acrNNT_GLO Vocabulario Bíblico 27 pages

Anuncio
Abba:
1
Vocabulario Bíblico
Alma:
Abba: Tat
E jun chꞌaꞌtem arameo. (Mr. 14:36; Ro. 8:15; Gl.
4:6)
Abismo: Siwan na jinta utaqexik ruchoyil upa
Pa ri Nuevo Testamento, waꞌ na e ta juna siwan
kilitaj che ruwachulew; e ri luwar pa kakꞌaq
wubꞌi ri Satanás kukꞌ konoje ritzel uxlabꞌixel
chaꞌ na kebꞌel ta chuloq. (Lc. 8:31; Ap. 9:1; 20:1)
Abominación: Ri lik chꞌul y lik kꞌixbꞌal uwach, ri lik tzel
kilitaj ruma ri Dios
Waꞌ e ri lik na usukꞌ taj kakiꞌan ri tikawex. (Mr.
13:14; Lc. 16:15; Ap. 17:4)
Adoración a Dios: Uloqꞌnimaxik uqꞌij ri Dios (Mt. 4:10;
1 Co. 14:25; Ap. 4:10)
Adulterio: Makunik chirij ri kꞌulanikil
1) Ri kuꞌan junoq kꞌulanik echiriꞌ kuyoj ribꞌ rukꞌ jun
chik na ukꞌulel taj (Mt. 5:27-28; Mr. 10:11-12; Ro.
7:3)
2) Ri kuꞌan junoq uyaꞌom ribꞌ puqꞌabꞌ ri Dios echiriꞌ
kꞌo ri más keꞌek ukꞌuꞌx chirij y más kꞌax kunaꞌ
waꞌ chwa ri Dios. E ri kaꞌanaw waꞌ, na jusukꞌ ta
ri ranimaꞌ chwach ri Dios. (Mt. 12:39; Mr. 8:38)
Águila: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Waꞌ e jun awaj kaxikꞌikꞌ lik chikaj jelaꞌ pachaꞌ juna
xik. (Ap. 4:7; 8:13; 12:14)
Alfa y Omega: Ri jeqebꞌal re y ri kꞌisbꞌal re
“Alfa” e ri nabꞌe letra re ri alfabeto griego y
“omega” e ri kꞌisbꞌal re. Ri Cristo xubꞌiꞌij: «Riꞌin
in ri jeqebꞌal re yey in ri kꞌisbꞌal re, jelaꞌ pachaꞌ
ri kaꞌibꞌ letra A y Z.» (Ap. 1:8; 21:6; 22:13)
Altar:
2
Bautismo:
Alma: Rukꞌaslemal juna tikawex, rukꞌuꞌx, ri ranimaꞌ
E ru “espíritu” juna tikawex, ri na kakam taj tobꞌ
kakam rucuerpo. (Mt. 11:29; Mr. 8:36; 1 Ts.
5:23)
Altar: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E ri luwar pa kakiya wi ri tikawex ri kiqasaꞌn
chwach ri Dios o chwach juna tiox. (Mt. 5:2324; Hch. 17:23; Heb. 13:10)
Amar: Kꞌax kunaꞌ junoq (Jn. 3:16; Jn. 13:35)
Amén: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Chꞌaꞌtem hebreo, keꞌelawi “lik qatzij” o “lik areꞌ” o
“e chuꞌana riꞌ”. (Mt. 6:13; Ro. 1:25; 1 Co. 14:16)
Amor: Rutzil kꞌuꞌxaj
E ri kaqakꞌutu echiriꞌ kꞌax kaqanaꞌ ri Dios y kꞌax
kaqanaꞌ qibꞌ chiqawach riꞌoj. (1 Co. 13:4-7)
Animar: Unimarisaxik ukꞌuꞌx junoq
E ri kaqaꞌano echiriꞌ kaqetaꞌmaj kꞌo junoq pa bꞌis o
pa kꞌax. (Mt. 9:22; 14:27; Hch. 27:22)
Anticristo: Ri kayakataj chirij ri Cristo (1 Jn. 2:18, 22; 2
Jn. 7)
Aposento alto: Ri kaleꞌ ja, ruroxleꞌ ja (Mr. 14:14-15; Hch.
20:8)
Apóstol: Taqoꞌn
Ri kabꞌlajuj utijoꞌn ri Jesús xebꞌuꞌan e “utaqoꞌn”,
ma xetaq bꞌi ruma Rire chaꞌ keꞌkitzijoj ri Utzilaj
Tzij. Yey ri Pablo e jun chike rutaqoꞌn. (Lc. 6:13;
Hch. 5:12)
Atrio: Uwa ja (Mr. 15:16)
¡Ay de ellos!: ¡Toqꞌoꞌ kiwach!
Pa Ruchꞌaꞌtem ri Dios, e kabꞌiꞌx waꞌ chike ri tikawex
kꞌo chi ri qꞌatbꞌal tzij re ri Dios pakiwiꞌ. (Mr.
14:21; Lc. 11:42-47; Ap. 8:13)
Bautismo: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Bautizar:
3
Cielo:
E ri kuꞌan junoq echiriꞌ kuqꞌalajisaj ri Qanimajawal
Jesucristo e Ukolobꞌenel. Kamuq pa yaꞌ o kaqꞌej
yaꞌ chwi ujolom.
1) Bautizar: Kuya ri bautismo (Mt. 3:6, 13; Lc. 20:4)
2) Bautizarse: Kukꞌul ri bautismo (Mr. 16:16; Hch.
16:15; Heb. 10:22)
Beelzebú: Kajawal ritzel uxlabꞌixel o aj wach ke ritzel
uxlabꞌixel (Mt. 10:25; Mr. 3:22; 2 Co. 6:15)
Bendito: Lik nim uqꞌij (Lc. 13:35; 2 Co. 1:3)
Bienaventurado: Lik nim uqꞌij ralaxik
E kabꞌiꞌx waꞌ che ri tikawex kukꞌul ri bendición re
ri Dios. (Mt. 5:3-11; 25:34; Lc. 1:42)
Blasfemar: Ri tzel chꞌaꞌtibꞌenik chirij ri Dios (Mt. 12:31;
Jn. 10:33; Ap. 13:6)
Bondad: Relej kꞌuꞌxaj
Jun kukꞌut ri relej ukꞌuꞌx echiriꞌ kuꞌan ri utz che jun
chik. (Gl. 5:22; Ef. 2:7; Tit. 3:4)
Carne:
1) Taq ri rayibꞌal re ri tiꞌjil
E taq ri na utz taj kalax lo pa qanimaꞌ. (Gl. 5:1617)
2) Tikawex
Pa jujun versículos e kachꞌaꞌt pakiwi ri tikawex.
(Hch. 2:17)
3) Tiꞌoꞌn o tiꞌij
E ri tiꞌoꞌn re katijik. (1 Co. 8:13)
César, emperador: Nimalaj taqanel re Roma
Ri nimalaj taqanel re Roma xtaqan pakiwi konoje
ri jujun chik taqanelabꞌ. “César” na bꞌiꞌaj taj; ma
e ubꞌiꞌ ruwach ri nimalaj taqanel, yey chikijujunal rike kꞌo kibꞌiꞌ, pachaꞌ Julio, Augusto, Nerón.
(Mt. 22:17; Lc. 20:22; Hch. 25:25)
Cielo:
1) Ruwa kaj
Cilicio:
4
Sentir compasión:
E pa e kꞌo wi ri chꞌumil, ri qꞌij y ri ikꞌ. (Mt. 16:3;
Heb. 1:10)
2) Chilaꞌ chikaj
E ri luwar lik chom pa jeqel wi ri Dios, tobꞌ Rire
pa ronoje luwar kꞌo wi. (Mt. 3:2; 2 Co. 12:4;
Ap. 4:2)
Cilicio: Kꞌul kꞌax rij y tzakꞌan upa
E kꞌul kakikoj ri tikawex ojertan kꞌutubꞌal re ri
unimal kibꞌis ruma ri kimak o ruma kakam juna
katz-kichaqꞌ. (Mt. 11:21; Ap. 6:12; 11:3)
Circuncisión: Ri retalil re circuncisión
1) Ri kakiꞌan raj judiꞌabꞌ echiriꞌ juna ralko ala kukꞌis
wajxaqibꞌ qꞌij ralaxik, e kaqꞌat rutzꞌuꞌmalil ruwi
ri rulewal, kꞌutubꞌal re e jun chike rutinamit ri
Dios. (Gn. 17:9-14; Lc. 2:21; Hch. 7:8)
2) “Los de la circuncisión” keꞌelawi ri e aj judiꞌabꞌ.
“Los que no son de la circuncisión” keꞌelawi ri
na e ta aj judiꞌabꞌ. (Ro. 3:30)
3) E kꞌo jujun aj judiꞌabꞌ kikojom chi rubꞌiꞌ ri
Cristo yey kakibꞌiꞌij ri na e ta aj judiꞌabꞌ chirajawaxik chike kakikoj ri retalil re circuncisión
chaꞌ kekolobꞌetajik. (Gl. 2:12)
Cobrador de impuestos: Aj tzꞌonol puaq re tojonik
Raj tzꞌonol puaq lik tzel kebꞌil kuma ri kach aj
Israel ma kechakun rukꞌ ri gobierno romano,
ri kataqan pakiwi raj Israel. Kabꞌiꞌx chike e
rayinel y eleqꞌomabꞌ ma kakitzꞌonoj uwi ri tojonik kaꞌanik y rukꞌ waꞌ kakiꞌan kꞌax che ri
tinamit. (Mt. 9:11; Lc. 3:12-13; 19:2)
Compasión: Kꞌaxnaꞌbꞌal kꞌuꞌxaj
1) Mostrar compasión: Kukꞌut ri kꞌaxnaꞌbꞌal ukꞌuꞌx
(Ro. 9:15; Heb. 4:15; 1 P. 3:8)
2) Sentir compasión: Kajuchꞌ kaꞌn pa ranimaꞌ, ka-
Comunión, compañerismo, unánime:
5
Copa:
juchꞌ kaꞌn ukꞌuꞌx che junoq (Mt. 9:36; Mr. 8:2; 1
Jn. 3:17)
Comunión, compañerismo, unánime: Junam qakꞌuꞌx,
kojuꞌan xa oj jun
E ri kaqariqo echiriꞌ kaqamol qibꞌ chaꞌ rukꞌ rutzil
kꞌuꞌxaj junam kojwaꞌik, junam kaqaloqꞌnimaj
uqꞌij ri Dios o kaqanimarisaj qakꞌuꞌx chiqawach.
(Hch. 2:1, 42; 1 Co. 1:9)
Conciencia: Kunaꞌ chukꞌuꞌx we utz uꞌanom chwach ri
Dios o na utz ta uꞌanom
1) Conciencia buena: Kunaꞌ chukꞌuꞌx jusukꞌ rubꞌinik
usilabꞌik chwach ri Dios, kumaj usukꞌ saꞌ ri utz yey
e kuꞌano (Hch. 23:1; Ro. 9:1)
Concilio: Konoje ri uchapom wi ribꞌ ri qꞌatbꞌal tzij
Waꞌ e 70 achijabꞌ e aj judiꞌabꞌ; chikixoꞌl kꞌo ri
kajawal raj chakunel pa Rocho Dios, e kꞌo ri
nimaq e aj chakunel pa Rocho Dios yey jujun
nimaq winaq re ri tinamit. Pakiqꞌabꞌ kꞌu rike kꞌo
wi ri qꞌatbꞌal tzij kaꞌan pakiwi ri tinamit Israel.
(Mt. 26:59; Mr. 15:43; Hch. 22:30)
Concupiscencia: Rayibꞌal na chom ta uwach (Ro. 1:24;
Stg. 1:14; 2 P. 3:3)
Consolador: Toꞌbꞌel re kubꞌochiꞌij qakꞌuꞌx, Toꞌbꞌel re
kunimarisaj qakꞌuꞌx
Waꞌ e ri Ruxlabꞌixel ri Dios. (Jn. 14:16, 26; 15:26;
16:7)
Contaminar:
1) Ri kuyojo o kuchꞌulaj rubꞌinik usilabꞌik ri tikawex
(Mt. 15:20; Stg. 3:6)
2) Ri waꞌim kuchꞌulaj ri tikawex
Chikiwach raj judiꞌabꞌ ojertan, kꞌo ri kutij junoq
o kuchapo, yey waꞌ kuꞌan che junoq na utz taj
kok pa ri Rocho Dios chilaꞌ Jerusalem we na
xujosqꞌij ta ribꞌ nabꞌe. (Hch. 15:20)
Cordero:
6
Deseo de la carne:
Copa: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
1) Kꞌolibꞌal re tijbꞌal vino (Mt. 26:27; Mr. 14:23; Lc.
22:17; 1 Co. 11:25)
2) Kꞌaxkꞌobꞌik
E kꞌambꞌal naꞌoj puwi taq ri kꞌaxkꞌolil. (Mt.
26:39; Mr. 14:36; Ap. 16:1)
Cordero: Qꞌapoj bꞌexex
Chupa ri Nuevo Testamento kakꞌambꞌex uwach ri
Jesús rukꞌ jun qꞌapoj bꞌexex kayaꞌiꞌ re qasaꞌn
chwach ri Dios. (Jn. 1:29; 1 P. 1:19; Ap. 5:6)
Cordón: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Che ruchiꞌ ri kiqꞌuꞌ rachijabꞌ e aj judiꞌabꞌ, karabꞌabꞌ
jujun cordón saq pachꞌum, waꞌ kꞌo jujik chij azul
chupa. Ri Dios xtaqan che kakiꞌan waꞌ, kuxtabꞌal
re chike kakikoj utzij Rire.
Nm. 15:38-39; Mt. 23:5
Cristo: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ri chꞌaꞌtem “Cristo” pa griego junam keꞌelawi rukꞌ
ri chꞌaꞌtem “Mesías” pa hebreo. Ukabꞌichal wa
chꞌaꞌtem keꞌelawi “Ruchaꞌoꞌn ri Dios ubꞌiꞌtisim
loq”, waꞌ e ri Kolobꞌenel bꞌiꞌisitim lo ruma ri
Dios. (Mt. 16:16; Jn. 20:31; Hch. 17:3)
Cuerdo: Ri kuchꞌobꞌ chi utz saꞌ ri kuꞌano (2 Co. 5:13)
Demonio: Itzel uxlabꞌixel (Mt. 7:22; Mr. 1:34; Lc. 8:2)
Denario: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun meyo re Roma, rajil jun qꞌij chak. Oxibꞌ ciento
e kuchꞌak jun aj chak pa jun junabꞌ. (Mt. 20:9; Lc.
10:35)
Descendiente: Ralkꞌoꞌal kanoq
Raj judiꞌabꞌ lik kakibꞌiꞌij waꞌ echiriꞌ kechꞌaꞌt puwi
ri familia kipetebꞌem lo wi, pachaꞌ “ri e ralkꞌoꞌal
kan ri Abraham” ma rike kipetebꞌem lo che ri
Abraham. (Jn. 8:37; Ro. 9:7-8; 2 Co. 11:22)
Día del Señor:
7
Don del Espíritu Santo:
Deseo de la carne: Ri rayibꞌal na utz ta uwach re ri
qatiꞌjil (Ro. 13:14; Gl. 5:16; 1 Jn. 2:16)
Día del Señor:
1) Ruqꞌijol rukꞌunibꞌal ri Qanimajawal (1 Co. 5:5; 2 Ts.
2:2; 2 P. 3:10)
2) Ri domingo
Ri qꞌij echiriꞌ xkꞌastaj ri Qanimajawal Jesucristo
chikixoꞌl ri ekaminaq. (Ap. 1:10)
Día de reposo: Qꞌij re uxlanibꞌal
Echiriꞌ kubꞌiꞌij “qꞌij re uxlanibꞌal” chupa
Ruchꞌaꞌtem ri Dios, waꞌ e keꞌelawi ri qꞌij echiriꞌ
raj judiꞌabꞌ na kechakun taj. Waꞌ e ruwuq qꞌij re
ri semana, kajeqer viernes pa rokibꞌal aqꞌabꞌ y
kakꞌis sábado pa tzaqibꞌal qꞌij. (Mt. 12:1; 28:1;
Mr. 2:27; Jn. 9:14)
Diablo: Ritzel winaq
Rubꞌiꞌ ritzel winaq e “Satanás”. (Lc. 4:2; Hch.
13:10; 1 P. 5:8)
Diaconisas: Aj chakibꞌ e toꞌbꞌel piglesia
E kabꞌiꞌx chike rixoqibꞌ ketoꞌbꞌ piglesia. (Ro. 16:1)
Diáconos: Aj chakibꞌ e toꞌbꞌel piglesia
E kabꞌiꞌx chike rachijabꞌ ketoꞌbꞌ piglesia. (Flp. 1:1;
1 Ti. 3:8, 12)
Diezmo: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
We junoq kuchꞌak lajuj quetzales yey karesaj jun
re kuya che ri Dios, ri kuyaꞌo e “rudiezmo”. (Lc.
18:12; Heb. 7:2)
Discípulo: Tijoꞌn
E jun lik kutaqej ri kꞌutunik re rutijonel. (Mt. 10:1;
Lc. 6:13; Hch. 24:5)
Doctrina: Kꞌutunik (Mt. 7:28; Jn. 7:16; Tit. 2:1)
Don del Espíritu Santo: Ri sipanik re ri Santowilaj
Ruxlabꞌixel ri Dios
Dones espirituales:
8
Escriba:
Ri Dios kuya ri Santowilaj Ruxlabꞌixel chike ri e re
ri Cristo. (Hch. 2:38; 10:45)
Dones espirituales: Taq ri sipanik uyaꞌom ri Ruxlabꞌixel
ri Dios
Chike konoje ri e re ri Cristo, ri Ruxlabꞌixel ri
Dios kuya kichuqꞌabꞌ y kinaꞌoj che uꞌanikil taq
ruchak. Jun che taq waꞌ e ri kayaꞌtaj chike jujun
kakiqꞌalajisaj runaꞌoj ri Dios. (1 Co. 12:1; 14:1,
12)
Dracma: Saqil puaq
E jun meyo, rajil jun qꞌij chak. (Lc. 15:8; 19:13)
Dragón: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
1) E jun nimalaj itzel chikop (Ap. 12:3; 13:2)
2) Ruchꞌaꞌtem ri Dios echiriꞌ kachꞌaꞌt puwi ri Satanás, kꞌo jutaq laj kubꞌiꞌij “dragón” o “kumatz”
che. (Ap. 12:9; 20:2)
Esclavo:
1) Jun aj chak loqꞌotal ruma ri rajaw
E junoq kakꞌojiꞌ puqꞌabꞌ ri rajaw chaꞌ kachakun
ronoje qꞌij rukꞌ y na jinta uqꞌijol rukꞌolem
rukꞌ. Ri “esclavo” xew katzuq ruma ri rajaw
pero na kachꞌakan taj. (1 Co. 12:13; Flm. 10;
Ap. 6:15)
2) Junoq kꞌo puqꞌabꞌ ri mak
Ruchꞌaꞌtem ri Dios kubꞌiꞌij we junoq kꞌo puqꞌabꞌ
ri mak, e ri mak ri kataqan puwiꞌ. Yey xew ri
Jesús kꞌo uchuqꞌabꞌ re karesaj junoq puqꞌabꞌ
ri mak. (Jn. 8:34; Ro. 6:16, 20)
Escriba: Raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ
Raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ e lik kitaqem ri Tzij
Pixabꞌ re ri Moisés y kekꞌutun puwi waꞌ chikiwach ri winaq. Pero lik ekꞌi chike waꞌ e más
kitaqem taq naꞌoj xa ke achijabꞌ y kꞌutunik ke
Escritura:
9
Expiación:
kan kichu-kiqaw re ojertan, chwa ri kakitaqej
Rutzij Upixabꞌ ri Dios. Pa kaxtila kabꞌiꞌx chike
“escribas”, “intérpretes de la ley” y “doctores
de la ley”. (Mt. 2:4; Mr. 11:18; Jn. 8:3)
Escritura: Ruchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibꞌital kanoq, Rutzij
Upixabꞌ ri Dios (Mr. 15:28; Lc. 4:21; Jn. 19:36; Ro.
10:11; 2 Ti. 3:16; 2 P. 1:21)
Espiritual: E kꞌamom uwach ruma ri Ruxlabꞌixel ri Dios
Uyaꞌom ribꞌ puqꞌabꞌ ri Dios (1 Co. 2:14-15; Gl. 5:2526; 6:1)
Espíritu de Dios: Ruxlabꞌixel ri Dios (Lc. 4:18; Jn. 3:8;
Ro. 8:1)
Espíritu Santo: Santowilaj Ruxlabꞌixel ri Dios (Mt. 1:18;
Lc. 1:15; 3:22; Hch. 2:4)
Espíritus:
1) Espíritus malos: Itzel uxlabꞌixel (Lc. 7:21; Hch.
19:12, 15)
2) Espíritus inmundos: Itzelilaj uxlabꞌixel (Mt. 12:43;
Mr. 1:26; Lc. 6:18)
Eunuco: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ojertan keꞌan “castrar” jujun achijabꞌ chaꞌ
kechakun pa palacio o pa rocho juna bꞌeyom.
Jujun kaꞌan chike e chajinel ke ixoqibꞌ y alito o
kaꞌan chike e kꞌutunel. Yey e kꞌo jujun lik kꞌo
kiwach. (Mt. 19:12; Hch. 8:27)
Evangelio: Utzilaj Tzij
Rukꞌuꞌxibꞌal ri Utzilaj Tzij e waꞌ: Kꞌo kuybꞌal mak
y kolobꞌetajik ruma ri xuꞌan ri Qanimajawal
Jesucristo.
Mr. 1:1; Lc. 9:6; Hch. 8:4.
Evangelista: Aj tzijol re ri Utzilaj Tzij (Hch. 21:8; Ef.
4:11; 2 Ti. 4:5)
Expiación: Resaxik umak junoq ruma rukamik juna
Faraón:
10
Gentiles:
awaj o juna tikawex
Ri Dios karesaj ri qꞌatbꞌal tzij kꞌo puwi junoq ruma
rukamik ri Jesús. (Heb. 2:17; 10:6)
Faraón: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Waꞌ keꞌelawi “rey”; na e ta bꞌiꞌaj. Konoje ri reyes
re Egipto, kabꞌiꞌx “faraón” chike. (Hch. 7:10, 13;
Ro. 9:17)
Fariseos: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Waꞌ e jun grupo achijabꞌ e aj judiꞌabꞌ. Rike kakibꞌiꞌij
lik kakiloqꞌnimaj ri Dios ma kakiꞌan ronoje ri
taqanik tzꞌibꞌital kan ruma ri Moisés; y na xew
ta waꞌ ma kikojom ne más uwiꞌ. E uwariꞌche
lik kiꞌanom nim che kibꞌ y kakichꞌobꞌ raqan xew
rike lik e jusukꞌ chwach ri Dios. (Mt. 3:7; Lc.
18:11; Hch. 26:5)
Fe:
1) Kubꞌulibꞌal kꞌuꞌxaj
Riꞌoj kubꞌul qakꞌuꞌx rukꞌ ri Dios ma Rire kꞌax kojunaꞌo, kojuchajij y kuꞌan ronoje ri ubꞌiꞌtisim
loq. (Mt. 8:10; Mr. 5:34; Heb. 11)
2) Ri saqil kꞌutunik puwi ri Qanimajawal Jesucristo (1
Ti. 3:9)
Filacteria: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ri “filacteria” e jurabꞌaj tzꞌuꞌum rukꞌ jutaq bꞌiqꞌ
Uchꞌaꞌtem ri Dios tzꞌibꞌital chwach. Kꞌo achijabꞌ
e aj judiꞌabꞌ kakixim waꞌ chukurusil ri kipalaj y
che ri kiqꞌabꞌ. Ri Dios xtaqan che kakiꞌan waꞌ,
kuxtabꞌal re chike kakikoj utzij Rire.
Dt. 6:8; Mt. 23:5
Fornicación: Ri karetzꞌabꞌej uwa uqꞌij rukꞌ jun chik na
ukꞌulel taj; ri kuya ribꞌ chupa taq rayibꞌal na chom ta
uwach (Mr. 7:21; 1 Co. 5:9; 6:13) 2
Gentiles:
1) Ri na e ta aj judiꞌabꞌ
Gloria:
11
Griegos:
E ri tikawex na e ta ralkꞌoꞌal kan ri Jacob. (Hch.
9:15; 1 Co. 1:23; Ef. 3:8)
Gloria: Unimal uchomalil
Kaqayak uqꞌij ri Dios ruma taq ri kꞌutubꞌal re
runimal uchomalil. (Mt. 24:30; Hch. 7:55; 1 Ti.
1:17)
Gracia: Unimal rutzil kꞌuꞌxaj
1) La gracia de Dios: Unimal rutzil ukꞌuꞌx ri Dios (Jn.
1:17; Hch. 15:11; Ef. 2:8)
2) Encontrar gracia ante los ojos de otro:
Waꞌ e echiriꞌ ri uꞌanom junoq lik utz kilitaj ruma
jun chik. (Lc. 2:52)
Griego: Ri chꞌaꞌtem griego
Waꞌ e kichꞌaꞌtem ri e aj Grecia. Yey lik e kꞌi
ketaꞌam waꞌ wa chꞌaꞌtem ojertan, na xew ta ri e
aj Grecia. Lik e kꞌi e tijotal pa wa chꞌaꞌtem yey e
kꞌi ri xkitzꞌibꞌaj libros pa ri chꞌaꞌtem griego. (Lc.
23:38; Hch. 6:1; Ro. 1:14)
Griegos:
1) Ri e aj Grecia
Waꞌ e ri xebꞌalax Grecia. (Hch. 18:17; 1 Co. 1:22)
2) Ri e aj griego na e ta aj judiꞌabꞌ
Waꞌ e ri na e ta aj judiꞌabꞌ pero ri kichꞌaꞌtem e
griego y kitaqem ri kojobꞌal ke raj Grecia tobꞌ
na e jeqel ta Grecia. Ukꞌiyal laj echiriꞌ kubꞌiꞌij
“judíos y griegos” pa kaxtila, waꞌ e keꞌelawi
ri e aj judiꞌabꞌ y ri na e ta aj judiꞌabꞌ. Kil
“gentiles” pa vocabulario. (Hch. 16:1, 3)
3) Ri e aj judiꞌabꞌ kechꞌaꞌt pa ri chꞌaꞌtem griego
Waꞌ e tikawex e aj judiꞌabꞌ ma ri katiꞌ-kimam
e aj judiꞌabꞌ. Rike kakitaqej jujun che taq
ri kojobꞌal ke ri katiꞌ-kimam, pero kitaqem
jujun che taq ri kojobꞌal ke ri e aj griego yey
Hades:
12
Idolatría:
ri kichꞌaꞌtem e griego. Jujun chike taq waꞌ e
kukꞌil ri kikojom rubꞌiꞌ ri Cristo. (Hch. 6:1)
Hades: Xibꞌalbꞌaꞌ re tijbꞌal kꞌax; luwar pa kekꞌojiꞌ wi ri e
kaminaq (Mt. 11:23; Lc. 10:15)
Hijo del Hombre: Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex
E kakibꞌiꞌij waꞌ ri David kukꞌ taq ri qꞌalajisanelabꞌ
ojertan echiriꞌ kechꞌaꞌt puwi Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios
kakꞌunik. Waꞌ e ri Qanimajawal Jesucristo. Yey
ri Jesucristo xubꞌiꞌij Rire e Uchaꞌoꞌn lo ri Dios y
e Alaxel Chikixoꞌl Tikawex. (Mt. 8:20; Mr. 2:28;
Hch. 7:56)
Hipócrita: Tikawex xa kebꞌ upalaj
E ri tikawex lik chakojo ri kubꞌiꞌij yey na e ta
uꞌanom. (Mt. 6:2; Lc. 11:44; 12:56)
Hora: Ora
Chupa ri Biblia, ri rajlibꞌal ri ora re jun qꞌij kujeqo
echiriꞌ kel lo ri qꞌij; noꞌj chiqawach riꞌoj kujeq
tikꞌil aqꞌabꞌ. E uwariꞌche, echiriꞌ pa ri chꞌaꞌtem
griego kubꞌiꞌij “la hora tercera del día”, waꞌ pa
qachꞌaꞌtem e “ri ubꞌelej ora anim”. Kil ri cuadro
chuxeꞌ.
Griego —
la hora tercera —
la hora sexta —
la hora séptima —
la hora novena —
la hora décima —
la hora undécima —
Pa qachꞌaꞌtem
ri ubꞌelej ora
tikꞌil qꞌij
ri nabꞌe ora
ri urox ora
ri ukaj ora
ri uroꞌ ora
Idolatría: Uloqꞌnimaxik tiox
Echiriꞌ junoq kꞌo ri uyaꞌom pukꞌaxel ri Dios (pachaꞌ tiox,
puaq, yakbꞌal uqꞌij o juna tikawex) yey más kꞌax
Idolo:
13
Intercesor:
kunaꞌ waꞌ chwa ri Dios, e kuꞌan pachaꞌ “dios” che
waꞌ. (Hch. 17:16; 1 Co. 10:14; Col. 3:5)
Idolo:
1) Tiox
E taq ri kidios ri tikawex, waꞌ na e ta ri Dios Qajawxel. (Hch.
7:41; 1 Co. 12:2)
2) Rajaw juna luwar
Waꞌ na winaq taj, ma e jun uxlabꞌixel kꞌo pa tew. (1 Co. 8:5)
Iglesia: Riglesia, ri tinamit re ri Cristo, ri kikojom rubꞌiꞌ ri
Cristo
Ri kimolom kibꞌ pa rubꞌiꞌ ri Cristo pa juna luwar. (Hch.
2:47; 9:31; Gl. 1:13)
Incienso: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E qꞌol esam che jujun cheꞌ. Ri qꞌol kaporoxik chaꞌ kabꞌuqix
sibꞌ lik kꞌo ruxlabꞌ. Ri incienso lik kꞌi uwach; jun
che waꞌ e ri pom. Rojertan chupa ri Rocho Dios
kaporox incienso chwa ri altar re ri Dios. Wa
incienso yijbꞌital rukꞌ qꞌol na xa ta jun uwach
y lik kiꞌ ruxlabꞌ. Pa Éxodo 30:34-35 kubꞌiꞌij
suꞌanik kayijibꞌaxik. Yey waꞌ xew chwach ri Dios
kayaꞌiꞌ wi; ruma kꞌu laꞌ e jun incienso kaporoxik
lik santo chwach ri Dios. Pa Jeremías 44:2123 kubꞌiꞌij ri Dios xusach kiwach jujun tinamit
ruma xkiporoj incienso chikiwach ri tiox. (Mt.
2:11; Lc. 1:9; Ap. 8:3)
Infierno: Xibꞌalbꞌaꞌ re tijbꞌal kꞌax (Mt. 5:29; Mr. 9:43-47;
Lc. 12:5; 2 P. 2:4)
Inmundicia: Ri chꞌulilaj mak
E ri kuꞌan junoq echiriꞌ kuya ribꞌ che uꞌanik taq ri rayibꞌal
re rutiꞌjil, pachaꞌ ri karetzꞌabꞌej uwa uqꞌij xa tobꞌ
na rukꞌ. (Ro. 1:24; 2 Co. 12:21; 1 Ts. 4:7)
Insensato: Tikawex na jinta unaꞌoj, ri na kuchꞌobꞌ ta chi
utz ri kuꞌano (Mt. 7:26; 25:2-3, 8; Ef. 5:17)
Invierno:
14
Los cuatro puntos cardinales:
Intercesor: Ri jun kachꞌaw puwi junoq chwach jun chik
(Ro. 8:26; Flp. 1:9; Heb. 7:25)
Invierno: Pa qꞌalaj
Chupa ri Biblia pa kaxtila kabꞌiꞌx “invierno” che ruqꞌijol
echiriꞌ lik kꞌax tew y kꞌo jabꞌ. Chilaꞌ Israel waꞌ
kajeqer octubre y kakꞌis abril. (Mt. 24:20)
Juan el Bautista: Ri Juan aj yaꞌl bautismo (Mt. 3:1; Mr. 6:14;
Hch. 1:5)
Juicio: Qꞌatbꞌal tzij (Lc. 10:14; Jn. 16:8; Ap. 15:4)
Juramento: Chꞌaꞌtem kajikibꞌax uwach (Mt. 5:33-37; Hch.
2:30; Heb. 6:16)
Justicia: Ri lik usukꞌ chwach ri Dios, ri jusukꞌ bꞌinik silabꞌik
(Mt. 3:15; 5:10; Hch. 10:35; Ro. 10:5-6)
Justificar: Ri Dios kuꞌan jusukꞌ che junoq (Ro. 4:25; 5:18; 1
Co. 1:30; 2 Co. 3:9)
Lascivia: Ri kuya ribꞌ chupa ri rayibꞌal re ri tiꞌjil (Mr. 7:22;
Ro. 1:27; Ef. 4:19)
Lepra: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun yabꞌil kuqꞌayisaj rutiꞌjil junoq yey waꞌ lik kaqꞌaxik.
Ruma kꞌu riꞌ e janipa ri kakꞌojiꞌ lepra chike,
na utz ta chik kekꞌojiꞌ kukꞌ ri utz kiwach. E
uwariꞌche kebꞌeꞌkꞌola lo naj che ri tinamit. (Mt.
8:1-3; Mr. 1:40; Lc. 5:12-13)
Levitas: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Waꞌ e ralkꞌoꞌal kan ri Leví. Xyaꞌ chike rike kebꞌuꞌan e aj
chak chupa ri Rocho Dios. (Nm. 4; Lc. 10:32; Jn.
1:19; Hch. 4:36)
Ley: Tzijpixabꞌ, taqanik (Mt. 19:18; 22:38; Lc. 2:27; Heb.
10:16)
Ley de Moisés: Tzij Pixabꞌ re ri Dios tzꞌibꞌital kan ruma ri
Moisés (Jn. 1:17; Ro. 2:23; 2 Co. 3:15)
Los cuatro puntos cardinales:
Rukajchal rajlibꞌal
ruwachulew
Lugar Santísimo:
15
Mesías:
Waꞌ keꞌelawi pa norte, pa sur, pa relebꞌal qꞌij y putzaqibꞌal
qꞌij. (Mt. 24:31; Mr. 13:27; Ap. 7:1)
Lugar Santísimo: Luwar lik Santo
E rukaꞌm upa ja re ri Rocho Dios. Chiriꞌ kꞌo ri kaxa re
ri tzij uꞌanom ri Dios kukꞌ rutinamit, yey wa
kaxa chꞌuqum rij rukꞌ oro. Xew taqal che ri
kajawal raj chakunel pa Rocho Dios kok chupa
xa julaj che ri junabꞌ re kutzꞌonoj che ri Dios
kukuy kimak ri tinamit Israel. (Mt. 27:51; Heb.
9:3, 8; 13:11)
Lugar santo: Luwar Santo
E ri nabꞌe upa ja re ri Rocho Dios pa kꞌo wi taq ri
chapabꞌal re yakbꞌal uqꞌij ri Dios. Chiriꞌ kꞌo wi
ri tzukꞌulibꞌal aqꞌ kꞌo wuqubꞌ uqꞌabꞌ, ri mexa
pa kayaꞌ wi ri pam yaꞌtal chwach ri Dios y ri
altar re oro pa kaporox wi incienso. Xew taq
raj chakunel re ri Rocho Dios taqal chike kebꞌok
chupa wa luwar. (Mt. 24:15; Mr. 15:38; Lc. 1:9)
Maná: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E ri xuya ri Dios chike ri tinamit Israel re kakitij chupa
ri luwar katzꞌintzꞌotik. (Jn. 6:31; Heb. 9:4; Ap.
2:17)
Mandamiento: Tzijpixabꞌ, taqanik (Mt. 19:18; 22:38; Lc.
2:27; Heb. 10:16)
Mansedumbre: Chꞌuꞌchꞌuj kꞌuꞌxaj
Juna tikawex chꞌuꞌchꞌuj ukꞌuꞌx na kuꞌan ta nim che ribꞌ. (1
Co. 4:21; 1 Ti. 6:11; Tit. 3:2)
(El) Mediador entre Dios y los hombres: Ri Jun kꞌo puqꞌabꞌ
kachꞌaw paqawiꞌ chwach ri Dios, ri Jun kakꞌamaw
qawach chwach ri Dios (1 Ti. 2:5; Heb. 9:15)
Mente: Unaꞌoj junoq
También keꞌelawi “idea”, “inteligencia” y “pensamiento”.
(Mt. 22:37; 1 Co. 2:16; Ap. 2:23)
Mirra:
16
Parábola:
Mesías: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E keꞌelawi ri Cristo, Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios. “Mesías” e
chꞌaꞌtem pa Hebreo y “Cristo” e chꞌaꞌtem pa
griego. (Jn. 1:41)
Mirra: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Kunabꞌal kiꞌ ruxlabꞌ y lik kꞌi rajil.
Mt. 2:11; Jn. 19:39; Ap. 18:13
Misericordia Kꞌutubꞌal re ri rutzil kꞌuꞌxaj, kꞌutubꞌal re ri
kꞌaxnaꞌbꞌal kꞌuꞌxaj
Ri Dios kukꞌut ri rutzil ukꞌuꞌx chiqe echiriꞌ kukuy ri qamak.
(Mt. 5:7; Ro. 11:30; 2 Jn. 3)
Nacer de nuevo: Kalax tanchik
E ri kꞌakꞌ kꞌaslemal kuya ri Dios che junoq echiriꞌ kuya ribꞌ
puqꞌabꞌ ri Cristo. (Jn. 3:7; 1 P. 1:3)
Naciones: Rukꞌiyal kiwach taq ri tikawex e kꞌo che
ruwachulew
Pa kaxtila también kakibꞌiꞌij “étnias” che waꞌ. (Mt. 24:14;
Hch. 3:25; Ap. 1:7)
Nardo: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun kotzꞌiꞌj kaꞌan perfume che.
Mr. 14:3; Jn. 12:3
Obispo: Aj kꞌamal kiwach rutinamit ri Dios (Hch. 20:28;
Flp. 1:1; 1 Ti. 3:2; 1 P. 2:25)
Odre: Surun
E jun ukꞌolibꞌal vino ꞌanom rukꞌ tzꞌuꞌum re kaprux o re
bꞌexex.
Mt. 9:17; Mr. 2:22; Lc. 5:37 3
Ósculo Santo: Jun saqil tzꞌubꞌuj chiꞌaj kakiya ri hermanos
chikiwach chwach ri Dios (Ro. 16:16; 1 Co. 16:20; 2
Co. 13:12)
Pacto: Ri tzij kuꞌan junoq rukꞌ jun chik (Lc. 1:72; Hch. 3:25;
Ro. 11:27)
Paganos: Ri na ketaꞌam ta uwach ri Dios (Mt. 6:7; 1 Co. 5:1;
Ef. 4:17)
Paraíso:
17
Pentecostés:
Parábola: Kꞌambꞌal naꞌoj (Mt. 13:3; Mr. 4:2; Lc. 18:1)
Paraíso: Chomilaj luwar, werta re ri Dios (Lc. 23:43; 2 Co.
12:4; Ap. 2:7)
Pascua: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ronoje junabꞌ ri aj judiꞌabꞌ kakiꞌan jun nimalaj nimaqꞌij
Pascua rubꞌiꞌ. E jun nimaqꞌij kuxtabꞌal re
ri xuꞌan ri Dios che rutinamit Israel echiriꞌ
xebꞌeresaj lo Egipto, pa lik xꞌan wi kꞌax
chike. Kil Éxodo 12:1-28; 23:14-19; 34:18-26;
Deuteronomio 16:1-17. Chupa ri nabꞌe Pascua
ri ángel re ri Dios xikꞌow chikixoꞌl raj Egipto y
xebꞌukamisaj ri atzixelabꞌ chike ri e alabꞌo. Noꞌj
raj Israel xekolobꞌetaj che waꞌ ma rike xkisoqꞌ
kikꞌ re bꞌexex che ruchiꞌ ri puerta re ri kocho
jelaꞌ pachaꞌ ri xtaqan ri Dios che. Waqꞌij ora
riꞌoj kaqakuxtaj ri nimaqꞌij Pascua pa taq loqꞌlaj
qꞌij, kuxtabꞌal re ri qakolobꞌetajik ruma rukikꞌel
ri Cristo. Ri nimaqꞌij Pascua na e ta uqꞌijol ri
ralaxibꞌal ri Jesús. (Mt. 26:2; Lc. 2:41; Hch. 12:3)
Pastor:
1) Aj chajal bꞌexex
Ruchak juna aj chajal bꞌexex e kebꞌutzuqu y kebꞌukunaj
rawaj yey kebꞌuchajij chikiwach ritzel chikop.
(Lc. 2:8; Jud. 12)
2) Aj chajal rutinamit ri Dios
Ruchak juna aj chajal rutinamit ri Dios e kebꞌuchajij ri
kikojom rubꞌiꞌ ri Cristo chaꞌ kꞌo kikꞌiyibꞌal
chwach ri Dios. Kukꞌut Ruchꞌaꞌtem ri Dios
chike, kebꞌupixabꞌaj y kunimarisaj kikꞌuꞌx.
(Ef. 4:11; 1 P. 5:4)
Patriarcas: Ri kimam ri tinamit Israel
Waꞌ e ri kabꞌlajuj ukꞌajol Jacob. (Hch. 7:8)
Paz: Utzil chomal (Mr. 5:34; Lc. 2:14; 12:51; Gl. 5:22)
Pentecostés: Nimaqꞌij re Pentecostés
Perla:
18
Prosélito al judaismo:
E jun nimaqꞌij katzaq cincuenta qꞌij rikꞌowik ri nimaqꞌij
re Pascua. Chupa kꞌu wa nimaqꞌij xqaj lo ri
Ruxlabꞌixel ri Dios pakiwi rutijoꞌn ri Jesús jelaꞌ
pachaꞌ rubꞌiꞌtisim Rire chike. (Hch. 2:1; 20:16; 1
Co. 16:8)
Perla: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun chomilaj abꞌaj lik kꞌo rajil. Waꞌ kesax che jun awaj re
mar ostra rubꞌiꞌ.
Mt. 7:6; 13:44-46; 1 Ti. 2:9; Ap. 17:4
Persecución: Uternabꞌexik junoq rukꞌ kꞌaxkꞌobꞌik
Ri e nabꞌe xkikoj rubꞌiꞌ ri Cristo xeyaꞌ pa kꞌax ruma ri
kubꞌulibꞌal kikꞌuꞌx rukꞌ Rire. (Mt. 5:10; Hch. 8:1;
Ro. 8:35)
Perseverar: Kuchuqꞌubꞌej ribꞌ che uꞌanik taq ri kuꞌano kꞌa
pa kꞌisbꞌal re
Jewaꞌ kuꞌano tobꞌ waꞌ kꞌayew o karikꞌowibꞌej kꞌax ruma.
(Mt. 24:13; Ro. 2:7; Col. 4:2)
Piedad: Jun saqil bꞌinik silabꞌik chwach ri Dios
Junoq “piadoso” e ri uyaꞌom ribꞌ che jun saqil bꞌinik
silabꞌik chwach ri Dios (1 Ti. 4:7-8; Tit. 2:12; 2
P. 3:11)
Principales Sacerdotes: Ri nimaq e aj chakunel pa Rocho
Dios
E kꞌo 24 grupos e aj chakunel pa ri Rocho Dios y chikijujunal waꞌ kꞌo jun aj wach, yey wa e aj wach kabꞌiꞌx
“nimaq e aj chakunel pa Rocho Dios” chike. (Mt.
2:4; Lc. 23:4; Hch. 25:2)
Profecía: Uqꞌalajisaxik runaꞌoj ri Dios, ri qꞌalajisanik puwi
ri katajin loq (1 Co. 13:2; 1 Ts. 5:20; 2 P. 1:21)
Profeta: Qꞌalajisanel re ri Dios
E ri kuqꞌalajisaj runaꞌoj ri Dios y Rutzij ri Dios. (Mt. 2:17;
Mr. 11:32; Jn. 7:40)
Prosélito al judaismo: E junoq xkoj pujolom kuꞌan kukꞌil
raj judiꞌabꞌ
Prueba:
19
Reconciliación:
E ri lik kuloqꞌnimaj uqꞌij ri Dios y utaqem ri kꞌutunik ke
raj judiꞌabꞌ, tobꞌ ruchu-uqaw na e ta kukꞌil raj
judiꞌabꞌ. (Hch. 2:10; 6:5; 13:43)
Prueba: Kꞌambꞌal upa junoq (Lc. 8:13; Ro. 5:4; Stg. 1:3)
Publicano o cobrador de impuestos: Aj tzꞌonol puaq re
tojonik
Raj tzꞌonol puaq lik tzel kebꞌil kuma ri kach aj Israel ma
kechakun rukꞌ ri gobierno romano, ri kataqan
pakiwi raj Israel. Kabꞌiꞌx chike e rayinel y
eleqꞌomabꞌ ma kakitzꞌonoj uwi ri tojonik kaꞌanik
y rukꞌ waꞌ kakiꞌan kꞌax che ri tinamit. (Mr. 2:1415; Lc. 3:12-13; 19:2)
Púrpura: Morato
Ojertan xew ri lik kꞌo kiwach pachaꞌ ri reyes o ri bꞌeyomabꞌ
kakikoj kꞌul morato, ma waꞌ lik kꞌi rajil. (Mr.
15:17; Lc. 16:19; Hch. 16:14; Ap. 18:12)
Querubines: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E pachaꞌ e ángeles. Ri Dios xebꞌukoj jujun querubines re
kakichajij ri werta re Edén echiriꞌ xebꞌeresaj bꞌi
ri Adán y ri Eva. Kil Génesis 3:24. También ri
Dios xtaqan che kakoj kikꞌaxwach kebꞌ querubines puwi ri kaxa re ri tzij uꞌanom ri Dios kukꞌ
rutinamit. Kil Éxodo 25:18-20. (Ez. 10; Is. 37:16;
Heb. 9:5)
Rabí: Lal tijonel
E jun tijonel lik uyaꞌom ribꞌ che umajik Ruchꞌaꞌtem ri Dios
y kuqꞌalajisaj taq ri umajom chikiwach ri winaq.
Taq rutijoꞌn kakibꞌiꞌij “lal tijonel” che. (Mt. 23:8;
Jn. 1:49; 4:31)
Reconciliación: Ri kakiꞌan utzil chomal chikiwach
Echiriꞌ ri Adán y ri Eva xemakunik, e xkijam ri utzil
chomal rukꞌ ri Dios. Pero ruma ri Qanimajawal
Jesucristo, taq ri tikawex utz kakiriq tanchi utzil
Redención:
20
Sacerdote:
chomal rukꞌ ri Dios. (Ro. 5:11; 2 Co. 5:18)
Redención: Loqꞌobꞌal re ri xujamo, kolobꞌetajik
1) E echiriꞌ junoq kꞌo tojbꞌal kuya pukꞌaxel ri ujamom, waꞌ
kuꞌan tanchi re.
2) Taq ri tikawex xekꞌojiꞌ puqꞌabꞌ ritzel winaq echiriꞌ ri
Adán y Eva xemakunik, pero ri Qanimajawal
Jesucristo xuya ribꞌ pa kamik chaꞌ ruma rukikꞌel
kojuloqꞌo y jelaꞌ kojresaj puqꞌabꞌ ritzel winaq y
kojuꞌan oj re Rire. (Lc. 2:38; Ro. 3:24; Heb. 9:12)
Reino de Dios: Rutaqanik ri Dios
E pa kataqan wi Rire. Chilaꞌ chikaj ronoje puqꞌabꞌ ri Dios
kꞌo wi. Yey wara che ruwachulew rutaqanik e ri
kuꞌan pa kanimaꞌ janipa ri kiyaꞌom kibꞌ puqꞌabꞌ.
(Mt. 6:33; Mr. 4:26; Hch. 8:12)
Reino de los cielos: Rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj
(Mt. 3:2; 13:24; 19:23)
Regeneración: Ri kuꞌan tanchi kꞌakꞌ
1) E ri kaꞌan kꞌakꞌ che taq ri kꞌolik (Mt. 19:28; Tit. 3:5)
2) E ri kalax tanchi ri tikawex che jun kꞌakꞌ kꞌaslemal (Ef.
4:22-24; Col. 3:8-10, 12)
Resurrección: Kꞌastajibꞌal ke ri ekaminaq, kꞌastajibꞌal
chikixoꞌl ri ekaminaq (Mt. 22:31; Hch. 17:32; 1 Co.
15:13)
Rollo, libro: Jubꞌotaj wuj
Ojertan junwi ri libro; e jubꞌotaj wuj ꞌanom rukꞌ tzꞌuꞌum o
rukꞌ jun tikoꞌn “papiro” rubꞌiꞌ.
Lc. 4:20; Heb. 10:7; Ap. 6:14
Sacerdote: Ri aj chakunel pa Rocho Dios
Ri chak kakiꞌan raj chakunel pa Rocho Dios e waꞌ: Kechꞌaw
pakiwi ri tinamit chwach ri Dios rukꞌ oración,
kebꞌixonik, kakikꞌul ri qasaꞌn y kakiqꞌatisaj ri
sacrificios ke ri tinamit chwach ri Dios. Konoje
raj chakunel pa Rocho Dios kipetebꞌem chike ri
Sacrificio:
21
Santidad:
e ralkꞌoꞌal ri Aarón, ri nabꞌe aj chakunel xuchaꞌ
ri Dios. Kil Levítico 8:1-9,12-14. Taq rukꞌajol
juna aj chakunel pa Rocho Dios kebꞌuꞌana e aj
chakunel pachaꞌ ri kiqaw. (Mt. 8:4; Lc. 10:31;
Heb. 7:5)
Sacrificio: Qasaꞌn re awaj ekamisam chwa juna altar
Ojertan kekamisax awaj pakikꞌaxel ri winaq ruma ri kimak. Yey woꞌora na kajawax ta chi kaꞌan waꞌ,
ma ri Qanimajawal Jesucristo xkam pakikꞌaxel ri
tikawex, tojbꞌal re ri kimak. (Mt. 9:13; Ro. 12:1;
Heb. 9:26)
Saduceos: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun grupo aj judiꞌabꞌ lik kꞌo kiwach. E kꞌi chike raj
chakunel pa ri Rocho Dios e saduceos. Rike na
kakitaqej ta rukꞌiyal taqanik ke ri fariseos yey na
kakikoj taj we e kꞌo ángeles o we kꞌo kꞌastajibꞌal
chike ri ekaminaq. (Mt. 22:23; Mr. 12:18; Hch.
5:17; 23:8)
Samaria: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun tinamit kꞌo chuxoꞌlibꞌal taq ri luwar re Galilea y
Judea. Ri aj Samaria e kalkꞌoꞌal kan tikawex e
aj naj xekꞌojiꞌ chilaꞌ ojertan. Rike na kebꞌopon
ta Jerusalem che uyakik uqꞌij ri Dios yey lik tzel
kebꞌil kuma ri aj judiꞌabꞌ. Kil 1 Reyes 12; 16:24; 2
Reyes 17:24-41; Juan 4. (Lc. 10:33; Jn. 4:7; Hch.
8:14)
Santo:
Xew ri Dios lik nim uqꞌij santo, ma Rire na jinta kꞌana
umak. (Lc. 1:49; 1 P. 1:15-16)
Santos: Konoje ri lik kiyaꞌom kibꞌ puqꞌabꞌ ri Cristo, ri
hermanos kikojom rubꞌiꞌ ri Cristo (2 Co. 13:13; Heb.
3:1)
Santidad: Jusukꞌ bꞌinik silabꞌik chwach ri Dios (Lc. 1:75; 2
Satanás:
22
Temor respetuoso a Dios:
Co. 7:1; 1 P. 1:16)
Satanás: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E ubꞌiꞌ ritzel winaq, ri kajawal ritzel uxlabꞌixel. “Satanás”
keꞌelawi “tzꞌaqal tzij”. (Mt. 4:10; Lc. 10:18; 2 Co.
11:14)
Sinagoga: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun luwar pa kakimol wi kibꞌ raj judiꞌabꞌ chaꞌ kakita
Rutzij Upixabꞌ ri Dios y kakiꞌan orar. Pa taq ri
tinamit kꞌo sinagogas, noꞌj ri Rocho Dios xew ri
jun kꞌo Jerusalem y xew chilaꞌ kekamisax awaj
chwach raltar re ri Dios. (Mt. 4:23; Lc. 4:33; Hch.
13:42)
Sion: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
E jun juyubꞌ kꞌo Israel; puwi waꞌ kꞌo wi ri tinamit
Jerusalem. Yey kꞌolik keꞌelawi e ri luwar pa kꞌo
wi ri Dios chilaꞌ chikaj. (Mt. 21:5; Heb. 12:22; 1
P. 2:6)
Sobrio: Ri kuchꞌobꞌ na chi utz saꞌ taq ri kuꞌano (1 Ts. 5:6; 2
Ti. 4:5; 1 P. 5:8)
Sorteo: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ri kakiꞌan ojertan e pa jun kꞌolibꞌal kayaꞌ raltaq ko abꞌaj
o raltaq ko cheꞌ tzꞌibꞌital jun bꞌiꞌaj chwach. Yey
e ri kachꞌopilin loq echiriꞌ kayikiyoꞌxik, e riꞌ ri
uchaꞌom lo ri Dios. (Lc. 1:9; Hch. 1:26)
Sumo Sacerdote: Kajawal raj chakunel pa Rocho Dios (Mt.
26:3; Mr. 14:60; Hch. 4:6)
Tabernáculo: Rocho Dios xa kakirik
E nabꞌe Rocho Dios xyak kuma ri tinamit Israel. Echiriꞌ
xebꞌin rike pa ri luwar katzꞌintzꞌotik, kakitor
waꞌ, kakikꞌam bꞌi y kakiyak tanchi pa kekꞌojiꞌ wi.
Hch. 7:44; Heb. 8:5
Temor: Xiꞌin ibꞌ
Tener miedo:
Lik kuxiꞌij ribꞌ. (Mt. 2:22)
Templo:
23
El Pan de vida:
Temor respetuoso a Dios:
Kꞌo xiꞌin ibꞌ rukꞌ chwach ri Dios. (Hch. 10:2)
Templo: Rocho Dios
Ri Rocho Dios xyakiꞌ ruma ri Salomón chupa ri tinamit
Jerusalem, e xujal bꞌi ri “tabernáculo” xkukꞌaꞌaj
ri tinamit Israel echiriꞌ xebꞌin chupa ri luwar
katzꞌintzꞌotik. Ri Rocho Dios xkꞌojiꞌ Jerusalem
e jun sitio sutum rij rukꞌ tapia re nimaꞌq taq
abꞌaj. Chilaꞌ xebꞌopon ri tikawex re keꞌkiloqꞌoj
uqꞌij ri Dios y re keꞌkiyaꞌa ri kiqasaꞌn chwach
ri Dios. Xew chilaꞌ taq raj chakunel pa Rocho
Dios xekikamisaj rawaj chwa raltar re ri Dios.
Chunikꞌajal ri sitio kꞌo jun chomilaj ja kebꞌ upa.
Ri nabꞌe e ri Luwar Santo y rukaꞌm e ri Luwar
lik Santo. Chupa ri nabꞌe upa ja xew xebꞌok
taq raj chakunel re ri Rocho Dios. Chupa ri
Luwar lik Santo xew xok ri kajawal raj chakunel
re ri Rocho Dios. Ri Rocho Dios xyak ruma ri
Salomón, xwulix ruma ri rey Nabucodonosor,
yey xyakiꞌ tanchik ruma ri Zorobabel chupa
ruqꞌijol ri Esdras. Chwach pan ri ralaxibꞌal ri
Jesús, ri Herodes xujeq uyijbꞌaxik ri Rocho Dios,
yey waꞌ xwulix kuma ri soldados aj Roma chupa
ri junabꞌ 70 D.C. cuarenta junabꞌ chwi rukamik
ri Jesús.
Mt. 24:1; Mr. 12:35; Hch. 2:46
Tentación: Ri kamin uwach junoq pa mak, kꞌambꞌal upa
junoq
E ritzel winaq o taq ri rayibꞌal re ri qatiꞌjil ri kojumin chupa
ri mak. (Mt. 26:41; 1 Co. 10:13; Stg. 1:12)
Títulos de Cristo:
El Buen Pastor: Ri Utzilaj Chajinel ke bꞌexex (Jn. 10:11)
El Cordero de Dios: Ri Qꞌapoj Bꞌexex (Jn. 1:29; Ap. 5:6)
El Kamino:
24
Virgen:
El Pan de vida: Ri Pam kuya kꞌaslemal (Jn. 6:48)
El Kamino: Ri Bꞌe (Jn. 14:6)
La Verdad: Ri Qꞌijsaq (Jn. 14:6)
La Vida: Ri Kꞌaslemal (Jn. 14:6)
Títulos de Dios:
El Altísimo: Ri kataqan chwi ronoje (Lc. 1:32; 6:35)
El Dios Padre: Ri Qaqaw Dios (Ef. 6:23; Flp. 2:11; Tit. 1:4)
El Señor Dios: Ri Dios Qajawxel (Lc. 1:32; Ap. 4:8)
El Todopoderoso: Ri kꞌo ronoje unimal chuqꞌabꞌ puqꞌabꞌ (2
Co. 6:18; Ap. 4:8; 11:17)
Tribulación: Kꞌaxkꞌobꞌik (Mt. 24:9; Ro. 5:3; Flp. 4:14)
Tribunal: Luwar pa kaqꞌat wi tzij pakiwi ri tikawex (Jn.
19:13; Hch. 18:12; 2 Co. 5:10)
Ungido de Dios: Ruchaꞌoꞌn lo ri Dios (Lc. 2:26; Hch. 4:27)
Ungir:
1) Kuqꞌej che o kusoqꞌ che o kukoj che
Kaꞌan waꞌ re kunabꞌal. (Stg. 5:14)
2) Kukoj puwiꞌ
Kaꞌan waꞌ rukꞌ aceite echiriꞌ junoq kakojik re rey o kakojik
re kajawal raj chakunel pa Rocho Dios.
3) Ri kaꞌanik echiriꞌ kayijbꞌax juna cuerpo re kamuqik (Mr.
14:3-8; Jn. 12:3-7; 19:40)
Verano: Pa saqꞌij
Chupa ri Biblia pa kaxtila kabꞌiꞌx “verano” che ruqꞌijol
echiriꞌ lik kabꞌukbꞌutik y na jinta jabꞌ. Chilaꞌ
Israel waꞌ kajeqer mayo y kakꞌis kꞌa septiembre.
(Mt. 24:32; Mr. 13:28; Lc. 21:30)
Verdad: Ri Qꞌijsaq re ri Dios, ri saqil kꞌutunik, ri qatzij, ri
areꞌ (Mr. 12:32; Jn. 1:14; Ef. 4:25)
Vida eterna: Kꞌaslemal na jinta utaqexik (Mt. 19:16; Jn.
3:36; 6:68; 1 Jn. 2:25)
Virgen:
Voluntad de Dios:
25
Zelote o Cananista:
1) Junoq na kꞌuliꞌnaq taj y na uminom ta ribꞌ rukꞌ junoq (1
Co. 7:25; Ap. 14:4)
2) Qꞌapoj ali o ala (Mt. 1:23; 25:7; 2 Co. 11:2)
Voluntad de Dios: Ri rajawal ukꞌuꞌx ri Dios
E janipa ri karaj ri Dios. (Mt. 6:10; 26:42; Hch. 21:14; Ro.
12:2)
Zelote o Cananista: (Junam rubꞌiꞌxik pa qachꞌaꞌtem)
Ri chꞌaꞌtem “zelote” pa griego junam keꞌelawi rukꞌ ri
chꞌaꞌtem “cananista” pa arameo. Waꞌ e jun
kukꞌil ri lik kakaj kel lo ri tinamit Israel puqꞌabꞌ
ri taqanik re Roma. (Mt. 10:4; Mr. 3:18; Lc. 6:15;
Hch. 1:13)
26
Ri utzilaj tzij re ri kanimajawal Jesucristo
New Testament in Achi Rabinal; acr (GT:acrN:Achi)
copyright © 2009 Wycliffe Bible Translators, Inc.
© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Language: Achi
Dialect: Rabinal
Translation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.
Copyright Information
© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons
License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text
to different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation
of the Bible.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this
work, provided that you include the above copyright information:
You must give Attribution to the work.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or
punctuation of the Scriptures.
Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with
your request.
The New Testament
in Achi
This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons
Attribution-No Derivatives license 4.0.
You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,
provided that:
You include the above copyright information.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or
punctuation of the Scriptures.
Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for
use with those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respective
copyright owners.
2014-04-18
ISBN 978-1-5313-0009-8
27
PDF generated on 2 Dec 2016 from source files dated 2 Dec 2016
c47d5e0e-42c2-5f90-9b73-ce40b05f740d
Descargar