun Suyu, Taksa Suyu) llamkaqkunapaq ASKAY kipupi yupaykunata willakuykunata 1 rurana huntapaytapas hurquytas yachanankupaq yachachiy apakunam. Iskay Simpi kawsaypura Yachay – ASKAY chaskiq yachakuqkunata, yaykuqkunata, tukuqkunata qawarispa kamachikuykuna churanapaqmi 2 rurana llamkaykuna kanan. 1 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 11 Qawarinapaq Qawarichiq 2 imayna llamkana Ballarina Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación NEXUS nisqapi Imaynam ASKAY Ayllu simi rimaq EIB nisqapi llapallan yachay kananpaqpas, Yachachiqkuna imakunam ASKAY yachakuqkunapaq waqaychasqa taqi paqarinanpaqpas pu- Pachakmanta (%) haykam allin chuya yachaMINEDU ririnanpaqpas kanan, ASKAY yachay wasikuna allin ASKAYpi maytu ykuna kananpaqmi 53% 58% 65% 73% 80% 87% 95% DRE yachay wasikunata, ayllukunapa kawsas- riqsipasqa chuya yachachiyta llamkaqkunapa UGEL willakuynin; mirachin. programa nisqakuna- qanman, rimasqanPELA, RER niosqatapas aswan akllarina manhina, mayqan pi kipu willakukanqa. ASKAY tupasqanmanynin. hina churanapaq. 1 rurana ASKAY haykam llapan yachakuqkuna chaymanhinachu yachachiy llamkaykuna churakusqamanta qawariy rurar. ASKAY ukupi yachay wasikuna, programa nisqakuna paqarichinapaqpas huntapanapaqpas allin takyasqa yachaykuna purichinapaqmi imapas 2 rurana akllarisqa llamkaykuna ruray. 3 rurana ASKAY nisqa huntapanapaq tukuy rikchaq llamkaykuna paqarichiy 1 sapa aypana 12 Qawarinapaq Qawarichiq Ballarina 3 imayna llamkana Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Sapa pachakmanta (%) haykam ayllu runayuq hatun suyukuna Gobiernos Regionales nisqam ASKAYta llamkanankupaq churanku, ichaqa wakin kallpanchaq kamachiqkunawan wasikunawan ima kuska. Pachakmanta (%) kuskan (50) Hatun Suyu KamachiDRE kuqkunataq 80% 90% 100% CGIE nisqaPikunam ASKAYta kallpaASKAYpi yachakupikamachiy chaq runatapas, wasikunaqkuna llapallanku qillqakunapimana sasachakuspa, tapas minkarikuspam huk pas ASKAYta rimanakuyta qispichina; mana qipakuspamañakunku. paykunawanmi yachakulla tukunankupaq Pachakmanta wakin kallpachaqkuna qkuna llapallanku mana (%) haykam runakunawan wasiku- sasachakuspa allinta ayllu runayuq Sapa pachakmanta (%) yachaspa tukunankupaq nawanpas kamachiHatun Suyukuayllu runayuq hatun kallpanchay kanqa. nakuy kanqa. DRE na Gobiernos suyukuna ASKAY unan20% 40% 60% 80% 100% Regionales chasmanhina llamkanisqakuna hunapaq kallpanchaypi ñupi rurasqa yanapakunku. llamkaykunata purichinku. Llapallanku yachakuqkuna allinta yachaspa, mana qipaspalla tukunankupaq ima sasachakuykunataq kanman, chaykunata qawarispa wakinku1 rurana nawan kamachinakuy. 2 rurana ASKAY kallpanchaqkunawan yanapachikunapaq pi kasqankutapas, maypi kasqankutapas riqsiriy. Llapallanku yachakuqkuna allinta yachaspa, mana qipaspalla ASKAYpi tukunankupaqmi kamachikuqpas yanapakuqkunapas wasipura huñunaku3 rurana napaq huk takyasqa rimanakuy qispichiy. 1 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 13 1 rurana 2 rurana 3 rurana 4 rurana ASKAYpi yachay wasikuna allinta purinanpaq imapas huntapay. 1 sapa aypana Qawarichiq Ballarina Watan watan llallipana Ruraqkuna 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Sapa pachakmanta (%) haykam ASKAY yachay MINEDU wasikuna allin rurasqa DRE imankunapas huntasqa UGEL Chayqa ASKAYpaq yachay kaqyniyuq. wasikunam allin takyasqa sayarichisqa kanan, ichaqa Sapa pachakmanta (%) ima ayllupi maypi tarikus- Hatun Suyukunapi Goqanmanhina, yachakuqku- bierno Regional nisqapi napa yachay munasqanku- haykam llamkaykuna DRE man-hina. Proyectos nisqakuna kamachikusqanman-hina ASKAYpaq yachay wasikuna rurakuchkan. Yachay wasikunapa allpankuna allin takyasqa riqsisqaña kananpaq ruraykuna May ima ayllupi tarikusqanmanhina ASKAY yachay wasikuna hatarichinapaqpas imankuna huntapanapaqpas llamkay unanchaykuna ASKAY yachay wasikuna sayarichinapaq huntapanapaqpas llamkaykuna Yachana wasikuna sayarichinapaqpas kaqninkuna huntapanapaqpas Piruw mama suyupi, hatun, taksa suyukunapipas yanapakuykuna. Qawarinapaq 4 imayna llamkana 14 Sapa pachakmanta (%) hayka ASKAY wawakunapaq yachay wasikunataq, warmakunapaq yachay taqi qillqasqa nisqanmanhina ukupi llamkachkanku. Suyukunapi llaqtakunapi yachay Sapa pachakmanta (%) qawaqkuna ASKAY yachay taqisqakunahaykataq ASKAY wawakunapa churasqanmanhina llamkachinku, paq, warmakunapaq yachay chaymanta, maytukunatapas, huk wasikuna maytukunatapas yanapakuqkunatapas kaqninpi aypuspa huk yachay yanapakuqkunachaykunawan yachachuqkuna llamkatapas chaskiq kanku. nankuta qawarinku. Sapa pachakmanta (%) haykataq yachay wasikuna aypusqa ASKAY maytukunawan yanapachikuspa yachachichkanku; ichaqa qillqasqa willakuykuna nisqanmanhina. Kuskachaq huñupa willakuynin. 40% 80% 74% 30% 40% 30% 50% 85% 49% 60% 90% 58% 75% 95% 67% 90% 100% 76% 100% 85% MINEDU DRE UGEL 2 sapa aypana: Kusa yachay taqi wan munachisqa tapi ASKAYpi yachaykuna chuya qispinanpaqqa maytukunapas, huk yanapakuqkunapas, ima yachay taqisqakunapas, imaynatam chay yachaykuna aypanankupaqpas qillqasqakuna kananpunim. Watan watan llallipana BallariRuraqkuSapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq na 2016 2017 2018 2019 2020 2021 na PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 15 Qawarinapaq Qawarichiq 1 imayna llamkana Ballarina Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Ayllupa kawsaSapa pachakmanta (%) haykataq yninmanhina Hatun Suyukunapi yachay karimayninmanhina 23% 33% 43% 50% 65% 80% 100% DRE maqkuna yachay taqisqakunata yachay taqisqakuSuyukunapi yachay rikchaq llaqtankunapaq qillqastaqisqakunata masta- nata matastarispa qakunata churarqunku. rispa ASKAYpa nisqan suyukunapa, ayllukunapa tupasqanman- Sapa pachakmanta (%) haykataq qillqasqakunata qawarispa kallpahina yachaykuna taksa suyukunapi yachay kamachaspa llamkay kananpaq llamkayku- qkuna yachay taqina ayllunkunapi 30% 40% 50% 65% 75% 85% 100% UGEL na puririnan. Chapuririnanpaq qillqasqakunata ypim yachaypurapas qispichirqanku. rimanakunqaku. 1 rurana Imaynam yachaykuna aypana qillqasqapi hapipakusqa suyukunapi ASKAYpaq puririchiqkunatapas yachay taqikunatapas paqarichinku. 2 rurana Suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas yachay taqikunatapas sapichachinku 3 rurana Suyukunapi puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachispa purichinku. 4 rurana Suyukunapi, yachay wasikunapi, suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachisqankuta qawapayay. 5 rurana Suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachisqanku imayna tukusqanta willakunankupaq allichay. 2 sapa aypana 16 3 rurana 2 rurana 1 rurana 10% 200 Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY wawakunapaq (inicial), warmakunapaq (primaria) yachay wasikuna llaqta ukupi ASKAY llamkayta puririchichkan. Sapa pachakmanta (%) hayka wasi ayllukunataq kimsa (0-3) watayuq warmakuna wiñachiy llamkaypi kuskachachikunku. 35% Ballarina 24% Qawarichiq Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY warmakunapaq (primaria), yachay wasikuna ASKAY kawsay simi kallpanchachiq puririchichkan. Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY wawakunapaq (inicial), yachay wasikuna ASKAY kawsay simi kallpanchachiq puririchichkan. Qawarinapaq 2 imayna llamkana 500 10% 24% 35% 550 15% 34% 45% 600 20% 44% 55% 650 25% 54% 65% 700 30% 64% 75% 750 35% 74% 85% UGEL DRE MINEDU Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Iskay Simipi Kawsaypura Yachaykuna ASKAY nisqanmanhina llamkana puririchiy. Iskay Simipi Kawsaypura Yachaykuna ASKAY nisqanmanhina yachachiqkunata, especialista nisqa kamayuqkunata ASKAYpi yachaysapa kanankupaq kanankupaq yachachiy. Yachay wasikunapi, ASKAYpi qillqasqapa nisqanmanhina yachay wasikunapi imaynam aparikuchkan chaykuna qatipana llamkay. Imayna llamkakuyninwan ASKAY Llaqtakunapa kawallichakuy: Llaqta sayninmanhina ukupi ASKAY llamkay, siminmanhina ASKAY kawsay simi kallyachay wasikunapi pachachiq, ayllu rikchaq yachachiykuwawakunapaq ASKAY, nata (llamkaykunata) simimanhina kawtakyachinku saymanhina ASKAY llamkay. 2 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 17 1 rurana 2 rurana 3 rurana 4 rurana 5 rurana 6 rurana 7 rurana ASKAYpi llamkanapaq ayllu simikunapipas, kastilla simipipas qillqasqa maytukuna ruraytapas chaninchaytapas llamkanam kanqa. 2 sapa aypana 48% 74% Pachakmanta (%) hayka simikunapitaq ASKAYpaq maytukuna rurasqa kachkan. Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq ayllu simikunpi imaymana maytukuna chaskiq kan. 75% 95% 100% - 86% 90% 100% - - 100% 100% - - - - MINEDU DRE UGEL MINEDU DRE UGEL DRE DRE MINEDU DRE UGEL 60% 90% 85% 100% 73% Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq kastilla simipi maytukuna chaskiq kan.. 40% 85% 73% 80% 59% MINEDU DRE UGEL 20% 80% 60% 60% 45% Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Watan watan llallipana Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq kastilla simipi maytukuna chaskiq kan. Sin línea de base 40% Pachakmanta (%) runa ayllukunapi haykam kikin siminkupi riqsipasqa maytu ruraqkunapa. 32%14 Qawa- Ballaririchiq na Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Simikuna qillqayninpi hukllawana llamkay ASKAYpaq hayka ima maytukunataq huk yanapakuqkunataq kanan, chay waturikuy. ASKAYpaq maytukupas huk yanapakuykunapas ruray. ASKAYpaq rurasqa maytukunatapas huk yanapakuqkunatapas suyunapi, ayllukunapi riqsirichispa chaninchay Chasti TIC nisqa yanapakuqkunawan llamkanapaq yachachiqkuna kallpanchay ASKAY yachay wasikunapaq ASKAYpi rurasqa maytukuna aypunapaq rakinapaq ima llamkaykuna purichiypi kallpanchay ASKAY yachay wasikunapaq ASKAYpi rurasqa maytukuna imayna yachakuqkuna llamkasqankuta yanapakunapaq paqarichispa llamkay churay. ASKAYpaq ayllukunapa siminkupipas, kastilla simipipas maytukunata, kumpaq CD nisqata qispichinapaqqa ruraq yachachiqkunatam kallpanchana, hinaspapas allin ruranapaq qillqasqatapas allincharina kanqa. Pachakmanta (%) haykam Hatun Suyukuna ASKAYpaq maytukunata huk yachay yanapakuqkunatapas ruranku. Qawarinapaq 3 imayna llamkana 18 2 rurana 3 rurana 4 rurana 1 rurana ASKAY llamkaypi yachaykuna qawarinapaqpas tupurinapaqpas ruraykuna kanan. 2 sapa aypana Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq chay yachay tupunaq qillqasqa rurakunata huntachichkanku. Qawarichiq Ballarina UGEL DRE Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na MINEDU ASKAYpi yachaykuna chaninchanapaqpas tupunapaqpas ASKAY qillqasqa nisqanmanhina qawariy, ichaqa Piruw Mama Suyupi yachay tupuy apakusqanwan tupachisqa kanan. ASKAYpi yachaykuna chaninchanapaqpas tupunapaqpas ASKAY qillqasqapa churasqanhina llamkaykuna churay ASKAYpi yachay tupunapaq llamkaykuna churasqa huntapay. ASKAYpi yachay tupuykuna imayna lluqsisqanmanhina taqwirispa chuyanchay. ASKAYpi chaskiq yachakuqkunapa qispisqa yachayninkuna qawarinapaqpas tupurinapaqqa tukuy qillqasqa ruranakunam qispichisqa kanan. Qawarinapaq 4 imayna llamkana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 19 Pachakmanta (%) hayka hayka yachachiqkunam ayllupa simintapas kastilla simitapas qispisqata rimankupas qillqankupas ASKAYpi wawakunapa (inicial) warmakunapa (primaria) kasqanmanhina yachachinankupaq. Pachakmanta (%) hayka hayka yachachiqkunam ayllupa simintapas kastilla simitaASKAYpi yachaykuna mañakusqanpas qispisqata rimankupas manhina yachachiqkuna allin qispisqa qillqankupas ASKAYpi maqta yachayniyuq kananku, ichaqa llapan sipaskuna (secundaria) kaswawakunapaq, warmakunapaq, maqta qanmanhina yachachinankusipaskunapaq yachachinankupaq aypa- paq. nanku. Pachakmanta (%) haykam ASKAYpaq qispisqa yachachiqkuna, wawakunata warmakunatapas yachachinankupaq, allin kallpanchasqa kanku. Pachakmanta (%) haykam ASKAYpaq qispisqa yachachiqkuna, maqta sipaskuna yachachinankupaq, allin kallpanchasqa kanku. NEXUS nisqapi, iskay simi rimaq yachaqchiqkuna yupasqapi. NEXUS nisqa, Ayllu simi rimaq yachachiqkuna waqaychasqa taqi DS kamachikuy bono nisqa chaskinankupaq. 6% 23% Mana qallarinayuq Ayllu simi rimaq yachachiqkuna waqaychasqa taqi. 62% ASKAY yupaychasqa Yachay wasikuna. NEXUS nisqa. 21% %47 72% 29% %59 77% 37% 71% 82% 45% 83% 87% 50% 90% 90% MINEDU DRE UGEL Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 14% 35% 67% 3 sapa aypana: Amawta qispichina Yachachiykuna allin kananpaqmi ASKAY nisqapi yachachiqkuna allinta llamkanankupaq kamasqa yachaykuna -programa nisqakuna- kanan, chaywanmi pisiq ASKAY yachachiqkunata huntapachina. Watan watan llallipana BallariRuraqkuSapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq na 2016 2017 2018 2019 2020 2021 na 20 5 rurana 4 rurana 3 rurana 2 rurana 1 rurana ASKAYpi yachachiq kanankupaq chayraq qispiqkunapaqmi tupaqnin Programa de Formación nisqata qispichina, chaynapi llapallan wawakuna, warmakuna maqta – sipaskuna maypi kasqankumanhina yachay aypanankupaq. 3 sapa aypana Qawarichiq Ballarina Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Pachakmanta haykataq (%) Iskay Simipi Kawsaypura Yachaypi wawakunata (inicial) warmakuna23% 35% %47 %59 71% 83% 90% tapas (primaria) pisisqanmanhina yachachiqkuna allin kallpanchasqa MINEDU kanku. DRE UGEL Pachakmanta haykataq (%) Iskay Simipi Kawsaypura Yachaypi maqta sipaskunapaq (secundaria) pisis30% 40% 50% 60% 70% 85% 100% qanmanhina yachachiqkuna allin kallpanchasqa kanku. Haykacha chayraq qispiqkuna yachachiq kanankupaq sapanka ayllukunapa rimayninmanhina, chaynallataq maypi kasqankumanhina pisiyayninta riqsinapuni ASKAY qillqasqapihina mastarinapaq. ASKAYpi yachachiq kanankupaq imayna amawtakuna yachachina kanankupa llamkanakunata qispichina, sapanka ayllukunapa siminkumanhina sapa suyupi puririchinankupaq. ASKAYpi yachachiqkunapaq Programas nisqapa ukun qillqasqan nisqanmanhina yachachinapaqmi yachay taqikunata paqarichispa puririchina, chaywanmi yachayninku allin sapinchasqa kanqa ASKAY mañakusqanmanhina qispisqa kanankupaq. ASKAYpi yachachinapaqmi yachachiq kanankupaq yaykynankupaq qayllasman munachina, yaykuqkunatataq tukunankupaq (chaypaq Beca 18, qullqiwan yanapana ima kanman). ASKAYpi yachachiy yachay wasikunapi llamkaqña yachachiqkunapaq qispinankupaqpas, yachakunankupaqpas amawtahina qispikunankupaq yanapana. ASKAYpi yachachiq kanankupaq chayraq qispiqkunapaqmi tupaqnin Programa de Formación nisqata sapa suyupi mastarina, ayllukuna siminku pisisqanmanhina, yachay mañakuyninkumanhina, Qawarinapaq 1 imayna llamkana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 21 5 rurana 6 rurana 7 rurana 4 rurana 2 rurana 3 rurana 1 rurana Llapan ASKAYpi Yachachiykuna huntasqa kananpaqmi Programas de Formación nisqata unanchana, chayqa yachachiypi llamkaq yachachiqkunapaq. 3 sapa aypana 50% 0% Pachakmanta hayka (%) maqta – sipaskunapaq ASKAY yachachiqkunataq yachapachkanku qispisqa kanankupaq. Ballarina Pachakmanta hayka (%) ASKAYpi wawakuna warmakuna yachachiqkunataq yachapachkanku qispisqa kanankupaq. Qawarichiq 20% 60% 35% 70% 50% 80% 65% 90% 80% 95% 100%19 100% Watan watan llallipana 2016 2017 2018 2019 2020 2021 MINEDU DRE UGEL Ruraqkuna Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Haykacha yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkuna sapanka ayllukunapa rimayninmanhina, maypi kasqankumanhina pisiyayninta riqsinapuni, ASKAY qillqasqapihina mastarinapaq Yachachiqkuna Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiyta qayllas qispisqata mastarinankupaqmi sumaq kaqta akllarispa chaninchana. Yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkunapaq ASKAYpi allin qispisqa kanankupaqmi churasqa programakunata puririchina. Yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkuna kallpanchanapaqmi yachay purichiq yachachiqkunapaq, yachay yanapakuqkunapaqpasmi Programa nisqata unanchana. Yachachiqkuna ayllukunapa siminta rimaytapas qillqaytapas chuya yachanankupaqmi huk Programakunata unanchaspa purichina. Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy mastariq yachachiqkunata llamkayninpi yanapaytam puririchina, sapa llamkaypa mañakusqanmanhina. ASKAY yachachiy yanapasqapa rurunta chuyanchaspa qayllasman riqsichina. ASKAYpi yachay wasikunapi llamkaqña yachachiqkunapaq aswan yachayninkuta matipanankupaqmi suyukunapi programakunata huntasqata paqarichispa churana kanqa. Qawarinapaq 2 imayna llamkana 22 Qawarinapaq Qawarichiq 3 imayna llamkana Ballarina Watan watan llallipana Ruraqku2016 2017 2018 2019 2020 2021 na Qipaq warmakuna hinallataq urukuna (especial) yachachiqkuna kallpanchasqa Iskay Simipi Kawsakanankupaqqa ypura Yachachiyta Pachakmanta haykataq (%) qipaq MINEDU Mana qipaq hinallataq uru Programa de Formawarmakunawan hinallataq huk niDRE qallari(especial) warmaku- ción nisqatam yachay raq wawakunawan ASKAY purichiq nayuq UGEL wasi umalliqkunapaq, naman ayllukunapi yachachiqkuna kallpanchasqa. yachachiqkunapamastariq yachachiqkunata yachapachiy. qpas unanchana, puririchina hinallataq tupuna allin mana allin kasqanta. Haykacha ayllukunapi qipaq warmakuna hinallataq huk niraq warmakuna yachachiqkuna kallpanchanapaq kanku, ASKAY yupay willakuy kipupa 1 rurana willakusqanmanhina riqsiy. 2 rurana Ayllupi qipaq warmakuna, uruniraq warmakuna yachachiqkuna kallpanchanapaq Programakuna paqarichispa puririchiy. 3 rurana Ayllupi qipaqpas uruniraqpas warmakuna yachachiqkuna ASKAY yachachisqa qatipay. 3 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 23 5 rurana 4 rurana 3 rurana 2 rurana 1 rurana ASKAYpaq yachachiqkuna yachanankupaq Hatun Yachay Wasikunata allin kallpanchay. 3 sapa aypana Qawarichiq Ballarina Watan watan llallipana 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Ruraqkuna Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Iskay Simipi KawPachakmanta hayka (%) ISP nisqam saypura Yachachiy Mana allin riqsisqa llamkayniyuq ASKAY yachachiqkuna qallaripurichinapaq yachachiqkunata kallpanchaq yachay nayuq qispichin. wasikunatam allin MINEDU yachachinanpaq, DRE kamachinanpaq Pachakmanta haykam (%) Universillaqtawan llamkaMana nanpaq kallpanchana, dad nisqakuna allinta Iskay Simipi qallariKawsaypura Yachachiy mastariq chaynapi yachachinayuq qkuna allin qispisqa yachachiqkunata yachapachin. kananpaq. Riqsinanchikmi mayqan kuraq yachay wasikunacha ASKAY mastariq yachachiqkunata qispichin, chaytam riqsirina, hinaspapas mayqinkunacha riqsipasqa kananpaq ñanpiña tarikunku chaytapas. Rimarinataqmi SINEACE nisqawan mayhinas kanan ASKAY kallpanchaq kuraq yachay wasi riqsisqa kananpaq. ASKAY purichiq kuraq yachay wasikunatam kallpanchana allin yachachinanpaq, kamachinanpaq hinallataq llaqtawan huñuykanakuspa sumaq llamkananpaq. ASKAYta kuraq yachay wasikuna allinta kallpanchananpaqmi sumaqta yuyaymanaspa unanchana llamkayninku qatipanapaq, yanapanapaq, tupunapaqpas, chaynapi tukuypas allin qispinanpaq. Ayllukunapa yachaynin, ruraynin, yuyaymanaynin, kawsaynintam qatipananchik, chaynallataq rimayninta qillqaynintapas chaynapi ASKAYpi yachachiy kallpanchakunanpaq, yachachiqkunapas qispisqa kanankupaq. Qawarinapaq 4 imayna llamkana 24 Sapa pachakmanta (%) hayka suyupi yachay kamayuqkunam ayllupa kallpanwan iskay simipi kawsaypura yachayta qispichinku ASKAYpi allin yachaykuna aypanapaqmi Sapa pachakmanta (%) hayka maypi kasqankuta qawarispa tukuy Taksa suyu yachay kamaq llamkaykuna ASKAYpi yanapakunapaq wasikunataq ASKAY llamkayta kamachikuykuna puririnqa. yanapanakuspa qispichinku. Sapa pachakmanta (%) hayka yachay wasikunam ASKAYta yanapachikuspa yachaykunata qispichinku. 45% 55% 65% 75% 85% MINEDU DRE UGEL 35% 84% 35% 70% UGEL 56% 14% 7% 22 42% DRE Mana qallarinayuq 28% 4 sapa aypana: Suyukunapi aypunakusqa llamkaywan llaqta yanapakuy Ayllukunapa suyukunapa siminta uyarispam kamachikuykuna qispichina kanqa, chaypaqmi ayllupi llapan kamachiqkuna ASKAY nisqata yanapananku, kikinkumanta qispispa chuyata yachanankupaq, ASKAY nisqanmanhina qillqasqakunayuq kanankupaq llamkaykuna kanan. Watan watan llallipana BallariRuraqkuSapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq na 2016 2017 2018 2019 2020 2021 na PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 25 1 rurana 2 rurana 3 rurana 4 rurana 5 rurana 6 rurana 50% Qillqa kamachikuywan riqsipasqa ASKAYpaq kipupi willakuykuna yupaykuna kanantaq puririnantaq. Pachakmanta haykam (%) Yachay Kamayuq wasipi llamkaq oficinakuna kipupi willakuykuna yupaykunata ASKAY taripanapaq kamachinku. Qawari- Ballarichiq na Taripanapaq willakuykuna manaraq qispichisqa Qawarinapaq 1 imayna llamkana 80% 2016 100% - - - MINEDU Ruraqkuna Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación - Watan watan llallipana 2017 2018 2019 2020 2021 ASKAY taripanapaq kipupi willakuykuna riqsiy, chayhinallataq qawarinakuna churay ASKAY unanchasqa purichinapaq. Kipupi willakuykuna yupaykuna tupachiy. Kipupi willakuykuna yupaykuna allin mana allin kasqan qawariy. Kipupi willakuykuna yupaykuna allin hapinapaq yachachiy. Piruw suyupi hinallataq suyunkunapipas kipupi willakuykuna yupaykuna ima purichiy. Plataforma virtual nisqa qispichispa tupaqninkuna huntachiy. Kananmi ASKAYpi yachaykuna taripanapaq kipupi willakuykuna yupaykuna chuyanchasqa, pacha ASKAYpaq kipupi risqanmanhina kallwillakuykunata panchakuq, chaypiyupaykunata ima kamarichispa, suyuku- taqmi qawarikunan napitaq llamkarichis- haykam ASKAY yachay pa, puririchiy. wasikuna, haytaqmi iskay simi rimaq yachachiqkuna, chaykuna qipa pachapi qawarinapaqpas. 4 sapa aypana 26 1 rurana 2 rurana 3 rurana 4 rurana 5 rurana 6 rurana 7 rurana 0% 7%25 Pachakmanta hayka (%) Yachay Kamayuq Taksa Suyukunam llaqta kallpanwan ASKAY kamachinanpaq qispichinku. Qawari- Ballarichiq na Pachakmanta hayka (%) Yachay Kamayuq Hatun Suyukunam (DRE) llaqta kallpanwan ASKAY kamachinanpaq qispichinku. Qawarinapaq 2 imayna llamkana 14% 14% 2016 28% 23% 42% 36% 56% 50% 70% 64% 84% 77% Watan watan llallipana 2017 2018 2019 2020 2021 Ruraqkuna Llaqtakunapa ayllukunapa tiyasqan imahina kasqan sutinchay. Yachay wasikunapa ayllunpaa mañakuynin riqsiy. Ayllupa kasqanmanhina Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy –ASKAY purichinapaq riqsiy. Ayllupa kasqanmanhina tupaqnin Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy –ASKAY kamachinapaq riqsiy. ASKAY yachay wasikunata kawsayninkumanhinapas simi rimasqankumanhinapas aylluchaspa kamachinapaq kallpanchay. Ayllupi yachay wasikunapas llapan Piruw suyupi yachaykayuqpas ASKAYpi kallpanchasqankuta llaqtaman mayhina qawarichinankupaq churariy. ASKAY Piruw suyupi kamayuqkunapa kallpanwan puririnanpaq kamachikuq qillqakunata paqarichiy. Suyukuna kamachi Piruw Mama Suyu llaqtapa kallpanwa suyunkunawan kuska Iskay Simipi Kawimayna ASKAYta llaqta saypura Yachachiy kallpanwan puririchikamachinanpaq napaq llamkaykunata unanchasqanpi paqarichinku. yanapay. 4 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 27 2 rurana 3 rurana 4 rurana 1 rurana Iskay simipi kawsaypura yachaypi –ASKAYpaq kamachikuykuna suyukunapi apakunanpaq yachachiy.. 1 rurana 2 rurana 3 rurana Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy sumaq qispinanpaq purichiqkuna kananpaq yachachiy. 4 sapa aypana Qawari- Ballarichiq na 2016 Watan watan llallipana Rura2017 2018 2019 2020 2021 qkuna Qawari- Ballarichiq na 2016 Watan watan llallipana Rura2017 2018 2019 2020 2021 qkuna Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación Iskay simipi kawsaypura yachaypi- ASKAY kamachiSapa pachakmanta (%) haykataMana nakuy sumaqta aparikucha iskay simipi kawsaypurapi qallariMINEDU nanpaq llapan hatun taksa llamkaqkunata kay llamkay apaypi nayuq suyukunapi llamkaqkunata yachapachina kanqa. yachapachina kanqa. Llapallan suyukunapi kay iskay simipi kawsaypura yachaypi llamkay puririchinapaqmi susyukunapi allin llamkaqkuna churanapaq unanchana kanqa. Kay iskay simipi kawsaypurapi llamkanapaq allin llamkaqkuna yachapachinapaqmi unanchaspa puririchina kanqa. Servir nisqa wasiwan rimaykanakuspam chay iskay simipi kawsaypurapi llamkaqkunata sumaqta yachapachinapaq churanakuna kanqa. Kay yachaypi llamkaykuna puririchisqata aparisqatam qatipana kanqa. Qawarinapaq 4 imayna llamkana Pachakmanta hayka (%) yachay wasikunam Iskay Simipi Kawsaypura 45% 55% 65% 75% 85% 30% 26 35% Yachachiy -ASKAY purichinanpaq MINEDU kallpanchasqa. DRE Pachakmanta hayka (%) yachay UGEL wasi umalliqkunam allin kallpan30% 35% 45% 55% 65% 75% 85% chasqa Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy –ASKAY purichinanpaq. Aylluchasqa yachay wasikuna kamachiq chayhinallataq yanapaq kallpanchasqa kananpaq suyukunapi llamkay unanchaspa mastarisqa. Yachakuqkunawan tayta mamakunawanpas huñuykanakuspa kamachinapaq unanchaspa mastarisqa. Tupaqnin yachay wasikunapi ASKAY puririsqan qawanapaq, ruraykuna qatipanapaqpas yanapanapaqpas unanchay. Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy -ASKAY sumaq qispinanpaqmi yachay wasikunata sumaq purichinanpaq imaymanata yanapaspa kallpanchay. Qawarinapaq 3 imayna llamkana 28 5 rurana 6 rurana 4 rurana 3 rurana 2 rurana 1 rurana Qawari- Ballarichiq na Kay iskay yachaypi simipi yachachinapaqmi, hatun suyu ukupi ayllukuna nanachikuqkunapas yachakuqkunapas churakunanku. Sapa pachakmanta hayka % yachachiypi yanapakuqkunam (COPARE, COPALE nisqakuna) iskay simipi kawsaypura ASKAY unanchamanta SSII-PER suyukunapapi yachay kamayuqkunaman willarimunanku.. Sapa pachakmanta haykacha % ayllupa kawsakuyninmanta nanachikuqkuna hinallataq llaqtamanta nanachikuqkunapas kay iskay simipi kawsaypurapi yachachiy unanchamanta yachay kamayuqkunaman rimarimunku. Sapa pachakmanta haykacha % ayllupa kawsakuyninmanta nanachikuqkuna hinallataq llaqtamanta nanachikuqkunapas kay iskay simipi kawsaypurapi yachachiy unanchamanta yachay kamayuqkunaman rimarimunku. Qawarinapaq 5 imayna llamkana 3 27 30% 30% 30% 2016 3 45% 45% 45% 3 60% 60% 60% 3 75% 75% 75% 3 90% 90% 90% 3 100% 100% 100% Watan watan llallipana 2017 2018 2019 2020 2021 DRE UGEL DRE UGEL DRE UGEL Ruraqkuna Yachay wasimantapacha hatun suyukama churapakuqkunam kuska kay iskay simipi kawsaypura yachaymanta rimanakunanku hinallataq kallpanchananku, ayllukunamanta nanachikuqkunapiwan. Kay iskay simipi kawsaypura yachachiykuna apariymanmi qari, warmi warmakunapas, sipaskunapas, maqtakunapas, yuyayniyuqkunapas chay ayllu ukupi nanachikuqkunapas churapakamunanpaqmi imayna ruranatapas paqarichispa puririchina kanqa. Kay ayllu nanachikuqkuna iskay simipi kawsaypurapi yachachikuypaq kuska paqarichiypi, puririchiypi, qatipaypi imam churakunankupuni. Llapan runakunawan kuska kay iskay simipi kawsaypura paqarichiyman, puririchiyman, qatipaymanwan churapakamunankupaqmi imayna churakamunankupaqpas paqarichina puririchina kanqa. Iskay simipi kawsaypura yachachikuypa mañakusqankuna qunankupaqmi istaruwan huk qullqiyuqkunawan yanapanakuspa churapakunanpaq puririchina kanqa. ASKAYmanta willakuy llapanman chayananpaqmi churanakuna kanqa. Mañakusqankunatawan kuska Iskay simipi kay iskay simipi kawsaypurapi yakawsaypurapi chachinakuytam yachachinakuy kuska puririchina. unanchatam kallpanchana. 4 sapa aypana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA Relación de lenguas originarias del Perú LENGUA FAMILIA LINGÜÍSTICA ALFABETO OFICIAL DEPARTAMENTOS DONDE SE HABLA 1. achuar jíbaro En trámite de RD Loreto 2. aimara aru Sí (RM 1218-85-ED) Moquegua, Puno, Lima, Madre de Dios y Tacna 3. amahuaca pano No Madre de Dios, Ucayali 4. arabela záparo En proceso Loreto 5. ashaninka arawak Sí (RD 0606-2008-ED) Apurímac, Ayacucho, Cusco, Huánuco, Junín, Pasco y Ucayali 6. awajún jíbaro Sí (RD 2554-2009-ED) Amazonas, Loreto, San Martín, Cajamarca, Callao y Ucayali 7. bora bora En trámite de RD Loreto 8. capanahua pano En proceso Loreto 9. cashinahua pano Sí (RD 0169-2012-ED) Ucayali 10. cauqui aru No Lima 11. chamicuro arawak No Loreto 12. ese eja tacana Sí (RD 0683-2006-ED) Madre de Dios 13. harakbut harakbut Sí (RD 0680-2006-ED) Cusco y Madre de Dios 14. iñapari arawak No Madre de Dios Loreto 15. ikitu záparo Sí (RD 021-2014MINEDU/VMGP/DIGEIBIR 16. isconahua pano No Ucayali 17. jaqaru aru Sí (RD 0628-2010-ED) Lima 18. kakataibo pano Sí (RD 2551-2009-ED) Ucayali y Huánuco 19. kakinte (caquinte) arawak Sí (RD 0550-2013-ED) Cusco y Junín 20. kandozi – chapra kandozi Sí (RD 2553-2009-ED) Loreto Loreto y Ucayali 21. kukama kukamiria tupi-guaraní SÍ (RD 029-2014MINEDU/VMGP/DIGEIBIR 22. madija (culina) arawa SÍ (RD 028-2014MINEDU/VMGP/DIGEIBIR Ucayali 23. maijiki tucano En proceso Loreto Loreto 24. matsés pano RD N° 017-2014MINEDU/VMGP/DIGEIBIR 25. matsigenka arawak Sí (RD 2552-2009-ED) Cusco, Madre de Dios, Ayacucho y Lima 26. muniche muniche No Loreto 27. murui-muinani huitoto Sí (RD 0107-2013-ED) Loreto 28. nanti arawak No Cusco 29. nomatsigenga arawak Sí (RD 0926-2011-ED) Junín 30. ocaina huitoto En proceso Loreto 31. omagua tupi-guaraní No Loreto Sí (RM 1218-85-ED) Amazonas, Ancash, Apurímac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huánuco, Ica, Junín, Lambayeque, Lima, Loreto, Moquegua, Pasco, San Martín, Ucayali, La Libertad, Piura, Puno, Tumbes, Huancavelica 32. quechua quechua 33. resígaro arawak No Loreto 34. secoya tucano Sí (RD 0106-2013-ED) Loreto 35. sharanahua pano Sí (RD 0096-2013-ED) Ucayali 36. shawi cahuapana Sí (RD 0820-2010-ED) Loreto y San Martín Huánuco, Loreto, Madre de Dios, Ucayali y Lima 37. shipibo-konibo pano Sí (RD 0337-2007-ED) 38. shiwilu cahuapana Sí (RD 025-2014MINEDU/VMGP/DIGEIBIR Loreto 39. taushiro záparo No Loreto 40. tikuna tikuna En proceso Loreto 41. urarina shimaco En proceso Loreto Loreto, Amazonas y Cajamarca 42. wampis jíbaro Sí (RD 001-2013-ED, RD 0040-2013-ED) 43. yagua peba-yagua En trámite de RD Loreto 44. yaminahua pano No Ucayali 45. yanesha arawak Sí (RD 1493-2011-ED) Junín, Pasco y Huánuco 46. yine arawak Sí (RD 0220-2008-ED) Cusco, Loreto, Madre de Dios y Ucayali 47. yora (nahua) pano No Ucayali Ministerio de Educación Dirección de Educación Intercultural Bilingüe (DEIB) Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos en el Ámbito Rural (DIGEIBIRA) Calle del Comercio N.º 193, San Borja, Lima www.minedu.gob.pe