hermaion - e-Archivo Principal - Universidad Carlos III de Madrid

Anuncio
HERMAION
Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Nicos Cavadías
La cruz del sur
Poesía completa
Edición, traducción y notas de David Hernández de la Fuente
02 – 2007
Nicos Cavadías
Hermaion
Documentos de trabajo monográficos: edición y traducción de textos griegos
Edita:
Edita
Instituto de Estudios Clásicos "Lucio Anneo Séneca"
Universidad Carlos III de Madrid
Edificio 17 "Ortega y Gasset"
C/ Madrid, 133 - 28903 - Getafe (Madrid) - España
Teléfono: (+34) 91 624 58 68 / 91 624 85 59
Fax: (+34) 91 624 92 12
Correo-e: [email protected]
2
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
INTRODUCCIÓN
1.Nicos Cavadías. Vida y obra.
Nicos Cavadías es uno de los grandes poetas que Grecia ha dado al siglo veinte,
una figura única y atípica en la historia de la literatura de ese país. Su obra ha
gozado del favor de los griegos, tanto del público como de la crítica, y se puede
decir que ya forma parte de la memoria colectiva de un pueblo que vive con el
alma mirando al mar. Su voz poética, tan personal como atemporal, se enmarca
en la línea auroral abierta por Homero, manifestando la esencia del mar y el
hombre, los sentimientos del exilio humano, voluntario o no, el extrañamiento, el
conocimiento de otras realidades a través de los viajes.
Este poeta del mar nació muy lejos de su patria, en Manchuria, en 1910.
Este “exótico” nacimiento se debe a la profesión de su padre, que era
comerciante y realizaba numerosos viajes por Rusia y el Oriente. La familia de
Cavadías procedía de la isla de Cefalonia, la mayor de las Jónicas. Su nacimiento
en aquel lugar preludiaba acaso una vida llena de viajes y experiencias en puertos
lejanos, que luego se plasmaría en sus poemas. Se diría que algo le arrastraba
irremediablemente a una existencia ligada al mar y a los largos viajes ya desde su
primera infancia: el viaje de regreso desde el lejano oriente a la península
helénica es un primer contacto con las travesías del océano, que tanta
importancia han tenido para las letras griegas. Hablar de los griegos y el mar,
como es sabido, es sinónimo de poesía, desde Homero hasta Cavafis, pasando
por el inquietante viaje de los Argonautas.
Número 02 – 2007
3
Nicos Cavadías
Así, tras las vicisitudes de la Primera Guerra Mundial –el padre
desaparece unos años en Rusia, adonde había marchado por negocios, para
reaparecer en 1920 sin recursos–, los primeros años del joven Nicos transcurren
en El Pireo. Allí había parientes de la madre que podrían ofrecer un futuro a la
familia. En El Pireo se educará en sus primeras letras en la escuela pública y, más
tarde, estudiará el bachillerato. Cavadías habitará en el hormigueante centro
naval de toda Grecia. El Pireo, el puerto por excelencia de Atenas y de la Hélade
entera, acoge a Nicos –podemos imaginar– con su tumultuosa vida cotidiana,
marcada siempre por la presencia de los barcos que van y vienen sin cesar.
Los años de adolescencia ven fraguarse una poesía que apunta alto.
Publica Cavadías bajo pseudónimo en algunas revistas y se introduce en los
círculos literarios de la ciudad. Sin embargo, sus poemas no van a ningún lugar.
Cavadías está anclado, en tierra, tal vez esperando que la atracción irresistible del
mar ejerza en él su temprana influencia y le arrastre a dejarlo todo para navegar.
Al término de su etapa de bachiller en el Gymnasio, consigue un empleo
de oficina, con veinte años, en una empresa naviera de El Pireo. El trabajo en
tierra, sin embargo, no le convence en absoluto y hace lo posible para que, unos
meses después, le enrolen como marinero, como joven grumete, en un buque
mercante de la compañía.
Su primer gran viaje, en el buque Policos, tiene lugar en 1930 y las
experiencias que va reuniendo en los puertos y en la travesía configuran su
primer poemario, Marabú, que forma parte de esta edición. Aunque en un primer
momento su intención era llegar a capitán de la marina mercante, al final acabó
4
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
por presentarse al examen de operador de radio, obteniendo el diploma en 1939.
Desde entonces ese fue su cargo en los buques en los que viajó.
Al estallar la Segunda Guerra Mundial, Cavadías se encontró luchando en
el frente de Albania contra los italianos. En un principio los griegos pudieron
resistir el ultimátum y la ofensiva de Mussolini, pero después llegaron los
alemanes y ocuparon Grecia. Cavadías se quedó durante todos esos años en tierra
hasta que acabó la guerra. En 1945 se enroló de nuevo entre la tripulación de un
barco, esta vez el “Corinto”. Fruto de sus travesías en este barco es el libro de
poemas Calima, que compone la segunda parte de nuestra traducción.
Se dice que Nicos Cavadías navegó hasta unos meses antes de su muerte,
en febrero de 1975, a causa de una crisis cerebral. Sin embargo, puede afirmarse
que este poeta ha alcanzado la inmortalidad, al menos en el sentido horaciano de
lo perenne. Como se puede ver en la bibliografía orientativa que figura más
adelante, el número de ediciones de las obras de Cavadías es sorprendente y da
idea de la popularidad del poeta.
Marabú, Calima y De través son sus tres poemarios, que se presentan en
esta traducción. Los dos primeros son los más conocidos, han pasado 31 veces
por la imprenta, entre ediciones y reimpresiones. Ya en el momento de su
muerte, estos dos libros se habían reeditado en diez ocasiones y habían vendido
doce mil ejemplares. Ya entonces una generación entera de marineros y
emigrantes griegos había aprendido de memoria sus versos –los versos de
“marabú”, como llegó a ser conocido– y los había recitado en sus viajes.
Número 02 – 2007
5
Nicos Cavadías
Publicó otras obras, pero fueron menos difundidas: la fama de Marabú y
Calima fue casi inmediata y las eclipsó. Entre ellas destacan La Guardia, su
única novela, de 1954. El tercer libro de poemas, Traverso, fue publicado
póstumamente en 1975, muy poco después de su muerte. La Guardia, traducida
recientemente al español1, cuenta 26 ediciones y Traverso, su último poemario,
24. Otras obras póstumas de Cavadías que se han publicado son Li, De la guerra
y A mi caballo.
Han contribuido a esta fama, además, las versiones de sus poemas que han
cantado distintos cantautores griegos a partir de los años setenta2. La crítica y el
público fueron unánimes al juzgar única e irrepetible la voz poética de Cavadías,
personal y fascinante. No tiene encaje en los movimientos literarios de su época,
siempre anduvo a la deriva en eso también. En continua navegación por todo el
mundo, Cavadías siempre vivió apartado de cualquier clasificación, inaccesible a
críticos, compañeros poetas y público, retirado como un verdadero eremita del
mar que sólo de cuando en cuando se permitiera un par de días en tierra, junto a
su querida hermana. Viajó hasta el último momento, incluso cuando la muerte se
lo llevó a su “oscuro puerto”, viajó, como diría Proust, con esos ojos nuevos que
tiene el auténtico viajero.
2. Mal du départ, xenitiá y otros conceptos útiles.
La poesía de Nicos Cavadías está fuertemente enraizada en la lírica popular
griega y, a la vez, es enormemente innovadora al recoger, con toda sinceridad,
1
Nicos Cavadias, La Guardia, Gálvez, Natividad (tr.), Ediciones del Oriente y del Mediterráneo, Guadarrama,
1994.
2 M. Koch y T. Mitkroutsicos han compuesto música con sus versos. Los discos más populares son O Stavros
Tou Notou, (La cruz del sur), poema que da título a la presente edición y traducción, y Grammes ton Orizonton
6
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
influencias de otros poetas griegos y europeos. Ya sorprende la decisión de usar,
en pleno auge de las vanguardias europeas, el verso tradicional de la poesía
neogriega, el llamado “político” o decapentasílabo. Con ello, el poeta se entronca
en una tradición literaria de antigua procedencia en cuanto a la forma: la lírica
popular florece en la literatura griega desde la poesía de la Creta veneciana
anterior a la dominación turca, en el siglo XVIII.
Por otra parte, en cuanto al contenido, el tema que predomina en Cavadías
es el hombre en busca de su lugar –el ubi consistam, esa íntima pregunta–, el
espíritu errabundo, que está presente en Grecia desde la historia de Odiseo hasta
la Ítaca de Kavafis. A veces, el viaje interior se exterioriza en paisajes exóticos y
mares lejanos, como en el caso de Cavadías.
Es tema recurrente en su poesía el extrañamiento, el exilio, ese
sentimiento que los griegos –pueblo emigrante y viajero– llaman xenitiá y que
encuentra en Cavadías un melancólico cantor. La nostalgia es, en su sentido
etimológico, el dolor por el regreso a casa, ese dolor que siente Odiseo aún lejos
de su Ítaca. En la xenitiá a la que nos referimos hay una paradójica ambivalencia:
el destierro, el exilio es a la vez voluntario y forzoso. Un exilio vivido en una
soledad total, que en la poesía de Cavadías es representada por el marino3.
Voluntario por ese espíritu vagabundo que incita al hombre a viajar, en un
viaje que le cambia totalmente. Forzoso porque la nostalgia, el dolor por la vuelta
(Líneas del horizonte), con intérpretes como Giorgos Dalaras, Vassilis Papakonstantinou y Charis y Panos
Katsimichas.
3
Véase el reciente libro de Deliyiannis, Yorgos, O nautikos kai to provlima tis monaxias stin píisi tou
Niko Kavvadía, Idmon, Atenas, 2002.
Número 02 – 2007
7
Nicos Cavadías
a casa, muerde con fuerza el corazón. Bien lo sabía Odiseo en su larguísimo
viaje.
Y cuando se llega a casa, después de años de errar, sobreviene el mal du
départ, como en el poema de Cavadías, esa “locura por los viajes” que atormenta
al marinero en tierra. Como después de cualquier viaje que haya valido la pena,
ya nada vuelve a ser lo mismo para el marinero en tierra.
La traducción de los poemas de Cavadías que se presenta en esta edición
bajo el título de La cruz del sur –por uno de los poemas de mayor fama, Σταυρός
του Νότου– representa su producción poética al completo, que fue escasa pero
de gran repercusión. Los dos poemarios más célebres, Marabú y Calima, son dos
libros en dos momentos de la vida y de la búsqueda del poeta, y conllevan
inevitablemente dos estilos diferentes. El primero, el de Marabú, es descriptivo y
narrativo. Como si de una fábula de los mares se tratase, el poeta describe los
lugares y los personajes de sus viajes: Nagel el timonel, Willy el fogonero, el
sombrío grumete a punto de hundirse en el océano, el enloquecido capitán
Fletser, etcétera. Historias portuarias, de mujeres perdidas y mares del sur.
Historias de amor triste y cruel, de locura, de tatuajes y tempestades. Drogas y
mujeres que marcan para siempre, burdeles y cabarets de mala muerte: el
ambiente que se transmite en el rebétiko, la música marginal que trajeron de Asia
Menor los exiliados griegos y que habla de este universo de narcóticos y
ensueños. Todo esto nos lo cuenta Cavadías en esta primera etapa: historias de
mares lejanos narradas de tal manera que el lector se siente como si las escuchara
8
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
en la cubierta de un barco junto otros marineros que se distraen de las pesadas
guardias.
La segunda etapa, que representa el poemario Calima, está caracterizada
por un intimismo más acentuado. Los viajes ya no son de juventud, sino de
madurez. Es la segunda vez que se embarca en la travesía de un poemario, y el
pesimismo impregna casi todos los versos. La introspección del paso a la edad
adulta y los terribles sucesos que presencia el poeta hasta su segunda gran
travesía ensombrecen este libro, lo hacen más opaco, menos narrativo y más
impulsivo. La fabulación y los personajes de Marabú dejan paso a la
interpelación continua a una mujer tortuosa y desconocida. Los versos se hacen
más oscuros, pero también más auténticos: el carácter sombrío de este segundo
libro evidencia los duros años que ha pasado el poeta en tierra durante la guerra.
A pesar de su participación en la Segunda Guerra Mundial, Cavadías fue
criticado a menudo durante su vida por su aparente indiferencia hacia la política.
En un país como Grecia, tan convulsionado durante el siglo veinte por las dos
guerras mundiales, las guerras balcánicas, el desastre de la guerra greco-turca en
1922 y las confrontaciones civiles que marcan la posguerra del cuarenta y cinco,
es casi imposible permanecer al margen de la política. Y las posiciones viscerales
a veces acusan a quienes militan más discretamente de no tener implicación
alguna.
Así ocurre con Cavadías, que, alejado en su travesía interior y en sus
océanos, pasa por ser un poeta sin ideas políticas. Pero esto está alejado de la
Número 02 – 2007
9
Nicos Cavadías
realidad. El poema dedicado a Federico García Lorca4 da idea de su credo
político –en otros poemas de Calima se pueden ver referencias a la guerra– y un
reciente estudio ha tratado ampliamente este tema5. En Calima se nota la
preocupación y el pesimismo que provocan estos años oscuros: la ocupación
alemana, la guerra mundial y, a su fin, la guerra civil griega y la represión a las
izquierdas.
En tercer lugar tenemos los poemas de De través, que, en cierto modo,
continúan la línea que marcó el poeta en Calima. Y van más allá. Son poemas de
vejez, compilados póstumamente. Hay un tiburón blanco que ya espera a
Cavadías y se llama la muerte. Así se puede sentir en unos versos que repasan
imágenes y pasajes de la vida, de los puertos y de los viajes. Destellos de la
memoria del marino poeta que iluminan este libro crepuscular. Y el colofón
perfecto son los Cuentos para Filipo, las historias que, entre amargura y sonrisas
melancólicas, dedicó el viejo marinero a su sobrino honorario, el pequeño Filipo.
3. Sobre esta traducción
Es inevitable terminar esta breve nota preliminar haciendo referencia a la
presente traducción. La poesía es tan difícil de traducir como de definir, así que
no buscaré ninguna justificación para los criterios que se han observado a la hora
de acometer este trabajo. Como se ha apuntado, la poesía de Nicos Cavadías es
musical, eminentemente narrativa y está arraigada –aparte de sus conexiones con
otros autores– en la lírica popular y las canciones griegas. Por tanto, todo intento
4
Traducido y comentado por Mª T. López en su artículo “Federico García Lorca, poeta en Grecia” en
Erytheia 13, 1992, pp. 203-216 y, de nuevo, por mí en “Nicos Cavadías y España vista desde el mar”,
Erytheia 25 (2004) 287-302.
5 Philippos Philippou, O politikós Nicos Kavvadías, Ekdoseis Agra, Atenas, 1996.
10
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
de traducción al español debe intentar respetar en cierta forma esas
características. Posee además la dificultad adicional de su terminología marinera,
para la cual somos deudores del glosario de G. Trapalis6 y de las indicaciones de
otro marino entrañable, mi padre, al que dedico esta versión castellana.
Se ha optado por una traducción que mantenga en lo posible la literalidad
y el esquema “verso por verso”. Sin embargo, se ha intentado imprimir algo de
ese compás musical de la métrica que usa Cavadías (fundamentalmente el
decapentasílabo, pero también se encuentran endecasílabos y otros metros). La
rima, en cambio, que está presente en todos los poemas, no se ha intentado
trasladar al castellano. Cavadías es osado en las rimas y supera la tradición
poética introduciendo a menudo palabras extranjeras. Al realizar esta modesta
tentativa de versificación castellana, alguna palabra del griego original se ha
sacrificado en aras del ritmo, algún término marinero ha sido sustituido por otro
de más reciente cuño, pero siempre se ha tratado de respetar el espíritu de los
versos y de traicionar lo menos posible –si es que esto puede decirse de un
traductor– la poesía de Nicos Cavadías.
Para el texto, nos hemos basado en la edición de Agra. Es monotónica,
siguiendo las convenciones de la publicación en internet de textos griegos
modernos.
David Hernández de la Fuente
6
G. Trapalis, Glossari sto ergo tou Nikou Kavvadía, Ekdoseis Agra, Atenas, 1991.
Número 02 – 2007
11
Nicos Cavadías
BIBLIOGRAFÍA DE REFERENCIA
Obras y ediciones de Nikos Kavadías:
Marabú: 1ª ed. Kýklos 1933, 2ª ed. Galaxías 1961-19714, 3ª ed. Kédros, Atenas 1975198916, 4ª ed. Ágra, Atenas 1989-199710 (Μαραµπού, 1η έκ. Κύκλος 1933, 2η έκ.
Γαλαξίας 1961-19714, 3η έκ. Κέδρος, Αθήνα, 1975-198916, 4η έκ. Άγρα, Αθήνα
1989- 199710)
Calima. 1ª ed. A. Karavías 1947, 2ª ed. Galaxías, Atenas 1961-19714, 3ª ed. Kédros,
Atenas 1975-198916, 4ª ed. Ágra, Atenas 1989-199710 (Πούσι, 1η έκ. Α.
Καραβίας 1947 , 2η έκ. Γαλαξίας 1961-19714, 3η έκ. Κέδρος, Αθήνα 1975198916, 4η έκ. Άγρα, Αθήνα 1989-199710)
La Guardia. 1ªed. A. Karavías, 1954, 2ª ed. Kédros, Atenas 1980-198916, 3ª ed. Ágra,
Atenas 1989-19969 (Βάρδια, 1η έκ. Α. Καραβίας 1954, 2η έκ. Κέδρος, Αθήνα
1980-198916, 3η έκ. Άγρα, Αθήνα 1989-19969)
Través, 1ª ed. Kédros, Atenas 1975-198914, 2ª ed. Ágra. Atenas 1989-199710 (Τραβέρσο,
1η έκ. Κέδρος, Αθήνα 1975-198914, 2η έκ. Άγρα, Αθήνα 1989-199710)
Li, 1ª ed. Ágra, Atenas 1987-199710 (Λι, 1η έκ. Άγρα, 1987-199710)
De la guerra / A mi caballo, 1ª ed, Ágra, Atenas 1987-19977 (Του Πολέµου / Στο Άλογο
µου, 1η έκ. Άγρα 1987-19977)
Νίκος Καββαδίας/ ∆ηµήτρης Κ. Καλοκύρης, Χρυσόσκονη στα γένια του Μαγγελάνου.
Αθήνα, 1995
12
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Algunas traducciones y estudios:
Barbe, Michelle, Nikos Kavadías, Li: nouvelles, suivi de De la guerre /A mon cheval,
Climats, Castelnau-le-Lez, 1990.
Bogasaris, Angelos, Nikos Kavvadías (Marambou). O megalos erastis tis thalassas,
Iolkos, Atenas, 2002. (Βογασάρης, Άγγελος, Νίκος Καββαδίας (Μαραµπού). Ο
µεγάλος εραστής της θάλασσας, Ιώλκος, Αθήνα 2002)
Darragh, Simon (tr.), Wireless operator: selected poems of Nikos Kavvadias. London
Magazine Editions, Londres 1998.
Delopoulos,
Kyriakos,
Nikos
Kavvadias,
vivliographia
1928-1982,
Ellenikó
Logotechnikó kai Istorikó Archeío, Atenas, 1983. (Ντελόπουλος, Κυριάκος,
Νίκος Καββαδίας βιβλιογραφία 1928-1982, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό
Αρχείο, Αθήνα 1983.)
Deligiannis, Giorgos, O nautikos kai to provlima tis monaxias stin píisi tou Niko
Kavvadía, Idmon, Atenas, 2002. (∆ελιγιάννης, Γιώργος, Ο ναυτικός και το
πρόβληµα της µοναξιάς στην ποίηση του Νίκο Καββαδία, Εκδόσεις Ιδµων, Αθήνα
2002)
Gálvez, Natividad (tr.) Nikos Kavvadias, La Guardia, Ediciones del Oriente y del
Mediterráneo, Guadarrama, 1994.
Hernández de la Fuente, David, “Nicos Cavadías y España vista desde el mar”, Erytheia
25 (2004) 287-302.
–, “La canción rebétika y la poesía griega de entreguerras”, Alhucema 11 (enero-junio
2004) 136-141
–, “Nicos Cavadías”, Piedra de Molino 4 (2005) 33-37.
Korphis, Tasos, Nikos Kavvadias: symbole ste melete tes zoes kai tou ergou tou, Kedro,
Atenas 1978, 1983 [reedición Properos, Atenas 1991] (Κορφής, Τάσος, Νίκος
Καββαδίας: συµβολή στη µελέτη της ζωής και του έργου του, Κέδρο, Αθήνα
1978, 1983 [Προσπερος 1991])
León, Beatriz, La poesía de Nikos Kavadías (tesis doctoral inédita, dir. Juan Bautista
Rodríguez) Universidad de La Laguna, 1998.
Lozano, Alfonso (trad.), Poética, Madrid, Alfonso Lozano editor, 2006.
Mike, Maire, Ι "Vardia" tou Nikou Kavvadιa: eikono-grapheseis kai metamorphoseis,
Ekdoseis Agra, Atenas, 1994 (Μικέ, Μαίρης, Η «Βάρδια» του Νίκου Καββαδία:
εικονο-γραφήσεις και µεταµορφώσεις, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα, 1994)
Número 02 – 2007
13
Nicos Cavadías
Moreno Jurado, J. A., Herrera Montero, R. y Silván, A. (tr.), Nueve maneras de mirar el
cielo: Nikos Engonódulos, Nikos Kavadías, Manolis Anagnostakis, Miguel
Gómez Ediciones, Málaga, 1996.
Philippou, Philippos, o politikós Nikos Kavvadías, Ekdoseis Agra, Atenas, 1996
(Φίλιππου, Φίλιππος, Ο Πολιτικός Νίκος Καββαδίας, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα,
1996)
Saurnier, Michelle (tr.), Nikos Kavadías, Le Quart, Climats, Castelnau-le-Lez, 1989.
Trapalis, Giorgos, Glossari sto ergo tou Nikou Kavvadía, Ekdoseis Agra, Atenas, 1991
(Τράπαλης, Γιώργος, Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία, Εκδόσεις Άγρα,
Αθήνα, 1991)
VV.AA., Efta keimena gia toν Niko Kabbadía, Polytypo, Atenas 1982 (Επτά κείµενα για
τον Νίκο Καββαδία, Πολύτυπο, Αθήνα, 1982)
Warhaft, Gail Holst (tr.), The Collected Poems of Nikos Kavadias, Adolf M. Hakkert,
Amsterdam, 1987.
14
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MARABÚ
A Mema Galiatsato
“Rien n’est beau comme ça
–matelot– pour un homme”
TR. CORBIÈRE
Número 02 – 2007
15
Nicos Cavadías
ΜΑΡΑΜΠΟΥ
Λένε για µένα οι ναυτικοί που εζήσαµε µαζί
πως είµαι κακοτράχαλο τοµάρι διεστραµµένο,
πως τις γυναίκες µε ένα τρόπον ύπουλο µισώ
κι ότι µ’ αυτές να κοιµηθώ ποτέ δεν πηγαίνω.
Ακόµα, λένε πως τραβώ χασίσι και κοκό,
πως κάποιο πάθος µε κρατεί φριχτό και σιχαµένο,
κι ολόκληρο έχω το κορµί µε ζωγραφιές αισχρές,
σιχαµερά παράξενες, βαθιά στιγµατισµένο.
Ακόµα , λένε πράγµατα φριχτά πάρα πολύ,
που είν’ όµως ψέµατα χοντρά και κατασκευασµένα,
κι αυτό που εστοίχισε σε µε πληγές θανατερές
κανείς δεν το ‘µαθε, γιατί δεν το ‘πα σε κανένα.
Μ’ απόψε, τώρα που έπεσεν η τροπική βραδιά,
και φεύγουν προς τα δυτικά των Μαραµπού τα σµήνη,
κάτι µε σπρώχνει επίµονα να γράψω στο χαρτί,
εκείνο, που παντοτινή κρυφή πληγή µου εγίνη.
16
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MARABÚi
Dicen los marineros que viajan conmigo
que soy un tipo agrio, intratable y malvado,
que odio a las mujeres de una manera ruin
y que yo nunca suelo acostarme con ellas.
Y aún dicen más, que tomo hachís y cocaína,
que una pasión terrible me tiene poseído,
que tengo el cuerpo lleno de horribles tatuajes,
extraños y angustiosos, con los que estoy marcado.
Y aún dicen otras cosas peores, muchas más,
que, sin embargo, son mentiras e invenciones.
Pues lo que de verdad me marcó mortalmente,
no lo ha sabido nadie, a nadie dije nada.
Pero ahora que ha caído la tarde tropical
y huyen hacia el oeste aquellos marabús
hay algo que me incita a poner por escrito
aquel suceso oculto que siempre silencié.
Número 02 – 2007
17
Nicos Cavadías
‘Hµουνα τότε δόκιµος σ’ ένα λαµπρό ποστάλ
και ταξιδεύαµε Αίγυπτο γραµµή Νότιο Γαλλία.
Τότε τη γνώρισα – σαν άνθος έµοιαζε αλπικό –
και µια στενή µας έδεσεν αδελφική φιλία.
Αριστοκρατική, λεπτή και µελαγχολική,
κόρη ενός πλούσιου Αιγύπτιου οπού ‘χε αυτοκτονήσει,
ταξίδευε τη λύπη της σε χώρες µακρινές,
µήπως εκεί γινότανε να τηνε λησµονήσει.
Πάντα σχεδόν της Μπασκιρτσέφ κρατούσε το Ζουρνάλ,
και την Αγία της ‘Aβιλας παράφορα αγαπούσε,
συχνά στοίχους απάγγελνε θλιµµένους γαλλικούς,
κι ώρες πολλές προς τη γαλάζιαν έκταση εκοιτούσε.
Κι εγώ, που µόνο εταίρων εγνώριζα κορµιά,
κι είχα µιαν άβουλη ψυχή δαρµένη απ’ τα πελάη,
µπροστά της εξανάβρισκα την παιδική χαρά
και, σαν προφήτη, εκστατικός την άκουα να µιλάει.
18
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Yo fui una vez grumete en un barco correo
que llevaba las cartas de Egipto al sur de Francia.
Entonces conocí a mi flor de los Alpes
y nos ligó una estrecha amistad fraternal.
Era aristocrática, ligera y melancólica,
hija de un rico egipcio que un día se mató.
Viajaba sus penas hacia tierras lejanas
–acaso allí sucede que las penas se olviden–.
Solía llevar con ella el Journal de Bashkirtsev,ii
o leía con ardor a la santa de Ávila.
A veces recitaba tristes versos franceses
y se quedaba horas mirando el mar azul.
Yo sólo conocía los cuerpos de las putas
–tenía un alma abúlica herida por la mar–,
ante ella recobré la gracia de la infancia
y en éxtasis le oía hablar como un profeta.
Número 02 – 2007
19
Nicos Cavadías
‘Ενα µικρό της πέρασα σταυρόν απ’ τον λαιµό
κι εκείνη µου χάρισε ένα µεγάλο πορτοφόλι
κι ήµουν ο πιο δυστυχισµένος άνθρωπος της γης,
όταν εφθάσαµε σ’αυτήν που θα ‘φευγε, την πόλη.
Την εσκεφτόµουν πολλές φορές στα φορτηγά,
ως ένα παραστάτη µου κι άγγελο φύλακά µου,
και µια φωτογραφία της στην πλώρη ήταν για µε
όαση, που ένας συναντά µες στην καρδιά της ‘Αµµου.
Νοµίζω πως θε να ‘πρεπε να σταµατήσω εδώ.
Τρέµει το χέρι µου, ο θερµός αγέρας µε φλογίζει.
Κάτι άνθη εξαίσια τροπικά του ποταµού βρωµούν,
Κι ένα βλακώδες Μαραµπού παράµερα γρυλίζει.
Θα προχωρήσω!... Μια βραδιά σε πόρτο ξενικό
είχα µεθύσει τροµερά µε ουίσκυ, τζιν και µπύρα,
και κατά τα µεσάνυχτα, τρικλίζοντας βαριά,
το δρόµο προς τα βρωµερά, χαµένα σπίτια επήρα.
20
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Le puse un día al cuello una pequeña cruz
y ella me regaló una hermosa cartera.
Me sentí desdichado, el más triste del mundo
cuando un día llegamos al fin a su destino.
Muchas veces pensé en ella al navegar
como mi baluarte, como mi ángel guardián,
y su foto en el puente para mí era un oasis
que uno hubiera encontrado en medio del desierto.
Creo que debería ya detenerme aquí,
tiembla mi mano, el aire caliente me fustiga.
Las flores tropicales apestan en el río
y allá a lo lejos grazna un torpe marabú.
¡He de seguir!... Un día en un puerto extranjero
me emborraché con whisky, ginebra y con cerveza,
y sobre medianoche, tropezando pesado,
me dirigí a las casas sucias de las perdidas.
Número 02 – 2007
21
Nicos Cavadías
Αισχρές γυναίκες τράβαγαν εκεί τους ναυτικούς,
κάποια µ’ άρπαξ’ απότοµα, γελώντας, το καπέλο
(παλιά συνήθεια γαλλική του δρόµου των πορνών)
κι εγώ την ακολούθησα σχεδόν χωρίς να θέλω.
Μια κάµαρα στενή, µικρή, σαν όλες βρωµερή,
οι ασβέστες απ’ τους τοίχους της επέφτανε κοµµάτια,
κι αυτή ράκος ανθρώπινο που εµίλαγε βραχνά,
µε σκοτεινά, παράξενα, δαιµονισµένα µάτια.
Της είπα κι έσβησε το φως. Επέσαµε µαζί.
Τα δάχτυλά µου καθαρά µέτρααν τα κόκαλά της.
Βρωµούσε αψέντι. Εξύπνησα, ως λένε οι ποιητές,
«µόλις εσκόρπιζεν η αυγή τα ροδοπέταλά της».
‘Ηταν την είδα και στο φως τ’ αχνό το πρωινό,
µου φάνηκε λυπητερή, µα κολασµένη τόσο,
που µ’ ένα δέος αλλόκοτο, σα να ‘χα φοβηθεί,
το πορτοφόλι µου έβγαλα γοργά να την πληρώσω.
22
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Allí sórdidas hembras arrastran a los hombres
y de repente una me arrebató el sombrero
–viejo hábito francés del barrio de las putas–
y casi sin quererlo entonces la seguí.
Era un cuartito oscuro, tan sucio como todos,
a pedazos caía la cal de las paredes.
Ella, un andrajo humano que hablaba roncamente
con los ojos oscuros, negros y endemoniados.
Le dije que apagara la luz. Caímos juntos.
Mis dedos recorrieron sus huesudas costillas.
Hedía a absenta. Desperté, que dicen los poetas,
“cuando la aurora extiende sus pétalos de rosa.”iii
Cuando le vi la cara con las primeras luces
me pareció tan digna de lástima y maldita,
que con extraño horror, como si me aterrase,
me saqué la cartera veloz para pagarle.
Número 02 – 2007
23
Nicos Cavadías
∆ώδεκα φράγκα γαλλικά ... Μα έβγαλε µια φωνή,
κι είδα µια εµένα να κοιτά µε µάτι αγριεµένο,
και µια το πορτοφόλι µου... Μ’ απόµεινα κι εγώ
ένα σταυρόν απάνω της σαν είδα κρεµασµένο.
Ξεχνώντας το καπέλο µου βγήκα σαν τον τρελό,
σαν το τρελό που αδιάκοπα τρικλίζει και χαζεύει,
φέρνοντας µέσα στο αίµα µου µια αρρώστια τροµερή,
που ακόµα βασανιστικά το σώµα µου παιδεύει.
Λένε για µένα οι ναυτικοί που εκάµαµε µαζί
πως χρόνια τώρα µε γυναίκα εγώ δεν έχω πέσει,
πως είµαι παλιοτόµαρο και πως τραβάω κοκό.
Μ’ αν ήξεραν οι δύστυχοι, θα µε είχαν συγχωρέσει...
Το χέρι τρέµει... Ο πυρετός ... Ξεχάστηκα πολύ,
ασάλευτο ένα Μαραµπού στην όχθη να κοιτάξω,
Κι έτσι και καθώς επίµονα κι εκείνο µε κοιτά,
νοµίζω πως στη µοναξιά και στη βλακεία του µοιάζω...
24
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Doce francos franceses... y lanzó un alarido
y vi que me miraba con sus ojos salvajes
y también mi cartera... pero yo me quedé
con la mirada inmóvil en la cruz de su cuello.
Olvidé mi sombrero, como un loco corrí,
un loco que vacila y que se tambalea,
pues llevaba en la sangre la horrible enfermedad
que juega con mi cuerpo y aún hoy lo tortura.
Dicen los marineros que viajan conmigo
que hace mucho tiempo que no veo a mujer
que soy pellejo viejo, que tomo cocaína,
mas si ellos lo supieran me compadecerían...
La mano tiembla... fiebre... He olvidado mucho.
En la ribera veo un marabú muy quieto,
y mientras él me mira a su vez insistente,
nos parecemos –creo–: estúpidos y solos.
Número 02 – 2007
25
Nicos Cavadías
ΕΝΑ ∆ΟΚΙΜΟΣ ΣΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΕΝ ΩΡΑ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ
Στο ηµερολόγιο γράψαµε: « Κυκλών και καταιγίς ».
Εστείλαµε το S.O.S. µακριά σε άλλα καράβια,
κι εγώ κοιτάζοντας χλωµός τον άγριο Ινδικό
και αµφιβάλλω αν φτάσουµε µια µέρα στην Μπατάβια.
Μα δεν λυπάµαι µια σταλιάν – Εµείς οι ναυτικοί
Έχουµε, λένε, την ψυχή στο διάολο πουληµένη.
Μια µάνα µόνο σκέφτοµαι στυγνή και σκυθρωπή,
που χρόνια τώρα και καιρούς το γιο της περιµένει.
Το ξέρω πως η θέση µας είναι άσκηµη πολύ.
Η θάλασσα τη γέφυρα µε κύµατα γεµίζει
κι εγώ λυπάµαι µοναχά που δεν µπορώ να πω
σε κάποιον, κάτι που πολύ φριχτά µε βασανίζει.
Θεέ µου! είµαι µοναχά δεκαεννιά χρονών,
κι έχω σε µέρη µακρινά πολλές φορές γυρίσει.
Θεέ µου! έχω µιαν άκακη, µια παιδική καρδιά,
Αλλά πολύ έχω πλανηθεί, κι έχω αµαρτήσει.
26
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
UN GRUMETE EN EL PUENTE EN MOMENTOS DE PELIGRO
“Ciclón y tempestad” en el diario de a bordo.
Mandamos S.O.S. a otros barcos lejanos
y yo que observo, pálido, el Índico bestial,
no creo que ya nunca lleguemos a Batavia.
Pero no importa porque nosotros, marineros,
hemos vendido el alma al diablo, según dicen.
Mas pienso en una madre sombría y amargada
esperando a su niño después de tantos años.
Sé que no hay esperanza en nuestra situación.
Se está inundando el puente con las olas del mar
y yo sólo lamento que no puedo decir
a nadie los secretos que atormentan mi alma.
¡Señor! Yo sólo tengo diecinueve años
y he recorrido tierras lejanas muchas veces.
¡Señor! Mi corazón de niño es inocente,
pero he viajado tanto, tanto he pecado ya...
Número 02 – 2007
27
Nicos Cavadías
Συγχώρεσέ µε ... Κάποτες όπου ‘χα πιει πολύ
και δεν εκαταλάβαινα το τι έκανα, στο Αλγέρι,
για µιαν µικρήν Αράπισσα, που εχόρευσε γυµνή,
επέταξα κατάστηθα σε κάποιον το µαχαίρι.
Συγχώρεσέ µε ... Μια βραδιά θολή στο Σάντα Φε,
καθώς κάποια µε κράταγε σφιχτά στην αγκαλιά της,
ετράβηξα απ’ την κάλτσα της µια δέσµη από λεφτά
που όλη τη µέρα εµάζευεν απ’ την αισχρήν δουλειά της.
Κι ακόµα, Κύριε... ντρέποµαι να το συλλογιστώ,
(µα ήτανε κόκκινα και υγρά τα ωραία του χείλια
και κάποια κάπου ολόλυζε κιθάρα ισπανική...)
κοιµήθηκα µ’ ένα µικρόν εβραίο στη Σεβίλλια.
Κύριε... ετούτο το κορµί το τόσο αµαρτωλό
σε λίγο στις υδάτινες ειρκτές νεκρό θα πέσει...
Μα τέσσερα όµως σκέφτοµαι γαλόνια εγώ χρυσά
Κι ένα θλιµµένο δόκιµο, που δεν θα τα φορέσει...
28
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Perdóname... Una vez que había bebido mucho
y ya no controlaba mis actos, en Argel,
peleé por una mora que bailaba desnuda
y a alguien en el pecho le clavé mi cuchillo.
Perdóname... Una tarde borrosa en Santa Fe,
mientras una mujer me estrechaba en su abrazo,
le quité de su media un fajo de billetes,
sueldo de todo un día en su sórdido oficio.
Y aún hay más, Señor... vergüenza es confesarlo
(pero eran rojos y húmedos sus labios tan hermosos
y alguien tocaba triste la guitarra española)
con un chico judío me acosté en Sevilla.
Dios mío... este cuerpo tan lleno de pecado
en breve caerá muerto en la húmeda prisión,
pero yo sólo pienso en los galones de oro
y en el grumete triste que no los llevará.
Número 02 – 2007
29
Nicos Cavadías
ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΦΟΡΤΗΓΩΝ
Οι ναυτικοί στα φορτηγά πάντα µια γάτα τρέφουν,
που τη λατρεύουνε, χωρίς να ξέρουν το γιατί,
κι αυτή, σαν απ’ τη βάρδια τους σχολάνε κουρασµένοι,
περήφανη στα πόδια τους θα τρέξει να τριφτεί.
Τα βράδια, όταν η θάλασσα χτυπάει τις λαµαρίνες,
και πολεµάει µε δύναµη να σπάσει τα καρφιά,
µέσα στης πλώρης τη βαριά σιγή, που βασανίζει,
είναι γι’ αυτούς σα µια γλυκιά γυναικεία συντροφιά.
Είναι περήφανη και οκνή, καθώς όλες οι γάτες,
κι είναι τα γκρίζα µάτια της γιοµάτα ηλεκτρισµό
κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νοµίζεις
πως αναλύεται σ’ ένα αργό και ηδονικό σπασµό.
Στο ρεµβασµό και στο θυµό µε τη γυναίκα µοιάζει
κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι’ αυτό
και όταν αργά και ράθυµα στα µάτια τους κοιτάζει,
θαρρείς πως ένα παράξενο φέρνει πυρετό.
30
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LOS GATOS DE LOS BARCOSiv
Siempre en los barcos crían un gato los marinos,
al que todos adoran sin saber bien por qué.
Cuando acaban sus guardias viene corriendo el gato
a enredarse en sus pies para que le acaricien.
Las tardes, cuando el mar golpea contra el casco
y lucha con gran fuerza por destrozar los clavos,
el gato, en el pesado silencio de la proa,
es para ellos como compañía de mujer.
Perezoso y soberbio, como todos los gatos
tiene los ojos grises con electricidad.
Y mientras acarician despacio su espinazo
–dirías– se deshace en espasmos de placer.
Igual a la mujer en sus sueños y enfados,
los marinos le adoran por eso mucho más,
cuando mira a los ojos, lánguido e indolente,
dirías que le posee una fiebre especial.
Número 02 – 2007
31
Nicos Cavadías
Της έχουν πάντα στο λαιµό µια µπακιρένια γύρα,
για του σιδέρου την κακή αρρώστια φυλαχτό,
χωρίς όµως, αλίµονο, ποτέ να κατορθώνουν
να την φυλάξουν απ’ το µαύρο θάνατο µ’ αυτό.
Γιατί είναι τ’ άγρια τα µάτια της υγρά κι ηλεκτρισµένα
κι έτσι άθελα το σίδερο το µαύρο τα τραβά,
κι ουρλιάζοντας τρελαίνεται σε ένα σηµείο κοιτώντας
φέρνοντας δάκρυα σκοτεινά στους ναύτες και βουβά.
Λίγο πριν από το θάνατον από τους ναύτες ένας,
– αυτός όπου ‘δε πράµατα στη ζήση του φριχτά –
χαϊδεύοντας την, µια στιγµή στα µάτια την κοιτάζει
κι ύστερα µες στη θάλασσα την άγια την πετά.
Και τότε οι ναύτες, που πολύ σπάνια λύγα η καρδιά τους,
πάνε στην πλώρη να κρυφτούν µε την καρδιά σφιχτή,
γεµάτη µια παράξενη πικρία που όλο δαγκώνει,
σαν όταν χάνουµε θερµή γυναίκα αγαπητή.
32
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Siempre lleva un collar de cobre en torno al cuello,
un talismán contra la maldición del acero
y, sin embargo, ay, nunca pueden guardarse de ella,
de la lóbrega muerte con ese talismán.
Y es por sus fieros ojos, húmedos y magnéticos,
porque así, sin quererlo, atraen al negro acero.
Maúlla y se vuelve loco, mirando al infinito,
moviendo a los marinos a un llanto oscuro y mudo
Poco antes de la muerte de uno de los marinos
–uno que vio sucesos terribles en su vida–
acariciándole miró un momento en sus ojos
y después le arrojó al salvaje océano.
Y entonces los marinos, de duro corazón,
esconden su tristeza afligidos en proa,
y una extraña amargura les muerde como cuando
pierden a una mujer cálida de su amor.
Número 02 – 2007
33
Nicos Cavadías
ΕΝΑ ΜΑΧΑΙΡΙ
Απάνω µου έχω πάντοτε στη ζώνη µου σφιγµένο
ένα µικρό αφρικάνικο µαχαίρι
– όπως αυτά που συνηθούν και παίζουν οι Αραπάδες –
που από ένα γέρο έµπορο τ’ αγόρασα στ’ Αλγέρι.
Θυµάµαι, ως τώρα να ‘τανε, το γέρο παλαιοπώλη,
όπου έµοιαζε µε µια παλιά ελαιογραφία του Γκόγια,
ορθόν πλάι σε µακριά σπαθιά και σε στολές σχισµένες,
να λέει µε µια βραχνή φωνή τα παρακάτου λόγια:
«Ετούτο το µαχαίρι, εδώ, που θέλεις ν’ αγοράσεις
µε ιστορίες αλλόκοτες ο θρύλος το ‘χει ζώσει,
κι όλοι το ξέρουν, πως αυτοί που κάποια φορά το ‘χαν,
καθένας κάποιον άνθρωπο δικό του έχει σκοτώσει.
Ο ∆ον Μπαζίλιο σκότωσε µ’ αυτό τη ∆όνα Τζούλια,
την όµορφη γυναίκα του, γιατί τον απατούσε.
Ο Κόντε Αντώνιο, µια βραδιά, το δύστυχο αδερφό του
µε το µαχαίρι τούτο εδώ κρυφά δολοφονούσε.
34
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
UN CUCHILLO
Siempre llevo ceñido aquí en mi cinturón
un cuchillo pequeño, africano, de acero
–como aquellos que llevan los árabes consigo–
que le compré a un viejo mercader en Argel.
Como si fuera ayer, recuerdo al anticuario,
se parecía a un cuadro, a un viejo óleo de Goya,
–de pie al lado de espadas y uniformes raídos –
que con su ronca voz me dijo estas palabras:
“Este cuchillo que tú me quieres comprar
está envuelto en leyenda y en historias extrañas,
y quienes lo tuvieron –dicen– alguna vez
a una persona amada dieron muerte con él.
Don Basilio mató con él a Doña Julia,
a su hermosa mujer, porque lo había engañado.
Y el conde Antonio mató a su pobre hermano
en secreto una tarde con el mismo puñal.
Número 02 – 2007
35
Nicos Cavadías
Ένας Αράπης τη µικρή ερωµένη του από ζήλεια
και κάποιος ναύτης Ιταλός ένα Γραικό λοστρόµο.
Χέρι σε χέρι ξέπεσε και στα δικά µου χέρια.
Πολλά έχουν δει τα µάτια µου, µ’ αυτό µου φέρνει τρόµο.
Σκύψε και δες το, µι’ άγκυρα κι ένα οικόσηµο έχει,
είν’ αλαφρή, για πιάσε το, δεν πάει ούτε ένα κουάρτο,
µα εγώ θα σε συµβούλευα κάτι άλλο ν’ αγοράσεις.»
– Πόσο έχει; – Μόνο φράγκα εφτά. Αφού το θέλεις πάρ’ το.
Ένα στιλέτο έχω µικρό στη ζώνη µου σφιγµένο,
που ιδιοτροπία µ’ έκανε και το ‘κανα δικό µου
κι αφού κανένα δε µισώ στον κόσµο να σκοτώσω,
φοβάµαι µη καµιά φορά το στρέψω στον εαυτό µου...
36
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Por celos mató un moro a su mujer amada
y a un contramaestre griego mató cierto italiano.
Mano tras mano ha ido a parar a mis manos
y aunque mis ojos vieron muchas cosas, me asusta.
Míralo, ven aquí. Tiene un ancla y un escudo.
Toma, es ligero, pesa casi un cuarto de kilo,
pero yo en tu lugar compraría otra cosa.”
“¿Cuánto pues?” “Siete francos. Si quieres tómalo”
Siempre llevo ceñida una daga al cinturón
que de algún modo hizo que yo la hiciera mía,
y como nunca odié a muerte en este mundo
temo volverla un día contra mi propio pecho...
Número 02 – 2007
37
Nicos Cavadías
ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙΣΑΡΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
«Φαίνεται πια πως τίποτα – τίποτα δεν µας σώζει...»
ΚΑΙΣΑΡ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Ξέρω εγώ κάτι που µπορούσε, Καίσαρ, να µας σώσει.
Κάτι που πάντα βρίσκεται σ’ αιώνια εναλλαγή,
κάτι που σχίζει τις θολές γραµµές των οριζόντων,
και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατελείωτη γη.
Κάτι που θα ‘κανε γοργά να φύγει το κοράκι,
που του γραφείου σας πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά
να φύγει κρώζοντας βραχνά, χτυπώντας τα φτερά του,
προς κάποιαν ακατοίκητη κοιλάδα του Νοτιά.
Κάτι που θα έκανε τα υγρά, παράδοξά σας µάτια,
που αβρές µαθήτριες τ’ αγαπούν και σιωπηροί ποιηταί,
χαρούµενα και προσδοκία γεµάτα να γελάσουν
µε κάποιον τρόπο που, όπως λεν, δε γέλασαν ποτέ.
Γνωρίζω κάτι, που µπορούσε, βέβαια, να σας σώσει.
Εγώ που δεν σας γνώρισα ποτέ... Σκεφτείτε... Εγώ.
Ένα καράβι... Να σας πάρει, Καίσαρ... Να µας πάρει...
Ένα καράβι, που πολύ µακριά θα τ’ οδηγώ.
38
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CARTA AL POETA CÉSAR EMANUEL
“Parece que ya nada – nada nos salvará”
CÉSAR EMANUEL
Yo sé que hay algo, César, que podría salvarle,
algo que siempre está en secular fluir,
que parte en dos la turbia línea del horizonte
y viaja sin cesar por la tierra infinita.
Algo que velozmente pondría en fuga al cuervo
que turba los papeles que están en su escritorio:
huirá graznando ronco y batiendo las alas
hacia un valle desierto de los que hay en el sur.
Algo que empañaría sus peculiares ojos,
que aman las estudiantes y los poetas tímidos;
alegres reirían y tan esperanzados
como, según me dicen, no han reído jamás.
Sé de algo que podría salvarle, por supuesto,
yo que no le conozco... Piense por un momento...
Un barco... que le lleve, César... o que nos lleve.
Un barco que yo mismo llevaré en la distancia
Número 02 – 2007
39
Nicos Cavadías
Μια µέρα χειµωνιάτικη θα φεύγαµε.
– Τα ρυµουλκά περνώντας θα σφύριζαν,
τα βρωµερά νερά η βροχή θα ράντιζε,
κι οι γερανοί στους ντόκους θα γυρίζαν.
Οι πολιτείες οι ξένες θα µας δέχονταν,
οι πολιτείες οι πιο αποµακρυσµένες
κι εγώ σ’ αυτές αβρά θα σας εσύσταινα
σαν σε παλιές, θερµές µου αγαπηµένες.
Τα βράδια βάρδια κάνοντας, θα λέγαµε
παράξενες στη γέφυρα ιστορίες,
για τους αστερισµούς ή για τα κύµατα,
για τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες.
Όταν πυκνή η οµίχλη θα µας σκεπάζε,
τους φάρους θε ν’ ακούγαµε να κλαίνε
και τα καράβια αθέατα θα τ’ ακούγαµε,
περνώντας να σφυρίζουν και να πλένε.
40
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
De viaje partiríamos en un día de invierno
y los remolcadores pasarían silbando,
la lluvia regaría la sucia agua del puerto
y las grúas darían la vuelta en los muelles.
Y nos acogerían países extranjeros,
países extranjeros de los más apartados,
se los presentaría muy dulcemente a usted
como novias antiguas y cálidas amantes.
De guardia por la tarde, los dos nos contaríamos
el uno al otro historias extrañas en el puente,
sobre constelaciones o sobre las mareas
sobre tiempos, bonanzas, rumbos y derroteros.
Y cuando la neblina nos arropase espesa
podríamos escuchar el llanto de los faros
y el paso de los barcos invisibles que silban
cuando se nos cruzaran al navegar de noche.
Número 02 – 2007
41
Nicos Cavadías
Μακριά, πολύ µακριά να ταξιδεύουµε,
κι ο ήλιος πάντα µόνους να µας βρίσκει
εσείς τσιγάρα «Κάµελ» να καπνίζετε,
κι εγώ σε µια γωνιά να πίνω ουίσκυ.
Και µια γριά στο Αννάµ, κεντήστρα στίγµατος,
– µια γριά σ’ ένα πολύβοο καφενείο–
µια αιµάσσουσα καρδιά θα µου στιγµάτιζε,
κι ένα γυµνό, στο στήθος σας κρανίο.
Και µια βραδιά στη Μπούρµα, ή στη Μπατάβια
στα µάτια µιας Ινδής που θα χορέψει
γυµνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάµεσα,
θα δείτε – ίσως – τη Γκρέτα να επιστέψει.
Καίσαρ από ένα θάνατο σε κάµαρα,
κι από ένα χωµατένιο πεζό µνήµα,
δε θα ‘ναι ποιητικό και πιο όµορφο,
ο διάφεγγος βυθός και το άγριο κύµα;
42
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Lejos, los dos, muy lejos podríamos viajar
y el sol nos hallaría en mutua soledad.
Usted se fumaría sus cigarrillos Camel
y yo en alguna esquina podría beber whisky.
Una vieja en Annam, que teje tatuajes,
–una vieja que hay en un café atestado–
a mí me tatuaría un corazón sangrante
y a usted una pelada calavera en el pecho.
Y una tarde, en Burma o en Batavia quizá,
en los ojos desnudos de una bailarina
india danzando entre diecisiete puñales
vería usted –quizá– el regreso de Greta.
Mejor que morir, César, en una habitación,
que una tumba pedestre, excavada en la tierra,
¿no sería mucho más poético y hermoso
el insondable mar y sus olas salvajes?
Número 02 – 2007
43
Nicos Cavadías
Λόγια µεγάλα, ποιητικά, ανεκτέλεστα,
λόγια κοινά, κενά, «ο καπνός κι αθάλη»,
που ίσως διαβάζοντάς τα να µε οικτίρετε,
γελώντας και κουνώντας το κεφάλι.
Η µόνη µου παράκληση όµως θα ‘τανε,
τους στίχους µου να µην ειρωνευθείτε.
Κι όπως εγώ για έν’ αδερφό εδεήθηκα,
για ένα τρελόν εσείς προσευχηθείτε.
44
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
¡Qué palabras solemnes, poéticas, irreales!
¡Qué vulgares! Vacías, humo y ceniza son.
Y, al leerlas, tal vez usted se sonreirá,
me compadecerá moviendo la cabeza.
He aquí, sin embargo, mi única petición;
no se burle usted de estos versos que yo le envío,
sino, como a un hermano sólo le pediría,
rece usted por el loco que le escribe estas líneas.
Número 02 – 2007
45
Nicos Cavadías
Ο ΠΙΛΟΤΟΣ ΝΑΓΚΕΛ
Στον ποιητή Ν. Ράντο
Ο Νάγκελ Χάρµπορ, Νορβηγός πιλότος στο Κολόµπο,
άµα έδινε κανονική πορεία στα καράβια
που φεύγαν για άγνωστους και µακρινούς λιµένες,
κατέβαινε στη βάρκα του βαρύς, συλλογισµένος,
µε τα χοντρά τα χέρια του στο στήθος σταυρωµένα,
καπνίζοντας ένα παλιό χωµάτινο τσιµπούκι,
και σε µια γλώσσα βορινή σιγά µονολογώντας
έφευγε µόλις χάνονταν ολότελα τα πλοία.
Ο Νάγκελ Χάρµπορ, πλοίαρχος σε φορτηγά καράβια,
αφού τον κόσµο γύρισεν ολόκληρο, µια µέρα
κουράστηκε κι απόµεινε πιλότος στο Κολόµπο.
Μα πάντα συλλογιζόταν τη µακρινή του χώρα
και τα νησιά που ‘ναι γεµάτα θρύλους, τα Λοφούτεν.
Όµως µια µέρα επέθανε στην πιλοτίνα µέσα
Ξάφνου σαν ξεπροβόδισεν το Steamer Tank « Fjord Folden »
όπου έφευγε καπνίζοντας για τα νησιά Λοφούτεν...
46
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
NAGEL EL TIMONEL
A N. Rando
Nagel Harbor, timonel noruego en Colombo,
después de viajar como siempre en un barco
que partió hacia un lejano puerto desconocido,
desembarcó en su barca pesado, pensativo,
con sus manos robustas cruzadas sobre el pecho,
fumando en una vieja pipa amasada en barro,
mientras hablaba sólo, en una lengua nórdica.
Marchó apenas se fueron los barcos de su vista.
Nagel Harbor, capitán de navíos mercantes,
al mundo entero dio la vuelta, pero un día,
cansado, se quedó de timonel en Colombo.
Pero siempre pensaba en su país lejano
y en las islas Lofoten pobladas de leyendas.
Y, sin embargo, un día se murió en su cabina
cuando escoltaba en puerto al Steamer Tank “Fjord Folden”
que hacia las islas Lofoten partía humeante...
Número 02 – 2007
47
Nicos Cavadías
ΕΧΩ ΜΙΑ ΠΙΠΑ
Στον ποιητή Απ. Μελαχρινό
Έχω µια πίπα ολλανδική από ένα µαύρο ξύλο,
όπου πολύ παράξενα την έχουν σκαλισµένη.
Έχει το σχήµα κεφαλιού Γοργόνας µε πλουµίδια.
Κι ένας σ’ εµέ ναύτης ∆ανός την έχει χαρισµένη.
Και µου ‘πε αυτός πως µια φορά του την επούλησε ένας,
στην Αλεξάντρεια, έµπορος ναρκωτικών, Αράπης,
και στον Αράπη – λέει– αυτόν, την είχε δώσει κάποια,
σε κάποιο πόρτο µακρινό, γυναίκα της αγάπης.
Πολλές φορές, τις βραδινές σκοτεινιασµένες ώρες,
ανάβοντας την πίπα αυτή, σε µια γωνιά καπνίζω,
κι ο γκρίζος βγαίνοντας καπνός σιγά µε περιβάλλει,
κάνοντας ένα γύρω µου κενό, µαβί και γκρίζο.
Και πότε µια ψηλή, ο καπνός, γυναίκα σχηµατίζει,
πότε ένα πόρτο ξενικό πολύ και µακρυσµένο.
Και βλέπω µες στους δρόµους του τους κρύους και βραδιασµένους
να περπατά έναν ύποπτον Αράπη µεθυσµένο.
48
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
TENGO UNA PIPAv
Al poeta A. Melachrinos
Tengo una pipa holandesa de madera negra
que fue tallada de una manera muy extraña,
con adornos y una cabeza de sirena.
Me la regaló un día un marino danés.
Y me dijo que él mismo allá en Alejandría
a un traficante árabe se la había comprado.
Y a ese árabe –a su vez– un día se la dio
una mujer cualquiera en un puerto lejano.
Muchas veces, de noche, cuando estoy en el barco,
me enciendo en una esquina la pipa y al fumar,
el humo gris que sale me envuelve muy despacio,
rodeándome en círculos de color malva y gris.
Hay veces en que el humo parece una mujer,
otras sería un puerto extranjero y lejano,
en cuyas frías calles veo al atardecer
a un moro misterioso que pasea borracho.
Número 02 – 2007
49
Nicos Cavadías
Και βλέπω πάλι, άλλες φορές, µια γρήγορη γαλέρα
µε τα πανιά της ανοιχτά στο αβέβαιο ν’ αρµενίζει
κι απάνω στο µπαστούνι της να κάθεται ένας ναύτης,
να ‘χει µια πίπα – όπως αυτήν εγώ– και να καπνίζει.
Έχω µια πίπα ξύλινη παράξενα γλυµµένη.
Βλέπω καπνίζοντας τα πιο παράδοξα όνειρά µου.
Σκέφτοµαι: « Θα ‘ναι µαγική ». µα πάλι λέω: µη φταίει
ο εγγλέζικος βαρύς καπνός και η νευρασθένεια µου;
50
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Y a veces veo más, una rauda galera
que con velas abiertas navega hacia lo incierto
y a un marino sentado al lado de su mástil
que fuma en una pipa igual a esta de aquí.
Tengo una pipa extraña de madera tallada.
Fumando en ella veo insólitas visiones.
Pienso: “Será mágica”. Pero luego me digo:
“¿será mi neurastenia o el tabaco inglés?”
Número 02 – 2007
51
Nicos Cavadías
Η ΜΑΪΜΟΥ ΤΟΥ ΙΝ∆ΙΚΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ
Κάποτε σ’ ένα µακρινό λιµάνι του Ινδικού,
δίνοντας µια πολύχρωµη µεταξωτή γραβάτα
σ’ ένα αράπη, µιαν µικρή αγόρασα µαϊµού
µε µάτια γκρίζα, σκοτεινά και πονηρία γεµάτα.
Ένα τσιµπούκι δάγκωνε στο στόµα της χοντρό
και το ‘βγαζε όταν ήθελε µονάχα να φυσήσει
έναν καπνό πολύ βαρύ, που, ως µου ‘πε ο πωλητής,
ήταν οπίου, που από µικρή την είχε συνηθίσει.
Τις πρώτες µέρες µοναχή στης πλώρης µια γωνιά ,
ξερνούσε και µε κοίταζε βουβή και λυπηµένη,
µα σαν επέρασε καιρός, ερχόταν µοναχή
κι ώρες πολλές στον ώµο µου ξεχνιόταν καθισµένη.
Όταν στη γέφυρα έκανα τη βάρδια της νυχτός
κι η νύστα βασανιστικά τα µάτια µου ετρυπούσε,
στον ώµο κρυώνοντας στεκόταν σκυθρωπή
και σοβαρά µαζί µ’ εµέ τον µπούσουλα εκοιτούσε.
52
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
EL MONO DE UN PUERTO EN EL ÍNDICO
Una vez, en un puerto del Índico lejano,
le cambié una corbata polícroma de seda
a un cierto marroquí por un pequeño mono
de ojos grises, oscuros y llenos de malicia.
Mordía una gran pipa en sus labios el mono
y sólo la soltaba cuando quería exhalar
un humo denso que, según el vendedor,
era opio que fumaba desde que era pequeño.
Al principio tan sólo vomitaba en la proa
y me miraba triste y en completo silencio.
Pero al pasar el tiempo, él solo vino a mí
y se pasaba horas sentado sobre mi hombro.
Si me tocaba guardia nocturna en la cabina
y el tormento del sueño me horadaba los ojos,
se quedaba sombrío tiritando en mi hombro
y muy serio miraba la brújula conmigo.
Número 02 – 2007
53
Nicos Cavadías
Στα πόρτα της αγόραζα µπανάνες και γλυκά
κι έξω µε µι’ άλυσο µικρή την έβγαζα δεµένη
κι αφού σ’όλα καθόµαστε και επίναµε τα µπαρ,
στο φορτηγό γυρίζαµε κι οι δυο µας µεθυσµένοι.
∆ε θύµωνε και µου ‘δειχνε πολύ πως µ’αγαπά,
ούτε κακά την άκουσα ποτέ να µου γρυλίσει.
Φαινόταν πως συνήθισε τις κακουχίες και εµέ,
Κι εγώ σαν άνθρωπο την είχα συνηθίσει.
Κάποια φορά που επήγαινα µαζί της σκεφτικός
εξέφυγ' απ’ τα χέρια µου χαρούµενη και πάει.
Είχε προτέρηµα πολύ µεγάλο: να σιωπάει.
Μα κάτι είχε απ΄την ύπουλη καρδιά της γυναικός.
54
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Le compraba en los puertos plátanos y bombones
y en tierra le llevaba con una cadenita,
nos sentábamos juntos, bebíamos en los bares
hasta que ya borrachos volvíamos al barco.
No se enfadaba nunca, me mostraba su amor,
y ni una vez tan sólo escuché sus gruñidos.
Parecía habituado a esta vida y a mí,
y yo me hice a él como a una persona.
Pero una vez que andaba absorto junto a él,
se escapó de mis manos y se marchó feliz.
Tenía una gran virtud: sabía guardar silencio
y de mujer tenía su innoble corazón.
Número 02 – 2007
55
Nicos Cavadías
ΕΝΑΣ ΝΕΓΡΟΣ ΘΕΡΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ
του Ι. Πικραµένου
Ο Γουίλλη, ο µαύρος θερµαστής από το Τζιµπουτί,
όταν από τη βάρδια του τη βραδινή σχολούσε,
στην κάµαρά µου ερχότανε, γελώντας να µε βρει,
κι ώρες πολλές για πράγµατα περίεργα µου µιλούσε.
Μου ‘λεγε πως καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς
και στο Άντεν πως, χορεύοντας, πίνουν την άσπρη σκόνη,
κι έπειτα πως φωνάζουνε και πως µονολογούν,
όταν η ζάλη µ’ όνειρα περίεργα τους κυκλώνει.
Μου ‘λεγ’ ακόµα οτ’ είδε αυτός, µια νύχτα που είχε πιει,
Πως πάνω σ’ άτι εκάλπαζε, στην πλάτη της θαλάσσης,
Και πίσωθέ του ετρέχανε γοργόνες µε φτερά.
– Σαν πάµε στο Άντεν, µου ‘λεγε, και συ θα δοκιµάσεις.
Εγώ γλυκά του χάριζα και λάµες ξουραφιών
και του ‘λεγα πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει,
και τότε αυτός συνήθιζε, γελώντας τρανταχτά ,
µε το ‘να χέρι του ψηλά πολύ να µε σηκώνει.
56
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
UN FOGONERO NEGRO DE DJIBOUTI
Para I. Pikramenous
El fogonero Willy, un negro de Djibouti,
apenas terminaba su guardia vespertina
solía venir riendo hasta mi camarote
y me solía hablar de las cosas más raras.
Contaba cómo fuman en Argel el hachís
y cómo en Aden toman, bailando, el polvo blanco.
Y después, todos gritan y hablan ellos solos,
cuando les posee el mareo de visiones.
Me decía que él mismo, cuando había fumado,
se veía al galope sobre el lomo del mar,
mientras le perseguían las sirenas con alas.
“En Aden” –me decía– “también lo probarás”.
Yo le daba bombones, cuchillas de afeitar,
y le advertía que el hachís destruye a las personas.
Entonces él me alzaba a peso en una mano
mientras las carcajadas sacudían su cuerpo.
Número 02 – 2007
57
Nicos Cavadías
Μες στο τεράστιο σώµα του είχε µι’ αθώα καρδιά.
Κάποια νυχτιά, µέσα στο µπαρ Ρετζίνα – στη Μαρσίλια,
για να φυλάξει εµένανε από έναν Ισπανό,
έφαγε αυτός µια αδειανή στην κεφαλή µποτίλια.
Μια µέρα τον αφήσαµε στυγνό απ’ τον πυρετό,
πέρα στην Άπω Ανατολή, να φλέγεται, να λιώνει,
Θεέ των µαύρων, τον καλό συγχώρεσε Γουίλ
Και δωσ’ του εκεί που βρίσκεται, λίγη από την άσπρη σκόνη.
58
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Tenía un alma inocente en ese enorme cuerpo.
Una noche, en Marsella, en el café Regina
–todo por protegerme de un marino español–
encajó una botella vacía en la cabeza.
Y un día le dejamos consumido por fiebres
en un lugar de Oriente para que se extinguiera.
¡Oh dioses de los negros, tened piedad de Will
dadle un poco de polvo blanco allá donde esté!
Número 02 – 2007
59
Nicos Cavadías
GABRIELLE DIDOT
Το βράδυ ετούτο κάρφωσε µ’ επιµονή το νου µου
κάποια γυναίκα που άλλοτες εγνώρισα, κοινή,
που ωστόσο αυτή ξεχώριζεν από τις αδελφές της,
γιατί ήταν πάντοτε σοβαρή, θλιµµένη και στυγνή.
Θυµάµαι που την πείραζαν συχνά τ’ άλλα κορίτσια,
γελώντας την για το ύφος της το σοβαρό,
και µεταξύ τους έλεγαν, αισχρό κάνοντας σχήµα,
πως θα συνήθιζε και αυτή µε τον καιρό.
Κι αυτή, ψυχρή και σιωπηλή, καθόταν στη γωνιά της,
ενώ µια γάτα χάιδευε µε αυτάκια µυτερά
κι ένα σκυλί που δίπλα της στεκόταν λυπηµένο –
ένα σκυλί όπου ποτέ δεν κούναε την ουρά.
Κι έµοιαζ’ η γάτα, που αυστηρή την κοίταζε στα µάτια,
η πλήξη ως να ‘ταν, που µε µάτια κοίταε ζοφερά,
και το σκυλί που εδάγκωνε το κάτασπρό της χέρι,
η τύψη ως να ‘ταν έµοιαζε, που δάγκωνε σκληρά.
60
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
GABRIELLE DIDOT
Esta tarde he fijado todos mis pensamientos
en cierta mujerzuela a quien conocí
que estaba siempre aparte, lejos de sus hermanas,
pues era seria y triste para la profesión.
Y me acuerdo que a veces las otras la incordiaban,
se burlaban de ella por su carácter serio.
Con un gesto vulgar decían que con tiempo
también se habituaría igual que las demás.
Pero ella, silenciosa, sentada en una esquina,
acariciaba un gato de orejas puntiagudas,
y un perro triste que se sentaba a su lado,
un perro que jamás movería la cola.
El gato le miraba a los ojos austero,
se le parecía en el tedio, de mirada siniestra,
y el perro, que mordía su blanquísima mano,
en el remordimiento que muerde siempre fuerte.
Número 02 – 2007
61
Nicos Cavadías
Πολλές φορές περίεργες την εκύκλωναν σκέψεις
και προσπαθούσε – µου ‘λεγε– συχνά να θυµηθεί,
το νου της βασανίζοντας τις ώρες της ανίας,
όσους µαζί της είχανε µια νύχτα κοιµηθεί.
Ώρες πολλές εκοίταζε τα σκοτεινά της µάτια
κι ενόµιζα πως έβλεπα βαθιά µέσα σε αυτά
τρικυµισµένες θάλασσες, νησιά του αρχιπελάγους
και καραβάκια που έφευγαν µε τα πανιά ανοιχτά.
Απόψε αναθυµήθηκα κάποια κοινή γυναίκα
κι ένα τραγούδι εσκάρωσα σε στύλ µπωντλαιρικό,
που ως το διαβάζεις, σιωπηλέ, παράξενε αναγνώστη,
γελάς γι’ αυτόν που το ‘γραψε, µε γέλιο ειρωνικό.
62
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
A veces la cercaban extraños pensamientos
e intentaba a menudo –decía– recordar,
torturando su mente en sus horas ociosas,
con cuántos lo había hecho en una sola noche.
Muchas horas miraba yo en sus ojos oscuros
y creía contemplar en su profundidad
mares con oleaje, archipiélagos de islas,
barquitos que zarpaban con las velas abiertas.
Esta noche he pensado en cierta prostituta
e inventé esta canción de aire baudeleriano.
Según la leas solo, silencioso lector,
despreciarás burlón los versos que escribí.
Número 02 – 2007
63
Nicos Cavadías
ΟΙ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ
Στον Θανάση Καραβία
Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού κοιµηθούν,
βρίσκουν στην πλώρη µια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι
κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί, γονατιστοί
µπρος σ’ ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι.
Κάτι µακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά,
µασώντας οι ωχροκίτρινοι µικροί Κινέζοι ρύζι,
προφέρουνε µε την ψιλή φωνή τους προσευχές
κοιτώντας µια χάλκινη παγόδα που καπνίζει.
Οι Κούληδες µε την βαριά βλακώδη τους µορφή
βαστούν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου,
κι οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώµα ρυθµικά,
κατάρες µουρµουρίζοντας ενάντια του θανάτου.
Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά,
εκστατικά προσεύχονται γιοµάτοι από ικεσία
και ψάλουνε καθολικές ωδές µουρµουριστά,
που έµαθαν όταν πήγαιναν µικροί στην εκκλησία.
64
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LOS REZOS DE LOS MARINEROS
A Thanasis Karabías
En Japón los marinos antes de ir a dormir
encuentran en la proa un rincón solitario
y rezan muchas horas en silencio de hinojos
ante un buda amarillo que inclina la cabeza.
Llevan un camisón hasta los pies los chinos
de tez amarillenta que mastican arroz,
y hacen sus oraciones con su voz aflautada,
mirando una pagoda de bronce que echa humo.
Los coolies de apariencia torpe pesadamente
doblan las rodillas mirando siempre abajo.
Los árabes inclinan el cuerpo con compás
mientras contra la muerte murmuran maleficios.
Los europeos extienden las manos muy abiertas
y en éxtasis suplican invocando al Señor.
Salmodian murmurando unos himnos católicos
que aprendieron de niños cuando iban a la iglesia.
Número 02 – 2007
65
Nicos Cavadías
Και οι Έλληνες, µε τη µορφή τη βασανιστική,
από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους
κι αρχίζοντας µε σιγανή φωνή «Πάτερ ηµών...»
το µακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους.
66
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Los griegos, de figura triste y atormentada,
antes de irse a la camase suelen santiguar.
Comienzan con voz queda rezando el padrenuestro
y hacen en su almohada la señal de la cruz.
Número 02 – 2007
67
Nicos Cavadías
À BORD DE L’ «ASPASIA»
Ταξίδευες κυνηγηµένη από τη µοίρα σου
για την κατάλευκη µα πένθιµη Ελβετία,
πάντα στο deck, σε µια σαιζ-λογκ πεσµένη, κάτωχρη
απ’ τη γνωστή και θλιβερότατην αιτία.
Πάντοτε ανήσυχα οι δικοί σου σε τριγύριζαν,
µα εσύ κοιτάζοντας τα µάκρη αδιαφορούσες.
Σ’ ό,τι σου λέγαν πικρογέλαγες, γιατί ένιωθες
Πως για την χώρα του θανάτου οδοιπορούσες.
Κάποια βραδιά, που από το Στρόµπολι περνούσαµε,
είπες σε κάποιον γελαστή, σε τόνο αστείου:
« Πως µοιάζει τ’ άρρωστο κορµί µου, καθώς καίγεται,
µε την κορφή τη φλεγοµένη του ηφαιστείου!»
ύστερα σ’ είδα στη Μαρσίλια σαν εχάθηκες
µέσα στο θόρυβο χωρίς να στρέψεις πίσω.
Κι εγώ, που µόνο την υγρήν έκταση αγάπησα,
λέω πως εσένα θα µπορούσα ν’ αγαπήσω.
68
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
À BORD DE L’ASPASIA
Saliste de viaje por culpa del destino
hacia la blanquísima pero fúnebre Suiza.
Siempre pálida en cubierta, sentada en una silla,
por aquella razón que, triste, conocías.
Tus parientes inquietos estaban a tu lado,
pero tú indiferente mirabas la distancia.
y a lo que te decían sonreías amarga,
pues ya marchabas hacia la tierra de la muerte.
Un día que pasamos al lado del Strómboli,
le dijiste risueña a alguien en son de broma:
“¡Ay, cómo se parece mi cuerpo tan febril
a la cumbre incendiada de aquel volcán que ves!”
Te vi más adelante en Marsella y te perdiste
entre el gentío del puerto sin volverte siquiera,
y yo que sólo amaba la húmeda llanura
afirmo que a ti sí podía haberte amado.
Número 02 – 2007
69
Nicos Cavadías
ΓΡΑΜΜΑ ΑΠ’ ΤΗΝ ΜΑΡΣΙΛΙΑ
Έσχισα, φίλε µου, πολλά χαρτιά για να σου γράψω.
Εδώ η Μαρσίλια µ’έκανε πολύ να ζαλιστώ,
κι όµως δεν πέρασε στιγµή, πιστέφτε, αγαπητέ µου,
χωρίς και µες στη ζάλη µου να σας συλλογιστώ.
Σας σκεφτόµουν στο Μπουλβάρ ντε Νταµ σαν περπατούσα
ανάµεσα σε δυο τροτέζ που έκαναν σαν τρελές,
ενώ µιλώντας δυνατά τριγύρω µου περνούσαν
άνθρωποι απ’ όλες, θα ‘λεγες, του κόσµου τις φυλές.
Κι έπειτα πάλι στη µεστή από κόσµο Κανναµπιέρα,
στο Πόρτο Βέκκιο, στην τεφρήν οδό Σαιντ Ονορέ,
κι ακόµα, συγχωρήστε µε, σας ένιωθα µαζί µου
στα θορυβώδη και γιοµάτα κόσµο καµπαρέ.
Βορινοί ναύτες µπλέκονται µε θερµαστές του Νότου,
στα γόνατά τους κάθονται κορίτσια της δουλειάς,
παίζει το πιάνο µοναχό και µια µικρή σφυρίζει
έναν παράταιρο σκοπό µιας µελωδίας παλιάς.
70
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CARTA DESDE MARSELLA
Rompí muchos papeles, amigo, al escribirte.
Estar aquí, en Marsella, me ha mareado mucho,
mas no pasó un momento, créeme, querido mío,
sin que en mi aturdimiento haya pensado en ti.
Pensé en ti al pasear por el Boulevard des Dames
entre dos prostitutas que estaban como locas.
Alrededor pasaba la gente hablando fuerte,
gente de tantas razas –dirías– como el mundo.
Y luego en la atestada calle de Cannabiera,
en Porto Vecchio y en la sucia Saint Honoré,
y aún otra vez, perdona, te sentí junto a mí
en un escandaloso y repleto cabaret:
Nórdicos marineros, fogoneros del sur,
y en sus rodillas quietas las chicas del oficio.
Tocaba la pianola y una chica silbaba
una desparejada y vieja melodía.
Número 02 – 2007
71
Nicos Cavadías
Κι ύστερα απ’ το Ταρτάν εβγήκα µεθυσµένος
και νόµιζα το σώµα µου ανάξιο και µικρό,
πολύ κοντά σας ένιωθα να µου χαµογελάτε
µ’ εκείνο το παράξενο το γέλιο, το πικρό.
Και µόνον όταν στην Κορνίς, σε κάποιο γκρίζο σπίτι,
γύρω από εβραίους που ‘χανε µε γυναικεία ντυθεί,
σας έχασα για µια στιγµή απ’ τα µάτια µου, µου εφάνη
ο φύλακας µου άγγελος πως είχε πια χαθεί.
Αύριο φεύγω και µαζί µου φέρνω στην Αθήνα
αναµνήσεις παράξενες, πολλές, µε το σωρό
και κάποιο δώρο θλιβερό, προϊόν της Μασσαλίας,
που µια Πωλίν µου χάρισε προχθές στα Numeros...
72
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Y al fin, cuando volvía desde el Tartanvi borracho,
y creía que mi cuerpo era indigno y pequeño,
te sentí muy cercano y como sonriendo,
con tu rara sonrisa tan llena de amargura.
Y sólo en la Corniche, en cierta casa gris,
perdido entre judíos con ropas de mujer
por un solo momento te perdí de mi vista,
como si se marchara mi ángel de la guardia.
Mañana partiré y me llevaré a Atenas
recuerdos muy confusos dentro de la cabeza
y algún regalo triste, producto de Marsella,
que me dio una Paulinevii anteayer en los Numéros.
Número 02 – 2007
73
Nicos Cavadías
Ο ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΦΛΕΤΣΕΡ
Στον ποιητή Κώστα Ουράνη
Ο Γερµανός εµποροπλοίαρχος Χένρυ Φλέτσερ εξώκειλε στον Ματαπά µε το φορτηγό «Σχελδ»,
γιατί λόγω οµίχλης δεν µπόρεσε επί µέρες να κατεβάσει τον ήλιο µε τον εξάντα. Τρελάθηκε και
πέθανε στον Πειραιά από ηλίαση.
Ο πλοίαρχος Φλέτσερ έριξε το «Σχελδ» στον Ματαπά
µια µέρα που των θαλασσών παλεύαν τα στοιχεία,
γιατί ήλιος δεν φαινότανε το στίγµα του να βρει
ούτε µπορούσε από τις στεριές να πάρει αντιστοιχία.
Κι αυτό στο µέρος που έπεσε σφήνωσε βαθιά,
τόσο που οι βράχοι οι µυτεροί µεµιάς το καταστρέψαν,
µα τίποτ’ απ’ το πλήρωµα δεν έπαθε κανείς
κι όλοι µε κάποιο ρυµουλκό στον Πειραιά επιστρέψαν.
Σε λίγες µέρες φύγανε, τρισάθλιοι ναυαγοί,
µια µελαγχολική, στυγνά θλιµµένη συνοδεία,
κι έµεινε ο Φλέτσερ µοναχά, ζητώντας στο πιοτό
την πίκρα του στα βρωµερά να πνίξει καφωδεία.
74
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
EL CAPITÁN FLETSCHER
Al poeta Kostas Uranisviii
Un capitán de la marina mercante, el alemán Henry Fletscher, encalló cerca de Matapán con
el mercante “Scheld”, porque a causa de la niebla no pudo tomar una marcación durante días
con el sextanteix. Enloqueció y murió en El Pireo de una insolación.
Hundió el capitán Fletscher el “Scheld” en Matapán
un día que las olas luchaban entre sí
y el sol no aparecía para su marcación
ni hallaba en tierra firme ninguna referencia.
Tan hondamente embarrancó el barco mercante
que los agudos escollos lo hicieron pedazos,
mas la tripulación no sufrió daño alguno.
Volvieron a El Pireo con un remolcador.
Y a pocos días de irse los tristes marineros,
esa muda compaña, sombría y taciturna,
se quedó Fletscher solo, dándose a la bebida
para ahogar su amargura en sucios cabarets
Número 02 – 2007
75
Nicos Cavadías
Κοντός, µε το πηλήκιό του, το γείσο το χρυσό,
και µε τα τέσσερα χρυσά γαλόνια του, τ’ ατέρια,
έµπαινε µόλις άρχιζε ν’ απλώνεται η νυχτιά,
και την αυγήν αναίσθητο τον βγάνανε στα χέρια.
Μα τα γαλόνια ξέφτισαν και σχίστηκε η στολή,
τα ωραία του τα ρούχα επούλησε, την πέτσινή του τσάντα,
κι ένα εργαλείον εκράτησε µοναχά, το ναυτικό,
τ’ όργανο εκείνο που µετράν τον ήλιο, τον εξάντα.
Η στενοχώρια και το αλκοόλ δουλεύοντας σιγά,
µέρα µε τη µέρα σ’ ένα χαίνον χάσµα τον ωθούσαν.
Τρελάθηκε. Τον πείραζαν στους δρόµους τα παιδιά,
Κι οι ψείρες πάνω στα ξανθά του γένια επερπατούσαν.
Όταν ο ήλιος φλόγιζε τον αττικό ουρανό,
αυτός µε τον εξάντα του στο χέρι εξεκινούσε,
το ύψος γοργά υπολόγιζε σε µια µαούνα ορθός,
κι ύστερα αισχρά µουντζώνοντας τον ήλιο, εβλαστηµούσε.
76
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Pequeño, con su gorra de visera dorada
y los cuatro galones de oro y sus estrellas,
se iba al bar apenas estaba anocheciendo
y al alba le sacaban inconsciente a la fuerza.
Se ajaron los galones, se rompió el uniforme,
vendió sus bellas ropas y su bolsa de cuero
y sólo se quedó con aquel aparato
sextante, que medía la posición sol.
Sus penas y el alcohol trabajan lentamente,
y día tras día le empujan a un abismo insondable.
Enloqueció de pronto. Los niños se reían
de él y los piojos paseaban por sus barbas.
Cuando el sol abrasaba los cielos atenienses,
con su sextante en mano, comenzó a calcular
la altura, velozmente, de pie en una gabarra
y blasfemaba haciendo un gesto obsceno al sol.
Número 02 – 2007
77
Nicos Cavadías
Μα κάποια µέρα βλέποντας µε τ’ όργανό του ψηλά,
έφυγε για το σκοτεινό λιµάνι του θανάτου,
ενώ σιγά σαν πάντοτε, φαιδρός και φλογερός,
ο ήλιος την κανονική διέσχιζε τροχιά του.
78
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Pero un día que miraba al cielo con su ingenio
partió hacia el puerto oscuro donde espera la muerte,
mientras el sol alegre, como siempre en silencio,
partía abrasador en su curso diario.
Número 02 – 2007
79
Nicos Cavadías
ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΑΡΡΩΣΤΟΥ
Φίλε µου Αλέξη, το ‘λαβα το γράµµα σου
και µε ρωτάς τι γίνοµαι, τι κάνω;
Μάθε, ο γιατρός πως είπε στην µητέρα µου
ότι σε λίγες µέρες θα πεθάνω...
Είναι καιρός όπου έπληξα, διαβάζοντας
όλο τα ίδια που έχω εδώ βιβλία,
κι όλο εποθούσα κάτι νέο να µάθαινα
που να µου φέρει λίγη ποικιλία.
Κι ήρθεν εχθές το νέο έτσι απροσδόκητα
– σιγά ο γιατρός στο διάδροµο εµιλούσε–
και τ’ άκουσα. Στην κάµαρα εσκοτείνιαζε
κι ο θόρυβος του δρόµου εσταµατούσε.
Έκλαψα βέβαια, κάτω απ’ την κουβέρτα µου.
Λυπήθηκα. Για σκέψου, τόσο νέος!
Μα στον εαυτό µου αµέσως υποσχέθηκα
πως θα φανώ, σαν πάντοτε, γενναίος.
80
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CARTA DE UN ENFERMO
Tu carta recibí, querido Alexis,
preguntas cómo estoy y qué es de mí,
pues mira, le dijo a mi madre el médico
que me voy a morir en pocos días...
Leyendo me aburría ya hace tiempo
siempre los mismos libros que aquí tengo,
ansiaba solamente cosas nuevas
que trajesen algo de variedad.
Llegó ayer la noticia, inesperada,
–el doctor susurraba en el pasillo–
pero la oí. En mi cuarto oscurecía
y el ruido de la calle iba cesando.
Lloré, claro, debajo de mi manta.
Me entristecí. Figúrate, ¡tan joven!
Mas luego me juré inmediatamente
que fingiría entereza como siempre.
Número 02 – 2007
81
Nicos Cavadías
Θυµάσαι, που ταξίδια ονειρευόµουνα
κι είχα ένα διαβήτη και ένα χάρτη
και πάντα για να φύγω ετοιµαζόµουνα
κι όλο η µητέρα µου ‘λεγε: Το Μάρτη...
Τώρα στο τζάµι ένα καράβι εσκάρωσα
κι ένα του Μαγκρ στιχάκι έχω σκαλίσει:
«Τι θλίψη στα ταξίδια κρύβεται άπειρη!»
Κι εγώ για ένα ταξίδι έχω κινήσει.
Να πεις σε όλους τους φίλους χαιρετίσµατα,
κι αν τύχει ν’ απαντήσεις την Ελένη,
πως µ’ ένα φορτηγό – πες της – µπαρκάρισα
και τώρα πια να µη µε περιµένει...
Αλήθεια! Ο Χάρος ήθελα να ‘ρχότανε
σαν ένας καπετάνιος να µε πάρει
χτυπώντας τις βαριές πέτσινες µπότες του
κι ένα µακρύ τσιµπούκι να φουµάρει.
82
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
¿Te acuerdas que soñaba con viajar
y que tenía un mapa y un compás?
Yo siempre estaba listo para el viaje
mas mi madre decía sólo: “en marzo...”
He dibujado un barco en la ventana
con un versito al lado de Magré:
“¡Qué tristeza infinita en los viajes!”
También yo acabo de emprender el mío.
Saluda, por favor, a los amigos
y si acaso te encuentras con Eleni
dile que me embarqué en ese mercante
y que ya no me espere nunca más...
¡Claro! ¡Ojalá viniera Caronte
para llevarme como capitán
caminando con sus pesadas botas
de cuero y fumando en su larga pipa.
Número 02 – 2007
83
Nicos Cavadías
Αλέξη, νιώθω τώρα πως σ’ εκούρασα.
Μπορεί κιόλας να σ’ έκαµα να κλάψεις.
∆ε θα βρεις, βέβαια, λόγια για µι’ απάντηση.
Μα δε θα λάβεις κόπο να µου γράψεις...
84
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Alexis, creo que ya te he cansado,
o tal vez te haya hecho llorar.
No encontrarás palabras de respuesta,
mas no te molestes en escribirme...
Número 02 – 2007
85
Nicos Cavadías
MAL DU DEPART
Στην αδερφή µου Ζένια
Θα µείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής
των µακρυσµένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων,
και θα πεθάνω µια βραδιά, σαν όλες τις βραδιές,
χωρίς να σχίσω τη θολή γραµµή των οριζόντων.
Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ’ Αλγέρι και το Σφαξ
θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,
κι εγώ, σκυφτός σ’ ένα γραφείο µε χάρτες ναυτικούς,
θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.
Θα πάψω πια για µακρινά ταξίδια να µιλώ
οι φίλοι θα νοµίζουνε πως τα ‘χω πια ξεχάσει,
κι η µάνα µου χαρούµενη, θα λέει σ’ όποιον ρωτά:
«Ήταν µια λόξα νεανική, µα τώρα έχει περάσει...»
Μα ο εαυτός µου µιαν βραδιά εµπρός µου θα υψωθεί
και λόγο, ως ένας δικαστής στυγνός, θα µου ζητήσει,
κι αυτό το ανάξιο χέρι µου που τρέµει θα οπλιστεί,
θα σηµαδέψει, κι άφοβα το φταίστη θα χτυπήσει.
86
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MAL DU DÉPART
A mi hermana Tzenia.
Seré siempre un amante indigno e ideal
de los lejanos viajes y los mares azules,
y moriré una tarde como todas las tardes,
sin surcar ya la turbia línea del horizonte.
Con rumbo a Singapur, Argel, Madrás o Esfax
zarparán como siempre los barcos orgullosos,
y yo, encorvado sobre cartas en mi escritorio,
haré todas mis cuentas en gruesos libros náuticos.
Dejaré ya de hablar sobre viajes lejanos;
Creerán mis amigos que ya los olvidé
y mi madre, contenta, le dirá a quien pregunte:
“Fue una manía de joven, y ya se le ha pasado...”
Pero una tarde yo me alzaré ante mí mismo,
preguntaré las causas, como un sombrío juez
y se armará esta mano indigna que ahora tiembla,
apuntará y sin miedo ejecutará al reo.
Número 02 – 2007
87
Nicos Cavadías
Κι εγώ, που τόσο επόθησα µια µέρα να ταφώ
σε κάποια θάλασσα βαθιά στις µακρινές Ινδίες,
θα ‘χω ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ
και µια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες.
88
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Yo que deseé tanto que un día me enterraran
en algún mar profundo de las Indias lejanas,
tendré una muerte triste y bastante normal
y un funeral de esos como toda la gente.
Número 02 – 2007
89
Nicos Cavadías
Η ΠΛΩΡΗ ΜΑΣ
Στον Θ. Λιαρούτσο
Ήταν η πλώρη µας καθώς των φορτηγών οι πλώρες.
Γιοµάτη πράγµατα παλιά, που εµύριζαν βαριά,
µ’ ένα τραπέζι ξύλινο στη µέση, λερωµένο
και σκαλισµένο σε πολλές µεριές µε το σουγιά.
Είχε δεξιά κι αριστερά, απάνω το ‘να στ’ άλλο,
τα ξύλινα κρεβάτια µας στα πλάγια κολλητά,
που έµοιαζαν, µέσα στο θαµπόν, ανάλαφρο σκοτάδι,
φέρετρα που ξεχάστηκαν και µείναν ανοιχτά.
Σε µια γωνιά το αρµάρι µας, απ’ έξω στολισµένο
µε ζωγραφιές χρωµατιστές από περιοδικό
ή γαλλικές φωτογραφίες αισχρές, που παρασταίνουν
το αµάρτηµα της ηδονής το προπατορικό.
Πάντα βασίλευε σιγή θανατερή εκεί µέσα
και περπατούσαµε όλοι µας στις µύτες των ποδιών,
µι ήταν στιγµές που νόµιζες πως άκουες να χτυπούνε
σαν το ρολόι, µες στη σιγή, οι χτύποι των καρδιών.
90
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
NUESTRA PROAx
A Th. Liaroutso
Estaba nuestra proa como en todos los barcos
llena de cosas viejas de olores penetrantes,
con una sucia mesa de madera en el medio,
y muchas inscripciones talladas a navaja.
A babor y estribor, unos sobre los otros,
tenía en las paredes camastros de madera
que se me antojaban en la penumbra borrosa
féretros que olvidados se quedaron abiertos.
El armario en la esquina estaba decorado
con dibujos y fotos a color de revistas
francesas vergonzosas en las que se veía
el pecado ancestral de la lujuria humana.
Siempre reinaba allí un silencio mortal
y dentro de puntillas caminábamos todos,
en pocas ocasiones creías escuchar
como un tictac en calma latir los corazones.
Número 02 – 2007
91
Nicos Cavadías
Κι έκοβε µόνο τη σιγήν ο χτύπος της καµπάνας
που απάνου στο καµπούνι, αργά, χτυπούσε των ωρών
το πέρασµα, µ’ ένα βαρύ µα λυπηµένον ήχο,
που πνίγονταν µες στη βοή του αγέρα ή των νεκρών.
Τις Κυριακές, σαν είχανε δουλειά µονάχα οι βάρδιες,
σ' αυτήν εµαζευόµαστε και ανάβαµε φωτιά
κι ή αισχρές, σιγά, για τις γυναίκες λέγαµε ιστορίες
ή το φαΐ µας παίζαµε µε πείσµα στα χαρτιά.
Στην πλώρη αυτή κατάστρεψα τον ήρεµον εαυτό µου
και σκότωσα την τρυφερή παιδιάτικη ψυχή.
Όµως ποτέ σε µ’ άφησε το επίµονο όνειρό µου
και πάντα η θάλασσα πολλά µου λέει, όταν αχεί.
92
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Sólo las campanadas cortaban el silencio
marcando en la cabina el paso de las horas,
con un sonido lento, pesado y mortecino
ahogándose en el ruido del viento y de las olas.
Los domingos, que sólo había que hacer las guardias,
allí en torno a la lumbre contábamos historias
obscenas de mujeres o, tercos, a las cartas
nos jugábamos siempre el rancho de ese día.
Yo perdí en esa proa mi parte más tranquila,
y destruí mi tierno espíritu de niño.
Mas nunca he olvidado un sueño persistente
y cuando ruge el mar me cuenta muchas cosas.
Número 02 – 2007
93
Nicos Cavadías
WILLIAM GEORGE ALLUM
Εγνώρισα κάποια φορά σ’ ένα καράβι ξένο
ένα πολύ παράξενον Εγγλέζο θερµαστή,
όπου δεν µίλαγε ποτέ κι ούτε ποτέ είχε φίλους
και µόνο πάντα εκάπνιζε µια πίπα σκαλιστή.
Όλοι έλεγαν µια θλιβερή πως είχεν ιστορία
κι όσοι είχανε στο στόκολο µε δαύτον εργαστεί
έλεγαν ότι κάποτες, απ’ το λαιµό ως τα νύχια,
είχε σε κάποιο µακρινό τόπο στιγµατιστεί.
Είχε στα µπράτσα του σταυρούς, σπαθιά ξωγραφισµένα,
µια µπαλαρίνα στην κοιλιά, που εχόρευε γυµνή
κι απά στο µέρος της καρδιάς στιγµατισµένην είχε
µε στίγµατ’ ανεξάλειπτα µιαν άγρια καλλονή...
Κι έλεγαν ότι τι γυναίκα αυτή είχε αγαπήσει
µ' άγριαν αγάπη, ακράτητη, βαθιά κι αληθινή
κι αυτή πως τον απάτησε µε κάποιον ναύτη Αράπη
γιατί ήτανε µια αναίσθητη γυναίκα και κοινή.
94
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
WILLIAM GEORGE ALLUM
Una vez conocí en un barco extranjero
a un fogonero inglés de peculiar carácter,
que nunca hablaba a nadie, que no tenía amigos
y todo el día fumaba en su pipa tallada.
Decían que tenía una historia muy triste
y los que trabajaron con él en la caldera
decían que su cuerpo, del cuello a los talones,
se había tatuado en un país lejano.
Tenía en los brazos cruces, espadas dibujadas,
en su tripa bailaba una chica desnuda.
Tenía tatuada sobre su corazón
con marcas indelebles a una hermosa mujer.
Y decían también que él la había amado
con un amor salvaje, profundo y verdadero;
que un día le engañó con un marino árabe
pues no era sino una insensible ramera.
Número 02 – 2007
95
Nicos Cavadías
Τότε προσπάθησεν αυτός να διώξει από το νου του
την ξωτική που αγάπησε, τόσο βαθιά, οµορφιά
κι από κοντά του εξάλειψεν ό,τι δικό της είχε,
έµεινε όµως στης καρδιάς τη θέση η ζωγραφιά.
Πολλές φορές στα σκοτεινά τον είδανε τα βράδια
µε βότανα το στήθος του να τρίβει, οι θερµαστές...
Του κάκου γνώριζεν αυτός – καθώς το ξέρουµ’ όλοι –
ότι του Αννάµ τα στίγµατα δε βγαίνουνε ποτές...
Κάποια βραδιά ως περνούσαµε από το Bay of Bisky,
µ’ ένα µικρό τον βρήκανε στα στήθια του σπαθί.
Ο πλοίαρχος είπε: «Θέλησε το στίγµα του να σβήσει »
και διέταξε στη θάλασσα την κρύα να κηδευθεί.
96
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Entonces intentó expulsar de su mente
a la hermosa hechicera a la que amaba tanto
y se libró de cuanto había sido suyo.
Se quedó, sin embargo, con su rostro en la piel.
Y a veces le veían en la lóbrega noche
frotándose con hierbas la imagen de su pecho...
Pero, ay, en vano... él mismo sabía –como todos–
que ya nunca se borran los tatuajes de Annam.
Y un día que cruzamos el golfo de Vizcaya
con un puñal clavado en el pecho le hallamos.
“Se lo quería borrar”, nos dijo el capitán
y mandó sepultarle en aquel mar helado.
Número 02 – 2007
97
Nicos Cavadías
ΚΑΦΑΡ
Στον Γιώργο Παπά
Να ζεις στη ίδια πολιτεία παντοτινά
και να ‘χεις των αναχωρήσεων τη µανία,
µα φεύγοντας απ’ το γραφείο τα βραδινά
να κάνεις οφθαλµοπορνεία στα καφενεία.
Άλλοτες είχαµε τα πλοία κρυφό σκοπό,
µα ο κόσµος έγινε σαν αδειανή φυλλάδα,
είναι το ίδιο πια να µένεις στην Ελλάδα
µε το να ταξιδεύεις στο Fernando Po.
Τα φορτηγά είναι κακοτάξιδα κι αργούν,
µες στα ποστάλια πλήττεις, βλέποντας τουρίστες
το να φορτώνεις µήνες ρύζια στο Ραγκούν
είν’ ένα πράµα που σκοτώνει τους αρτίστες.
Οι πόλοι γίνανε σε µας πολύ γνωστοί,
θαυµάσαµε πολλές φορές το βόρειο Σέλας,
κι έχουν οι πάγοι χρόνια τώρα σκεπαστεί
από αδειανά κουτιά σπανιόλικης σαρδέλας.
98
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CAFARDxi
A Giorgos Papas
Vivirás para siempre en el mismo país
y sufrirás aún las ganas de viajar,
pero al salir las tardes de tu vieja oficina
irás a los cafés a prostituir miradas.
Antaño eran los barcos nuestra meta furtiva,
pero el mundo se ha vuelto como un libro vacío,
Ya para ti es igual que te quedes en Grecia
o que viajes muy lejos hasta Fernando Poo.
Los mercantes van lentos y dan muy mal viaje,
te aburres en los ferrys mirando a los turistas.
Cargar durante meses arroces en Rangún
es algo que destruye el alma del artista.
Los polos se volvieron ya nuestros conocidos,
bastante ya admiramos la Aurora Boreal,
y hace años que los hielos enteros se han cubierto
con cajas de sardinas españolas vacías.
Número 02 – 2007
99
Nicos Cavadías
Στην Ταϊτή έζησε µήνες κι ο Λοτί
αν πας λιγάκι παρακάτου, στις Μαρκίζες,
που άλλοτες τρώγανε µπανάνες κι άγριες ρίζες,
καλλυντικά τώρα πουλάνε του Coty.
Οι Γιαπωνέζες, τα κορίτσια στη Χιλή
κι’ οι µαύρες του Μαρόκου που πουλάνε µέλι,
έχουν σαν όλες τις γυναίκες τα ίδια σκέλη
και δίνουν µε τον ίδιο τρόπο το φιλί.
Η αυτοκτονία, προνόµιο πια στα θηλυκά –
Κάποτες κάναµε κι εµείς αυτή τη σκέψη.
Πεθαίνεις πιο σιγά µε ναρκωτικά,
µα τελευταία τα ‘χουν κι αυτά πολύ νοθέψει.
100
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Lotixii vivió algún tiempo en la isla de Tahití
y si vas más al sur, con rumbo a las Marquesas,
donde antaño comían plátanos y raíces,
verás que ahora venden cosméticos de Coty.
Las chicas japonesas, las muchachas de Chile,
las moras de Marruecos que vendían su miel,
tienen las mismas piernas que todas las mujeres
y de la misma forma saben todas besar.
¡Suicidio, privilegio que tienen las mujeres!
–alguna vez nosotros hemos pensado en él–.
Más lentamente mueres cuando consumes drogas,
aunque también ahora están adulteradas.
Número 02 – 2007
101
Nicos Cavadías
COALIERS
Στον Ν. Φαµελιάρη
Σε πολιτείες του Καναλιού, στο Λίβερπουλ, στο Σουάνς
βλέπει κανείς πρωί πρωί, στους ντόκους µε τα κρένια,
κάποιους που δεν µοιάζουνε πολύ για ναυτικοί,
προς τα καράβια οδεύουνε γελώντας δίχως έννοια.
Πέντ’ έξι οργιές τα µπάρκα τους κι όµοια τόσο πολύ,
που ως να τα βρουν κουράζονται πολλές φορές στη ράδα.
Πλώρη ψηλή ψαράδικη, φουγάρο µυτερό,
κι είναι το πιο µεγάλο τους ταξίδι µια βδοµάδα.
Ένα βρακί ασιδέρωτο φοράνε βροµερό
και µια φανέλα από φιλέ χειµώνα καλοκαίρι,
ένα µαντίλι της φωτιάς δεµένο στο λαιµό
και περπατάν τρεκλίζοντας πιασµένοι από το χέρι.
Όµως περνούν το τροµερό κανάλι του Saint George
κι ορθοπλωρίζουνε για κει που κυβερνάει το πούσι,
που τα καραβοφάναρα, βογκώντας τροµερά,
τρελαίνουνε τον άµαθο που θα τα προτακούσει.
102
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
COALIERSxiii
A N. Fameliaris
En Liverpool y en Swansea, ciudades del Canal,
puedes ver de mañana con grúas en los muelles
a algunos que aunque no parecen marineros
andan hacia los barcos riendo sin sentido.
Cinco o seis metros miden sus barcos, se parecen
tanto que muchas veces se cansan de buscarlos.
Proa alta de pesquero, chimenea afilada
y su viaje más largo sólo es de una semana.
Llevan los pantalones sucios y sin planchar,
camiseta de red para verano e invierno,
un pañuelo escarlata anudado en el cuello.
Caminan tropezando cogidos de la mano.
Y salvan, sin embargo, el canal de Saint George,
allí donde gobierna la niebla ellos navegan,
donde los barcos guía, gimiendo roncamente,
podrían volver loco al marino inexperto.
Número 02 – 2007
103
Nicos Cavadías
Περήφανα του Ατλαντικού διαβαίνουν τα νερά,
των φαναριών ακολουθώντας πάντα τις σειρήνες,
χορεύοντας ένα χορό στα κύµατ’ αλαφρό,
που οι ναυτικοί των φορτηγών τα λέµε µπαλαρίνες.
Οι Φλαµαντέζοι ναυτικοί γελάν και λένε πως
οι Εγγλέζοι τους πνιγµένους τους κλαίνε µια µέρα µόνο
µ’ αν ήθελαν περσότερο δε θα ‘χανε καιρό:
δέκα απ’ αυτά σαν φύγουνε, γυρνάνε πέντε µόνο.
Από συνήθεια παίρνουνε σε χρήµα την τροφή,
ψωνίζουνε λιγάκι χαµ κι ένα κουτί µε βρώµη
µα το ‘χουνε προτιµότερο να πιούνε τα λεφτά,
πριν φύγουν και να τους τραβούν στερνή στιγµή οι λοστρόµοι.
Μα είναι τα πιο καλύτερα που γνώρισα παιδιά
Μπαρκάρουνε τρεκλίζοντας, πάντα δυο δυο πιασµένοι,
και δίχως να το νιώσουµε καλά, πολλές φορές
βουλιάζουν µε τα µπάρκα τους γελώντας µεθυσµένοι.
104
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Las orgullosas aguas del Atlántico cruzan
siguiendo las sirenas de los barcos de guía.
Bailan sobre las olas un baile tan ligero
que los otros marinos les llaman “bailarinas”.
Los marinos flamencos suelen decir riendo
que los ingleses lloran sólo un día sus muertos,
porque si más quisieran ya no tendrían tiempo:
que de los diez que parten sólo cinco regresan.
Compran sus provisiones normalmente ellos solos,
un poco de jamón y una caja de avena.
Pero lo que prefieren es beberse su sueldo
antes de que les lleven ya los contramaestres.
Pero son los mejores muchachos que conozco,
se embarcan tropezando, de dos en dos cogidos,
y las más de las veces, sin darse mucha cuenta,
se hunden en sus barcos riendo embriagados.
Número 02 – 2007
105
Nicos Cavadías
ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ
Στον Π. Τζοάνο
Είναι κάτι µεσόκοποι καπεταναίοι Εγγλέζοι,
που φάγανε τα νιάτα τους στις γέφυρες απάνω,
σε βάρδιες εξαντλητικές, κοιτώντας τα φανάρια,
σε θεωρίες παράξενες για στίγµατα, για µήκη,
που όλοι στο νου τους κλείσανε τη ναυτική επιστήµη.
Μα θες από την κούραση ή απ’ το πολύ που έπιναν
έπεσαν έξω, το µεγάλο δίπλωµα τους πήραν,
στη «Μαύρη Λίστα» γράφτηκαν κι ένα χαρτί τους δώσαν,
ένα χαρτί που δίνουµε µονάχα στους λοστρόµους.
Και τότε αυτοί, από κούραση κι από πικρία γιοµάτοι,
στις πολιτείες τους µείνανε και δεν εξανάφυγαν.
106
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LISTA NEGRA
A P. Tsoanos
De algunos capitanes ingleses cincuentones
pasó la juventud en el puente de mando.
Guardias agotadoras observando los faros,
haciendo extrañas cuentas de tiempos y distancias,
tanto que sólo piensan en la navegación.
Pero bien por cansancio o por darse al alcohol,
expulsaron a algunos, perdieron su diploma.
En una “lista negra” inscritos, un papel
les dieron para que fueran contramaestres.
Y ellos, por cansancio o bien por amargura,
quedaron en sus puertos, no zarparon jamás.
Número 02 – 2007
107
Nicos Cavadías
Ξέρω κάτι µεσόκοπους Εγγλέζους καπετάνιους,
αλκοολικούς, µε τις χρυσές που σχίστηκαν στολές τους,
που όλη τη µέρα µες στα µπαρ γυρίζουνε και πίνουν,
τσίκλα µασάν, αισχρολογούν, φωνάζουν, φτύνουν χάµω,
µα σαν βραδιάσει κι αρχινάν να φεύγουν τα καράβια,
κάνοντας µέσα στα νερά του λιµανιού µπρος πίσω,
βγαίνουν αυτοί και κρίνουν µε πείσµα τις µανούβρες.
Πολλές φορές µαλώνουνε, παίζουν γροθιές και βγάζουν
κάτι µαχαίρια ναυτικά του Σέφιλντ σκουριασµένα
χτυπιούνται και πεθαίνουνε πάνω σε µπάλες κάµποτ
ή σε τσουβάλια απ’ το Penang µπαχαρικά γιοµάτα.
108
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Conozco capitanes, ingleses, cincuentones
de uniformes de oro ajados, bebedores
que rondan todo el día los bares, se emborrachan,
mascan chicle, maldicen, gritan, al suelo escupen...
Pero cuando atardece y los barcos se van,
cuando hacia atrás maniobran en las aguas del puerto
Llegan y juzgan tercos todas las maniobras.
A veces se pelean, y llegan a sacar
cuchillos marineros y oxidados de Sheffield.
Se los clavan y mueren sobre bolas de yute
y sobre sacos llenos de especias de Penang.
Número 02 – 2007
109
Nicos Cavadías
ΠΑΡΑΛΛΗΛΙΣΜΟΙ
Τρία πράγµατα στον κόσµο αυτό, πολύ να µοιάζουν είδα.
Τα ολόλευκα µα πένθιµα σχολεία των ∆υτικών,
των φορτηγών οι βρώµικες σκοτεινιασµένες πλώρες
και οι κατοικίες των κοινών, χαµένων γυναικών.
Έχουνε µια παράξενη συγγένεια και τα τρία
παρ' όλη τη µεγάλη τους στο βάθος διαφορά,
µα µεταξύ τους µοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει
η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά.
110
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
PARALELISMOS
Hay en el mundo tres cosas que se parecen.
Las níveas pero mustias escuelas europeas,
las sucias y sombrías proas de los mercantes,
las casas de mujeres perdidas de la vida.
Son tres cosas que tienen extraña semejanza,
pese a la diferencia que albergan en el fondo,
y las tres se parecen mucho porque les falta
la gracia, el movimiento y la comodidad.
Número 02 – 2007
111
Nicos Cavadías
112
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CALIMA
A Helga Cavadías
Número 02 – 2007
113
Nicos Cavadías
ΠΟΥΣΙ
Στην Ελένη Χαλκούση
Έπεσε το πούσι αποβραδίς
– το καραβοφάναρο χαµένο –
κ’ έφτασες χωρίς να σε προσµένω
µες στην τιµονιέρα να µε δεις.
Κάτασπρα φοράς κ’ έχεις βραχεί,
πλέκω σαλαµάστρα τα µαλλιά σου.
Κάτου στα νερά του Port Pegassu
βρέχει πάντα τέτοια εποχή.
Μας παραµονεύει ο θερµαστής
µε τα δυο του πόδια στις καδένες.
Μην κοιτάς ποτέ σου τις αντένες
µε την τρικυµία θα ζαλιστείς.
Βλαστηµά ο λοστρόµος τον καιρό
κ' ειν’ αλάργα τόσο η Τοκοπίλλια.
Από να φοβάµαι και να καρτερώ
κάλιο περισκόπιο και τορπίλλα.
114
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CALIMA
A Eleni Chalkousi
Cayó ayer la calima por la tarde
–habíamos perdido el barco guía–
y tú llegaste sin que te esperase
a verme en la cabina del timón.
Blanquísimo vestías, empapada.
Trencé de cabos todos tus cabellos.
Porque en aquel lugar, en Port Pegasso
siempre llueve en esta estación del año.
El fogonero nos está espiando
con sus dos pies atados en cadenas.
No mires nunca el mástil en lo alto
cuando hay tormenta. Te marearás.
Blasfema el contramaestre por el tiempo
y porque aún está lejos Tocopila.
Mejor el periscopio y los torpedos
que seguir esperando con angustia.
Número 02 – 2007
115
Nicos Cavadías
Φύγε! Εσέ σου πρέπει στέρεα γη.
Ήρθες να µε δεις κι όµως δε µ’ έιδες
έχω απ’ τα µεσάνυχτα πνιγεί
χίλια µίλια πέρ’ απ’ τις Εβρίδες.
116
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
¡Vete! Lo tuyo no es el mar, es tierra firme.
Viniste para verme y no me viste
desde la medianoche sigo ahogado
a mil millas allende las Hébridas.
Número 02 – 2007
117
Nicos Cavadías
KURO SIWO
Στον Γιώργο Παπά
Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Νότο,
δύσκολες βάρδιες, κακός ύπνος και µαλάρια.
Είναι παράξενα τις Ίντιας τα φανάρια
και δεν τα βλέπεις, καθώς λένε, µε το πρώτο.
Πέρ’ απ’ τη γέφυρα του Αδάµ, στη Νότιο Κίνα,
χιλιάδες παραλάβαινες τσουβάλια σόγια.
Μα ούτε στιγµή δεν ελησµόνησες τα λόγια
που σου ‘πανε µιαν κούφιαν ώρα στην Αθήνα.
Στα νύχια µπαίνει το κατράµι και τ’ ανάβει,
χρόνια στα ρούχα το ψαρόλαδο µυρίζει,
κι ο λόγος της µες στο µυαλό σου να σφυρίζει,
« ο µπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι; »
Νωρίς µπατάρισε ο καιρός κ’ έχει χαλάσει.
Σκαντζάρισες, µα σε κρατά λύπη µεγάλη.
Απόψε ψόφησαν οι δυο µου παπαγάλοι
κι ο πίθηκος που ‘χα µε κούραση γυµνάσει.
118
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
KURO SIWOxiv
A Giorgos Papas
Como primer viaje le tocó un flete al sur,
penosas guardias, sueño precario y malaria.
Son extraños los faros que tienen en la India,
dicen que a la primera nunca los puedes ver.
Pasado el puente de Adams, en el sur de la China,
muchos sacos de soja cargaste, más de mil,
pero en ningún momento has podido olvidar
qué cosas te dijeron en mala hora en Atenas.
El alquitrán te quema, se te pega a los dedos,
tus ropas hace mucho que huelen a pescado,
Pero aún silba su frase en tu cabeza:
“¿Qué es lo que da vueltas, la brújula o el barco?”
Ha comenzado pronto, el tiempo va a peor.
Has cumplido tu guardia, pero estás desolado.
Esta noche murieron mis dos pequeños loros
y aquel mono que había amaestrado tanto.
Número 02 – 2007
119
Nicos Cavadías
Η λαµαρίνα!... Η λαµαρίνα όλα τα σβήνει.
Μας έσφιξε το Kuro Siwo σα µια ζώνη
κ' εσύ κοιτάς ακόµη πάνω απ’ το τιµόνι,
πως παίζει ο µπούσουλας καρτίνι µε καρτίνι.
120
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Las paredesxv de acero... borran cualquier recuerdo.
Nos ciñe el Kuro Siwo como un gran cinturón
Y encima del timón tú todavía observas
Como en cada cuadrante la brújula vacila.
Número 02 – 2007
121
Nicos Cavadías
ΣΤΕΡΙΑΝΗ ΖΑΛΗ
Στον Νίκο Τουτουντζάκη
Ο λοστρόµος κρατά µια καραβέλα,
µισή µποτίλια τζιν και δυο µιγάδες,
τη νύχτα µετοικούν οι Συµπληγάδες
στα µπαρ του λιµανιού και στα µπορντέλα.
Πηχτό πούσι σκεπάζει τα καρνάγια.
West End-Thame’s Street και διπλός έρως.
Ας φυσάνε στο Πλάτα τα Παµπέρος,
ας ρολάρει το κύµα στη Μπισκάγια.
Χαµηλός ουρανός γιοµάτος άστρα,
µα δε µοιάζει µ’ αυτόν που σε γνωρίζει.
Η µπαρκέτα γυρίζει; ∆ε γυρίζει.
Το κορίτσι νυστάζει στην Καράστρα.
Βαρέθηκαν οι ναύτες στο τιµόνι,
το ‘να µάτι σου γέρνει και κοιµάται,
αγρυπνά το δεξί και θυµάται
το φανό που χτυπά µα δε ζυγώνει.
122
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MAREO DE TIERRA FIRME
A Nicos Tutuntzakis
Lleva una carabela el contramaestre,
botella de ginebra y dos mulatasxvi.
Se mueven esta noche las Simplégades
en tabernas del puerto y en burdeles.
Densa calima cubre las amarras;
Eros doblexvii en el West End, y en el Támesis.
Soplen vientos de la Pampa en el Plata,
que rueden esas olas en Vizcaya.
El cielo bajo está lleno de estrellas
mas no parece el que tú conocías.
¿Gira la correderaxviii? Pues no gira.
Y duerme esa muchacha en Karastra.
Se cansan los marinos del timón,
pero uno de tus ojos se adormila,
mientras vela el derecho recordando
el faro que ilumina desde lejos.
Número 02 – 2007
123
Nicos Cavadías
Ο λοστρόµος ξυπνάει και καταριέται
µια µιγάδα που κλαίει και µια µποτίλια.
Ανοιχτά κάπου εννιά χιλιάδες µίλια
το σκυλόψαρο προσµένει και βαριέται.
124
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Despierta el contramaestre maldiciendo,
ya llora la mulata y la botella.
Y a más de nueve mil millas de allí
espera en el hastío el tiburón.
Número 02 – 2007
125
Nicos Cavadías
CAMBAY’S WATER
Στον Π. Π. Παναγιώτου
Φουντάραµε καραµοσάλι στο ποτάµι.
Είχε ο πιλότος µας το κούτελο βαµµένο
«κι αν λείψεις χίλια χρόνια θα σε περιµένω»
ωστόσο οι κάβοι σου σκλήρυναν την παλάµη.
Θολά νερά και µίλια τέσσερα το ρέµα,
οι κουλήδες τρώνε σκυφτοί ρύζι µε κάρι,
ο καπετάνιος µας κοιτάζει το φεγγάρι,
που ‘ναι θολό και κατακόκκινο σαν αίµα.
Το ρυµουλκό σφύριξε τρεις και πάει για πέρα,
σαράντα µέρες όλο εµέτραγες τα µίλια,
µ’ απόψε –λέω– φαρµάκι κόµπρα είχες στα χείλια,
την ώρα που ‘πες µε θυµό: «Θα ‘βγω άλλη µέρα...»
Τη νύχτα σου ‘πα στο καµπούνι µια ιστορία,
την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα,
τα µάτια σου τα κυβερνούσε σοροκάδα
κι όλο µουρµούριζες βραχνά: «Φάλτσο η πορεία...»
126
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CAMBAY’S WATER
A P.P. Panagiotu
Fondeamos en el río tras arrojar el ancla.
Tenía nuestro piloto la frente toda escrita:
“y si te vas mil años aún te esperaré”
mas los cabos hicieron encallecer tus manos.
Las aguas turbias pasan, llevamos cuatro millas,
los coolies encorvados comen arroz con curry.
Y nuestro capitán mira en tanto la luna,
rojísima y borrosa como si fuera sangre.
Ha dado tres silbidos, se va el remolcador,
y por cuarenta días sólo mediste millas,
pero esta noche –creo– con veneno de cobra
en los labios dijiste: “ya desembarcaré...”
De noche te conté en cubierta la historia
que cuentan los marinos en los amarraderos.
Pilotaba el siroco tus ojos y tú sólo
decías roncamente: “hemos errado el rumbo”
Número 02 – 2007
127
Nicos Cavadías
Ξηµέρωσε κ’ ήρθε ο φακίρης µε τα φίδια,
η Μαχαράνα του Μυζόρ δεν φάνηκε όµως!...
Μ’ αισχρές κουβέντες τον επείραζε ο λοστρόµος
και του πετούσε απά στα φίδια του σκουπίδια.
Σαλπάρουµε! Μας περιµένουν στο Μπραζίλι.
Το πρόσωπό σου θα το µούσκεψε το αγιάζι.
Ζεστόν αγέρα κατεβάζει το µπουγάζι
µα ούτε φουστάνι στη στεριά κι ούτε µαντήλι.
128
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Con la serpiente vino el faquir, ya de día,
la Maharanáxix de Mysor, en cambio, no llegó.
Pero el contramaestre le molestó con charlas
obscenas y tiró basura a sus serpientes.
¡Zarpamos! Nos esperan ahora en el Brasil.
La brisa mañanera empapará tu rostro,
y luego el aire tibio recorrerá el estrecho.
Ni falda ni pañuelo te dirá adiós en tierra.
Número 02 – 2007
129
Nicos Cavadías
ΑΡΜΙ∆Α
Στον Κώστα Βάρναλη
Το πειρατικό του Captain Jimmy,
που µ’ αυτό θα φύγετε και σεις,
είναι φορτωµένο µε χασίς
κ’ έχει τα φανάρια του στην πρύµη.
Μήνες τώρα που ‘χουµε κινήσει
και µε τη βοήθεια του καιρού
όσο να πάµε στο Περού
το φορτίο θα το έχουµε καπνίσει.
Πλέµε σε µια θάλασσα γιοµάτη
µε λογής παράξενα φυτά,
ένας γέρος ήλιος µας κοιτά
και µας κλείνει που και που το µάτι.
Μπουκαπόρτες άδειες σκοτεινές,
– που να ξοδεύτηκαν τόννοι χίλιοι;
Μας προσµένουν πίπες αδειανές
και τελωνοφύλακες στο Τσίλι.
130
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
ARMIDAxx
A Kostas Varnalisxxi
En el barco de Jimmy el capitán pirata,
vosotros viajaréis.
Cargado de hachís,
el buque tiene luces en la popa.
Hace ya muchos meses que zarpamos
Pero si el tiempo ayuda
al llegar al Perú
nos habremos fumado el cargamento.
Estamos navegando en un mar lleno
de algas muy extrañas,
el viejo sol nos mira
y alguna que otra vez nos guiña un ojo.
Escotillas vacías ¿y dónde se gastaron
miles de toneladas?
Con las pipas vacías
agentes de aduanas nos esperan en Chile.
Número 02 – 2007
131
Nicos Cavadías
Ξεχασµένο τ’ άστρο του Βορρά,
οι άγκυρες στο πέλαγο χαµένες.
Πάνω στις σκαλιέρες σε σειρά
δώδεκα σειρήνες κρεµασµένες.
Η πλωριά Γοργόνα µια βραδιά
πήδησε στον πόντο µεθυσµένη,
δίπλα της γλιστρούσαν συνοδιά
του Κολόµβου οι πέντε κολασµένοι.
Κ’ έπειτα στις ξέρες του Ακορά
τσούρµο τ’ άγριο κύµα να µας βγάλει
τέρατα βαµµένα πορφυρά
µε φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.
132
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Ya olvidamos la Estrella del Norte,
las anclas en el mar.
De arriba de la jarcia
cuelgan doce sirenas en hilera.
Y una tarde en la proa la sirena
Saltó borracha al mar.
Con ella resbalaron
los cinco condenados de Colón.
Después, en los escollos que hay en Acorá
las olas nos arrastran.
Monstruos purpúreos
con alas de gaviota en la cabeza.
Número 02 – 2007
133
Nicos Cavadías
BLACK AND WHITE
Στον Μ. Καραγάτση
Του Άλµπορ το φανάρι πότε θα φανεί;
Οι µαθήτριες σχόλασαν του ωδείου.
Φωτεινές ρεκλάµες στην οδού Σταδίου.
Γέφυρα βρεγµένη σκοτεινή.
Μάτι ταραγµένο µάταια σε κρατώ
στον καιρό απάνω του Σιρόκου.
∆ούλευε το φτυάρι, µαύρε του Μαρόκου
που µασάς βοτάνια για τον πυρετό.
Φεµινά!... Χορός των κεφαλών.
Κ’ οι Ναγκό χορεύουν στην Ασία.
Σε πειράζει –µου ‘πες– η υγρασία
κ' η παλιά σου αρρώστια της Τουλών.
Τζίντζερ, που κοιτάς µε το γυαλί,
το φανάρι του Άλµπορ δεν εφάνη.
Βλέπω στο Λονδίνο εγώ τη Fanny
134
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
BLACK AND WHITE
A M. Karagatsis
¿Cuándo veremos el faro de Albor?
Salieron las estudiantes de música.
Anuncios luminosos, calle Stadio.
Llueve en el puente mojado y oscuro.
En vano tengo un ojo atormentado
mirando fijo el tiempo y el siroco.
Trabaja con tu pala, marroquí
que masticas hierbas para la fiebre.
¡Femina!... la danza de las cabezas.
En Asia también bailan los Nagó.
Dijiste: “me molesta la humedad
y mi vieja dolencia de Toulon.”
Oh, Ginger, tú que miras el cristal,
aún no viste el faro de Alborg.
Yo en cambio he visto en Londres a tu Fanny
que está besando a otro en tu cama.
Número 02 – 2007
135
Nicos Cavadías
Κρέας αλατισµένο του κουτιού.
Μύωπα καπετάνιο µου και γέρο,
ένα µαγικό σκονάκι ξέρω
τέλειο για την κόρη του µατιού.
Άναψε στη γέφυρα το φως.
µέσα µου µιλεί ένας παπαγάλος
γέρος στραβοµύτης και µεγάλος
µα γιοµάτος πείρα και σοφός.
Μέσα µου βαθιές αναπνοές.
Του Κολόµβου ξύπνησαν οι ναύτες.
Όλες τις ρουκέτες τώρα κάφτ’ τες
Και Marconi στείλε το S.O.S.
136
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
La carne de la caja está salada.
Mi capitán miope se hace viejo,
pero conozco cierto polvo mágico
que curará las niñas de tus ojos.
La luz está encendida allí en el puente.
Dentro de mí habla un viejo papagallo
que tiene un pico grande y retorcido
pero muy sabio y lleno de experiencia.
Dentro de mí tengo profundo aliento.
Despiertan los marinos de Colón.
Encendidas ahora las bengalas
ha enviado Marconi el S.O.S.
Número 02 – 2007
137
Nicos Cavadías
ΕΣΜΕΡΑΛ∆Α
Στον Γιώργο Σεφέρη
Ολονυχτίς τον πότισες µε το κρασί του Μίδα
κι ο φάρος τον ελίκνιζε µε τρεις αναλαµπές.
∆ίπλα ο λοστρόµος µε µακριά πειρατική πλεξίδα
κι αλάργα µας το σκοτεινό λιµάνι του Gabes.
Απά στο γλυκοχάραµα σε φίλησε ο πνιγµένος
κι όταν ξυπνήσεις µε διπλή καµπάνα θα πνιγείς.
Στο κάθε χάδι κ’ ένας κόµπος φεύγει µατωµένος
απ' το σηµάδι της παλιάς κινέζικης πληγής.
Ο παπαγάλος σου ‘στειλε στερνή φορά το «γεια σου»
κι απάντησε απ’ το στόκολο σπασµένα ο θερµαστής,
πέτα στο κύµα τον παλιό που εσκούριασε σουγιά σου
κι άντε µονάχη στον πρωραίον ιστό να κρεµαστείς.
Γράφει η προπέλα φεύγοντας ξοπίσω: «Σε προδίνω»,
κι ο γρύλος το ξανασφυράει στριγγά του τιµονιού.
Μη φεύγεις. Πες µου, το ‘πνιξες µια νύχτα στο Λονδίνο
ή στα βρωµιάρικα νερά κάποιου άλλου λιµανιού;
138
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
ESMERALDA
A Giorgos Seferis
Anoche le embriagaste con el vino de Midas
y el faro le acunó con sus tres centelleos.
Al lado, el contramaestre con su trenza pirata
y a lo lejos, oscuro, el puerto de Gabés.
Te dio un beso el ahogado al despuntar la aurora
y ya cuando despiertes te hundirán las campanas.
En todas las caricias un nudo ensangrentado
huye desde la marca de antigua herida china.
Te envió el papagayo su saludo postrero
respondió el fogonero ronco desde las máquinas:
“Tira al mar tu cuchillo antiguo y oxidado
y ve sola a colgarte del mástil de la proa.”
La hélice en su rastro escribe: “te delato”
y el guardínxxii del timón martillea de nuevo
¡No huyas más y dime si lo ahogaste una noche
en Londres o en las aguas de otro sórdido puerto!
Número 02 – 2007
139
Nicos Cavadías
Ξυπνάν οι ναύτες του βυθού ρισάλτο να βαρέσουν
κι απέ να σου χτενίσουνε για πάντα τα µαλλιά.
Τρόχισε εκείνα τα σπαθιά του λόγου που µ’ αρέσουν
και ξαναγύρνα µε τις φώκιες πέρα στη σπηλιά.
Τρεις µέρες σπάγαν τα καρφιά και τρεις που σε καρφώναν
και συ µε τις παλάµες σου πεισµατικά κλειστές
στερνή φορά κι ανώφελα ξορκίζεις τον τυφώνα
που µας τραβάει για τη στεριά µε τους ναυαγιστές.
140
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Despiertan desde el fondo del mar los marineros,
largan amarras y peinan tu pelo siempre.
Afila esas espadas verbales que me gustan
y vuelve con las focas de nuevo a las cavernas.
Tres días te clavaron y tres te desclavaron,
clavos que se rompieron en tus palmas cerradas.
Y en vano conjuraste por último el tifón
que nos arrastra a tierra firme con los náufragos.
Número 02 – 2007
141
Nicos Cavadías
ΚΑΡΑΝΤΙ
Στο κορίτσι από το Βόλο
Μπάσσες στεριές, ήλιος πυρρός και φοινικιές,
ένα πουλί που ακροβατεί στα παταράτσα.
Γνέφουνε δυο στιγµατισµένα µαύρα µπράτσα,
που αρρώστιες τα ‘χουνε τσακίσει τροπικές.
Παντιέρα κίτρινη – σινιάλο του νερού.
Φούντο τις δυο και πρίµα βρέξε το πινέλο.
Τα δυο φανάρια της νυχτός. Κι ο Pisanello
ξεθωριασµένος απ’ το κύµα του καιρού.
Το καραντί... Το καραντί θα µας µπατάρει.
Σάπια βρεχάµενα, τσιµέντο και σκουριά.
Από νωρίς, δεξιά στη µάσκα την πλωριά,
κοιµήθηκεν ο καρχαρίας που πιλοτάρει.
Ορντίνα δίνει ο παπαγάλος στον ιστό,
όπως και τότε απ’ του Κολόµπου την κουκέτα.
Χρόνια προσµένω να τυλίξεις την µπαρκέτα,
Χρόνια προσµένω τη στεριά, να ζαλιστώ.
142
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MAR DE FONDO
A la muchacha de Volos
Costas bajas, palmeras y sol abrasador,
un pajarito acróbata que vuela por las drizasxxiii.
Brazos negros, marcados con sendas cicatrices
de enfermedades tropicales que los destrozaron.
La bandera amarilla – la señal en el mar.
A todo trapo, al fondo tiramos el rezón.
Las luces por la noche en el barco. Y Pisanelloxxiv
descolorido por las olas de mal tiempo.
Y esta mar de fondo... mar que nos hundirá,
mar podrida y mojada, de óxido y cemento.
Muy pronto, a la derecha del mascarón de proa,
se durmió el tiburón que pilotaba el barco.
El papagayo manda desde el palo mayor
como antes desde el camastro de Colón.
Muchos años espero que ates la corredera.
Muchos años espero en tierra a marearme.
Número 02 – 2007
143
Nicos Cavadías
Φωτιές ανάβουνε στην άµµο ιθαγενείς
κι αχός µας φτάνει καθώς παίζουν τα όργανά τους.
Της θάλασσας κατανικώντας τους θανάτους
Στην ανεµόσκαλα σε θέλω να φανείς.
Φύκια µπλεγµένα στα µαλλιά, στο στόµα φύκια.
Έτσι ως κοιµήθηκες για πάντα στα βαθιά
κατάστιχτη, πελεκηµένη από σπαθιά,
διπλά φορώντας των Ίνκας τα σκουλαρίκια.
144
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Encienden en la arena fogatas los nativos,
tocan sus instrumentos, nos llega su fragor.
Quiero que aparezcas encima de la jarcia
conquistando del todo a los muertos del mar.
Las algas enredadas en la boca y el pelo.
Ya duermes para siempre en las profundidades,
tatuada del todo, tu cuerpo apuñalado,
llevando dos pendientes antiguos de los Incas.
Número 02 – 2007
145
Nicos Cavadías
ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΑΝΙΣ
Στον Αιµίλιο Βεάκη
Ένα κοχύλι σκουλαρίκι έχεις στ’ αυτί
και στα µαλλιά θαλασσινό πράσινο αστέρα.
Tropical stormy – In Madras area cholera,
Και στα νησιά του Lakha-diwa πυρετοί.
Το ‘να σου χέρι ανάλαφρα φύκια κρατά
και το ζερβί σου το λειψό σάπια καβίλλια.
Η Katherine τούτη τη στιγµή, χιλιάδες µίλια...
Βγάνει τη ντάµα µε το ρήγα σταυρωτά.
Το «Union Jack» και το σπασµένο τουρκετί
κι ο Γιαπωνέζος στην παντιέρα – µαύρη µπάλα.
Η αφή της όµοια µε το πέρσικο γατί
Που ‘χες ψωνίσει πριν τρεις µήνες στην Bomballa.
Περαστική τώρα η Γοργόνα η τροπική
σε βλέπει αδιάφορη κι απέ σε φέρνει βόρτα.
Αλλιώτικες όσες σταµπάρουν ναυτικοί
κι άλλες αυτές που σε τραβούσανε στα πόρτα.
146
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
VIDA MARINA
A Emilio Veakis
Llevas un anillito de concha en la oreja
y en los cabellos verde una estrella de mar.
Tropical stormy el parte – in Madras area cholera
y hay fiebres en las islas Laquedivas.
Agarras con la diestra esas algas ingrávidas
y tienes en la izquierda una escota podrida.
Y Katherine ahora, que está a miles de millas,
hace jaque a la reina pero con otro rey.
Tienes la Union Jack y el foque desgarrado,
bandera japonesa– y una bola negra.xxv
El tacto de ella es suave como ese gato persa
que tres meses atrás comprabas en Bomballa.
Pero a su paso ahora, sirena tropical,
te mira indiferente y gira en torno a ti.
No es como las que antes tatuaron los marinos
o aquellas otras chicas que en puerto te arrastraban.
Número 02 – 2007
147
Nicos Cavadías
Ο κατασκότεινος βρέχει νερένιος ουρανός
µολύβι, εγγλέζικες κονσέρβες, porridge, νάρκες.
Παίζει τερπνό, παράξενο παιγνίδι µε τις σάρκες
καθώς διαβαίνει ο σκύλος ο θαλασσινός.
Τοπίο σκωτσέζικο – σκυλιά και κυνηγοί,
πύργος µε φάντασµα – παλιό Johnnie Walker whisky.
Απόψε δυο χαλύβδινοι πρωραίοι πυργίσκοι
προσµένουν Τρίτωνες για βάρδιας αλλαγή.
Γουίλλιαµ!... Γέλα στο βυθό φλεγµατικά,
αφού πια τίποτα δε µέλλει να προδώσεις.
Ας παίξουν κι άλλοι µε παιγνίδια ναυτικά
κι άλλοι ας φορέσουνε φανέλλα µε ραβδώσεις.
148
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
El cielo más oscuro diluvia sobre ti.
Latas inglesas, plomo, porridge y torpor.
Y ahora el tiburón al pasar juega un juego
encantador y extraño con las carnes que tienes.
Un paisaje escocés –perros y cazadores,
castillos con fantasma – el viejo Johnnie Walker.
De noche dos torretas de plomo de la proa
esperan a tritones para el cambio de guardia.
Flemático te ríes, William, en lo profundo,
porque ya nada queda que puedas traicionar.
Que otros jueguen a esos juegos de marineros
que otros lleven ahora camisetas a rayas.
Número 02 – 2007
149
Nicos Cavadías
FEDERICO GARCIA LORCA
Στον Θανάση Καραβία
Ανέµισες για µια στιγµή το µπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου µεσοφόρι.
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,
τότε που φεύγανε µπουλούκια οι Σταυροφόροι.
Παντιέρες πάγαιναν του ανέµου συνοδιά
και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου.
Στο ρωγοβύζι ανατρίχιαζαν τα παιδιά
κι ο γέρος έλιαζε ακαµάτης τ’ αχαµνά του.
Του ταύρου ο Πικάσσο ρουθούνιζε βαριά
και στα κουβέλια τότε σάπιζε το µέλι.
Τραβέρσο ανάποδο – πορεία προς Βορριά.
Τράβα µπροστά – ξοπίσω εµείς – και µη σε µέλει.
Κάτου απ’ τον ήλιο αναγαλλιάζαν οι ελιές
Και φύτρωναν µικροί σταυροί στα περιβόλια.
Τις νύχτες στέρφες αποµέναν οι αγκαλιές
Τότες που σ’ έφεραν, κατσίβελε, στη µπόλια.
150
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
FEDERICO GARCÍA LORCAxxvi
A Thanasis Karabías
En un momento sólo aireaste tu bolero
y también tus enaguas de naranja profundo.
Acaso fuera agosto, supongo, no lo sé,
cuando en tropel partieron los guerreros cruzadosxxvii.
Marchaban las banderas acompañando al viento,
galeras de la muerte habían zarpado ya.
En el pezón materno temblaban los bebés
y el viejo perezoso ponía al sol sus testículos.
El Picasso del toro hondamente mugía
cuando ya en las colmenas se pudría la miel.
En rumbo de través – marchamos hacia el norte.
Avante toda – no importa, pues ya estamos detrás.
Las olivas exultan tostadas bajo el sol
y brotan en las huertas unas pequeñas cruces.
Quedaban los abrazos en las noches estériles,
cuando se te llevaron, gitano, en tu mantilla.
Número 02 – 2007
151
Nicos Cavadías
Ατσίγγανε κι Αφέντη µου, µε τι να σε στολίσω;
Φέρτε το µαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό.
Στον τοίχο της Καισαριανής µας φέραν από πίσω
κ' ίσα εν’ αντρίκιο ανάστηµα ψήλωσαν σωρό.
Κοπέλες απ’ το ∆ίστοµο φέρτε νερό και ξίδι.
Κι απάνω στη φοράδα σου δεµένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι,
µέσ’ απ’ τα διψασµένα της χωράφια τ’ ανοιχτά.
Βάρκα του βάλτου ανάστροφη, φτενή, δίχως καρένα.
Σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά.
Σµάρι κοράκια να πετάν στην έρηµην αρένα
και στο χωριό ν’ ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.
152
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Gitano y señor mío, ¿con qué te adornaré?
Traed el manto rojo, el vestido del moro.
En Cesarianíxxviii nos llevaron tras un muro
y apilaron montones de muertos hasta arriba.
Muchachas de Dístomo, traed agua y vinagre.
Y tú sobre la yegua, atado en una cruz
cabalga en postrer viaje a la ciudad de Córdoba
entre terruños secos y abiertos por el sol.
Barquita del pantano, sin quilla y del revés.
Arneses que se oxidan en la cueva gitana.
Que las dunas desiertas sobrevuelen los cuervos
y aúllen siete perros en la aldea de noche.
Número 02 – 2007
153
Nicos Cavadías
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Στον Γιώργο Κουµβακάλη
Ήτανε εκείνη τη νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης,
το κύµα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά µε την οργιά.
Σ’ έστειλε ο πρώτος τα νερά να πας για να γραδάρεις,
µα εσύ θυµάσαι τη Σµαρώ και την Καλαµαριά.
Ξέχασες εκείνο το σκοπό που λέγανε οι Χιλιάνοι
– Άγιε Νικόλα φύλαγε κι Άγια Θαλασσινή.–
Τυφλό κορίτσι σ’ οδηγάει, παιδί του Modigliani,
που τ’ αγαπούσε ο δόκιµος κ’ οι δυο Μαρµαρινοί.
Νερό καλάρει το fore peak, νερό και τα πανόλια,
Μα εσένα µια παράξενη ζαλάδα σε κινεί.
Με στάµπα που δεν φαίνεται σε κέντησε η Σπανιόλα
ή το κορίτσι που χορεύει απάνω στο σκοινί:
Απάνου στο γιατάκι σου φίδι νωθρό κοιµάται
και φέρνει βόλτες ψάχνοντας τα ρούχα σου η µαϊµού.
Εχτός από τη µάνα σου κανείς δε σε θυµάται
σε τούτο το τροµαχτικό ταξίδι του χαµού.
154
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
SALÓNICA
A Giorgos Koumbakalis
Aquella fue la noche, soplaba el noroeste
y la proa surcaba las olas milla a milla.
El primer oficial te hizo lanzar la sonda,
pero pensabas sólo en Smaro y Kalamariá.
Olvidas la tonada que cantan los chilenos
–que nos guarden los santos Nicolás y Thalasiní–.
Te conduce una ciega, hija de Modigliani,
a la que amó el grumete y los dos marmarinosxxix.
El agua cala el fore peak, y toda la escotillaxxx,
y a ti te balancea un extraño mareo.
¿Te hizo un tatuaje invisible la española
o la chica que baila sobre los aparejos?
Y sobre tu camastro una serpiente duerme
holgazana y el mono juega y busca tus ropas.
A excepción de tu madre ninguno ya se acuerda
que estás en un viaje hacia tu destrucción.
Número 02 – 2007
155
Nicos Cavadías
Ο ναύτης ρίχνει τα χαρτιά κι ο θερµαστής το ζάρι
κι αυτός που φταίει και δε νογάει, παραπατάει λοξά.
Θυµήσου κείνο το στενό κινέζικο παζάρι
και το κορίτσι που ‘κλαιγε πνιχτά µες στο ρικσά.
Κάτου από φώτα κόκκινα κοιµάται η Σαλονίκη.
Πριν δέκα χρόνια µεθυσµένη µου ‘πες «σ’αγαπώ».
Αύριο, σαν τότε, και χωρίς χρυσάφι στο µανίκι,
µάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το Depot.
156
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Lee el marino en cartas y el fogonero el dado,
y el que tiene la culpa y no entiende, tropieza.
Acuérdate de aquel estrecho bazar chino
del llanto de esa chica en el jinrikisháxxxi.
Que Salónica duerma bajo las luces rojas.
Borracha hace diez años me dijiste “te amo”.
Mañana como entonces y sin oro en la manga
en vano buscarás la calle del dépôt.
Número 02 – 2007
157
Nicos Cavadías
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ
Στον Γιώργο Θεοτοκά
Έβραζε το κύµα του γαρµπή.
Ήµαστε σκυφτοί κ’ οι δυο στο χάρτη
γύρισες και µου ‘πες πως το Μάρτη
σ’ άλλους παραλλήλους θα ‘χεις µπει.
Κούλικο στο στήθος σου τατού,
που όσο κι αν το καις δε λέει να σβήσει.
Είπαν πως την είχες αγαπήσει
σε µια κρίση µαύρου πυρετού.
Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό
κι ο Σταυρός του Νότου µε τα στράλια.
Κοµπολόι κρατάς από κοράλλια
κι άκοπο µασάς καφέ πικρό.
Το Άλφα του Κενταύρου µια νυχτιά
µε το παλινώριο πήρα κάτου.
Μου ‘πες µε φωνή ετοιµοθανάτου;
«Να φοβάσαι τ’ άστρα του Νοτιά».
158
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LA CRUZ DEL SUR
A Yorgos Zeotocas
Hervían en el ábrego las olas y nosotros
encorvados los dos sobre la carta náutica.
Te giraste hacia mí y dijiste que en marzo
te habrías marchado hacia otros paralelos.
En tu pecho se ve un tatuaje chino,
por mucho que lo quemes no se borra jamás.
Decían que la amaste en un tiempo pasado
como en un arrebato de la fiebre más negra.
Una guardia difícil en un cabo pelado
y con la Cruz del Sur detrás de los obenques.
Agarras un rosario de cuentas de coral
y sin cesar masticas granos de café amargo.
Pero al fin una noche, al fondo Alfa Centauro,
tracé la línea con el compás del azimutxxxii.
Y tu voz preparada para la muertexxxiii dijo:
“Guárdate de los astros de los cielos del sur”
Número 02 – 2007
159
Nicos Cavadías
Άλλοτε απ’ τον ίδιο ουρανό
έπαιρνες, τρεις µήνες στην αράδα,
µε του καπετάνιου τη µιγάδα,
µάθηµα πορείας νυχτερινό.
Σ’ ένα µαγαζί του Nossi Be
πήρες το µαχαίρι, δυο σελλίνια,
µέρα µεσηµέρι απά στη λίνια
ξάστραψε σα φάρου αναλαµπή.
Κάτου στις αχτές της Αφρικής
πάνε χρόνια που κοιµάσαι.
Τα φανάρια πια δεν τα θυµάσαι
και τ’ ωραίο γλυκό της Κυριακής.
160
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
En otra ocasión, bajo el mismo firmamento
por tres meses seguidos tomaste una lección
para aprender de noche navegación nocturna
con la joven mulata del capitán del barco.
Y fue en un almacén de Nossi Bé en el que
compraste ese cuchillo, el precio, dos chelines.
Justo en el ecuador en algún mediodía
lanzó su centelleo como la luz de un faro.
Al sur bajo las aguas de la costa africana
hace ya muchos años que duermes en tu sueño.
Ya no te acuerdas de los destellos de los faros
ni de aquellos domingos de dulzura exquisita.
Número 02 – 2007
161
Nicos Cavadías
ΜΑΡΕΑ
Στο Γιακουµή Βαλάση
Ο Αλτεµπαράν ψάχνει να βρει µες στα νερά
το παλινώριο που τον γέλασε δυο κάρτες.
Στης προβολής να τρέχουν βλέπαµε τους χάρτες
του Chagall άλογα – τσίρκο του Seurat.
Πυξίδα γέρικη –ataxie locomotrice–
και στοιχειωµένη από τα χείλια σου σφυρίχτρα.
Στην κόντρα γέφυρα προσµένατε κ’ οι τρεις
να λύσει το άστρο του Αλµποράν η χαρτορίχτρα.
Της τραµουντάνας τ’ άστρο, τ’ άστρο του Νοτιά
παντρεύονται µε πορφυρόχρωµους κοµήτες.
Του Mazagan οι θερµαστές οι Σοδοµίτες
παίξαν του Σέσωστρη τη κόρη στα χαρτιά.
Η ξύλινη που όλοι αγαπήσαµε Γοργόνα,
καθώς βουτά παίρνει παράξενες ανάσες.
Προτού κολλήσουµε για πάντα στις Σαργάσσες,
µας πρόδωσε µ’ ένα πνιγµένο του Νορόνα.
162
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MAREA
A Yacumis Valasis
Aldebarán intenta hallar entre las aguas
el compás de azimut que le robó dos grados.
En mapas proyectados vemos cómo galopan
de Chagall los caballos – el circo de Seuratxxxiv.
Brújula envejecida –ataxie locomotrice–
y aquel silbato que embrujaron tus labios.
Y los tres esperáis en el puente de mando
que la adivina deje brillar a Aldebarán.
Las estrellas del sur y la de la tramontana
se casan con cometas de purpúreos colores.
Los fogoneros sodomitas de Mazagán
se juegan a las cartas a la hija de Sesostrisxxxv.
Sirena de madera que todos adoramos
que según se sumerge adquiere extraños tonos.
Pero antes de quedarnos por siempre en los Sargazos
nos va a engañar con un ahogado de Noronhaxxxvi.
Número 02 – 2007
163
Nicos Cavadías
Πουλιά στα ξάρτια –καραντί– στεργιανή ζάλη
χελιδονόψαρα – πνιγµένου δαχτυλίδι.
Του ναυτικού το δυσκολότερο ταξίδι
το κυβερνάν του Μαγελάνου οι παπαγάλοι.
Η καραβίσια σκύλα οσµίζεται ρεστία
και το κορµί σου το νερό που θα καλάρει.
Τη νύχτα οι ναύτες κυνηγάνε το φεγγάρι
και την ηµέρα ταξιδεύουνε στ’ αστεία.
164
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Pájaros en las cartas –mar de fondo– mareo,
los peces voladores – sortijas del ahogado.
El viaje más difícil que hace el marinero
lo timonean los loros que hay en Magallanes.
Los perros de los barcos huelen la mar cruzada
y tu cuerpo después y el agua que lo empapa.
De noche los marinos persiguen a la luna
y de día se toman a broma sus viajes.
Número 02 – 2007
165
Nicos Cavadías
ΛΥΧΝΟΣ ΤΟΥ ΑΛΑ∆∆ΙΝΟΥ
Στον Ν. Χατζηκυριάκο-Γκίκα
Την ανεξήγητη γραφή να λύσω πολεµώ
που σου χαράξαν πειρατές Κινέζοι στις λαγόνες.
Γυµνοί µε ξύλινους φαλλούς τριγύρω από το λαιµό,
Μας σπρώχναν προς τη θάλασσα µε τόξα οι Παταγόνες.
Κόκκαλο ρίξε στο σκυλί το µαύρο που αλυχτά
και στείλε τη «φιγούρα» στον πειρατή ρεγάλο.
Πες µου, που βρέθηκε η στεριά στου πέλαου τ’ ανοιχτά
και το δεντρί µε το πουλί που κρώζει το µεγάλο;
Για το άστρο της Ανατολής κινήσαµε µικροί.
Πουλί, πουλάκι στεριανό, θάλασσα δε σου πρέπει!
Και σε που σε φυτέψανε, παιδί, στο Κονακρί,
µε γράµµα συµβουλευτικό της µάνας σου στην τσέπη.
Του ναύτη σος του στη στεριά κρεβάτι, και να πιει.
– Όλο τον κόσµο γύρισες, µα τίποτα δεν είδες...–
Μες στο µετάξι κρύβονταν της Ίντιας οι σκορπιοί
κ' έφερνε ο αγέρας της νοτιάς στην πλώρη άµµο κι ακρίδες.
166
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LA LÁMPARA DE ALADINO
A N. Jatsikiriacos-Guicas
Lucho por descifrar la hermética escritura
que los piratas chinos pusieron en tus flancos.
Desnudos con collares de falos de madera
arqueros patagones nos echaron al mar.
Arroja un hueso al perro negro que está ladrando,
regálale al pirata el mascarón de proa.
Dime, ¿dónde se vio la tierra en mar abierto
y el árbol con un gran pájaro que gorjea?
Partimos cuando niños hacia el astro de oriente
¡Pajarito de tierra, el mar no te conviene!
A ti tampoco, niño, que en Konakrí enterramos
con cartas de su madre aún en el bolsillo.
Dale un lecho y bebida en tierra al marinero.
–diste la vuelta al mundo, pero no viste nada–
Los escorpiones indios se ocultan en la seda
llena la proa el siroco de langostas y arena.
Número 02 – 2007
167
Nicos Cavadías
Σηµάδι µαύρο απόµεινε κι ας έσπασε ο χαλκάς.
–Στην αγορά του Αλιτζεριού δεµένη να σε σύρω.–
Και πήδηξ’ ο µικρός θεός µια νύχτα, των Ίνκας,
στου Αιγαίου τα γαλανά νερά, δυο µίλια όξω απ’ τη Σκύρο.
Μεσάνυχτα και ταξιδεύεις δίχως πλευρικά!
Σκιάζεσαι µήπως στο γιαλό τα φώτα σε προδίνουν,
Μα πρύµα πλώρα µόνο εσύ πατάς στοχαστικά,
κρατώντας στα χεράκια σου το λύχνο του Αλαδδίνου.
168
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Quedó una marca negra al romperse el grillete.
–encadenada estabas en el mercado moro–
y una noche saltó el diosecillo inca
a dos millas de Sciro en el azul Egeo.
¡Es medianoche y viajas a la deriva oscura!
Temes que te delaten las luces en la orilla.
Pero de popa a proa caminas pensativa
teniendo en tus manitas la lámpara de Aladino.
Número 02 – 2007
169
Nicos Cavadías
170
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
TRAVÉS
Número 02 – 2007
171
Nicos Cavadías
ΜΟΥΣΩΝΑΣ
Τρελός Μουσώνας ράγισε µεσονυχτίς τα ρέλια.
Στο χέρι σου χλωρό κλαρί, χαρτί κι ένα φτερό.
Τέσσεροι κάµανε καιροί τα ρούχα σου κουρέλια.
Να σε σκεπάσω θέλησα, γλιστράς και δε µπορώ.
Κοράλλι ο κατραµόκωλος βαστάει να σε φιλέψει.
Γιατί µπήγεις τα νύχια σου στη σάπια κουπαστή;
Είν’ ένα φάδι αθώρητο και µου µποδάει τη βλέψη.
Γαλάζιο βλέπω µοναχά, γαλάζιο και σταχτί.
Παρακαλώ σε κάθησε να ξηµερώσει κάπως.
Χρώµα να βρω, το πράσινο και τίντες µυστικές.
Κι απέ, το θρύλο να σου πω που µου 'πε µαύρος κάπος
τη νύχτα που µας έγλειφε φωτιά στο Μαρακές.
Ακόµα ξέρω τον αρχαίο σκοπό του Μινικάπε,
τη φοινικιά που ζωντανή θρηνεί στο Παραµέ.
Μα ένα πουλί µου µήνυσε πως κάποιος άλλος σ' τα' πε
κάποιος, που ξέρει να ιστορά καλύτερα από µε.
172
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MONZÓN
Un monzón fiero desgarró el casco a medianoche.
En tu mano una rama verde, papel y pluma.
Cuatro cambios del tiempo arruinaron tus ropas.
Y yo te quería tapar; te escurres y no puedo.
El marino del puente te regala coral.
¿Por qué escarban tus uñas en el raíl podrido?
Esa gasa invisible obstruye mi mirada.
Tan solo veo azul, azul de mar, ceniza.
Te ruego, quédate, solo hasta que amanezca.
Si encontrara un color, verde y oscuros tintes.
Escucha la leyenda que me contó aquel negro
el fuego que de noche nos lamió en Marrakech.
Recuerdo aun la antigua canción de Minicapé,
La vívida palmera que llora en Parané.
Me dijo un pajarito que otro te lo contó
otro que acaso sabe narrar mejor que yo.
Número 02 – 2007
173
Nicos Cavadías
Κάµατος είναι που µιλά στενόχωρα και κάψα.
Πεισµατική, και πέταξες χαρτί, φτερό, κλαδί,
όµως δεν είµαστε παιδιά να πιάσουµε την κλάψα.
Τι θα' δινα –«Πάψε, Σεβάχ»– για να' µουνα παιδί!
Αυγή, ποιος δαίµονας Ινδός σου µόλεψε το χρώµα;
Γυρίζει ο ναύτης τον τροχό κι ο γύφτος τη φωτιά.
Και µεις, που κάµαµε πετσί την καραβίσια βρώµα,
στο πόρτο θα κερδίσουµε και πάλι στα χαρτιά.
Ινδικός Ωκεανός 1951
174
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Es un cansancio que habla, la tristeza, el calor.
Obstinada arrojaste papel, pluma, la rama,
Y ya no somos niños para poder llorar.
¡Simbad! Lo que daría yo por ser ahora niño...
Dime Alba, ¿qué demonio ensució tu color?
Regresa el marinero al timón, al fuego el gitano.
Y nosotros, que hicimos del barco nuestra piel,
ganaremos jugando en el puerto a las cartas
Océano Índico 1951
Número 02 – 2007
175
Nicos Cavadías
FRESCO
Ο Fra Giovanni σιωπηλός οδήγαε τη γραφίδα.
Το αγγελικό του πρόσωπο χυµένος τη σπουδή.
Ορθός ο δούλος δίπλα σας, µακρύς σα νεροφίδα,
έτριβε τ' άγια χρώµατα σε πέτρινο γουδί.
Όργανο, σε ξεχάσανε σε ποια κλειστή ροτόντα,
που δεν την ελειτούργησε λιβάνι και παπάς;
Από νωρίς ξεχάστηκες τους βιαστικούς ρωτώντας.
Όθε αγαπάς νυχτώθηκες, µπαίνεις και δε χτυπάς.
Σκουφί, σωκάρδι βυσσινί φορώ, µακρύ στιλέτο.
Χρυσόβουλη βαστάω γραφή και ένα πουγγί φλουριά.
Σκύβεις, κοιτάζεις το νερό που ρέει στο καναλέτο,
Γυρνάς, διώχνεις το δούλο σου και σβήνεις τα κεριά.
Άσχηµος είµαι. Αµαρτωλός σε φρέσκο του Ανωνύµου,
χυµένο είναι το µάτι µου µε χτύπηµα σφυριού,
το αυτί κοµµένο, κι έχασα µια νύχτα τη φωνή µου
στη ναυµαχία του Μισιριού.
176
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
FRESCO
Fra Giovanni en silencio conduce su pincel.
Tu rostro angelical se apunta en el boceto.
A vuestro lado en pie un esclavo estirado
mezcla santos colores en un pétreo mortero.
¿En qué redondo altar el órgano olvidado
quedó sin consagrar, sin incienso ni cura?
Muy pronto lo olvidaste, junto a los impacientes.
Anocheció y entraste sin llamar en tu amor.
Gorra, chaleco rojo, también llevo mi daga.
Una bula de oro, florines en mi bolsa.
Te inclinas a mirar el agua del canal,
media vuelta y se apagan el criado y la vela.
Soy un pecador feo, en un fresco sin firma.
Tuerto de un martillazo, me cortaron la oreja,
y en una sola noche enmudeció mi voz
En la batalla de Misiri.
Número 02 – 2007
177
Nicos Cavadías
Κι αυτός, ωραίος όπως εσύ, ψηλός, porca miseria!
το σχήµα του κρύβει λαµπρή πολεµική στολή.
Χαϊδεύει τα δυο χέρια σου, τα ευλογηµένα χέρια,
πέφτει το ράσο του, ο σταυρός γλιστράει και σε φιλεί.
~
Με το καράβι του Θησέα σ' αφήσαµε στη Νάξο.
Γυµνή, µ' ένα στα πόδια σου θαλασσινό σκουτί.
Σε ποιες σπηλιές εκρύφτηκες και πως να σε φωνάξω;
Κοστάρω κι όλο µε τραβάει µακριά το καραντί.
~
Ένα κοπάδι ελέφαντες, µαϊµούδες και καµήλες
σου κουβαλούσαν σε µακρύ ποντόνι τα προικιά.
Μα τα 'πιε ανεµορούφουλας απέξω από τις Μύλες
και ξέστρωσες το νυφικό κρεβάτι σου Θιακιά.
Sydney 1955
178
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Y él... es guapo como tú, alto, porca miseria,
Sus hábitos ocultan divisa militar.
Acaricia tus manos, tus manos bendecidas,
resbala su casulla, cae la cruz y te besa.
~
Te dejamos en Naxos, Teseo estaba a bordo.
Desnuda, con un paño marino a los pies.
¿En qué cueva te escondes? ¿Cómo te llamaré?
Costeando te busco y me aleja la marea.
~
Monos, camellos y una manada de elefantes,
acarreaban tu dote en una gran galera.
Se la tragó un tornado justo al lado de Miles
Y te quedaste, niña de Ítaca, sin boda.
Sydney 1955
Número 02 – 2007
179
Nicos Cavadías
ΓΥΝΑΙΚΑ
Στον Αντώνη Μωραϊτη
Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεµο τη γλώσσα σου και πέρνα.
Αλλού σε λέγανε Γουδήθ, εδώ Μαρία.
Το φίδι σκίζεται στο βράχο µε τη σµέρνα.
Από παιδί βιαζόµουνα, µα τώρα πάω καλιά µου.
Μια τσιµινιέρα µε όρισε στον κόσµο και σφυρίζει.
Το χέρι σου, που χάιδεψε τα λιγοστά µαλλιά µου,
για µια στιγµή αν µε λύγισε, σήµερα δε µε ορίζει.
Το µετζαρόλι ράγισε και το τεσσαροχάλι.
Την τάβλα πάρε, τζόβενο, να ξαναπάµε αρόδο.
Ποιος σκύλας γιος µας µούντζωσε κι έχουµε τέτοιο χάλι,
που γέροι και µικρά παιδιά µας πήραν στο κορόιδο;
Βαµµένη. Να σε φέγγει κόκκινο φανάρι.
Γιοµάτη φύκια και ροδάνθη, αµφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο µε δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά, σε µια σπηλιά, στην Αλταµίρα.
180
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MUJER
A Andonis Moraitis
Baila sobre la aleta del tiburón y juega
con tu lengua en el viento, pasa. Te dicen
Judith en otra parte, aquí ya eres María.
La serpiente en la isla lucha con la morena.
De niño andaba aprisa, hoy la recta final.
Silba la chimenea que gobernó mi mundo.
Tu mano acariciaba mis escasos cabellos,
resbaló en un momento y ya no me dirige.
Se rajó la ampolleta y el ancla de rezón.
Toma la tabla, mozo, volvamos mar adentro.
¿Quién fue el hijo de perra que nos maldijo así?
Los viejos y losniños se burlan de nosotros?
Mujer pintada. Que te alumbre el farol rojo.
Llena de algas y de rosas en flor. Destino anfibio.
Cabalgabas a pelo, las riendas desbocadas,
la primera vez en las cuevas de Altamira.
Número 02 – 2007
181
Nicos Cavadías
Σαλτάρει ο γλάρος το δελφίνι να στραβώσει.
Τι µε κοιτάς; Θα σου θυµίσω εγώ που µ' είδες.
Στην άµµο πάνω σ' είχα ανάστροφα ζαβώσει
τη νύχτα που θεµελίωναν τις Πυραµίδες.
Το τείχος περπατήσαµε µαζί το Σινικό.
Κοντά σου ναύτες απ' την Ουρ πρωτόσκαρο εβίδωναν.
Ανάµεσα σε ολόγυµνα σπαθιά στο Γρανικό
έχυνες λάδι στις βαθιές πληγές του Μακεδόνα.
Πράσινο. Αφρός, θαλασσινό βαθύ και βυσσινί.
Γυµνή. Μονάχα ένα χρυσό στη µέση σου ζωστήρι.
Τα µάτια σου τα χώριζαν εφτά Ισηµερινοί
µες στου Giorgione το αργαστήρι.
Πέτρα θα του 'ριξα και δε µε θέλει το ποτάµι.
Τι σου 'φταιξα και µε ξυπνάς προτού να φέξει.
Στερνή νυχτιά του λιµανιού δεν πάει χαράµι.
Αµαρτωλός που δε χαρεί και που δε φταίξει.
182
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Salta la gaviota, va cegando al delfín
¿Qué miras? Te recuerdo dónde nos encontramos,
sobre la arena boca abajo te asombré
la noche en que cimentaron las Pirámides
Y juntos recorrimos la Gran Muralla China
Tú viste en Ur los barcos, primeros astilleros,
y entre espadas desnudas curaste con aceite
las profundas heridas de Alejandro en el Gránico.
Verde. Espuma, profundo azul marino y púrpura.
Desnuda. Solo el oro enmarca tu cintura.
Tus ojos separados por siete paralelos
en el taller de Giorgione.
Le tiré al río piedras, por eso no me quiere,
¿qué haría yo para que me despiertes al alba?
La última noche en puerto nunca transcurre en vano.
Es pecado vivir sin faltas ni placeres.
Número 02 – 2007
183
Nicos Cavadías
Βαµµένη. Να σε φέγγει φως αρρωστηµένο.
∆ιψάς χρυσάφι. Πάρε, ψάξε, µέτρα.
Εδώ κοντά σου, χρόνια ασάλευτος να µένω
ως να µου γίνει Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα.
Ινδικός Ωκεανός 1951
184
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Mujer pintada. La luz enferma te ilumine
Tú tienes sed de oro. Tómalo, busca y cuenta.
Que me quede a tu lado, tranquilo, muchos años
y seas mi Destino, mi Muerte y mi Piedra.
Océano Índico 1951
Número 02 – 2007
185
Nicos Cavadías
YARA YARA
Καθώς αποκοιµήθηκες φύλαγε βάρδια ο κάβος.
Σε σπίτι µέσα, ξέχασες προχτές το φυλαχτό.
Γελάς, µα εγώ σε πούλησα στο Rio για δυο centavos
κι απέ σε ξαναγόρασα ακριβά στη Βηρυτό.
Με πορφυρό στα χείλη µου κοχύλι σε προστάζω.
Στο χέρι το γεράκι σου και τα σκυλιά λυτά.
Απάνωθέ µου σκούπισε τη θάλασσα που στάζω
και µάθε µε να περπατώ πάνω στη γη σωστά.
Κούκο φορούσες κάτασπρο µικρός και κολαρίνα.
Ναυτάκι του γλυκού νερού.
Σε πιάνει –µην το πεις αλλού– σα γάτα η λαµαρίνα
Και σε σαστίζει ξαφνικό προβέτζο του καιρού.
Το ντύµα πάρε του φιδιού και δος µου ένα µαντίλι.
Εγώ, –και σ' έγδυσα µπροστά στο γέρο Τισιανό.
Βίρα, Κεφαλλονίτισσα, και µάινα το καντήλι.
Σε λόφο γιαπωνέζικο κοιµάται το στερνό.
186
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
YARA YARA
Mientras te adormilabas hacía guardia el cabo.
Olvidaste en alguna casa tu talismán.
Te ríes, pero en Río te compré a dos centavos,
en Beirut te pagué por un precio más alto.
En mis labios la concha púrpura, te lo ordeno.
En tu mano un halcón; los perros andan sueltos.
Límpiame el mar que me gotea por encima
y enséñame de nuevo a andar por tierra firme
De pequeño llevabas una gorra muy blanca
y de marinerito de agua dulce un collar.
Te agarra el mal del mar –no lo digas– como a un gato
Te marea el lebeche que rola de repente
Vístete como la serpiente y dame un paño.
Yo... te desnudé en frente de aquel viejo Tiziano.
Iza el ancla y arría, cefaloniense, el trapo.
Duerme el último en la colina japonesa.xxxvii
Número 02 – 2007
187
Nicos Cavadías
Σου πήρα από τη Νάπολη µια ψεύτικη καµέα
κι ένα κοράλλι ξέθωρο µαζί.
Πίσω απ' το φριγκορίφικο στην άδεια προκυµαία
Έβενος, - γλώσσα της φωτιάς, στο βάθος κρεµεζί.
Φώτα του Melbourne. Βαρετά κυλάει ο Yara Yara
ανάµεσα σε φορτηγά πελώρια και βουβά,
φέρνοντας προς το πέλαγος, χωρίς να δίνει δυάρα,
του κοριτσιού το φίληµα, που στοίχισε ακριβά.
Γερά την ανεµόσκαλα. Καφέ για τον πιλότο.
Λακίζετε, αλυσόδετοι του στεριανού καηµού.
Και σένα, που σε κέρδισα µιανής νυχτιάς σε λότο,
σµίγεις και πας µε τον καπνό του γκρίζου ποταµού.
Μια βάρκα θέλω, ποταµέ, να ρίξω από χαρτόνι,
όπως αυτές που παίζουνε στις όχθες µαθητές.
Σκοτώνει, πες µου, ο χωρισµός; - Ματώνει, δε σκοτώνει.
Ποιος είπε φούντο; Ψέµατα. ∆ε φτάσαµε ποτές.
Melbourne 1951
188
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Yo te traje un cameo imitado de Nápoles
Te regalé además un coral desteñido
Detrás de la nevera, en el muelle vacío
lengua de fuego –ébano– en hondo carmesí
Avanza el río Yara pesado por Melbourne,
entre faros y buques enormes, silenciosos
y fluyendo hacia el mar sin importarle nada
el beso de la niña que se vendió tan caro
Voltea el aparejo. Café para el piloto.
Huís atados a la nostalgia de la tierra
Y a ti una noche te gané a la lotería,
y ya te mezclas con el humo del río gris
Quiero esa barca, río, la barca de cartón
con la que juegan esos niños en la ribera.
Di, ¿la distancia mata? Hiere, pero no mata..
¿Quien dijo “tierra”? Miente. Ya nunca llegaremos.
Melbourne 1951
Número 02 – 2007
189
Nicos Cavadías
ΟΙ ΕΦΤΑ ΝΑΝΟΙ ΣΤΟ S/S CYRENIA
Στην Έλγκα
Εφτά. Σε παίρνει αριστερά, µη το ζορίζεις.
Μάτσο χωράνε σε κούφιαν απαλάµη.
Θυµίζεις κάµαρες κλειστές, στεριά µυρίζεις.
Ο πιο µικρός αχολογάει µ’ ένα καλάµι.
Γυαλίζει ο Σηµ της µηχανής τα δυο ποδάρια.
Ο Ρεκ λαδώνει στην ανάγκη το τιµόνι.
Μ’ ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόµπυ τη µαλάρια
κι ο στραβοκάνης ο Χαράµ πίττες ζυµώνει.
Απ’ το ποδόσταµο πηδάν ως τη γαλέτα.
–Μπορώ ποτέ να σου χαλάσω το χατίρι;
Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εµελέτα
ποιος ρήγας γιος θε να την πιει σ’ ένα ποτήρι.
Ραµάν αλλήθωρε, τρελέ, που λύνεις µάγια,
κατάφερε το σταυρωτό του Νότου αστέρι
σωρός να πέσει, να σκορπίσει στα σπιράγια,
και πες του κάτω από ένα δέντρο να µε φέρει.
190
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
LOS SIETE ENANITOS EN EL S/S CYRENIA
A Helga
Son siete. Y de nuevo a la izquierda. No lo fuerces.
Abarca en una mano ese manojo. Hueles
a tierra y me recuerdas a los cuartos cerrados.
El más pequeño de ellos hace soñar la caña.
Sim abre el motor y pule los dos pedales .
Rek engrasa el timón cuando hay necesidad
Con una pluma Gobi conjura la malaria
Y Haram, de piernas zambas, cocina el pan de pita.
Brincaba desde el pie del mástil hasta arriba
¿podría alguna vez negarte yo un favor?
Una rubia de ojos azules se preocupa
tan solo de qué príncipe querrá beberla en vaso
¡Bizco Ranan, tú, loco, que alejas el mal de ojo,
haz llover las estrellas que arman la cruz del sur,
para desparramarlas por toda la escotilla!
Y diles que me lleven debajo de algún árbol.
Número 02 – 2007
191
Nicos Cavadías
Ο Τοτ, του λείπει το ένα χέρι µα όλο γνέθει,
τούτο το απίθανο σινάφι να βρακώσει.
Εσθήρ, ποια βιβλική σκορπάς περνώντας µέθη;
Ρουθ, δε µιλάς; Γιατί τρεκλίζουν οι διακόσιοι;
Κουφός ο Σάλαχ, το κατάστρωµα σαρώνει.
–Μ’ ένα ξυστρί καθάρισέ µε από τη µοράβια.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που µε λερώνει.
–Γιε µου, που πας; –Μάνα, θα πάω µε τα καράβια.
Κι έτσι µαζί µε τους εφτά κατηφοράµε.
Με τη βροχή, µε τον καιρό που µας ορίζει.
Τα µάτια σου ζούνε µια θάλασσα, θυµάµαι...
Ο πιο στερνός µ’ ένα αυλό µε νανουρίζει.
Colombo 1951
192
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Tot está manco y sigue dando vueltas y vueltas,
se guarda a su increíble pandilla en los calzones
Esther, ¿qué borrachera bíblica has esparcido?
¿Por qué, Ruth, los doscientos nos tambaleamos tanto?xxxviii
El sordo Salak friega y arrancha la cubierta,
limpiándome de minio con una almohaza.
Pero algo más profundo es lo que me ha ensuciado.
–Pero hijo, ¿dónde vas? –Mamá, me voy al mar.
Y así, junto a los siete, bajamos navegando
con la lluvia y el tiempo que a todos nos gobierna.
Tus ojos ciñen un mar... Tus ojos, ya me acuerdo...
El pequeño me canta la nana con su flauta....
Colombo 1951
Número 02 – 2007
193
Nicos Cavadías
ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΙΝ∆ΙΚΟΠΛΕΥΣΤΗ
Στη Ρένα Ανδρεάδη
Τριγυριστής της Ινδικής στα νιάτα του ο Κοσµάς,
πίστεψε στα γεράµατα πως θα καλογερέψει.
Κυρά θαλασσοθάνατη, στα χέρια του έχεις ρέψει,
που στα στερνά τα µάρανε το αλέτρι κι ο κασµάς.
Όπου έφτασες, κάθε χρονιά θερίζουν τρεις φορές.
Την Τραποβάνη εδιάλεξες κι είχες καιρό ποδίσει.
Τώρα µασάς αµύγδαλα και προσφορές ξερές,
και το λιβάνι οσµίζεσαι που µοιάζει µε χασίσι.
Εκεί, Ταµίλες χαµηλές που εµύριζαν βαριά,
Σιγκαλινές µε στήθη ορθά, τριγύρω σου λεφούσια.
Εδώ λυγίζεις το κορµί µε τ' αχαµνά µεριά
και προσκυνάς τη ∆έσποινα τη Γαλακτοτροφούσα.
Πήγες εκεί που εδίδασκε το πράσινο πουλί,
όπου της µάγισσας ο γιος θ' αντάµωνε το στόλο.
Έλυνε εκείνος µε το σπαθί όσα η γραφή διαλεί.
Μα εσύ ξηγάς τα αινίγµατα καινούργιων Αποστόλων.
194
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
COSMAS INDICOPLEUSTESxxxix
A Rena Andreadis
Errabundo por la india, Cosmas en su juventud
aún creía que de viejo podría tomar los hábitos.
Doña Muerte del Mar, agotaste sus brazos
que en sus últimos años marchitaba el arado y la azada.
Allí donde llegaste, se siegan tres cosechas.
Elegiste Taprobani y allí anclaste mucho tiempo.
Ahora masticas almendras como ofrendas resecas
y aspiras un incienso parecido al hachís.
Allí hay bajos Tamiles de olor muy penetrante,
te rodean los pechos de chicas de Singhal.
Aquí doblas tu cuerpo con los muslos delgados
y te arrodillas ante la Virgen con el niño
Allí marchaste, donde enseña el ave verde
y el hijo de la maga recuperó su armada,
desató con su espada lo que narran los librosxl.
Y tú explicas enigmas de nuevos apóstoles.
Número 02 – 2007
195
Nicos Cavadías
Μπροστά σου τρεις ελέφαντες ντυµένοι στα χρυσά,
Όξω απ' του Βούδα τη σπηλιά , ψηλά στη Κουρνεβάλα.
Τώρα σκοντάφτεις, Γέροντα, στου δρόµου τα µισά
και πας για να λειτουργηθείς σε γάιδαρο καβάλα.
Μαζεύει ο ναύτης τον παρά κουκί µε το κουκί
και πολεµά σε ψήλωµα να στήσει το αγκωνάρι.
Άλλοι σαλπάρουν Αύγουστο για Νότιο Σινική
Και το γλεντάν στο Βοθνικό, ∆εκέµβρη και Γενάρη.
Όταν πιστεύω θάλασσα µονάχα και βυθό
και προσκυνάω για κόνισµα ένα παλιό αστρολάβο,
πες µου, στην άγια πίστη σου, πώς να προσευχηθώ;
σε ποιον να ξοµολογηθώ και που να µεταλάβω;
Ο Θεός είναι πανάγαθος, Κοσµά, και συγχωρά,
όµως γδικιέται αµείλιχτος ο γέρο-Ποσειδώνας.
Το 'δανε λένε βουτηχτές : του σαλαχιού η ουρά
να γαργαλάει, στα χαµηλά, τα χείλια της στρειδώνας.
s/s Apollonia 1967
196
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Allí hay tres elefantes ataviados con oro
en frente de la cueva de Buda, en Kurnebala.
Y ahora tropiezas, viejo, en medio del camino
y vas a la liturgia montado en una burra.
El marinero que ahorra centavo tras centavo
lucha para poner cimientos en la tierra.
Hay otros que en agosto zarpan hacia la China
celebrando diciembre y enero en el Bothnico
Y como solo creo en el mar hondo y desierto,
y en vez de icono rezo a ese viejo astrolabio,
dime, en tu santa fe, ¿cómo sabré rezar?
¿quién me confesará? ¿dónde comulgaré?
Dios es todo bondad, Cosmas, y te perdona,
mas se venga implacable el viejo Poseidón.
Lo vieron, dicen, unos buzos cuando una raya
le hacía cosquillas a una ostra con sus aletas.
s/s Apollonia 1967
Número 02 – 2007
197
Nicos Cavadías
GUEVARA
Στο Θανάση Καραβία
Ήτανε ντάλα µεσηµέρι κι έδειξε µεσάνυχτα.
Έλεγε η µάνα του παιδιού: «Καµάρι µου, κοιµήσου».
Όµως τα µάτια µείνανε του καθενός ορθάνοιχτα
τότε που η ώρα ζύγιαζε µε ατσάλι το κορµί σου.
Λεφούσι ο άσπρος µέρµηγκας, σύννεφο η µαύρη ακρίδα.
Όµοια µε τις Μανιάτισσες µοιρολογούν οι σχολές.
Λάκισε ο φίλος, ο αδερφός. Που µ’ είδες και που σ’ είδα;
Φυλάει το αλώνι ο Σφακιανός κι ο Αρίδα την κορίδα.
Ποιος το ‘λεγε, ποιος το ‘λπιζε και ποιος να το βαστάξει.
Αλάργα φεύγουν τα πουλιά και χάσαν τη λαλιά τους.
Θερίζουν του προσώπου σου το εβένινο µετάξι
νεράιδες και το υφαίνουνε να δέσουν τα µαλλιά τους.
Πάνθηρας ακουρµάζεται, θωράει και κοντοστέκει.
Γλείφει τα ρόδα απ’ τις πληγές, µεθάει και δυναµώνει.
Ξέρασε η γη τα σπλάχνα της και πήδησαν δαιµόνοι.
Σφυρί βαρεί µε δύναµη, µένει βουβό το αµόνι.
198
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
GUEVARA
A Zanasis Caravías
Aunque era mediodía ya parecía de noche.
Le decía la madre al niño: “duerme, amor”.
Sin embargo sus ojos se quedaron abiertos
cuando la hora pesó en la balanza tu cuerpo.
Un enjambre de hormigas blancas, langostas negras,
como viudas de Mani ya lloran las chilenas.
El hermano, el amigo se fue, ¿dónde nos vimos?
Guarda la era el cretense y Arida la corrida.
¿Quién lo esperó o lo dijo? ¿Quién lo soportará?
Huyen lejos los pájaros, ya perdieron su canto.
Las Nereidas cosechan la seda de tu rostro
de ébano y la tejen para atar sus cabellos.
La pantera te escucha y acechando vacila.
Lame las rosas de tus heridas, se emborracha.
La tierra vomitó su entraña. Los demonios
brincaron. El martillo pega y el yunque calla.
Número 02 – 2007
199
Nicos Cavadías
Πυγολαµπίδες παίζουνε στα µάτια τ’ ανοιχτά.
Στ’ όµορφο στόµα σου κοιµήθηκε ένας γρύλος.
Πέφτει απ’ τα χείλη σου, που ακόµα είναι ζεστά,
Ένα σβησµένο cigarillos.
Τ’ όνειρο πάει µε τον καπνό στον ουρανό,
Έσµιξε πια µε το καράβι του συννέφου.
Το φως γεννιέται από παντού µα είναι αχαµνό
και τα σκοτάδια το ξεγνέθουν και σου γνέφουν.
Χοσέ Μαρτί, (Κόνδορας πάει και χαµηλώνει,
περηφανεύεται, ζυγιάζεται, θυµάται.
Με τα φτερά του θα σκοτείνιαζ’ ένα αλώνι.)
απόψε οι δυο συντροφιαστοί θα πιείτε µάτε.
Φτάνει ο Μπολιβάρ καβαλώντας το σαϊτάρι.
Παραµονεύει ορθή κουλέµπρα γκαστρωµένη.
Βότανα τρίβει η Περουβάνα σε µορτάρι
και µασουλάει φαρµακωµένο µανιτάρι.
200
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Las luciérnagas juegan en tus ojos abiertos.
Hay un grillo que duerme en tus hermosos labios.
De tu boca encendida hace poco ha caído
un cigarrillo aún caliente...
El sueño se va como lo hace el humo en el cielo,
se une al barco que forma la nube de vapor.
La luz nace de todas partes, pero aún es débil.
Desenredada por las tinieblas, te hace señas.
José Martí (el cóndor vuela, pasa y desciende
se balancea arrogante, parece recordar,
sus alas oscurecen la era y el sembrado).
Esta noche los dos amigos beben mate.
Bolívar llega a lomos de su potro salvaje,
se yergue la culebra que pronto dará a luz.
La peruana muele hierbas en un mortero
mientras mastica hongos, setas envenenadas.
Número 02 – 2007
201
Nicos Cavadías
Του Λόρκα η κόκκινη φοράδα χλιµιντράει
µ' αυτός µπλεγµένος στα µετάξινα δεσµά του.
Μακρύ κιβούρι µε τον πέτρινο κασµά του
σενιάρει ο φίλος και στο µπόι σου το µετράει.
Γέρνοντας ναύτης µε τα µούτρα πισσωµένα
βάρκα φορτώνει µε την πιο φτηνή πραµάτεια.
Έχει τα χέρια από καιρό ψηλά κοµµένα.
Κι ήθελε τόσο να σου σφάλαγε τα µάτια.
1972
202
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Lanza un relincho la yegua roja de Lorcaxli,
pero él está enredado en sus lazos sedosos.
Un amigo le cava con su azada de piedra
una tumba después de medir su estatura..
El viejo marino con cara llena de brea
carga en su barca la más barata mercancía.
Desde hace tiempo tiene las manos seccionadas
pero quisiera tanto cerrarte al fin los ojos...
1972
Número 02 – 2007
203
Nicos Cavadías
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΙ
Στη Μυρτώ Κουµβακάλη
Τράνταζε σαν από σεισµό συθέµελα ο Χορτιάτης
κι ακόντιζε µηνύµατα µε κόκκινη βαφή.
Γραφή από τρεις και µου 'γινες µοτάρι και καρφί.
Μα έριχνε η Τούµπα, σε διπλό κρεβάτι, τα χαρτιά της.
Τη µάκινα για τον καπνό και το τσιγαροχάρτι
την έχασες, την ξέχασες, τη χάρισες αλλού.
Ήτανε τότε που έσπασε το µεσιανό κατάρτι.
Τα ψέµατα του βουτηχτή, του ναύτη, του λωλού.
Και τι δεν έχω υποσχεθεί και τι δεν έχω τάξει,
µα τα σαράντα κύµατα µου φταίνε και ξεχνώ
-της Άγρας τα µακριά σαριά, του Σαντούν το µετάξικαι τα θυµάµαι µόλις δω αναθρώσκοντα καπνό.
Το δαχτυλίδι που 'φερνα µου το 'κλεψε η Οράγια.
Τον παπαγάλο –µάδησε και έπαψε να µιλεί.
Ας εκατέβαινε έστω µια, στο βίρα, στα µουράγια,
κι ας κοίταζε την άγκυρα µονάχα, που καλεί.
204
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
SALÓNICA II
A Mirto Cumbacalis
Chortiatis tiembla como si hubiera un terremoto
y lanza sus mensajes en pintura encarnada.
Escritos entre tres. Ya eres herida y clavo.
Y Tuba echó sus cartas en una cama doble.
La máquina de liar cigarros con papel
la olvidaste o perdiste, quizá la regalaste.
Fue entonces cuando el mástil se partió por en medio.
Las mentiras del buzo, del marino, del loco
¿Y qué no he prometido? ¿Y qué no he ordenado?
Es culpa de las olas que me hacen olvidar
–los largos saris de Agra, la seda de Shantung–,
apenas veo el humo alzarse los recuerdo.
Yo llevaba un anillo que Oragia me robó.
El papagayo... pierde las plumas y la voz.
Que desembarque una chica según zarpemos
y vea levar el ancla desde su rompeolas.
Número 02 – 2007
205
Nicos Cavadías
Τίποτα στα χεράκια µου, µάνα µου, δε φτουράει –
έρωτας, µαλαµατικά, ξόµπλια και φυλαχτά.
Σιχαίνοµαι το ναυτικό που εµάζεψε λεφτά.
Εµούτζωσε τη θάλασσα και τηνε κατουράει.
Της Σαλονίκης µοναχά της πρέπει το καράβι.
Να µην τολµήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά.
Κι αν κάποια στην Καλαµαριά πουκάµισο µου ράβει,
Μπορεί να 'ρθω απ' τα πέλαγα µε τη φυρονεριά.
4-1-1974
206
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Nada en mis manos, madre, me dura mucho tiempo.
Ni amor, ni oro, ni alhajas, ni tampoco amuletos.
Odio al marino que pudo ahorrar su dinero,
porque desprecia al mar, se mea y lo maldice.
A Salónica solo le convienen los barcos.
No oses mirarla nunca desde la tierra firme.
Y si en Kalamariá una chica me borda
tal vez regrese a tierra con la marea baja.
4-1-1974
Número 02 – 2007
207
Nicos Cavadías
FATA MORGANA
Στη Θεανώ Σουνά
Θα µεταλάβω µε νερό θαλασσινό
στάλα τη στάλα συναγµένο απ' το κορµί σου
σε τάσι αρχαίοι, µπακιρένιο αλγερινό,
που κοινωνούσαν πειρατές πριν πολεµήσουν.
Στρείδι ωκεάνειο αρραβωνιάζεται το φως.
Γεύση από φλούδι του ροδιού, στυφό κυδώνι
κι ο άρρητος τόνος, πιο πικρός και πιο στυφός,
που εναποθέτανε στα βάζα οι Καρχηδόνιοι.
Πανί δερµάτινο, αλειµµένο µε κερί,
οσµή από κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι,
όπως µυρίζει αµπάρι σε παλιό σκαρί
χτισµένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.
Χόρτο ξανθό τρίποδο σκέπει µαντικό.
Κι ένα ποτάµι µε ζεστή, λιωµένη πίσσα,
άγριο, ακαταµάχητο, απειλητικό,
ποτίζει τους αµαρτωλούς που σ' αγαπήσαν.
208
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
FATA MORGANA
A Zeano Sounas
Comulgaré con agua de la mar
a gotas destilada de tu cuerpo
en ese antiguo cáliz argelino
que usaban los piratas al luchar.
Se juntan la luz y la ostra del mar.
Gusto a piel de granada y a membrillo,
y la sombra inefable, más amarga,
que los cartagineses atesoran.
Paño de piel ungido con la cera.
Aroma a cedro, a incienso y a barniz,
como el olor del ámbar en un barco
de antaño en el Éufrates y en Fenicia.
Un trípode profético cubierto
de hierbas rubias. Un río de brea
ardiente, fiero y amenazador
baña a los pecadores que te amaron.
Número 02 – 2007
209
Nicos Cavadías
Rosso romano, πορφυρό της ∆αµασκός,
∆όξα του κρυστάλλου, κρασί απ' τη Σαντορίνη.
Ο ασκός να ρέει, κι ο Απόλλωνας βοσκός
να κολυµπάει τα βέλη του µε διοσκορίνη.
Σκουριά πυρόχρωµη στις µίνες του Σινά.
Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατόνι.
Το επίχρισµα. Η άγια σκουριά που µας γεννά,
Μας τρέφει, τρέφεται από µας, και µας σκοτώνει.
Καντήλι, δισκοπότηρο χρυσό αρτοφόρι.
Άγια λαβίδα και ιερή από λαµινάρια.
Μπροστά στην Πύλη δυο δαιµόνιοι σπαθοφόροι
και τρεις Άγγελοι µε σπασµένα τα κοντάρια.
~
Πούθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα.
Πού πας; Στο µάτι του κυκλώνα.
Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα.
Πώς τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.
210
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Rosso romano. Púrpura Damasco,
Gloria del cristal, vino de Santorini
fluye del odre y Apolo el pastor
baña sus dardos en dioscorina.
Óxido en las minas del Sinaí.
Las bodegas de Estratón y Gerániko.
La unción, la santa herrumbre nos engendra,
nos alimenta, nos devora y mata.
Lámpara, aúreo cáliz o ciborio,
la santas tenazas hechas de algas.
Demonios con espadas a las puertas
y tres ángeles con las lanzas rotas.
~
¿De dónde vienes? De Babilonia.
¿A dónde vas? Al ojo del tornado.
¿A quién amas? A una gitana.
¿Cómo se llama? Fata Morgana.
Número 02 – 2007
211
Nicos Cavadías
Πάντα οι κυκλώνες έχουν γυναικείο
όνοµα. Εύα από την Κίο.
Η µάγισσα έχει τρεις κόρες στο Αµανάτι
Και η τέταρτη είν' έν' αγόρι µ' ένα µάτι.
Ψάρια που πετάν µέσα στην άπνοια,
όστρακα, λυσίκοµες κοπέλες,
φίδια της στεριάς και δέντρα σάπια,
άρµπουρα, τιµόνια και προπέλες.
Να 'χαµε το λύχνο του Αλαδδίνου
ή το γέρο νάνο απ' την Καντώνα.
Στείλαµε το σήµα του κινδύνου
πάνω σε άσπρη πέτρα µε σφεντόνα.
∆αίµονας γεννά τη νηνεµία.
Ξόρκισε, Allodetta, τ' όνοµά του.
Λούφαξεν ο δέκτης του ασυρµάτου,
και φυλλοµετρά τον καζαµία.
212
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Siempre tienen los ciclones un nombre
en femenino. Ella era de Quíos.
La maga y sus tres hijas en la usura,
la cuarta es un chico de un solo ojoxlii.
Peces que vuelan dentro de la calma
Conchas, muchachas con el pelo suelto
Serpientes de tierra, podridos árboles,
Timones, mástiles y hélices.
Querríamos la lámpara de Aladino
o acaso al viejo enano de Cantón.
Enviamos las señales de peligro
sobre una piedra blanca en una honda.
El demonio engendra la calma chicha.
Ha conjurado Allodetta su nombre.
Enmudeció el operador de radio
y ahora sólo hojea el almanaque.
Número 02 – 2007
213
Nicos Cavadías
Ο άνεµος κλαίει. Σκυλί στα λυσσιακά του.
Γεια χαρά, στεριά, κι αντίο, µαστέλο.
Γλίστρησε η ψυχή µας από κάτου,
έχει και στην κόλαση µπορντέλο
214
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Como un perro rabioso aúlla el viento.
Salud, la tierra firme y el adiós.
Se escurre nuestra alma por debajo,
también en el infierno hay un burdel.
Número 02 – 2007
215
Nicos Cavadías
ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ
Ο έρωτας σου µια πληγή και τρεις κραυγές.
Στα κόντρα σκούζει ο µακαράς καθώς τεζάρει.
Θαλασσοκόρη του βυθού –χίλιες οργιές–
του Ποσειδώνα εγώ σε κέρδισα στο ζάρι.
Και σ' έριξα σ' ένα βιβάρι σκοτεινό
που στέγνωσε και ξανεµίστηκε το αλάτι.
Μα εσύ προσµένεις απ' τον δίκαιον ουρανό
το στεριανό, το γητευτή, τον απελάτη.
Όταν θα σµίξεις µε το φως που σε βολεί
και θα χαθείς µέσα σε διάφανη αµφιλύκη
πάνω σε πράσινο πετούµενο χαλί,
θα µείνει ο ναύτης να µετρά το άσπρο χαλίκι.
M/s Aquarius 1974
216
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ
Tu amor es una herida y tres aullidos.
En la contra chirría la polea.
Niña del mar profundo –a los mil metros–
yo te gané a Poseidón a los dados.
Y te arrojé a un vivero muy oscuro
que se secó y esparcía la sal.
Tú esperas que venga del cielo justo
el campesino, el brujo o el bandido.
Cuando estés con la luz que te conviene
perdida en la diáfana media luz,
sobre una alfombra voladora verde
contará el marino blancos guijarros.
M/s Aquarius 1974
Número 02 – 2007
217
Nicos Cavadías
COCOS ISLANDS
Στην Μαίρη Γιαννουλάτου
Στην πλώρη ο σφυροκέφαλος µε το φτερό στη ράχη,
τότε που πήρε ο Σιµιακός βουτιά µε το κεφάλι.
«Όλο αρµενίζει ο γιόκας µου, που την ευχή µου να ‘χει...»
Κι όσοι είδαµε απ’ την κουπαστή, µας λύθηκε το αφάλι.
Γιατί µπερδεύω τούτη εδώ µε µι’ άλλην ιστορία;
Είν’ ένα χέρι που πονάει, βαρύ και λαβωµένο.
Βλέπω συχνά στον ύπνο µου ένα άσπρο καρχαρία
µε περιµένει νηστικός ή εγώ τον περιµένω;
Ακόµα δεν φανήκανε κοράκια και παράλια.
Αρµάτωσα µια καθετή µε µεσηνέζα σάπια.
Μια δεκαοχτούρα απ’ το πρωί µοιρολογάει στα στράλια
απάνω στο πλεούµενο, που περπατάει σαν πάπια.
Να ‘χαµε να του δίναµε µια ρίζα, ένα χορτάρι,
ένα κλωνί βασιλικό τα χείλη να δροσίσει,
ή να τον κοινωνούσαµε µε µια τούφα χασίσι.
Θα ναρκωνόταν ο σκορπιός που µέσα του σαρτάρει.
218
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
COCOS ISLANDS
A Mairi Yiannoulatos
A proa el pez martillo con la aleta en la espalda
saltando de cabeza le dio caza el de Simos:
“todo navega mi chico, cumple mis votos”
Lo vimos desde el puente. Un nudo en la garganta.
¿Por qué confundo siempre una historia con otra?
Es una mano que duele pesada, herida.
A menudo en mis sueños veo a un tiburón blanco
que me espera en ayunas, ¿o soy yo quien le espera?
Aun no aparecían los cuervos ni la costa
Preparé un curricán con los cebos podridos.
Desde por la mañana una gaviota llora
paseando como un pato por entre los obenques.
Ojalá le pudiera dar una raíz o yerba,
una rama de albahaca para bañar sus labios,
o hacerle comulgar con piedras de hachís
que drogue al escorpión que brinca en su interior
Número 02 – 2007
219
Nicos Cavadías
Με γάντζους στο κατάστρωµα πήδησαν οι Μαλαίσιοι
και µαλακά τον θέσανε σε µια σκοινένια µπράντα.
Του χάιδευε τα δάχτυλα µια µαύρη, η Τζακαράντα,
και µια γριά µαστόρισσα που βρώµαγε σα λέσι.
Κοιµάται ονειρευάµενος κάµπους µε χαµοµήλια.
Ξαναγενήκαµε µεµιάς τα ρούχα που φοράµε.
Βόγκει στο πρόσω η µηχανή και τώρα ανηφοράµε,
λειψοί πάνω στο σίδερο, µε κουρασµένα µίλια.
Cocos Islands 1956 Αθήνα 1975
220
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Con ganchos los malasios saltan por la cubierta,
suavemente le ponen encima de una hamaca.
Le acaricia los dedos Jacaranda, una negra,
y una vieja hechicera que apesta como un muerto.
Duerme soñando con campos de manzanilla.
Pronto nos convertimos de nuevo en nuestras ropas
El motor ruge “avanti” y ya zarpamos, pero
ya quedan menos para nuestras millas cansadas.
Cocos Islands 1956 Atenas 1975
Número 02 – 2007
221
Nicos Cavadías
ΣΠΟΥ∆Η ΘΑΛΑΣΣΗΣ
Αγνάντευε απ’ το κάσσαρο τη θάλασσα ο «Πυθέας»
κι όλο δεξιά και αριστερά σκουντούφλαγε βαριά.
Κι απάνω στο άρµπουρο, ο µουγγός, ο γιος της ∆ωροθέας,
Είχε κιαλάρει δυο γυµνές γυναίκες στη στεριά.
Τότε στην Πίντα κλέψαµε του Ατζέκου την κορνιόλα.
Τραγίσιο δέρµα το κορµί και µέσαθε πουρί.
Φορτίο ποντίκια και σκορπιοί τσιφάρι, στα πανιόλα.
Στο Πάλος κουβαλήσαµε το αγιάτρευτο σπυρί.
Και προσκυνώντας του µεγάλου Χάνου τ’ αποκείνα
Καβάλα στις µικρόσωµες Κινέζες στις πιρόγες,
- µετάξι ανάριο τρίχωµα, τριανταφυλλένιες ρώγες φέραµε κείνον τον κλεµµένο µπούσουλα απ’ την Κίνα.
∆εµένα τα ποδάρια µας στου Πάπα τις γαλέρες
κουρσεύαµε του ωκεανού τα πόρτα ή τα µεσόγεια.
Σπέρναµε όπου περνούσαµε πανούκλα και χολέρα
µπερδεύοντας µε το τρελό µας σπέρµα όλα τα σόγια.
222
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
ESTUDIOS MARINOS
Reseñaba Piteas el mar desde la popa
y todo se movía a uno y otro lado.
Sobre la cofa el hijo mudo de Dorotea
avistó a dos mujeres desnudas en la costa.
En la Pinta robamos aquel pañuelo azteca,
piel de cabra en el cuerpo, y por dentro residuos.
Cargamento de ratas, sentina de escorpiones.
Y a Palos trasportamos el maíz incurable.
Y de rodillas ante las bolas del Gran Khan
montados sobre chinas pequeñas en piraguas
–leve vello de seda, pezones color rosa–
llevamos la brújula robada desde China.
Nuestros pies en grilletes. Las galeras del Papa.
Saqueamos el mar, sus puertos, tierra adentro.
Sembramos por doquier el cólera y la peste
mezclando nuestro semen corrupto en todo el mundo.
Número 02 – 2007
223
Nicos Cavadías
Όπου γυναίκα, σε ναούς, καλύβα ή σε παλάτι,
σε κάσες µε µπαχαρικά ή πίσω από βαρέλια,
µας καθάριζαν τις παλιές πληγές από το αλάτι,
πότε ντυµένες στα χρυσά και πότε στα κουρέλια.
Απίκου πάντα οι άγκυρες και οι κάβοι πάντα ντούκια.
Ορθοί πάντα κι αλύγιστοι στην ανεµορριπή,
µασώντας, σαν τα ζωντανά, µπανάνες και φουντούκια,
κατάβαθα πιστεύοντας: αµάρτηµα ή ντροπή.
Στα όρτσα να προλάβουµε. Τραβέρσο και προχώρα.
Να πάµε να ξοδέψουµε την τελευταία ριξιά
σε κείνη την απίθανη σ’ όλο τον κόσµο χώρα
που τα κορίτσια το’ χουνε στα δίπλα ή και λοξά.
19-1-1975
224
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Donde había mujeres, en templos o cabañas,
en las cajas de especias o tras unos barriles,
nos limpiaban las viejas heridas de la sal,
unas veces vestidas en oro, otras en trapos.
Siempre a pique las anclas, los cabos arranchados.
Erguidos, siempre firmes sobre nuestro aparejo,
mascando como bestias plátanos y avellanas,
teniendo la vergüenza por pecado mortal.
Lista la orza, ¡zarpamos! Través, avante toda.
Vayamos a gastarnos la última tirada
en aquel legendario país en todo el mundo
donde las chicas lo tienen doble y puesto de lado.
19-1-1975
Número 02 – 2007
225
Nicos Cavadías
ΠΙΚΡΙΑ
Ξέχασα κείνο το µικρό κορίτσι από το Αµόι
και τη µουλάτρα που έζεχνε κρασί στην Τενερίφα,
τον έρωτα, που αποτιµάει σε ξύλινο χαµώι,
και τη γριά που εµέτραγε µε πόντους την ταρίφα.
Το βυσσινί του Τισιανού και του περµαγγανάτου,
Και τα κρεβάτια ξέχασα τα σαραβαλιασµένα
µε τα λερά σεντόνια τους τα πολυκαιρισµένα,
για το κορµί σου, που έδιωχνε το φόβο του θανάτου.
Ό,τι αγαπούσα αρνήθηκα για το πικρό σου αχείλι:
τον τρόµο τον δοκίµαζα πηδώντας το κατάρτι,
το µπούσουλα, τη βάρδια µου και την πορεία στο χάρτη,
για ένα δυσεύρετο µικρό θαλασσινό κοχύλι.
Τον πυρετό στους Τροπικούς, του Rio τη µαλαφράντζα,
την πυρκαγιά που ανάψαµε µια νύχτα στο Μανάο.
Τη µαχαιριά που µου ‘δωσε ο Μαγιάρος στην Κωστάντζα
και «Σε πονάει µε τη νοτιά;» - Όχι, απ’ αλλού πονάω.
226
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
AMARGURA
Ya me olvidé de aquella chiquilla de Amoi,
la mulata que hedía a vino en Tenerife,
del amor, que se mide en chozas de madera,
de la vieja que cuenta la tarifa en segundos.
Púrpura de Tiziano y del permanganato,
las camas arruinadas también las olvidé,
con sus sábanas sucias, lavadas tantas veces,
y tu cuerpo que expulsa el miedo de la muerte.
Negué cuanto adoraba por tus labios amargos.
El terror que sentía al brincar por el mástil
La brújula, mis guardias, los rumbos en las cartas...
todo por una concha de mar escurridiza.
La fiebre tropical, el mal de Francia en Río,
el fuego que una noche prendimos en Manao.
La cuchillada que me dio en Constanza un húngaro.
Y aquello de “¿Te duele el Sur?”. No, es otra cosa.
Número 02 – 2007
227
Nicos Cavadías
Του τρατολόγου τον καηµό, του ναύτη την ορφάνια,
του καραβιού που κάθισε την πλώρη τη σπασµένη.
Τις ξεβαµµένες στάµπες µου, που ‘χα για περηφάνια,
για σένα, που σαλπάρισες, γολέτα αρµατωµένη.
Τι να σου τάξω, ατίθασο παιδί, να σε κρατήσω;
Παρηγοριά µου ο σάκος µου, σ' Αµερική και Ασία.
Σύρµα που εκόπηκε στα δυο και πως να το µατίσω;
Κατακαηµένε, η θάλασσα µισαέι την προδοσία.
Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιµάνι.
Λιµάνι κατασκότεινο, στενό, χωρίς φανάρια,
απόψε που αγκαλιάστηκαν Εβραίοι και Μουσουλµάνοι
και ταξίδεψαν τα νησιά στον πόντο, τα Κανάρια.
Γέρο, σου πρέπει µοναχά το σίδερο στα πόδια,
∆υο µέτρα καραβόπανο, και αριστερά τιµόνι.
Μια µέδουσα σε αντίκρισε γαλάζια και σιµώνει
κι ένας βυθός που Βόσκουνε σαλάχια και χταπόδια.
7-2-1975
228
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Del pescador las penas, la orfandad del marino.
La proa destrozada del barco que se hundió.
Mis tatuajes difusos que tenía con orgullo
para ti que zarpaste, goleta enjaretada.
¿Podré, niña indomable, retenerte conmigo?
Mi consuelo es un saco en América y Asia.
Un cable se cortó en dos ¿cómo alargarlo?
¡Mujer maldita! El mar detesta la traición.
Descendió Poligiro y se convirtió en puerto,
un puerto estrecho, oscuro, sin faros ni señal.
De noche se abrazaron árabes y judíos
y viajaron las islas Canarias por el mar.
Te conviene ya, viejo, solo el hierro en los pies,
los dos metros de vela y el timón a estribor,
una Medusa de ojos azules que te acecha,
y el fondo del mar donde pastan rayas y pulpos.
7-2-1975
Número 02 – 2007
229
Nicos Cavadías
230
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CUENTOS PARA FILIPO
Número 02 – 2007
231
Nicos Cavadías
ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ
ΓΙΑ ΜΩΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΓΕΡΟΥΣ
Πρώτη µέρα του Μαγιού
πάει το clipper του τσαγιού
Να προλάβει τη Σαγκάη,
να φορτώσει το άσπρο τσάι.
Μα στου Νότου τα νησιά,
στο στενό του Μακασάρ,
το κουρσεύουν πειρατές
και δε γύρισε ποτές.
Στέρνουν ένα µπριγκαντίνι
όλο ασένιο, στο καντίνι.
Μα όξω από τη Βαρκελώνα
το µπατάρει µια χελώνα,
232
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
NANA PARA NIÑOS Y VIEJOS
El primer día de mayo
marchó el clipper bien cargado.
Y navegó hacia Shangai
con su carga de té blanco.
Pero en las islas del Sur
y el estrecho de Macasar
lo abordaron los piratas
y ya nunca regresó.
Un bergantín aparejan,
aprestado y elegante.
Mas cerca de Barcelona
se fue a encallar de repente
Número 02 – 2007
233
Nicos Cavadías
µια χελώνα θηλυκιά,
γκαστρωµένη και κακιά.
Μα ένας Κεφαλλονίτης,
κειοπίσω απ’ τη ∆ολίχα,
τραµπάκουλο αρµατώνει
και το βαφτίζει Τρίχα.
Καβατζάρει το Σχινάρι
τονε κλαίγαν κι οι γαϊδάροι.
Βγαίνει από τη Τζιµπεράλτα
δίχως µπούσουλα και χάρτα.
Όξω απ’ τη Μαδαγασκάρη,
ο καιρός έχει λασκάρει
Κατεβάζει τα πινά του
και ψειρίζει τ’ αχαµνά του.
234
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
contra una tortuga hembra,
preñada y de mal humor.
En Cefalonia un marino
de muy cerca de Dolicha
aparejó una barquita
y la bautizó “Pelo”.
Doblando el cabo Schinari
le despidieron los asnos.
Y salió de Tsiberalta
sin brújula ni una carta
Cerca de Madagascar
el tiempo empezó a rolar.
Después de arriar las velas
se despiojó los huevos.
Número 02 – 2007
235
Nicos Cavadías
Τονε πιάνουνε κουρσάροι
µα τους τάραξε στο ζάρι.
Μαχαιρώνει τη χελώνα
και ξορκίζει τον κυκλώνα.
Αριβάρει στο Μακάο
µ' ένα φόρτωµα κακάο.
Όµως βρέθηκε στο αµπάρι
όλο φούντα και µπουµπάρι.
Αφού το µοσκοπούλησε,
στη λίρα κολυµπάει.
Τσου χαιρετάει κινέζικα
και πάει για τη Μποµπάη.
Τονε πιάνουν Μουσουλµάνοι
του φορέσανε καφτάνι.
Τον βαφτίζουν Μουχαµέτη
και του κάνουνε σουνέτι.
236
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Los corsarios lo trincaron
pero les ganó a los dados
Acuchilló a la tortuga
y conjuró al huracán.
Al fin arribó a Macao
con su carga de cacao.
Y en la carga le pillaron
con embutido y hachís.
Pero como lo vendió
se hizo de oro en un día
y diciendo adiós en chino
se marchó para Bombay.
Los árabes le atraparon
vistiéndole en un caftán.
Le llamaron Mohammed
y le circuncidaron.
Número 02 – 2007
237
Nicos Cavadías
Τσου µαθαίνει σκορδαλιά
και τον κάνουν βασιλιά.
Το ‘σκασε νύχτα µε µουσώνα
µ' όλο το βιος σε µια κασόνα.
Το µωρό µας µε κλωτσάει.
«Τι θα γίνει µε το τσάι;
Πνίξε πια το βασιλιά!»
Α, το πίνουν οι Κινέζοι
Σιωπηλοί γουλιά γουλιά.
238
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Él les cocinó con ajo
y así le hicieron su rey.
Una noche de monzón
se hundió con toda su vida.
Y mi niño patalea,
“¿pues qué pasa con el té?
Olvídate de los reyes”.
Ah, el té se lo bebieron
los chinos sorbo a sorbito.
Número 02 – 2007
239
Nicos Cavadías
MARCO POLO
Σου ιστόρησα το Λύκανδρο, την πονηρή αλεπού,
και πως το γρήγορο µανγκούστ παλεύει µε τη νάγια.
Πούθ’ έρχεται ο πικρός καφές, το σάνταλο από που.
Και φτάσαµε στης Βενετιάς τα θαυµαστά καρνάγια.
Σε ντύνουν και σε γδύνουνε καλόγνωµα κορίτσια,
το ‘να, η Νικόλ που µύριζεν αµπέλια απ’ την Λορραίνη.
Τούτη είχε τα µαλλιά χρυσά, η άλλη κοντά και ρίτσια.
Η ανάσα τους η τρυφερή κι επίσκοπο µωραίνει.
Αρχίζει: ο Marco φόραγε µεταξωτό σωκάρδι
και µάλλινο µε κόκκινα κεντίδια κοντογούνι.
Στην πιάτσα παίζανε σπαθί Βυζαντινών µπαστάρδοι
και διάβαιναν αρχόντισσες, εταίρες και σπιγούνοι,
Σκλαβόνει, αποκρισάτορες και σιδεροντυµένοι.
Πέρασε µια και σου ‘δειξε τα κάτασπρά της δόντια.
Στάθηκε, απόκριση ζητά, κι ακόµα περιµένει.
Κοιτούσες τα τριπόντια.
240
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
MARCO POLO
Te conté la del hombre lobo y la del astuto zorro
y cómo la mangosta lucha con la serpiente,
de dónde vienen el café amargo y el sándalo
y así llegamos a los canales de Venecia.
Te visten y desvisten muchachas complacientes
Nicole, la una, huele a viñas del Lorena.
Tiene cabellos de oro. La otra cortos y rizos.
Su aliento suave puede volver loco a un obispo
Comienzo: Marco Polo tiene un traje de seda,
y bordada de rojo su pelliza de lana.
En la plaza se retan bastardos bizantinos,
se pasean marquesas, cortesanas y espías.
Esclavos, mensajeros, soldados de armadura.
Te sonrió al pasar una de blancos dientes.
Te pidió quieta una seña y aún espera.
Tu mirabas los trirremes...
Número 02 – 2007
241
Nicos Cavadías
Νύχτωσε. Αλλάξαν οι φρουρές. Στου Ριάλτο το παζάρι
σκαντζάρουµε µε µάλαµα, σπυρί σπυρί µπαχάρι.
Ξεφόρτωναν γονατιστές καµήλες οι Μπουχάροι
και σου ‘χε εκείνη η µυρωδιά τα µέντε συνεπάρει.
Οι τούρκοι ανάβανε φωτιές τριγύρω απ’ το Σαράι
και κάθε φλόγα ψήλωνε τελώνια και ζιζάνια.
Στο µότζο βγαίν’ η µάνα σου και προς τα κει τηράει.
–Γιόκα µου Μάρκο, γύρισε, παγώσαν τα λαζάνια.
Το Νικολό και το Ματέο τους έχει λησµονήσει.
Καιρό πολύ τους πρόσµενε, µα τώρα δεν τη µέλει.
–µια µονοβύζω τους κρατάει σε κάποιο ερηµονήσι.
Μα ετούτο, που το τάγισε καρύδι µε το µέλι...
...Κι έφυγε από τη µάνα του καθώς εφύγαν κι άλλοι.
Πήγε, µα δε γονάτισε µπρος στο µεγάλο Χάνο.
Φίλιππε, αποκοιµήθηκες κρατώντας κανοκιάλι.
Αποκοιµήθηκα κι εγώ ... και τ’ άλλα, τα ξεχνάω.
Βενετία 3-4-1972
242
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Anochecía. Cambio de guardia. En el Rialto
saco a saco trocaban el oro y las especias,
descargaban los de Bokhara sus camellos
y aquel perfume entonces te arrebató el sentido.
Los turcos encendieron sus fuegos en Sarai
y en cada llama ardían diablos y discordias.
Sale al balcón tu madre. Mirando hacia allá dijo:
–Marco, tesoro, vuelve. Se enfría la lasaña.
Ha olvidado a Niccolò y ha olvidado a Mateo.
Hace mucho que espera, pero ya no le importa.
Una mujer de un pecho les tiene en una isla
desierta, alimentados con nueces y con miel...
...Y abandonó a su madre como lo hiciera el resto.
Marchó, pero nunca se humilló ante el Gran Khan...
Filipo, te has dormido con ese catalejo.
También yo me adormilo y olvido lo demás.
Venecia 3-4-1972
Número 02 – 2007
243
Nicos Cavadías
ΠΑΙ∆ΕΙΑ
Φαίνανε πανί στον αργαλειό
και σε ταρσανά ξόµπλιαζαν κατάρτι
αντικρύ στο Νήρυτο και στο ∆ασκαλιό
για ένα κοριτσάκι από τη Σπάρτη.
Κι άρχισε µια τέτοια φασαρία,
πήρε πέντε τούµπες η Ιστορία.
Κέρδισε τη νίκη µια φοράδα
δίχως νου και δίχως γρηγοράδα –
το 'γραψε κι ο γέρος στην Ιλιάδα.
Φύγαµε µπατίδοι από την Τροία.
Έχω και χαρτί και µαρτυρία.
∆ε θυµάµαι µόνο την πορεία.
Σίγουρα κυβέρναγε το διάκι
ένας γιος τσοπάνου από το Θιάκι.
244
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
EDUCACIÓN
Habían tejido en el telar la vela
y en el astillero armaron el mástil,
en frente de Nirito y Dascalió.
Todo para una chiquilla de Esparta.
Tan grande fue el escándalo que hicieron
que toda la historia se estremeció.
Hubo una yegua que fue vencedora
sin ingenio ni velocidad
–así lo escribió el viejo en la Ilíada.
Nos fuimos sin un céntimo de Troya.
Tengo papeles que así lo demuestran,
tan solo ya no me acuerdo del rumbo.
Seguro que pilotaba el timón
el hijo de un pastor que había en Ítaca
Número 02 – 2007
245
Nicos Cavadías
Είχε δαγκωνιά στο µάγουλό του
Και που κείνη βγήκε σε καλό του.
Για τη ναυτοσύνη δάσκαλο είχα
ένα γεµιτζή από τη ∆ολίχα.
Τσούρµο από Καστό κι από Εχινάδες,
όλοι τους παιδιά: κλάφτε, µανάδες.
Χίπηδες λεβέντες µε µαλλιά δασά,
κι ήταν οι χιτώνες µας τσαντίρια.
Μας ξεπροβοδίζαν ξένα τρεχαντήρια,
πούπουλο κρεβάτι και καλά κρασιά.
Κάπου εκεί κοντά στους Λαιστρυγόνες
αγκαστρώσαµε όλες τις γοργόνες.
(Αν τα τελευταία τα γράφω πρώτα
είναι που µπερδέψαµε τη ρότα.)
246
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
que tenía un mordisco en la mejilla,
una herida que le quedaba bien.
Tuve en navegación como maestro
a un viejo lobo de mar de Dolicha.
Un grupo de Kasto y las Equinades
eran todos mis chicos: ¡llorad, madres!
Animosos hippies de pelo largo,
sus túnicas de tiendas de campaña.
Nos escoltan pesqueros extranjeros
con colchones de plumas y buen vino.
Por allá, cerca de los Lestrigones
dejamos preñadas a las gorgonas.
(Si escribo primero lo último
es porque nos confundimos de rumbo)
Número 02 – 2007
247
Nicos Cavadías
Είχες και το φόβο της τιµής σου.
Οι ανθρωποφάγοι τα σκυλιά,
πριν σε φαν, σου κάναν τη δουλειά,
για να νοστιµίσει το κορµί σου.
Σµίξαµε κοντά στην Ασκανία
µε τους κατεργάρηδες του Αινεία.
Πήγαµε όλοι τσούρµο στα πορνεία.
Κείνες οι ρουφιάνες, τ’ αποσπόρια,
πήγαν και τους κάψαν τα παπόρια.
Να και η Ναυσικά από τσου Κορφούς
τυλιγµένη µες στη σαπουνάδα.
Είχε τρεις φονιάδες αδερφούς
κάπου στο Μαντούκι, στη Σπιανάδα.
Φαίνε, Πηνελόπη, το πανί σου,
Κλώσσαγε την τίµια αναµονή σου.
248
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Temías por tu honor, pues los caníbales
antes de cocinarte y comer
se lo hacen contigo porque así
tu carne sabe mucho más sabrosa.
Nos mezclamos muy cerca de Ascania
con la alegre compañía de Eneas
y todos juntos nos fuimos de putas.
Aquellos rufianes hijos de perra
fueron a prender fuego a los vapores.
Y había una Nausicá de Corfú
vestida por la espuma del jabón.
Tenía tres hermanos criminales
en la Spianada cerca de Mandouki.
Sigue tejiendo tu tela, Penélope,
e incubando esa espera tan honrosa.
Número 02 – 2007
249
Nicos Cavadías
Του θεού το ασκί, του Αιόλου,
Μας σκορπάει κατά διαόλου.
Την ευχή µου! Βρέστε µου, παιδιά,
κάτι να ριµάρει µε παιδεία.
Θέλει και κουράγιο, και καρδιά.
Όλοι µια φωνή: - Ένα...δύο...
Αθήνα 1974
250
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Eolo, la divinidad del odre,
nos envió al diablo con sus vientos.
Mis bendiciones. Ahora encontrad
algo que rime con educación.
Vamos, muchachos, un poco de empeño.
¡Todos a una! Uno, dos, y ...
Atenas 1974
Número 02 – 2007
251
Nicos Cavadías
Nicos Cavadías. Poesía completa.
ÍNDICE
pág.
Introducción……………………………………………………………………………...5
Bibliografía de referencia…............................................................................................14
MARABÚ…......................................................................................................................15
MARABÚ............................................................................................................16
UN GRUMETE EN EL PUENTE EN MOMENTOS DE PELIGRO…………21
LOS GATOS DE LOS BARCOS........................................................................23
UN CUCHILLO…………..................................................................................25
CARTA AL POETA CÉSAR EMANUEL.........................................................27
NAGEL EL TIMONEL.......................................................................................31
TENGO UNA PIPA.............................................................................................32
EL MONO DE UN PUERTO EN EL ÍNDICO…..............................................35
UN FOGONERO NEGRO DE DJIBOUTI.........................................................37
GABRIELLE DIDOT……………......................................................................38
LOS REZOS DE LOS MARINEROS.................................................................40
A BORD DE L’ “ASPASIA”……......................................................................42
CARTA DESDE MARSELLA………………………………….......................43
EL CAPITÁN FLETSER…………....................................................................45
CARTA DE UN ENFERMO ……………..........................................................48
MAL DU DÉPART………………………….....................................................51
NUESTRA PROA……………...........................................................................53
WILLIAM GEORGE ALLUM…………….......................................................55
CAFARD……….................................................................................................57
COALIERS………………..................................................................................59
LISTA NEGRA…………...................................................................................61
PARALELISMOS…………...............................................................................63
CALIMA………................................................................................................................65
CALIMA………..................................................................................................66
KURO SIWO………………...............................................................................68
MAREO DE TIERRA FIRME............................................................................70
252
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
CAMBAY’S WATER…………………….........................................................72
ARMIDA………………….................................................................................74
BLACK AND WHITE………………................................................................76
ESMERALDA……………….............................................................................78
MAR DE FONDO…………………...................................................................80
VIDA MARINA..................................................................................................82
FEDERICO GARCÍA LORCA…………………...............................................84
SALÓNICA.........................................................................................................86
LA CRUZ DEL SUR...........................................................................................88
MAREA……………...........................................................................................90
LA LÁMPARA DE ALADINO………………..................................................92
TRAVÉS…………….........................................................................................................95
MONZÓN………………....................................................................................96
FRESCO………………………..........................................................................98
MUJER……………………..............................................................................100
YARA YARA……………................................................................................103
LOS SIETE ENANITOS EN EL S/S CYRENIA………….............................105
COSMAS INDICOPLEUSTES……….............................................................107
GUEVARA…………………............................................................................109
SALÓNICA II....................................................................................................112
FATA MORGANA…………………...............................................................114
ANTINOMIA……………................................................................................118
COCOS ISLANDS…………………………....................................................119
ESTUDIOS MARINOS…………….................................................................121
AMARGURA ....................................................................................................123
LOS CUENTOS DE FILIPO……................................................................................125
NANA ................................................................................................................126
MARCO POLO…….........................................................................................130
EDUCACIÓN....................................................................................................132
Número 02 – 2007
253
Nicos Cavadías
Índice…………………………………….....................................................................136
Índice de nombres de lugar……….............................................................................139
Notas a los poemas…………………...........................................................................142
.
254
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
INDICE DE NOMBRES DE LUGAR
Acorá
Adams, puente de
Aden
Agra
Alborg, faro de
Alejandría
Altamira
América
Amoi
Annam
Argel
Ascania
Asia
Asia
Atenas
Atlántico, océano
Babilonia
Barcelona
Batavia
Beirut
Bokhara
Bomballa
Bombay
Bothnico, golfo
Boulevard des Dames, en Marsella
Brasil
Burma
Cambay
Canarias, islas
Cannabiera, calle
Cantón
Cefalonia
Cesarianí, suburbio de Atenas
Colombo
Constanza
Córdoba
Corfú
Corniche, barrio de Marsella
Chile
China
China
Damasco
Dascalió
Dístomo
Djibouti
Dolicha
Egeo
Número 02 – 2007
255
Nicos Cavadías
Egipto
Equinades, las
Esparta
Estratón ¿
Éufrates, río
Fenicia
Fernando Poo, actual Bioko, Guinea Ecuatorial
Francia
Gabés, isla de Túnez
Gerániko ¿
Gran Muralla China
Gránico, río
Grecia
Hébridas, islas
Índico, océano
Ítaca.
Kalamariá
Kalamariá, barrio de Salónica
Karastra
Kasto
Konakrí
Kurnebala
Laquedivas, islas
Liverpool
Lofoten, islas noruegas
Londres
Macao
Macasar, estrecho de
Madagascar
Madrás
Magallanes, estrecho de
Manao
Mandouki
Mani
Marquesas, islas
Marrakech
Marruecos
Marsella
Matapán, cabo
Mazagán
Melbourne
Miles
Minicapé
Misiri
Mysor
Nagó
Nápoles
Naxos
Nirito
Noronha, isla Fernando de Noronha
256
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
Nossi Bé, isla situada junto a Madagascar
Palos (de la Frontera)
Pampa, la
Parané
Penang
Perú
Pireo, el
Plata, el
Poligiro
Port Pegasso
Porto Vecchio, Marsella
Quíos
Rangún
Rialto
Rio de Janeiro
Saint George, canal de
Saint Honoré, calle
Salónica
Santa Fe
Santorini
Sarai
Sargazos
Schinari, cabo
Sevilla
Sfax, isla
Shangai
Shantung
Sheffield
Simplégades, rocas
Sinaí
Singapur
Skiro, isla
Spianada (la explanada)
Stadio, calle
Strómboli, volcán
Suiza
Swansea
Tahití
Támesis
Taprobani
Tenerife
Tocopila
Toulon
Troya
Tsiberalta
Ur
Vizcaya
West End
Número 02 – 2007
257
Nicos Cavadías
NOTAS A LOS POEMAS
i
El marabú es un pájaro tropical. Es el pájaro triste y maldito que elige el joven poeta
para simbolizarse a sí mismo: de hecho, ha sido una especie de pseudónimo por que fue
conocido. Puede encontrarse un paralelo en el “Albatros” de Baudelaire en Las flores
del mal “Spleen e ideal”.
ii
Marie Bashkirtseff: se refiere a Marija Konstantinovna Bashkirtseva, pintora, escritora
y mezzosoprano rusa, nacida en 1858 en Ucrania, vivió exiliada en Francia y murió en
París antes de cumplir veintiséis años, en 1884. Feminista avant la lettre, en la Riviera
francesa comienza a escribir su Journal a los catorce años: un diario personal que llevó
durante toda su vida y que se publicó tras su muerte. Decía en sus páginas: “Si no vivo
lo suficiente para ser reconocida, este diario interesará a los naturalistas; siempre es
curiosa la vida de una mujer en su día a día, sin afectación, como si nadie en el mundo
debiera jamás leerla y al mismo tiempo con la intención de ser leída; estoy segura de
que me encontrarán simpática... y digo todo. Si no, ¿para qué? Por lo demás, verán bien
que digo todo...”. Hay una traducción española de su diario: Marie Bashkirtseff, Diario
de mi vida, Trad: Bettina Pla, CEAL, 1977.
iii
Expresión homérica algo cambiada. “La aurora de rosados dedos” o de “túnica
azafranada” es un tópico literario para el amanecer desde la poesía épica griega hasta
nuestros días (p.e. Ilíada I 477, etc. Cf. Homero, Ilíada, Biblioteca Básica Gredos,
Madrid 2000, pág. 16).
iv
El motivo del gato encuentra una inspiración probable en Las flores del mal, XXXIV,
LI.
v
Hay resonancias baudelerianas también en este poema, en concreto a la Pipa (“Spleen
e ideal”, LXVIII, cf. Las flores del mal, ed. Petronio, Barcelona 1973, p. 111).
vi
Tipo de bar frecuentado por marineros chinos. El siguiente término “Numéros” se
refiere a otro bar o cabaret.
vii
viii
Nombre común para una prostituta.
Cavadías dedica algunos de sus poemas de Marabú a personalidades del mundo
literario de su época y, sobre todo, a algunos poetas de la generación anterior que
influyen en su obra. Kostas Uranis (1890-1953) es uno de ellos. Se le suele definir como
el “poeta del amor”, el último de los románticos griegos, y despierta en Cavadías la
pasión por los viajes a lugares lejanos. Sus Nostalgias hablan de esos viajes y cambios.
258
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
También destaca la dedicatoria al surrealista Nicos Randos en el poema “Nagel el
timonel”.
ix
El sextante es un instrumento de navegación para medir la altura de los astros sobre el
horizonte: tomando al menos dos alturas, o la de un astro dos veces en dos momentos
diferentes de la navegación, se puede obtener la situación del buque.
x
Se refiere no a la proa como parte del barco, sino a su interior, donde están situados en
algunos mercantes los camarotes comunes de los marineros.
xi
“Escarabajo” en francés, pero alude al estado melancólico que refleja el poema.
xii
Pierre Loti: pseudónimo polinesio de Julien Viaud, escritor, pintor y oficial de marina
francés nacido en 1850 en Rochefort-sur-Mer y muerto en 1923. Escribió un diario de
sus viajes por el Mediterráneo (especialmente Turquía), África y los Estados Unidos,
pero es más conocido por su pasión por Tahití, adonde llega en 1872: de ella son
testigos una serie de acuarelas y pinturas y una novela Le Mariage de Loti (1880), de
donde viene su pseudónimo. Su fama de viajero y conocedor de tierras exóticas le hace
afín a Cavadías.
xiii
“Carboneros”.
xiv
Kuro Siwo es el nombre de una corriente marítima del Pacífico en las costas de
Japón. La palabra en japonés significa “marea negra” (kuroshio).
xv
Las paredes de acero del buque, los mamparos, que provocan la enfermedad del acero
a la que alude el poeta en “Los gatos de los barcos”.
xvi
Hay un juego de palabras intraducible en el poema, como nota Darragh (p.51 de sus
notas a su traducción), con los dos significados de la palabra µιγάδα “mulata”, que en el
plural (µιγάδες) alude en
xvii
jerga a los vasitos para tomar tragos de alcohol.
Referencia a la doble naturaleza del amor, según El banquete platónico: Eros Uranio,
o el amor celeste y Eros Pandemo o el amor vulgar. (cf. Platón, El banquete, 180d-181a,
cf. Platón, Diálogos, III, Biblioteca Clásica Gredos, Madrid 1992, pp. 204-205)
xviii
La corredera es un instrumento de navegación que sirve para medir la velocidad, los
nudos, o millas por hora. Actualmente es un aparato electrónico situado bajo el casco
del barco, pero en la época de Cavadías, y aún anteriormente, era una especie de hélice
que se arrojaba por la borda atada a un cabo.
xix
Maharani, “reina” o “señora”, es el femenino de Maharana.
xx
Hechicera de la Gerusalemme Liberata (1581) de Torcuato Tasso, que se presenta así:
“La bella Armida, di sua forma altera / e de' doni del sesso e de l'etate, / l'impresa
Número 02 – 2007
259
Nicos Cavadías
prende, e in su la prima sera / parte e tiene sol vie chiuse e celate; / e 'n treccia e 'n
gonna feminile spera / vincer popoli invitti e schiere armate.” (canto IV 27 y ss.).
Armida es aliada de los sarracenos pero se enamora del cristiano Rinaldo. Este tema ha
sido tratado en muchas piezas musicales, ópera y ballets de Dvorak, Gluck, Handel,
Haydn y Rossini, entre otros.
xxi
Kostas Varnalis (1884-1974) es un poeta contemporáneo a Cavadías y uno de sus
valedores. En Calima, también hay una serie de dedicatorias a personalidades del
mundo de la literatura, como Seferis, a quien dedica el poema “Esmeralda”.
xxii
Se refiere a un martinete o grillo, pieza de los antiguos timones.
xxiii
Cabo que iza la vela mayor, así hemos optado por traducir el término griego, que está
tomado del véneto patarazzo (cf Trapalis, Giorgos, Glossari sto ergo tou Nikou
Kavvadía, Ekdoseis Agra, Atenas, 1991) y puede ser interpretado también como
“obenque”. Más adelante, el rezón, otro término marinero, alude a un tipo de ancla –
aquí, arrojada por la popa– y la bandera amarilla, letra Q en el código internacional de
señales, señala en la navegación para indicar que el “barco está libre de enfermedad y
pide libre plática”, es decir, que le dejen desembarcar. La Q (amarilla) con la L
(amarilla y negra en damero) señalaría enfermedad a bordo.
xxiv
La referencia al pintor italiano Antonio Pisano, llamado Pisanello (Pisa 1395-Roma
1455) es oscura, como todo el poema. Cavadías alude a menudo a pintores (como Goya
en “Un cuchillo”), pero esta vez es el significado es dudoso.
xxv
La bola negra sobre la proa del barco señala que está fondeado.
xxvi
Este poema dedicado a Lorca rompe la imagen de Cavadías como poeta sin
compromisos políticos. Cuando se publicó, hubo una polémica en los círculos literarios,
pues se acusaba a Cavadías de hablar de la guerra civil española sin tener conocimiento
directo de ella (así, el artículo de Emilio Jirmusíu en Nea Estía, agosto 1947). Kostas
Varnalis salió en su defensa en su reseña de Calima (Risos tis Defteras, 27 de enero de
1947 citado apud. Mª T. López, “Federico García Lorca, poeta en Grecia” en Erytheia
13, 1992, pp. 203-216. En este último artículo se traduce y comenta este poema de
Cavadías (pp. 206-209). Sobre el compromiso político del poeta cf. supra la
introducción y Philippos Philippou, Ho politikós Nicos Kavvadías, Ekdoseis Arga,
Atenas, 1996). Para otra traducción de este poema y el comentario de los temas
españoles en Cavadías, cf. nuestro trabajo “Nicos Cavadías y España vista desde el
mar”, Erytheia 25 (2004) 287-302.
260
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Poesía completa. “La cruz del sur”
xxvii
Estos “cruzados” han sido identificados con las brigadas internacionales que
lucharon en la Guerra Civil Española (cf. Darragh, p.53), aunque más bien parece que se
refiera a los militares sublevados o, en todo caso, a las tropas extranjeras que les
ayudaron: los cruzados tienen una connotación negativa en Grecia, por la invasión del
Imperio Bizantino.
xxviii
Cesarianí es un suburbio obrero de Atenas en el que los alemanes, durante la
ocupación, fusilaron a gran cantidad de civiles. Asímismo, un poco más adelante, se cita
la aldea de Dístomo, en Beocia, donde los nazis fusilaron a todos los paisanos. Cavadías
pone en relación la guerra civil española con la katochi u ocupación alemana de Grecia
durante la Segunda Guerra Mundial.
xxix
Posiblemente la villa de Marmari, en Eubea, la antigua Marmario que aparece en el
catálogo de tropas de las Dionisíacas XIII 164. (cf. Nono, Dionisíacas, cantos XIIIXXIV, Biblioteca Clásica Gredos, Madrid 2001, p. 71). Hay otra Marmaris, puerto de
mar en Asia Menor, en la actual Turquía, justo en frente de la isla de Rodas.
xxx
El fore peak, en inglés en el original, es el bauprés (bowsprit), el palo grueso,
horizontal o inclinado, que sobresale de la proa de los barcos y sirve para asegurar los
estayes del trinquete, o verga de proa.
xxxi
Coche chino tirado por una persona.
xxxii
Compás que mide el azimut, es decir, el ángulo que está formado por el meridiano
del lugar y el círculo vertical que pasa por un punto dado de la esfera celeste.
xxxiii
Ετοιµοθανάτος en el original, palabra griega antiquísima y de gran hermosura.
Literalmente es “preparado para la muerte”, también “agonizante” (cf. Estrabón
15.1.59).
xxxiv
Marc Chagall (1887-1985): los caballos y las vacas son una constante en las obras
del pintor franco-ruso. En Chauvet hay unas pinturas rupestres que reciben también el
nombre de “caballos de Chagall”. En cuanto al “circo de Seurat”, la referencia clara es a
Le Cirque (1891) de Georges Seurat (1859-1891), obra que se encuentra en el Museo de
Orsay, París. Por otra parte, la expresión francesa ataxie locomotrice es un término
médico para la parálisis de las piernas (a menudo por enfermedades venéreas).
xxxv
xxxvi
Sesostris es un rey de Egipto en las Historias de Herodoto (II, 102 y ss).
Según Trapalis (Glossari, p. 89) y Darragh (Wireless operator, p. 53) se trataría de
una referencia al conde de Noroña, Gaspar María de Nava Álvarez (Castellón de la
Plana 1760 - Madrid 1815), poeta, militar y diplomático español que compuso algunas
Número 02 – 2007
261
Nicos Cavadías
obras dramáticas y poemas. Sin embargo, me parece raro que Cavadías aludiese a un
poeta español tan minoritario, a un autor que ni siquiera en España es bien conocido.
Sugerimos más bien que se trate de una alusión, más lógica en el contexto del poema, a
la isla Fernando de Noronha (en port. Fernao de Noronha), que toma el nombre del
comerciante portugués que la descubrió en 1503. Se halla situada cerca de Brasil (a 350
km. del cabo San Roque) y su capital es Remedios. La referencia anterior al mar de los
Sargazos y el rumbo sur que denota el poema (la Cruz del Sur) nos sugieren que
Cavadías habla de esta isla del Atlántico sur, que está pasado el ecuador. Hay otro
Norohna (Antonio José de Noronha 1720-1777), un aventurero portugués en la India.
Pero es más verosímil que Cavadías se refiera a la isla que a ninguno de los personajes
históricos mencionados.
xxxvii
Se refiere a la madre del poeta. Su familia venía de Cefalonia. Su hijo más pequeño,
hermano, por tanto, de Cavadías, murió y fue enterrado en Japón.
xxxviii
El barco “s/s Cyrene”, con dirección a Australia, llevaba unos doscientos
emigrantes judíos. De ahí los nombres bíblicos de Ruth y Esther entre los extravagantes
nombres de los siete enanitos, una historia que, al parecer, gustaba mucho a la pequeña
Helga, sobrina de Cavadías, a quien va dedicado el poema.
xxxix
Cosmas Indicopleustes, (es decir, “navegador de la India”) vivió en el siglo VI en la
época de Justiniano. Fue un comerciante que viajó hasta la India y Taprobana (actual
Ceylan-Sri Lanka). Al final de su vida tomó los hábitos y escribió su obra Topographia
Christiana, que defendía que la tierra es plana y no redonda. El último de los libros es
de mayor interés, pues se describe en él la India y Ceylan. El texto griego está editado
en la Patrologia Graeca de Migne.
xl
Episodios de la expedición de Alejandro Magno por la India.
xli
Para los temas españoles e hispanoamericanos en Cavadías, cf. de nuevo nuestro
trabajo “Nicos Cavadías y España vista desde el mar”, Erytheia 25 (2004) 287-302.
xlii
Alejandro Magno, se decía, era hijo de una bruja. Además tenía un ojo de cada color,
señal de estar marcado por la magia o la divinidad para los antiguos.
262
Hermaion. Documentos de trabajo: edición y traducción de textos griegos
Descargar