AT iD IC É DE VIZCAYA V EL eiZCAITAilSIID

[A T iD IC É DE VIZCAYA V EL eiZCAITAilSIID
C
0 3 S
I F
'E
R
E
K
C
I A
S
^ftowiNCijioia m
D.
G R E G O R IO
n
C L
U
S E N T I D O
■'I I '
D E
S M lttA C 5 1 S T I3 BL K A
L i e £ R A L
. v o '. t - ! n • ' .
D E L
C r g
í / A V O T i ’^ 3
T U E R O
D E
VIZC A Y A
^ '> * « o t i Q k s e t U f ^ t L O A n o i A i u o i r i a e s
• Tr
m m i i EiiiE EL m m
B A L PA R D A
i ii \ \ m
•^
e i f i z u u im u T E e l l a m
R IL D A O
i m p r e n t a y E n c u a d e rp a d ^ ñ
1908
la C a^a d e M iserico rd ia
firiil
4
1
Ar---
E L SENTIDO L I B E R A L
DEL
F U E R O DE V I Z C A Y A
|iiin'N A M > ) u o d ía
fio m í b ib lio te c a , refií*(;í \>Qr cfi*
s i ia liú a d J k I s u e l o w t c d o c u m e n t o q u e niH lla m o la a t e n ­
c ió n p o r c ie r to a s p e c to d e ai)tÍgM aÍa<l. D ic e e n ? u c u b íe r*
U ' « Ju tjU is g e n e r a le s e x ir a o r tlin a r ia * diíl M N . v M . L . S e ñ o r ío d e
Viíuríiyji, c e le b r a d a s e n la
d o J a A n tig u a 'ao H arí>ol <ie G u e r
I I I r a lo* d ía s 2 4 y W d e M a r /o d e 1 8 2 0 * y
h a lla a u to r iz a d o c o a la
r u b r i c a d e l s» n :retario d e g o b ie r n o <íel S e ñ o río . E s c o ü te n n 'o r á n e o
p o r c o n s ig u ie n te , d e la a e ^ u itd a «^poca co n stIliiciO D al estab le» id a A
c o n s e c n c D c ia d e j» s u b ) e v ^ u '> n d o K leg o e n C A b e « a d e S a n J o a n y
p o s t e r io r e n u n o s d t a s a l D ianilie»u> e n q u e F e m a n d o V il d e c ía
♦ m a r r h e n io » f r a n c a m e n te , y yo e l p r i m e r o , p o r la s e n d a r u t j s i i i t i r i o iin l» y a l m o v im ie u lo fíO p n la r'q u e o b lig ó a l r e y í j u r a r la C o n e titu c io n d e C á d iz e n la Ca«A C o n s ls lo ria l d e VTadrid, im p o n ie n d o m o ü je a>
t á o e a t r e g u a jÍ A q u e lla e s p a n to s a r e a c c ió n d e 1S14 q u e n o « r a y a,
& egun UT>H ír a s e c o n o c id a , u n a n jo n a r q u la a b s o l u ta , s i n o u n a d ic ta ­
d u r a c í t í I q u e a h o r c a b a y o l r a m i l i t a r q u e fuR Jlaba.
A b r í e l c tia íJ e m o y v i q u e la n ip tJ ia c lO n d e V iz c a y a h a b ía c o n v o ­
c a d o á J u n t a s g o n e r a íe s e x lr a o r d i n a r la s p a r a <jue re>K)lvieí*en lo
p r w ít d c n te r e s p e c to d e I& a p iic a c íO o ttn V ix c s iy a d c Ja C o n s titu c ió n
d e 1 8 t 2 ; la s J u n t a s h a b la n u o m b r a d o u n a p o n e n c ia y e á la |> onencÍa
b a b i a e n iilid n u n in f o rm e q u e st; e le v a ó a c u e r d o ; e n é l s e conteem on
p á rrstfü s C o m o e s lo s :
c o m is ió n n o m b ra d a e n la J n n ía g e n e ra l
c e le b r a d a e n > e in ie y c u a t r o d e l q u e n g e p a r a o x a m i n a r la a n a lo g ía
q u e p u e d a t e n e r c o n la c o n s titu 'tiO n p o c u li a r d e V iz ra y .i Is p r o n iu lg a d a p « r a to d a la M n n n r q u U e n e l a& o d e m il ot4<(>cíento8 y d o c e
p - T la s C o r le s g e n e m le s y e x lr a o it J in a n a » , y d e s i e s n e c e s a r io r e .
n u n c i a r a q u e lla o s i ? o n c o n c ilia b le s e n lo d o ó e n p a r t e lai» v e n t i j a s
d e la ¿ tío s , ti e n e e l h o n o r tie i n a n i l e s t a r á V, I , ( |u e h a n r>-hosjtdo s u í
c o r a z o n e s >¡el p la c e r wmi« p n r o <$l c o n te m p la r q u e ta $ v o c ^ i d 9 l a l>
b firta d y d i g n i d a d fie l h o m b r e m s n ñ e d a d . <jUé h o f t a a ifu i h a h ia n
M d o p e r p é fiu im e n íe e l p a trim o n U > d t l iu eU j fx itc o n fj’id o , r c to n a b a it
e n lodú* ¡os á n g u lo s dfi l a P ^ i n i u i a . E n l»i ¿¿ran c a r t a , q u e v a á set
e l n u e v o i r i s d e p a z y d e r e g e n e r n iíio n d e l a s E s p a fta s , 8« h a ll a tranla d a d o e l r* p irU u d e ia
d e V iz c a y a q u e s i e n d o p o c o
haofí^ {>ur Ia d e b ilid a d c o n q u e la s o p in io n e s s e p o n e n d e p a r l e del
<]ue in f la y e i n ni e d la ta m e n te e n e l m a n d o » e l o b je to d e la s á tir a y
o d io s id a d d e lo a E s p a ñ o le s , h o y s e h a h e c h o p o r 15n e l d e s u s e n c o rn io s y c t m o d e lo d e s ti n u e v o y s a g r a d o |!tai^lo>. A lu d e a q u í la c o m i­
s i ó n t q u e la d e s a p a r ic i ó n d a l o s F u e r o s v a íc o n g a d o s á m a n o s d e l
a b s o l aL ism o e s ta b a d p u n l o d e s « r u n h e c h o , lo tn Ìsriii> e o 1819 o n
v i r t u d ile lo e tr a b a jo s d e la J v n l a r e f i r i ^ a d o r a d « a h u so s d e r e a i
U a c i ^ i d a e n la s P r o v iu c ì a i T a a c o n ^ a d a a c r e a d a á e s to p r o p ò s ito ,
q u e e n io s d i a s d e Gí)d«)j' e o q u e 5C e n c a r ^ a h a d e re a J oi*den á d o n
J u a n A n to n io d e L ló r e n te l a r e d a c c ió n d o s u fe m o s a o b rs i. Y e u o tr a
p a rto : - S e M m p la c v l a c o m h i ^ n e n c o n c e d e r e l p r i m e r l u ^ a r d f to d a s
la s aleccictt«* d e Ío t V iz fu ty n o t d Ut d e h a ll a r s e r e u m d v ^ á l a ffr a n
f a m i l i a £ '* p a ñ o la , y e s t r e c h a r l o s v í n c u l o s d e f n i l n n u d a d q u e lo s
e n Ja M n d e s d e q u e re c a y ó c s l e S e ñ o r ío p o r d e r e c h o h e r e « U u r la e n
D - J u a n 1 ® d e e s t e n o m b r e e n tr o lo s Reyes* d e (b a s tilla y L e ó n .»
« N o s e o b s e r v a cnk|>ero u n a p e r f c c ta c^in fiín iild a c í, s i n q u e se
h a y a n a d o ^ ila d o p o r l a d o !a U o u a r q u ía la s s a b ía s in M itu iu u n e s Vlzc a y o a ^ q u o o r g a n i z a n e l r é ¡ /im e n í n l e r t o r p r m t n c ú i i , y q u e )ust¿im e o le tta n »Ido m ir a d a » c o rn o e l b a lu a r te tle i a lil> e rta d y f e h c id s 4
d o s u » n ^ iL a ra le s.t
\ t e r m i n a p r o p o n i e n d o q u e : « P a r a o b t e n w l a s e x p lic a c io n e s y
a c o m o d a m ie n to s q u e s e ^ ti c o m p a tih ln * c o n la fe lic id a d g e n e r a l d e I&
M u n a n j ü ía v d e l a d e eslf^ S e ü o r to , p o c d c c n c a r g u r s « á la D ip u ta c ió n
g e n e r a l e x p o n g a a l (J o b ie rn o lo c o m iu e e n te & p r e p a r a r la s tra n $ a o cÍon£$ y m e d id a » lyiw fu e r e n f¡ece*arifi«, s i n q u e e n e l I n t e r in «e inno*
v e e l s t s le m a fo raI.>
E stH in f o r m e , q u e ta n á la a n ia r a s p r o c l a m a e l p a t r i o Ü sm o ja m Á s
d e s m e n ti d o d e V iic ü v a , la i d e n t i d a d d e l e s p í r i t u d e s u s in s ti lu c i o n e s
C ü Q e l d e l ll b e r a lis n ii) in l o r m a n le d e l a C o n s ti lu c i ó n d a G ád i 7 y el
e s p í r i t u t r a n s ig e n t e d e 1^^ J u n l a s y l a s a s p i r a c i o n e s d e l p a ie , r e d u c i­
d a s à c o tis e rv iíp s u s f u c r o s co en o r e i/im e n i n t p r h r p r o t i n c i a l , no
tu v o e n c o n tr a m á s v o to s q u o lo s d e c u a l t o p u e b lo s , P e r o n o c r e á i s
q u e e s l c s d is id e n t e s o p in a h a u e n s e n t id o o p u e ^ t o á la (k ^ n slitu c iO n ,
s i n o a l íu in tr a r io , y s i D - G re g o rio d e L e ta m a L e fru i? a fn O n , a p o d e ­
r a d o d o B ilb a o j u n l a m e n t e c o n D . F é lix M a r ía d e / ü l u e t a , y D . Ra*
in t ì n d e l l r r u t l a , a p o d e r a d o d e V a lm n s e d a ,
n e g u r o u á s u s c r i b i r el
i n f o r tn e d e la (k ) m is ió n d e i?» q n e fo r m a b a n p a r t e y s i 4 s u p ro le s ta
a ^ lle g a ro n la s u y a lo s a p o d e r a d o s <je P o rL u g a le U y d o C a rra n /¿ i, l'ué
p u r e n t e n d e r , y a s i l o c o i ib i g n a r o n .q u c A to d a r e d a m a c i ó n d e b ía p r e ­
c e d e r e l ju i 'a m e n t o d o l a G ) n s i itu c i ó n d o C á d í 7.
L o s e m o c io n e s s o n e fe c to s ie m p r e d e c a u s a s s u b jírtiv a s ó d e c i r c u n s l a n c i a s d e l m o m e n to y y o n o s e s i á v o s u tro a o s h a b r á p r o d n r id o
a l ^ n a ia le c tu ra d o
d o c u m e n to : á m í m e l a p it^ d u jo m u y v iv a .
Y n o p o r q u e yo n o s u p i e r a q u e V iz c a y a y e ü s in s ti tu c i o n e s h a b la n
s i d o s ie m p r e lo q u e d e a q u t s e d e s p r e n d e , s i o o p o r q u e m e a s a l td ia
¡d e a d e q u e h a b ie n d o , c o m o lO rz o a a m e n tc h a b la d « h a tje r , a b u n d a n c i a
d e d th ttie tje n lü s c o m o é s t e , lo? li b e r a le s e s tá b a m o s i n c u r r i e n d o e n u n *
g r a v í s im a r e s p o n s a b il id a d d c o n s e n t i r in d i f e r e n te s q u e c a lu tn o ia s e n
e l p a s a d o d e V i? c a y a y c o m p r o m e tie s e n s u ?> orveuÍr d o c t r i n a s q u e ,
c o n v ir ti e n d o n u e s t r a h i s t o r i n e n u a a le y e n d a o ss ià n ic a ^ v ie n e n d e s d e
h a c e a n o s e x ir a v ia n d o l a s in tc líR e n c ia a y c o r r o m p ie n d o lo s c o ra z o n e s
d e to d a a n a g en e^ací(^n .
Kit e s lo r e c i b í l a Íúviüifí><^Q d a < « ta li b e r a l y p a t r i ó t i c a S o c ie d a d
p a r a < laros u n a c iH tf e r e n c ia . N o 9<^Ío p o r q u e m e h a ll o íd e i i t i l k a d n c o u
106 p r o p ó s ito s q u o r o u e v e a á n u e a t r a JuiiL a d it et^tiva dt^ rn sic c io iv ir
c o n e ^ ta s coD rereú(^las e l ( ^ p í n t u l i b e r a l , m n o p o r q u e d e b o á e s ta
Socie< lati H hniciootffi q u e r e c ib í d o c )la e n m o m e n to s c r í t i c o s y . p o r
lo TTiismo, a to n c io n e s tn o iv íd a b ie s p a r a m i , q o tia b íü y o J e D e g a r l a d
c o n c u r s o d e m iá es<^asa¿j td i^ilüicie». Y
p a re t’i ó q u r a c a s o n o s e r ia
in o p u r tim o d e m o s tn i r q u e io s f u e r o s e r a n in s ti lu c i o o e s d e u n sen tí*
á o e iT iin c n íe rn e n te li b e r a l y q u e h a b la h a b id o u o c r i le r ío y u rtu Ínter*
p r e t a c íó ú li b e r a le s d e e llo s d u r a n l « e l ú lt im o s i g lo , » fiad i e n d o a l ^ *
n a id e a d e la u i h i u d ( |u e , ^ in i j u i c i o , d e b e n (g u a rd a r io s p a r tid o s
li b e r a le s er) l a c u r s t í o n .
A n te s s i o em barazo , tu e e r a n e c e s a r io d e ja r b i^ n a s e n t a d a s o n ol
t e r r e o o d e ia h is to r i a c r i ü c ^ d e la.s mj^titucioTi«!^ dfí Vi7c<ava d o s p r e m is a a . H a b la q u e l i a r e r d o c u m e n la d a m e n tc la d e m o s tr a c ió n d e quK lo s
f u e r o s d o V tftcaya s e h a n d e s e n v u e lto s ie m p i^ e d e n tro d e itim u n id a d na*
c io o a i q u e t u \ o p o r b a s e , o o la u n i ó n p e rs o n a l d e l S e ñ o r ío y la c o r o n a
d e ( O t i l i a e n l a p e r s o n a d e jo s m o n a r c a s , s in o u n a u n i ó n r e a i d é l o s
d o s c u c r p o « p o lic ic o s , o b r a d o Ja id e n t id a d
l a s tu s ti lu c i o ü e s su c ia le e d e V iz c a y a y d e C a s ú ll a y d e la s a U o id a d e s d e l e s p í r i t u d e a m h « s .
y C ó rin a la a d a á v i r l u d d e u n irM Jvim iento d e a d h e s ió n e s p o n t iu d o y
d e c id id o d e l pals> q u e n o s n n i ó c o n T in c u lo s in d i s o l u b le s á la uobilí*
s im a C a s tilla a n te s a ü ti d e q u e s e ci^e^ra la u u itia d a u r i o n a l csp añ o >
la . V a c a s o n u h u b i e r a s i d o e a ta e m p r n ^ á m is a ic a n c c s , si m i r e s p e ­
ta b le y q u e r i d o a m ig o D V a le n tín d e O zám Í7. n o h u b i e r a le o íd o la
p r o v id e n c ia l id e * d e t r a t a r e n la A c a d e m ia d e D e re c h o r o n la cx>mpe*
té o c i a q u e , a c a s o ('o tu o o a d ie e n V i^c-iya, tie n e e n e s t o s a s u n t o s , a q u e l
f u n d a m e n ta l t^ n ia .
A ú n b a d a f a lta m á s ; h a b ia o t r a p r ^ i s a q u e d e ja r b ie n a ^ n t ; i ( l a
e n e i o r d e n h is tó r i c o ¿ C u á l e s la m é d u la d e l protilerr^H? ;,CuAI e s la
lü s tu i m i a d e l lú z c a lta f r is n io ? f;Cuál e s U xlo í u p ro g ra m a '? L a v e r d a d
q u r A e s t a p r e g u n t a n o s e o n c u e n C ra c o n to s ta c io n e n D in g ú Q d o c u tn e n to b iz c e ita r r a ¡y c u id a d o q u e s o o a llc io n a d o s á e s c r ib ir ) ; d o c tr in a lm e o te n u h a y e n é l m á s q u e itegaiM oues: n o ti4 h le n io s d e o tr a s
c u K itio n e s p o lí ti c a s y K oclalcs q u e p r e o c u p a n ¿ to d o e l m u n d o c iv i­
liz a d o , p o r q u e p a r a e llo s n o e i í s t e m á s c u e s t i ó n q u e la fó r a l; e n e:<ta
m i s m a haei e s ta d o m e s e » y in e s e s h a b lá n d o n o s d e la r e i n te g r a c ió n
fo r a l ftpert) n o s h a n d ic h o e n c o n c r e to e n q u é s itu a c i ó n q u e d a r í a n
s e g ú n s u s i s te m a d e r e i n te g r a c ió n la p r o v in c ia , lo s m u n icip ío í« y lo s
c iu d a d a n o s e n V izcaya'^ ; y q u é v u e lt a s n o d ie r u n A U fa m o s a ^ 6
t t r c e r a q u e n a d ie c o n o c ía ! F ^ ib lic a n c o lu m n a s y c o lu m n a s e n s u s
s e m a n a r io s s o b r e la v u e lt a a l a ñ o 3H y á o tr a s d iv e r s a s le c h a s d e la
e r a c r i s ti a n a , p e r o ¿ h a b é is (le g a d o á c o n v e a raeros d e q u e e H u s m is m o «
s c p a a lo q u e e r a n e l a ñ o
U s in s ti tu c i o n e s íb r a íc s d e V izcay a? Vo,
m u y a l c o n tr a r i o , e s t o y c o n T o n c id ts ? m o d e q u e e llo s m is m o s n o se
h a n to m a d o e l tr a b a jo d e e s t u d ia r lo : y ta n t o b a i l a r y tAu s in s e n t id o , la
e u h c ie n c ia y p r e s u n c i ó n d e s u e s tilo , y s u a in a c a b a b le s p o lé m ic a s , s u s
e r o o t is i n o s e sc o lA sllc o s y « u v a c u id a d àt< ¡d e e s , m e Te c iie r d a n l a a d v e r t f i n c i a q u e u n ju e z teig lés h ÌT o à c ie r to ab<)g«do q u e d e í e a d l e ú d o á
s u <l»eDle s e i>erdJa e n d iv ag ac icm eR filo sò fic a » y e n i n v e s ti g a c io n e a
e r u d i tó s : tM i r e V ., le d ij o , n o s e ro c ta V , e n c w s b o n d u i « p u rq iie
m e b a c e e l m is m o e fe c to q u e s i ii ù c ie g o , b u s c a r a d n n o c h e , e o u n
cix a rto o e c u r o . u n s o m b r e r o negr<>... q u e n o e s l à » .
N o n eco slU i < leciro s, ttu lo a lo a d iv i n á is , c u á l e s ia f o r m a <1^ esa
3om b)*ero n e g r o q u e , á v u e l t a dR t a n t a s id a » y v e n id a s , e n la o s c u r a
n o c h e d e s u i g n o r a n c ia d e la h i s t o r i a d e lu » I n s titu c io n e s p o ll ti c w
d e V ite a y a , y e ü e l c u a r t o o s c u r o d e u n a id e ft q u e tie n e c e r r a d a s 4
c a l y r a o lo to d a » la s p u e r t a s y v e o ta n a s d e c o m ú n i m c j ó n a l e x te r io r ,
b u s c a n lo s b i ¿ c a ila r r a s 6 m e jo r d ic h o s u s íiá b iie s la x ariU o a; lo q u e
b u s c a n e n d e tin itiv a , Jo q u e c o n s ilitu y e to d .) «I m e o llo d e s u p ro a r a m í i ( n o h a v m n o I « r ©1 quR h ic i e r o n e o 1 9 0 6 ) e s e l c le n c a iia n K ).
O tr a s a s p i r a c i o n e s m á s d e le t é r e a s a ú n a b r i g a ol b i / c á i i a r n s m o e n
s u s e n o p e t o p 1 c le r ic a lis m o e s l a c a u s a d e e l l a s s i s e p r o lü n d i? *
un poco, 7
nÚH-é to d o , e l ù n ic o t e r r e n o e n q u e la a c c i n u b i 2c a il a r r a ti e n e a l g u n a e ü c ie n c ia . E r a p re c iw ). p u e s , d e m o s tr a r q u e ese
s o m b r e r o n p g r c n o r.slá e n la t r a d i c i ó n d e V itc a y a , y e n u n a r o n f o
r e n d a w c d i e o l a A c a d e n n a d e D e re c h o c r e o h a b e r l o d e n io a tra d o .
Y
a h S k y a , c o n « s la s p r e m is a s a s e n t i d a s , e s to y e n d is p o s ic i ó n d e
a b o r d a r e l l i m a d e l a i n te r p r e to c ió n li b e r a l d e lo s F u e r o s d e V iz ­
c a y a , c o n ia n d o s i e m p r e cí»n qur> s a b r é is e x c u s a r b o n i e r a ra e n te m ía
follai* d e p e n s a m ie n to y d e e i p re s i o n .
F I lib e r a lis m o e s p c r o , p a r a harder s u a p a r i c i ó n e n E sp a Q a . à q u e
e l r è p i m e n a b s o l u to d e loa r e y e s s e a n i q u i l a r a
s i n u s in o ; la
n a c ió n s o b e r a n a n o e n s a n g r e n t ó e i p a ll b u lo c o n r e g i c id i o s n i tu v o
s iq iu e n w q u e d i s p u t a r s u s a l r i b o c i o n e s d s u s re y e s . é^toS f lle g a d o s
a l ú lt im o e x tr e m o d e l e n v ile c im ic n t/» . a b d ic a r o n s u s d e r e c h o s on
B a y o n a y e n to n c e s la n a c ió n ftc u p ó lo q u e loa r e y e s a b a n d o n a b a n y
l o q u e e n r e a lid a d á e lla a ó la perL f^necla; y d e f e n d iá n d o s s c o n tr a
N a p o le ó n , h ix o s u r e v o l u c ió n p o l i t i l a c o n s ig n á n d o la e n l a íiD netitu*
c ió n d e C ^ d i z . á l a v e z q x i e a f ir m a b a r n Jo s ca rrq io a d e b a ta l la s u
in d e p e n d e n c ia , in m o r t a li z a n d o s u v a l o r e n m i l c o m ita le s y a sw iio s
h e r ó ic o s .
L a l» alalla d e lo a A r a p i le s a b r i ó e n 1 8 1 ^ á lo s rx ta lig a d o s e l c a m m o
d e M a d r id ' e l ro v J o s é lu v o q u e a b a n d o n a r l a c a p it a l d e l a m o n a r ­
q u í a , e l m a r ia c h i S o u I t le v a n tó e l a itlo d e CAdiz y e l e jé r c ito o sp a tio l
f u é p o n ie n d o e n p o s e s ió n <lel n u e v o C ó d ig o fu n ila m e D la l á io s p u e ­
b lo s lib e r ta d o s . U n o d e e llo s lü é W lb a o , tlo n d e , < le sp u é s d e c u a tr o
a ü o s d e o c u p a c ió n f r a n c e s a , e n t r a r o n la » tr o p a s e s p a ñ o la s y e n t r e
e lla a i a s fo r m a d a s p o r l a j u v e n t u d e n a r m a s d e i p a i s , m a n d a d a s
) r e l g e n e r a l R e n o v a le s ; y li b r e V i 7.c a y a d e e n e m ig o s , e x c e p to e l
u r a n g u e s a d o , la J u n l a D ip u ta c ió n q u e v e n ia d ir ig i e n d o la r e s is ­
t e n c i a e n e l S e ñ o r ío , c o n v o c ó á J u n t a g e n e r a l q u e s e r e u n i ó e n la
B
ig lfe ú a d e S a n N ic o lá s d e e s U n o b le v illa e l d i a 1 « d e O c tu b r e
d « 1 8 1 2 , liají) l a p re x iile u c i& d e D. G%brji^l d e M e n rliy á b a l, G o n o ra l
e n )e fc d c l e c p ü m o e jé r c ito , o r g a n i z a d o r d e la tiu b le v a c i 6 n e n V iz­
c a y a ; e l c u a l , c o D S titu id a la J u u t a y e le g id o s io s c a r g o s , <iió <^rdeo
d e (|iie s e h ic ie s e p ú b lic .^ le c t u r a d e la C o n s tiln c io n p u l i ti c a d e la
M o p a r q u ia e s p a ñ o la . S e n tir U n lo s a p o d e r a d o s d e V iz c a y a e n a q u e lla
o c a s i ó n s o le m p e le g itim o o r g u l l o , a l o í r q u e s e p r o c la n ja b a u p a r a
to d a l a n a c ió n h l> e rla d e s q u e a q u i e itin b u l a r e s , e n ?iq u e iU C o n s ti­
tu c i ó n q u e h a b l a n voU ulo ta m b ié n Iük d i p u t a d o s v a s c o n i^ a d o s , y q u e
h a c ia , e n s u p r e á m b u lo , d e l o s F u e r o s la e « t im a c ió p d e b id a a l p r e ­
s e n t a r c o m o u n e je m p lo á f i a s P r o v i n c ia s V a sc o n g a d a ¿4 v e l R e in o
d e N a v a r r a q u e p r e s e n t a n d u á ca<la ptum e n s u s v e n e r a b lo s F u e r o s
u n a t e r r i b l e p r o t e s ta y r e c la m a o ió p c o n tr a l a s u s u r p a c io n e s d e l
G obieiD O , y u n a r e c o n v e n c ió p i r r i s i s t i b l e a l r e s to d e i<!spaíia' p o r s u
d e s ito n r o s ó s u I r im ie n t o , e x c ita b a n d e i'-o n tla u o lo s te m o r e s d e la
C o rte .» r<a J u n t a ^ 'e n e n tl c o n s ig n u e n e | n e ta d e a q u e lla s e s ió p fU i
n u ira vilX o M , n n i f o r m i d ^ d m t r e U>s p r i n c i p i o s ... d e i a C o n íttíu c u m
de
M t j u u r i ^ i i i esjH tñoU t, y h s <ie l a
q u e desrlfi l a m á s
r e m o ia a n ti g ú e d tíd h a r e g id o y r ig e e n e s ta
y < d e c re tó
t r i b u t a r l a e l h o m e n a je m á s s i n c e r o d e s u o b e d ie n c ia y {’e c o n o c im ienL o» y « n o s a b ie n d o ta J n n t a s i r e c i b id a l a d i c h a C o iis titu c ió o
e s p a ñ o la e s n e c e s a r io r e n u n c i a r a b s o lu ta m e n te á la v iz c a in a d s i so n
u u n c il la b io s e n tw lo ó e n fm rb t la s v e n ta ja s d e la s d o s » n o m b r ó u n a
c o m is ió n q u e s u p l i c a r a d e l a U e g e n c ia ó d e l a s ( f o r te s s o b e m n a s d e l
l l e i n o l a s a c la r a c io n e s n e c e s a r ia s ; y p a r a m á s u e j ^ u r a r s e d e lo
a c e r ta d o < ie s ü c o n d u c ta , co iij^ u ltan c o n c1 g e n e r a l C a s ta ñ o s , e l ilu s tr o
p o r t u ^ l u j o q u e a l f r e n te d e l e jé r c it o e s p a ñ o l h a b l a d e m o s tr a d o a l
m u n d o e n B a iló n q u e io s r e g i m i e n to s im p e r ia le s n o e r a n in v e n c i­
b le s ; CastarM is a p r u e b a s u p ro c ^ x le r, y a n te s d e d is o lv e r s e la s J u n t a s
g e n e r a le s , s e p a s a p o r la D ip u ta c ió n á lo s p u e b lo s u n a c ir c u l a r ,
o r d e n á n d o le s q u e . c o n to d a ia s o le m n i d a d p o s ib le , d e a le c t u r a d e la
C o n s titu c ió n y s e p r e s te ju t a m e n t o d e s u o b s e r v a n c ia .
H n ^ 'a n io s a lto y r e f le x io n e m o s b r e v e s m o m e n to s . R e a m e n t e la
a f ir m a c ió n d e la id e n t id a d e n t r e l a G o n sU tu c ió D d e l $ 1 2 y lo s tu e r o s
d e V iz c a y a es l e d a u n a tesis, ^ het;ha c o n r e p e t ic i ó n e n
y 1890,
e n m o m e n to s G ríLicos y s o le n m c « , p o r V iz c a y a c o n ^ r e ^ a d a e n s u s
J u n t a s (g en erales, ti e n e u n v a lo r q u e n o s e p u e d e d e s c o n o c e r . ¿ E fe c ­
ti v a m e n t e , n o a l u c i n ó á a q u e llo s r e p r e s e tita n te s la e i a l la c ló a p a t r i ó t i ­
c a d e UQ in sta n te '* ¿ n o s e e q u iv o c a r ía n ? ¿ q u é e r a n , e n u n a p a l a b r a , a l
in i c ia r s e en IHOH la r e v o l u c ió n española, los f u e r o s d e Vizcaya? A
g r a n d e s r a s g o s , p o r q u e o t r a c o s a d o h a d e s e r n i e p o s ib le , v o y á tra*
l a r d e d e c ír o s lo e x p o u ie n d o e l s e n tid o d e lo s fu e r o s .
V
d ig o e l i m t i d o p o r q u e e n to d o l o q u e v iv e y , p o r lo m is m o q u e
▼i^e, s e tr a n s f o r m a y c a m b ia , lo s u s ta n c ia l n o e s i a c o n c r e c i ó n y a p a ­
r i e n c ia d e l m o m e n to , l o e s e n c ia l n o e s lo q u e v a r i a y d e s a p a r e c e ,
SÍQO lo CjU8 p c rm ftn e c o ^ 'p r 'r d u n á tm v é s d e e s a s IrA n slo rm a c ío o M ;
e í f l e c i r q u e lo a f u e r o s d e V iz c a y a s o n lo » v ig e n le » e l a iio ü 9 , r e v e la
u n a c o n c c p c io n ü in i n b o ü l d e l o q u e &oo e s ta s c o s a s , c ^ n i o s i d « l
á r b o l d o G u e r n ic a q u e lo» s im b o liz a d ijé r a m o s q u e n o e s e l i n i s r Q O
c u a n d o , e n v e z d e te n e r t a o t o s m e tr o s d e r& cnaje y t ^ n tá s h o ja s , tie n e
m e n o s ¡lo rq iie le h » n des|>oji%do d e e lla s lo e vendaval«^» d e) in v ie r n o
6 tie n e m á s p o r q u e le h a s id o p r a |i lo i a l a p r im a v e r a . L a s In stitu c io *
o e s , c o m o to d o lo q u o v iv o , h a y q u e r< «ntem ]»iarlas y ju z g a r la s e o el
t'e tn jH ), y p o r e s o lo a F u e r o s d e V iz c a y a n o w n lo s d e l 7tí, n i lo s d e l
3 0 , n i lo s d e l rl7, n o s o n , e n u n a p a la b r a , l a U tg i- ia r r a , l a le y v ls js ;
s o n p o r e l o o o tr a r io , la le y e te m a r n e i it e n u ^ v a d e l a lit) e r ta d lo c a l,
d e l ]kHCHque s e g o b ie r n a á s i m is m o , m a n if e s tá n d o s e e n c a d a o io m en «
to e n f o r jiia s y le y e s s i e m p r e p e rf e c tib le s .
S o la m e n te a s i , y o n á o a l m en tid o , fi\ e s p í r i t u , a l a i m a d o la s In s titu c lo o e s fo r á le s , p u e d e a p r e c i a r s e I r j u s ti c ia i‘H>n q t i e h a n s i d o a la b a ­
d a s ; i>or<jiie a l lían ¿ a n d o u o a p e r le o c ió n n a d a m i s q u e r e l.itiv a , y
D o tá n d o se e n co m p ara< * tó n <;on o tr a s d e l d ia g r a n d f s i r n o s d c fo c to s e n
e lla s , s e ñ a la r o n s i n c m b a jis o , e n é[)r*ca.HHii q u e itn p e r;jb a e l a b so lu U sm o r e a l, u n a a c e o t u a d ls i m a te n d e n c lft e n e l s e n tid o d e l r e s p e to A la
s o b e r a n ía p o p u la r , A lo s d e r n ^ h o s d e la p e r s o n a lid a d h u m ar> a, á la
autoñO TDta lo c a l y ¿ la » u b o r d i n a c io a d e) {»oder e c le s iá s tic o a l c iv il.
D . P e d r o d e L e m o n a a r la , a u t o r d e d o s e s t u d l i a s o b r e la s in s Ü tU '
e ío n o s <)e, V lzi^ ty a, ín s p lr a d o a o u u d c r i te r io a m p lio y lib e r a l ( r e p r e *
s e n t ó á V iz c a y a e n C o r te s c o m o d i p u t a d o s u p l e n t e fo r m a o d o e n e l
p u l i d o p r o g r e s is ta ) e o r a ie n z a c o n e s ta » p a l a b r a s e l p r ó lo g o d e u o a
d e a q u e lla ? o b r a s : t L o s f u e r o s d e V iz c ay a , q u e e n s u e * e n o a n o »on
o t r a c o » a q u e lo s f u e r o s d e l tio m b r e ...* K sto s o o l o s fu e ro » ; lo s f u ^
r o s d e l h o m b r e , lo s d o r e c h o » d e l h o m l)rB . Y d e a h í o a c e s u f u n d a ­
m e n ta l a n n o ú i a c o n io s p r i n c ip i o s llb o ra lo » d o la C o n s t)tu riA n q u e ,
le jo s d e a b o ll r l o s , a in p l ll ic a lo s fu e ro s .
K m p e z a n d o p o r l a fo r m a d e g o b ie r u o , e l r é g i u ie n d e V izcay a ¿ q u é
e r a s i n ó u n r é g i m e n e o n s t i t u c lo n a l, e s d c c i r , l a a u to r id a d d e l B e y li­
m i ta d a p o r ley eji c o n s titu c io n a le s y c o m p a r ti d a c o n la r e p r e s e n ta c ió n
d e l p a ls e n s u s J u n t a s ñ e n e r a le s ‘> E s te r é g u n e a e r a e i q u e p a r a lo s
a s u n t o s lo c a le s te n í a m o s e n V iz c a y a : y c * te r é g i tn e n e s ta b le c e ta m ­
b ié n l a C o n stiL u c ió n d e 1 8 1 2 , lo m is m o p a r a la o r g a n iz a c ió n lo c a l
q n e p a r a e l g o b ie r n o d e l F s t i d o . Kl e r a la e s ¡p re s i 6 n d e l f u n d a m e n ­
ta l p r i n c ip i o d e l a s o b e r a n ía n a c io n a l.
P e r o la Q > n s titu c ió u d e C á d iz , a d e m á s d o basar»<^ e n e l p r in c ip io
d o l a s o b e r a n ía n a c io n a l, s« f u n d a b a ta m b ié n , c o m o to d a » la s c o n s t i­
tu c i o n e s m o d e r n a s , ^ e l d e la » t'p a ra 4;n )n é. I n d e p e n d e u c i a d e lo s p o ­
d e r e s . Y á a l ^ u u o p a r e c e r á h a s t a u n a n a e r o n i s n i o , p*^ro e a te p r iu c ip io
q u e e l b a r ó n d e M o n le » q u ie u p r o c la m o e o e l s ig lo X V I I I , lle tie pre*
c o d o n tc s f e r a le s ta o d ig n o » d e .in o ta r s e c o m o a q u é l io t e r e s a n tis im o
e p is o d io d e q u e tu é p r o t a g o n is t a L o p e G a r c ía d e S a la z a r, e l la m o so
a u t o r d e l l i b r o d e Ixs • I S itn a n d a n s o s é /'« rtM n a « » , y q u e é l m is m o
r e f ie r e , c u a n d o c d
h a b le n < io s id o n o m b r a d o p o r e l r e y c o rr e p í-
d a r d e V iz c a y a J u a u H u r U ilo d e M e m lo z a , q u e e r a p r e s u m e r ò d e e l l a ,
oJ c« b a liu p u d e M u n a lo n n s n o s o lo
nìr^gA ¿ u c a la r lo q u e c o n s id e r a
u n d e s a f u e r o f*>rq%u e l P r e U a m e r o , q w t t e je a U o r , n o n p w ^t» , t e r
C o rrfiffid ü r, q u ^ ^ e a jiie z , s i n o q u e o o o s ig u e q u e lo s e n c a r t a d o s j u r e n
e n A v e lta n e d a a n te » m o r i r r|iie (*üi)!^Ki)tir<iue V iz c a y a p a s e p o r e llo , y
v a n to d o s á G u e m íc a , y e n )a J u n t a s a n e r a i, lo^ v iz c a ín o » to d o » <»e
jiirsm en tA T O ú c o a lo s enc& rl& dos d e u n a c u e r d o é u n a T o lu n U d e n ­
te n d i e n d o q u e s i c o iiw iilfH ii e l d eA iifu en i h a b ía n p e r d i d o s u s libei**
ta d c s » y á p c « a r d e t r e s c a r t a s c o n f ir m a to r ia s d n l R p y , r e u n i e n d o ^
3 .0 0 0 h o m b r e s d e g u e r r a , im p id e n q u e e) d e s a f u e r o s e c o n s u m e h a s lA q u e , m u e r to T). J im o I I , I). K n r iq u e IV a c c e d e á s u s j u s t a s p e tic io ­
n e s . T a l i m í> o r ta n c ía d a h a n ¿ l a s e p a n i n ó n d e l p o d e r e je c u tiv o y el
ju d i c ia l .
K 1 r é g í m e o c o n s ti lu c io n a l, e n c u a n to á la fo r m a d e g o b ie r n o , n o e s ,
piiefs, siiso re p ro tliK ’f^lcii d e la» lil> e rla d e s d e V izc a y a , n o Ínlrodu(!^Íen*
d o e n o lla s e n la * r e la c io n e s e n t r e e) S c n o n o y e l jx K ie r r e n t r a l rrA^
q u e lig e r a s y b e n e fic io s a s v a r i a a U s ; d o n d e a n te s in t e r v e n la ol R e y ,
a h o r a »e coIrK*^ á la s (lo rie s c o n e l R e y : y c o n e a ta d e s m e m b r a c ió n d e
l a s f a c u lta d e s re>ale^ e n f a v o r d r i c u e r p o d e la u aiU ó ii. V iz c a y a , c-otno
p a r t e d e é l , v e la a u m e n t a r s u p a tr im o n io p o lític o , p a r t ic i p a n d o e n
e l p o d e r le g is la tiv o y e n e l e je c u tiv o p o r Ja r e p r e s e n ta c ió n q u e Je co rre«)K > ndia e n Im C o r te s . N o h.ihIeiiK w d e la |> a rllc Íp a o ló n q u e gan;i>
b a e n e l p o d e r j u d i c i a l , p o r q u e lo s A lcaldi^« d e F u e r o y lo s C o rre g i­
d o re s , q u e e a l e i i d i a n e n |>rin>era y s e g u n d a i n s ta n c ía d e n tr o d e \ iz c a y s,
y e l J n e x m a y o r , reA iiien le e n l a C h a ii r il le r la d e V a ila d o lld , fu e ro n
s ie m p r e d e n o m b r a m ie n to r e a l , y p o rtjiie lo eseti<*tal d< l F u e r o e n la
m a t e r i a , q u e c o n s i s tí a e n t e n e r j u e c e s p r o p i o s q u e n o o b lí c a r a n á lo s
v iz c a ín o s á s a l i r d e V ¡¿cay:i |i a r a o b te n e r j u a ü c i a , s u b s i s t í a i>erfeC'
clo n ad lo , y p t> rq u e e l d e s e n v o lv im ie n to d e loa p r i n c ip i o s Ilb e rfile s
h sib la d e tr a e r n o s la f ò r m u la m á s a c a b a d a d e la s o b e r a n ía s o c ia l e n
e l e n ju i c ia m ie n l o , la iu s iilu c lO n d e l J u r a d o .
L o s d « r e r h o ^ in d i v id u a l e s h a b ía ti s i d o o b je to s i e m p r e d e lii pre*
o c u p a c i ó n d e lo a v iz c a ín o s , q u e h a b la n ile g a d o A c<>nitignar r n s u s
fu e r o s la ig u a l d a d d e to d o s lo s c ix id a d a n o s a n te la le y . P a r a e llo , c la r o
e e tá , tu v i e r o n q u e vajearse d e f o r m u la s a d e c u a d a s á l a s c ire u n sta D C Ía s
y tu v i e r o n t* m b íé n , p o r e s o m is m o , q u e h a c e r e l « a c ri íi c ió d e d e re rJ io s
lú e n s u s ta n c ia le s , lío s lu e r o s s e f o r m a r o n e n é p o c a s e n q u e la p le n i*
t u d d p lo s d e r e c h o s d e l r l u d a jí a n o s ó l o l a te n ía n lo s p r iv ile g ia d o s ,
lo s h l j o s d a l ^ . ^,Cóm o p o d ía d e n tr o d e s e n ie ja iite e sta ti o s o c ia l h a r ^ r s e 4 to d o s lo s c iu d a d a n o s ig u a le s e n l a in tc g ri> ia d d e s u d e re c h o ?
S o lo d e u o a m a n e r a , h a c ie n d o h id a lg o s á to d o s lo s v iz c a iú o s : y e s to
e s lo «jij« s e h iz o . Y m e r c e d á e s t o , n i e n V iz c a y a n i e n e l r e s to d e
E s p a ñ a lo s v iz c a in o s s o n p e c h e r o s , s i n o h id a lj^ o s , y e l r e y n o p u e d e
v e ja r lo s c a p r ic h o s a o ie o te c o n t r ib u t o s , y p o r q u e s o n h ijo s d a lg o n o
^ l e s p u e d e s o tiie te r á to r m e n t o , n i p u t^ d en s e r p r e s o s p e r d e u d a q u e
n o d e s c i e n d a d e d e lito , n i p u e d e s « r e je c u ta d a n i <*onfis<^ada s u c a s a
m o r a d a , n i a u s a r m a s , n i s u c a b a llo , n i s e l e s p u e d e i m p o n e r p e n a s
-
1 f)
-
a f r o iib « a s . n i e l p r e s U t n e m , n i c l m e r m o , t i i e j e c u t o r a l g u o o p u e d e n ,
s m u ia n d a u j j u d i c i a l , e n t r a r e o le
d e n in g ù o v k c a m o n i ?«nercAr&e Ú vAìniTo b ra z a s d e e lla , Y ile g fih a s a o e io p o r l a s h b e r U d c s in d iv id u a lc s a l p u ò lo cj u e d e m u f 's tr a u n h ee ft o >\ne n o q u io ro d e j a r d e rel'eri«
ros>, a ú n á
h a c rT w e p e s a d o ; p re u ifw m e n te s e e s t á d is c u lie n d o
e n e l S « n a iio u n p r o y e c lo d a le y q u s v a a d e ja r im e s t r a lIb c rW d in ­
d i v id u a l e o r a o l a d e Uxlo^j Ic s w p o fìo le s , a l a r b i t r i o rie la a a u to r id a d e s
g u i> e m a tiv à 9 y d e u n a J u r t a m ÌxL a q u e s e c r e a y to d o e llo à p r e le x lo
d e )a r e p r e s i ó n d e l a n a r q u i s m o , o u a n d o p o r a q u i n o bKni<>i v is to ,
a f o r tu n a d a m e n te , b o m b a s a n a r q u is la s , e o m o n o
la s ñ 8 0 0 c o n
q u e , s e g u o r e z a d i i t n b r c d e e s l a S o í-ie d a d , n o s o b s e q u i a r o o c ie r lo a
a lin e » a l a d u n i p o b ie r o o .
S<*gón e l F u e r o V iejo d e V iíiv iy a , y lo m is m o , a u n q u e r o n e x c e p ­
c io n e s . c o n s ig n a e l d e 152fi, n ln g ú o v ji c a ín o |M idía s o r d e te n id o s m
q u fl e l ju e x p r e v i a m e n t e d ic t a s e a u to Ita m á o d o le s o e l á r lx il d o
( i u e r n l e a ; s o l a m e n t e p a s a d o s U e t i)Ui d ía s , d e s p u é s d « « ü tlfic a d o e i
lla z n a m ie n to , s i n q u e e l p r e s a n í o c u lp a b l e s e h u b i e r a p r e s e n ta d o ¿
r e s p o o d e r d e io s < «rg(ia q u e s e le liic ie r e ti, e l fu c z Je d e cJarA b a a<:o*
taiJo y p in lia s e r d f í e n i d o . C o m o lo re rju la d e Ja d e fe n s a s o c ia l c iin t r a
l o s c r i m i n a le s , e s le p ro e w Jim iR n to p o d r á s e r d i s c u ii d o , p u e s to q u e
c l e u l p a ü i e p o d ia e l u d i r ta a c c ió n d e Ja j u s t i c i a h u y e n d o ; p e r o s e
C0 Ù0CB q u e { w ra lo* v iz c a ín o s d e e n U iiic e s s l g n i i l c a l a o m c iio e j v i v i r
d e n tr i) d e e s t a t i e r r a J ib re y c o D s id e ra b a n c o m o s u ü c l e n le p e n a eJ
d e s t i e r r o . E l c a s o e s q u e j> refe rla n q u e e l c u ljw b le n o tu v ie a e oiá 3
c a s li g o , á v e r la l i b e r t a d p e r s o n a l d e U>dus e n m a o o s d e Ja s a u to ri*
d a d e s j u d i r l a l e s e g u b e r u a ü > a s : y Jm y q u e r e c o o o c e r q u e e s fa in s tili>cion r e v e l a ta n t o c e lo e n e s te s e n tid o c o m o la fatno>»acn I n g l a t e r r a
d e l lia O e u s c o r y v s ,
P ü f lya a ñ o s d e 1 ÒCG, u o G o rref^itJo r, c l lic e n c ia d o íin sL rtb a i V á?q u e z d e A c u fia , q u is o q u e s e a c l a r a r a n y r e c tiliñ a r a u a lg u n a s d is p o ­
s i c io n e s d e l F u e r o y p re s o n tO á i u o l a g e u e m l u n p r g y e c t o d e r e l o r m a
q u e d e b ili a f e c t a r A e s t e e x tr e m o ; ¿y q u é a c o r d o V izc a y a ? , p u e x ac o rd ó
q u e t p o r q u o la d i c h a Je i e s l a m a y o r $ la m á « p r i v i l e g i a d a t j i u n y
CH e l F u e r o é p o o e C reuciá lo s J u e c e s a p ilü o a d o s a o b e rv io s o iíd e o c o n io s o s H a c e le n w lo » lo s c u a le s c o n la i r a ¿ m a lc n c o n ia a v ie n d o è
le o le n iio á lo s m a J le c h o r e s e n s u ]>o<Icr p o r v e o l u r a s i n íe tn p la n z a
e x c e d e r í a n d e Ja o r d e n é f o r t n a d e l d e r e c h o i , «(ue la le y s e a p li q u e
lo d o g é o e r o d e d e li to s s in n i n g u n a d e la s e x c e p c lo o e s q u e v e n ía n
e s la b J e c ié n d o s e . ;Q a é h u t i i e r a n d i r h o lo s v iz c a ín o s d e e n to n c e s si
s e h u b i e r a tr a ta d o d e ji o u e r s u h J> erU d e o m a n o s d e a u to r id a d e s ó
J u n t a s g u i> e rn a tiv a s q u e s u e le n s e r m u ü J io
apixonada/3, »o 6rr>
n i a l m c o n i o i M y a celti'a d o i» <jue la s ju d ic ia J e s !
P u e s b ie n , to d o s e s to s < 3erecbos d e l c iu d a d a n o lO rm a n p a r t e d e
lo s p H n e ip io a c o n s l it u c lo n a i c s y lib e ra le s » q n e Jo s a m p l i f i c a D co n si«
d e r a b le m e u lc , p o r q u e m ieo traa.* p ret^ isw m cn le p a r a c o n s e r v a r a q u e lla
h i d a l g u í a lia s e d e to d o s lo s tie re c h o s , e l F u e r o d e V iz c a y a h a b l a
4 e n iíJ o q u e s a c r if ic a r l a Is b e rte d r e lig io s a , e x c lu y e n d o d e l d e r e c h o á
dC4Q io ilia n o e n V iz c a y a á lo s m o n j s , j n d i o s , borc.jos y á s u s d e « c e n lo a le g is la d o re s d e ( ^ < ii z ,a u n c u a n d o u o ia consign& bfiii a ú n
e n s u c ó d ig o ]KilitÍ<:o, sR fia te b e o l a te o d e u c ia ó
s u p r i­
m ie n d o cc»mo b^^iian s u p r i m i d o , l a I n q u i s ic i ó n .
K n c u a n to á l a p r o v m c ia y a l m u n ic ip io , y a e n o t r a o c a s ió n h e
p o d id o d e n iO s in ir n n e » i!i Iüs f u e r o s d e V ixrA ya e r a c o s a »^t*ncial, e n
e fe c to , la l i b e r t a d loccú, p e r o c o m o s e j th d o , r o m o a s p t r a r i ó n . c o m o
te n d e n c ia n a d a m á s y q u e la a m á s im p o r t a n te s f a c u lta d e s d e la s c o rl»o raf:io n es p r o v i n c ia l e s fuer«)n c o n s e c u e n c ia d e l a s a m p lit^ id e s q u e
á l a a u to n o m ía m u n i c ip a l y p r o v in c ia l d ie r o n ]n¿* levf’s d e l d e r e c h o
n u e v o . E x p r e s ió n d e l e s ta d o e n e s te im n to d e la » in s ti tu c i o n e s fo ra le a
á p r i n c ip i o s d e l u ig lu X V I, e » u q u e lla r e a l p r o v is ió n d a d a p o r la
r e m a T t* J i n n a e n 3 d e A b n l d o 1 M 2 , e n q n e s e f a r iii ta a l fW io P lo
p a r a q u e a^’u e rd « ' e n s u J ú n t a l o s r e p a r ti m ie n t o s q u o b a p n d o h a c e r s e
y lo s a u t o r i c e e l C o r r e g i d o r c o n u l q u o n o s o r e p a r ta n m é a d e 3.000
r a a r a v e d is A n i n g ú n p u e b lo y « c ju s ti f iq u e s u inv-ersiO n, n o p n tlie n d o h a r ^ r «>tro r e p a r ti m ie n t o s in q u e a n l e s e l O » rrc í? id o r h a v a tu r n a d o
l a s c u e n ta s d c l ú l t i m o q u e s e h ic ie r a .
k^ue p o c o á t « ('0 e l ^ T i o r í o g a n a n d o a tr ib u c io n e s ^ p e r o la.s <H>rpo*
r a c i o n e s y a u tu ricU O es lo c a le s n o tu v i e r o n n i la rx> bran?a d o lo s im ­
p u e s to » rc a lc » , q u e d ir e c la m e ji te lia c ía e fe c tiv o » e n e l c o n t r i b u j e n l e
e l p r e s t a m e r o e u la l i e r n i lla n a y lo s p r e b o s te s e n la s v il la r y el
T e s o r e r o tlel r e y s i n o t r a in t o r v e n c i ó n ; n i l a tru^ultad d e e s t a b le c e r
Im p n e v to » s i n l a li c e n c ia d e l B ey ^ n i la d o a u t o r í / a r p a r a estaCüer « r lo s a lo s m u n ie ip iO b ; q u e te tn 'a n q u e a c u d i r 3 l a m i s n j a lu e n te , n i
l a d e a p r o b a r s u s m e n t a » , p u e s te o l s n tjiie r e n d i r l^ ^ , Ta^ v ilU » n i
C o r r e g i d o r r e p r e s c n ta n t o d e l r e y , y la s a n te íí^ lrs ia ? a l T e n ie n te d e l
( io r r c g id o r .
T o d a s la a I s c u lla d e s q u e h o y ti e n e n la s D i p u la c io u e ¿ ( e n V iz c a y a
e n e a ta m ate ria » q u e c o n s t it u y e n lo m á s im¡><ii ta n te d e la a u to n o m ía
q u e d is f r u t a m o s , c o n e ti tu y e r o n , puej<, u n a a s p i r a c i ó n fo ra l q u e h a
e n c o n tr a d o p le n a baU sC accinn e n e l ró g iro e n c o n s titu c io n a l^ c o n s ig n i n d o s e , p o r p t i m e r a r c z , c o n g r a n a m p l i t u d e n la C o n s titu c ió n
d e 1812.
P u e s e s to a Ire a p r i n c ip i o s d e la a o b c r a n ia p o p u la r , d e la lib e rtsy i
in d i v id u a l y d e la a u to n o m ía lo c a l, c o u s t it u ia n to d o e l c o n te n id o
s u s ta n c ia l t j f l F u e r o , y lo a t r e s te n ía n e u l a C x ^ n stitu ctó n d e s e n v o l­
v im ie n to * y d e s a r r o ll o s a m p li^ iitn o » , Y d ig o q u e e« to e r a t o d o e l c o n ­
te n id o d e l F u e r o , p o n |u e o t r a s in s ti tu c i o n e s fo r m a b a n p a r t e d e c i
q u e , O n o e r a n ¿«nstantivaQ, ó d e b ía n s u t r i r c o n e l c jin ib io d e ré g im e n
u n a tr a n s f o r m a c i ó n ; m e le lie r o a l p a g o d e im p u e s to s y c o n tr ib u c i ó n
d e s a n g r e , a l p a s e to r a l y á la l i b e r t a d d e c o m e r c io .
S e en g a ix a n < p ite n es c r e e n q u e e n V iz c a y a , d u r a n t e e l a n ti g u o r é ­
g im e n , la n (C iudadan o s n o te n ía n o h l i g . ^ o n e » b ie n e s t r e c h a s , n o p a r a
c o n i a N a c i ó n , q u e n a d a a ig n lO c a b a e n to n c e s , s i n o p a r a c o n e l r e y
q u e o c u p a ira s u lu g a r . P r e » c in d íe n d o d e to d o lo q u e n o h a y a » id o
a c e p ta d o y re < * o n o c id o p o r l o s m á s a c é r r it n o s f iie r i» ta s , lo p o s itiv o y
p ro h w lo y a itiiiiíid o pr>r u x lo s ttñ,
h a s la 18^0, e i K e y c o m o S e ñ o r
b a b i a c o b r a d o s i e m p r e tx t V iz c a y a c o n a r r e g lo á F u e r o , n o s o lo e l
p e d id o U s a d o d e io s 3(XlOÚO m aravedis^Kü d e li>s n u e v o s j lo s p e d i­
d o s tif. la s v illa s y c iu d a d , a i u u ir i b u lo s im p o r t a n ( is tm o s c o m o lo s 16
d i o c r o s p o r q u in t a l d e h ie r r o jn b r a d o , lo s d ie z n jo á 6 d é n u ii a ¡k irte do
lo s ñ ^ t o s q u e &e c o b r a b a n p o r p a r r o q u i a s y q u e p erlr^ n n cfan a l S < ^ o r
on la » igle.»iui» q u e é l h a b ía lu o d a d o , q u r cr& n la in a y o r p a r t e , y io s
p re b o & ta ? (^ s d e
V illa s q u a <x>nsistlan e n i a s d é c im a s d e l v a i o r d e
la s ejecucíO D d s y , o n o l lito r o i, e n u n a e s p e c i e d e derK C hns d e im p o rU e ló o ó df* p iie íio y p e s c a , tiÍL u tc« j q u e . h íe n c o n ta d a » , r e p r e s e n ta r ía n
h o y a c a ^ o m A s d e lo q u e p .n g an io s a í E s ta d o ; y e s to a p a r t e d e io s
cútistA O tes p e d id o s q u e ¿ t i tu l o d e < iu n a líw y s a iv a o d o s i e m p r e el
(Jere<;ho á n o p a g a r io s , e r a y a u s o I r e c u e o te quK [)a^ 'a ra e l S e ñ o río .
£ n c u a n to %l s e r v ic io m iU U r . d e ja n d o d e la d o s i e l s i s te m a d e q u ía lAs e r a ó n o c o n tr a f u e r o , lo s u s ta n c ia l e s q u e n o s ó l o n o e s ta b a exen*
til V iz c a y a d e l s e r v ic io m i l i t a r , s i d o q u ^ la le y V d e l t i t u l o 1 .« d e l
F u e r o c o n s ig n a l a o b lig a e ió o q u e ü e n e n t o d w lo s v iz c a ín o s d e acu>
d i r a l s e r v ic io di^ s u S e ñ c ir. s i n su frid o a lg u n o i i a s t a e l á r b o l M ala to ,
y a iiü c ip d n d o ie e t r e s m e s e s d e s u e l d o , ¿ d o n d e q u i e r a q u e le s m a n d a s e ; y p o r c ie r to q u e ja m á s s e h iii> e fe c tiv a e s t a le y c o n ta n t o r i g o r
c o m o c u a n d o lo s c a r l i s b u , o c u jia n d o e ) p a lé e n l a s d o s g u e r r a s c iv i­
le s , o b lig a b a ú ¿ lo d o s lo s b o m b rf^ s ú ti le s á i n g r e s a r e n s u s lila s . L o
q u e ju s titic a b ii la r e s ís t e o c ia d e l S e ñ o r ío á re r^ m o tra r m á s c a r g a s n i
o b lig a c io n e s q u e la s ro i)sÍg n a ila .s e n e l F u e r o , o r a q u e e i a n t i g u o ré 1,'iu te n s o b r e eslo ft p u n t o s t r a t a sU o r ig e n d e a q u e ll a org&iiizai'J<)n
m e d i o e r a l e o q u e e l s e r v ic io m i l i t a r n a c ía d e l v a s a lla je , y e l p u g o d e
tn b o to f l, d o la s e r r i d u i n b r e d e l.-ts p e r s o n a s ó d e la p r o p i e d a d , y p o r
e s o , sO lo lo s s ie r v o s ;v i ll a n i> s e r a n p e c h e r o s , io s h i d a l g o s esiA bao
e x e n to s . P e r o la l '^ o s t i t u c i é o h a c ia n a c e r la s o b lig a c io n e s d e ) c iu ­
d a d a n o d e l a m i s t n a f u e n t e d e d o n d e n a c ía n s u s d e r e c h o s , d e l p r i n c i­
p io d e q u e C b rm ab a p a r t e in<.e¿'riinte d e l a N a c ió n s o b e r a n a q u e o<*U'
p a e l lu ^ 'a r d e l R e y ; y d e s d e e n to n c e s , e i d e ja r d e c o u l r i b u i r A las
c a rg a s c o m ú n
<le lu d a s c la s e s n o p o d ía s t-r u n h o n o r , s i n o a l c o n ­
tr a r i o . tí a la s p ro s to c lo n e « d e b ía n , p u e s , s u f r i r u n a tr a n s f o r m a c ió u .
L a l i b e r t a d d e c o m e r c io , ol d e r c c b o á q u e l a s a d u a n a s o a c io n a le s
e s t u v i e r a n , n o e n lo s p u e r l o s s i n o e o l a lín e a d e l i n t e r i o r , e n V a lm ^
s e d a y O r d u ñ a , tu v o g r a n d ís Í m ;iÍ r n { ) o r ta n c ia y d i ó l u g a r á s e r io s c o n ilictüH e n e l s ig lo X V i l l , p r i n c ip a l m e n t e p o r ú n a r a z ó n ; p o r iju e s o b r e
e s a b a s o y á s u a m |> a ro , s e h a b í a o r i j^ D i^ i d ü V izc^iya e c o n ó m ic a m e n te
y s u a lt e r a c i ó n c o n m o v ía to d o s loa i n t e r e s e s c r e a d o s . P e r o h o y , d e s ­
p u é s d e h a l t e r p e d id o a p r e c i a r lo q u o p a r a la r iq u e z a in d u s t r i a l d e
V iz c a y a s ig n ific a e l iie rlR n e c e r e c o n ó n jic a tn e n le y s in h a rr e rs is d i vi*
s o r ia s a l c u e r p o d o to d a l a n^u’i á n , h o y q u e lo s i n t e r e s e s s e h a n c r e a ­
d o s o b r e la b a s e o p u e s t a d o u n o s a r a n c e l e s e le v aciísim o s^ ¿ q u ié n se
a lr e v e x ia á j i r e t e b d e r q u e n o s p u s i e r a n a d u u i d s á l a e n t r a J a d e
C astilla ?
£ o c u a n to a l p a sfi f»r<tl n o e r a p o r s i m is m o n a d a s u s la n ti v o , s in o
u n f o r m u lia m o c u y a fi n a l i ílatl e r a jjarentíiA i* a l re»|> élo á la* l i b e r u üefi v iz c a ín a s . Vo n o l e d o v l a í m p o r l a i t c l a q u e g e n c r a líiie n te i e lo h a
á ailo: p a r a m i n u h a s i d o u u n c a , m í o u n v e lo & u s p e n s tv u q u e d a b a
l u g u r á q u e e l H e v v o lv ie s e á p e o s a r s o b r e lo q u e h a b la d is p u e s to v i
q u e )o s v i 7.<taÍúos'|>eoBa»en U c n b ié n s i . c a s o d o q u e e l R e v in s is t ie r a
e n a tr o p e ll a r s u s li b e r t a d e s , h a b la n d e c e d e r ò b a b ía n d e a c u d i r á
r e s is t e n c ia s ja m á s a u l o r i ^ d a a e ii U s
fu ra le « , n i e n l e a lg u n a
d e l m u n d o » a u n c u a n d o q e r c i í a d a a e n o c a s io n e s j»or to d o s o* pue*
b lo s c o n t r a Iü t i r a n í a . J 'c r o a l fin y ;»l c a b o e r a , c o m o h e d ic h o , a lg o
.a d je tiv e q u e n o r e p r e s e n ta b a
qu*? iitia g a r a n t í a d e la:í lllw ria d e s
p u b li c a s . V y o p r c p u n t o si e n e e te o r d e n d e g a r a u l ía s e r a s iq u ie r a
c o m p a r a b le l a q u e p o d ia o f r e c e r a q u e l r e c u r s o c u a n ilo e l S e a o r í o te ­
n í a q u e h a b é r s e la s (íoü u n r e y p o d r r o s o y a b s o l u to a c o s iu r a b ra d o ¿
q u e n o i»e p u s i e r a n r e p a r o s á s u v o lu n t a d d e s p ó tic a , c o n la g a r a n t ía
q u e r e p r e s e n ta b a p a r a lii.s lll) e rta d e s p ú b lic a » ni s o lo b e c h o d o q u e
é s ta s l u c r a n la le y U e to d a s la< re g lo n e s e s p a ñ o l a s , q u e p c id ía n o p o n e r
Á b u r b i l i 'a r i e d a ü rrsi) u n a b a r r e r a in f r a n q u e a b l e e n lo * p r e ‘*pt<»s<tf>ns«
titu C ló n a le s y e n la re -so lu c io n d e to d a s e lla « d e h a c e r l o s r e s p e ta r .
l 'u e e , e s to s , s e a o r e e , e r a n l<w F u e r o s d e V i z c a ^ . V c o m o s e v e , n o
s e e q u iv o c a r o n la» J u n t a s g e n e r a i m d o i 8 l ‘i y 1 8 9 0 a l p r o c l a m a r la
identí< lail a b s o l u t a qur> h a b ía e n t r e e llo s v la Q iiia L itu c íó n ; e s t a n o
m e r m a b a lo s F u e r o í , s itio qiit^ lo s a o ip l ia b a . Y p o r e s n , p ro c e d ie n d o
e o e o o s e c u e n c ia , e s p o n t á n e a m e n t e y s in v io le o c la d e n in ^ iju d e s p e c ie
ii c u n tí lu ja c ió n d e lo s h e c h o s q u e de.io r e f e r í c{««, e l S ^ n o rto d r í a d e
l l a m a r s e a s í y s e lla m a p r o v i n c i a d e V iz c a y a , )u D ip u ta c ió n g e n e r a l
a d o p ta e l n o m b r e d e D ip u ta c ió n
lo s p u e b lo s to<los j u r a n
l a (k ^ n s íllu c íó n , la s c o l o r a c i o n e s fo ra le » p re a iile o l a r e n o v a c lo u d e
lo s A y u iita iiiie u lo s t e ^ j t^ l e c e o i a D ip u ta c ió n p r u v i i i c i ú l c o n a r r e g lo
à lo s o re c c p l^ is c o o a titu c io n a le s y é s t o s q u e d a n e s t a b le c i d i« c>omo la
c o s a ú já s n a ío r a l d e l m u n d o . L o s f u i m s ite V i¿ c a y a , a q u e ll a s v e n e ­
r a b l e s in s ti tu c i o n e s q u e h a b i a a s a lv a d o , A tr s iT ^ s d e s ig lo s to rm é n *
to s o a ^ lo s $;ran(le 3 p r i n c ip i o s d e la s o b e r a n ía n a c io n a l, d e lo s d e r e c h o s
d e l a personaliüfM i h u m a n a , y d e la h b e i ta d lo c a l, b a b la n h e c h o s u
t^ a rre ra y d e s a p a r e c ía n g lo r io s a m e n te d e s p u é s d e h a b e r t r a n s f u n d i d o
s u e s p í r i t u a l C ó d ig o q u e c u n t e i i b la s lib<>rtades d e to d o s Ío e espa*
f t o l « ; e l e s p í r i t u n u e v o prom ^fttia c n g i u u d e c e r la s v ie ja « l i b e r t a d e s y
m u l ti p li c a r la s e n e r g í a s d e V iz c a y a , y c o iu o a t i r m ó m á s t a r d e e n ins*
p in t d a fn is e e i in t e n d e n te I ) . J u a n J . Id.* d e Y a n d lu la , io a vi^x& inos
q u e h a s t a e n to n c e s h a in a n s ii lo U b re s , i>eto p o b r e s , s e r í a n e n a d e la n te
lib r e s y r ic o s .
\ b ie n , p u e s t o q u e v e m o s lo q n e ile s d e 1 8 1 2 á )a fe c b a h a o a t rr ir to ei» V i¿ c a y a ,¿ q u é h r« ;h o a in a u d i t o s h a n p o d td o c o n v e r t ir a l p a ís
m á a lib e r a l d e l m u n d o e n e l m á s i r r e d u c t i b l e e n e m ig o d e l a lib e r ta d ,
» n s tr u m e n to e n to ilu e l s ig lo á la d is p o s ic i ó n d e io s d e fe n s o re s d a
u n a b s o lu tis m o te o c rá tic o ?
^
u
—
L a e x p U c a c ió n
(e n ó m e n o » u»j c o m o 9 I o r ig e n d o lo d s a
)n s de«<«lichüs ü e E s p a ñ a o n n a c s t r o s d ía « , h ftj' q u e b u s c a r l a e o i&
}K jliüca d e a q u e l o i& n stru o so t i r e o o q u e &e lld m o F e r tia n d o V I I . N o
e s l a o c fta ló n d e e n t r a r e n H u n n á lis is , s i n o H o lo fj« 'q p u n t< tr q u e a n te e
d e q u e fin allT d a^ e l n ñ o 1 ^ , h a b ía n t e n i d o lüfi:ar a n to d a K sp& ua
&i‘o n c e < im ie n to s m u v eig n ítlc A tiv o e . L a C o o a lilu c ió o d e ( ^ d i z d e tJ a
y será
e o s u a r t i c u l o i ’l : « L a fíe d ^ iO o d e la u a n o i i e sp a rto )»
p e rp e tu ú íu e o U » ^ c a tó lic a , apcxstoD ea, roTTiana, ú n ic a v e r d a d e r a . L a
n ru u ü ii U p r o t e g e p o r l o f e s s a b ia s y j u s t a s 7 p r o h í b e e l e je r c ic io d e
c u a l q u i e r a o t r a . ■ ¿ D e d ó o d e , p u e a , c a c i a la o p o s ic ió n d e l e le m e n tu
e c ie s iá s lio o ¿ Is l ^ n a t l t n r J o n ? I ^ i viTd^id c*:« q u e n o t r n i a m o tlT o
r a z o n a b le p u r a f i l a , P e r o s e r í a p o r e l m a J r e c u e r d o q u o g u a r d a s e
K o m a d e l a r e T o l u d ó o í!r& ncesa. » e ría p o r e l re c e lo c o n q u e e l P a p a ,
q u e ta n i ti ié o e r a so l» eran o le m p o r n l , v e ln p ro ^ ^l^ n i^ r fio r lo s p n e b io s
eJ p r i o c ip i o d e la s o b e r a n ía n a c io n a l e n s u s t i t u c i ó n df*l p r i o c ip i o
d e l o rif'rm d iv in o d o l a a x ito rid a d d e lo s r e y e s , ó p e r l a s u p r e s i ó n d e
l a I n q u i s i c i ó n y d e lo » d ie z m o s pleH i.tdtIco», ó | i o r e l e a trn o h ii m t e r i o
d e lo a c lé r ijjo s q n « ro d tu b c in A F e r n a n d o V II y q o o c s p c r a b - m m o d r a r
h a l l a n d o c l a b s o lu tis m o re a l: e l c u o e s , q u e a p e n a s in ic ia d o e l
s e ^ n d o p e r io d o c o o a titu c io n a l. P i ó V II h a b la da«lu la v o ¿ d e a la r m a ,
p r e v in ie n d o a l r e y e n u n a ia t V í c o n tr a ia » re f o r m a s c o n a titu c io n a le « ;
s u N u n c Jo i n t n g a b a e n l a c o r to d e E s p a ñ a : io s p r e l a d o s d e lia rc e lo n n . V a le n c ia , P a m p l o n a y O r ih u e l a ii a b la n e x c iia d n ú la n a c ió o á
la d e s o b e d ie o c ia c o n fu rib u n ilu it prtt<u>mlpi(; e l c a n ó n ip o V m n e s a
h a b í a p a g a d o m u s u v id a i m a n o s d o lax i r a s p o p u la r e s la c o o ju r a o jó Q trs im a d a p a r a r e s ta b le c e r e l a o t i g u o r é g im e o ; h a b la n s i d o d e s ­
t e r r a d o s v a r i o s o b is p o s p o r p e r tu r b íid o r e a de-I o n i e n p ú b lic o y el
c u r a M e r m o , p n > te g id ü o n o , q u e c a to n o e s tá b ie n a v e r ig u a d o , p o r
e) arz o h ts|> o d n B u r d o s y e l o b is p o d e O s m a , h a b la d a d o a) f r e n te d e
s u p a r t i d a p r u e b a í d e 9Ü v a n d a li s m o e n ( O t i l i a . K ra , s e ñ o r e s , q u e
e n la fo r m a m á s v e rg m i 7/)s;t v t^ sc -a n d a lo rin ie n to , p o r q u e a ú n n o
h a b i a a p r e n d i d o á g u a r d a r l a s a p a r i e n c ia s , e l c le r ic a lis m o h a c ia s u
a |> a ríc ió n e n l a p o lí ti c a e s p a ñ o la , t ^ l a e r a la » llu a o ló o d e K sp a ñ a
c u a n d o e l c u r a d e L í'z a n ia s e e ^ ^ h O a l m o n te c o n l a p r i m e r a p a r t id a
r e a l is t a d e V iz c a y a ; y e l r e « to d o E s p a ñ a p o d r á e n j u s t i c i a r e c r im i­
n a m o s p o r h a b e r c o n s t it u id o u o o b s tá c u lo ¿ la p a z p u b lic a y a l
p r o p r e s o 00 e l s ig lo X IX , p t 'r o n o d e liül>er ín ic liid o e l m o v im ie n to
c le r ic a l.
I ^ t r a d i c i ó n d e l S e ñ o r io , le jo s d e a b o n a r e s t a i n t r u s i ó n d e l p o d e r
e s ) ilr itu a l e n la p o lític a , o f r e c ía le y e s y p r e c e d e n te s d e u n v ig o r
e x tr a o r d i n a r io e n defens^i d e la-^ p r e r r t; p a ti v a a <le| p o d e r c iv il; y
a lc a n & a lo s té r n ii n o s d e lo é p ic o y h e r ó i e o a q u e lia te n a c id a d c o n q u e
d u r a n t e i ü O a ñ o s c e r r a r o n lo s v iz c a ín o s l a e n t r a d a e n e l S e ñ o r ío á
lo s o b iíip o s , l o m is m o á i»u d lr» re sa n o q u e á lo a d e m á » , ¡K>r h A lien te
é s to s m e z c la d o e n la¿i p a r c i a li d a d e s d e l a é p o c a c in v a d id o U ju ris >
d i c c i ó n C ivil, lle g a n d o a l e x tr e m o d e q u e c u a n d o D . F e m a n d o e l
C a tó lic u v in o á V iz c a y a á j u r a r lo s F u e r o s , lo s v iz c a ín o s q u e Íe a c o m >
ji& riaban, n o s A lo tiìc ie ro D s a l i r d e lo s té r m i n o s d e V iz c a y a &J o b u jío
d p P a m p lo n a , qui* v r t u a e n la c o r n iti v » , s i n o q u e d ie r o n a l r e y e l e sp e c ­
tá c u l o , q u e (» a rib a y c a litic * d n r a r o y e n f á í ú o , d e c o g tT l a t i e r r a q u e
h a b ta p is a d o , ( ju e m a r la y a r r o j a r l a s c e n í? a » a l ín a r , Y s ó l o c o n s ín ti« r o u q u e o l d if x e s a n o e o i r a r a e n V iz c a y a d c a p u é st tie j a r a r q u e
s u n iis iflü e n e l S e ñ o r ío h ;ib ia d e r o d n c i r a e á l a q u e sie tn (» re d e b ió
h a b e r s id o , 4 p i- o c u ia r , d e u t m d e l a n e u lra lid a » ! tn á s e x t r í c t a , p o n e r
]>iiz y a m i s t a d e n t r e lo s h o m b r e s ,
Y / a i 11 em b arR O , lo s r e a l is t a s a l e t i t r a r i r i u n fa n te » e n ViviC&ya e n
1 Í2 3 , m e rt;« il ak a p o y o tie I w lUU.OOO h i j o i d e S a n L u i s , s e fireaeií*
l a r o n c o m o lo s r e s ia a r a d o r o s d e lo s F u e r o s , lig a n d o e l n o m b r e d e
é s l í í s a l d e l a lt a r y e l ir o n o , e s í o c * , a l d e l c le ric a lí* e n ü y e l a b s o lu ­
tis m o . P e r ó s i i s d o c t r í n t i a p o lllic a s e m n p r e c i s a m e n te la n ^ g iu íió n
d é l o s F u e r o » y , s a o f íf ic a d o e l p r i n c i p i o lio la s o b e r a n ía p o p u l a r e n
ara¿j d e l a b s o U itls m o r e a l, a b o li d a la ig u a ld a d a n te la le y c o n la
p e r« ! * :u rió n f a n á tic a y e iio a r n tz a d a d e <}ue la s j u n t a s <Je p u r i ü c a c ió o
h ic i e r o n T úíU uiaa A tltu l< i d e a lé e lo s a l r é g i tu e o c o n s t it u c io n a l á Ui»
V izcaín o s m á s d is tif tí;u id n s y p a l r i o l a s , p ro h ib ié n d o le « e l e je r e ic lo
n o a ó l o d e l o s c a r p o s p ií U l c o s , s m o d e to d o s lo » o tiiu o a y p ro fe ­
s i o n e s , a tr o p e ll a d a s l a in v io la b ilid a d d e l d o tn ic ilio y l a l i b e r t a d {>er80n a l coB d h p c s ic io n e *
p o lic ía q u e l a O ip iila c ió n ex trc R iab fi
p o r s e r v ilis m o v Ivija a d u la c ió n a l ti r a n o , d e s e n c a d e n a d o e l la n a tis m o d e m a g o g ic o p o r l a d e s e n l t^ o a d a a r c i ó n d e u n c le r o ig n o r a n le
y d ís c o lo , p o r m á s q u e e l G o lu e ru o a b s o l u t a r e s ta u r a s e la s form at*
lo r a le s , ¿ q u e q u « la l > a d e io s F u e r o » <le V ízca *a m á s cjue e l n o m b r e ?
A q u ftlta é p o c a q u e s i g m ó á 18*¿3, e l e a tu d io d e c u y a h t s i o r i a h a b la
d o h a c e r iM>rai s ó l o m n d i o » li b e r a l e s s i s<> th v u lg s s e , fu ó e n T i?.caya
d e s d e to d o s lo» p u n to s dfl v i s t a y e s|> e c ia lm o n te d ( ^ e e l p o lí ti c o y
lo r a l, s e n c illa m e n te v e i^ o n z o s a ,
Y
lo m A s t r i s t e o s q u e h iz o e n e l p a i» u n a h u e l l a p r o f u n d ía ittia e n
lo s d ie ? añ«»s cjue d u rO h a ? ta la m u e r te d e F«5i n ftn d o V i l y q u e n o
t u v o V iz c a y a , p o r lo s h e c h o s q u e ?e s u c e d i e r o n s i n i n t e r r u p c i ó n ,
u n m o m e n to d e r e s p i r o p a r a r e h a c e r s e , s i e n d o c o n d u c id a p ó r e l
di>gn) d e l a b s o lu tis m o le o c r^ tittn h a s t a la ttT m i n a c ió n d e l a s(^ g u n d a
K U erra c i v i l , o n e u j o p u n t o y ¿ n u i s a d e t a n t i » e r r a r e s , la c o n s e r ­
v a c ió n d e lo s F o c r o s » e h a b la h e c h o im p o s ib le .
E l a n o 1>ÍÜ m u e r e F e m a n d o V il y a p e iia á s e l í e n s a q u í n o tic ia
d e la o c u r r e n c ia , la D ip u ta c ió n g e n e r a l ( h e c h a h o n r o s a e x c e p c ió n
d e l D ip u ta d o D. P ed rt» P . d e U h a ^ o n y d e l s i n d ic o D . F r a n c is c o J . do
Q é x p u r u ) y lo e a rm a d o » r e a l is t a s d e B ilb a o , « c o m o si c a d a u n o h u b ie s e
s i d o a v is a d o p<ir u n á n g e l ) , s e g ú n a l l r m a ^ B . i*. N e g re le, f r a ile del
c o o v o n to d e S a n F r a n c i s c o , p p jc l a n ia u a i in f a n te D . C a r lo s p o r re y
d e E s p a ñ a . N o h a y m á s q u e l e e r e l fo lle to a lu d i d o d e l R . P ., p u b li c a ­
d o ex |* n n ie tid ó e l e s p í r i t u d e a»}uellos acontecíinienU D S , p a r a h a c e r s e
c a rg o d e s u c a r U ;l e r e s c i a s i v a tn e tite c le r ic a l; p a r a n i t d a s e b a b la e n
é l í i e l o s fu e r o s . E l m ó v il d e lo s s u b le v a d o s í u e e x c lu a iv a in e o le el
c le r ic a lis n io v lo s a u to r e s d e l m o v i m i e n to , « e g ú n s e a f l r m a e n u n e a -
c r i t o e le v a d o p o r la D ip u U c ió n , P o c o n stU u W a d J a a d e s p u é s , á )a R e in a b o b e rn a d o r.% e l c l e r o sp ^ n U a ry r e g u l a r y e s p e c ia l m e n le h c o m u n i .
c a a fle 5»afi F r a n c la c o q u o h a b J a ela lw r& d o d o a irà ilo n e a d e c a r tu c h o *
(^ o u M c u e n c ia d e )a s itu a c ió n c r e a d a p o r fa s r u e m i c m l ( n é n a tu ralD iex jte, la s u p r e s i ó n d e i o s F u e r o s ,
E) C O D v e n lo d o V e rg a ra y l a le y d e 2ñ d e O c iu b r e d e 1 « « io a r w la b lo c e n ; [iero s i a q u e l c o n v e n io c o n tu v o lo a a v a n c e s <le| c le r ic a lis m o
] m eJ t>K8io d e K s'p añ a, le R fitrc^ ó e n c a m b io e s te S e ñ o r ío , d ti s d e e l
m o n ie n to e n q » e , w e n d o lo s c a r l is t a s la ín tn e n s * m a y o r ú t d e l p a ís
s e le s colo<í»l.A d e o l i o d e l a m á s a h s o l ü U ¡ « u a M s d c o n lo s lib e ra le s
y s i n lo m a r s e d is p o s ic io n e s q u e lim ila r a n s u a c c i ó n . E n
n v t l s t tu i h a y v ^ e « d o r e t n i v m ^ u io * . <)!jo E s p a r t e r o o n e l c a m p o d e l
a b r a z o p e r o t n la s c o r p o r a c i o n e í fo ra i ea, d o n d e e{ e le tu e n lo r u r a l
J®f6 » *‘«bc* u n 03 v e n c c d o r e a , ( |u e f u e r o n l«>s p a r l i d a rio a
d e D . í ji r J o s y
J a n t a s y D ip u la c io o e s r e c o n o c e n y p a g a n lo s im p u « l( > a e s ta b le c id o s y lo s c o m p r o m is o s c o n tr a íd o * p o r l a D ip u ta c ió n
c a r l is t a dR D u r a n g o ; y lo s e m p le a d o s q u n h a b ía n a b * n d o n a d o s u s
p u e s t o s y é n d o s e rxm la D ip u ta c ió n r e b e ld e s o n r o s litu id o s á a q u é llo s ;
y lo s m iitiliz a d o s c a r lis ta » o b tie n e n p e n s i o n e s d e l S e ñ o r ío ; y é s te c o ­
l o c a b a jo Sil p r o t e c c ió n y a m p a r o á |r « c o n v e n to s d i s u e l t o s p o r la s
g e o e r a lo s ; f n o s o l o e i e le m e n to re¡t< :ctonsrÍü s e p ara p (> ta on
V izcay a d o e s te m o d o , s i n o q u e e n 1841 la D íp u la c io n v u e l v e á s u b le T a rs e c o n tx a E s p a r t e r o , v in ie n d o c o m o c o n s « a i e n c í a d e e llo y d e la
o c u p a c ió n tt ii li ta r d e l S e ñ o r ío p o r e l g e n e r a l ^ u r b a n o , o t r a s u p r e s ió n
^ s / u e r o s , Ha.Hta la s u b l e v a c ió n q u e e n 1 8 4 3 d e v o lv ió la r e g e n c ia
¿ U .» M a ría C r is ti n a y q u e e n e l r e s to d e E s p a ñ a tr a t o u u a s itu a c i ó n
p r u g f c s is U c o n I>. J o J tq u ln M * r.o p e z , tu v o .%qul c a r i í c t t r r e a c c io n a ­
r i o , y ia J u n t a d e g o b ie r n o q u e s e c o n s u lu y ó tu v o e l a tr e v im ie n t o d e
'iG c re ia r q u e la s c a m u n id .v le s d e r e lig io s a s s e h ic ie r a n c a r g o d e lo s
b ie n e a n a c io n a le s q u e l i d i a n s i d o d e s a m o j L i« d o s v q u « a ú n n o lia liia
v e tid id o e l E s ta d o .
*
N o h a y p a r a q u é h a b l a r d e su c e s rra jio s te r ío r e s h a s t a 1 &7 Ü, d e q u e
to d o s to n é ia n o tic ia , c o m o te r e s i s t e n c i a o p u e s t a p o r e i S e ñ o r ío í la
^ l i c a e i O i i d e la s le y e s d e d e s flm o rti n a c ió n w le si A stica, i p c s a r d e h a ­
b e r p r e c e d e n t e s b io n s e ñ a la d o » o a e l p a ís e n e l m ix /n o e e n lid o - d e la
p r o t e c c ió n d i s p e n s a d a ¿ io s f r a ile s f a c i li U n d o l r s e l mo<lo d e t e n e r
c o n v e n to « á p r e l e x lo d e m i s io n e s e n U ltr a m a r ; d e ia r e s is te n c ia oh».
I m a d a á q u e D ilb fti.y o t r a s V i l l « , d o n d e lia b ía m i s e le m e n to s iib e ra [c s . tu v i e s e n e ti la J u n t a g e tie r a l r e p r e s e n ta c i ó n p r o p o r c io n a d a i f u
im p o r ta n c ia ; d e l a c u e r d o to m a d o |«»r l a s J u n t a s g e n e r a l t s d e léf 7 U
a c e p ta n d o j>or a o l i d p a d o i c u a n t o lo a p a d r e s d e l O m c il io V a lic a n o
e n s u a l t a s a b i d u r í a y a s i s ti d o s d e l K s p ir itu S a n io d is p u s ie r e n y d e ­
c r e t a r e n p a r a e n s c n a u z a y d i r e c c i ó n , ^ s l d e lo » i n d i v id u o s y f a m ilia s
c o n io d e loa p u e b lo s y n a c io n e e i; d e l a fo r m a y c a r á i í l e r d e la ú lU m a
s u b ío v a c ió n y i^ u e rra c m l e n d ía s e n q i : e la R e r o l u c i ó n . le jo s d e
a m e n a z a r , h a b ía m a n if e s ta d o s u p r o p ó s i t o d e c o n s e r v a r lo a f u e r o s y
Im a U rw n le d e la s c a u s a s e n q u e s e f u n d ó i a a u p r e s ió n d e lo s fu e r o s
T v iü ie n d o a l d ía , la m p o c o s e r á m e n « » líír e s lo r z a r e e m u r h o p a r a
d e m o a t r a r e l c a r á c t e r p r e ^ u n l u a n i e . s t o o o Y c tu a iv iiiite u le c le r ic a l , d e
to d o s e$Ofl p a r l id o s q u e s e o b s h n a o u n c o o i p l i c ^ á D io » e n s u s e m ­
p e ñ o s p o lític o * à i*e9ar d e h a b e r d i c h o e i m ia ra o J e s u c r is to q u e s u
r e i n o n o e r a d e e s to m u n d o , y q u e p o n e n ja p a la b r a fu e r o s j u n t o á la
d e Dio« d J a a u g o i c o a , q u e I n c liiíd a e o e l l e r a a d c u n p « r iid o poJlU co
y a s a b e m o s lo q u e s i n o d ic a . E s u n a Íh íd n a m a d r e d e to d o s e llo s , a u o
cuafJcJo á v e c e s lo s s e p a r e n o d i o s d e h e r m a n o s , ess u n s ó l o p r i o c ip i o el
q u e d a c a lo r ñ r e a l is t a s , c a r l i s t a s , e u s k a t c r r i a c o s y b i7 < ía ila rra s, y e l
b iz c a itA rrism o n n e» s i n o l a ü t i m a e ta p a d e u n c le r ic a lis m o c u y a a s p i r a r J ó ii d e q u e b r a n t a r e l p o d e r c iv il e n c u e n t r a p le u a ss^tlsL acción e n
id e a s d is o lv e n te s d e la n acÍonaJÍd,icÍ e s p a ó o la .
\ d e q u e c n u llo s I r a s d o Ja t r i n c h e r a tie u n ÍAlso f u c r is m o , la üc ia líd a d ù n i c a q u e h a n p e r s e g u id o lo s r o a c c i o n a n o s d i' to d o e l s ig lo
e s l a q u e s^ d e ja i n d i c i a ^ .q u e ré is u n a c o Q fe sio n e x p líc ita '? P u e s al
fin a l d r s u o b r a s o b r e e l G obiern«» to r a l l a h a c e D. F id e i lie S a g a rm ín a g s , a c o g ie n d o y m a u te n ie n d o « « ta s p a la b r a s rte D . A r t u r o C a m p iO n :
t P u e s to q u e la ro v o lu c u m t r i u n f ó e x t i r p á n d o l a s in s li tu c i o n e s reg io *
n a le s , v e n d á m o s la á n u e s t r a v e z r e s U u r á u d o l a s .» Y n o h a y q u e d a r lo
v u e lt a s ; jn c o n s r i^ n té m e m e p o r a lg u n o s , c o n jie r íe c to c o n o c í tn ie n to
V c o n p le n a m a lic ia [ w r o tr o s , t r a s d e lo s apar»^titea e o lu s ia s m o a d e
lo s reacK’io u a rio ü p o r l i b e r t a d e s q u e s o n ¡ti c o m p a tì b le s ce m s u c r e d o ,
n o s e p e r s i g u e m á s f in a lid a d q u o la
u t i h r a r e l F iv * r o '’j J iitr a la
r e v o la c íO n y p o r e s to . A p e s a r d e s u s a la r d e « tie l'u e r ls o io , on to d o el
s ig lo X IX , d e s d e q u e F e r n a n d o V II ssem bró l a d i s w r d i a e n l a N a c ió n ,
la o b r a
a q u e tlu s e le m e n to « q u e litig a n á p r e d o m in a r e u e l S e ­
ñ o r i o , n o e s s i n o u n a t>erp*»lua, u d & c o lo s a l c o n s p i r a c l o o c o n t r a e l
e a p ír ilu m o d ero o .
Y
f r e n te á r» 6 i ¿ c u á l b a s i d o la I n b o r d e lo s lit» e ra lü s v iz c a ín o s?
r * t r a d ic i ó n d e 1 8 1 2 y 1S23 h a to n id o s i e jtip t« d e f e n s o r e s , si \*ofio
n u m e r o s o s p a r a im p o n e r s e , il u s t r a d ís im o s y p a trio t^ is. y a p e n a s c o n
ia m u e r te <le F e r n a n d o V i l p u e d e n jo s li b e r a le s r e s p i r a r , d e tien d o
Tt. M a r tín d o lo s H e r o s e n e l H w -la m e o to a q u e l n ú s m o c r i te r io d e la
i d e n t id a d d e l F u e r o y la O n is U tu c ió n . C u a n d o e l m a a te n im io n to d e
é a te s e hac4; im p o s ib le p o r la.'* cirr^u u s t a n d a s d e l p a ís , la a s p ir a c ió n
lib e r a l s e e n d e r e ¿ a ú n a c e r u n a r r o g lo d e ftie ro s q u e d i e r a e s ta b ilid a d
á l o q u e d o é s to s c^m v in i e r a c o n s e r v a r , a r m tmi?-'in d o io s c o n la C o n s ­
ti t u c i ó n ; p e r o e l e le m e n to r e u c c io tia r io u o s e p r e s t a ^ e llo y d e ñ o n d e
e l c r i t e r i o d e C to d v ó n m i a p a r a c o n s e j* v i» r e n la a s p in w i^'in fo ra i
u o a a r m a c o n q u é u t i l i / a r a l p a ls c o o t r a la lib e rt'w l; e l a n te s c ita d o
T). P e d r o d e L e m o n a u r ía , a u t o r d e l p ro y e c to d e a r r e g lo d e F u e r o s
q u e e n IH41 aprolN ó la C o m is ió n e<;»nOTuica q u e h n b la su<<tÍtuldo á
l a s c o rfv o ra c iü n e s to r a le s , e s la p e r s o n if i c a c ió n , |> or a s i d e c ir lo , ríe
est% te n d e n c ia . P o r lo d e m á s , lo s lib e r a le s , e s c a s o s e n lo s pueblo^^ y
n a m e r o é o s ù n ic a m e n te e n B illw o , n o s ó l o o o p o d ía n i m p o n e r s e , s in o
q u e , lla m a tlo s á d i r i g i r e l S e n o r io c u a n d o la-n p ^ riO d ic a g s u b l e v a d o n e s d e la D ip u ta c ió n tr a f y u c o m o c o n s e c u e n c ia n ie d itia s d e fu e r z a
<Jt- lia r te d e l (ifib ie 'ra o , c i d o lo r g iic c o d i o v Ì7 c a io o s s e i u ia n t:o n c lia s
y ta m b iè o e l
d e q u e »<0 tie m p o » d e re v o lu c ir tn c o n s t a n te p u d ie iiu j q iK 'd a rs e s l a l a lib erl& d lò i a l y g in la c o n s t it u c io n a l á i a v ez,
e r a n u n o b s tá c u lo { « r a q u e s o s in v ie r a n e) c r i te r io o p lm u s t a J e 1 « 1 2 .
S u ín le rv e n c iO n tu v o d o s e fe c to s b e n e f ic io s ís im o s y n o a p re c ia d o s
d e b id íttn m itc p o r e l paii<; a p l a c a r e n lo s m o D ie n to a d e c r i s i s i a s ir a s
g e jte r a lm e n te ju s illic u d a s d e l G o b ie ro c a le g a n d o s u s a e rv itrio s á la
li b e r t a d , y a a i lo h i í o l a v il la d e I 3iil#ai) o n re p e lid a » iH:?istone« é i r
r c n o v a u iiu y r o b u s tó c ie m iu 1m íil> ertad e 6 lo c a k w c o n l a s a m p lia c io u e s (ju e . c o m o h e m o s v is to , d a b a n l a s Je y e s Iil>prale5 à l a auU m oT nía
l<MyU, y e n e s l a ú Ili m a lat* o r s e »eñalO y efebo c it a r l e a u n c u a n d o n o
^
v iz c a ín o , e l j l a s t r e alav<^s D . P e d r o d e
á c u y a in f lu e n c ia
d e b l e n Ili Ia s D ip u U c io n e s v a s c o n g a d a s c a s i ifHÍa« la s (d c u K a d e s e t »
n ó m i c a s q u e lle g a r o n à d ia L ru ta r, i ^ ú l l u n a m a ñ J fe s la c in n d e « l e
e s p í r i t u libefTtI f u e la te n . Jen c í a lla m a d a t r a n s i g m t e a \ a p li c a r s e ia
ie y aÍ> oU ton ¿ d e
y A e ll a a e d e h ío e i C o n c ie r to e c o n ó m ic o y la
c o n s e r v a c ió n d e la a u to n o m ía q u e a ü n h o y te n c io o s . fCn Jo s a ñ o s q u e
» ig u je r o n á la g u e r r a c iv il p a r e c ía i b a A in i c ia r s e u n a m t e r p r o U c i ó n
lib<^j*Hj d e l<>3 F u e r o s e n l c r d i é n d o l u s c o m o e x p r e s ió n d e io s p rm c i*
p ío s d e s c e n tr a liM d c r M ; a s i s e tle s p r e n d e d e la s a c ta s d e r e u n io n e s
q u e e l a n o 1881 c e ic b r a íja n Jga r o p r e s e n la n te s e n C o rle a v^Lscun^ndos
e n M a d r id , y q u e c o n s e r v o o r i g in a l e s e s c r ita s d e p im o y l e l r a d e l
m a ly g r a d o h o m b r e p ú b lic o D. A n g e l d e A lle n d e S a la z a r,
Y c o n e s lo qu«sda te r m i n a d a la e x p o s ic ió n d o a n te c e d e n t» s .
Y a h o r a ¿ c u á l d e b e s e ri& a r,iii.u d d o lo s lib e ra l« « e n e s ta c u e s lió n ?
H a y e n l r e lo « r e a c c io o a r io s e m p e ñ a d a u n a c a r r e r a íi a c ia a tr á s
q u e n o s a b e m o s d O u d e v a á p a r a r ; a i lo s u n o e lija n n t i a f e c h a p a r a
r e t r tj tm e r n o s i e lla , lo s o tr o » lija n n í r a m á s a o li g u a ; e s q u e lo s d e *
r i ^ e s q u i s i e r i n s u p r i m i r e_se síg J o X IX tju e le s m o le s ta , i ’tie« b ie n ,
se iio i-es, yn t a m b ié n v o y á to m a r p a r t e e n r s a c a r r e r a v , a ú n c u a n d o
o s w t r a ñ e , v o y á i)?M:crlo r e s u e lto ¿ p o n e r m e d e a » 'u e rd o c o n e llo s ,
¿ D ic e n lo s h i z r a i t a r r a s q n e h a y q u e r e t r o c e d e r á 1 8 3 0 y t{ue lo
q u e iju b o d e s p u é s d e e s i fo c h a n o iu e r o o fu e r o s n i c o s a iju e s e le e
p are< ííera? I 'u e e c o n f o r m e , c o m p ìeL aifien te c o n ii> rm e , v a m o s a i a n o
1H89; y coD e llo h o m o s s u p r i m i d o u n a bueoíV p a r l e d e la t r a d ic i ó n
c io n c a i d e VÍ7-oaya.
P e í o lo s c a r l is t a s le« h a n d e ja d o ta tjia ftito s ; s o o lo s q u e h a n l a ­
tid o e l r e c o r d h a a la l a fo c h a y d iiie n q u o h a v q u e r e t r o c e d e r á i 808 ;
p u e s c o n lo r m e ta m b ié n ; y a « s ln m o s e n l?ií)8 ; y h e m o a s u p r im i d o
t o d a l a I f a d ic i ó n c le r ic a l d o V iz c a y a
I j í s e n s ib le e s q u e n i io s u o o s m lo s o t r o s m e s e g u i r ía n s i y o , p o r
e je m p lo , le a p r o p u s ie r a r e t r o c e d e r A 1 5 3 7 , p<n<|ue o s le e s e l a ñ o e n
q u e e l S e ñ o r ío a c u e r d a q u e e l o b is p o p u e d a e n t r a r e n V íz c a v a p r e v io
j u r a m e n t a d e n o m e z c la r s e e n p o iiiíc Á , y ¿ititcs d e e a te a n o n o p e r m i­
tía n loa v iz c a ín o s q u e e n tr a s e . jY c*omo c o n e s ta r e i n te g r a c ió n to ra l
d e I5Ü7, ib a n fo s b ì z r a i t a r r a a y c a r j i s í a a á c o n i p o n é ra s i aa p * r a t r a e r
y l l e v a r a l d io c e s a n o e n ]& c o o Ìe c c ió n d e c a n d id a tu r a s T StdIic 4 s!
M u c h o m e n o s m e h d b ia u d e s e g u i r a l alTo 1 4 5 2 , t^ n g o l a s e g o r i ­
d i t i <le e lio ; i e^fta f n ’h a n o >nff s e g u i r ía n p o r na<ì% d e i m o n d o ¿ p o r
q u é ? P o r q u e e l F u e r o q u e a q n e ) a ñ o h ic i e r o n lo s T i^ c a in o s d e s t e r r a ­
b a d e i S e Q o h o c o m o i q u e l/ m n l a d o r e i d e l F u e r o y e n e m ig o « d e V 'ñ c u y a á loa q u e , g a n a n d o c a r t a s d e l o bi s p o Ò p ro L egiendo á a n s vi<;aHo 9,
C s ritila h s n ia í n ^ s i O n o n l o c iv il y p o iU ic o d e l e s p í r i t u c lé H c a l v
e llo s te n d r ía n q u e s a l i r d e eat& t i e r r a li b r e y e n e s to s tie m c 'o s oo
p o d r í a n a c o g e t^ R á a lg u n o d e a<|iieÍloa a b a d e n g o s d e ejue e n 1452 a ú u
q u p d d h in m u e s tr a s , e n q u o , v iv ie n d o c o m a s ie r v o s d e c u a lq u ie ra b a ^ i
d e h o r c a y c u c h it io , h u b i e r a n a c a s o v is to c o lm a d a s to d a s s u s a s p i­
ra c io n e s .
D e c id id a m e n te á e s a s fe c h a s b i^ & iita r r a s y r^arlistaa n o r ir » ?g u i
ri a u . F o rz o s o 0 3 , p u e s , q u e d a r s e e n
ó lo q u e e s lo m is m o , p u e s
lo s r u a t r o a ñ o a d e o c u p a c i ó n Ira n c e s a n o c u e n t a n , e n 1 8 1 2 . D esd e
e n to n c e s , c o n v e n g a m o s e n e llo , n o h .iy t r a d ic i ó n fo r a i; e n t o n e «
d e M ( tf f r c lp r o n lo s fu e r o s .
Y
d e a c u e r d o y .i e o e s te im p o r t a n te e x tr e m o , i lo s r e a c c io n a r io s
y á m i n o s s e p a m u n a s i m p l e c u e s t ió n , ó s i q u e ré ia » d o s c ü e s lio n e a ,
d e In d o le p u ra m i^ n t£ tc c l< ^ g ic a s o b r e )q r e ^ u r r e c r i P n d e lo s ittu e r lo s
y a o b re la i n m o r t a li d a d d e l a lm a ; y p o r s u p u e s to q u e e llo s , c u id o
a ie n ip r e q u e s e o c u p a n d e aa u n toa r e lig io s o s , m a n tie n e n u n c h t e i i o
c o ü tr a r io A la d o c tr in a d e C r is to , y q u e y o s o y q u i e n d e lie n d e el
d o c r is tia n o . P o r q u e e llo s s e e m ^ ñ a n o n q u e , d e s p u é s d e c ie n a ñ o s
ju s to s d o h a b e r m u e r to , s e g ü n d ic e n , loe F u e r o s , h a n d e r e n u e i ta r
c o n la s m is rn a s fo n tin a , c o n l a m lH u ia e n v o llu c a , e o u n a p a U b r a . c o a
e l m is n u i c u e r p o y c a r n e q u o tu v i e r o n ; y á m i Tiie p a re e /;, y a p e lo p a m
s u c o n f ir m a c ió n á l c a te c is m o , q u e e s to d e l e r e s u r r e c c i ó n d e la c a rn e ,
p o r a h o r a y ... lia s ta e l dí;^ «leí j u i c j o , n o p u e d e s e r . K n c a m b io so s ­
te n g o l a m m o r ta l id a d d e l a lm a , a fir m a n d o , c o m o a n te s h e a ü m ia d o ,
q u e . t r a n s f u n d i d o s u e s p í r i t u e n la s le y e s c o n s titu c io n a le s y s n h is
p rin c ip io s lib e r a le s , loa F u e r o s d e V iz c a y a v iv e n y v iv ir á n etern a *
m e n te vid;« e s p i r i t u a l y g lo r io s a a r n p liliiiu lo s y e ix jg A u d se id o s pui*el
e s p í r it u m o d e r n o .
(.Q uoaüD ha> q u e i^ ec lam a r a lg o á n o m b r e d e lo s f u e r w ? C ie rto ,
cÍerLÍ!<¡mo; l a o h r a lib e ra l <ie ía re v u liic ió ii n e c e s ita s e r c o m p le ta d a y
i a u r e in te g r a c ió n e l e s p í r i t u d e lo s F u e r o s p u e d e y d e l « a p o r t a r
e le m e n to s m u y e s t im a b le s . D e fe n d a m o s , p u e s , e n s u n o m b r e la s e b e ­
a n la d e la n a c ió n e^ ik iT io lasi a l g ú n d ia lo s p o d e r e s p ú b li c o s la ame>
o a s a ii, y d e f e n d á m o s la d e s d e a h o r a , [lu e s io q u e p o r R6 te la d o lo s
a ^ u e s s o n e v id e n te s , c o n t r a la s in t r u s i o n e s d e l p o d e r eclesiás>
tie o e n la v id a p o lític a . A nom bi*e ta m b ié n d e la s l i b e r t a d e s d e V i¿ca7 ^> y e n e s p e c ia l d e a q u e ll a q u e e n i5 ü K r o n s id e r a b a n lo s v izn a iu o a
e ^ u l a m a y o r y ¡ n á t p r i v i U ^ i a d a le y d ^ l F u e r o , d e f e n d a m o s l a li*
b e rb id in d iv id u a l c o n tr a p r o y e c to s d e le y q u e , c o n p r e te x to s a r t i i l '
c io s o s , tie n d e n á a c u h a i c o n é lla , y d e f e u d a n io s ta m b ié n e l p r i n c ip i o
d e la a u to n o m ia lo c a l e n (o d a s ia s rx’a s io n e a y in n y K sp e ria lin e o le
a h c r a q u e c o n e l p r o y e c to d e r e f o r m a d o 1a a d m i n i s t r a c i ó n lo c a ],
e lim in a n d o á la o p ia i tí o p ú b l i c a d e l c o n o c ía ) íe n to d e l o s u e g o c ío s
p ú b lic o s cnco T O cn d ad o s á c o m is io n e s q u e deli>*erau e u S fìcrelo , s e v a
á a s e s ta r m o r ta l h e r i d a à la s l i b e r t a d e s lo c a le s e n tr o n iz a n d o la olì*
g a rq u ia .
Y a c o m é ta n n o s aj$i in i» uiD, fiján({oTio.H Ki) p r e c e d e n Les d e l a trad ì*
c ió n Tí2c a 1 n a , l a r e f o r m a s o c ia l, c o n a m p l it u d d e e s p í r i t u y s in
e x c lu i r á n in g u n o d e lo s q u e h a n h a m b r e y s e d d é l a J u s tic i a , p o r q u e
e n e l F u e r o 1& p a Ja b ^ a v is c a in o ej^ H ÍiiA nínia d a v e c in o ü c l’is c u ^ c s y
e n v ez d e e n d i o s a r a l a id e a n o , in te r e s é m o n o s d e T c ro s e n lu e j g n ir s u
c o n d ic i ó n , c o m o la d e lo s d e m á s p r o l e ta r io s , p r o c u r a n d o e n s u o b sf 4{ u jo , y (xio e i n iis m o eiiif>eño iron < |u e s e p r e o c u p a y a lo d o e l m u n ­
d o d e q n e o l o b r e r o e n g e n e r a l t e n g a h a b ita c ió n b a r a t a y v iila f^ cil,
q u e e l l a b r a d o r v i 2c a in o v u e lv a á s e r p r o p i e ta r io d e l a c a s a q u e o c a *
y d e Iük t i e r n i s q u e l a b r a , q u e la p r o s p e r id a d y a u n l a i i b e r t a d d e
V iz c a y a s e d e b ie r o n m u y p r i n c ip a l m e n t e e n o tr o s tie m p o s á q u e
to d o s g e n e r a l m e n t e e r a n p r o p ie ta r io s , y e s to y n o o t r a c o s a e s Ío q u e
o rig m a ríá u iK n te sig n ific i’) n q u e llo d e q u e lo d o s k^s v iz c a ín o s e ra n
p e n e m lm e n te h ijo s d a lg o , y e s a y n o o t r a e s l a r a z ó n ile s e r d e la s e s ­
p e c ia lid a d e s d e V i¿ c a y a e n e l d e r e c h o c iv il. Y e n e so o r d e n d e l me*
jo r a m i e n lo s o c ia l ;q u é s e r v ic io n o p o d r í a p r e s ta r s e a l p a ls e n la
peri«eciici 0 n d e l a lc o h o lis m o , q u e Uin e n o r m e c o u ü ii g e n le d e lo c o s
d a ¿ V iz c a y a , s> c o n s i g u ié r a m o s v o r c o n v e r t id o s e n s o c ie d a d e s d e
te m p la n z a e a o s b a t^ o k l» q u e n o v ie n e n á s e r s i n o u n a t a b e r n a m á s
f.n a lg u n o s p u e b lo s l
P e r o s i to d a s e s t a s , s e ñ o r e s , y o t r a s m u c h a s c o s a s m á s ¡>uedeo
d e fe n d e r s e a p o y a d a s e n lo s F u e r o s , e n l a s tr a d ic i o n e s d e V iz c a y a y
«II e l a m o r .4 e s t a t i e r r a , e » p r e c i s o q u e l a s d e ië n d a m o s , n o c o n u n
c r i te r io e ^ c l u s iv i s la , s i n o c o m o s o lu c io n e s <le c o n v e n ie n c ia a a < ú o n a l
y e s ta m b ié n n e c e s a r io q u e , o ív id a n d o r e s a b io s d e é p o c a s e n q u e lo s
m Í» m o s deifH*:hns d e l c iu d a d a n o y d e la j u r i s d i c c i ó n p o litic a s e v e n ­
tila b a n a n t e lo s t r i b u n a l e s d e ju s t i c i a , d e je m o s d e d e f e n d e r la s r u m o
q u ie n d e fie n d e u n p le i to e n c o n c e p to d e <lere<'hos b a s a d o s e n cscrí*
t u r a s y p e r g a m in o s v ie jo s ; p o r q u e e n e l o r d e n p o lític o n o h a y d e re c h o
m á s q u e à lo q u e e s j u s to y c o n v e n ie n te p a r a lo d o « , y e u s ié n d o lo ,
n o s e n e c e s ita n m á s lí lu i o s p a r a te n e r d e r e c h o á e llo ; d e fe n d a m o s ,
p u e s , e s ta s s o l u c io n e s f(»rále¿ à n o m b r e d e lo s p r i n c ip i o s , d e lo s
p r i n c i p i o s li b e r a le s y d e m o c i ^ ti c u s , q u e ? o n lo s ú n iito s e n lo s q u e
c a b e to d o e l c o o te n í á o d e lo s F u o ro s d e V iz c a y a .
Y e n u n a p a la b r a , ¿ q u e r é i s q u e o s d ig a c u á l d e b e s e r , 4 m i j u i ­
c io , n u e s t r a a c t i t u d r e s p o c to d e lo s F u e r o s ? P u e s d e b a s e r q u e ,
p a r a n o s o tr o s e l p r i r b e r o y p r i n c ip a l d e to d b s lo s F u e r o s , c^ m síste
e n la li b e r t a d y e n l a d e m o c r a c ia . P e r o ^96 q u i e r e q u e a c e n tu e m o s
m á s n u e s t r o f u e r is m o ? P u e s , m u y s e n c i ll o ; s e a m o s n tá s l i b e r a l e s y
m á s d e m ó c r a ta s .
H k d ic u o
RELACIONES ENTRE EL ESTÄDO Ï LA IGLESIA EN VIZCAYA
D U R fth T e C L R É G in e n
t o r a l
, - e . , v *'
j .
'•
.C«'' ' * 1 ^
(
-
S
y . ' ''' s
kt' * > t
M
'•i '. - ' ^ , •••• j ^ t i v
.^ 5
«•
*
vfi.‘. v Î " .
i r .H. •>
v -4 t •
•« •» * n* -,- v V ’ » •.
r .'
S <*'•.'
«•
k;* ; i '. V :-< .> * * C’' V - .
‘^
:^ '• ? . , , i
^ > ry
• p .„ . . V * > > '
V V ^\
7 ' .' •■* •
• •■;9JÚ-*.« . S 'i l »
., * * 'A
-^ '
b |^
• '• » . * . : > ì T V '
.•<‘ v - ' ^
'i '- v
‘ •.'•. **—
-i'
,;
I,
>V
H
* • »¿«>î5>'. • ' ' ' . ' * v ii , I - -^ ' ;'•'*
a i ^ X V ir^
‘
*• f>
*
f
*
'f. ■
v ^ '. i
A • K' M*. '
¡,-M »
<»
N.<
r/
mLÜ«
■* 'V \'- E
. < ' i - t 'h • • '*
- ' » ' . • »is
< v - 'fs '-.r
• ' ' ' ' . ’*> ■
> »,/i—^ * Ç* '*
S e íío r e s :
rt h a c c m u c h o «
y d e s d e « t e mÍ?>Tno a íL o , m i n i» e rld o
a m ig o 1). V a le n tín á d (>¿Adiiz e x p i& n a b a e n u n a d o c u m e n ^
U d ia im a y e lc c u ^ n le c o n í e r e n o a e l te m a d e l a u n id a d n a iíionHÍ Rfj la h i s t o r i a d e V iz c a y a , L a conf»*rHiicja d f l S r . Ozániívc
s o r p r e n d ió A c u a n to s l a o l n ic a y á q u i e n e s h a n t e n i d o nott(*ia d o d í a ;
e r a u n n u e v o g é n e r o d e o r i l i c a (liaL óH ca, b a g a d o e n f u e n te s a u t e n t i ­
c a » , fíOü R lm iiru u n ó n d e IcmIo lo f a b iilo w y fa n L is ltc o , b ie n dil'eren tR
d e fo q n e e s ta m o s a c o s tu r o b r a d o s A o í r tr a ta n d o » e d t 5
d o Vi?u*a*
ya; b a s tó q u e , s i n a rtiU c io á n i c o o C e m p la c lo n e s, a b r i e r a ol l i b r o d o
h is lo r i a , |t a m (¡ire la In z ^ hicit^ru pasi^ y sf. d e s v a n e c ie r a n s o m ­
b r a s y ranlu.sTTias »in c u o n io - * ^ e s q u e l a H Í 9lori?»de,'V i¿c>iya tt^lA aim
p o r h a c e r , s ie n d o lo m á s t r i s t e q u e s i n o s e h a c e , e s p o r d e s i d ia O
a c a s o ])o rq u e h a y e l te n s o r d e p r e a e iita r la s c o s a s ta le s y c o m o h a n
>Ído, a tr e v ié n d o s e A r e d u c i r a l t e r r e n o d e la lile r .iltir a y d e l a r t e e s a
le ) e n (iu e n q u e s e h a c o n v e r tid o la h i s t o r i a d e Vi?/caya; T>orqüe c o n
s ó l o l a c o lo s a l o b i'a d e I). K stan i^l.^o J . d e I,.& bayru i q u e n o m o ro c o
el rio m b re d e h i^ to r m p<ir c ^ r c c f r d r la o rd e n a c ió fi d e b id a y d e to d o
Í*en»am Íento filo s ó fic o y fo r m a li te r a r ia , p e r o q u « e » u n a o b n d e he«
n e d ir ti n o s e n q u e s e h a n r e u n i d o lo s m a te r ia le s t o d o s n e c e s a r io s
p a r a h a c e r u n a V iixtoriaj c o n
o b r a v <toti e l r e s u m e n d e a c u e r d o s
d e i a s J u n t a s g e n e r a le s p u b li c a d o p o r D , F id*'l d e S a^* :irn iln ag a, líay
tiiá s q u e lo n e c e s a r io p a r a r e c o u s l i t u i r to d o e l p a s a d o d e l S e ñ o r io .
^ 0 , seüore««, u ie p ru ju in j^ o a b r i r catla ufK^he p o r o 1r o d e s u s c a p ítu lü e e l l i b r o d e la H is to r ia d e V iz c a y a , e x p o n ie n d o a lg u n a s n o U c ja s
s o b r e la s r e la c io n e s e n t r e e l K s la d o y l a I g l e s ia e n e l r i ^ i m e n l'oral <le
V izcay a h a s la q u e , t r a s la g u e r r a d e la I n d e p e n d e n c i a , c o m ie n z a la
^ p o o a c o n s t it u c io n a l . Y n o e s p e r é is q u e d ig n n a d a n u e v o , to d o lo
h a b r é is te íd o a c a s o e n l a s o b r a s d e L a b a y r u y S agarjní> iag?i; n ti UlM>r
s e reü ú cIrA á p re a e n L ir r e u n i d o s y o rd e n iu lo » , d o c u m e n to s y r e l a c io ­
n e s (*(«nlenÍcJad( e n s u s o b r a s ; porci^:^ m á s q u e u t i s c c n f e r e u c ia h a b la ­
d a , h a b r á d e s e r u n a s i m p l e le c tu r a .
A q u e tlft id e n tilic a c ió n e n t r e ('^astilla y V iz c a y a q u e d e f e n d ía el
m i¿ , q u e d a c o n f ir m a d a y d e m o s trs id u d e m o d o i n c o n t r o v e r ­
tib le e n v i r t u d d e lo s T ín c u lo s q u e u n e n á a m b a s r r g io u e a e n e l o rdRQ re lig io s o . A u n c u a n d o la t r o n c a l l d a d y i a c o m u n i d a d fe ra l y las
lib e r ta d e s d e o r d e n p r o c e s a l y p o ilin x j tie V i t r a y a n o l a s e n c e n tr é r a *
líío s e n f u e r o s m u n i c ip a l e s y g e n e r a le s c a s te lla n o « y e n e l F u e r o d e
B a ilio ; ¿ u n c u a n d o la o rg a is in a c ió n s o c ia l y U j e r a r q u í a d e
jn e r o » y t n e n n o s , d é nt<rrpR jdor 06 y alcu ild f^ d e m e r íu d a d , n o fu e r a n
fa s m is m a s a q u i y a llá ; a u n c u a n d o , e n l a é p o c a e n q u e e l S e ñ o r io d e
V iz c a y a n o s e h a b la lu c o r|> o r.id o C a s tilla , a<)uel]us p o d e r o s o s S«*
ñ o r e s d e la s c a s a s d e H a ro y d e L a r a . e n ip a r u n ta d o s Cf>u i o s r e y e s d e
C a a lllla , (1 ) e je r c je n d o c o n e llo ^ ¡v ju e lla e x c e p c io n a l fai u l t a d q u e Ie s
r o r ic c d e e l F u e r o V ie jo c a s le lla n o d e d e c l a i u r e l d e r e c h o ra e d la n U j
re s o iu c io iiH s o f a i a ñ a t iju e a p r o b a r e e l re y , (2 ^ a c o m p a ó ú fid o le e n to li a s s u s e m p r e s a s g u e r r e r a s , <3) v iv ie tid o c o n s ta o te u ie n L e e n s u c o m ii.i D . F « rn * n ilo I I á e Li.V n, <*frfi c o n D.* Crr««r*, h ija
D . L o p e II IH a* ríe
lla r» ), ü . I ^ n p e lll D¡bc<Ia H a r o c o n D * U rn ift* , h e r m M U d c FuruatM ln IIT - í
¡II, I). b M C ü o II d ñ Pc^rUigAl, Cüo I) • H e n n u l x p e * d t I l a r o , h e r m u n a d e D . Di«*f o l l l L o p e * «Ib H a to : D . L o p « IV D iis d e n « f o y U . l)n»yo IV L ópe* d e l l a m r o n
D « JuBAA T D.» V io k n lí* , h ^ r in iiir is J«; I s r w n * i).»
d e M oU n*, m y je r d e
I». S A ncbo !_v e l « m tv i y m a d n ^ <i« I) » m u n d o IV e l K ' m r t a s f u p ) .
W F b m h * i • d e l A jf ítjJ íc e fle¡ F u w o Virjt* t(e ('A stn íe y 16% 1S6 d e
d^
Ebülo
D & id e a d « l a im p o rU n c ífi u u e ) |p m r o n á i4 d i|ijir jr inri K efioree d e V is i^ t a , Uw
pruncTi>!4 iT iA ^ A te»»fo C u 4 fa a i|u r> a o e CastillA^ »i q u e &c b u b o B ra hu in té r v e o t* ó n «M3ino é l i t r o » ti<» y a d ^ lo* ric iw iM iin f ir^ d e l t c Í ü o . »»ien» p o r 80 b e r* iu o « d «
o tro s.N Bii*<l fHy d e A ñ t r t t j y I). N n ftn S¿neliC£, ^ S t i r flet K o ^ etló o , C tsM la ñ a r
u U ^ l i B n « , c o n ü ftro B ft I> L o p e I I I I » Je< gw ón «le bíi* d J c i i tirú««
U p erl»*nancia d e lak t'H tarlo a d e C o b b r« , V iD ^ -n p ir v O tís ii'.
(3 i L o e Sieftor?A d e V i t w j B » ^ n rie l pcti<Jóij « lu flA A titiA ain » o l u c e i ó n dw c u n tí*
MiNiiBd ilvR d« q u e , A I b n iu e r » e d e S « D i:} u )e l tle 1‘ e f l a l é u , (10761. SetM «hn H n f r l r «
fie A r a g ó o v A ifu i» « « V I d e C » & u lJa b a r e p « n « n c l r* 'Íu o d » N a » srr« i. S e h*&«an
U Q Íd o a l r e y il*< N d T firr« «iuaiid«> p o r m u c iU j ü n l
O e C asU U b . l ^ u v h o rSarcÍB.
• n vn}*» co m p aii> ¡«
v e e n 1 0?0 4 l |ifiitiA r « e f io r « U l6o lc n > d e VÍ7r « y a L>. Iflio o
l ¿ p e 2 , e c u |j B * q « e i c o o d A d o ^ » r r i n Al M u y ctf d e N * b v « ita i
. D esd e u u e e o
e i n i r t ü X I . l a d m o i a d i ' A l m a n r o r f l 4 d í w j l w i ó n <íe( c j d i í a w d u C rtrd o í« » d .H « rm i n a n e ( d ^ a l l i v o a v A n r e d e l o a re io < i« r r t e t i a n o e , a^ietiBA h a y u n n e t r i p r e w
f f u e r m a i l a « ju e n o M is t i u i i i « S e f i o r e s d e V m ^ y a c o n s u s c a b a í i e n i s v Í¿ c a in o » .
E l p n tH * '? T>. m e s o L ópH ^ d - H a r o . ftC O topaflaÁ t>. A l f o o » I d e A ra ^ p ri »1 fl/tí a tla ^
O fír, c ífiM O C O N D « l rr a c A d e C a a lill a , - n m i? a t r e v i d a s « ta m p a fia s d i s t i a a u i é n d o ft< e n o í ^ L t> y c o n g u i a t a d»> Z a t a ^ o u S u h y o D . \j> P t I ) , a o e i Q M ñ a a A ltu iiiW \T I
a I b r< » n q n i? t* d e f l i U M U r i U T i . D . Die(¿t) I I , l la m a d o * i l í a h p . t r a u ^ i r a t í a «ia
» l a r c o s y r t ¿ /u í> w p o r s u c o n ip -irtA n M e n to b c ró ic i> e n Iaj> N a r a « d e T o lo * a , p a r«
t i d p ó d e loB t r i u n f o s y d í r r « » ! « d e l g lu h o K o r^ -jíia rto d e A lfu o s ü V III aH ÍM iw id o
n l a iQ fn a d e C u o o ta n « u n lo « e je rc K t* « rt'H fíir to í d e A r a g ó n t O h C A S<iilA y m a n d « n d o e o l a s N a r a e l a v a o ^ o ^ r d i a d e lo a c r U iia tio s , mI t p v d e L e ó n . A IÍo q é o IK ,
l e luv«> d*. a u x i l i a r «1 rw í> t» rA r 4 A le á n t a r a i l S 1 8 | . D . Loi>c I I I . q u e I ja ln a s i t i o o l
u i w o d e D.» Lni>n«ir, m a d r e y l u l o r a rte i) E n r i q u e I e n
b iv v « r e m a d o r d e
IV t e m a n d o (II p r o i e j i í e o J » a a f ] n e í c o n t r a l o s l . a r a e y i é s t e e u n t r a s u d c 'W te u *
t a d o íh a d re \ i r o n s o I \ dA l ^ n . ao efíJi« !!« ^ a l r e y S a n to ot* biik in r u r e io n © « í w
A n « ia lu c la . t a e m p r e n d i d o p o r e l t í u n o <ie J a é n e u I S i S i i n e o r a a i o n o l a c o n q u m a
d e A n d u j a r , M a n o s , D a c s a v o t r a * c í u d a d e » «1» a q n e l r e i n o . l a d e J 4 í i i ju © «) ió p a r
i c s u A a i i o U c o n f l u i s u «le l ’ b e d a v l a d«t 1 2 K e n q o e t e re « » n < íu i« tó < ;¿ p d o T a. N o
/ M n o r e e s e r v i c i u a q u e s o p f t d r h p r e a t ó á l> F e r n a n d o I I I . I ) . I> Íe«o n i q u e a s i « '
t i o a l allit» y t o m a d e J a i 'i i < í24fii y i l a «MU(nai?»ta d e S e T ill* i l Í 4 7 ) «*u c u y a r e n d i «;iOD t a n a c u v a )> arle t o m a r o n l a s n a v t « c n n s t r u l d j » v i n p í i i a d a « e n ) o i p u e r t í «
d e V iz c a y a y « f i a J a d a m e n u : I b ü e j t jan d e 2& ld í\ a r. l ) 1,u p e IV a o u o c o n t e n e r la«
J « ) ' « K e n i S l«'rine»t
e u a o d c a v an v ah an v e n ee d o ra a
J a t 'n . Al
p í o 1^ í« « m a r « d a A l u i r á s , c a c l t^Arco q u e e n l i f l l p ii8» á e a t a p t a » F e m a n ­
d o • ( k t n p i u z e t í f ) . m u r i ó D . D íe p » IV , e l f u n d a d o r « ! « H iih a o , c u y a liÁ l( » d i « n coH
l a m slüM H r e ir t a D .» H a r í a d e M o lío a d u r a h t » J a m i n o r i » d e s u h ijo , i n m o r t a l i s ó e l
a u t t ) r d e g| A prudencia e n 1« ld u /h ti: e f e t e l líI G r a o Seftor d e Vj í c a y a d e la
l^añla, <Hsl r u l a n d o c o m o v in c u la tlo s e u a b l á m i l i a s e D o rio s im p o r t a n ­
tís im o s c u ]ii R io ja y e o o t r a s p a r t e s y c a r g o s o im io «1 tie A lfé r e z in aT or ile i r e i n o y A d e la n la d o m a y o r , n o p o r s o n s li 7 a sc ri y « r tn lu lb .tü e n
é s * < ^ tre c h ls im ft u n i ó n r n t r e V iz c a y a y C a s tilla . i>a9 t a r l a p a r a dom o«*
I t a r l a r l o l> se rv a r la i d e n t i d a d d e lo cju e . f*ti la g u e r r a d e l a r e e o o q u i s ta
V e u la ^ lo r ío M eiM p resa ú e ia e v a n ^ e l lz a d ó n d e A m é r ic a y
la s
p u K r r a s d e l a e d a d m o < l« rn a r o m b a tie n d o l a U e lo r m a , c í e l a l m a y e» *
p ír it u d e la h i s t o r i a d e E s p a iU y w t i a l a la u tjid .id e s p a ñ o la , e l e le ­
m e n to r e lig io s e , quK s i e r a u n f e c t o r g e n e r a l e n t u l a K u ro p a , e u Viz­
c ay a U e n e to d o s )05 c a r a c t e r e s y m o d a lid a d e s d e l e s p í r i t u c a s le lla n o
q u e n o s <lió l a b a r r e r a d e f e n s iv a d e l a l u q u i s i c i ó n , m i e n tr a s noeo tr o s le díiliam o:« e l e le m e n to im p u ls iv o d o l f u m l u d o r d e la (lo to p a u ia
d e J ^ ú s , h ijo d u m a d r e v iz c a ín a . D e sd e e l p u n t o d e v i;« u p r o p ia ­
m e n te re lig io s o , n o p o d e m o * s e ñ a l a r u ín g u n a e s p e c i a li d a d q u e per*
s o t ia l u ^ á V iíi:a y a e n to d o e l curs*> d e l a H U lo ria .
E n e l a s p n c to j u r í d i c o y p o lí ti c o s i , lo m is m o e n e l j> olÍtÍco-relÍg lo s o q u o e n e l p o liU c o r t r i l .
C la ro e s tá c |u e e s ta s e s p e c la lld fidea s e d e^^en v u elv eu d e n t r o d o l s e n ­
tid o g e tie n il dt* l a iih í:Íó d y d e l a c iv il i^ jic ió n o u n i|* e a , % 'izcaya e r a y
d e m a s ia d o p e q u e ñ a , n o sO lo p a r a h a c e r e s c u e la é im p o n e r A los
'lc ro 4 s u n a d i r e c c i ó n , s i o ó p a r a r e s i s t i r s e ;í s u l 'r i r la s i n f lu e n c i a s d e
lo s o ír o s }»u<*hIos y j a r a m a n t e n e r in c ó l u m e s u j> e rso n a lÍd a d á Ira v è s
d e lo s s ig lo s , a p a r t e d e c |u e ^ q u é p u e b lo p u e d o r e s i f t i r s e à v i v i r e n s u
J e lÍATr».
loK
Ücini>os gu€ SHT^ieron. Ioa
0«
fH'OAtaroQ luótildD
a^ tvk' iuh y D. J u<u i NüAgk ú s i<&nt h<to hniliuit^
p«pe) CvQ HU!4iMlmll^ros v iscu n o s en la hatKli% (|»<I Saliulo,
l * (kiipr'Ai'ion 0«
S**rN>mM Jn V)£C4y* te bace con anvgl*i al (<r¡t«rio rl«<l
>r. i4ib«>ru, a«KÚnl4»i^uurntencitacr<>nuii<giuH<)ije iosertu p«mmAyor claridad.
t.> u
. . . .
:u0%4i(fT7
Cm Co*nUa.>S«a'*-bvGari'<a, >itfU l0t9.»
C<m iVcno'-'u.- San^Ko ’¡ Mujfor, lOH í
143»—O ^ a d 4« 5áJ«n. ICU« 4 1CM.—
S e e tiK i M 4 6 t ' H i u i n , IC O i á 1 0 7 S . - C o n
’ •* u. 1<>P4 TfáiriMc . . . <077Aloes
» •*
1 ). D i^ ro I L oD W d e H » r o .
«V S41184
«.* D. LoM fl D iK ctsl'iro . H «4éll«i
CuNtUi«, >'*16.
EnO*i»iA, a Koom VI, I07«á iir».
i
* V r r f t M < r P > A lto n « « ^
ÍIb'
MUaáwn « W A « isn.
n . DI«fQ ItLApe«4«Uaro 11701 ItU
!*•* I>. L oM lli w t i . . . . t m t l«37
>
>
»
»
Alfcime VII, IIH íltS7.
lanche III e( Dg>^Jo, HS1 á
Alían»> Vlil, 11» á I t l t
I, IMft « t s n . o.* Be-
* D. nieeo I I I Lópee . .
.
«•* D.
IV IKks. . . . lytA iiiW
1 M « (T ^ 0 ............................. 12HM¿1 SIA
9«* D. Uleco tVL«p« . . . l& ^ á ltll
>
>
»
)
P«mind« 11», IM'« ft ISM.
AJMMolv. i% 2i i a i .
Séocbe lV«t
FwTiBOáu IV iTv^IifuscW.), llbO
«1910
>
Alfonso XI, lAlOá 1900.
1^.* l>.*M«rl4Dli2deHftPO,«**d4 6An e iisito u b . JuAO . 18114
ti.* D Juan «I TWeo . . .
1*28
V u a i» « b .» H ,^ y ^ l&tt¿)rc«60 Xt^x'WM
«Seáono
n.* MtrlA U D in
ccoU. ]u n N Q fl« cd ali/e . l>CtllSEiO
ü,
, . . inwáU&2
14.* D • J u u t da L^r«, csud«
MnD. l e l l o ........................ >
n . Pedr« «c C r u e l , I M k tv « .
t l e n i p o l Vi?<{:aya, q u « Lftiiia a l t e r m i n a r e l p t ìr i o d o í quf*' s e f 'x t i e n d e
o s t e e s t a d i o , a ( c o m c n z a r la g u e r r » d e l a I n d e p e n d e n c i a , p o c o m à s
1 0 0 0 0 0 h a b i t a n t e s , ¡ c a l c ú l e s e l o q u e s e r i a e n lo a t i e m p o s e n q u e %o
c o m i e n z a á I i a l i l a r d e e [ ) a , fíiia iH ÍO a O o n o s e le h a b í a n í n c o r f io r a d o e l
D u r% n g u c « a d í> y l a ? E n c a r l . v ^ Í o n » y a n n n o s e h a b l a n f u n d a d o ia »
v il la s f L o c u a l n o m e r m a s in ó q u e a v a lo r a la g l o r ía d e n u e » tr o p a ís ,
»i e n \ e x d e d e j.ic n o a l l e v a r d e l a r n c g a lo m a y ¡ ia (l 1llC lÌI)a n b ^ b n s r a m e »
g l o r í a , ni> e n la * f a lM s c r r t n f c a s d e L « y l p r a n d o y e n l a s g e n e e l o ­
g i a s d e i c o n d o B a i'c c i o s (1> y o n l a h i s t o r i a t a n l á s U c a é i n t e r e s a d a d*^
i b a c g u e n , n u e n g r a n d e ¿ a s i m p o s i b l e s y r i d i c u l a s , n o e ir l> a ta lla * n o
p rD h a H a :', í í n r t e n e ) a m o r á l a l i l i e r t » d , c n p l a r d e n e n la a d m i n i s t r a ­
c ió n d o lo s in te r e s e s p ú b lic o s , e n lo s e m i n e n t« s e r v i c i o s p r e s t a d o s á la
n a c i 6 n . e n e l c e ío y d ilig e n c ia e n la d e tò n s a d e l p o d e r c iv il y p n e l
K je r c ic ío <]e. e s a s v i r t u d e s rn tH le ^ ta » y s e n i tí l ia ? q u e c < in s titu v c n la
m á s I c R ít i r r n d e l a s g l o n a s d o u n p a i s U b r e .
2>oco d e s p u é s d e la é p o c a e n q u e & uena p o r p r i m e r a v e /, e l n o m ­
b r e d e V i^cay :). lin e a d e l s ig lo X I. b a r e » u u p a r iiu ó u e n lu h is to rr n
IA f i g u r a g ig a n t e s c a d e G t'p g o n n V II. D e s u é p o c a d o ta n lo s p ro b le ­
m a s p o litico * reli$f i o s o s q u o h o y to d a v í a a g ita ;i a lo s p a ís e s c a tó lic o s :
é l p la n l e ú liis a e p i t ^ i o n e s te m p o ra le » d e l a I g le a ta e u lo s m i^ m o a
tè i m in o s f ii iju e b o y e s tá n p la n te a d la » . 1^1 p r o c l a m ó q u o e l i ^ p a
o c u p a e I l u g a r d o D io s c u y o re i n o g o b ie m a e n I a ti e r r a : q u e e l m n n d o
s e h a l l a a l u m b r a d o p o r d o s lu m in a r e » , e i s o l m á s g rs iu d e y k lu n a
cn á i ]Hsi{neiift; l a a u to r id a d a p o s t ó h r a ea c o m o e l s n l . e l p o d e r ri'a l e s
la lu n a , y c o m o la l u n a n o a lu m b r a s i n o a l ín flu io do) s o l, a s í lo s em o e r a d o r e s , l e s r e y e s , lo s p r í n c ip e a , n o s u b s is t e n s i n o m e r c e d a l l \ i p a .
(>or(]UR e a te v ie n e d e D io a; y ]>or C0 n»eC u eu C ia, e l p ittle r d e lac¿iteñ irá
d o R o m a e s s u p e r i o r a l d e lo » p ríu n [ > c s , y e l r e y e s t á s o m e ti d o a l
P a p a y le d e b e o b e d ie n c ia , y a) i 'a p a , r e p r e s e n ta n t e d e t) ío s , le e s tá
s u b o r d Í D d d o to d o y a n t e S U
I r íliu tia l del>eu s e r l l e v . i d a a b id o » lo»
a s u n t o s , lo» e s p i r it u a le s y lo s te m p o r a le s . E n « q u e ll a é p o c a e l p o d e r
c iv il n o p o d ía a ú n o p o n e r lo s í e s ts t a s á lo s te ó l o g o s , l a e s c u e la d e
R o lo n ia o o b a liia in ic ia d o a ú n e l r e n a c i m i e n to d e l d e r e c h o ro tc m n j.
el d o m i n io d e lo e s p i r i t u a l ji e r te n e c ía ¡x ir s n lo r o A la I g le s ia , y
lo s r e y e s to d o s d o l a c ris tia n d a d « s o b r e c o g id o s , r i n d i e r o n v a s a lla je A
G r p ^ r i o V I ! . K( s e n tim ie n to n a c io n a l e m p ie z a , b in e m b a r g o , á .so b re ­
p o n e r s e ; lo s em {> erad()res y re y e a l a r d a n e n a r e r t a r c o n e l r e m e d io y,
a l t e r n a t i v a m o n te , a c u d e n d l a f u e r z a b r u t a l d e la s a r m a s y p r o f a n a n
e i s o lio p c n ti li c io ó ti e n e n q u e i r á C a n o s a v e s tid o s d e ^ n í l e n t e s ;
p e r o la lu c h a s e e T iü ilila . Y p4ir.^ c u a n d o , e ti e l s ig lo \*I"V, « p a r e c e n la»
p r i m e r a s le y e s c s c r i t í » d e V iz c a y a , lo s e m p e r a d o r e s h a b ía n p a s a d o
v a r i a s veces* i o s A lp e s y a s o la d o l a L o m b a r d i a y o c u p a d o K o m a , y
h a b ía n t e m d o l u g a r la s lu c lirta e n c o n a d a s d e G re g o rio V II y K n ri'l i
u l t k >e«Liicionms y so b re 1& er¿ciic4 d e Tur|<íu te b 4 luvHTjlcdt» Ui
iih iii« «la 1« hitt*na
A m g u rria ^ y
tocto
^ditK io riel biíE rtiia'
m s m o . )^uede v e n e la r< lu u iaO n d é ) a
d e eeroejaivie b s u l í n eo ^t
ra p itu lo XXI, liliru 9.* ils la Ili^U iria d e Laluis cu> t<3EBu I, | hí^ 331.
<30 ? IV , d e iD O ceocio 111 y e l e m p e r a d o r (M ó n , ü r
e) 'HarmDW)
y B o n ifa c io V III, y l a g u e r r a e o l r e lo s gúcifc**, p a r t id a r io s d e l I ’a p a ,
y lo 6 p lb e lin o ff, i « í t l J a r l a s d e l itii|> eriú , h & bla e n s a n g r e n ta d o e l b u elo
(le I t a l i a y e l p o e ta c rls U a n o p o r «T celeni^ia D&ciLe A lg lile r i h a b la
e s tlg in a tiz a d o c o ú e l h i e r r o c a n d e n t e d o s t i p o d e ro s o esH Io c l a f í n
d e la I p i r s i u p o r lo s h le n e ii n n io d a n o » , s u o lv id o d e) E v a n g e lio p o r
la s D e c re ta le s y s u a m b i c ió n d c l p o d e r q u e i b a c o n v ir lie n d o e n e s e l b á c u lo p a s t o r a l, ( i )
N o s e r r e a , p n e a , q u e la s le y e s q u e te n d r c m o * o c a s ió n d e m e n c i o ­
n a r e n V iz c a y a ,
fr a g m e n to s »in s ig n if ic a c ió n o l tr a s c e n d e n c i a , ^
h ija s d e i a c a s u a lid a d ; s o n , p o r c l c o n t r i r í o , tla tia s e n u im éfMH'A <1 h
l u d i a , y e x p r e s ió n iIp c-Amo e l p u e b lo v iz c a in o a p T r n ia b a l a s o b e r a o la
d e l p o d e r c iv il m j(perti> d e l a s a s p i r a c i o n e s d e la Ig le s ia
A p o s a r d e s u in s ig n ll^ c a n r ia n u m é r i c a , V i/vc^ja U e u e u u a c^ir.^*
te r la tic a y e s e l c e lo e n la d e f e n s a d e lo a d e r e c h o s d e l p u '-b ic í Yf7 c a ln o
e o c ii a n U i a f p c u á s n s p r o p i o s in te r e s e s : ) e x c u s a d o e s d c c i r q u e e n
s u s re la c io n e s c o n la l g le - v u , e s b i m r a c 'te r í s ü c a s e a c u s a c o m o e n s u s
re la c io n e s c o n e l p o d e r r e a l y e n té r m in o » m u y jw rrt* n lo s: p o r q u e si
)a iu e n a c o n e l j»ocIer r e a l s e e o ta P la p r i n c ip a l m e n t e p o r e l a m o r á lo s
f u e r d s ,b u e n o s u s o s y c /^ s lu m b re s d e l p a ís ,
la c o m o d id a d d e te n e r
ju e c c * p r o p i o s q u e n o o b líj^ u c n A lo s v iz r a iu o s it s a l i r d e s u t« { s e n
p r i m e r a ÍD sta n c iü , y p o r l i b r a r s e d e l a s e x to r s io n e s d e la h a c ie n d a
re a l, ia p re c a u c io n e -^ q u e lo m a n a n te e l p o d e r e c le s iá s tic o ti e n d e n ,
d e ¡a m is m a m a o e r a , é g a r a n t i7 a r s u ,Íu rjsfÍÍt:cÍó o y s o lie ra n ía IocaI
e s ta b le c ie n d o e l p a s e fo r a l p a r a lo s d e s p a c h o s d e l P a p a c o m o p a r a lo s
(iffl re y , j «(ue s e e s t a b le ¿ c a e o V i¿c.aya u o a o r g a n iz a c ió n d e a r c i p r e s ­
te s ó v ic a r io s q u e rosui*lvHti Icut a s u n t o s e r l e s iá s tie o s Í a c t i d i r al
o b is p a d o , y á c o n te o e r la s d e m a s ía s d e lo s b s c a le s e í’le s iá s ttc o s . Ix>
u n o y lo o tr o , l a r e s is t e n c ia a l p o d e r e c Ie slA stic o c o m o l a r e s is te n c ia
a l p o d e r r e a l , tie n e n u n a s o la y m l s t n i e*ausa, e l a m o r á la lib e r ta d
) c l p a tr io tis m o . \ e n to d a s p a rte s ^ m á s q u e la s k le a a f ilo s ó f ic a s ••
re lig io s a s , lo q u e h a a c e o tu a d o i a r e s is t e n c ia O la a b d ic a c ió n e n Ins
s
F a l U i v ’s v e t «
á
R
^
iibi
Erto d ' o r o
Bltro
Jft v a l
n o n
o n o
?
e
rt'argento;
aU'idolatre.
v o i
' o n V '
ti
G o n M 4 ntiQ, di q u a n t o
N u u
i a tiia iH^n^t-nMÚfi,
Q i e
d a
te p r e i e
d
' u
l u a
il p r i m o
u C Q t o ?
m a t r e ,
q u e l l a
nccfl
d o t e
patr^t
/n t 1« r n o
S o l e v »
D ú o
Itoina,
F a * C Q
L
n n
A h n
S o l M % ' e r
v c o c r c , í
l*altft> n a
C a n t o ,
X I X
P u P K a t u r i o
X V I
I h*>i>n m u a d o
c h e
l ' u o a
e
l'AJtra atraila
d e l m o Q d o
eap**rtA,
a ü
«
6
di
D e o ,
e í u n t s l a
s p a J s
Col pM turftle; « V tm o é l 'a l W in»ieni«
P a r
v i v a T o r x a laaL ( v n v t C D c b e
v a d a .
P e r questo l’E r u ^ l i o c i dottor magni
Aom der«lini, Mortai DocrotaU
S) sUirlia a s che p are i lo r T ir a c i
A questo intende ! pftp* d i card in tli.
P an ifto IX
re la c io n a s eo L re « 1 K» 1;m1 o y b ]g lt:« ia , b a s i d o e l p a tr io t is m o , y p o r
l's o lo» f u T)d a d o r e s d c l r r p a l i s ' n o e s p a ñ o l h a n s i d o l o s m o iia rc u s,
m u y c & t ó l i c o e s i , o a lo lic le im o s , q u « ú i n ^ í e r o a á E s p a rta e n lo s ^ p c
c a s d e s u m a y o r g r a n d e z a , y a i NTai^inaz, M . i y a n s y S is e a r , C a tia r r ù s y
r«irnpucn4iiRH rfHUJgÍeroti e l f r u t o c h ic io r o n Jo s G x ic o r d a l o s e n tÍeiD>
p o d e i o s b o r b o n c s , q u ie n e s a s e n t a r o n s o b r e s ó l id o s c iru ie u to * e l re g a l í s r D O e s p a ñ o l s o n lo s K e y e s ( k lO lic o s < |u e r e r n U tn la r c í ^ l l a d e ia
|ir^»eíibi<uO ü d e C)bÍs]H)«t
e je r c e n e l r t ^ i v i n ^.T(VjHatuT coD l a V i O *
le n r J a e n o c a s io n e s q u o
e m u c s tr a U r e p r i m e n d a d e F e r u a iid o el
C a tó lic o a l v ir e y d e N á p o le s p o r n o h a b e r m a n d a d o a l t u r r a r a l c.urs&r
d e l i o m a f^u e i e p r e s e n t e Ifitra a a jM jstó líc a* d e p rc s ÍT u s p a r a s u autiii'
n t l a d ; e s O ír l o s V qut*, (Ic s p u c s d c l s a c o d e U o m a , coDSOlKla a rju e lla
r e t a l i a d o J a p r e s e n ta c i ó n y f u n d a e l T r ib u n a l d e la N u n c i a t u r a al
q u e c ó m e le l a m a y o r p a v u : d e la a a|Hflai:Íoni>;« q u e ib a n a K o in a ; c e el
m i s m o F e lip e I I q u e d ir i|íp a P a u l o IV e l fomo&o M m t J j n u l d e a g r a ^
v i^ s y e x p u ls a c u l!i7 9 a l N u n c io d e S . S . p o r hai> er in le n ia d o jiu b li*
c a r i a b u la I n C a i n a á l a q u e lia b ía u p g a d o » a piacurt.
T ie p ra m j d le z m o S | a b * d « n g o 4
Y
co m rtn ? ü n tIo y a el e s t u d io d e l a s e s p e c ia lid a d e s d e V iz c ay a , c o d v ie iie s e ñ a l a r q u e e n l a é p o c a m e d io e v a l, Ja s c a u s i s d e l in f lu jo q u e
e l e le m e n to e c le s iá s tic o a«ic{ulere e n to<l48 [ la r k 's e n g e n e r a l s o n
d o s : J a e x is te n c i a d e ^ K id e n g o x o t e r r i t o r i o s d e j u r i s d i c c i ó n e ie r c id a
p ti r \o» rD ona^itcrios y s u s a b a d e s , y e i p o d e r í o c ju e lc « otM »|x)s tie ­
n e n , p r i n c i p a lm e n l e p ó r i o s s e ñ o r ío s q u e e j e n »^n e n e( m is m o c o n c e p to
rju e lo s d e m á s s e iio re s T eu d ales y Ina e x te n s a s p r o p ie c b d e e d e q u e u i 6f n iL in . Y «ii^ndo o.«tas l a s c a u s a s d c l p o d e r d é l a I g l e s ia m i u tn u t lia r­
le s , ió g ic a m o n te e n V izcay a le u ia q u e s e r c a sÍ n u l o , p o r q u e n i e i e le ­
m e n t o e c le s tá s lic o lu é{ /n se e* jo r h a s ta d e s p u é s d o la in c o r p o r a c ió n d d
S e fu irío A C ?iatilla e n tie m p o d o D . P o d r o e l C r u e l, d e t i e r r a s e o V k c a y a , n i s i q u i e r a d e lo s p a tro n a U rs O d iez m e ría^ t, n i d e l a s in is m a s
igj& sias, n i h u b o i^ q u i ja itiá s a b a d e n g o s , y lo ^ o b is p o s n o s ó l o n u n c a
tu v i e r o n j u r i s d i r c i ó n a l f a n a c iv il, s in o q u e Je s e s l a b a p o r tu e r o
p r o h i b id a la e n t r a d a e n e l S e ñ o r í o a u n p a r a e l e je r c ic io d e ? u m in is to c io p a s to r a l.
S a b id o e s lo q u e e n l a e d a d m e d ia j^ ip n íñ c a Ja p r o p i e d a d d e la ti e r r a
d e l a c u a l s e d e r i v a to d o ol r é g i m e n p o J llic o y to d a la o r g a n iz a c ió n
s o c ia l. Q u ie n e s p o s e e n i a p r o p ie d a d a lo d ia l y l i h r v s o n lo s íntan^xj*
n c s ó h ijo s d a lg o , q u i e n e s s« e s ta b le c e n e n t i e r r a a je n a y Ja tr a b a ja n ,
tie u e n q u e a c e p t a r l a s c o n d ic io n e s q u e e i s e ñ o r ó p r o p i e ta r io le s im jio n e y q u e a fe c ta n l a s d iv e r s a s fo r u ia s <le la s e r v id u m b r e , d e s d e la
s e r v id u m b r e jte rs o o a l d e l s i e r v o d e la g ie v a a c c e s o r io d e l t e r r u ñ o , ¡i
l a s e r v id u m b r e p u r a m e n te r e a l e n q u e s e t r a n s l o r m ó a q u é ll a e n
C a s tilla á f m e s d eJ s ig lo X IV , y s o n io s v illa n o s ó { x x h e r o s . E l titu J o
y c o n d ic io n e s c o n q u e s e a d q u ie r e la p ro p ie d a d » d e te r m i n a Ja s o b llg ii-
c ío n e s e D lru e l í *y y l a s d i v o r a « c a te g o r ía s d e va-sallos y e s e l orÍK en
tie l a j u r i s d i c c i ó n , d « lo s d e b e rc « m i li ta r e s y d e l a s c o n lr ib u c l o o e s o
)>echo«.
I 'o r e s o , c « n d e c i r q w e n V iz c a y a , c o m o sf* d fts p re n d o d o l F u e r o
d e 1 .M 2 aprobac^o p o r i) . J u a n N u iW c i« L a r a , il> y c u n io s e p r e c e p tú a
en el f w r o d e
f2 ) lu d a l a p r o p i e d a d e r a d e le g o s , o s d e f i i', ó d e l
.Señor ó d o lo s v iz c a ín o » h ijo s d a lg o , esUi dicb<« i|iie to d a ja a u to r id a d
!‘&'<idía e u e s t o s e l e m e n to s ox e l u a i v a tn e n Ié c i vi 1e s .
V
IM) e r a s o la m e n te d e l a p r o p i n e ! <le l a l i e r r a d e lo q u e l a s ig le ­
s ia s y c lo jtie u lo ectesjá»<ticti d e l S e ñ o r ío c s la b a ti p i iv a d o s o n l a é p o c a
d e lo s s e ñ o r e s p a r l ic u i e r c s , E u el r é g i m e n p a t r i in o u ia l d e la e<la<2
u m l i a tu v i e r o n u n a im p o r t a n c ia ^ x l r a o r d i u a r ia la s ig le s ia s , m o n a s ­
te r io s , c o le g io s , d o c a n íi» , d ie z m e r ia s , p at.rcnuizgos ó p a lr o n a to a , q u e
e o o to d o * ostili» n o m b r e » s e < lesig u a l a m i s m a c o s a , q u e c o n s is tía n
e n e l d e r e c h o e n yo o r i g e » n o e s tá b ie n e s c la r e c id o , á c o b r a r l a dèci*
fiia jtfirle d e lo s f r u t o s d « la s t i e r r a s e n c iíd a p a r r o q u i a y á u s u f r u c ­
t u a r s o im ix ) r U u o a v c 7 c u m p l i d a la o b U g a c itm d e lu a n t o n e r e l t lero
V e l c u lt o d o a q u é ll a . i* u e s b ie ri; m i g i n a r i a m o n e , to s p a tr o n a to s o
<lÍB¿meriaa p e rto o fv ier<m ex clU 8ÍTarr>enUt ó a l S e o o r o A lu s U eviiero s
(iitií-d aJg o d e V iz c a y a , p u e s e llo s fu e r o n lo s fin u ia d o re s ú n ic o s < ^ e la s
Ig le s ia s (3} si s e e io e p l ü ím 1 « 'd e i> o rlu g a le te y G u e r r i c a ía , d o n d e
hoú la s p r o p i a s villui< q u ie n e s la s f u n d a u ; d e e s t o s d e r e d ios» &e b a c o
u ii irá flv o c /o o s id c ra b le e n i a e d a d m e d ia y s o n c o n s U n h e m e iiU
o b je tn de<3o»iacione6, v e n ta s y c o n lr a lo s , y e n V iz c a y a , si s e p r e s c in ­
d e d e a lf T u n a e d o n a d o o e s h e c h a s A lo s T e m p l a r io s í4 ) u á u io u a s te n o s
íHot» lu e i a d e l S c ñ o rk j, c c m o lu e r o n Jo s c é le b r e s e u a q u e ll o s a ig lo s
ü e S a n M illú n d e laC o # 2u U a , ( 5 j S a n i m r i d e la »“e ñ a í 6 ) y S a n ta
M a rta d i' la V id (7> io a la v o r o c id o s c o n ia sd o racJO T ie.s* le p a tr o n a to s
•' jg le s la s { q u e lo p r o p ie iia d d e ó s U s ib a a n e ja á a q u e llo s ) , ó s o n la s
v illd s , A q n ie u e s s e l a s c e d e a u lu n d a d o r e n s u s rea|>ecOTa 6 cart?w j
e u tal c o n c c p tc la s j>o&een, p o r la# s u y a s r e í p e c i i v a s , Uis v illa s d e Vjkl>
iu a se < ^ , B erffìo o , L u je s l o s a , P l e n c i a , B ilb a o , L ^ u c i t i o , O n< lárro a,
V illa ro , M a r q u in a , G u e r n ic a , D u ra n g o y M u n ^ u ia , ó s o n c a b a lle ro s
l ey«
<ti
Sí», lil ►
M y 55.
l.e y l1 .
SciiÚ B d S r . L A Í « y n i.
1 .- pá|? i ' t ì , •i«*las í«lc4U iS fu n fla iU w « u Via*
8 7 fo Í11CT1) » pi»r fil ^ e f í w , 2 8 p o r dtviteme y
ó ijrnoi'ftd«.
D . E ^ u i « l 6 t ) J . (Je I^Abeyru. H i tlo r ia O e n * m l tU l S a á y m tU V ir ro y a .
l o m o il,p á g . a o i.
^'>1 U. L 1
91. 9ü, V7 y
1^1 I d . i d . |jHg8. 93 y 97.
l7) id . id . |i¿K- í M . E ? ta «Jonacíóii d e la
S a o J o a o d e (iuteKHiifiBc )i
»H
é ti 11n¿ p o r D, Lc»je D ías *1 «InmI dck o rd e n d e l*Fmnuik»lrat«Bsc8 «ut sit
ibt«LjA s u b re g u la beati A iifu su n i f i pn-aiD nalrB leosis m ona^terif» y liu L i« n
«iadn lugiu* á Ib iM tiiu c ío n
p n c m r coDv«nto. p«ct> i>*'gúa o i l m » e l ipwcno
Sr. L aW yrut n u ro n s t« «¡n«» i c UegiiAe ¿ cstaL locer.
p a r í ic u U r e s q u e la a recií*«ii e n p r e m io s d e a e rv ic iíis p r e s ta d o s , ( I j
A n te s ü e la lnr:ü rn o racj< ^ n d c l S e ñ o r í o A
y e n la éi^oi*:! do
lo s s e ñ o r e s p r o p io s , n o b&y n o ü m d e n n s o to c a s o d e u u a ig l c s i e 6
n tu n a s tc r io p r o p ie ta r io d e l i e m s n i d ie z m o s q u e p a e d a t le m o s tr a r q u R
e n f u e l l a éjKM a in v i e r o n la c a p a c i d a d d e a d q u ir ir . ^2 )
K n t:uant< í A a b a d e n g o s , e s to e a , L e rrilo rio s d e l s e ñ o H o d e In s a b a ­
d e s , n o ]o s h ul> o n u n f ^ e n V iK viya. U n a s o la io a titu c ii^ n b a v q u e lo s
r e c u e r d a , la (C olegíala ( > n a r r u 7 a , p e r o é a la n o lle g a r i c o n m u c h o á
c o u s l U n i r u n al>adcD{;o s i n o s im f^ le n ie n le u n o e x e n c i ó n e o lU vor d e
la u ir iR d ic d o n e c l N i í s t i c a r e s j i w t o d o la ? p e r s o n a s y lo s In e n o s d e la
C olc^fiata, n i e s lam |K>oo d e la é p o c a d e lo a a e n u n 's p r o p i o s s in O dni
tlem (>o d e I ) . J im n I , q u ie n i a d i ó t a l e i e n r i ó n y p o r c ie r to c o m e líen*
d o n n r o n tr a f u o r o .
L a ig le s ia d e S a n ta M n ría d e C e n a r r u z a p e r t e n e c ía ,i
q u i e n e s f e n u u c i a r í m A a u s d c r c c h o s e o e i .«iglo X IV A c o n d ic íO n d e
q u e s e cnstí lu y e s e a b a d (a n u e v a d e d é r i g o s q u e s e d e d ic a s e af
d !v i n o y á o r a r p o r lo » lío a d o a tfe v i s e r o s , v r o g s ro n ^ 1 () bi s p o q u e h ície r a s u s o r d e u a u z a s y c^jukU tu c lo n e s ; e s t e l a a d a e n i 2 d e J u n i o d e i'dSO
e le v á n d o la A t a c a té g o r ia d e i g l e s i a C o le g ia d a y c o ü c e d ie n d o a l a lia d
la i M p e n t ic n c i a d ir e c ta d e l O bi»|K j, la ju n s d lc c í O o e c le s iá s tic a so b r«
su í 3 lo lig r e s e s r s o b r e « lo s h o m o ; q u e v ib ie r e n c o n e l A b a d » y la
r a c u ila ü d e p re ^ i^ n ta r lo s b e n e d c ia d o s , r e s e r v á n d o s e l a c o la c ió n d e l
( )l»j Rpo; e s la b lo c e , á la v e z , q u e p tiei 1a e M b a d r e c i b i r d a ig ú o Ie g n q u e
q u i e r a v i v i r e n la a U ^ li a e l r e s í o d e 5 U5 d ía s , c o o ta l q u ^ t í c j e á é « ta to ­
d o s lo s b ie n e s , s i e n d o í s l o s b a s ta n te s p a r a s n s u b s is t e n c ia . (3)
S in d u d a la c o s a s e h a b la lle v a d o m á s a llá d e l a in te n r^ íó n d e loa
d e v ü e i v ^ d o n a n te s , p u e s , llain^^ndo^c n u e v a m e n te á s n s d e r e c h o s ,
am eua& ^ti a l A b a d y á lo s b c n e f lc ía d o s e o n q u e e n tr a r á n e n l a ig le s ia
y lo» siitflrá ii «por fu e r z a y s e a p o d e r a ti d e r-iU ces» in c e o s a rio s s o ro a in c n to s y o b je to s d e c u it o . ¥A c a b ild o a c u d i ó e o q u e ja a n lít n . J u a n I
re y d e C risti ría , e l c u a l p o r ro a l p ro v is ió D d e 2 8 dt^ F e b r e r o d e 1381
a c o g e b a jo s u a m p a r o y d e f e n s a á la AlKtdi.n « ta m b ié n c o m o la a n u e s ­
tr a V illa s ó L u g a x e s ll e a le s » ( 4 ; e s d e c ir , ^ s u s tra y é n d o la d e la juHsMüo(1 j Kn ta l concepui lU eron C tvoreddo« D. 0(«nuir> O fxn^s d e V Jlc la c u 1 3 ^
con el palroL M iods k a u U M&rí« «le K a ttíc a. (I.abftvru, II, 4‘ 6j D. J u a n
de
U n y LACDiwnAn e n i : ¥ ^ ooú e l d e
(Id. II, US] Ia h l]a del c a le tr e co'rr« ^ i(io r &«>ntálo M oro, coo cl do I b AotJ(¿uA «le Cxieroícn e u 14M y D. Murtln
i^ia:u«t d e Zu»nw<li e it l i7 d r«m la iIa Ijkrral>e2ua.
Ti; I¿l «Ac 1ii63 e l conde* d e D u runeo D . Ú<inii) S á n c h es v « .« L e ^ D C ia Uh
EcheA'arrlfs e u m u jc r, con vario» u(ro«« ra b a n e ro « tu n d u D la ig k « ia «ic ««(o ü ltim o nom hri) <]y>ntninB »^crifaia g n o d d ic itu r m o u n sicriu uarriA , q n i h a h ite n t in
t * fiionarioe e t m t e s v«l » o ro res e t n o n lia b c sn t rlu p&rtem n o a t ^ s fUios etfliiA»
ñ e q u e D oslm
a e t ooimuh ^h e t f r a t r ^ v e l eororc«i> p «ro aaitii'^^HAse i(U«
D u r a o ^ h(i m>1a «^poca n o p e rte n e c ía «1 Sefkoho d e V izcaya s m ó aI re in o d e N a- '
v a r r A , cuyo r e ? D, G a rd a c u n ú m ia r s U c arU .
í3) U lta y ru , I , 8&4.
l4) «;£n ira n e rA q u e se a n w n p a rs d o s é d e íe u d id o s tam b ién
la*nufi»frvs
L v fa r^ Acore« d q u c m íÍitc cual«riü«r ijiMrflUi 6 a c c ió n 6 d e m a n d a . «3k«i
Lm d lcL os P adrciüw é. ItmiFiHms, o o tra« c u a l e a ^ i e r p e rso M s héyaci, óMitliniioan
lia lK r a ^ r a , e d e a q u í a d e l u t e couU% cl d iclio Al>a«1 v i;i^ n ^ o a Áft la dicha
d ó n dfíi S e ù o r ín v a m s tí ln y é i id o la e n r e a lê û g o , y p o r d e c ir lo &si e n
TÍllA, Jo c u a l e s « tb id o q u o c o n A rre g lo « F u e r o n o {»otlía h a r e j’s e aiii
el r o n a e n tim le n to d e to d o s lo s v íp .c a tn o s; y a fia d e q u e c u i^ lq u ie r d< le n g ó n q u e ha(*er lo s
ó c u a l q u i e r o tr u s o b r e
fieroctiOR u n la
rt s o b r ^ ru « h ie n e a rt c u n l r a e l A iA d y Joe bp*
T ifik ia d o s , q u e Ja p ro s e o to n a n te Jo s i r i b u n a l f ^ ei:lenjáí‘líc n 8 . E n Ío
e l A b a d n o tie n e ju r is d i c c ió n a lg u n a f u e r a d o l m o n a s te r io y
e sto n k istn o Q u e d a « ii p e ti d o á la ju risd JrrtifV u re a l.
S e c o m p r e n d e , p o r Jo q u e q u e d a d lc b n , q u e la s i tu a c i ó n d e l r i e r o
e n V iz c a y a d u r a n t e J& e d a d m ed i& n o h a b la d e s o r m u y in d r p e n d i e n ­
te , D e q u e ^i^l r> riirr{a({a id e a u n d e c r e t o e x p e d id o p o r D. C rarcia V I d e
N a v a r m e n 3 0 d e E n e r o d e 1051 q u e v ie n e á j x m f r r e m e d io a l noni*
b ra m ie n to d e Jos l> en e tíc ia d o s p o r lo s c a b a lle r o s ó r i'p r e s e n t ii n ti's d e l
re y y á l a œ .^ tu ih b r e q u e te n ía o d e e n c o m e n d a r le « e l c u i d a d o 'd o
s u s ja u rta A , d c c r c t e q u e e n o p in ii'm <!el S r . I ^ b a % r u d e b e e n len *
d e rs e a p lic a b le
s ó l o a l Ü u r a n íu c M d o , p e r o r e v e l a d o r ¿ e u n a
e ttu a c ic n q n f n u h a b ía d e s e r m u y d iv e r s a d o J a d e lo « p n e b lo s
c o m a rc a n o * , ( 1 )
>)ti. «vsn(rAC4ilAijn«> cím *<U(I!4 w h iv re só n d e la d ic b a Efriesia, p A lnrli«. «crtn tr«
H oiM 9, é b ten e s, e t c ú sm . ^
«i» i« üiclia Ef;lo«ia, 6 c o o tra o a d o m iu
lie c liw |KM' ras('>i) ü c )b dicJia E vleela, é I:rien«s d^llx, « Motiru o tra» i«Maa r^uH
kLMn rtAmiu3fl&<}os 9<ir nu
ú ¿ukcba d u ^ ^ l a E f i k i j a é q u « lo s cuiD{>fftn r<e
lierecho suW c e llo • . . «e l s i aigunaa pem nA Fi «Igtj ttii ai:<*Í6a <Vu u o re tla . o d em a n d a
han, ó im li^nilert iiAlMr <n>Mira lu«
derei*lio« d e Ia
i>«*nnfia
Iu!4 dirhoK sit» HofTifs, é roi4Asqi)A I w dM iianden a o le ei Ubíapo d e C aJacrra. e
an te »ua Vivarju«, M Ju e c ea en c u ia jur>^dicc<«»rt ¥*>«4
!>íunablertu p u n iu e
lo i t\>0('i>fM]an *• rn iiip ia h J*^M ftvliu ftuLe clioa,*
|1 ' uKn nombre<1eD)'V'T«<e )a d iv in a T n o M la d .Y o jr G a r d a . r e y , ; r o í m u je r
la T^ina D ■ ^ i H Í s n ia cu uoO con l o i i ) t ) í i p ^ U. U a r d a , D. ^>»n«ii<> y u. (iuoicmiAO ,«los ro n d e s q iie M in Hitniitit<rra> p lú c o u o « á n o a o tro s juntam ^niA v a J nontie
D. luigo I/)p e¿ . q u e e s goberniMfor eji a/]itAlla iiairia L|iití »u l l a o a V iscaya y Du*
>^|co« y yjriH'roi) «tj é llu todu« mÍ2 cahaU eroa q u « yu «iíhhm in ^ n n u id au á UmIua
aquello» moniisteiio«« q u e ix)n *<n ai|UHl)a U crra, p a ra q u e i>o
pcKierite
» e m d u m b re ai^ucia so b re ello« o i )«e con<le^ m laa polcaladcsi v en a te ^ n oyi*
iiaRtenoinirritw B el
lu» Im tiiisuos acu d a n aJ UCnspo a q n i« o to i's re ^ ir la
ftatcuts y e llo s e n lr e si m is n o e elijan «>l a ln d q u e icadigD O c e r e ^ r lo s berm a*
nc0, V á e o lm r«>ha qur^ (e a ia o d e co»titiribr^ aqu*'l^c>H «hmhIc« y mix caball«ir«s.
i^ue ei'a »<nnar su.'t p e rro s A a q n p lio f iQ uiiailerioa, y ah<nrb*>>f* ram iliarp» snyoe
p a ra cin<iap do i^)us; yo <1 rey*D U a rn a y m> n tu je r cvn n u a c o u d e i y c*batIeros
(oc«it««Hur) q u » íiíi^kúm b o m b rc' l e a om O o & inU 'iilar cnaa KMneiantt'.
H echa 1« c'Arta el d u V a ir ta ^ d e la a Kal«*udak d a F e b re ro e n Ja e raiU tO , Keinan*
'lo v o I ) . G arrúa e n P aiepluD a. e » A lava y e n VisrAya, D. KeraaQ du re y e o Lc6it,
>> i^arcia OUinpo «n Alava. 1>. ^ i i c h o ObH po en P a m p lo n a , 1). (kitnenano en
N ájera.» í U b a j n i , II, 7Vi
E inaU ar^ctieurilunn >aÜQ c i t e y lodo« loa d o c u m n iib « uíicíales d u lacLKM'a y
•*1 Msar>>*' e n a u r e d a c n ó n del l a lín a t lu tn a u c e CASCeliano « in q n e A fro n ta r « riofaumento alguno |> útllco. sca e n c n tiira , »•« ai-ta d o Ju n ia e ¡zcueralea. » c ad isp o *
i«ci6n giubunialiTB d e
Indole. redaiH adu
vAMcuf'TiCM. fle m u w tra el
oQkgún v alo r (rae e«xe id>opia iniieiiarii) h a te n id o co iu o d c te n n iM n te d e ]« per*
^oitaüdad p o líiíca di; Y ísca^a Lo roisrno viKtmti á dH iiiu»lrar rcp clíd o e acu e rd u é
lum ailoa p o r la« J'in tan ^ n e r a l M d G u e raíc a. &|Mtrtír dei 1C d n I ) im em Dre ríe 1A13,
Ttro^tb^cnrlo q u e fu e ra n a d m itid o s ro m o pror u ra d o re s d e Jas J u n ta s q u ie n e s no
>^upíefaiv le o r 7 e«M:rilMr oii ca*lcÍlano. V .S acarm ina^a, E l O flnernoy régif^ten
for»i a^l SfMrir,<i^ V,2r<iv»i, Iotmoh f, nAiS. » 7 , 401. 413. Al T. ÍS2 ï *»1.—1 \, ?5I,
- V I , I t ó - V I I I , 174 y 511.
L a jg lo s la p o r s u p a r t e , e m p ie z a á ¡¡o s le n e r q u e lu b die^inoK 1*^ p«r*
l« n e c é n d e d e ie c h o y q u e lo s lu ilro fta lo » c u tiA titu y en u s u r p ^ c io n a s
(’o iH ra e lla , B eulm t^ntA e t u rn e « fu n d a m o o t o q u e p o d í a a) e g « r ei'& 11110
c l d is f r u t e q u c v c n i a n li a c ie o d o io s cietJÌ»«ro9 l& m p o c o o lre c i.i nio^^uno
c o riv in c e a l« , p e io d p e s à r d e (|tie » u piie<le b u stir
afirm a c ió n c&
jirej*e|kU) a l^ 'iic o d jv m o m c a n o n ic o , d D e c ro to d e G r a c ia o o a b r e C4*
ij n n o e n cl s ig lo X I I á o s a e s p e c ie y la c o tillr io a u la» D ecrel& le» d e
G r e g o r io IX p u b lic a d a e e o
reelu m H cn o riej d e la I g l e s ia ae
piaiittsai) d e f r e h te iest«e< l a <ie In a jiH tm n a lo s d e V i7 c a v a « n la s C o rte #
M c l i r a d a s e n G i)a d a la ja r a e n tie m p o d e i) . J u a n 1 , e l a ñ o t09C .
V c a o io s c ò rn o r e l íe t e lo o c u r r i d o e l S . J ^ b a y r u : f i j
c N à rra :ie e u la i t ó i i k v ì ile D JiiA n I iju c a lg u n o s O b is p o s hn*
Ikìóndoae c|ner<'!lad() a l rt^v c n la s C o rte « d e G u a d a la ja r a d e i a inju»*
t i r e te n c ió n d o d>ezm oB q u e n o p o c o s c a ld à ile io s è tu jo s d a la o e je rn é a o ,
p rin c ip e ]m e u tre e u la s ilè o c ^ s Ì 9 d e Pa>it|il«)na, C a la h o r r a y r i ) r^^os, tua*
n ilk ^ b tro n lo:« a g r a v io s q u o la< iglc*sias r o c lb ia n , q u o n o s e p o d U c o n ­
s e n t i r q u o lo s d ie z m o s , o r d e n a d o s p o r s u m is m a íu ^ titu c iO u par& el
.bU ^teoio d e io s c lé r ig o s p o r io s s e r v ic io s cjiie pt'e.st;ili;iii 4 bu< ¡iJirrO'
« j u i u , s e lo s tlevikseii lo s
q u e e n ía « d o t jjrín te e c w <íiórcsi* refer u i a t n o t e f/in % e n tin á lo t d é r i g o i p u e M o s p ijr I v t Ùbùf>o$ >j q u 0 a ú n
i e lé^ at»€T‘u : u O in íe im t/íT le s i in fvn /a t> « n t o w a r y o iírsio n d e lo* b e n ^
/í a o « ; — p o r d o i i i l e s e v é ijn e la i*;irla d e G a r c l a V l ó t j o h a b fa p r o d u ­
c id o s u s u f ^ t o s ó n o h a b la t e n i d o a p lic a c ió n e u Vizc¿>&— p o r U n lo
q u e S u M agest& d, S e ñ o r d e V iz ca y a, le s h in ie in nter<*ed itx iiid a n d o deee m l^ a r^ u i la le s igiesiu¿< ;t tjn d e <]ui> {>u(ltc<4?T) coto< 'ar e n e l l a s m inis*
tr tis id ó n e o s . E l r e y c o n te s to q u o ll a m a r la á lo « c a b a lle r o s d o csaa
d ió c e s is , s e i n l o r m a r l a ta m b ié n d e letc'& dus <¡ue n o fiie.se 11 <*(érÍgosy
le s c o m ú n u ts rid s u d e inermi n iu n ó n .
» C u m p lió 1>. J u a n s u p a la b r a . L la m o á a lg u n o s c a b a lle r o s d e la s
d ió c e s is d e C a la h o r r a . T a m p lo u a y B u rg o s y , e a te rad o :> c o n te s ta r o n ,
q u e r e s p o n d e r ía n , C o u jjn ^ A r o n s e I < m q u e e n e s to t « n í a T i Í t i te r e s ju n ta* *
m e n t e c o n a lg u n o s le tra d o « y , e s t u d ia d a la euP S tióD , s o l ic ita r o n
a u d ie n c ia a o te e í re y p a r a r e p r e s e n t a r a u d e lé u s á , C o u c e d id a a q u e l b ,
a s is tíe r o u ta r u b ié u lo s O Ih s |h js q u e n ^ ila n te s y e x im s ie m n U«s c ^ b a l l ^
r o s - q n e b a h ía m i s d e tre w iie n to a añoB q u e lle v a b a n lo s d ie z n jo a ,
p e r o e r a p o r q u e e llo s e n c a d a i g t e a ia p o n l a u c ié r lg o a y le a d o toaban d e
c o n g r u a p a r a s u in n u te n im u n ito :— q u e e ^ te d e rc ^ .h o a r r a n c u tía d e s u s
a n te c e s o r e s , p e r q u é c u a n d o la g u e r r a c o n lo s m o r o s » s o a lz a r o n e n la s
iiio n t;m a s q u e o r a n t i e r r a s íu « r te s y n o p o b la d a s , y a llí s e d e te u d ie ro n
d e lo s m o r u s » lo s c u a le s «lUiTK’a Jes p u d ie r o n e o t n i r in ^M iiar» Q u e
p a r a s u d e f e n s a m a y o r d is p u s ie r o n q u e to d o s tu v ie s e n 011 s u s e u n ^
c a s r i e r t o s c a u d il ib s á q u i e n fu e s e o o t> ed íeiites y e s tu v ie s e n c o n lo s
m a y o r e s e n l a s p e l e ^ q u e c o n lo s h k jt o s tu v i e s e n , y p ;ira m a n te n im ie n to d e a q u e l c a u d ilto ó c a u d il lo s o r d e n a r o n le s d ie s e n die^^mos
d e lo d o lo q u e l a b r a s e n , p a r a l o s g a s to s e c o a la s q u e h a c ía n c u a iid o
\i) l . ()Bg 240.
s e j u n t- i r o n
H
; ( j u e e n t - j n r « Ä
u o e x ls lt a i g l e ? I n p o b k a d a , y e i
c*5 t l l l o q u f h íib ié eD I r * ie r r a te o l a o W ip ic Irtii d e a c o p a r lo s j d a r l e s
.ak iiiiM ieulo c u a n d o á é l fue»c*ii O tro a l; q u e c l c a u d il lo p u s o e l c lé rif»ü q u e cele b r& sc c l S h iiIo S ^ r i f l c i o , y e s U b a o b lig a d o á m a n t e n e r &l
cot>^ll¿n p a r a «jue e l s e r v ic io d e D io s n o fu e s e o lv id a d o « v lin e a s e U
re m e n íb r w i? a d e 1.^ C h r is ti a n d r»d» q u e u s i f r h i z n y g u n r a ó g r a c ia * á
D ios, E u L re ta n t o lo s c a b a lle r o s p o b lu d o r e a . f o n d a d o s e s t o s pre^idtOH
y m o re d a » a y u rla ro n t> lo s re y e a y « e e b a r c ti loa m o r o s <le {a t i e r r a y
la c o n q u ista/O T i r g & n aro n » tjiie ú a n d o o lio s e n p o a e s íó n d e lle v a r
lo s d ie r.m o s y m a n l f o e r Jo s c lé r tg iia . K x p u s íe r o n ta m h ié n quf» lo s í€neJcrí;>: d e d in h o s d ie z m o s , a u n e n to n c e s , e ü e l m o m en tfk d e l a q u e ja
<le loa p r e la d o s , c u a n d o lo s q n e te s d ie r o n ó tr a s p a s a r o n e s te d e re c h o
i iM T c'ibirlos ib a n p a r s u s lu R a ro s , te n ía n o b U fja c lo n d e r e e ib ir le a u n
d ía dol a f i u c o n la c o m ( > a n la q u e ll e v a s e n ,.! io q u e llo m a h a n d e r e < h a
c l c u a l d e r e e h o e r a v e n d ib le ó traMí*»»'''^’^»^« Q u e o s la c o a tu m *
b r e n o tu é c o n tr a d ic h a p o r n i ti R ú n P a p a n i P r e la d o , y e s o q u e h u b o
g r a n d e s P o n tific e f. v «inn c o n e x is ti r b x u m o i c a i h ó f i ^ * H e y e s c n C a s­
tilla V L e ó n , y g r a n d e s » m ^ sfro s e n V ie o to g ia y d o d o r í* e n D eire^o*,
Jos p r i m e r o s n o íe s p u s i e r o n v e to y lo s 8C f?untloa n o le s c o n lr a d íje fo n .
•T.l re iíu lla d o d e l a q u e ja y d e la d e fe n s ü fu é q u e c l rp y I), J u a n i,
e n a lc n c id n á uii.'i c o s tu m b re * y a in v e te r a d a y p e n e r a l n o s o l o e n n u e s ­
tr a s c o ra a r c a s s i n o e u le d a s l a s d e F .s p a n a , á la díficuU iM l q u e p o r e n ­
to n c e s o f r e c í a u n a i n n a v á c i ó n , c x p u e ^ t i á o r i g i n a r d ls J n r b ío s , d e a a ío n e s o a lb o r o to s , lo d e jó p a s a r c o m o co w i s u f r í d a y to le n id a ; e n la
i >np o si b iild a d d o «u)rreg í rto , d i C'¡ eJ c r o n ie ta q u o D . J u a n i m eind ó d lo s
P e r la d o s q u e ta l p le v to c o m o é s te n o le lle v a s e n w « «
ca e n ­
te n d ió q u e p o r fitlo p o d ía v e n i r e t c á n i i a h . P e r o q u e s u m e r c ^ e r a ,
q u e s i a lg u n o s c a v a lle r o s ó h ijo ík litg o lle v a b a n diK>:njoa d o a lg u n a s
I g le s ia s q u e n o n f u e r a n n íii e r a n d e a q u e ll a s q u e a s í f u e r .in g a n a d a s ,
aaiv o q u e n u e v íim e n te s e a p ro p la lw in . I<ks la le s d ie z m o s q u e lo s n o n
le v a s e n d e a q u í a d e )a n te .> T l a s P r e l a d o s « c n te n d iR n d o q u e c o m p ila
á s e r v ic io d e l U ey c s l a r e a t o s h e c h o s a s o s ^ a d o s , é n u n u v e r o tr o m o ­
v im ie n to , p lo m ó las lo q u e e l R e y e n e s te « a s o m a n d a v o . O tr o s í á lo s c a *
v a lle ro s p lo g o d e e llo ; é f in r h
Í j í s p r e te n s io n e s d e la I g le s ia , ftu n c u a n d o m a l f u n d a d a s , d e b ie r o n ,
Sin e m b a r g o , h a c e r v a c i l a r d a lg u n o s rícv ieero s in ó s e s f r u p u l o s o s y
U tiío ra to s, a u n q u e n o á l a r e p r e s e n ta c i ó n d e l {>aia. A s i v e m o s iju e aí*
g u u o s . c o m o lo s q u e te n í a n c l j v i l r o n a t o d e S . P e d r o d e D e u s to , c e ile n
s u s d e r e c h o s &l c a b il d o tq u e r ic n r lo d e s c a r g a r y e x o n e n ir l a s A ním ?ia
n r « . y d e lo s d h o a . A n te p a s a d o s » p o r q u e tia b ía n p o s e íd o j re te n id o
lo* d ie z m o s « q u o s o n c o a a e s p i r i t u a l y q u e seRi'm s u v e r d a d e r a y o r i ­
g in a l c o n d ic i ó n n i d e b e c a e r n i c a lie r e n p e r s o n a s I-e g a a é p ro ta n a s i , (1 ^ T 'o r ig u a l r a z ó n aIgCin o t r o d e v is e r o s o lic ita y o b tie n e la
a p r o b a c ió n d e l P a p a . í2 ) E l F u e r o d e 1 4?>9 r e v e l a ig u a l in ,q u le tu d y
c
o
d
c
ü
s
(1j U b a y n i , I T M ^
( tj Icl. in ,5 S 5
'
« s c u r i o s o c l o b s e r v a r c ó c n o , p -ir su g ftsIio L e a d e lo s in te r e s a d o s s in
d u d a a lb a n a , s u
2 t 6 i^ o n tie n e p e r s u a s iv a « r s u .o n u p a r a q u e io*i9*
i/iS p a i o n o « c rid lù tn < u d^' Ux f é c a tó h c ii. c a la n d o a «u« a l m a f , s e d ie z iìie n e n t e m m r n t e i^ ag ao d o lo s d ic?.rn « s á lu x fg le sia a , p a r a q u o lo s c o ­
b r e n lo s p a i r o n t s ijiie lo$ h a n újs Uai'&r^ y c ó tm i la ¡iri en era p a r t e d e la
le y 2 1 4 , « le s p u é s d e c o n s i g n a r q u e lo d o e lo s m o n a s te r io s q u e »<un e n
l a s t i e r r a s ll a n a s d e V iz c a y a s o n p a r lu ila d d e l S e ñ o r y d e lo s h ijo s ­
d a lg o , a d e la te n e n c ia d e io s c u a le « m o n es^t^riu s d i x q u e n o n e s tá n
eiit^uroA p u e » n o lo s lle n e n [xii o c n sa n M m Ic n lo d e l ? u p a > ,
desttn<^
á s u p l i c a r a l R e y q u e ire s tio n a » d e S S . l a e x p e d ic ió n d e b u la s q u e
le s t r a ü q u i l i r i s e n e n i a p o s e s ió n d e lo s (te rw rh o s q u e v e n ia o u su C ru ct lia n d o .
P e r o n o s e c r e a , p o r e 8ti>, q u e s e s o m e te n à i o q u e e l P a p a n ^ su d *
v a , s i s u re s u lu c i ó ti o o le s e s fa v o r a b le , (H irq u e l a m i s m a le y d i c e á
r o o i it iu a c i ó n q u e i»»r c u a n to « a l g u n o s c lé r ig o s ó le g o s a lc e \iila r n e n ts
g a n a n é ira e fi a l g u n a s carUu* d e l P a p a ó d e o tr o P e r ia ti o denafoi-^daa
e c o n r e la c io n e s n o u v e rd a d tT U s { » r a q u e ¿ lo s ta le s c lé r ig o s ó leg u a
s e a n d a d o s l o s t a l e s c iio n a a le rio s e n p e r j u ic i o d e l S e ñ o r d e V iz c a y a é
d e lo s lik jiisd alg o e P a tr o n e a <ie lo s U le s m o n a s te r io s a .. «jue s i a lg u ­
n o tr a je r e a i r t a d e e s t a c la s e « la ta l c a r U ¡ut «eu o b e d e e id n n i r u i n p ií d a » . S iq u ie ra
u i r t a a ü e s a f o ia d a s d o lu a r e y e s e r a n o b e d e c id a s y n o
c u m p l i d a s , p e r o lo s d e l P a p a , n o s o n o b e d e c id a s n i c u m p l id a s .
Y
e s ta s d is |> o s id o rte s M g u if r o a e n v ig o r m u c h o tie m p o , c o /n p le n ie n tá n d o s e c o n l a c o n te n id a e n la le y K * lí tu l u I d e l F u e r o d e 1526
< |u e d is p o n e q u e e l r e y n o p u e d a d a r ü e m s n i m o n a s te n o a a in ó á lo s
n a tu r a le « y v e c in o s ^ e V iz c a y a y iiliic a rta c io n e s y m e r in d a ti d e U u*.
r a n g o : to d a v ía e l a ü o 1 6 0 4 s e d e n e g ó |>ur e l S e ú o r io e l p a s e f e r a l á
u iiai* eal r à d u l a p o r la c |u e s e e o n c o d ía e l p a tr o n a to d e A r r i g o r r i a g a i
D . P n l r o C a v e U n o F e r n a n d e z d e l C a m p o , m a r q u é s d e M e jo ra d a , p o r
D O s e r T Í7 ra ln u . i b
D « a tio r i* o d e l O b is p o
O tr a c i r c u s t a n e ta e s i » eciallsi m a q u e tu v o q u e i n l l u i r ]> o d e ro sa m e n te
e n e l e x p e e ia l c a r á c t e r d e V iy.caya d u r a n t e la E d a d M e d ia e s la d e t ^
n e r p r o h i b i d a la e n t r a d a e n s u t e r n t o r i o a l o b is p o y i a s m e r m a s q u e
e u l a j u r i s d i c c i ó n ep i& co p al c r e ó e s ta f i t u a c i ó n a n ó m a la .
K l o b is p a d o d e C a la h o r r a , a l q u e V iz c a y a b a l n a (> e rti'iiec id o du*
r a n t ü e l im p e r i o v is ig o d o , d e s a jia r e c J ó c o n l a c o n q u is ta d e lo s s a r r a ­
c e n o s , crcáo d o & e m á s l a r d e e n s u s u s tit m u ó n e l d e N á je r a y e l d o A r­
m e n li a e n A la v a , a l q u e |> e r le u e íió V iz c a y a , ( i ) P e r o , re o o n q u ia ta iia
C a la h o r r a e n 1 0 4 5 p o r D . G a rrJji d e N a v a r r a , d e s a p a r e c ie r o n a q u e ilo s
d o s d ió c e e is , r e t u n d ié n d o s e e n e s t a d l i n e s d e l s ig lo X I.
< |]
ljtl« y rii
di
t(t, i,* tT .
Id. 1. íss.
V ,0 7 4 .
'
D cftde e s ta re fu itd ii'ii'm y |) o r c a u s a d e e ll ^ e s t i m a F i o r a n es
d«ijô d e e n t r a r e n W c a y a e l O b is p o (1 ; ^ p c n i c n d o )a c ^ le b ra c tó n
« n D u r a n t e l aQo 1 1 8 0 d d u o c o n c il io q u e s e o c u p ó d e l sid u n to . Kl
Ih h i s l û r i a d e V L c a y a ñO re ^ is lr.'i i& « n tra il:» e n el
hechc
fto rlo d e ? u O b is p o h w t a in e d ia d iw d e l s ig lo X V I.
L o s s e ñ o r e s d e V iz c a y a d e m o s tr a r o n e ü o c a s io n e s o o t e n e r
a fé e la à io s <)bÍ:»pos. A u lo x iz û d a y c o n lir m a d a p o r G re g o rio IX kii
l a Ir a a la c itm d e la d irtc fls is d e C a la h o r r a A S a n to D ü m in p n d e la
C a lz a d a , D . L o p o 111 D ia ^ d o l l a r o C a b e za B r a v a , à c u y o s o ñ o r io p e r ­
te n e c ía e s ta ú l ü m a , ee o p u s o á e Jlo y s u h ijo D . D ie g o L ó p e z , e l q u e
deá]>ué¿< s te n d í) á e n o rd « V Í/x :a y a a (U M n |ia fió á S . F e r n a n d o kd sius ram *
l>anM d e A n d a l u c ls , e x p u Is 6 d e S a n lo D o m i n g o a] O b i s p o y C s n o n t ^
d o C a la b o r r a y ¿ lo s d e S a o lo l> o o iin g o q u e l e s e r a n a le c to s , s e a p o ­
d e r ó d e ali|itiic)a In e n e a cJe a q u e llo s y ú voz d e (>re|iOn (>uhlic:0 p o r
lo s p u e b lo s q u o s i s u s h o m b r e s n o fu e s e n t r a s d e l O L>spo, c o m o si
tupisen t r a s u n I r a id o r , a c la o iá n d o le , i n c u r r i r í a n e n m u l ta s . (2 ) L xco*
tnuigadot» |) r im e r o { lor kI O b is p o y lu e g o p o r e l P .s p a e l jt a d r e y e l h i •
JO, p id ie r o n a b s o l u c ió n . P e r o d e b ía n n o alV vU trlex ^ u n c o m l a s c e n ­
su ra n c 'c ic s iá s tic a s , p o r q u e à p o c o (1 2 d C ; v u e lv e n D . L o p e y D . I)ie g o
i e x p u ls a r a l O h ta p o y ¿ lo s < ^ ó u Í g o s y á a p o d e r a r s e ü e s u s b ie n e s ,
G re g o rio IX a c u d i ó e n lo n c e a a l r e y dft C a s t i l h , F e r n a n d o I I I pI S a n ­
io , y é«io to m ó la s d is p o s ic io n e s c o n v e a io n te » p a r a q u e n o s e m o lA á lo e O b is p o s , P e r o é a lo s p r e t i r i e r o n c o o t i n u a r r e s ld ie o d o e u 1 ^ Ja h o rra ,
E l p r i m o r f u e r o e s c r ito d e V iz c a y a , o to r g a d o e n J u n t a s d e G u é t ­
n ic a e l u ñ o 1 3 4 2 c o n a¿>isteucia d e l S e ñ o r d e V iz c a y a 1). J u a n N 'ú o ez
ú t l ^ r a y b u i n u j p r U verdailR i.’i s e i k i r a I ) > M a ría li ia ¿ d e H a r o , cuati*
d o a q u e l l i e s h iz o p r e g u n t a e n cO m o h a h i a d e guisar e<>n é l é c o n s u
p r e s ta m e r o e n ra z ó u d e i a s u ju s t i c i a , é o tr o s í e n ra^O n d e lo e m o n te s
q u e d e re c h o h a h i a n e it e llo s e d e lo s lu e r o s d e V iz c a v a c u a le s s o n t ,
a t i e n e y a c o m o u n o d e lo s f u e r o s d e i S e ñ o r ío la e x c lu s ió n d e l Ob)s«
p o . V d ic e s u le v 2 6 : " D e l p le i io é d e l J u r a m ^ o « o m e n a jc é d e l « re i20: O L rc isíq o e to d u h ijo d a lg o ó p e ó n q u e li c ie r e o m e n s ie á o l r o
^ n j u r a ó i'o n to s lig o s a b o n a d c ts d e b u e n a Taina q u e s e r á t e n i d o d e
R uai<darcD c u a l q u i e r a g u i s a q u e l o fic io sd e s i n o n á q u i e n k fu é
l ^ o t a ) h o m e n a je q u e » e lo p u e d a d e m a n d a r a n t e e l a r fip r e M « d o le
a e a e c ie r o e l fe c h o é q u e lo c ito jto r s u r a r l a é >iy>4 p o r c a r ia <Jel Obí$P > é e) a r c i p r e s t e q u e Jo li b r e e o a q u e ll o s l u g a r e s d o s u e l e l i b r a r lo»
p le ito s d e la I g l e s ia e n e! S e ñ o r í a d e V iz c a y a q u e s o o l ^ u r z a y A lan za*
e n ta l m a u e n i q u e los? te s tig o s c u a n d o lu e r e n á p r e s e n t a r s o b r e lal
’■'»zrtn jia r a d e c i r v e r d a d q u e s e a n lu r a t n e n l a d o s : s e g ú n fo r m a d e <]o*^*cho é d ig a n l a v e n l a d s o b r e la J u r a » . \ la L e y 2 7 : * S io í¿;ú y t clérii/o
o Uiffo g a n a r e c a r ta d e l O b isp o ó p a r a c i t a r á o tro <ie V iz c a y a p a r a
e l ú b i* p o ,— L s í p o r a v e o t u r a a l g ú n c lí^ rig o o le g o g a n a r e <*art;i
fll ^nU^iiedaítos y McQioríAa d e la H N. p ro v ín o s de AIatb {Labayru.
'*) L»b«iTU, IK 9u?.
-
3C —
<lel O b is p o p a r o c l l n r a l o tr o d e l S c fto río d e V iz c a y a p a r a a n ie l O b isp o
«í p a re a n U ^ s u s V ic a rio s cjue n o n %oa te n id o d e i r a ll á n i r e s p o o d e r
j>or a n t e clk i* n i p o r a n te o t m n m ^ ü n o s i n o \to v a n te «u a r c ip r w íe ,!
w T ito «licbo e « e n im la » e le m a n d a * q u e d e b a n p a r la Ig le s ia ; é Ina
oipi*(Ȓes cjue p u e d a n f o n o c e r d e e llo s , e l i b r a r l o s c u m p iid a m e n W
s e g ú n s e u » ó s ie u ip r e e n oí d iffh o S e ñ o r ío d e V iic a y a , é c u ¡siq u ie r O
l u a l e s q u i e r q u e c o e itra e s to g a n a r « n c a r t a O c a r u s ü e l Obí«í>afiODif>
d ic h o ea ó la s le y e r e n q u e lo s c u c r p iia é lo qu© o b le r e n q u e fin q n e n
e n la m er< :ed d e l S e ñ o r p a m f a c e r d e e llo * l a q u e la s u tn e r c e d lu e re » .
YA c le r o d « V lw ía y a p o r *u i « r l e la m p o c o r e c o o o c ia e n s u d io c e
s a n o la a Ificu liad o « qu** e n o t r a s p a r l e s e r a n in h i* m n le a á w m i m s l ^
rio . A sí c o D s la d e lo a c tu a d o c o n m o ti7 o d e la re s ls tí^ iid a d e l d c m *
f*aaar u n « u b s id lo q u e le » c T ig irte l O b is p o y q u e le r m i n o r o n la c ó n *
c o r l ia d e l d ía
d e M a r to d e t4Qí) { D e n l r e e l C h is p o l l t m o , S r . d o n
D ieg o d e K&lú ü ig a y lo s r e p i*ese n ls n i r * *1« Io s a r e í r' re sU i'^ o B d e U n 1«.
R n s tu r ia y fJí< íu e llio , O ro ? ^ o . A ir a l ia , D u r a n d o y T n v in i; p o r TÍrt»*!
d e r i i v a c o n c o r d i a ( q a e v in o A c o n li r m a r la RenU*uci& d a d a { w r e l j u «
m e tr o p o lita n o d e Z a r a g o ia e n 1 7 d e D le ie in b ro I 4 f t 7 j ('i) c l O b iíp O
« p o r b ie n d** r a u c o r d í a t >>az y m o v id o p o r t:au M 8 F iu y j u s t a s y i*W
q u i u r lo d o « lü » li tig io s V q u e s t I o n e s y a k g a n o o e s ... y p e r e x p e le f
(o d a ttia le r ia d e e«c?^tidalo,» p e r o g r a t ii i la m e n le y s i n com pensacic^O
iilguD a d e |> arle d e l c l e m , a c c e d e á to d o , d e s is tie n d o d f r o b r a r e l s u b ­
s id io , re c o n o c ié iK lo le a l a e x e n c i ó n p a r a e n a d e la n te , c x ittn e o d o le « d e
s u ju r is d ic c ió n y la
s u s v i c a r i a s y r e c o ü 'jc ie n d ó s e la á l o s a r c i p w
te s y c u rif> s a lv a n d o c in c o ca&os e p ís c a p a le s , y ju n i n d o c o m p h r io
a s i e u a d e la n te .
E n c u a n to á lo s tn o tiv o s q u e p u d o h a b e r p a r a q u e s e c r e a r a y |>er*
ü u r a * e d u r a n t e c u a fn H Ú p n to s a fio s s e m e ja ú te s i t u a c i ó n , ín c ü m p re n a i*
b le e o u n p a ia y e n u n a é]>ooa e n lo s q u « ta n t o s ig n iíir v tl« l a re lig ió n ,
b a« ilaeí p u n t o d e q u e lo s v iz c a ín o s lo c o n s id e r a s e n c o m o u n o d e su»
tu e r o s , F l o r a n « d ic e q u e fu é p o r q u e p a r e c ió m a l e u V izcay a l a u su r*
i> ació n , q u e «1 s u p o n e y n o p r u e b a , d e la d íó cesT s d e A r m e n li a p o r
l a d e r^ la h r> r ra ; > * ero esto d e b ie r o u o lv id a r lo p r o o to a q u e llo s c a b a lle ­
r o s p(HX) ao o stu m )» rad < ls á a v e /lg u a c io n e s e r u d i t a s , y q u c a d e m ^ ^ a ^
n i n g ú n d o c m n e n to s e ? e q u e tu v i e r a n m á s d e s e o s dft s e r g o b e ro fu to j^
p o r e l O b is p o d e A r m e n t i a ü d e c u a l q u i e r o t r a p a r l e q u e p o r
C a la h o rr a , a n te s p o r e i c o n t r a r i o , l a p r o h ib íc ió íi d e e n t r a r e n e l S e n >
r i o alea n ?.ó á tf*dos lo s o b is p o s . B u e n a p r u e b a d e e llo e s d e p is o d io
s i g u ie n te :
.
„
R p lie r e G a r ih a y C^) « Q u e >^.n 1 8 d e J u l i o d e 1 4 ^ 0 p a r t i ó lío « H
» n a n d o e l ( k t ó ü e o d e V ito r ia p a r a R llb a o d o n d e y» e s ta b a c l d i a w . i
> el 2 0 s e h a lla b a e n G u e m ic a , d o n d e c o u lirm O y j u r ó , c o m o
» n u e v a m e n te v e n id o á Bi7<;aya, lo s f u e r o s d e a q u e l S e ñ o r ío . AJH
» d ic e >»arte d o l a c o ttip a u a m ic n U » q u e lle v a b a , »‘or* o lv id o d e Ü. A n lo ^
(Ti l.x h a jm . III, 51^1.
(i) lá. 111, M I.
[« b a rru repro<1 moh e s í t pArrafo, III,
.
i n i o D trrilio » O b is p o d e 1‘a tn p lo n a , á q u i e o lo s v iz c a ín o » ''que, eio p e ríim L lan e n t r a d a d e o h ia p o a lg u o o c n V i7(viy.i n o s é p o r q u é a p r e n s iv o
« a n tig u a r o l c n id a c n lo * f n e r c s . q u e o n c e a fto » d e s p u é s l o s p r o s c r i» b i6 e l t'ü n b ejep o (5 a rc i L 6pc?: d e C h in c h i ll a e P T iiu lo jia r a e s e y o tr o s
•eC eclos p<ir e s t e J i e j á B izcav ft,) h ic i e r o n s a l i r d e lo s t é r m i n o s d e l
fcS eñorio, y p o r q u e h a b ía p is a d o t i e r r a d o fH e n et>n Ir a v e n c ió n d * n s
« fu e ro s y c o s t u m b r e s , d i e r o n a) R e y e n a q u e lla v is it a e l r a t u y e n fá í t ic o w p ^ í i í i c a i ü d e r e c o c e r la , q u in n a r l^ j a r r o j a r a ! m a r U s c e n iz a s ,
in íJin o to d o lo cu í* n ta d m i J u a n M a i'g a rit, <3es(>ué» O b is p o d o G e ro n a
>y (O rd e n a !, q u e i b a f'n e l v ia je y lo p r e s e n c ió , ?w lm Írá n d o lo n o m u » n o s q u e U kÍ o s *,
E n c u a n to ó quR la c ^ u s a d e l e x tra fu itn ie n W d e l O b is p o f tie r a el
e a r í c t e r n o b ilia r io y o li^ rá rq u ic o d e V iz c a y a p o r e u lo n c e d y c l p le ito
d e lo s p a lr o n a lo s , n o e s c x p l'í:;ir ,ir tn S A tis fe c to rla i m r q u e a q u e l c a *
r á c t e r y ysu^ p l e i t o e r a n lo g e n e r a l e n i i i u c n ^ p a r l e s d e E«[>aña y n o
p u e d e n s e r l a c a u s a d ^ e íia e x c e p c ió n .
P e r o ¿¿ q u é p e r d e r s e e n c fln je tu ra s c u a n d o e l F u e r o d e 1452 sef a l a c o n to d n M iin u clo g id a d lo s m o tiv o s d e d iv e r s » I n d o le q u e tu v o
e l S c fto rlo p a r a o[>onRrbe á l a e n tr a il a e tj é l d e l O b is p o ? D »ce s u
le y 215:
'.S flb re e l e n tr a r d e l Ohif,i>o e n V iz c a y a 4 » u e F»C(tnf>s. Q15: O tro s í
d ije ro n q u e [)or c ii a u lo a n ti g u a in e a t e a v ía n d e f u e r o u s o é c o s t u m ­
b r e q u e e n ol d i c h o D m d a d o n o n e n tr a s e e l ONsi**» m s u s v ic a r io s n i
»e p u b lic a s e n s u » c a r t a s d e s a f o itirta s c o n t r a lo a 'i i c h o s e s c u d e r o s
é h o m e s bnerH )s d P l d i c h o C o m la rio V izcA ín o s, j i o r m ró r* q u e c o n
la s m u c h a s d is c o r d ia s y e s c á n d a lo s q u e a v ia ti a r r e c i d o d e ti e m p o a c á
e n c l d ic h o C o n d a d o a lg u n o s jta ri/sn le s m a y o r r ji é lin a jtf» p a r a h a e ^
*M* l'i'fhoa € a v e r vcnga/xi< t d e
eiic n u g o a tr a je r o n a l d ic h o (ii/n d a d o V ic a rio s d e l O h is |)0 é p r o c a r a d o r e « fi*i^iles é p u b lt o a r o n s u s car*
tas— h e a q u í u n a d e l a s c a u s a s ; e l h a b e r in to rv e iu d c i e n lo a t^ n d o « y
{ > A rcíU Íd jid esen v Ían d o á& u sv litat'Ío 9 4 p e tic ió n d o alí^UDOs p a r c i a l e s ^
ó c o m o p o r e:« p eriefi(íia a v ía n v js to c h a j>;isado é e s p r o b a d o e ti e l
d ic h o C o n d a d o , q u e lo s ta l e s V ic a rio s e n s u s j u i 'í o s é c o n o c im ie n to »
d e p le ito s é p r o c e s o s q u e h a ii fe c h o h a n s e ld o e n u s u r p a c ió n d e la
j u A i d i c c u m d e n u e s t r o S a ñ o r R e í n d e laa 8 u s j u s / W a « é o t r o s í e n
g ^ e b r a n tn m ie td o d e U>* fi<cro» é ttóos é c o s tu m b r e s d e V is c a y a — s e ­
c u n d a c a u s a : e i i n v a d i r l a j u r i s d i c c c i ó n c iv il d e l R e y y a t r o p e l l a r l a s
ley es c iv ile s d e l F u e r o —é o t r o s í e n e s c a n d a liz a m ie n to d e lo s h ijo s d a ljjo é m o r a d o r e s d e e ll a b u s c a n d o e n lo>¡ tale.'t p r u c e w $ é p le ito s rrl
d i f h o fiA cal a c h a q u e n p o r c o e e h a r é ll e v a r d i ñ e ro f s e y e n d o a s ta s u fi­
n a l c o n c lu s ió n tle l d ic h o V ic a r io ;— lib re e ra c a u s a ; la e x c A siv a a ü c ió n
4 la s te m p o r a lid a d e s d e lo s f u n c io n a r lo s e<*leaiástÍcos,— o tr o s í e l ili*
c h o lís c a l n o c u r a n d o d e r e p a r a c ió n d e la s v id a s d e l e s e s c u d e r o s fijosdatíTO é Ikütnes b u e n o s d e l d ic h o C o n d a d o h i d e s u s tih tia s , é p o r ­
g u e m u c h a s v e c e s lo s e s c u d e r o s fijo s d a lg o é h o m e s b u e n o s d e l d ic h o
G ondadi^ v e y e n d o lo s d ic h o s d a ta o s é m a l e s q u e r e c r e c ía n á lo a m o r a ­
d o r e s d e l d ic h o C o n d a d o p o r r a z ó n d e l d ic h o fis c a l c d e la s d ic h a s
c a r U » r e q u ir ie r o D à )o a U le s p a r i n n le s m a y o r e s q u e n o ti » o a lu v ic se n
i lo s U le s v ie A rlo s é ftsc a l é jjo rq o o f u s l a a q u i n tm lo h a n lu je a lo i
e ie c o c ió n , o r d e o a r n n g u a r à ttìid o e l d ic h o fx u r o a n tig u o , q iw o in p n u o
n i ftla u n a s p e r s o n a s d e c u a l q u i e r «sLado ò c o titlic ió n q u e s e a n m or«*
d o r a s ó h íib lU n tH s e n e l d ic h o C o n d a< lo , q u e n o n fw-an te n id o * d e Ir a e r
D i d n s o R le u e r D i <le d a r fe v o r y a y u d a le o n in e s e a n X r.u d ú s d i s o s te ü id o s v ic a r io n i v ic a r io s q u e T en*;au 6 v m ie rH n é q u i e r e n v e a i r é e s t a r
e n e l d i c h o C o m la d o , ó o M a lq u ie r
c u a te s q u ^ r |* e ra o n a ó p e r s o o M
a u e lo c o n tr a r i o t i ñ e r e n q u n t»or e s c im s r a e fe c h o q u e m a n a m d M
v o r fm b r n n ta > io r e * d e loa (H ^io s d e V iz fu iy a tt lo d o s « u a b ie n e s i t a a
i ^ r d i d o a , é lo » e s c u d e r o s d e l d ic íio C x n d a d o d e V i¿ c a y a c' la a j a r ­
c ia s q u e
II le n id o » d e lo s t r a e r é t o x t i a r a l i l á n d o l o s e d e s t r u y e n d o
le s á s u e o s l a é a s i le c h o e l d ic h o a U la m íM iio è s a c a d a U d ic h a exista
91 a l« im o » h ie n e » r e m a n e c ie r e n q u e loa U le s b i« n e » q u o s e a n d e l Se­
ñ o r , c ]¡i t i e r r a r i s a q u e f in q u e p a r a lo » h e r e d e r o s , e m p e r o s i s o b r«
t a l a la l a m i e n lo a lg u n o ó a lg u n o s q u i s i e r a n r e s i s l i r , o f u u e r le s A p lejto s s o b r e e llo r e c r e c ie r e n , q u e Vi n a y a s e a t e m d o d e lo s e ^ 'u ir c íoi i i s r « o b re s i á c o a la d o lo s la ic s q u e lic ie r e n l a d i d i a r e s is tó n c ia ©
a m e o íru a » n ie n to d * ‘ loa b ie n e s d « io s t t l c s r e s is t id o r e a , q u e Vi?:t:aya
q u ñ lo s ip a r s o s te n g a ;i s u cosU i pn>pia» é s i p o r a v e n tu r n f u e r e a c ó '
¿ d o o s e u le n c ía d o q u e l o s o b r e d ic h o s e e je c u te « q u e to d o a lo e küb r e d i c h o s V iz c a ín o s s e a o te n id o s d e i r á l a e j f c u c i o n e s í
a v e n tu r a
a lu u iío f u e n i r e b e ld e q u e a l U l re l» e ld e q u e l*^ fa g a n c « a im s n ia t a l a e
eje e u i* i6 n q u e a v ia n d e ta c « t a l ta l q a e b ra n ü w io t d e l d ic h o fu e r o , d
la u n a e je o u c ló n q u e n o ccsw p o r l a o tr a , é o tr o s í s t a lí,'u o o ó a lg u iK ü
diHi-eo f c v o r a l ta l v ic a r io ó p i c a ñ o s fisc a l ñ h ic a le « c o m i s a r i o o o o m ifta n o s 6 p r e s e n t a d o r e s d e c a r t a s <lel d ic h o O b ia 5>o, e fu crei» m u er«
t o s ó fc rid o a p o r ü l g u o o s <\v lo s \ iz c a in o s p o r * « • r¡urb>-aninAlri<res
d tc h o f u t r o , q u e lo « ta l e s n o n a j'h u p e n a a lb u m i, u i lo s J u « c e s e ju » u c ía s p u e d a n p r e u d e r n i n > a u d a r p r e n d e r , n i to m a r p e s q u m e e n « a w
q u e lo f a ü a u , q u e lo la i n o n v a ia •
¿ l ‘u e d e « ü b e r d u d a , le íd a e s ta le y , d e q u e ta s c s u s a a d e la e x p u isióD d e l o b is p o f u e r o n e l là v o r q o e p r e a t d e n la » l u c h a s d e b a n d e n a
i l in ojea d e te r m i n a d o s , s o i n v a s ió o e n b j u r i s d i c c i ó n civ U y H may<tf
c e lo d e lo s v ic a r io s y íls c a le s e c lfts iá s ü c o s e n a u m e n t a r s u s p ro v e n to «
q u e e n a t e n d e r a l c u id a ilo d e lEks a lin n s ?
. . . .
Y
p o r s i e lla n o f u e r a d e iiio s lr a c ió n » u ü c ic n lc , m a s a d e lM ic ten*
d r e m o s o c a s i ó o d e v e r l o c o n f ir m a d o a l e s t ip u l a r s e Im c o n d ic io n e * e n
q u e s e p e r m it e a l O b is p o q u e p u e d a e o t r a r e n e l S e n o rlo .
El
F u « r o
tfc
1492
A h o r n h ie o , s e ñ o r e s , a i d u r ^ n l e lo a M f jlo s d e la h i s l o r i a a iilé n tic «
V d o c u m e n t a d a d e V l?-caya e n q u e I w i o s ti tu c i c n e s
m a n y n a c e n , e n e íjc tr a m o s l a a u s e n c i a a b s o l u ta e n e l S e ñ o r ío d e
j u r i s d i c c i ó o d e a b a ile n g o 6 d e o b is p a d o a lg u n o , s i a ú n lajuriw lJCCJO B
e t’l t ^ i d s ii c a la e ú c o n t r & m o s i o v a d id a p o r lo s p o d e r o s o s , q u e p u n e n lo s
p á rro c o s v se
á a c « j ) t i r lo s q u e r to m b m o lo a o b is p o s , o o n s titu ¿ e o d o M ió c o s t u m b r o ta n a r r a i g a d a
H r e y n o ;*e a i r e v e ¡i «orí*eg i r l a , s i l a s ig le d ia s m i s ü i a s c o n t o d a s s u s p r o p ir 'ü a d c s f d e rt^ rtio s s e
h a ll a n e n pa<í^r d e l S e ñ o r C) d e dtiuserc^s s e g la r e s à d e l a s viljaf>, c o n
c o r l a s cxcepcioD O S o n 'í a v o r d e c o n v e n U js s i l o s lu e m ú é \ S c ü o r s o , s i
a d e o ^ á s e s u n h e c h o q u e a i O b is p o )e e s ta b a p r n h i b i d a l a e n t r a d a a n
el S e ilo riu y , c o n i o a ll r i n a e l S r . I .a b a y r u , <1 ) q u e i l a a u to r id a d e p is ­
c o p a l f u e p o r m u c h o s s ig lo s u n a a u U i n d n d n n U e n R iic a y a y a p e o a s
I& h i s t o r i a r e g i s t r a r á u u a c o n d u c ta p a r c c ld a e n p u e b lo s q u e a lu r d e a u
d e c n M ia n u s > , ^ q u é p u e d e e s p e r a r s e S in o q u e la s in s ti lu c i o n o s p o liti*
c a s y j u r í d i c a s d o V iz ia v a , f o r m iu la a e n a q u e lla épo<:a j c o n s ig n a d a s
o n e l f u e r o v ie jo d e 1 4 * 2 , r e s p i r e n p o r to d a s p a r t e s u n v ijfo ro s o e s ­
p ir i l u c iv il?
O fA sió n t e n d r é lut*go d e h iü ila r d e l s e n t id o d e s a n d o r tiz a d o r d e a l­
g u n a d e s u s le y e s y ta m p o c o h e d e d c le n c r ti te á h a lila r n a d e la le y
191 q u e p r o h í b e á lo a d é r i g o s p i^ o c u ra r p le ito s . V o y á l i m i ta r m e p o r
a L o ra ta n s o l o d e lo s leyi*< 17H, 2 U y 2 1 7 c o n s a g r a b a s á d e f e n d e r la
j u r i s d i c c i ó n c m l d e l r e y c o n tr a la s in v a s iu tie s d e la c u r i a e c le s iá s tic a .
D e e lla s , l a p n t n e r a , lim i ta d a á e s t a b le c e r q u e o l clcrig»! q u e d em an d a.se 4 le g o a n t e ju e z r e g l a r h a y a d e r e s p o n d e r a n t e e l m is m o d e
t a re i:o n v e n c ió n q u e so le h a g a , n o ti e n e g r .v i im p o r ta n c ia . M u c h a
m a y o r l a tie n e l a le y 2 1 4 1 c u y a p r i m e r a p a r t o h e a lu d i d o a l h a b la r
d e lo s p a tr o n a to s y cu > 'a j^ eg u o ita p a r t e , p o r q u e s u c o o o c im íe n to In te g ro
d e e x c u s a r m u c h a s explíc<v*i«nea, m e r e c e s e r le id a . D ic e a s í:
« ..( J tr o s i d ije r o u q u e a n ti g u a m e n t e e r a u s a d o ó a c o l í n m h ra d o e o
V izcay a q u e lo s a lc a ld e s d e l F u e r o ó e l v e e d o r c o u o z c a a d e lo s p le ito s
q u e a c a o c e n s o b r e 1<^ m o n a s te r io s a s í » o b re la a d e v is a s q u o a v ia n
lo s lljo s d a lg o e n e llo s , c o m o s o b r o e l m a n t e n im ie n t o d e lo s c lé r ig o s ;
o t h i s i s iib r e hia fu e s a » é e a l^ r r a i it le n to s è d ie z m o s é s o b r o to d o s lo s
o tr o s b ie n e s q u e p o rten cc< in á loít ta le s m o n a s te r io s é d e a lg u n o s
tiemjK>s e u a c á p o r a v e r a c a e c id o d iv is io n e « e n V|?x:>»ya lo s a r e l p r e s te s
^ 'Íc « rio s ( 2 ) q u e. n u e v a m e tile e n e l d i c h o c o n d a d o c o n f a v o r d e la s
p ^ r ie n lM m a y o r e s u s u r p a n d o j u r í a d i c c i ó n a lg u n a a lle n d e d e l a q u e
e l D e r r c h o l e s o to r g a s e h a u e n tr e m e t id o ó e n t r e n i e t e n d e c o n o c e r d e
la s d i c h a s c u e s tio n e s d e lo s d ic l io s m o n a s te r io s t d e lo s h ie n e a d e
ello» é o l r o s i d e fo ch o c o n o n ía n d e u lr o s p le ito s e u t r e lo s e s c u d e r o s
è o rn e s le g o s d e l d ic h o Ck^ndado e n m a y o r e s coT itias <pie e n lo s ti e m ­
po»* p a s a d o s a v ta u a c x is tu m b r a d o e n l o c u a l e r a d e ^ ^ rtu c tú d c l R e i é
S<‘, iw r U e V izcaína é d n ñ o dfi lo» d t l d ic h o C o n d a d o
d o s m an eras:
ia u n a p o r c u a n t o se e n g e n a l a ^ r i ^ d i c c i ó n dr,l d to h o ¿:ieñor
4 dé
^09
lo n tr o p « irq u e e n e l d ic h o C o n d a d o n o s e g u a n l a b a e o
loa p le ito s o r d e n d e d e r e c h o n i a v ia n p r o l n o z a s n i s e g u a r d a b a n e n
Í M j u i d o * o t r a s s o le m n id a d e s c s o tilc z a s d e l D e re ‘íh o é lo s d ic h o s
) I 231, OOU.
(1 |
P u ^ r v iD A Q U iC fito c |u e v o t« n ff O j l o r n i i m o e i i m p r e s o
P W o l S r . L a b a y r u , p e r o e * ? is i& le fn 4 'n ie u n e r r u r .
A lr A lii^ s é V e rn lo r ju T o a b a n lc>s d ic h o s p le í te s s e g ú a r I a u fu e r o d s
a lv c d r io á s u s u s o s é c o s t u m b r e s s i n ñ j^ u ra dr^ j u i c i o o r d i n a r i o é cjue
l o s d ic h o s a r c i p r e s t e s n o a g u a r d a n d o & sta o r d e n c o n o c ía n d e Jo s di*
c h o s p le itu ü st^g ú n fo r m a dn l ilereitiiO , e n Jo c u a l t^ c r e c ía n ^ r a i i J w
d a ñ o s c c o s ta s á lo s m o r a d o r e s d e l d ic h o C o n r a d o lí q u e h c n d o p r o ­
v e e r é q u i t a r io s d ic h o s d a ü o a é c o s t a s e q u e r i e n d o q u o s e r v ic io é ju *
r i s d ic c i ó n d e l i ! k h o S e ñ o r R e i s e a g u a r d a d o d ij e r o n q u e o rd ^ n ^ N ^ n
o o r d e n a r o n q u e p e r s o n a a l g u n a d o l d i c h o C o n d ^ lo n o n c ilu « c n i
om plazQ se á j u i c i o á o t r a p e r s o n a a lg u n a s e g l a r d o lo s d e l d ic h o C on­
d a d o a n íe Jos d ic h o s A rr^ ip re n te s é v in a r io s n i a n t£ a lg u n o d e e i l o a ,
n i a n te o tr o J u e z a lg u o n E rles^íA slico s o b r e p ie J lo » Ig o n u c e v il n i <:ri*
m in a ] s a in o s o b r e c r i m e n d e h ^ e g i a ó so f» 'c r e c ih ir íib«o^*Cí-m d e
e x c o tñ W iió n é t o h r t ro b » ó f u r t o q u e fu c s ^ fe c h o e n Ut ¡g le $ iu
sobre
v i o l e n d i t d e l a d i c h a fgU tsia ó to b r e c r im a n d r in c tv to g u c tfstuvies«
a lg u n o i'o sa d a i eynh*irrng< tnado p a r tí git-c
d i 'pcfadr» si
v ie s e d t i d r o e n e l {*u(»rto g r u d v , so b r e iH o lr im u n io , 6 so b re
q u e d e d c r e fh o n i u to n t c o tíu m b r ti p u d ie s e n co tio c e r lo t Jticccji » fg la r>rt, ó s o b r t M c r i l i ^ i o * o h r f o tro f:uaU[>ii«.r c r i m e n erlesÍái>tii',o ó sobrt¡
¿06 c a so s f/u e p e rfe n e c é u d e d é re c /w ó e n c u a l q u i e r d e e llo s é c a s o q u e
s e a en> ((lazado s a ls 'o
.se% e tn p lu /a d o é c iü iilo j>or io s o ^ so a s o b r e ­
d ic h o s o c u a l q u i e r d e e llo s é c u a lq u i e r a p e rs ^ m a s e ^ I n r ilp o iia lq n ie r a
c o n d ic ió n q u e s e a q u e l u e r e c o n tr a lo s o b r e d ic h o c n c u a l q u i c i a m a '
a e r a lla jita ito ó ciLacio 6 tr a ta n d o p le i to i ^ n t r a c u a le s q u ie r p e r s o n a
a n t e lo s dic’h o s A r c ip r e s te s ú v ic a r io s o a n t e m a l q u i R r d e oIU jí ó a o t s
o t r o J u e z E c le s iá s tic o d e n tr o e o e l d ic h o C o n d a d o g a n a r e c a r t a del
O b is p o ó d e o tr o V ic a iio ó .Tur¿ fk ^ le siá a tic o p a r a l'u e ra d e l d ic h o
C o n d a d o p a r a la s
s o b r e d ic h a s ^ o t r a s r u a l e s i j u i e r i |u e s e g ú n
d e r e c h o s e a n h a b id a s ó p u e d a n c o n o c o r lo s J u o c c s d c l d ic h o S e ñ o r
R e i, q u e p o r l a p r i m e r a v e ¿ q u e p a g u e m i l é c ie n n i r s . é p o r i a .se­
g u n d a v ez q u e s w Ih p n i ü d o b la d a
]»or (a te n d e ra qiiK s e a n a ta la d o s é
d e s t r u i d o s lo d o s s u s b io n e ^ r a le e s é s u « c a s a s q u e n ia d a s tV q o ed e la tie ­
r r a q u e m a d a p a r a s u s h e r e d e r o s , é s i b ie n e s r a í c e s n o n o v ie r e fa s ta eo
c o n ü .i d e c ie n llo r ín e s q u e s« a d e s t e r r a d o d e V iz c a y a p o r c in c o a ñ o »
é lo s bii^nes q u e to v ie r e q u e s e a n p o rd iO o s c o m o d e » u s o d t c h o e s , A
s i p o r a v e n tu r a d e s p u e s d e a s i d e s t e r r a d o e n t r a r e e n V iz c a y a d e a tr o
d e l o s d ic h o » c m r o a ñ u s qiiR l a s j u s ü m a s d e V í¿ (^ ay a lo p u e d a n to m a r
e lo a t a r , ó e s o T nism o si p o r v e n t u r a a o t« 9 ó d e a p u e » ( |u r l^ s ju s ti c ia s
a s i lo m a r e n á a lg u n o ó a lg u n o s o t r o s d e V iz c a y a to p a r e n c o n e l ta l
d e s t e r r a d o d e o lr o d e l d in h o C o n d a d o q u e le p u e d a n m a t a r e o m n d
fn e i n ig o d r V iz c a y a é la s s o b r e d ic h a s jie n a a pec’u m a r ta » q u e s « a n la
t e r c e r a p a r to p a r a e l S e ñ o r 6 la o t r a to r c ía p a r t e p a r a c l q u e fu e re
e m p la z a d o ó d i a d o é la o t r a te r c i a p a r a e l a c u s a d o r » .
A d e m á s d e e s ta e x p r e s iv a le y , i'o n t ie o e e l F u e r o d e i i 5 2 o t r 8 <'u(ie re ^ a d a i a t a j a r la s in v a s io n e s d e la j u r i s d i c c i ó n o c le siA stic a . L i
f a c u lta d d e a t a r y d e s a t a r s o b r e l a t i e r r a q u e C ris to c o n c e d ió á loe
ap<^stoJe», tu v o é n ia c c Ja il nifKÜa u n d e s a r r o ll o d e s m e s u r a d o . To<)o
d e li to e r a A la v ez u n p e c a d o y e n c o n c e r* “ d e t a l , l a Ig le s ia p r e t e u d ia
.n te r v e n ír ; lu e g o lia ro » I g u n a i n d i c a d ó n sobria l a d e f e n s a q u e h iz o e l
S e ñ o r í o de* s ü iu r is d ic c iO n e o « iw ia d e a m a D c e b a iiu e ü to s y j i e c ^ o a
u ü b lic o a P e t ü n o sc^lo e n e l o r d o n p e n a l s i n o o n e l c o n trs ie lu a J ,
e n m a t a r l a c iv il v h e s l a e n m a t e r i a p o lític a , dal*» p ie á la s i e m p r e sol i c l l a i u v a s l ó n deJ e le m c u lo e c íe s iá s tic o la c o ^ u j n b r e d c ¡ j u r a m ó n •
le e s l a b le f ie s e n c o a c a r í c l e r d e c is o iio y
10 y a q u e la s le y e s
c i l J o o b U c a lo rio p a r a e l d e m a n d a d o , y a q u e l<« c o n tr - iy e n te a le p re s ta « ! n a l c o o tr a e r u u a o b lig a o íó n e n g a r a n t í a d e s u c n m p U m ic n lo ,
e n e l p r i m o r c a s o h a b la n l a s p a rte « d e a c u i l i r á la a jy l e s j M j i y a d e r a s
4 r c r i b l r v p r e s t a r e l j u i a m e n to ; e n H s e g u n d o la s a u lo r id a d o » « l e s iá s tlc a s , V im o h e m o s v»9io e n l a le y d e l f u e r o d e D . J iia o
d e L a r a , m t ó r v e n ía u p a r a q u e si^ ru m p lJi^ se lo q u e s e h a b ía ;u r * a o ,
é i m i w n í a n l.as ce n su ra :» . o x c ü m u n ío i» e a y o t r a s p e n a lid a d e s e s p i n lu a le s <le u o c u t u p ü r s c s u s c o m p r o m is o s p o r e l obligaci^K
C o n r e la c ió n é V iz c a v a y e n e l o r d e n p<»Utico, lia y u n h e r l í o n s t o r ic o e n q u e c*sU m a n e r a d o in L ffrv en ü ió n d e la I g l e s ia
Leu le.
M n e r l o e n
i l a r o
é
A l C a r o ,
q u i é n
c l a m a d o
r o v
D .
d e
A n r o v R c h á n ' d o s H
l i r n v o
c
o
a
ñ
o
a o o d e r o
s
e
d
c o n
d o
el
s
P
d e
H
t e n a ú a
á
d e l
D .
s u
l a r e c l a m a d ó n
á
c a t n b l ó
d e
l a s
p a r t e s
c o n s t a b a ,
a s i
q u e
r e y á
c tím o
v i a s e
e n
l e
e s l a
e l
y
f^ale
le
d e
d i j o
a v l a fcx^h o,
q u
q u e
le
I V
T ) '
E l
c o n
e n
q u e
e
e r a
e
q u e
é
p o r
q u e
l a
d e l
u n
q u e
j u r a
al
H a r o ,
d e
I).
q u e
e
m
c o n
é s t e
v e i ^
l a
lo
a n l e
e l
q u e
q u e
w n t r a
r e s p o n d e r
p o r
q u e
­
j u r a d o
c ir ta s o n
l e d e s
n
c o n l e á U r
h a b l a n
l a s
a
p c r e n
A
J u w i
re y
t
q u e
l a s
r e y
a b s u e l t o
a j K ^ l a b a
í « n < , l i o
e í q u c ( ' i n -
s i n
d e
e l
d e
a
S e ñ o r í o
D .
n o n
C u e a e
y
0 .
a r r e g l o
a r i > e g l o
p e d í a
a
^
r e u n i d a
i n l a n t e
le f o s l a f i i s l a q u e
i
2
D í a ¿
s i d o
l l a r o ,
n u e v a m e n t e
e l
p e r j u r o
d e
a n l e
m o d i a d o
p u e s
W
í
í n s f s l e a c i a
b u l l á n d o ^
l u e r o n
e n
U i a z
p o s e s i ó n
I V
h a b e r
S e ñ o r i . ^
M a r t a
o t r o s s e í t o r í o s ,
« q u e
L o | * e
el
L ó p e z
p r e s e n l ó
m a n d a v a ;
si n o n
m o r i r
B i l b a o .
U a b í . i
l).
d e b í a
a i
r e d a m ó
st*
a q u e l
m i l i t : i r m e n t e
D i e í r o
y
leí t ía s
D i e g o
l u g a r ,
D .
p u s i e r n
J u a n -
d e n x b o
o c u p ó
s o b n n a
r e c i b í a
d e m a n d a
e s t e
T i l l a
D i e g o
d e
y
B r a v o
a ü o
D .
c u m p l i r ,
U .
é s t e
s u
q u o
V i z c a y a
M í
l a
á
F.l
r e y ,
e l
c ú r c u n s l a o c j a « ,
. 1 u a n .
n m j e r .
d e l
I V
S e ñ o r í o
f u n d ó
C a n i p o ,
i
el
d e l
K m p i a í a d o
M e d i n a
l a i u r a
l a s
d e r e c h o
I n l a n t e
I V
s
m a n o s
C a s t i l l a ,
d e
» t
i « r t e n e d a
á
S a n c h o
e l
P a p a ,
n o n
P a p a ,
a g r a ­
q u e
h lr a s a e l fo c h o d e la ju r a ,»
_
,
. . . j e
Y
e n e fe c to , a c u d i ó a l P a p a y e n E n e r o d e 1307 « e l al> ad d e S a n
M illá n y c a n ó u lg o d e B u r g o s D . O r d o ñ o P é r e ¿ s e p r e s e n tó a l r e y c o n
le t r a s d e l o b is p o , s u p r e l a d o , e n l a s q u e é « d e ee l e c í^ m m o n ó , d e
m a n d a u j p o n í f i c i o . q u e e l in f e n te D . J u a n g u a r d a s e e l ju r a m e n t o
e ítiítíd o e n la c u e s t ió n d e l S e ñ o r ío d e V iz c a y a , y q u e d e n o c u m p l i r
l o i u r a d o p r a c i í d e r l a c o n t r a é l y lo d u s lo s q u e l e p r e s ta s e n a y u d a .
A d e u iá s e l o b is p o e m p la z a b a a l in f a n te á c o m p a r e c e r p e r s o u a im c n le
ó p o r m e d ie d e p r o c u r a d o r á ro sj> o n d e r s o b r e e l p a r t i c u l a r < « h o á t o
f l e s p u é s d e l a |« s c u a d e R e s u r r e c c ió n , á lo c u a l e o n U ís tó e l in f a n te
(i
V,
(i
U U y r u , H, SW,
l a e i & 7 , 1 8 ^
y
W
— 4Q •
q u e , p u e s lo
d P a p a c o m p a r e c e r í a v r e s p o n d e r la .» Y la c o s a
n o s ig iitf’i a d c la n lc p o r q u e I), J u a n y D , D ieg o lle g a r o n á \ w a r r e g lo
p o r T ir tu d deJ c u f tlé s lp p o s e e r la V iz c a y a h a s l a s u in u o r le , p a s a n d o
d e s p u é í á 3).* M u ría , cf)
A l a e x íe n s ió n d e s ü íe s iir íu U de. esW i n t c r r e n c i ó n d e l a íffje s ia
SH v ie n r .á p o n e r c o lo c o n la s ig u ie n te le y , q u e s j n o w la n ra d ic é ü c o a io
a c a s o d e b ie r a h u lt e r s i d o , d e ja b ie n á salvr» la fu c u U a d q u e á lo a po>
d e r e s o v i l e s c o r r e s p o n d e d e fw iia la r h a s t a d o n d e l a s rlri-in isla n c iB »
acx tiise je n , l a e s f e r a d e a c c í y n « n lo c ív iJ d e Ja s a u lo r id é a le s ectesida*
tic a s :
•Q tw
n o s e y u fíd ^ n
le ^ r
C í r t s u r e t s * o t> r r . / r u f o * y
¡ b o r lu U z a *
y
o fr a *
ío a a s u s i m c n u tía s —*217
O lro s i p o r c u a n to m u c h o s u s a n l e e r c a rta »
dK e x c o m u n io n e s » o b re j u r a m e n t o s q u e s e tHcftti d e m u c h a s m a u e i ^
r s p c c ia l in e n tó st>hre c a s o s d e h o r t a li z a é m a n z a n a le s é ü e o lra » h*5rod a d e s é f r tilo s c s o b r e g a n a d o » é s o b r e o tr a » m u c h a »
lo c u a l
dijeri)M q u e e n te n d í a n q u r e r a d e s c r m i o d e D jn a « ««uJTw ciíün d e i a
j u * t i H a s v ' j f a r é g r a n p e lig r o d é l a s a lm a s , p o r o n d e d ije r o n q u e o r d e ­
n a b a n é o n l o n a r o n q u e n in g u n o n i u lg u n o n o ü s e a o s a d o d e le e r « i
D in g iin a m a n e r a c a rb a d e e x c o m u n i ó n so b ít? In r lo x d e h o r t a l i í a a o l
p o r i&s euirsM ias d e h e r e d a d e s n i s u h r e o i r á s c o s a s s i g u n a s ¡» em ejan '
t e s p e r o s i t{ » ie re n Éacer p e stjn lA i p o r lo s fie le a d e Ja A n Je ig le « ia q u e
\.% p u eb la t o m a r e d e m a n d a r Á q u i e n e l d&iiü f e a e r e é c u a l q u i e r a q u t
la ta l c a r t a d e e x c o m u n i ó n le y e r e p o r t:a d a v e z d o p e n a s e is c ie n ­
to s m r s . v a n l a A n te ig le s ia d a tí d e f n c r e lo id a J a m ita d é la o l r a m i u á
p i r a (a o b r a d e l a ta l Ig le s ia p o r o s í s o b r e o lr a a
v q u e n o sean
d e Ja s c o s a s s o b r e d i c h a s ó s o b r e c o r l a r Ie n a 11 á r b o le e , s i p o r p e s q u i sa.
n o n p a r e c i e r e h a v e r fe e h o r, q u e e n ta i c a s o c a d a u n o p u e d a l e e r c?ir*
la s d e e x c n r a u n ió n s t n |>ena a lg u n a .»
S i e s to e r a a e n la cdEid in e d i a ia s in s ti tu c i o n e s d e V iz c a y a e n lo
q u e a f e c ta b a á la j u r i s d i c c i ó n , la s i n s i i il ic io n e s y f o r m a s p o lític a s h a ­
b ía n d e h a ll a r s e i n s p i r a d a s e n e l m is m o r o b u s l o e s p í r i l u c iv il.
Y e n e lé e lo ¿o n ál e s ia m á s s u s ta n c ia l d e io d a s ? ¿ d O n d e e s tá )a
tt o lé n t ic a r e p r e s e n ta c i ó n d e l p u e b lo TÍ7<caíno? e n las J u n ía s g e n e r a le s ;
e lJ a s s o n |r> q u e la a f^^rte-s q u e d u r a n t e e l s ig lo X I n a c e n e n lo s r e m o s
c r i s t i a n o s d e Ja p e n ín s u la , c o n eJIas Ü e n e n g n * n s e m e ja n z a , p e r o
^ q u e r é is e n c o n t r a r e n t r e u n .i» y o tra » a lg u n a d íl'e re n c ia eseocusü?
p u e s y o o s i n d i c a r e u tia . H ija » d e Ie s C o n c ilio » d e T o le d o , e n laa
C o r le s d e to d o s Jo s r e i n o s c iisL Ia n o s d e la P e n í n s u l a tie n e r e p r e s e n ­
ta c i ó n e i b r a z o e c le s iá s tic o : r e c o r r e d lo d a s l a s J u n t a s d e V iz c a y a , i a s
d e Ja s R n c a r ta c io a e s e n A v e lla n e d a , la s d e l D u ran g n esa< } o e n G u ele d irig a , ja s g e n e r a le s q u o to d o s j u n t o s c e l e b r a l n n lo s v iz c a ín o s s o e t
á r b o J d e G u e r n ic a ; e n n i n g u n a d e e lla s ti e n e r e p r e s e n ta c i ó n eJ e l ^
m e o lo e c le s iá s tic o ,
Y
«US e le m e n te s c o m p o n e n te s y s i s te m a d e r e p r e s e n ta c i ó n c a m b ia n ,
y s e a l t e r a la é { > o c a d c s u c e le b r a c ió n y , and.%ndo c l ti e m p o y re s p o n 111 L abayru, II, S87.
d ie n ilo alo í^ la d o d e ia "i> io itìn c n lo d a E ^ im ù s , $c a c u e r d a « i
m ie a n lp » d e la s j u n t a s s c te l e b r c la m is a d e l E s p iritu -J ^ a ù io , (1 ) P<*ro
à tr a v é s d a lo s
l a s J u n U s g e o i r a l e a c o n w r v a n la m i s m a c a ra o (e r is tic a c o n u a e n a c in r o o y , t e n n i n a d a a c iu e lla s n lp in n id a d , e l c le r o
n o s u l o n o ti e » p y a in te r v e n c ìO r e n s u s d e i ¡V aracio n e s y v o t a n o u e s
s in o q u e n i c o rn o e s p e c U d o r e s p u e d e n j i e n n a n e c c r lo s r i i » a d e n tr o
d e l salóD d e j u n t a s , c ü iia ig n á n d o s e ta l p r o h i b i c i ó n e n a c u c n l o to m a ­
d o p o r la s d e 1 9 Oe J u lio d e 177*5.
L o * R a y e « C a t 6lie o « y
1«
u n i d a d p ^ l i g i o a a , l a Infi|uiftiei6n .
C o n lo s U c v f s ( i k to l lr o s s e in i c i a e n l i s p a ñ a u o a n u t;v a o rle n U *
ciO n s u m a n o f ir /n e p o o e té r m i n o á la a n a r q u í a o í i ^ j r q u i o a ro b u y lc*
r i e n d o e l p o il e r r e a l ; h ^ jo s u m a n d o , l a n a c ió n ,d 6 s a lo j? t.lo s lo a m o r o s
d f la i ) € n l n s u la ,lle v a s u a c :« ú ó D a l e x l e i i o r y ^ a p o d e r a d e prosf>er o s te r r it o r i o « c n l l a l l a y c o tn le n z a l a c o lo n iz a c ió n d e A m e r ic a y ae
h a c e d u c f ia d e í m p o r U u le s p t« ic io n ® s c n e l K o rto dt* A I n c a . C o m e u c i u u , a i n e m b a r g 0 , e l e r r o r g r a T is im o d e o n v ile f i€ r e í & « p in lu n a e i o
t a l c o n l a u u e v a l u q u l s i c i ó n j la e x p u l s i ó n d o lo a ju d ío s , p re ú iíp o «
n lc n d o la á q u e , cuat> d o la ca-^a d e A u s tr ia e n d o s a s e A K s p a n a s u m i­
s i ó n d e s e r e i b r a ¿ o a r m a d o d e la I g le s ia , n a iia s e o p u s ie s e á q u u ia
lu e iO n s e a n i q u i l a r a e n l a s g u e r r a * iiu lila r m c n tf t g lo r io s a « , p e r o p o ­
lític a e<onO m ic a y s o c ia l m e n te l'ü n c s ta a , c o n t r a l a R e to rm a .
E n V iz c a y a , lo m i s T a u q u e c n ü a s ü J la , a n l« a d é l o s R e y e a C aíO lico a
n o e l i s i l a la u n ii la d c a tó l ic a , e s d e c i i . e x is tí a e n e l s e n tid o re lig io s o ,
pf>r la li b r e V e s p o n tá n e a a d h e s i ó n d e )a g e n e r a l id a d d e lo s T iz c a m o a
k a u c r e d o ; íi o e x i s t i a e n e l s e n lid o p o lític o , e s lo e s , c o m o e x ig e n c ia
ú im p o s ic ió n d e la s ic y c s .
Ya el í«r O z í m h , e n s u a n le s a lu d id a co D iereo cia. e x p u s o e i eap ln tu a m p lio d e las in sliíu c io n p a d e V ÍT caysen c u a n to á la a d m isió n
e n 8U seno d e e le ia e u to a n o in d íg e n a s , re c o rd a n d o q u e la m a y o r p a rte
de la s v illas d e V izcaya se re g ía n p o r c i iu e ro d a d o á U ^ r o n o p o r don
A irotiso V II e l E m p e ra ilo r e l afio lOOr» e n el c u a l s e c o n tie n e n a q u e ­
lla s p a la b r a s ' Q u o ru m Cüogillo to ta d e v o tio n e fe v e n te s d e c ro v im u s
el* d a re fu e ro e l leg em in q u o h a b íla o tó s q u i m o d o in p r » s e n li in
sa p ra « Ilc iu tn lo c u m p o p u la n t v e l d e in o e p s u a q u e in ü n e m in u n d i,
l>eo ia v c n tc , p o p u la v e rln l, ia m e x fr u n c ig m iS y q u n n i t x k is p a n is ,
vel «.r
g e n iib iu v iv e re d e b e a n t a«l lo ro d e fra n c o s,* y
c ita n d o el h e c n o d e la e x lslc n e la d e ju d ía s c u a n d o m e n e » en V a lm ^
se d a T c n B ilb ao , a c re d ila d a , rc s p e c io d e a q u e lla , p o r la o ^ l a re a l d e
i d e M arzo do J « C e n q u e lo s Ile y e a ('A lólieos les a m p a r a n c o n tra
lo s v ec i DOS d e l a v illa q u e Ica h a b la n e x p u lsa d o , y e n c u a n to á é sta,
p o r la d e 19 d e t o z o 1475 a m p a ra n d o A lo s ju d ío s d e M e d in a á q u ie ­
n e s !ie p o n ía o b stá c u lo s c n s u tráfic o p o r la v illa d e B ilb ao ; sie n d o
{i) Labájm , IV, 3ffi.
tf i u l b i ó n d e n o l a r x e q u e 1& h o s t il id a d c o n I r a ) « i s r a e li ta s q u e .
d iK p o ^ ic io u w r c a lo s w ^ v R la jj.e ra íre o e ra l n o K sjiaÑ a v U d «uie-iitiijida,
q u e o c ^ i o v ó p o c a s a tio s d e s p u é s , e n \4áfi¿, s u e x p u la in n d e esu>*
íc in o s .
L a le y t 3 lU u lo I deJ F u e r o d e 15‘i C ¿ o b r e K ju e e n V iz c a y a n o se
a v e c m rie u lo a q u e íu e r e ti d e íio a je d e j u d i e s v m o ro « y e ú in o lo « q u e
v u n e iv n h a n d e d u r in f o r m a c ió n d o S ü iiu a jé » h a « n i d o d e fu iíd a m c n f o é a lg u u o » fia ra s o s le ii e r q u e lo tr a d íc i o o a i é ín d iffe n a e s on
V iz c a y a l a iim iia d y la i n to le ra n e ja r e í Iu fo s a a , N¿uJa m á s i u e x a r t o s i n
e m b a r g o , y l o d e m u e s tr a n lo s L értn in o s m is n io » d e d ic h a le v a l d e c ir
€ Q u e p o r c y a n U ) lu a d ic h o s v lí c a in o s s e n h o m b r e a h ijo s d a lg o y d e
u tlv z u * m e r c e d y p n y v in o b le Im a je y I n o p ia s a n g r e y te a ía r, dr.
9wn
s o b r e y e n n i7 ú n q u e lo s fiu e v a m e u te c o n v e r tid o s d o ju d i e s
y líío r o s n i d e ^ c e n d ie m e s n i <le a o JIn a je tío p u e d a n v i v i r n i m o r a r
e n V iz c a y a .,.» , i^ a la b ra a i j n e tle o o ta n e l t^ rig e o d e t;il (fís p o s ic ió n q u e
n o e s , «x>ino c l d e l a s {fro()i»8 v e s p e r la te s , e l te tie r lo p o r « x ) s tu m b r e y
R sb ib le c c rto p o r le y , » In o l a m e r c e d d e 6 n s a lte z a s u l u p r i n i $ i o n l { e a l
o b te o id a , ú Ja ve? q u e e x p rftsii e n s u s p r i it ic r a s p a lá b r a a c u á l e s Ja ra ­
z ó n d e h a b -T p o d id o la l m e r c e d .
R í^ a tn c n íe e n u u a « a r t a r e a l o b l í n i d a p o r R ilb a o e o l i d e A r o s »
d e 1 4 T 6 ( I ) &e a le g a p e r l a v illa q u e e n t r e lo s p riv ile jílo s q u e tie o e
V izc^ v a « tie n u p r i v ile g io ( « r a q u e o o h a y a n itio d o n s jc n U n h a i i e r n i
e s l a r e n d i c h o c o o d a d o y n h e le s a l t a n o s M e ro s n i J u d í o s y q u o n o t í *
v ie s e n n i e s l u v i w j n e n é l, salÍK) d e p a a a d a o físic o ó m é d ic o á to I u h t a d é c o o s e iili tn ie n to d e lo s P u e b lo s * ¡x iro e n o i o g u n a p a r t e r^ jn sla
s e m e ja n te p r i v il e g ie , q u e d e le d o s m o d o s n o |* o d ía to n e r e l a h 'a n < « e u
s u p r o p io f a v o r q n e p r e t e n d í a B ilb a o , p o r r e ß i r w e s t a v il la s e g ú n
f u e r o d e l ^ r u i i o y n o p e r e l F u e r o dfi V l?,caya, y lo s R e v e s C a t ó l i c «
u s a n , a l c o n te s ta r l a jifiH ció ii, d e la » v ^ a s e x p r e s io n e s d e «<iue veade«
lo s d ic h o s p re v iJ p g lo s c o r d e n a n z a s ,., é Jo s O ig ad es g u a r d a r . . . s c ß im
q u o e ü e llo s >,e c o n tie n e » - - s i n e s t a t u i r n a d a n u e v o .
H a y f i o r e l o o D lra rio p r u e b a s p o s i ti v a s d e q u e lo s f u e r o s d e V izcaya
n o c tm te n la n ta l { » ro h ib ic ió n . J u d í o s , s a lv o e n lo a a ilie a d e ttiá.s t r i f ic o . e n e J p u e r t o d e B ilb a o o e n V a ln ia a c d a c a m i n o d e C a s tilla , n o
p o d ía h a b t r m u c h o s p o r q u e a q u e l p u e b lo p a n i» lia r lo d o h a b la d e
v e n i r á c s l a b i e c e i - s e d p a ís ta n p o b r e c o m o rsuj e r a . M o ro s, tím ip o c o
h a b ía r a z ó n p u r a q u e lo a iitib íe s e piíe.‘*to q u e e s l a Ü e rra p ro lv ib le lo e o le , u o fo ó c o n q u is U ila p o r e h o s . D e e s lo a ú l ü t n o s h a b ia s in e m ­
b a r g o a lg u n o s e u s i ti o n o le ja n o , c e r c a d e M e d in a d e P o tn a r , e n
B u s tillo . V ¿sab í'ú s c u á l e r a » u l e y ? £ l V u e ro d e V itcay,^.
N o d e ja d u d a s o b r e e llo la c a r i a d e D . J u a n 1 <fe C a s tilla e x p e d id a
á Ä d e A g o a to d e i ; « 7 . c u y o c o n te n i d o ea c o m o s ig u e :
• S e p a d e s q u e lo s m o r o s e m o r a s q u e v iv e n e n e í l u g a r d e R u s tle llo
c e r c a d e M e d in a d e P o m a r , s e n o s q u e r e l la r o n é d ic e n q u o e llo e , a le n ­
d o d e l S e ñ o r ío d e V l? c a y a é n u n c a e n i o s tie m p o s p e s a o s h a v ie n d o
c a b e za d e pec h o , s a lv o m il í d o s c ie n to s m u r a v c d ia e s e n ca<ia a ñ o , é
'I j I^ b a y ru ,!!, SSn.
k a v im d o
libertaU ee i fr a n ^ ju c za * q u e h a n lo i d é l S trñ /irio d e V iz­
c a y a , q u e d e p o c o lie m |« ií» c á q u e l e s ía c c n <le É w e r o l r t c a b w a , é \o s
« s o lv e c t« c o n o tr o s m o r o s f |u e v iv ^ o e n o tr o s lu p ire t» d e la ra o n n >
d a d d e C a a tilla v ie ja q u e d o s o n d e l •iu ú to S e ü o r lo lie V »zc*ya, n i
h a n lo s s u s p riv iU g io « ; \ct c u a l d í a q u e le» hfu:ede& poi*bñO «r d a ñ o ; é
p o r c iu in io ik>$ m o tír a r w i p o r íe a tim o m u » i^ fn n d o d ^ E s tr ib a iu ) } } ú h lu
co e n r o m o ío$ m o ro ^ d e d ic h o h i o a r
H u s lin llo h a n lú s fu e r v tí é u iO t
e €o\étutnhr«i q u e h a n io» d e l 6 e ñ v r Í 0 d e W z o a ^ a ; é o lrtH ’O M T im y u o a
s a lv o loa d ic h o s ro íl é dn.*<ieiiU)a /n s r a v e d ts c a d u a h o a l S e ñ o r d o V iz­
c a y a |) o r to d a e»uiDa; p o r e n d e p id i e iv t i u o » ú. m e r c c d i |u e le s ot&DdáseiDOS g u a r d f ir lo s ( u e t o s u s ó s e c o a tü t n b r e s « lib e rta d « » M?gún q u e
»'lem pre lo h a b ie r o n ; p N o s, v ie n d o q u e n o « d e m a n d a b a n d e r e c h o ,
to v u n o a lo p o r b ie n ...»
;Y o» v e r o s ím il, s e ñ o r e s , q u o le y e s quR p o d ía n o s a r y u s a b a n lo s
m o r o s f u e r e n m u y e x ig e n te s e n p u n t o á l a u n í d n d calólícA.^
P e ro s o b r e to d o . Ib r e a l p r o v i s ió n q u e e i S e ñ o r ío t e n i a d e su « A ltn s a t y q u p s e i n s e r u e n la le y U M tolo I d e l F u e r o d e 1 5 » ) , e i p e d i d a
p o r b , ' J u a n a A & d e S e p tie m b r e d e Í 5 U , n u d e ja l a m e n o r d u d a d e
q u e e s l s e e l a f e c b a o n q n e d i c h a le y X II l s e r s ia b le o e e n V ízo n y a
f d e q u e ni> l a le n ia e l S e ñ o r ío n i T«>r f u e r o , u s o y co atu tiü )i* e, n i p o r
co n o eftio n a n t e r i o r . D ic e a si:
« l> oña J u a n a , c t r . S e p a d e s q u e á m i b a » id o h e c h a r e l a c ió n q u e
a lg u n a s p e c h o n a s d e l a s n u e v a n if ^ ite c o n v e r t id a s á T m e slra s a n t a fe
c a u s lic a , d e j m i io s y u io i o s y lin a je d e o lio s , p o r te m o r q u e tie n e n d e
U I n q u i s ic i ó n y p o r s e r ex o n U is y d e c i r s e r Ik id á lg o s, s e hax) |uisa<lo
y p a s a n d e e s l o s m i s r e i n o s y U ^ r é n o s d e C a s tilla , á v i v i r y r n o r a r e n
a lg u n a s c n id iid e s , v illa s y lu g a r e s d c l d ic h o C o n d a d o y S e n o r lo d e
V iií^iya; y q u o s í n o s e r e m e d ia s e , s e p o d ía n r e c r e c e r a lg o m w d .iú o s
é in c o n v e n ie n te s e n m n c b o d e» e i-v tcio d e D io» y r n io . V a h o r a , p o r
lu irte d e l d i c h o (io n d a d o y S e ñ o r ío d e V iz c a y a , m e fu é n u p U i f u t u y
p « d i d o p o r m r r r o d , q u r , a c a í n n d u Í06 m f t c h o $ i c r v i c i o f q u e r l d i c h o
C o n d a iU y ¡/ S e ñ u r i c
df
T h r a u 'i m e h a
h é c h o , ¡/ p o r i a
x j ^ f a m i a q u r . d fi
ti lo reeib eiiy m a n d a s e : Q u e n ín í^ u n a d » l a s d ic h a s p e r s o n a s , a s i c r i s ­
tia n o s n u e v o s <le trio ro s , y j u d i o s , c o m o d e l lin a je d e ttllu s , u o s e
p u e ila n a v e c i n d a r e n n i n g u n a ile la s d ic h a s c iu d a< les, v il la s y lu g a r e s
dM d ic h o (/J tid a ^ o v S e ñ o r í o d o V iz c a y a n i e n s u s térn jíD O s; y s i
a lg u n o s h u b i e r e a v ec Ítid a < lo s, lo s m aodask* i»alir, 0 q u e lo p ro v e y e s e
ro m o la m í m e r c e d fu e s e . Y y o a i: a la u d o lo s u s o d ic h o , y p o r e v i t a r
lo s tlic h o s e s c á n d a lo s e in c o n v e n ie n te s , q u e s e p iH líau r e c r e c e r ; y
T ie n d o q u e c u m p le a » í a l s e r v ic io d e D io s, y in l o , y á la b u e n a e x p e ­
d ic ió n d d s a n t o o fic io d e l a I n q u i s i c i ó n , tú v e lo p iH * b ie n .......•
V
q u e i o s m o tiv o s q u e i n d u j e r a n á lo s v iz c a ín o s á h a c e r U l p e t i ­
c ió n f u e r a n jin n c iiK iltiie n te d e o r d e n r e l ig i o s o , ta m p o c o e s p ro b a b le .
E n BUS p r i m e r a s p a la b r a s a n t e s r e p r o d u c id a » s e a p u n U p o r la m is­
m a l e y X I I i , t í tu l o i d e l F u e r o , e l in o iiv o p o r e l q u e s e p r o h í b e la
i1) L ti« y ru , U, 473.
—
-M *
—
e n t r a d a d e c o n v e re o s : r p o r c n a n io lo t ciie/^os v k r a n w * *orD h o n i6 re s
h ijo i- d a lg o y d t n o h le l i n a j e y l i m p i a n a n g r e é , e ? lo e s , (j.ira c o a a ^ rv a r u ii.i h l d a l f i u f a q u e e r a lo p o m p w tjb le e h a q u e lla é{MX» y a c o n la
n ie z r la d e s a n g r e s e n : ib i; y *i so li e n e e n c u e n la l a a m e n a z a q u e l*
I n q u i s i c i ó n r e p r n s e n ta h a p a r a la tr a n q u il id a d d e lo s p u e b lo s a n la j
ra g io iie s d o » d e h a b ta a Jje ^ iìd o á n»07<:larse lo s c r i» lifin o s c o n lo«
i n o f o a y ju d í o s , c o m o o c u r r i ó e n A r a g ó n , y lo q u e in le ro s a lia al
II o río c o n s e r v a r s u H id a lg u ía , s e t e a d r á dRfi)Oí»ir8do, a tíi tic re s id a d
d e a c u d i r i u n s e n t íí ü ie n l o r e lig io s o q im , j>or la s c i r c u n s » n c i a a q u e
q u ñ d a n e x p u e s t a s , DO d a h n in d ic io s d e s e r m u y v iv o , e l m o ü v o do
q u e e n 1511 s e p id i e r a lo q u e c o n c e d e l a r e a l p r o v i s ió n citaiJa.
L a hidalK iiÍH , c n o fe c lo , e r a lo ù n ic o q u e d a b a la p le n i tu d d e lo s
d e r e c h o s d c l c iu d a d a u ü e n K q o e lla é p o c a y d e rH * d c r i v a b a o l u
li b e r ta d e s i n d i v id u a l e s . £ | S e ñ o r í o d o n d e , » é g ú n c o n s ta p o r e l ttapi*
lu l o 31 d e i G iia ilc m o d e H e r m á n d a d ftin n a d o c n d d e O c h ib r c d e
ÍÍW 4 c /m a s i s te n c i a d e l c é le b r e D ) r r e ^ d o r G o n aaJo M o ro , e r a y a u a
h e c h o q u e t e o i a d i c h a l l c r r a ( d e V iz c a y a ), c o m u n m e n t e lo d o s son
h ijo i'ia tg o » , tie n e b u e n c u id a d o d e c o n » e r r a r c« a c a lid a d y
U r l a , s i e n d o s u f ó r m u la «nds ¡w rfe c ta Ja e s la b le c id a e n la le y XVI
ti r u l o I d e l F u e r o d e 1 5 2 ^ , e e ¿ ü n i a c u a l « lo d o » lo s n a tu r a le s , veci­
n o s y m o r a d o r e s d e r * t e d ic h o S e ilo rio d e V >7cays, T i e r r a ll a n a , v illa a ,
c iu d a d , E n c a r t a c io n e s j D n ia n g u e s c s , e r a n n o to r ia s fij0 9 d a lc o >
d e n tr o y f u e r a d e Vizcíava. Y p o r q á e s o o lijo s -d a lg o , nr> p a g a n p e c i ^
n j t r i b u i o s Rfi V iz c a y a n i f u e r a d e e lla : (1 ) yp*>r eíw iníy lo s v iz c a m ó t
todoü g c n fir a lm e n te t o n h o m b r ta h ijo it-d ifg o , nr> s e le s p u e d e ?o in elC f
á to rm e n to ;
y p o r c u a n to e n V iz c a 'ja io4o$ ¡os u irra íM o » *ton h o m hrffs h ijo s -d a lg o , fio p u e d e n s e r p r e s o s p o r d e u d a s q u e n o d e » o a n ­
d a n d e d e liío n e l t u a e i . n i e je r n t- id a s u c a s a m o r a d a , n i s u * a rm a s ,
n i s u c a b a lio ; ( 3 ) y p u r g u e lo* u is e a tiw e n o f o r i a m m l i f i o n h ijo s d a ig o ,
e l p r e s la m e r u , e l tn e r in o , y lo s d e m jts e je c u to r e s n o p u e d e n ñ i ú n t
e ti l a c a s a d e n in g ú n v iz e a lm i n i a r^ ^ rc arse á c u a tr o b ra z a s d e Rifa
s i n m a n d a to ju d i c ia l { i ) y c o m o á h ijo id u íg o n u tftrio * ite s u n y r e q u e
e r a o lo s v iz r a in o * s o le s l i b r a d e q u e »e le s im p o n g a n p R n a s a fre n ­
to s a s , <5) y p o r s e r h ijo s d a lg o lle n e n g a r a n t i d a s u l i b e r t a d p e rs o n a l.
E r s , p u e s , e l c e lo e n la d e fe n s a d o la s l i b e r U d e s in d i v id a s ie e , q u e
s o b r e la b a s e d e la h i d a l g u í a f o r z o s a m e n te d e s c a n s a b a , lo q u e
o b lig ó a m a n t e n e r é s t a ú lo d o t r a n r e , a ú n a l pi*ecio d e t e n e r q u e
p r e s c i n d i r d e u n a lib e rb iil p r e c io s ís im a , la «Ir tu c o n c ie n c ia , q u e m
e s ta b a e o e l e s p í r i t u n a c io n a l d e l a ép(H:u.
F.»ta q u e d ó B a c rific a d a y la T o q u is ic ió n , a u to r iz a d a p o r S ix to IV ,
A p e ti c ió n d e lo » R rv cs C a tó lic o s , e n b u l a d e I.'* N o v ie m b r e d e 1 8 7 8 ,
f u n c io n ó e n V iz c a y a c o m o e n e i r e s lo d « E s p a ñ a , s ie m p r e q u e g ^ r *
ft)
L e y c í X V l v V f. til n l o T ,
[Ì) C.iiarlernn >)« beTTn«ii(j»d. capitulcj S f. ley XII, tlta lo I v lev IX, tllulo IX•
í8) Ley m , Utulo XIV.
'
i) Lev IV. liliiIoXVi.
^6^ h s /» \ c ^ d u l e d e 1 4 ( k O c (u l> ra ú h 17Ó4.
niiti& roo id e a s hélerc»doxa9 e o e l p a ¡ s . K l S e ñ o r ío |ie r le n e c ia
ffsto
punU ) la ju r ta d u 'C ió ii «IrI tr ib u n a l ({r^ la Iitq u isii* i(m <le L o g r o ñ o y
pue><U) q u e p o r a lg u i e n
h a n e g a d o l a <r<i$teücia d a ia I n q u i s i c i ó n
f n V |7r«,ya, c o n v ie n e c o o s ijz n a r q u e y a a n te s d e l e s ta b le c íin ie * a to <ie
U T n q u ia lc íó u n u e v a d e lo s ReynK C atólico!», e l rniu H i 9 , h a b la n s id o
q aoinetdos a lg u n o s (>n V u tla d o liü y m u c h o s m á s o n S a n to D o m in g o d e
la C al74ida, d e a q u e l 1o6 a lu m b r a d o s O f r a l r i r c e t o » q u e a p a r e c i e r o n al*
¿ u n o d añO 0 a n te s e o D u c a n g o ; ( l ) q u e á p r i n c ip i o s liei si^^Io X V I i t )
iiite rv iQ ie rtin lo«juec<*s e c lP R n istic o so n *'k p ro c e d o p o r h c c h i c c r t a c o n ­
tra lo» h f r e j e s d o la s i e r r a d o A m b o to ; q u e p o r « i a ñ o I 5 J 9 <3) e n te n ­
d ió J a I n q u i s i c i ó n e n pfc)ce50s c o n tr a á lg m io s in é ilic o s , c i r u j a n o ^ y
b o tic a rio s d e U ÍIInc», y ta n g e iiftr^ l #n la c la s e <tehÍo s e r l a c u jp a q u e .
e o p a r t e p o r lo s r c n c o r c s q u o lo% p r o c t s o s h a b ta n d e ja d o , e n p a r t e
ta rn b ié n p o r la r e s is t e n c ia d e io s m é d ic o s d e f u e r a á e u i r a i e n Ia v illa
m ie n tr a s e s t u v ie m n e n pÍIa l o s jie fiiu ^ n c ia d u s, niuc^hos e n f e r m o s y
iw n d o a m o r ía n s in a s i s te n c i a r n r d ic a y e l A y u n ta m ie n to d e K illiao
tu v o q u e a c u d i r á S u A lte z a e o d e m a n d a d e r e m e d io . 0 > a a t a ta in liié n
q u r r n ITiOO t i e s e x tr a n je r o s re a id e iitp »
'R ílluto h ie r o n c o n d e n a d o s
p o r la InijuÍ4Íi*Í6n d e Lt>groii(j
y q u e e n <6JO, a la r m a d a l a J u o l a
^ n e r a l {>or lo s p r o g r e s o ? q u e h a c ia e n e i S e Q o rio l a se i;la d e lo*
S ra jn s , a c u d i ó a l li* ib u n al d é l a I n q u ia ic ió n d a I j i g r u n o p ro p < jn ie n d o
m e d id a s p a m (|iik s e a r t i w e o l p r o c e s o ,
L o q u e s i h iz o e n a lg u ­
n a o c « a ió n e l S e ñ o r ío , (0 ) f u é r e p r e s e n t a r c o n t r a lo s exo«sf*s d e l
m isa rio d e la i n q u i s i c i ó n y d e í é o d e r c o n t r a e l l a
j u r i s d i c c i ó n , a a lv o
e o lo s c a s o s d e fe. y la e x e n c u k i d e V iz c a y a re * p e c io d e im p u e s to s
q u r a q u e lla q u e r í a c o b r a r c o m o e n o t r a s p a r l e s , (7)
G « a t i o n « s s o b r e e l d e s t i e r r o d « | D b i t p o * —G e r c i L ó p e z
d e C h i a c h i l J s » —E l I f t M l e S& d e l F u e i* o d e f9 8 6 >
E l C o n c o r d a t a d e I5 ft7
N i e n la o ia n e r u d e ijn te n d e r l a p o s ic ió n d e la I g l e s ia d e n tr o d e l
( > ta d o q u e te n i a n lo s U e y e s C a tó lic o s , o i e o s u s p la o e s d e im p o n e r
i to d o s c o n m a n o d u r a e l r«s}>elu a l d e r e c h o , p y d í a e n t r a r « l q u e c o n ­
tin u a s e e o V izcay a e l d f s tie iT o d e s u o b is p o .
E l a ñ o i4 « 7 r e i te r a r o n a l L ic e n c ia d o í i a r c í L ó p e z d e C h in c h í li a
lo s |v> dere* q u e d e s d e c ío c o a ñ o s a n te s v e n ia o o to r g á n d o le c o n e l p rin*
c ip a l lili d e p o o e r te r m i n o A u q n e lla s lu c h a s d e l ¿ n d e r i a , c o n t r a ia s
M eoéndet y P c lav o , Uulorxa tU ¡o» h^lfmd'yxa ^spcño¿»«. tvmü 3. piff. 94S.
>?'
M i d . M iM tn lft V il, i 'b r o t í f . — U b a y r u , IV , 6.
U b«*rH .^V , 815,
kd. í f ,
U l
y
<*.' U . V , « > f c .
^&g4niiinaaA, i r M3.
í O T .J M .
G8.
-
4K
-
q u e, di
eiti|)eú<ja d e lo s r e y e s s u s a n te c e s o r e s , tu I s b m o a c iA n d a j
iJ e r m a n d a d . n i e l e s fo rz a d o c e io d p C o r r e g id o r e s c o m o G o n ia lo
y l*ero L ó p e ¿ d e S a n io D o m in g o , h a b ía n s i d o e iic a c e s . P e r o á la
e n l r e lo s m u U v o a y e x tr e m o s d e l e o c a r g o d a d o h ( la m i
deC Sil
c h il la , Ac a p n n t a e l d e <]u e «e n m e a d H se é r e voc» s e al g u n m o rdcné
i n j u s t a s é m a la s , ó m a lo » c <1a rio s o s u s o s e c o s t u m b r e s d e q u e u s a b
e n J c » « rtn c iü d e í>iv* é e n il^ te r v h 'io n u e tí r o e n g r a n d a ñ ii d « la
p ú b lic a del
C oiK lad o , é en y r a n c a r y o 6j>Higrf>
p t 'n ^ t
é c«t»de»’ d a s . ’
N o e s d e l m o m e n to e x p o n e r la o b r a , e n u tr o s e x lr e i.io a , d e (larcJ)
1 ,1)[>ez; a ii O í d e iia n rA6, d a d a a p r i m e r o A la v i lU d e BU b a o , e s l i p ii I u^lae
d e s p u é s c o n la r e p r e s e n tu ició n il& to d a s la s v illa s y c ix id a d . se ñ ala n
e u la h i s t o n a d e l ró g im o n fo r a l l a d e p r e s ió n m á x i m a , q u e d a n d o lo f
f u e r o s i*eal y v e r d a d e r a m e n te a n iq u ila d o * fM>r v i r t u d d e ell;«*. S<>lo
r o s in te ri's < t8 u g e s t ió n e n k x j u ^ i 'e s p e c ia á la e n t r a d a d e l Ob)»|Kj
e l S e ñ o r ío , y I a «i m p le lo c tu r a d e l C a p í tu l o X I d e la s () rd e n a n z a s . '
l a s v illa b y c i u d a d a c e p U ú e o n l a li b e r t a d d e e ^ p ir itii q u e h a c e n
p o n e r loxantecedR T U f's d e l c a s o y q u e a o r o d i l a s u c o n d u c ta iK u te ru
s u p l i r á T « 3 ta jo s a m e n to to d a ex|M>«Íción y c o m e u la r J o , D ic c a si:
• O lr o s í; p o r q u é s c o s a d e m a l e ío in p lo y d e g r a n a b o m in a c ió D yc«>*J
} ra el tn a iid a tr n e n to d e l a S a n i a M a d re I f tle s ia y c o n t r a l a di.»|>«)s*
d e lo s S a c r o s C á n o n e s t e n e r h a n tilo é d e s l e r r a ílu d e s t e C o n d a d o Ai
O b is p o y P r e l a d o s y m u c h o s d o lo* v e c in o s ó tn u iü d o r e s d fl
t 'r a n (>el)gio d e s u s á n u n a a ú o q le q u i e r e n a c o g e r n in d e ja r e u lr « r i
e l d ic h o C o n d a d o , a n t e s esc’a u d a lo s a in e n te y c o n a lb o r o to s e b a u
v id o m u c h a s v e c e s á lo r e s i s t i r y d e f e n d e r l a e n lr a ila ; y p o r q u e
u l e s d e n iá a d e l a s o tr a s p e n a s y m e d i c i o n e s p u e s t a s |> ur e l dere<
h a n i n c u r r i d o y e s tó n w i s e n t e u c ia d e e x c o m a n íd n , p o r e n d e p o r
T ie io d e D io s n u e s t r o S e ñ o r y d e l R e y d e la R e in a n u e s l r o Scñur«*»^
j c u m p l ie n d o s u s m a n d a m ie n to s y p o r d e s c a r g o d e s u s c o n c fitt* !
c ia a , to d o s lo * d ic h o » p r o c u r a d o r e s p o r e l y e n n o m b r e d e »na p iiS '
b lo s e n u n o c o n o! d i c h o L ic e n c ia d o a<x)r(lai*ün é a s e n t a r o n , p i ^ ,
n te lie i'o n y j u r a r o n q u e d e a q u í a d e la n te to d o e l tietii|K » d e l m u n d t j
re f’ib i r á n b e n ig n a y jta c ííic a u ie n te á s u s O b is p o s é l'r o la d ü * d e es***
d i c h o C o n d a d o é s u s P r o T js o r e s , é V ic a rio s é o U tjs O ü c ia le s q u e I«*
o b e d e s n e r á n y U o n ra rd n y lratar< in h o n e * l a m c n t c y l e s e x ib i r á n ak|\
h o n o r y r e v o r e n c i a q u e s o n o h lÍK a d o s c o m o á s u s P re la d o » y OticiaU
y Ie s n o n p e r s ig u ir S n n i n c o r r e r á n , n in b a n i r d u , n ib la r á n o tr o ii
n í n d a ñ o u m d e s a g u is a d o e n s u s p e r s o n a » n i e n s u » b ie n e s n in o(
i r a s u h o n r a , a n te s s« rd ti e n lo s ü e íe n d e r é a m p a r a r é le s d a r to d ^
v o r ó a y u d a q u e p u e d a n y d e h a u c o n tr a t o d a s é c u a le s q u ie r a p er
s o n a s q u e c o o l r a e l l o s q u í s i c r a n ta s c r ó h ic if^ re n I;ls u i s a s s u s o d u
O tro a i: d e ja r á n é c o n s e n t ir á n e n t r a r e n In d a s l a s d ic h a s v il la s é
d a d y e n e s t e d ic h o C o n d a d o o tr o o u a le s q u ie r O b is p o s y l ‘re la d o s '
v in i e r e n é l e s n o n f a r á n m a l n í n d a ñ o a lg u n o , a n te » le s h o n r a r i o
t r a t a r á n h < m e ^ b u n e n te c o n a q u e ll a r e v e r e n c ia q u e s o n o b lig a d o s y
a u s d ig n i d a d e s p e r te n e c e e n c u a n t o e n e llo a f u e r e . I t e m e l d i c h a L
c e iic isd o d ijo cjue porque* a lg u n o » n o d e b íd a m fín le é s i n ( ^ i i s a a lg u n a
►ensaban é q iK jr U n d e c i r q u e p o r r e s r i h i r 9 ü O hi?|>o ó l'r o la ilo B e lee
i c i a p e r i o i c i o ó s u f s e n d o n q n f tie n e n <ie u o paf?ar A lo a b a ia » r p o r
T e titn ra p o r e>»lc> q u o la» n ia n d a r if ju
'' |* o rq u e ja in t ó n c i6 n d e
í n \5U'?:í» u o c « in l, ¿ m a y o r a b u n c U iiu e o lo d 'j o q u e le s (ito p g a b a y
o to iv 6 e n n o m b r e i l e s u a iw v íi é p o r T ír l u d d e s u p o d e r q u e r o m o
q a ¡c r q u o r»v i lia n lo s •>Ir Ito s I ’r ' l » d o s , n o n le » s e r á Cooh o p e rj u j c i o a i •
J u n o eti lo s u s o ílie b o anw^» q o e f ig o r a é e n to d o U p m p o !^ s g u ai'd & rá
é m a n d a r á g u a r d a r s u A llej-a In franqiMVA A e s e n c i a u < |u e tic n o n d e las
tíiL'haa A lc a b ji a s s e g ú n q u e a fio ra l a ti e n e n y g o z a n d ^11 a y le s m a n d a r t li a r y «crA d a d o d e n u e v o p r e v i llejo d eU o firm e y b»»Uiní© s i lo
G u isic re u . O tr o s í; >>or c u a n lo a lg u n o » tí^m en ó r w B la n q u o W serA n
d s d a s p e n u s f t c a 1 u n in u » ím u llf » » ) p o r n o h . i l e r r c s c i J n d o a i; P r r l a d o
e n \ú% licm iH ía p a s a d o s , f u é les o to r g a d o é p n n n e t i d o df» í « r l e 0« m
AIlFxii p e r d ó n é r e m is ió n d e b » p e n a » e n q u e i n c u r r i e r o n to d a a a q u e ­
lla s t í II iw y c iu d a d y |> » ? rso n a » sin g u la ru » q u e ítfjon* le r e c ib e n y o lo r­
i a n lo su ^ o d lc ^ ío y n o n h i d e r e n lo c o n tr a r i o ü e a q u í a d e la n te ; e a to
e iia u lo to c a a l < !erech o d e s u A lle z a y A c u a ^ c s q n ie r p o n a » q u e ¿ s u
A Jle?J y á 8 U C á n ía r.i y ü s c o p p r le n e z e » n , y e c lo q u e lo c a a l d e r e ­
c h o di» l a S e d e A p o s tó lic a y d e lo« d ic h o s O b is p o s q u e p r o c u r a r á m
A lloza r e a l y v e r d a d e r a m o n le p e r d ó n y re m isir^ n d e lo d o lo |>aaado y
a b s o lu c ió n é r e m i s io o d e l CTcom unirán la n í o q u e p e m u e s tr e n v e n ia dero» ()6iiUrtTiles y p íila n al> soluR tdn e p e r i Leticia c qni* a ? i m is tn o
p r w i i r a r á q u e c o n e llo s u.s^u d e to d a c le m c n c ín s in le s l l e v a r p e n a s
p o c u fiia ria s 6 q u e e n to d o *e lUga h o n c » ia é ü e n ip n a m e n lc c o n e llo ? .
O tro s í, p o r q u e t<*Tnen é re c e la n q u e lo s O lic ia lc s «• P r o c u t a d o r e a
del O b is p o y é l c n is m o le.» fallg arA n d e m a n d á m lo le ? p e n a » y a c h a q u e »
y d e r e c h o s d o b la iio s y d c n ia a ia d o s ó m i r c o í d e p iu l a s»o c o lo r d e s a CTillejos é p o r o t n i s c o lo r e s c o m o d ic e q u s
la c e e n a lg u n o s lo g a r e s
•le e s le O b is p a d o , fu<^lea o to r g a d o q u e s u A lte / a m andar.'^ lo m a r el
c a rg o y o n t e m l e r e n e llo c o n e l d ic h o O hip|>o r r o n q u ie n f u e r e m e n e s lc r v d a r f o n r ia Pí^mo to d a » f t x t o r s i o r f s y v e ja c io n e s y a c h a íju e a
é in d e b id a s v e ja c io n e s c e a o n c n u h a y a l u g a r , p u e s q n e i s u Alt<*?:a
perb^tiftsct' n o d a r l u g a r á q u e s u s p u e b lo s s e a n fiilig a d n ^ e n la l m a ­
n e ra ; lo c u a l to d o s e g d n d e s u s o e n e s t a ' w r i u i r a e s c o n te n id o é so
1 « { icn as e n la l e s c a s o s e n d e r e c h o esleJ^leí^ítias, c d e m á s o i g e ro n
qu»* j u n t h a i i é j u r a r o n s o le g o e m e n te j w r s i m is m o s 6 e n n o m b r e <•
4ninw < d e lo s d ic h o s s u s p a r t e s á D ios c S a n i a M a ría é á la » p a la b r a s
d s lü» S a n to s E v a n g e lio s é á la » erial d e la *i* q u e b ie n é lie lm e n te
n » cat6IÍc*os c r i s ti a n o » l o g u a r d a r í a é c o n ip l ir ía n s e g ú ti d e t u s o c*
d Íi:h o ...* ( i ►
N i la p o s t r a c ió n á q u e e i p a í s q u e d ó r w h i c i d o c o n la s u u c v a » d is ­
p o s ic io n e s d e r o g a to r m » d e s u s fu c riia c o n le n id a s
I®® O ttie n a n M s
do C h in c h illH n i la s p r o m e s a s ra tif ic a d a s c o n ju r a m e n t o » d e lo s re p r e s e n w n t c s d e la » v illa s y c i u d a d , n i lo » o f r e c im ie n io a h e c h o s e n
u t« ; r i > , n r , 3^1.
DOinl>re<ìcì r e y , fu e r o n Iw saantBS A p o a e f r e m e d io A l a a U u a o ió n : d
O b is p o c o D lin ù a d e s t e r r a d o d e V izcay a, Y e r a q u o e l p e ii(¿ ru d e q u a
s e le a e u g i e r u n a lcy ih alaa, e l te o M r A l u fta n d o fie s teeniK >nües y e s p i i .
r i l u a l e s y e l r e c e lo d e q u e » c v lo r
e a c riU e io s ¿ p o r .yfros coù>rm^
¡a r a p a c id a d d e t Ü s r» i!cl«sÌ6«tÌco a e c e lta se e n s u s h a e ie a d u s , p u d i ^
r o n s i g m l i c a r y a lg n if ic a r o n p o a iU v a m e n to m u c h o p a r a lu a v iz c a m o « ;
p e r o e o o a t s n d e r à e s l o n o s e d a l « s a tis f a c o ió ü à o tn » s m o tiv o s lu n d a
A iM tta lislm o s, c a u b n , . s ^ ù n h e m o s v is Lo, d e ta s U u a c ió o m ^ d a y
h a a ta q u e e s u s a tis f a c c ió n s e d i e r a , l a sa n c lO n im p u c s U d c b la cou*
ti h u a r .
P o r esu d e sd e el a ñ o
c n q u e » e hacet> ia s O r d e n a n z a s d e
C h in c b i ll a , b a s t a la f o r m a c ió d d e l i< 'ueio <le
s e ittic e d e c l otor*
g a r a i e n lo p o r lo® rc y e « , é pelici^'iQ d e l S c fio rto , d e Im ia s a q u e ll a s dia*
p o a ic io n e s c o o te n M a s e n e i t i t u l o ^ d e esLe c ih lig o c o m p r e n a iv u s
df^ re s ta lla s i m p o r l a n it s ìm a s , s o b r e lu» e n a le ^ b a s t a r á u u a s im p ie
in d ic a c irtt» , p u e s to q u e a q u e l o u e r p o l e s a l , v ig e n te a ú n c n lo CiVii,
a i)d ;i e n k s m a n o s d e lo d o s . E l lu x jn c ia d o A a L u d illo , q u e e r a C orr»* *
g u l o r d o s d e 14HÜ, lija Ig s c o s o s e u q u e p u e d e In tc r v e n i r Ia j u r i s d Ie c id n
ocle& íásU ca d ) ; y {>orque lo s p r o n io lo r o s fis c a le s d e l o b i sp ied o «ic *..t>
li 1 Kn la v illa d e Uviemi<j* á
ü im d e l m e« d e I ip h ìto »ñrv del
■)c aill 6 q u ÌD t« n l0 6 é dicz v nua\'^aTi(M t o p* i>* (Pp«Ìn><tcKo«} d e U ri|i^jcU
l*ani> « lei« K niotpi Je ) Hei «ufUo eri |>òdloii» rte Ju » o Orli*
A r t i i n i l w a mui«i4
e«ina c*p)lulc^ d e ? n càpiiuludìj (urui8tl«i d e l lic i^ o b d o AM iidijio.
fiu umor Io
¿ihUicote'
N»nir»n«l rt« lo « c n ^ R e n q u e tc c u iia m h lo« e x e e u lo rc s oflwjiéstKKiOii i"“ r r e f lir e o per»on&s eegjurcc. «»coitilo «igne:
P r j tiHsm QMnI n r < u itn lo6 herej&s e
iùmm.
O tru q j c o l t r a (00 g a c r ilc g o »
y iiv a ^ itr^ R ri« l< a b ie n v » « c ltM ite tic o e
ì t ? n C o o m l o s enci«<id«n«hi* »• H A cH A to red d e lo e Imhih*« e d e a i s U e o s q u a itd «
sa b iatn p n i« 4un
\k >
t Aerano l6 nl^'unoFi.
i(«n C o n tr« lo< n d tujuoe 'j Ci)tjtrB ruH m ie van acciQsejBre» ( « n eitos.
ilu u CuiKm lu£ «{Uf<p u n e n rn&oos igr*da» cn (>Brauna^ d e clériiru 6 0 au» |xwtr«i )
ó tt u ir tr ^
ite u C onira 1m q u c tv <«»an 4<n f r a d o p ro h ib id o J o n tru «lei g ra d o anai
c«ui<j aliinrlad.
icen CJDntra loe q u e tr& skd«ii loe h u e c o s d e V na fuc«s4 nn o t n lo V na yi¿l»siá
e n o l n a ia U c cacis dcloljiHp<r.
it«n CiinirA Ioa qnfl h * se n n u ebo« cimÌtAriiiH«^ obra» a in a u lo rtd « d dcl
e n I m >ele8i«s
il«n C ^ iilra lo*t qeie n o cunflenan e n « l 4 ñ o u n a vez.
Ite» Conxr* l o i q u c rftSgMi l u r « ia « rwitn4>nte
ite o C o n m kw «jum M u a n
Ia5 ygl«NiaA q m i dieU it«« i lo s <jue ñiy eo f ^
aciigen At'Uas
tte n CoDtrft lo s I102I1A
gu»< lia n d a n orediCAudv n«)r liU4 «'aacjiM'
£alaUs.
h
v
t
ib^n C o n tra loe q u e hftccn u iu rn iu ra c io n C ontra Jos efttAtutos eclcsiá^tKOS 1
letra« d c l P a p a .
it*'«! rxtritrA Ioa H«nomiiig«do9 q u e e«>án a&o y d « h m a s tie m p o «i n ai« !» !* « ^
«e. L ic e n o a tu s AMudUlo.
E y o «1 »ut«ra d ic h o p e n i ik :Ih a d n l'rq u je tA e s c n b è iio auM> «Ih'bo «la ¡»cdiiaj *
d c l d n«>. j oan oK iz d e Artnn<H iafa MKfue los d lioe cà|Mti) lo s d 0 q u e d a otro t» n to
tn i p o d e r ]u o U m en te C on u l n a )jr(jvÌHtoiit« K p o r e n d c Cax «xtn n tiu a i ^ o p a
lesU ntonio d n w n ia r i. P e ro o c h o a d e L 'rquieta*iD arati dfi b)if^oa.'L abayru> IV, 9U>
'
^
,
4
<
j
.1
f
^
/
;
•
^
k
l a h o r r a p o r c o a a n m u y ít in a n a * n c iv ile s
4 In s le g o s v ^ eo h eeU an e n r u n z n u tn t m * á r r n a r a v $ d u , lo s v izca in o H o b ti e n é u d e loa
B ey e^ C tl ó li c o s U s c a r l a e i'e a le s Ue 1 4 d e N o v ie m b r e d e l i . ^ t y
37
M a rz o ile 1 4 W , m atu lsitd ck á lo s tis r .ile s y a l r n b 'l d o d o l o b is p a ­
d o d o C a la h o r r a n o s e o d r o m e ti& s e n e n c u c s tio n c e q u e n o locante»
i á u u e a tr a & anta fe c a tó lic a » y la a d e 5 d e J u m o d e I5üt2 y 5 d e
J u lio d e LDü3, o rd e tiá itd o le á q n n h l c i e r s t i a r a i x ’e l p a n t e l c o lk 'o d ^
d c r w h o s d e lo s p r o v t s u r e s , T Í c a r io s , jo o c c s y n o ta r lo s e c l e s i á ^
tic o s , y e n ir^OQ c u a n d o $e (K vrdO q u e e n tr a s e e l O b is p o e n e l Con*
d a d o d e V izcA yai (e l cu&l U bÍs|X ) n o lle g ó á e n t r a r , c o m o luoizo s e
y e rá ) , s e a s e n t ó , y lo c o n f ir m a l a r e a l d isi> o « lc Íó n d e 1 0 d e J u l i o
d o 1*^03, q u e n o p u d i e r a p o n e r m á s q u e d o s j u e c é s y d o s fistu ilea
ecie si4 9 iic 0 9 , p r o h i b ie n d o i |u e a r r e m l d s e la a lisc^ll«!»
r i n c o loye<
d e e»le t í t u l o
d el F u e ro de
q u e < 'o n tie n o l a s ro a ic s d isp o si*
c io n e s c ita d a s , c o n s i g n a n , a d e m á s , q u e io s v k c a iü o a s e a o a tn p ju a d o »
e n lo s p a tr o n a z g o s ; r e p r o d u i ^ n l o e s ia b le c id o e n e l F u e r o V iojo
b re lajttn*¿dÍiM :ion c iv il e n n)u*'<iria d e p a irm ia zg o » , v s ó b r e l a s b u la s
y c a r t a s 'ír ío /o r ^ /c n ? o h r e lic ia í d e l P n /H ii' d e o lro p r e l a d o c o n «1 in ^
l&bkc p r o g r e s o d e iju e e n l u g a r d e o u n d e u a r la a ú n o s e r o b ó d e c i^ a tu i
d ic e q u e
y nt> c u m p tu la /i; r e p itd ú lo dÍ9p uesL o e n a q u e l m is m o F u o r o d o 14T>2 e n c u a n t o & c e n ;» u ra s ef^piritu a ie s s o b r e h u r t o s d e h o r t a li z a s y e n t r a d a s d:^ lien^da^lcx, p r o h i­
b ie n d o q u e a e lesTi e x c o m u n io n e s i^nbre p le ito s y ru m ia s c r i m i n a le s
rfc c u it lq u i e r c a lid a d q u e s e a n tp o r ^ u e e r a e-y p ^ u r O u c i ó n d e la ;*«>*WcíwÍí)n r w l ir a e r iS Itsgv» p o r é s l a v ía * ; y " p o r c ita n ío el O h ú p o en*
Via a Vi?< ti^ o o fic ia lía , t'x ic ix ie » y
d e r.llo t. y >tíí Á u t'iu te n te u n o ,
p e r o ir e s , o c u a tr o , y m a tí; f/Aor-flí^r
d i f ^ n q u e e fU u jn d e n so b r e d elü o s ecU rsiásticQt y c o n c e m itn d e s u p e c a d o p o r e e il a r d e p e c a d o á
Ivn v iz e u in o » , h n c c n m u c h a a e x lo n i o n e a , y lo s c o h e c h a n y ( l o q u e e t
P to rI p o r q u e te n g a n m uofco m á $ a p a r e jo p a r a a s í r o b a r if c o h e c h a r,
í a l c t j u e c e s (M fnen y h a c é n
A u d i e n c i a s p o r la » a n t e i 'j ln i a * o
e n lu g a r e t y e rm o * y d esp n b ^a d o s, p o r g u e lo s U g o t q u e rstu c ifu itv * no
f n U ^ i i m d e c o p i a d ^ lM r a d o , n i A h o g a d o , n i d e P r o tA tr a d o r q u u h »
d e fte n d a i y p o r i j u e e l C o r r e g i d o r y a u T e n ie o ie HOn lo s (en ca rg a d o h
d e - q u i t a r y a l z a r to d a /u t^ r za * . s e o n ie t w q u e n o p u e d a h a b e r m á s
q u e d o s liá c a lp s c c lc s iá s lic o s q u p r e s i d a n , e l u n o d o n d e r e s i d a e l C o­
r r e g id o r y e l o t r o d o n d e r e s id ie r e s u T e n ie n te .
U ellcja e l F u e r o , li n a li n e n le , la» c o n s t a n te s d is c o r d ia s e n t r e el
S e n o rto y l a j u r i s d i e c i ó n e c lc í^ iá stic a , i n s r r t a n d o e n e l m is m o tlL u lo d 2
Jíi fftal c ^ r t a d e l>, F e r n a n d o e l C a tó lic o d e 2 d e M nrzji d e i ñ l O y la
ü e D.* J u a o a d e i i d e S e p ti e m b r e d e 15I& , em q u e , á l a v e z q u e s e
c o n ilrm a n lo» canos d e A ^ tu d illo , s e r e p i t e , á s ú p l ic a d e l S e fio rio , a l
O b is p o d e C a la h o r r a , l a o r d e n d e c u m p l i r l a s dÍs{>osicÍ<>neB a n te »
a lu d i d a s á l a s q u e e l c le r o h a b la l'a lta d o , y la d e e s t a ú lt im a r e i n a , d e
d e A b r il d e 1 5 1 6 , e n q u e . o íd o s e l S c fio río y e l O b Í9 i> o ,se d e s M h a
'a ^ ’lania<’ió o q u e c o n t r a e lla s f o r m u la é sto , ^1)
|1 | K( Oliispo, c£DiDAHendo la s p re te n ^ iu n M <>el SeAurlu, bi»f»t)e »{ueM ito
TotJat« e«ta% p ir a T iU a s n o s e o o n ^ ^ id e ra b a ii a ú n s u f ) c i e u l £ £ : l u
c i r c u n s l a n c i a i n o e r a i i . s m e m b a r g o , p a r ^ t i j o e «o p r o l o n g a s « m u c h o
l a a ù ò tn .'U ii » t U n a o o n d e l S o n o r i o (u>n r c ^ p e c l o &! ()}>is|>o, y , n g
c o n o t c o d a t o » s u r t e ìe D l e s p a r a p o r l n r a p re c ia i* Uì i n i l o i e d e i d i g f» t i o n r ^ q u e ín d u d a b le n ie iiU * m < ^ d ta n a o p a r a d a r c o n u n a w tluinO n»
p e r o e l o -aso e a q n e u n o re p re s é ù L -ìc ji^ n d e J S e ñ o r í o a c u d e à loa
r e j e » p id ie n d o , y é s to s , i) * J u a n a y D . C a r lo s s u h ijo , ro n c o d e D p o r
i :» r t a r e a l d e 1D d e J u l i o d e i H l f i, q u e , v is to * l o s g r a b e s ÍnfH)nv*>
n l e n t e s y d ^ ú o s < |n e 9^. x í¿ (u c n a l S e ñ o r í o - d
tie fta b irr testado é
e s ta r s i n P a * lo r P e r ie l io - , ( p a ) a h r a ^ q u e d e m u e a l r a n q u e é s t e no
e n l f í i p n 1 fi0 2 ), n i a n d a a e a l ()bÍ?>po q u e e s l í a n e n V i 7 c a f i p e r o <xjn
doK c o n d í e i o n e s , l a . d e q u e h a b i a d e r e s f i e t a r l a s p r f e a i ln e n d s A »
b u e ü o a u s o s , c o s t u m b r e s , p r o p i e d a d e s , p a l r o n i í g a » y d i^ n ìà s d e r e ­
c h o s f ie l S f ñ e r l o y s u s v e c i tío s y U d e q u e h a b í a dt* h a c e r p r e v i a
l ít e n t e e n t r e é s t e y e l O b i s p o ' l a s t ^ a p i l u l u c i o n r , * , é a a ie n lw # , c c o n -
Cf>r*/i»« q u e c o n m n ú ^ e n .»
K n r i i i i i d d e e a ta C a r la r e a l , e l O tH sp o d e C a la h i)rr a , q u e lo e ra
{Vin J u a n C a s le lla u o s d e V llla lb á , e n v ió p e r d o n a d e f u c d m a r a j>arú
rf,n u * ^'ir li l a j n u t a , rjirT e;/i»tÍeM O , c a la llc r o fi, €9 Cu<leroí, h iJ o tJ a lg »
•tei cQ iid a d o d f V iz c a y a fU eeen á c a p i t u l a r y c a p tt u ia i tm lo que, h i m
le t v i n Í M ^ y e^to h iese. ( I j A te n d ie n d o á c u y o r e q u e r í m íe n lo . e l ‘i O d#
S e tie m b r e d e i m is m o a ñ o 15J9 , s e e x te n d i ó e n U iJbao p o d e r p a ra
q u e r e p r e s e n ha?i^n á l a s VilJa» y C iu d a d ( q u o p o r e n io n ices
re u n ía »
s e p ^ ira d a m e n te d e l a s a n le ig le s ia a e n T ir i u d d e lo d is p u e s to e n ^
c a p itu la d o d e C h in c h iH a i, e n f a v o r d e J u a n S a c n 7 d e .S a lc w lo . v e c ie o
d e B ilb a o . M a ttín B u ia d e K re ills , v e c in o d e li e n n e u y N fartiii Ib a u e z d e L 'r q u ie t a , v e c in o d»^ D tin m jf o , p a r a q u e rr> n c e rta se n u o
a r r e g lo c o n e l ()bÍs|H<; e l í d e O c lu b r e n * m e n ? a ro n s u s g e slio fi« »
p r e s e n tá n d o l e u n a p e tic ió n e s c r iL a , c o r n p r e n d ie n d o IH c^ ip ilu lo s,
a p r o b a d o s p o r l a J u n t a d e V illa s y C iu d a d e l 2 0 d e S c p lie m b r o . rete­
rà! u b i* A Id ju risclifìcio f* rt'fth a l u s o ó p x e q u a tu r d e la s b tila s y
d e c r e t o s d e o r i ^ n e c le s iá s tic o , s i n o m b r a m ie o to d e u ii stMo t'is c s l
y d e vari<ís v ic a r io s y e s ta n c ia <le u n v i e a i i o ^ e n e p ^ l, i lo s a r a n c e l «
e n n e g o c io s e c le s iá s tic o s , A lo a r e c u r t o s ü e f u e r z a c o n l r a l a s i n v ^
s io n e s d e i a j u r is d ic c ió n e c le s iá s tic a , y A la n e u tr a li d a d d e l U bisp®
y s u F is tia i erj lo s b a n d o s y p a in n a lid a d e s .
H a b í a p r e l e n s i o t i c s v e r d a d e r a m e n t e I n e r t e s v n o e r a d e lo n»tó
s u a v e l a d e la l o r m u i a d e l j u r a c n e i t t o q u e h a b l a d e p r e s t a r e l
p r o c u ru i lo s
y otr«» M rs o u M d«»t dicfio rondéd«:^ iH>rriun Um ilícitos
ri(;u» Mstiti m ? tid 06 y obftUDMJoe
tnniAririo m w c c t u â A i^ n
y«:MChi|io e n s u s
yi|UA ion l « ^ s dcjáii ^uh fn u jere s le frílíin u \ liocun v iJ t
ccíi s u s mftiJiAtiAH, xin te r r o r d e D k « N if^ntroSeA orj
110 q u e ría n tiM*«t^ii«
t t a H cu » « # n i ju e s q u t lua cund-rraite». A un quit4ul«i «Ia eM» re U c íó u d e l prntad«
l«i tfite 1« p«&iOij |iüd«> hahArpii««r« e n e lla ,
lo b aeianti; p e n i p<»deraiirec*W
lo q u e ta
m o rte m » llc s n d e \H ntaja, e n eal« &)u»u ér> toOM 1*5 rt« mM
co«yi, Hohre tie m p o s q u e , p o r p»í<aáue., a algutiius ]iAnK«n »letnpro mf^joft».
(1j rA M 7ru,lV \9S.
()bis(>o
r e v e la d o m «1« u n a g r a o de9C onU nn¿a, q u o
p < » io
rii>rc9 v im e i'o n á ju s ti f ic f tr , s o b r e lu lealtA cl c u u q u a é s te c u m p l ir ía
Aua c o m p r o d iis o s .
K l O b is p o c o n tftsW L itu b ié n p o r e s c r i t o á to d o s lo s c a p itu lo * u n a
p o r u n o a c c e d ie n d o á c a ^ i U ida» Iüs p e tic io n e s , s u a v iz a n d o a lg u n o s
e x tr e m o ? , y fo a n ile s ta n d o e v id e n te s < le s« is «3e Jlei'.'tr á tin a I r a n saixúúD . L o s t e p resetilA U les d e V iz c a y a , &in e m b a r g o , s a h m i ta n m á
p e d i r fío ^ ia c e rtlfic a < la d e
a t i u a d o y n o s e p a s o d e a h í , p o r ol mo*
m e n tó , p r u l a b l e m e n l e , p x iw to q u e e n l o s d e m á a e x (re m o » s e h a b la
lle g a d o á u n a c u e r d o , á c a u s a d e Is p e ti c ió n 1 i d e q u ^ i‘\ O i r r e ^ i d o r
d e V iz c a v a s e a j u e ^ d e ía a f u e r z a s q u e h ic i e r e n l o s v ic a r io s y
eclc* iástir:0 5 y s u s c o n ^ u n s l f > » o n $ w s Á t l c z a s c n e u » í t e i n o ^ , *
á c u y o c a p í lu lo e l O b is p o co n tc« la « q u c * e s c o sií g rav t^ y r r e c ia p o r y « «
n q n ^ íio
d l a p f w n tÍ n « H C Ú i r r s a l d e s ú s A U e za ^iJ^ p e li c lu n .1
la c u a l » 1(1 d u d a a lu d id r l r e p r e s e iiia tile d e l O b is p o c o a n d o p u s o s u s
r e p a r o s , lle g a d o e o ir»39 e l m f x n e n lo d e U ap roU *uílon r e a l, d e c i­
d le ti d o q u e d o lo ^ c a p ít u lo s c o n v e d d o s s e h a b l a o m iltd o « u n o d it ^ llo s
e o d e r o g a c ió n c d i s m i n u c ió n de> u u e t» lra p i^ e e io io e a c ia i l e a i y mu*
<;ha s i te r ü c i ó ii j desASOSÍ<?^o d o l o s r.I rrig o s y le g o s » ( 2 i
N o d e b ie r o n l l e g a r & r o m p e r s e l a s n e g o c i a d o n c a , p o r q u e e l
d í a 5 d e S e p tie m b r e ü e 15lk> s e c e le b r a e n G u e r n ic a J u n t a d e
V illas y C i» d a d y o n e l l a s «P«*t> H e r n á n d e z d e U ir a n d a ¡i J u a n
» n » . ’ d e O ln r te m u s lr a r ín i a n te e l S ^ t n r C o r r f y id a r y e n c t d ic h u
A y u u tu m ie n to
reca d o » y d r h g e n d a i ifu e I m b ia n U^cJiO e n l a n c y ijv ia c x v n ^ u s ¡u etifH d i a C rtr/r, y m í lo io c a n ie lo d e i O liiapo d « C a í a h o r r a m o ü r a r o n Ut» diiigeH C W f' p o r i n tí r v c c i6 n ,e a e o r d a r r m é m a n ­
d a r a n y u e M e fe c tu a s e Ui e n tr a d a d e l O b x tp o , é p a r a t í l o a p r n b a r v n
lo s e a y tíu lo s y a $ i ^ t o q u e e s tá n h e r h o s . « y e l 1 3 d e S e li e m b r e d e
l.'^ tó io s a p o d e r a d o s d e la s c a b e z a s d o t e r c i o . R IIb a u . R e rtn e « y D u ra n ­
g o , o to r g a n p o d e r 4 f a v o r d e l C ita d o J u a n f c r n . * d e C ia r le , r e g i d o r y
v e c in o d e )a v il la d e B ilb a o , ' p a r a p l a t i c a r é d a r f m 4 Ío q u e «'on **í
d ic h o Sfíikor f>b%9po.. « t t í p la tic a d o y co n c e rta d o * a l t e n o r d e u o a s
in s tr u c c io n c « q u e s c a c ü t u p a ñ a r o n , V f in a lm e n te , ol d í a i S d c F e b r e *
TO d e 15Ü7 s e l l r m a n la s c a p it u la c i o n e s e n t r e e l O b is p o d e C a la h o r r a
y l a ( ^ I x a c k , q u e lo e r a entOQCOS e l m u y l l u r t r e S r . D , A lo n s o d e
11} IB Itf o qu*4 to d o s lo» d id io i capitulo* «egún y com o
a ih a sm cuoLÍo*
Afftn
ju r a r | ja re n eu s^ n o n a |Hir m y p o r au» Miccaorec y su s provisor*«
« «ícaruM y uRuLdu» c a d a un o c o a u tiem po de ios
y ^ ú ird a r y
7 do rtt) ir ni d e v e n ir r o n t /t elloA oÍ conira sljruQO d e «lio« e n tiem po «igucio
iM por a ^ U B S m a n e r a p o r 8Í ni p o r o'voi ni
ralajAcióo oí a b a o l u c i i ^ n de este
jíp am eu tu ¿ BU n n tid a d lU á «lU^jucz alguno m iim t ni g o ssr «le «lis «uuque
m^>ruo le
<1«riA ; *«aU>hay» «I^Jurur e l »eftar obispo aoxe que en*re en
<s(e condady y &us sucesores y su s ot1c)Ai>^ ant>«!4
» « ii ivuilildokA lúe uflcíoti
* d e lu trüt'r to«ii»Aai «^^nirirmedo v' aprobado del nlro. m uy M nto padre y «eU>
■cuatrt^k p re s te á el p o a ib le s e a e tra ta ^ a r c w i to d » s s u s fu e rz a s p a ra g u o veuga
cunfi m uido.
(Si D, Tofni« Gcmsainz, CvteovivH d e
ms9Pia e l concoriAto e o el tom o IV,
lición coQÜrniBtoría.
tom o II, p a f . 1il3.—l<Abayn «íue
co nucne lo t e e n la r v a l dÍHM>
C a s u lla , y J u a n F R r n . 'd e O larÍK e n rc p i* e se n ta c ió n d e l a s v i(ia $ v c iu <lai! d e Vk<y»ya.
E s te c o íjliiiU d o c o a s li t u v e u o v e r d a d e r o c o m x ird a to , Ci>o l a rH ifioéfirtfk g o c e n s u c lá u s u la I . ‘ f'l) m h a c e d e I n r e a l p r o v i s ió n d e 7 d<^
J n h o d e ls>19, a n te s c íU d a , q u e d a a c o r d a d o q u e é l O h is jw p u e d a e o ír»»r f*n V i z t ^ r a y q u e (g u a rd a rá lo s d e r e c h o s , b u e tio » u s o s v o r e r r o c a ti v a ji d e l p a ts .
A la j e r a r q u í a y cu rjae c le a lA R fic R a l e r t m i a d ie p o s ir íó n 1 9 » q u e
c b l i ^ a a l O b is p o á p o n e r e n V iz c a y a d o s m o se a f a n a d a a ñ o a u P r o v i­
s o r 6 V ic a rio g e n e r a l q u e d é s u a u d j r n c i a ; la s 4.- v 5 .« , o r d e n a n d o
<pie e l O b is p o |x > iic a V ic a r io s , p n -* o n a a d f, U ^ra * . b u e ita v irio y co n c A m n a e n Ihs v illa s q u e lo p i d a n , lo s r u jije s c o n o z c -in d o U>da c ia s e
d e p le jtü s y c a u s a s e x c e p to l a s n i:itrim o n iale.H , c n m i n a l e s v b m c ftm l e s ; la U • d is jtfin io n d o q u e s e p u s i e r a s ó l o u n lis c a l • q u it a d o d e
a c h a q u e s e p a r c j a h d a d « . y la s 2 .* , 12.» y I R M o m a n d o » u u d ld a s sol»re
lo s a r a o r H e s d e la c u r i a e c le s iá s tii’a.
^ m a n t e n e r f a ,j u r is d i c c ió n c iv il s e e u c a m in a n e l (w rra fo 3.« e l i ­
g ie n d o j i i r a n j c r t o à lo s v ir-a h o s y o lk ñ H le s d e q u e n o p c r l u r l w r á n la
j u r i s d le rd ó n r e a l, y e l 7.» y d i d . ^ rtis c r v á n d o s e p a r a é s U e l . n te n dei*
e n lo s <lcliUíS c o tiie íld o s p o r É im iiía re a y r r la d o a d e i O b is p o y lo s
f l é n g o s , <*on a r r e g lo i d e re i;h o .
E l |» á rra fo 9.® d is |) o n c q u e e l O b is p o g u a r d e )a b u i a tie Alefai»d r o M •f^eyún ¿ c o m o è d e Ut m aner< i q u e e s tá ¡ n c u r p o r a d o eri lá t
¡ y e g m á lic < u d * S S . Á A . t a lu d i e n d o á la b u l a e x p e d ir la p o r e i m e n ­
c io n a d o P a p a e n 2 6 d o J u n i o d e 1 4 9 3 , m a n d a d a o b se rv i^ r p o r re* l
c é d u l a d e 2 ü ÚH J u n i o d e 14í*7 y c n l a q u e s e h a f u n d a d o e l p la c e t 4
r e g i u m e x e q u á t u r d e lo s r e y e s d e K sp iifia, C la ro esl;^, a n n c u a n d o la
r e d a c c ió n d e e s te a c u e r d o n o s e a lo s u f ic ie n le m c o to e x p líc ila , q u e
e l .S eu o río y e l O b is p o n o ib a n á c o n v e n ir y c o n c o r d a r w íb re t¡K'ultji*
d e s y d e r e c h o s d c l re y y q u e o s ta d is p o s ic ió n n o a d m i te o t r a ín ter*
d e q u e c l d e r e c h o d e l p la c e l () p a s e fo r a i le e je r c ie r a
e l S e u o r to e n lo s tó r m ío o s q u e l a b u la a u l o r l ^ ^ a l r e v { « m <iue Ir
e je r/A .
^ '
F in a f m e n l e , lle n e n u n a g r a n im p o r ta n c ia , p o n j u c o x p l i « o , à i a
v e z , la a c a u s a s d e l d e s t i e r r o d e l O b is p o , la s d is p o s ic io n e s r e l a ti v a s á
s u n e u tr a li d a r l y l a d e lo s f u n c i o n a r i o s eclissiá s íic o s y s o n l a s q u e
o c u p a n lo s Iuffares6,< ^, 1 0 *,
y 1 1 .-, la s d o s p r i m e r a s r e la tiv a s
q u e e l O b is p o e n s u s v is ita s - n o e n tr a r á c o n g m t € * d e a r m a * n i c»n
escdndnU }» n i s u s c r i a d o s y f a m ilia r e s u s a r á n o t r a s q u e la s aco « tu m *
b iiu lf tf p o r l o s v e c in o s e n g e n e r a l ; y
p r e v i n ie n d o e l p e lig r o do
q u e , f u n d á n d o s e e n h a b e r r e c i b id o ó r d e n e s m e n o r e s , p u e d a e lu d ir s e
la j u r i s d i c c i ó n d v i l . (2 j
<1) l a A c U u e n l M n o
h a lla n
r r e M O U a o á >nj c®lC*C8dón n o r r e l a t i v »
« U n u m c ra c íú it q u e « « l6 s 4 *
'
íí)
et¡plinar ti e tM a ra e n te e l am iiido <íiit«u«*HVo d e e* ta clánMii & c o n ri» o c n> nocer co m o precodcQ lcs l<>»
e ia u c u '
I a (ji^iKwirióü iocukÍíi jiup IriF o rd eiw ii» « que a p ro l> ó li. J u u I i €ti 10 ri4. Ju*
M e itc ió u t?S|>dci&l m e r e c e l a c l á u s u l a 1 1 .* : p o d ii ti c r c e r s c q u e al
P 'àocU irlA lo< v iz r riin o s (iahÌHii a J iv tita iio Ir) q u fi Ire a S ig lo s iDáx
la r d e ib a á o c u r r i r , e i n o s n p íe r a m o s q u e ta « in is 'n A s H A p íracio n cs
iiiva&r>ras d e lio y , lu v o . la ig le s ia e o tie m p o s a n te r io r e s A e s te c o n ­
c o r d a lo y qiii* sTis
s e o lv id a r o n c o n l'r e c u e n c iá d e l a tn isiO n
q u e íe s c o r r e s p o n d e e n c l m u n d o , d e e x c it a r i lo » h o m b r e s á la fra*
le r n id a d y é l a m o r . D ic e a s i:
e h fitn ' quK r,l iH rk o s*',ñor OOÍnpo y lo» O lñ e p v i q u s p o r H r m y o /'u e(¡ ti (H ih o ohÍA p a d o y *»« iñ c a r io « fifin r r a lr t ¡j d<“í
j t t r e i i s o U m n e m m i e q u e n o ^era»«
O nm lo n i y v ír d f tí w W a (g tin n y
n» «I* l l f ^ d r á n á e lia , M tívc q u e sie r/ip rc M ia r á n é v i v i r á n U b res d e
p a r c ia U d /id é e n f ^ r v e i o d e D ioe é dr, t u s A tt e z a s <on io» p H rS ío s,
8 Ín fa v o r e c e r m a s ú Ux u n a f>ar<’f a íi ja < i
a ír t o f m , ^ %erán e n to d o
n e d i a n ^ r o i , y p o m a n p ttz y c o n c o r d ia , c o tn u b u e n o s P r e U td o i e n lr t
ttf* *úhdUi>s d e b f^ ifu T c ^ ,» M)
lOste e s e i c o n te n i d o d e i in t e r e s a n tís im o c o n c o r d a to p a c ta d o
e n 1 ^ ; e n é l se, d e ja n ri u l v o lo s b u e n o s u s o s y c o s t u m b r e s d e l p a ís ,
la j i i r i i ^ r c c i d n c iv il V l a s prerri)gaLÍY?ia d é! S é fin río . s e a t íe u d i ^ d la
c o m o d a d is p o s ic ió n d e lo s t r i b u n a l e s ecle^M ^títxJS y s e p o n e c o to 6
io s a b u s o s <l>< l a i 'u r i a d e l o b is p a d o y , s o b r e t o d o , s e r e d u c e ¿ é s te á
i a rnA f a b s o l u ta f t r u tr a lí d a ii
l a s ^ tik rrJa h d ad es q u e d iv i d ie m n a l
l^aífl. Y u n a v e z q u e q u e d a r o n lodc>s e s t o s g r a n d e s in tc r e s tís y p r l n c lp ir)s y p r e r r o ^ i l i v a s á s a lv o y c u a n d o lr>s v iz e a in o s c r e y e r o n p o d e r
d e s f a n s a r e n la c o n fìa n z ;! d e q u e lü m i s i ó n d e s u O biajK ) h a b ía <ie
l i m i ta r s e á H p u r a m e n te re liírlo s o , e n to tic r tí, y s o l o rntt>ti<Ts, »e
a b r i e r o ü a l d io c e s a u o la s p u e r l a s d e e s t e p a i s l i b r e , q u e d e s d e tle m Bto ü p <&.%, iL a M v r u , H i, fìOB; b e u l t u r a t « <'i>iuLaUr lo« d e s ó r tJ c n c s !>&A<iciÌ20«
p o r Ru o o rre i;i(jo r é l ú o c io r P e r o tío n ío ie ?
I k ^ n in p o r o n to« v p citu w üm
tíiU iftu. ü>* «lut« nt al(4il<je
I ckI ík> lo e r e c u r s o á d e l d e r e c h o c o D t n *C|uellos
m r > «v> ^ f f / r > 4 > » e r u x r à I I U ¡ ^ n i d » H » a r d e l a h o n ^ t l u i s J
«ftts t-D» nHlefiÓiifi á e o lih a r é
)j d ^ ttn t /JU6 cn m ttfn »brei* w
( / ' ' A lf/u n n “
£ b ie e i( ú >
txt^tin r a ídi p ^ t v
Im
«vrimos- <* guiutñ c pnKMian Iíím Im
t w »«yxnOiJ Wfn a * i o e t ^ a d e <fut»ul0
¡rtÁ Jttílu U » <;ue üw» lUibti d a la dicfm 'lííia gfixw>n prnf>>d^ tvmt¡'a ^lUt* ^anan
i x tr í'i t d e
fi^ U n o n fio la j u r i d i c i ó n i i c nn> .
ei r r ^ ....>
Kn Í4 7 6 D . F «fo aiid o e lC * t ^ i c o . 4etenien<lc>eA a a )^»snr?H) «i» v j c l t a «)e 1«
; u r a d » lue fiM n « <;um Ui\'u
4n G u eru te* , y i jM ticÍon d e l prentan^eru ; «U
Cálüf< rif» HermKn«)Art <tA V)»rftya, Viilslñti, ü«><f>m:hó 4*1
d e F ^U cniIto u n a
«li)ln p c ^ la c u a ) (LabATru, l ü ,
se m M < la q o e n o
a rrp a m á m u pía tío d<' 1«#
>on«ura<3o« dr< príiiiaÁ<|i(i»iiwi4KKmuiolrara<«h Aaíntoi
lacado* 6 M «4tdtx
Em Ui re sp o "d )o ilL a b u so d e Aifuoo«< p»i*nal«*H, d«' frnnt«' l« U lliiíiu ra . q u u p a ra
(KirlM cF j u i d o d e iud U 'ibuoalcb c ív ilé i. c u an d o p c ^ fe c h o ru ts l«ndMr¡iaM erAti
a ^t‘eea<h>e, s e Im gian satvrdot^ti.
(1^ P re c e d e n te d e e s ta d Í$ M S Íc Í^ d ig n o d e tetier»*p e n o u a iita «a, Uuniiii^n,
1* p rovlaióu dC8|U idjaüa p ^ r I) ^ lsa d « l la GaIÓIi«:« e l ^ d e AgoAii d e
p ^ra
coi)k*ci»»r A lo s rr>fmriM d e S a t I a M ajía, SantiA^>»
A tp m io , San N icolás, San
U ip ie l y S an Seba&ufcn d e B ü b ao q u e se e o tro m e tU n e n Ia c o m piihiina e n uali•lad d e c o fra d i« y m (lueríim lre(H>ner á li>s vikhdu« prom oM endo rviíüo« y hacían
ín*ute á l o q u e la j o A i r i a cíe la v r lla deri^tAhA. <L«ha)rus lll> 338> L&a prohibió
«lu^
e n el re^micruo <U ta átcbaviúa, « le n io qu^
»¿aito <m
ei
líe D * c s. « n U tn -a r á Um n t u ^ f r w » y olro a u b ra a d e p ie d a d , 8 0 p e n a de
cotjñacacidn d e t^ene«.
— 5(* —
po9 a n ti q u is im o s e s ta b a n c c r r a d a s p a r a 61, y e n to n c e s y s ó l o e n c o n e «
e l r e p r e s e n ta n t e d e la a T illa s y c iu d a d d e l S e ñ o r ío d e V iz c ay a ,
d ic h o J i u m í>e m a n d c z d e O lo rte , i * n c u m d o r f ^ r s i é f o r Ìm ihcA oj
t i j t p o f ie * , *e h in c ri d e r o d illa * y h c fo l a m a n o ìi? d k /ii- «eñ o r O b isp o ,
'j e l d U h o
O ÌÀ*po le e^h o s u
H KriüOSa d e n iü s ín i c ió n e s to d o e n l o d e q u e Iü s is c n tírn ie n to s re li*
fíín so s d e la é p o c a te m a n c n V iz c a y a e v id e n t e a r r a ig o , p e r o ta n ib ie o
d e q u e (os v iz c a in o s , e n s u c c n c e p e i ó a d e l e s ta d o v la docir^Jiid, (kv
n ia ii |)0 r e u c iin .i d e to d o e l p r i o c ip i o d e l a s o b ^ m iM dr^t p u d c r c ÍtÍI
d e tp r m im n d ( > 7 l í m i t w i o ta rsO ’r a d e a c c i ó n d e i p o d e r e s p i r i t u a l y
q u e s ó l o d e n t r o d e l r e s p e c t o rofts a b s o lu to á a q u é l , reco n o < ;iau A H le.
a u li b e r t a d d e a c c ió n .
E i r«ív a p r o b ó y c c n í i n n ó l a c o n r o r d j a p o r r e a l <^édula d a 2 8 d e
M a rz o d e 1 5 ^ . l l e e p c c t o d c la a p r o b a c i ó n d e l l* ap a , a ú n c u a n d o e l
O b is p o in t e r p r e t ó m á s U r d e e l c o n v e n io ^ o in o v e re m o s , n o s e ctrnA ldorá r e q u i s i t o y fo rn i.ilÍd .itI e s e n c ia l, a tjle s a l « co n trario , d ic e n t é <i
n e c e s a r io e*, e n Ío M / n r th í c r / s e t r a y » a p r o b a c i ó n é c o n f o r m a c ió n d e
la d i c h a c o n c o r d i a y c a p ít u lo s d e n u e s i r o lo u y S a n Lo l 'a d r e « , y q u e
la a p r o U ^ i i ^ n d**l P a p a n o e r a recjuisiti;i e s e n c ia l lo d o rr lu e s tra tatii*
b ie n v \ rju c , s i n h a b e rs í) lle n a d o , e l « o b is p o D . J u a n B e r n a l d e L u c o
e n t r a p o r p r i m e r a v e z e a V iz c a y a e l ai^o it4 & . d ;
In c id í
L a c je c u c ió D d e l c o n c o r d a to n o s e h i7 o c o n la rn o jo r T n lu n tA d
p o r p a r t e d e l o s o b ia p o s d e ( E l a b o r i a y d i ó l u g a r á r ú u l l l t a d d e
in c id e iilt^ s ; ^fìlH inentft lo r e la tiv o a l iH im h riiiú e n to d e v ic a r io s e n loe
p u e b lo s h a b la t e n i d o y a , d u r a n t e l a s n c g o c la c lo n í's , p a r e t a i ?ati»fcicc io n p e r v i r t u d d e u u c o n v e n io e n t r e e l O b is p o y lo s a r c i p r e s t e s d e
V iz c a y a , c e le b rav i o « ti 1 5 ^ , (¡uectaN do p o i' v ir tu d d e é l ro n v e rL íd o s
é s to s e n v ic a r io s c o n c o n o c im ie n to d e l a p r i m e r a in s ta n c i a . i 2 )
L a p r i m e r a v ia íta d e l O b is p o d i ó l u g a r à. u n a c u e s t ió n r e s u e lta e a
s u fa v o r \K>r re a l p r o v i s ió u d e ^ d e A g o a to d e 1547
seg U n la
c u a l e n a d e la n to , la s c u o n ta s d e lo » d íe ^ ín o s y s u i n v e r s ió n n o h a ­
b ía n d n te r n a r i a s la a J u s tic i a s y r e iz ín iíe n to s d e c a d a p u e b lo , s e g iia
b a b i a a id o u » o y c ii s t n tn h r e e n V i ¿ c a j a , s in ó e l O b is p o .
o b li g a c ió n d e p o n e r c n V iz c a y a u n v ic a r io g e n e r a l , q u e te n ía
T nIIcha im p o r t a n c i a p a r a q u e n o tu v i e r a n q a c s a l ir d e V iz c a y a lo a ve­
c in o s p a r a o4»tèuer j u s t i c i a e n lo s c a so a e c le s iá s tic o s , n o l a c u m p lie *
M^ la lw y ru io ad c o u lio c cile dice lU , 179) q u e el Ubw po entrò e n Vircüyft pe*
p n itie rft ve¿ ni»rhi 1502. a l lleg«r »»»«u r»*!)« tiu üik cucut«, siu e c a b tfu o , d e eu
cntrods y n o hubiera, d e ia d o d e d a rla fie h ec^ o ta n imp^^TUf^te l'u r «uto y {»Dt oo
«p o y ar a q u e lla »firm arion cn docum ent^ altrui^o, e*t« e rro r s e deteó 9ÍQ d u U t á
U> a j e »0 J u '« e n i%t h i I c a rta ríe 10 iln Ju lio ü a I.'iOS »nW!4 «títaJa.
iá> Ij»W »ttu. tV.175,
^di U b a y ru .lV , 766.
rOR n u n c * lo s ü b ia p o s . E l S c fm rfo , q u 6 h a b ía « p i t i i U d o n u c v a m f n te
s o h r e U l e x tr e m o ci»n e l o b is p o B e r n a l d e L u c o , r e c l a in a e n
ei
c u c n p lim ie ü L o d e lo p a c t v l o
y o n 15i)ö (y > y e n t& 7 5 (Jl) y s i g u e n
üCU pándoM í s i n d e s c a n s o de» a s u n t o s u s J u n t a s g e o e r a le s y Regi*
tu ie n to s ; e i O bl*p<í, u n a v e z lo * re s |* o n d e (4 ) q u e n o tie n e c o ü o c ím ic n *
to d o tH ies c a p íl u la d o a . y o l r a ( 5 ) q u e t n t t ó r í a d e b u s c a r t>ePí*onacual
c o n v in ie r e y o t r a (6 ) q u e !c e n v ia r la o n r u r u ito l a J u n t a R<'nenil lo
H iao iiase: p e r o n o \e e n v ta y o l S**üorío in s is to s i e m p « , (7> y e l ario
1ÖW0, d e s p u é s d o l ‘)0 ÄiKö á e i n s i s t i r é « e l c u m p l ir á Ion tí j d e u n a o b li­
g a c ió n * o lK ;n o e n íe ü te c o n t r a i l l a p o r c l O bí*i>0 c ijm o c o D d ic ió n p re v i.t
p a r a s u e n t r a i l a e u e l S e ñ o r ío , y c o n s ig ü a d A e n ew ^riL u ra a p r o b a d a y
c ü iiílr m a d a p o r oí r e y , s e c o o tc s ta |x » r e l d io c e s a n o - l í o s r e g id o re s
d ^ l S e ñ o r ío q u e e n n o rn tire d e é s t e lo e n tr e g a n u n m e m o r ia l r e p r o d u o ie o d o s u p n ftó n sió D » € o n u n a c a r t a c e r r a d a q u e s e a b r e o n la
J u n t a g e n e r a l d e ó d « A b r il di^ a q n e l a n o , c o n te n ie tH lo u n a re s p u e a ja r e d u c i d a á i r o jw c le r p a s a r á ix m e r e n e je c u c ió n lo c a p i t u ­
la d o p o r s i ia a n i e r e a o r M c o n e s t e S e ñ o r í o y cfirtna a c o r d a d a * e n s u
r a z ó o , e n ol I n t e r in q u e e stU T ic se ti a p r o b a d a s y c o n íi m i a d a s p o r S u
S a n ti d a d .* Y c o n y ie n e s a lie r q u e , s o b r e n o b e r n e c o s a n « ta l a p r o b a ­
c i ó n , s e g ú n h e m o s v is to , S S . I n o c e n c i o X I e n j u i c i o c o n tr a d ic t o r io
íncí>ado p o r c l 5w*fiorÍo, h a b la d f c l a r a d o e n 2 5 d o T e tir e r o d e 1 6 8 2 i8 )
q u e e l O b is p o p o d í a ?M>uer la a u d i e n c i a y t r i b u n a l d e s u v ic a r io
d o n d e le {W i'eciese c o n v e n ie n U * , p u d ie o d o p o r la n í o c u m p l i r a q u é l
lo p a c ta d o . N o e r t i i lo s tie m p o s d e ( a H o s e l H r r h iz a ä ü á p r o p ó s ito
p a r a lo m a r r c s o lu c io n p s c o m o la q u o ln > h ie ra n to m a d o íf g u f .ti n e n te
lo s v ir .c a in o s d e o tr a s c p o c u s a n l e sem cjanU * c o n d u c ta d o l O b i »cío;
V iz c a y a si^yuió n e g o c ia n d o . T o d a v ía e l a ñ o 1795) i‘x >utinuskban s u s
g e s lio n e s . Í 9 ) E ) r i f ía r io n o lo c o n s i p n ie r o n n u n c a .
E l n a o ó p a s e f o r a l ;i q u e e l S e ñ o r ío s o m e tí a la s d is p o s ic io n e s
e c lc s iá a l it a s d i ó l u g a r e n lo s iiU iin o s a n o s d e l s ig lo X M l l á -vivos
in c i d e n te s c o n c l d i o c « a n o , á p e s a r lie la s le r r a í n a n le a d ia p o s lc io o e g
d e le»« F u e r o s d e 1 4 5 2 y 1 5 2 0 y d e l c o n c o r d a to d e 15:^7E n l a s e s ió n q u e e l 7 d e M a y o d e i7 9 3 c e le b r a b a la J u n t a d o M er ín d a d e fi, ol a p o tl e ía d o p o r B i l t ^ d ijo (lL ‘) q u e e l O b is p o d e ( la la b o r r a
eaU bA h a c ie n d o c i e r t a s d il ig e n c i a s e n v i r t u d d e o r d e p d e l a C ^ rn a ra ,
s i n h a b e r l a p r e s e n la d o a l u s o ; y l a J u n t a , a g ra d R C ie n d o e l c e lo del
a icA ld e , a c o r d ü q u e s e p a s a s e u n a te n to o lic io a l O b is p o , p o r m e d io
d íd B e g id o r c a p i t u l a r d e l S e ñ o r ío D . C e s á re o d e G a r d o q u l, p a r a
iS
i8)
Í4^
L a b « y r i , I V . ^ ' S ^ t a n n i n a g a , I , 7.
I d . V , 101.
S a g a r n i i ua^tA. I , S5.
l ^ y r u , IV .fiffi.
\i)
lil. 1 ^ ,5 8 6 .
^6
Sanrm inacB . l . ? 9 .
(7
(8 )
Id ,
i«t. I I I , S80.
I d , V . 831.
rtÖ ) I d . T ,5 S 1 ,
m a o ife s ifirlo q u « e n Y izcfly a n o m p u w le pout* r o d e je c u c ió D d e s i a
í^tio a lg u u o s in p r e s e n U r l o p r i m e r o «1 a s o , p o r lo q u e d e b ia a b sie n e rs e d e o o o tin u a r s in
r o ^ u i a il o o d a q u e ll a s d ilì^ e n c w a ^
a c o n la tir to A l a v e z , p r e v e n i r A loB p u e b lo s q u e im p id i e r a n a l i j b i i t J
l a p r á c t ic a d e a q u e lia a d il ig e n c i a s , s o p e o a d e q u e s-ì p r o c e d R n a c ì S CÜOS c o n to d o r i g o r .
O b s e r v a n d o q u e n o o lw W n tc e a le a c u e r d o , lo s ecles^ií^s tic k s do
p i-earnífiO an a l u e o io s d e s p a c h o s w i b í d o » , ae j e s p a s ó |>or U D id «*
U tcìàù ü iin n o ta p a r n q u o Jo h i c i e r a n , é c u y a DOla c o n lp s tó e l y i c a r i
c Je lliU w o c o u (»tra d e s t e m p l a d a v e l P r o v i s o r d e i a <li6cesia n m m iii» l a p e n a d e e x c o r u u n ìo n Ítiíjr « r n í e n a » A to d o s lo a q u e
l^ s e n l a s le ira ? a l u a o y n ü n á lo s q u e ia llu y c « o n e n e llo , in c l u s o i jo s
d jp u l a il o s y a lo s s ln d ie o a , lo s c u a le s ( c r a c d ip u t a d o s lo s se ñ o r* »
L o u íjg a y M u i ^ a y A n d a n a e g u i; n o o b s i a u le . o n lc n a i ü ii s e c u m p l i r »
l a R c a l o e d u t a e x p e d id a e n i'¿ d e A b n l d e 1 7 9 4 a p r o l w n d o v oouftr*
rn a n d o e l d ecreU ) d e l a J u n t o d e M e n n d a d e s , ( 1 1 m a n d a n d o á la s
iu s u i: ia s q u e im p id ie s e n e l c u m p i i m i e a t o d e 1« i'etra» e*:lesiéstj«a«
q u e c o n te n ía n la s m e n c io n a d a s c r n s u r n s y ca$tigan< fo c o d A ie rtt»
m u l la s á q u ie n e a in te n ta s e n e,|fíC'ularlaa ó le a a y u ih i^ e n a u u q u c sO lo
J u e r a c o m o ttó tig o s , K o r x m c s l o l e n n i n a r o n l.is d if e re u c ia « c o n e l
O iiu p o , <2) s i g u ié n d o s e c o n é l n e g o c ia c io n e s q u e c c m iin u a r o n <lur a n t e e l a ig lo X IX . P e r o e l S e ñ o r ío p r o c e d ió e u la s < jc a s io n e s d e ig u a l
r a a n e r a y o l a n o 1 7í>7, b a b ie n d o r e e u r r i d o f 3 ) a l (m n s e io d e la C á n ja ra
e l a lc a id e d e M a r q u in a , D . J o s é d e G o g e a s e o ^ c h e a , d a n d o c u e n t a d e
q u e ra a iid rt s u s p e n d e r c io f la n o tif ic a c ió n , q u o i b a á h a c e r a l C o n c e jo
d e d ic h ít \ j l l a e l i v n p á r r o c o d e S a n ü i M a H a d e J e m e in , d e u n d e s ­
p a c h o d e l l'w r i s - > r y V iw irio g e n e r a l d o la d ió c e s is s o b r e e l a r i w l o
cíe c o n g r u a <icl c a b é h lo o c le d iá á tic o » p o r »m q u e h n a tS a r l a im io la h lr ,
c o U u m b rr, q tie h a y d e S itje in r to d a cé d n U i, p r c t jn i a ii c a . dfi$nacho
y le tr a s e c U n á s tir a ^ a l u i o d f l a D ip u fa c ió n ¡jer^erai. a n i e t tin p r a o
tx c a r d iU g fm r.m a Ig u n « » , s e e x p id ió e l H> <le Ó c l u b r e u n a r e a l cíu lu la
p o r l a q u e s e D ja n d a b a q u e lo s d e s p a c h o s q u e li b r a r e n e i O b js p o O ol
V Isor p a r a e jc c u ia is e r n V ite a y a , a e i» re ? c n ta a e n a l u s o d e la
im p u ta c i ó n , a n le a d e p ra c U o a rs e d í l i g e n d a a lg u n a .
h l tn is m o i e q u i s i to s e e x ig ió á lo s d e s p a c h o s d e la C o o íisH ria d »
C ru z a d a . (4)
P a r l e in i p o r j jD ti s ii n a d e l c o n c ie r to e o l r e r \ S e ñ o r í o y e l O b ia o o
h a b la a íd o la r e l a t i v a á l a n e u t r a l i d a d d( l p o d e r t^ íe s iA s lio o e n la a
c o n ti e n d a s p o lític a s . D e sd e ir v í7 n o h u b o i u g a r á la a p li c a c ió n d e
R ste p e c io p o r q u e la paz, i n t e r i o r n o so t u r b o c n \ i2 c a y a s a lv o fu g a c e s
e h i s p a ¿ o s y t r a n s l l o r i o s in c i d e n te s , h a s t a q u e , le r m i n a d a la g u e r r a
d e l a I n d e p e n d e n c i a , s e e n ta b la e n t r e l i b e r a l e s y r e a c c io n a r io s la cm {Nonada l u c h a q u e b a a n iq u i la d o A E s p a u a , E n V iz c a y a h a s i d o m á s
1) L»Leyni, V1,ód9
i) 8agAnnÍoaga, V,
ii)
I d . V, 403
I d . V , « W y V I, 309,
y UO.
e n f io n » d a q a e « n p ítrU ^ a Jg u n a , p e r o m i p r o p o s i t o e s e s l u d i a r u n s ó lo
1« é p o c a q u e le r m i n a e n 1 HUÍ n o h e d e e f l l r a r p o r e n n s g u í e n t e e n
la ín ? « t> íf * c ió n d e la n e a tra U c U d q u P e l talero g u a r d ^ n i s o esrtas li>c b a s p i 'í í ^ Q ^
C 0 D 9 6 C u rn c la s q u o * u ( í) tid a c L a t U T ie m p a r a l a
v r o s p e r í'I a d o a c io n a i, i»ii-a é l p r e s tig io d e la s m i s m a s a u to r i-lfu le s
e c le a iá stlc « « { i) v p a r a I e s l l l ) e r U d o 'v a s r o n g a d a s .
Nci e s c o s a
* ^ |> « n er e n >i>Ui\\e o tro « p a rl¡c u la rc -s á tju e s e ex tó n d io H c e lo d e la s a iiU irid a d o « f o m le s , a s i p a r a e l m e j o r s e r v jc io
re lig io s o c o tn o p a r a s a l v a g u a r d í a r s u ju r i^ d íc c id f j c iv i l: e x is te ^
c u r i o s ís im a s d)Si>osÍcionc« « o b re e l c a s tig o
c lé r ig o s d i& o !u le s, (2>
s o b re U jí.is y ra o m p o iljo s d e i c le r u , ( J ) s o b r e e x á m e n e s d e cl<^ngos y
lic e c ic ia s, ( 4 ; s o b r e s u ir n iip íic id a d jifirsi o c u p a r t^ arg o s p ü b lí e o s , {b)
Roiire la p r o h l h l n ^ n d e q u e f u e r a n p ro in iia d ü i* e s n i tn i íl c a r a n c o n
h iR rrg . <b) s o b r e i?i o b lig a c ió n q n e te n ía n dt* c o n t r i b u i r a i iH vaolain ic n lo dtt la s c a r g a s p ú b li c a s H ) s o b r e m ísa ^ n u e v a s ,
s o b ift
I jo n ra s d e d i f m u o s , (0 ) y s o b r e e l d e r e c h o tle l S e ñ o r ío ¡i g r a v a r c o n
iiü p u e s lo s lo s hi«?nea e c le s iá s tic o s , (1 0 ) Y la s tv isa s a i p a i w * r m á s
J?i V* ü u e , p o r b*»wr U-uidu lu g a r *>m w |n>co« m iw » . á e b a p r e s c in flirc n u b
ü*»b*jo d i ^ 1» Tn^blc d« u n
« n <pi*
eacírtfialo «It lo$
y d« c a a m o * ii« » a Q v c rr^ H t^ iD * d e lo« ivft(w iüs q u « le* f^>n iJcUidM
i o D i e n « , Hu in ed io d e to<)o, p>pcc»eniAJi u n a wum djM » ph «1 ro g im en p g w ilc )
la v ito n d a rt
ijúodó hiini)ll&da a n t» i i s o b c r t i * d e u n » p a rcialid ad p o litMJi Ho h e deoiriiH r o tm iuOden»e<H u i r¡d o e n lo s 'H a s d c to su b le A 'a riA » car*
II* » d e l K « q u H lie n e con a q iié ij,T a o a n a lo g ía . , . , ^
L a Diuulvílófv g e n era l, <fue erv n )« ia a)e e levaüo 4 la K eina tjm «ni>»aor»
c a m in a B a . VUI, « í ) atntkuíi» e l lenantandivolo á un<« t i ^ n i a s e g l a r » y al rie ro
»eculaxT re g u la r. i « r y m í« i»«n«(^aJineoxe * la ccm unidarl tle S a n F r w c i ^ u q u «
h a lú a i'la lH J iW m ía «1« d M m iJ ln n « d o carhichfiH, cle^-a tam>i)«Q a l o b isp o d e
rjil«»i<*rra u n a g u e ia po^ I» i * r lc q u e e n la subleTac^An earlisiA lo m a b a el Mh m ,
B dUroo oretAflo v ic ü m a p o r
b u c o d eseo , d« lo s odíos fai^ io su ss cuntcstocoT»
u n o n d t) fS a a arm in a g a , ™ i . t l 5 ) del q u e co p io e»U w íj4fr*íos: «He to n iad y e«le
Rénero <ierti«n<»8íei6fl, porqu*- c re a V. S . q « «
n e ce sita e n « I d a m u c ii o tin o }>am
caln»ar la» M Íio « e s. t s c p e rsu a d irá d e e sto ai aal»M q u e de«pii-Mi i l c h a t e r com prom#«d«, m ¡ s e c r e ú r í a v C am U iar», « ü v ian d o srtlo c o u u o so b re p á p elo s sub*
ver*i?os, eeioY rht^ilicndo'onntiijuftcflerrt© a n ó o u n o a oor»íra n u p c rso o h . y e l nitiffiO
d e i»elk) d e Ma^itid in au ltan d o o ic y U e n i n d o ^ d e d«rí©no>. » a m c a < ^
p o r la eeni'iU a c x o o síció n q u e coo T edia i 8 d e N o T isto ii« h ic e a n»A*«tra K»uns.
CoQoaca V 3 . cu án »<^iHibÍe e # í uQ O b i ^ vht deprim i«la, n o »u p e rso n a, q u e bh
íom enoH . ain e s u a u to rid a d y d ig n id a d , y q u e Ihíoi. d o s e i r i r RU » * o a i M « a i ^ r
la T )«Y la w n c ü id U , sirv a p a r a a ü s a r m aa y m tó la Ui* d o la deiw nu*n. lla ^ v
& V! fi. » t* in ? « r» u * .'ió n p « a q u e con s u )« n U y p ru d e n te r t i « « c i 6 o s e p en etrn
d e m i laotdDOsa aitu&cicSn.*
,
^
.S iiu a o ó n 4 « ( f m « a en v e rd a d é b . qu© co o d u ce sf» re m e d io el
en
b r ú o s d« p artidoe D oü lito a q u e , in v o ca n d o o<*/no a r m a el p o d w d o i a autooda<i
w cleiiáaticaT co d u o a n - n v illo c n d ia rla «i U e g a u n tcioc&eotoeD q u e q u ie re p o n e r
U fB iu o i SUS coniplicldAdeB non cUoal
(1> S a ñ i m i n a c a . I, i l 7 337.
« i id T i.ír ty a e .
(i) Id . 1,5M6, 3 « y y » .
T o fn i» (ronsálei» 11« (O,
6) S l ^ n n i n a e a , l, 2H0,
t ( í! r r V ,& 1 7 .- V ,1 0 9 - V I I ,6 M .
Wi J rt I. r t . —T , 119.—T om ás U o n íéles .11, « 0 .
,1Ó) * L a L y m , \ ? ’í ? . ^ í í í i 2 ^
V l . S l , » , 3 4 . W , © , fii, « 0 .
- ao —
laslanjficA D |B H .
c i a u t o h a y d e p » ,m d e la s íiu tw íd a tíc s « clea iá« tíw g u n a in v a s ió n e n la¿i « I n h u c i o n e s <Ju lo * p o d e r e s c iv ile s , mo*
tj v a ü e l q u o e l S e ñ o r ío l e s s « | g a a l |ia ¿ g , r e s is l ié o i f o li s , e a te h la y íd o
p le ilíis , q u e e s d p r o c e d im io n lo d e U cpoc*» a r u t l i c n d o á l a a u to r id a d
r e a l; y a s i la s J u a l a á g e n e r a l e s d o
d n tic n d e a la J u r i ^ i c r é t ^
a v i l s o b r e c a u s a s d e a m a n c o b a m ie o lo íi U í v p e c a ilg e p ú b lie o * (2)
y e l S e ñ o r ío r e c io m a c u a n d o i o s v icA rio s d e l C h is p o i m j i c n w ceo*
s t im s , id ) é im p id e q u e te n g a n a lg u a c il» » fx>r> v a r a , U'\ n i e j e c u í ^
1^ ,
y o c u r r e ti v e r d a d e r o s c o o í l i c i w e n t r e la a u to r id a d c iv ii t
la e c le s iá s tic a a u h ro l a s tr e ila s o s r iro r a s e u 1G Í7 <6), ó p o r r^kusai
ta n m m i a s coriw) c u 1 6 3 ) á c u eu U i d e u o a • x in a titu c ió a s in o d a l q u e
liro fiiD ia q u e la s m u j e r e s e o li n r a n e n p e lo A la a ig le sia ji (7 ) y e n i( i7 í
s«^riiutj«ffa, I. s x i T 400.
LAl’aTTo. IV, ©7
SA^rfflÍn»f(a, i. J4Sv
...
U . 1,
-I<4La>rii, IV, 6b7.
S<MCArmtn«|'Hs I »
!6\ Vn tC17 ^1 ob)«po lia b i« u rd fn * d u .'l.sb ay ru . Y, « 1 1 q u e €D cl c e rv in o d«
c o » WuJ<* fie frc ii* ó >***ror® q u c í j u n e ^ U ic io ü«*
a » c n s « t» a . > i R e g im ie n to R eacn»! d » T i< n 4 U « m , Vj í í m y (3 ug*<í N iudiA m I a s a
Uu»Lrji«ma w tf*
nv
1a reXortu». W S eíu /rio oW u»04ub* rtel p r o ii» »
w a q u e bu ü siw ierti)
sóror»»,
q u e n«-.»s\tArn,n 1a li<wt(ci» delíÍf«lAd«x
l A *íil«cu*o n o M tikflM i 4 l S€ili*nu y Apcl6, i»ero el p ro v íí-trJe á en c ^ ú i s A o e iM Cióu ncnaióeo
d n f iie n * aW ü U
iu d ie -ü cn . rte 7»)l«dohcl y o U ^
^ e sta pfH>viH)OD í U b a y n í,
U6I] ;ia r« q u e e l |)rov>«or otorjn^H Ik «t>d4cióií
♦♦
................. ..
) w«^v9i«»e99 yU© «3
c u lM r ^ i
f t l u o n t o y m ih o trM tm ito c . . Pr>*ia<]o ubiCAlB
M brev«
B, S Peiiiy
» <rxyi«jao
4 M srxo ti« i s i ve.n en
iHio V
e n en
4 Uutíi^
¥l ♦'l
(n knwl c^iGe&i*4oe«
A a S .« á l« ...
___________j
«
“ “ Uiw y ct^riip teift e l üúru> o e lacnseAnü»
q u e dL^anpM• iabafi
la s m i n e r a c m
ei iruto •íc'tMfrr«
«|a
A
e^m
^aa.
u
r,<
-v
,i
«c'fMfrfí* d e ít>M.a>< o ao T O fM , m m » n d Í L a « u jí p o *&clas t:«iwiBVw*Veii-sl
g e r r i o o d(# Ifls 11-ICbjas E l fie ílu rio a c ijd ió a l Cotim ]© e n iJ^ n ja p d a d e •¡u>^ M h a la
ruÉBi* i W n i d f i V ]>rpi«eatada m e l C c a s e jo r« a i. p u e i ni l ^ i n d o —W f rm e l - au^ né
,« f
t'í*
i<» (ju e p o f p le ito n o h * b i» poflW o l o e i w , fi)r>alndi.4« « a a v
¡5 -!r
!?
fT ^ íW í. en J>C77U%CV> dt' la
A fi
rf#
iiuWH.'ia aei O eüiuirúi y i x ^ i v M r/er^lui d^l 6*í«, C W
ÍÍMO
J re« rt.^ y o L * jto pTOViBióu rft»i ^ e 18 fle. O ctu b re <iai m<tmo -1619. nrrf*a ^ d o s^ (Je lu v u * en Jés Lula>- u b ten id ás ; - ir e l Obl*p«j d « CalAhorra v « e e n riM en
a l o in e e jo , or<i«n4Md«> tiiAe la rd e so i^ n M iie » e l dpucpuo t i CUjtiseiu t se Icvarw
taraQ la s « a n su ia ? ,
^ «-••-iPuf
c au iio o . siQ c u il-irg o ,« ! áiovaeAno obtu v o lo n u e prel^iidin. n ieQ u n te
lin a co*M ltnrau!j d e l « n u tlc ^d io ^tc asu revD tdo w i L (« ro ¿ o e u tíia i 4 u«kM' da
^ S -tio rlo , c u v ii. preteo^üiiH » fnawii»
aeDvKariM poj se n te n c ia J e l C onsejo é*>IS S eu cm b r« líe JOB. iL a U T n i V iH
J 1S i \
•
i7f r;nel*tiU M Jod)oce»4m j reu n id o in» l^ ro fto c l aiSo 1 « 0 j ij h iítb d ó U
L ciu rtjfu a< in s i p n e m e :
'
.
P ‘>>''r«'"‘'c c a p r« c e p jo d ü lA p o * to l, ijU f Ia« m u íe r e a **aten e n la s I< léS I « cubierta® Im ,< ah « M ^
loe A o jíU «
Dios; lo i|uaJ s* p u » d a «ntBndpr
S*. 1
Ti® MiHten un l4 I^íU ^a, q u a n J o » e c eleb r* «1
s a n to ^ a e n iio o d e ia M isa; e o o m O e to i S4etr«loteR, q u e o o r ia D u p « a d a Túla.
y «llezA J h « u W c io , iinn p a re a d o * ¿ k is Aügclfts: y s e (l» n « n
iM lU vjjia« 1 ^ » ; y so m o s «ufiirm ados qu*» -*» m u ctio s luirare« fle nuoaU«
y
4 l a M»¿a lae d o ü r « lla a , / o í « tin .g H r^
en c ^ H o . d e i c u i n e ^ la>- cabecu®: d e u n e r e s u l u , d e m W d e la in d ec en o ju
qUHiofl b o m b rt« s e d iv i-rte n d e la Atención q u e cl»*tw ü Icoisf, p o r se 1m (vUir
m irando, y a ú n 14« m tig erca p<ir r a n * >:*jriQ«Íít4d. P o r ian fo . conlorinénitono«
p o b r e eJ
d e \fus a e n o ra í» i c u y a d e f e n w s í ú i n (í1 A y i r n U n i i e u l o
d e B i l b a o . (1 ;
lie *
F u e r a íiel co n c o rriftlo n a b la q n « l a d o Jo r e t a l i v o & c o n v e o lo ^ y
d esatn o ftizacH * !).
E l prini*^r c o n v e t i t o q u f consC a d e u n hi<m1o le h a c irT ile q u e h&y^
e x is tid o e n V iz c a y a e s e l lu n d a d o pcn u u p a r t i c u l a r e l a fio i ’i S 2 c n
l i o r r e i ^ t y q u « © c u p a ro ti lo s m e m íd j ir io s ; c l p r i m e r c o n v e n io d e
m o n ja « , e l d o d o m in ic a s , fund>*do e n L c q u e iiio e l a f i o 1¡Í68 y q u p d o n
T e lio S e ñ o r d e V m a j a , p a r a c o n t n i r r e s l a r U <>i>osic»ón d H c a b ild o
il e b e n e f ic iacloa d e l a v i l l a , c o lo c ó b a jo 9u
H e ru tv tn ie n d a (2)
A e ^ ta s fu n d a c io n e s s e s ii? u le ro n durante* lo s s ig lo s X \ y X V I -U rsa
m u c h a s d e convont<»s d e m o n ja s v rr a ile d , p r í t u ip a io i^ n to d e l a s tr e s
ó r d e n e s d e fraociscA T ios, d o m i n ic o s y e g u a ti n o s . KJ S e ñ o r ío tu v o
ft«p«cial iD lc ré s r t j la v o r d e )o a W s te r io s y c o n T e n tn s d f m o n ifia, n o
s ó l o p o r e l e s p í r i t u r e lig io s o d e ia é p o c a , s in r t j» o rq u c en * n u o a
c e a id a d p a r a e l a c o r n a d a jn íe n lo d e l a s la in ilia '^ ro e t c e d á Ja c o rte d a d
d e U a fortunas«, a l a m a y n r a x g a n iie n lo d e l a p r o p ie d a d y ;í Ja c r u e l d a d
c o n q u e s e s a c r i ti r a l ia to d o a l l'H IIo y o s te n tó «Jrtn d e l n o m b r e . K e > ^
la d o r e s d e e ilo s o n lo s a c u e r d o « to 'iia d o a p o r la .' J u n t a s g e n i r a l e s do
con iB U K irin a fk«i Stinto A po-W , toanóninoe, lu e . d e n q a l *uJeT«iile m nyun»
m u t x r PB»« ü a t« ig ip n i* d e s o iib te r ia t e « L e e » ;
1'»« 1«*
lu v ic ie n
u iH ito, lr«ig«n a»»uüllii6,
¡ k;u« d e ck«
w n fe t a l x i u j i y el tA ír» no
le s
« n tra r d e oU'» m ín ^ rii « ü 1a ¡ í I í s i s « iL a b ty ru , > . Im :.
E l SefM'rt»» K cu d io t i P v * c o n tm m*»
jí jV r r B «
aw j u f h d t f r i ó n y
\ J e l O ln ^ p v ' p*ir* . ^ T a confecciói» ti i> i>nbla t i a o rrtM to
e i S e ftw io , hisváiiTid«>*e e n I* c o siu m lirt', i i m e n o n a k q u e L 4 b t« n a d o h ttW i q im
« c u Vi4C*¥* a k s Q ue ftP.laií c ii c a b e llo , m w tid y d e iM la<>iiiniÚ Ji, d e q y e n o u m
«ii»n*ell«a. e n peí»« d e i u f lw b o n « .tid f td la » cunip»4«H i q u «
ctiL rtD la s c a i« í m T lu a \ j v f t finíNí ¡B n o oiiJiÍoso « o «.» j u í l o qu*- ne h u g a coi» I»* d u flc e lia s
v ir w u a a s V h o H M l» * -; « jw rq m i V . A to e » klnr h o r d c u y fofttk A * k m
«a
k - T B s l i J u » T t r a i « « , n o a l C>biK|H> . q u e ta ii u r r f lu s * l e o » e taiD M iró i<w ú B rtc tto e c(«*i S cfto rW p o r K « al c j c c u t o n * « la J a e o 1* W H K uidaodo
a l tin iia d o l o w n v > f
lín 'e d ttd Jf /i» g u a r í a t e }n r r ^ m h x
qtU
AaWfi -»*. e l S e ih r in 4 y c l prelA rto l a o b o d e c ró al*an(l<> l a e c e n s n r a e .ñ a p u n t a s ,
1
E n 1 R71 IU b « y r n V ,
e l O » « p « ü t. C » ) a b o r m y 1* C a J j a í» rtid u u m le»
tfai*'ua»u*rjües w ir u íd a s d e n o e d iw c e n q u e , aW utu i i a d^-rt^udea d e p ^ fU a y
t « n q w a l g u n a s s o A c w « n lr ^ b a n e o la a i f le m « « » a c u d ía n á l o é d i v ir o s
< í u o 5 Dr<»liÍT)i¿i q u e e n t r a s e u c a l a i g i e n i a vH *U dai e n «f*» T orm a y q n s e e ia s
arfm íu e « « p a r a lo» sacra in e T ito e d n lb a u ü « n ^ o y iria w iu w n fe . n i » o I»» o y « e wn
c<«f^«x>n « a u n q u e ll« y e ii I m ¡>efho« ' »«pftldM c u b ie r to » « d V 9 tn « i o U « o o VMM o E l A y u n U iin e u lo d e (»ilbay m 1 Í6 í l a op«»*c4Óií d e lo ü i^ iu e x lo p e r « i< í w s p o
T n o A tab lán d o se o u tttv Á M v p o r
1» ^ l a c i á n , a c u d i ó i
l.h an » J l c r it i «le >aÜ itdolirt, i - r o (W a fle< l a r t q b c e l O tnnp.) n o b a t í a
E m D eiü d o *l A y n otM íiento d s D ilbao en p ro se g u ir » u o p o « o o n , p id io flirtammo
i T v it)» ju rÍjio ri.u lU j« , p e ro s u «)KlBn>eo íu é d e a t a v o r a ^ i ?u« prtfieD»lo&«4 y
^ U b a y n Í!^ Íl, 415.- Kl d« lia r lM S á e <>ninúa iid . II, W ; a u lo n í n í o p o r cl
l>apa *4j i Í K n o
d a lo s d e q a e lla g a ra A fu n d a rse.
p u r a q u e á l a s l>eaUs ü f t n d s c a n a s d o ac i u
/• r o n itíie r a r e c i b i r o l r a s e n í»u« c o n v e n to s s i n o s u je tá m ío s e é c la u s u ­
r a , p o i q u e s e i j r i v a r í a i ^ n ia p r o h i b i c i ó n á J á s e n l e h o n r a d a (Je d o í í p
a o m i o d a r A s o s b jja « d e e s l e it io d o ; y l a jx itic iú o r f u e e u I6 2 2 ñ « o r d ^
♦•I ^ i m i t í n l o g e ii o r a l d e l S e fto rfo q tm v j h k l e r a e n M o « lo s tr ib u ­
n a le s ftrtJesiáaliríJs y a e c g lfirc s d o iid fí c o rre s|K > n d ie ra (2 ) e n la v o r dt* la
c o n s e r v a c ió n d e lo s ht o le n o s i |u c h a y e u ol Jie b o rjo , p u p s m r s f i r <?d
Kl c o rU » Ihs h a c ie n d a s y D o b le la g e n le , w l l a n c o lo c a r lo s p a d re * ¿
8118 lu ja s c o n pn o fi c o s í a e n d ic b o s l>eatG nos íia c íe n d o lo s t r e s v d ío s d e
p o b r e ? a . o b e d ie n c ia y ca« U d aíI, t n i e n t r a s q u o p a r a e n ü ^ r e n c ls u b u n í
*»<>n m e ú e s l e r m a s d e m il d u c a d o s» c o n f iir m e a l lio m p o nr«?6enle e n
d o te , a i T w , y p r o p i n a s ... y c o n m e n o s p u eü t^ n c tó a rsR »
’
I ‘« r o d e ta i m a n e r n c r c c i a e l n ú m e r o d e lu ^ n v eu to e, q u e H S e ñ o río
> IOS p u e b lo ? enn>**yAroná p r e o c ú p a t e (Je d i o y á lo m a r s u s m e d id ia
p a r a a l i j a r lo q u e i b a s ie u d .» ta n p e r j u d i c ia l p a r a la g « iu T a lid 4y i c o m o
80 d e d u c e d e la f i g u i e n l e C a jt a re u l d e 14 d iíK o v i« in b r e t l e l M d (3)
«D o n a J u a o a e D . C ^ l o s s n H íx o p o r lá g ra c j a
D io s ñ r v o U evii»
<ie, t e l i l l a o te . A v o s e i q . e s ó f u e r e n r o - c o r r » a o r é J u e z d e r e s jd c o c i a d e l n r o . n o b le e le a l c o n d a d o e, s e ñ o r í o d e \ iic u y ii c á b u e s l r o L u ­
g a r ití'Q ienL« e n e i d*)f>. o fic io sw lu d é g r a c ia . St*|«ido9 q u e i^ e d ro d e
^ u R tin c a e n n o íu b r e d e J c o n r e o J u a t i d a li e s iilo r e s c a u a l le r o s liw u iU c ro s ü t u c s b i j o s d a lg o d e la u iiJ a d e u ilb a o , n o s b lz o f tc la c ir tu q u e e n
Ja a n a , u il ia » y ír e s m ñ n e A te n o * d e f n t y U i é > jualro de, m o n ja s e le ttía e
e q u c ^ y m o U d h a . v tlU t es p fíffu e n a é t i m e m x iy jtocoa té r m in o * c hftreUaUeg L a s p e r s o n a s n a t ú r a l e s q u e s e m e te n fra y le » E monjíu« E boala a e n lo s ú h o s . m o iie s tc rjo a , a p li c a n á e s l o s to d o s lo s b ie n e s 1 á e s ta
c a u s a d l a q u e f o n l h o i . M o n a fte r io í tie n e n l a m a u o r p a r l e d e los V trr/y
á a m u u t o f d e l a d h n . v i l t a , E s i p a t u a d e l a o l e n o s e H e m e d ia s e S e r ia
d a r C 4 u » á < íu /tto d o tlo » H e re d a m u ^ n lo s frie se n d e los/iho9.Af<yne«l<frio»
e n t a v % l l a (c ) S e d e s p o b l a s e E n o ít a n p jic O é p íd i d p o r m r d . e n e l
<tno. o o tn b r e m a n d á s e m o s q u e io s P a r i e n t e s m a s p r o p i n c u o s d e la s '
ta le s pcrsona.H q u e s e m etie se i» fra y le s y m o n ja s é b e a ta s d e a u u í
a d e la n te p u e d a n a a * « r e a u e r l o s u i e u e s r a y c e s q u e b e i* c tJ a r e n P o r s u
lu s to v a h .r . S ie n d o a p i‘e c iu d o s p o r d o s b u e n a s p e r s o n a s pue.Htas ñ o r
c a d a u n a d e i a s p a r t e s r, si a q u e lla * n o s e C o n ? e ría fe n T o a e l d b o c íy
r r e i j i d o r n o m b ra se < ie s u n t e r c e r o E i o g u o to d n s T r e s a p r e c ia s e n
u a li e s e O c o m o i a n r a . M i-d. fu e s e , i,« q n a l v ia to p o r lo s d o l n r o c o n W jo l a e a c o r d a d o q u e d e u f a m o s m a n d a r e a t ó n r a . C a rta p a r a v o s e n
i a ü h a lia v o n , E n o s to b im o s lo p o r b ie n - i
< E l v ic io n o e r a e x c lu s iv o d o V ü c a y a y a lg u n o s a ñ o s m á s t a n i e c l
a n o l.>95 s e le y e r o n e n R e g í m íe n lo g e n c r a i d e lS e f io r ío u u a r e a l Drov is ió n y d o s c a r t a s d e l C o n se jo s o b r e p r o b i b ic l ú n d e f u n d a r c o n ­
v e n to s . (4)
ilí
3j
4;
IV. aa»
S f tc a r i D i n jif a , 1 , 147.
K1 n r o c e d ìtn le n to á q a e l a s a u lo r K l tó e s d e V ia c a y a a c u d ic n u i
c a r a r e m e d i a r e l ma» f a é .^1 d «
kas p e r m w . s p a m U lu n d a a ò n d e c o n v e u io » . P o r q u e r o ü v i í n e u o to c q u .; \ 12c a y a jÉtiu4%alKJieò
P u eBb* p u n t o d e lafi a t r i b u c i ó n « » - lo e w rr& sp o rx ìH n a l p<»d«r c m i y
m ie a riti c»i«ürd lise a l e n t e rio n » « jte ü id ü p o r u n r e o ie n lc j> r o y e < ^
d o ¿ V d e A suolacionH fi, u u n r a c o n s id e r ò q u e » in p e r m is o d e l a iU to rid acl c iv il y ix^r s o la !u io s t i t u d O n c a n ù u ic n p u Q ie r* n ea L a b lc ce rse
c n e i S e ñ o r ío c íim u n id a d n a i*eliBioì»as, ( I j c a r n e ta m p o c o
p o rq u e
la s r e e l a s r w g e c t i v a s d e
s u m e r a n c f « lo a l g u n a fu e r » d e 9«
c o n v e n io s y, p u r m u y m e n d íg a u te » q u e iu crsin » t ó l o
jw rm ítiO
e ie r c « r la u ie m lic id a d o n c a so « y ,.a r a n n < ^ d e te m u n a d c « , . J ) y s e U
D fo h i b i ó te r m i n a n te m e n te á i a s e o r n u n í da<i e s d e f u e r a d e i S e f w r io .( á )
L a n r i o u r a c o m u n i d a d r e lig io s a á l a q u e lo c ó lu c h a r í^ o o tra u n a
d is p o s f n ó n d c l i>*t5 na<la fa v o r a b le s u á l a m u l ti p li c a c ió n d e J o s c*)nv « n ^ f u é l a C o m p a ñ ía d e 4 « ú í . K 1 a ñ o lo 9 o o b tu v i e r o n ( * i p e r m i­
s o d e l A y u m a n iie P l« il e B O h ao p a rfi f u u d a r u n c o lc « io s i e m p r e q u e
i r a ic m n r e » t a fríen M n d a d a c o n l a q u e $ e y u d t e r , m i o t i m e r . in to rm ¿ 0 0 K » r e u p a r l e e l p r e l a d o d e J a d ig n e s is y e l c o r r e g i d o r d f l
S e ñ u r ío q u e r o m o la t i e r r a e r » c o r l a y p o b r e y e x is tm n o tr a * to m u n id a d e « d e v a r o n e s y m u j e r e s y i s c le r e c ía n o e s e a s e a l« , ir n x rA c n
tíe ^ « « ‘S íe n f a r. A lg u n o s a f m d e s p u é s , e n i b ^8 , c u a n d o fu n d a i i n e l O ^ le iíio d e O r d ü f ia , lu c i e r o n U m b je u c o n U c i u d ^ u n e stiy u la iK > O Q r)o s iá íin o (5 )iK jre l c u a l , c o n ta n d o y a , iK >run ) f ^ d o , c o n loa
r e c u r s o s u e c e s a r i o s , s e o b lig a b a n á o o ^ q u i n r m a s p r o p i e d a d ^
la c iu d a d v e l vallt* ü e A r r a s u r r i a q u e l a q u e s e s e n a la b a . d e b ie n d o
v e n d e r la a u ff a d q u ir ie s e p o r< io n a c io n ó h e r p n e ja ; é n n m e n d i g a r e n
U r d u ñ a v c u a t r o l e ^ a s á la r c d o m la ; á g u a r d a r t ó s o r d c n a u : ^ m u n » .
c iu a ie s a u o r e c i b i r e n n in g ú n tie m p o p r e m io m lim o s n a d e rn is a s ,
e n l i e r r o s v s e p u i l u r a s e o e l c n le g io ; y á o t r a s l i m i U . io n e s c n b e a e ú c io ile l p u e b lo y d e l c a b ild o p a r r o q u i a l .
Íj Os le s u ila s n o p u d ie r o n l le v a r a d e la n t e su« ile s e o s r « p e c t o de
e s t a v i l l a b a s la q u e , h a b ie m lo l e n i d o e n irj()2 u n le g a d o d o i á n d ^
D a ra la l\ :n d a d o ü d e u o co Io r í o e n ÜJIIa o , (b ^ e d ific a ro n e l d e S a n
A n d r é s , c o o s u i g l e s ia , q u e b o y e s la p a r n K ju ia l d e lo s S a n to s Juan e» . K l A v n n la m w n t o d e B ilb a o s e in te r e s o v iv a io e n le p o r la p r o n ta
in s t a la c ió n d e l f k ile g io , c r e y e n d o r e s p o n ile r à lo s d e se o s
d a r io . C u á n to s e e q u iv o c ó , s i n e m l« r g o , v in ie r o n á d e n w s tr a r lo io s
d e s ó r d e n e s o c u r r t d o s e l a fio ítíO ^ c o ti m o tiv o d e la a p e r t u r a d e l
C o le g io , á c u y a d il a c ió n , p e d id a j>opel a lc a ld e a o t e e l lo m o r d e lo
q u e p u d ie r a o c u r r i r , s e ne^jrt e i P . P r o v in i l a l, q u e le n la to d a U s ^
d e h a c í a s y p e r m is o « , e x te n d ie n d o a c ta d e l a p o s e s ió n d e s u c o le -
-v r. s « - i . . u ^ ; i u .
131 A cuerdos
J u n ta a ^ tftra le « d e
n i g . - S7*g»mUnoff», 1 ,153 y 2 « . - I V , 10I y 270.
Labayros l \ , 5~i.
15) id .V ,4 » 3 .
(61 l(j. V,55D.
^
J o b o d« 1<42 y 34 (ie Ju lio d e
g l o , T ol l i a n d o Is s c a m p a n a * y c € le b r * ü d o e l s a n t o s a p r i l k i o ;
ì:s Io — « c r i b c e l p i « » b ili ro Ü. E s ta n is la o J . d e L a b a y ru (1 )— f u é la
sc fia l dft u ti4 p r ie n e r a M in tn o ció D . p o r q u o e n s e g u i d a «« r e u n i e r o n e n
S antiaííc) k>s s(ij)H rio res d e I o t w n v e n toa y e l c u e r p o c a p i t u l a r d e l
c a b ild o COD rn u tJb n p u e b lo , c o n e l fin d e im j)e c íir l a e e ta n c U d e lo s
P a d r e s . S lu e m b a r g o , s e pnM*^dÍ6 p r i m e r a m e n t e 4 le n lj* r m e d io s s u a ­
v e s , a n t f ^ d e e m p l e a r la f u e r » , y r e i m i ie r o n 4 u n b e n e lic u K fo p a ra
q u e , v ie n d o a i P r o v i n< ial y h a b ié n d o le . a K iiid o n a r a o v o lu n t a n « n tc n l«
lacfu sa. Kl 1 'ro v iD cla l r c s i 'o n d i ó q u e . lla D o a d o ju ire l A y u n l a m i e o t o y a r
p u ^ l o . ¿poyando d a la a u t o r l r ^ 'l o n P o n U n e la a l e fe c to , d e 1.^ líe e n c ia
d e e u N u n c io o n T ^ p a íta , l a d c l P rp la ilo tie la d ió c e s is ... y <u*n
a u u s n d a d K e a l, h a b la o c in » ik > la c & sa o n p re s« » jc i» d e te s ti g o s y d e
u n e s c r ih a o o jM ib U c o , y q u e s i e n d o a q u e ll o u n C o le p o d e j a C o m ­
p a ñ ía , *» n o í'ASft [in rL ie u la r. o i p o d í a n i d e b ía a b a n d o n a r . F.n v ís la
d e la n e g a tiv a , d c le r o y I» in u c h e d u m b r r s e d ir ig ln ro D p ro c e a io *
p á lm e n te á l a e s t a n c ia d e lo » iesiiíLaa» lle v a n d o c ru ? . y a t in a s , y e n to ­
n a n d o u n c é n tlc o ru llg io s o . C e r r a b a e l c a b il d o l a m a r c h a d e la p le lie
e x i lia d a . L o s l 'a d r e s le ^ u lta s c e r i n r o n la s p i m r u s y ven tan a-^ d e so
e * ü itir U , V d e e n t r e lá n n ich ed u T n b i* e a é a d e l a n t ó u n o q u e , e o a voz
p o te n t e . «V ilo q u e »e a b rie s e o la s p u e r t a s Kl 1‘ ro Y Ín c la l ro n le sL rt lo
q u e y a h a b l a d e c la r a d o a ii tt r l o r iu e D te , y e n t^ T ic e s s e a r r e m e tió M r
lo a d e Itie ra á la p u e r t a d e r r ib á n d o l a , y é n tr a o d o c o r í I n l e r i o r , lle ts a ro n * l a e^ip illa, e n la p u e r l a d e l a m a l . u n o d e l o s m á s g r a v e s d e
l a c o m itiv a s e d i c í o « m an< ló á la g e n te jo v e n q u e e s ta b a a r m a d a s e
r tr » U a e y n o c o m e tie s e n in t f u n a I r o p e lla , è lo c n a l o b e d e c ie ro n
to d o * ; u n e c le s iá a lic o lo m ó e l s a ;ira d o v a s o rt c o p ó n , y e l r e s l o d e la
t u r b e apB fló l a jflint% artty q n í l ó e l b a d a jo á la c a m iv in a e x te r io r , r e g r e ­
s a n d o r e l ig io s a m e n te — e s to d e n ^ U g io sa m e n te lo d ic e c o m o to d o lo
d e m á ^ e l S r . T ^ b a y r u y h a b r é q u e c r e e r ! « —á S a n tia g o , w i dOD«le, e o
í u t a b e r n á c u lo , r e s e r v a r o n a l S a t í s i m o . »
L o s j e s u í t a s , q u e a c u d ie r o n e ti q u e j a a l ií e y , o b tu v i e r o n la rcpo*
s i c id n e n s u « le re c h o v e l c a b il d o d e v o lv ió p r o c e s io n a l m e n te e l
S s n tis i ro o r e t i r a d o d e *u c a p il la y p id i ó p e r d ó n , v iv ie n d o d e s p u é s n o
s A Io e o b u e o a a r m o n ía s in o e n « t r e c h a a m is ta d c o n c l S e ñ o r í o , q u e
a fto s d e a p n é a , i p r o p u e s ta d e l 1'. L a n d a Id a , n o m b r ó P a t r ó n d e Vibc a y a á S a n I g n a c io , |9 > c r e 6 la p i a f a d e a r c h i v e r o d e l S e ñ o r ío p a r a e l
P a d r e I b a r z a b a l ( S , J . ) , (3 ) d e p o s itó s u a r c h i v o m a n u a l e n s u C o l ^
g io , (4 ) le a y u d ó e n o c a s io n e s | 5 ) y u ti li z ó bU I g l e s ia y C o le g io , re unléD < íosc e l K e f^ itn le n to g e n e r a l e n a l g u n a o<v*áión e n é s te y a s i s ti e n ­
d o A a q u e l l a e l G o b íe r n o d e l S e ñ o r ío , a s í á lo s o ñ c i o s d e S e m a n a S a n ta
c o m o i» ara la to n ita d e p o s e s ió n d a s u a c a f g o s ; (6 ) d o o b s t a n te lo c u a l,
LafrtTT«,
SS,
,
Id . v : m
. SAgarrfiiM&H«, I I , 55Wy*UO— VI, 1B4.
lii.V s .m
(4> Id . V I, e t t .- S e w C Q l n í k i » , IV, B,
13)
'
e)
^^urMtnlniie’', 111, U8,
lf l.> l,4 i? ,3 6 7 , 390, W O y a « . - I V , 1 9 0 y t ó í
e l S e ñ o r ío el^'TO e n 1 7 4 4 &l ( l o b ie r n o im inforiT te ÍA u d u ío n o |>ara
]o9josufCft4, (1 ) d ic ie n d ir (|u tí rá lrw |> a ra lu u ia s e h a b ía n m e z c la d o 60
io s a siiD ío s i i ó b h n w . A l s e r e x p u ls a d o s c n S707 d e lo s reitto& d e Ks>
}uiijn, n o h i) b o , ? ln e m b a r g o , e n H U b ao , a c to a lg u i io « le u io stra liv o
d e q u o a q u e lla m l im id a d «kt r v ( a r io n e s cu C re ka C o m |ia ñ « a ) c l S rf io rlo
h u b ie s e c r e a d o dreob^s p r o l u n d o s e n c l p u e b lo h a c ia e lla . íi*;
M a y o re s d i f c u l U d a s tu v i e r o n q u e v e n c e r a ú n loa ra n n e lita ^ « dft
u n o y o t r o e c x o p a r a esiablet^t^r»^ e n RÍIl>ao. C u a n d o e l j ñ o
los
r e lig io s o s desíiiilzji» d e N u e s ln i S e ñ o m d c l C a rm e n p id ie r o n p e r m is o
p a r a e.^tlablercr u n c o n v e n to e n B ilb a o , e o v i r t u d ü e u n leyado q u e
habí% h o c h o e n s u la v o r un<% pinilosi^ s e ñ o r a , e l A y u n ta n iio n to d e
D ilb a o le e n e g ó el i>erinl&o; de loa m o tiv o s q u e tu v i e r a p a r a e llo y d e
la a disH usIgtieA q u e o<’> asioiiaba e l a s u n t o , d a id e a e l s i g u ie n t e j ^ i í '
ü ie n lo q n e e le v a ro n á S . M .:
•L o r e n z o d e M a la iu o ro s , e n n o m b r t; df* la VIIW d<^ b il b a o df^ e i
m u y n o b le y m u y le a l S e ñ o r ío d e V iz c a v a , d ig o q u e a v ie n d o re c o ­
n o c id o m i p a r t o q u e e s tá m a n d a d o p o r V. A , q u e lo s c a r m e íl la s de¿>
caÍ7X>s n o f u n d e n n i le n y a n o r a t o r jo n i h o s p ic io e n la « lic lií^ v illa ,q u o
e s e l p le i to p e a d ie n t/^ a o b m q u e n o h a g a n f u ü d a c l ó n , r e c o n o c ie n d o
lo s cli.HiucbIos V a lte r a c io n e s q u e d e ^ p u e » h a n s o b r e v e n id o , d e q u e
s e h a d a d o n o t i c i a á V. A . y iui> lo r x m v e n le n ta s qur^ s e síR u e n d o la
f u ü d a c i ó n q u e c a d a d i a i o l t r t í a n io s d h o s . p a d r e s C a rm e lita » p o r
m e d jo d e a lg u n a s p e r s o n a s d e s u p o s ic ió n d e l a d h a , v illa , c o n q u e
s e b u í^ ib rn <* s u s c i t a r
e/tttenjfwtteit y a U e r a c t o i i o t p a s a d a s : Y r e c o ­
n o c ie n d o ta m b ié n n u &er ne<^esaria l a d h a . f u n d a r i o n o n l a d h a . v illa ,
e n l a c u a l ay’ c h k 'o
d e d t f e r e H / f $ r e h g i o n e t Ue J i e l i g i o i o » y
crtJfWHW* d i m o n ja n , y n o t e n i e n d o l a r i í í a m i i *,vrirí«os y *y?r
m u y c o r t o e l s i ti o d e e lU pt>r e s c i r c e ñ id a d e V n R io c a u d a lo s o q u e
la b a i n u n d a d o d if e re n te « v c c c s , y d e M o n ta fta s m u y ási> efa8, la d h a .
v i l l a , h e c h o A y u n ta m ie n to a b ie r to s o b r e la d e so f> n v e n Íen c Íii d e la
d h a . f u n d a c i ó n ; y a v ie n d tn '« n v e n i< ln to d o s lo s v e c in o s n n é n in i^ <ítsc r e p a r ite ’ en q ue no
h ic ie s e la d h a . f u n d a c i ó n , p a r a e x c u s a r la s
d ia e n s io n c s q u e c a d a d í a s e o ire c t^ u , h a a c o r d a d o q u e lo » d h o s , P a ­
d r e s c a r m e li ta s
p u e d a n f u n d a r r o n v f T t f o d * 5w fn 'á e n e n l/i d h a , Vi^
H a , n i l e n t r e n e lla h o s p ic io n i o r a l b h o p íib lic o n i s e c r e to . C o n lo
q n á l c e sa rrin l o s in c o n v e n i e n te s y d is e n s io n e s r e l e r i d a s q u ü in q u ie *
ta n la p a z y b u e n g o b ie r n o d e In d h a . T i l l a . P a r a c u y o r e m e d io
S u p p .« * á V, A q u e , c o n v is la d o l d h o . A y u n ta m ie n to y d e c r e t o q u e
p r e s e n to e u n c l ju r a m e n t o n e c e s a r io s e s í r v a d e c o n ü r c u a r e l d e c r e to
h e c h o p o r la d h a . V illa, m a n d a n < lo que* s e o h a e rv e y ^UHJ'de i^om o e n
é l s e c o n ti e n e , y q u e p a n i e s to c fo c fo s e d c e p a c h e p r o v i s ió n á m i
p a r l e , iin |H jn ie n d o la s p e n a s y a p e r c i b im ie n l o s n e c e s a r io s , y m a n ­
d a n d o á m a y o r a b u n d a m i e n t o q u e lo s d i io s . P a d r e s c a n n u ti lb s d e s ­
c a lz o s n o p u e d a n f i im la r c o n v e n to d e s u r e l ig i ó n e n l a d h a . V illa , n i
ij
S a B a n rH D a ^ , IV , UO.—l ^ i a \ r u , V !, i'O .
I d . IV, ttU .— U b r ty r ii. \ t 37*7,
te n o r e n e l l a h o a p i c i o n i o r a to r io p ü b l i c o »1 «cscrcto, h a c ie n d o la s
d e m á s d e c l a r a r jo n e s q u e c o n b e o g a ii ] i a n ta o b se rv a o < ;m
d ír h o
deC Tcio V m a n d a to d e V . A . q u « e s j u s ti c ia q u e p id o r l r . L i c > á o a
M írü c I d e U e m o a tL » ( t ) 7,1 ^ y u n t a m ie n l o d e B il h a o s o lic íló y o b tu v o
e l a p o y o <fe Ja J u n t a p c n e r a l y c o n & i^ u ió q u e C le m e n te IK r*5Yftcase
J a auU trízH cií^n q u e h a b ía d a d o jM ra la f u n d a c i ó n d e lo* r a r m e l i l a s .
E n 1712, e n v ir lu d tinl le g a d o d o u n d e v o to , f u n d a n s u c o ñ v e o lo
d e L ^ r e a , (3) h a b ie n d o o b te n id o , aü o ti r k « p u é s d e A lb e rto . )n s p e r m i­
s o s t i f c e t t r i ü s , á p e s a r d e )a iH )n8iojón ticl w e b J o d e F -ch an o . í 3>
C o n to d a s e í t a s ü |M isirio n e s lo e cam ielÍta.H , s í h e ra o ^ d e d a r crt^*
d>to i u n a q u e ja e le v a d a a l S e ü o f í o j« n l<w fra n c ííc a H O s, (4 i e l a fio
17'¿4 le tiín n c u a t r o fu n d a c io n e s e ii V iz ta y u
O p o s ic ió n ijfu a liiie u te te n a * e n c o n t i n r o n e n e l A v u n U m ie n to d e
iJ iJb a o , á p e s a r d e) p e r m is o o b te n id o d e l S e fio rio y d eJ e m p e íio é in H ü e o c ia (Je D J u a n d e i d i a q u e t , la s re ítg io s a » c a rm e J ita s , r u a n d o e n
ITJJi s o l ic ita r o n p e n n i » j« T a I n s ta la r s e e n R iJliao , T r e s v o c e s d e n e ­
g a d a la p e ti c ió n , c f m s ig u i e r o n a l U n q u e u n A v n n la m ie n to m á s b e n é v o ío s e lu o to i^ a s c . (5)
O i s p o a i G Í o n « » rf«
1* n < l e i i f i i a
dftk am o p ttcad o p a
S ifi .«er ta n n n tig u a a e n V izc a y a la s le y e s d e s a m o r t i j a d o r a s p o r
q u e n o la s hul> o e s r r i t a s h a ^ ta n r a c h o dftfejiués, c o m o e n IJ a sü lla ,
d o n d e A lfo n s o V I l?m in i c i a e n eJ f u e r o d e T o le d o v 1’e r n a n d o I I I e l
S a n i e Ias g e n e r a l í i a c o n ti n ú a n d o r o m o le y d e l IJ e ih o h v U la p n b JiM r if t n li e la s l ^ r t t d a s , c o n to d o e s o , la c a r i a q u e e n 1 2 3 4 D o n l^ |> e
D ía z d e H a ro d a 4 V a J tn a s e d a c o D lirm ú n iIo fe c l f u e r o tie I-o g ro ñ o ,
<1) (Ab«yru, V, i6 3 y 4 M—
dcl bipto <46a^iuS con iiriin otlov ..
dur ó latreDH Aftrt», v&úo « a la ú lü in a
¡ic>r «i p n M u tc ániar (VHeftAdo it>
r x p ij« & tiy o - i n a i jji * r n u e , ju t il s m - f i lp r o n ^1 4y u n léffi» cu u )
c o m u n i*
dad<e* (« lifio ^ a v ni c^bitiio MiesiA&rjco. v «iin: 1« hm»« p ar* Mi opusÍcí6u lJhI
muhicipx»
que iiu )tscÍH taita ningi)»« la nueva cuuiintaitail, pi)««
HilliAu estAM «llena d e vi(i4vo>4oe
d e CñsluH; q u » ^i
ecleaiásitco
era u n a ««AioiuHjd^d v f n ^ r tb k u o r loa aujinuk q n n la c u m p o sen i; i|Uc uu «1 <u»n«ÍB San í->*nc]8c0 *u* refígUiB-in fon m *s er*R P?Ttf«íWt»tvT u Cnn/W#*.«,
iie «I d e 3an Ai.’uMfn » n «eiTQfrplo d e s u a te r 'd a d v il»<r»Mrio d e la H elitndn». £Í
S
e Sao Han)«*» •ta o o tiB e rv 'U le i|u o c a i/s a b a H iiiiirarión s u c o to p iie tu ra i. >f tt Ow
U*«^u d« la CotnpftAía d e J«wu8 U n
ii«l b ied d e la» alm « ^
a c re d ita au
g ra n d o c irío s» nt «I» ta
c arn a c ió n ídCKUioicue) ««MiyA virla e x e m p la r &ÍrvB de
<*r»ejo dnnd«
m ira n desfv t^litiiu « l o . nataa, a J^ia d o n ad « la p<iTiipA «Ia ««tp
lo tin d o y ('e n e ra d a la virtud» « n a ^
lo? m erccdaaioK d e Knn*»fia (te reflejaba
m accM a nn la \ u t a p u e « «de i i rc lig ió s y
llag an laa a siste n c ia » 6 iiu<
&ida<{n* fM pirituales d e dii;)jiv4 vHSjntMi >.lr»A ríe B ilbaoi; y (hi4<s ta o td
caM ido
e»*j^«ia«tico ciíttiu Jas Com uTudade? re lig io sa s srn u «finy« o p é r a n o s á n u lc n Bit*
l:«o dcvH (antao alprnTrnoc» y corrc«|M ndo e n In p o e itle » a u c x c u m I « la hui-va
Iun«tar)on poTQUC laaaUtJcJ^Him m ligiouutfle h a llá b a o c u tiip lH ta fn en te cu t^ ^ ta e.«
«} Id. v;,5H
r^ í
I d . V I. i «
y 138
Sa«arTTi)naga. I I , S%fi.
^.Si
ra £ a y ru , VÍ, 17*.
c o o líe n e
l u l s b r a s c u y a s ¡g n ili(^ a < 'ió n e T a c ta n o m e c u t t n l s , ]>ero
c u y a t e m l n t i c i a d o a a m o r li z a í l o r r i e s o v l d c n t a .
m a n d Q qv(* j t ^ n d i^ i
ir r c in , n i n 'lu a r lo ú O b isp o , n ir t A r c h i'D h á c n n o , n í í i n d A rc J iU P rt* ’
6 » /íeru m , bm trn (ju a n tn d a n e n iJortt*do do* n u l d o s p o r chrism oM
re p iU e a d « * I d ó n l i c a s p a l a b r a s a l t í i n d a r l a v i l l a d e l A n e s í o s a ^ 1 2 8 7
a u n ií* lo , o l c u a r t o S e í i o r d e V t 7 c a y s d e l in ia iti(^ n o t u b r c .
E l T u e r o d e 1SÓ3 c o n t i o o e d o s le y e s d e iin a t o n d e n c i a ev id R iite,
e n e i s e n tid o d e i m p e d i r q u e la p m p u í d a d i n m u e b le p fise A p o d e r
d e Ia5 m a n o s m u e r U u ; fa u n a p s la le y 2 0 3 , q u e d n * n»i:
,
xQ iU Ui cuna >• c a s e r a m a n d a d a á c lé r ig o , n o l a p u e d a d a r fí «u
fi jo O / y t t . — 2 0 ñ : O tro s í o r d e n a m o s «jue
a is O n c lé r ig o f*ür s u p a d r e
ó íü a d r t^ o p o r a lg u n o d e e llo s le f u e r o d a d o , n ia iu la d o o d o n a d o
a l g u n a c m a 6 c a n e r t t é t i e r r a s 6 h e r e d a d e s q u e (ns ta lo s a v a é iP n g a
e l d ic h o la l r l é n g o c n to d a s u v id a é lle v e lo a f r u to s é re n lrt? «'• qof*
d e a p u é s <h s u ti n n o n lo p u p d a d a r n i m a o d a r ó n t n g ú t i a u fijo n i
l i j a q u u e l c lé r ig o o v ie r e , ó q v e lo. la t lftr v d a * l v e t ó m e a ¿os p a r i fn t e s
n d * cerca»U i q w í/u r,d a n i/e a q u f f trojict^, p e r o Sf e l ta l c J é rjg ij c n
v id a o v ie r e m o n o s te r e n e c e s id a d u o U jria ta i q u e s in v ecn fo r Ja ta l
f t e m l u d n o n s e p o d r í a m a n t e n e r q u o lo p u e d a s g e n a r v v e n d e r a e g tin
f u r r o .o n o n e ti o t r a n< a ñ e r a n i s o a f g u u o a tv>li>rcs n i o w ju is i ü ts lüHÚa.«,»
U n p a s o n w s c n e s t e s e n tid o le c o n s i it u v o l a p r e le iis if tn d t- B ilb a o
a n te a ro n & ig n a d a d e q u e piie<Í4n lo s p a r i e o le s r e t n e r lo s iu m u e b le s
« lu n a d o s á lo s religir>»iis.
L a o l t i i e s l a l M , q u e p a s ó a l K u e ro d e 102« , le v e s 0 . “ y i ü ," d e l
U lu lo 2 1 , y e n Ja s q u e s e p r o h í b e d a r n i d o ja r e o le s ta tn e n to p o r s u
a lm a m á s d e l a <)i»intít p a r t e d e s u s b ie n e s iu m n c b ie s , y e s o u o
t« n Ion d o b ie n e s m u e b le « q u e e q u iv a lg a n á e l l a , p o r q u e e n W c*f%o
e<^lo ]KXÍrá d i s p o n e r d e lo a ta le s b ie n e s m u o b le s .
C u a n d o e n e l s ig lo X V H l la e c u m u l a c iC u d e la p r o p i e d a d e n
m a n o s d e l.'is (* n tn u n id ad e9 r e lig iu s a s a lc a n z a .1 p r e o c u p a r 4 lo s
p u e b lo s d e V iz c a y a e o lo s l é r n i i m i e e n q u o h a p o d id o o b a e ry a rsi* , el
S e ñ o r ío t r a t a d e p o iu - r r e m e d io y l o m a c o n s U n te f n e n tc a c u e ñ á o s
s o b r e l a itia le r ia . y s e c o D s I g n a e n e l a<*tinie j a J u n U g e n e r a l d e
2 4 d e J u l i o d e 1748: ( i )
« T ra ía e u r& ¿ón d e p r n c ^ b e r la e o a ^ e n a c ió u d e viene.« r a í c e s á
Iglesia:^ 6 c o n iu n id a d e « E c le s lá s tíe a s . S e expii«<^ c n e s to c o n g r e s o
q u e (Njr l4j* leiGS q u i n t a y d é c im a tí tu l i> v e in to y u n o d e l lii« ro d e
e s te s e ñ o r ío e s t i d is p u e s ta q u e n o s e p u e d a m a n d a r jK ir r l ?^nima
m á s d e la q u ii it a p a r t o d e v ie n e s r a í c e s y e s to si n o t u b i e r e e u
m u e b l e s o tr o ta n t o c o m o e l v a lo r d e l Q u in to c u i a r e s o lu c ió n fu é
m u t ib a d a d o l a c o r t a e x te n s ió n d n l a s P r o p ie d a d e s d e V iz c a ia
t a r i a s jM irit m a n te n e r e l E M a d o $ € c u la r a ia e l q u a l , c! E c le s iá s tic o
h a b l a d e r ; i r e c o r d e l n e c e s a r io p a r - t s u m a n u t e n c i ó n , p u e s n i H a b ría
d ie / jm js , o r a c io n e s y Ic m o s n a s , y s i e n d o e s l a l a m e n te y c a n jí n o d e
Kst« 7 to s sínicoU7S acuurdotí paUji tom ados de la o b re
ae V’ZíA^a, p c f D. DíPijo Angnlo, pég. ’04 y sÍípjküU«s.
pHva4ij
i u c tia d a s L e ie » s e Ija ila n v iu J ire c la rn tín tó ö le n d ¡d « s i»or la
r i e n d a q u e Sé ti e n y rfe io « » n u r/m « pu«Aioi?Ä* ifu e g o z a n Ccnn%tmd a ä e s E f l f t t á i U c o é 7 C aj^elU xatas y u b r a s p t a s . p a r r t « ie m p r s
é n a o tn u iiu » . \ i.o s SECULA»KS ( k r ^ s r i r i iiw )? p o u •ukw or y ? íc u n u S
y ABUKMoATA BIOS, )* p.^ra q o p e n a d e la n te i»o s e a m a y o r e l i ^ r j u i c í o
A c o rd a ro n
o b s c r b c n l^is le ie ? d e l t u e r o v a r e f t r u l a s y q u e n o se
puedÄ U b o ü d e r , d o n a r n ¡ ^11 m a n e r a a l g u n a e n a g e íia r lu e o e s r a i je ^
b itu a d o s e n a l y n fa n ¿ o o a d o de. ebl© s e f io rio . a u s A uleif?lcíRias, C iu d a d
\ M e rin d fu l d e Ü u r* in « o , y e u a l q u i e r c o n tra U j o d is p o s ic i ó n e.oat r a n a s e a n u l a v d e n i n g u t i lia lo r , y p a r a q u e
a c u e r d o lc n « a
f i r m e y ^»erpetu» o b s e r v a n c ia s e im plor^* I» resü c e n firm a ic ió n q u e
»e p r o m e íí 'R s l e s e ñ o r ío d e la S<jl>ftrajia d c m ß i ic m d e S . M . p o r lo
q u e c o n d u c e a l r e a l s e r v i c i o , <y>rt^s\>nc\óu y flu m e n u > d e ta n ke^lea
'^ ^ S e c o n ü r f u o e s te a c u e r d o \H>r r e a l p r o v i s ió n d e 8 d e J u l i o d e 1 7 5 0 .
P e r o e&lo n o e s b a s l a u te y m la J a n l a R o n e ra l d e 17 d e M arzo
d o l7 r> 2 , s e d ic e :
^
. . .
•
p n r lo a d a ñ o * y n o la b le » p e r j u ic i o s q u e s e h a n c x p e n i u e c t a d o á
l a s la m illa s ^ h ijo s d e e s te S e ñ o r ío p o r l a s e n a g e t) a c ió n r s . tju e s é
h n r e u d e U icn^'a R a y c c s T r o n c íle « A C o m u n id a d e s , a s i > ;c )c * iá siu * «
c o m o sK C ulares, C A pellaüiaH , O D ras p í a s y o í r o s f w le r o s o ß , c o n
in l r a c c i ó n d e l a s L e v e s d e l F u e r o . U ea)c« P n iv i s i o o e s y E jH tu lo n a « ;
V q u e lo s p e r j u d ic a d o s e n l a s en ?* « « n acio n es r o s i g u e n t a l v m s u a
d c ro c lio s d e n u li d a d e s . )í» ic n e g e n o r m e s ó e n o r m ís m ia a , y o tr o s
e lu d i o s , p a r a re tiY itra e rlo a á s u Ir o n c o , tK o<erosos d c l p o rle río d e s u s
c o n le n lo r e s ; a » ;o n la ru n y d e c r e t a r o n , q u e ñ
a g n i v i a d ^ « »u«
n r o ö o t tc s ju s to s d ere c h o » e n j u i c i n p id in e n 'O U x itin , y c iía r e n & c u a lim ic r a d e to9 sevo re» S r n d ir o s G e n e ra lr x p a r a l a Ucf/m iM , s a l jn H
estoa á l a r a u s a , v* c o a d y n b c n l a s p r e le o s io n e * le g ítim a s d e le » tju e
a^i l u e r e n p c r j u tlic a d o s e n la s refee id a s e n a ß e n a c io u e s c o n t r a e l
o r d e n d e l t u e r o y s u s d c c ia io n e s .i
í dospu<*s tle e s t a i f* so lu ció n d e l S e ñ o r í o d « lo m a r c o m o s u y a la
d e fe n s a d e lo s d e r e c h o s p a it lc u l a r f t s CQyo c j e r d r t ü p o d í a c « n tiik
r r c s t a r la a d q u ís ic lr ti, d e p r o p i e d a d p o r lo s c o n v e n to s ,;q u é la lta b a S
;í] u c s e je s p r o h i b i e r a a d q u ir ir l a ? P u e s ta m b ié n y e s to s e lle g ó y e n
la J u n t a eren « ra l d e 7 d e J u n i o d e 1 7 0 4 s e c o n s ig n a q u e « s ie n d o
conicj a o u lo d o » i o» b ie n e s r a í c e s d e e s te M, N . y M . L . S e u o r to t r o n ­
c a le s v <W lid e y o o n iia o , le g u l, f a m ilia r ; y p a r a s u c o n s e r v a c ió n
p r e v i e n e n la s le y e s dp i F u e r o d if e r e n t e s p r o v l d e n m a s , y enlr»- o ita » ,
la d e q u e , a u n q u e e l d u e f i o d e e l l o s n o le n g a d e íc c n d ie n le a , n i a s c e n ­
d ie n te s , n o p u e d a tt ia u d a r p o i 3U R im a tn á s d e la q u m b i p a r l e , y
e s l a s i n o tu v ie s e m u e b le s , y s i n e m b a r g o s e r « :w io c e n R rftv e s lo c o n ­
v e n ie n t e s e n Uis m u c h a s « n a g c fta c io n e s , q u e s í h a n h e c h o y se
c o n ti n ú a n to d o » le » d i a s ; p a r a c u y o r e m e d io , a c o rd a i* o n , q%*e m
a d e la n t e ru } t e p e r m i t a e n a n e n a c i ú n a l g u n a
d e b ie r te $ r a i c a á C o n tu -
y s e p id a c ^ o n firm a c jó n e n c u a a l o s e h a d e
p e d i r á s u M agei<lad y lo s d e s u l \ e ^ \ C n n se jo .*
n id a d e é
fr ir M á s ix c ú s
V
—
«
K s la e r a
t^ u d e n c ia d e V iz c a y a
s i á s t ú « ; ¿ e s p ru h a b lR q n e c u a o d o ,
a g r a v a y la s c o m u o i d a d e s r e l i g i o u s
h u b i e r a d e te n id o a n le l a s s o lu c io n e «
C l ••p fp itM
<UCii
—
« o b re ia d e s a t u o r l i z e d ó n ecie*
a n d a n d o c l lictiiiK ), e l in a i
p e r l u r b a o e l o r d o o p ú b li c o , ae
d e M eiidiziíbA l? 4^1)
m o d ern o
L le g a m o s a s i A la » segunda m ita d d e l * ig lo X V lT I. K o e lla e m p ie ­
z a n ta m b ié n e o E s p a ñ a 4 v i s l u m b r a r s e va^o¡^ a n u n c i o s <Se re tb rtita ,
1‘e a p la n d o r e s p r e c u r s o r e s do) e » p ir il u m o d e r o o , re f le jo s d e l a rc v o la *
c ió n h e c h a y a c n lo s R s p lr itu s p o r Ja n u t-v a ÍU o solla I r a n c e s a . ¿ D ó n d e
s e a c e u l ú a v lo c a liz a e s e nioviin íen to * ^ a q u í c n la* p r o v i n r i a s va»noa>
g a d a s , a « |a í e » d o tid e l a E n c ic lo p e d ia tie n e m a y o r n u m e r o d e sus*
c r i p t o r e s , a q u í e s d n u d e D . J a v i e r M a ria dft M m iiv e é I d iá q u e z , c o n ­
d e d o P e ú a f lo r id a , c r o a y » o s ü e n e c o n a y u d a d u la* J u n l a s g e n e ra le s
<le G u ip ú z c o a y
e l a p o y o m o r a l d e i a s r e p r e e o n ta c io n e s f o r a l «
d e la s tr e » p r o v i n e ia» v a s c o n g a d a » , a q u e ll a S o c ie d a d E c o n ó m ic a
V a s c o n > ^ d a d e Ami^fOfs d e l P a ís , p r i m e r a d e *u c la s e , ( |u e e n cau m a la
a le o c ió n d e la !^ g e n te s h a c f a H e s t u d io d e la s c ie n c ia s fia ic a « , d e la
e c o n o m ía p o lí ti c a , d e la m e d i c in a , d e la m / is ic a , d e la a g r i c u l t u r a ,
ti '
C oncrtH üke e r t e 4>»iud>o k Vi«c-a>b, p « f o d e q u e idúQLC4> e s p i r it a sn im A b * a
G Q tD u so u A C O
de 5.
V iK d e
■
líw
r e lu e io n N «
w jo
lf t lB U * ÍA * o n iin A p n ) P b a l« s s ig m
t s í
4
c * v » Íú í* r * *
Ju m A r, lucD»d*A d a nnci cxtlcceiOn d e » r tlc c lo s q u e p u b lu i» n n L a
G U ‘p * t í < v a , r e i ir itiu c d ú f p u e e «“n n «I lílu in <Ic «Li» C u u sL ó o VwciM M Adaa.
Oii6 le
i V. q u n njftñ U A DO 96 p^m ntipfl» v o ta r 4 u a oToctor.
p o riju l ©I <ÍÍB « ú t^ rio r m: le h u W tr» vikUi h il)la r C4>n un c u rt? I-e purwcwri« á
iiAted siQ 4uciA. s iu y poc«> catúUco: k M ira m n a & V. «{uc o ra u n * m e d id a <ns*
DirBdft -•» líl m á« in)|*íu ra clo n alisio o . P u e s n u e s tro s p a d re e flin
im iik « u i
n c io u a lis ta ií. ijracticab an ck» rc g ta e («rb »ni « k )iÍci«roa m is ; la Ilcv&ron ai Hitnro
d e T oU «a
!«• itarco ^ ria i V . la d ls p o u c io o <>ne e r i f (oi«h
u>ndicióci pre*
d » a Dar* la' m sta la a C n J e «r>t c o n g r^g sc ió u d e relitúo«o», la a u t o r w í u n
<1i<la i)or nue«iln» Jucitaf« f«kriJc's‘' S)D d u ila n ingnnii, la ju&iraTÍ6 Y. ecmio u n a dtRB o íio ó n a lc n ta to ria i lo* d e re rh o n
l a I ^ s í a ; la c a lm e a ría V, «3« HcilKalóbcft.
P i u « ouestri^e (j^^res, aín k«r anik«tAiiri>e, n o c u u s e n tia n q u e b u b ie s e fíente o «}«
I» }‘rt)v í ncia n i n g u u c^QV^nto il4< n ^ lip o so a . sin e>*aai rti »hsatJioa c o n ce d id a p e r iM
JunUi» / ü o t 1« parHC^TÍe á V. s» *e m u J u c aqiJl u n a propítgan«la 4-n r ím lm iW oaa
invaxtÓQCi« frai}«« y jC4Uita>4'Le p a re c e ría a V. híh d u J a a lg u n a , fíOTrÍDle;creena
u s i H II u e c«« m cm niivD to «tA«*«l>a li>k fiindamcDtOA d e la riüiizióü, v i'j^ u » t« (j c d
o » d a u n o d4-eaoa p ro p a p au d lsta^ { a v p ra « ú p e d c u n G a m b e tta .fle u n h v rry .d « un
Kakc'k P u « c nimi, Q u cstro sp aü rb » d i^ c u rria n d e ta n üit^iijU iinodo, « n ?urel>gión
U ü áíMlio la d e la qi»« V. t» r o fí« q u«, allú, e l afto IO S . ou^w t/as J u n U s fo tale* «
nn>bU<i«run ^ o o e r c o to i *•) •• a b u so —«on bufi p a ia h ta& ^ u n perju d icial * Iaa a H m ,
In d n slriS T com?«r<‘íü»; y recla*B»ri»H. noíidlo p a r* c r i- se puiiíe^ntliinilc &¡a crea*
e ló n d e n u e v o s convent<w, » In d p a ra que* »•* iirv a rd ic ra 9in d e m o ra i la d « n o L «•ióü d e algikn^« q u e s e h a b ia u e rin id o sinreaS liren«ua. ^O u cle J)* rec e rIa i V. m
n u e e l n s a u to rid a d ^ a furaJes s b p n q iu -Íe ra o m o l e a t a r i u n jn ^iu ta, p e n iu e ts l c ,
c u e sc rito di>JÍcado é la p u ld jc id ad , 6 d ^a d e a1 púJpitu, o e s s u re r a la c<mdnc*ta de
lo» oonceiaS^s d e «sio 6 del
Ayutilamicoto'? I-^ p a rw B /ia é V. m uy m a l ; y *
D u e ítn is |:>adre? If e p a rv c iJ ia t a n tn en y ta n (>ueslo e o p«?ón q u f a ltó «I aZU» 16j 0,
la » J u n ta s éf<ucralcs. enteradaH d e tm n e c b o AemH^anli:« p tc u d ic ro n i u n je s u íta
y p o a k u d o io Bnir.* e u a lro ajcahnre-fN>^, fu e ra d e io« l i m i t » d e la P n iv ia c ia , Mg*
Djficaroii at N uncio q u e a q u í t>ot e to le ra b a n *<»>»■ c^saaa.i
d e l a n á u l f C á , y a l t e r n a » o a e n s a y o s d e c u lt iv o v ÉUíljfoiüaoiOn d e
n u e v a s p la n U s y s u a íra b a jo a p a r a l a ¡ n s ta J a d ó n <le I n d u s tr i a s Q uevas,
c o m o ) « m e ta lú r g ic a s y d e sa la T o n e s, c o n ]a f o r m a c íó o d e l p r i m o r
n i c c l o ü a r i o tie v a s c u e n c e ; e n a u s J u n t a s le e S a m a flie g o a u s fa ra o e a s
r á o u l a u y s u s lie c r e a c ú in e é p o lilic a ti e l e c o n o m is ta b i l t o í n o A r r i q u íb ^ : y fo r m a e n e l e n c ic lo p e d is m o e l e s p í r i t u d e lo s jO v e n e s d e la a n já s
d is t> n g u Id a s & tftilia s d e V iz c a y a , O u ip fix c o a y A la v a y c r e a a q u e l R e a l
^ > ^ t n a r i o P a tr U iic o d e
q u e e n o p in i ó n d e D . M a rc e lin o
M e n é n d c z y l'e J a y o , ( l ) e s l a p r i m e r a e a c n e l a la ic a f u n d a d a e n
C o n e s la s i tu a c i ó n , c o n e a la s tr a d ic io n e s , c o n e s tá s le y e s H tializa
e l S ig lo X V II I y lle g .^ V iz c a y a á U é p o c a r e v o l u c io n a r ia e n q u e s e
a b o r d a la s o lu c ió n <lu tcnlaa la» c u e stio n e .^ p e n d ie n t e s s o b r e la e o b ^
r a n í a p o p u l a r , a o b re la H id e p o ú d e n c la d e l p o d e r c iv il, s o b r e la a
ju r ia d ic íiió n e a e e p e rJ a le a , s o b r e l a a ilu a c ió o d e (a s a n to r id a d c a y
p r o p ie íf a d o c le a iá irtlra a , Y e o e s t a é p o c a , q u e a b a r c a to d o e l s i g l o i l X ,
¿ q u e c o n d u c ta 8i¿?uió V izcay a? ¿ae m o v ió p o r ím p u ld o p r o p io ó p ro *
c e d i ó p o r in f lu e n c ia s e x tr a ñ a a ? /.c o n tin u ó s u t r a d ic i ó n o ae a p a r tó
d e ella'?
H a y , a e Q o rw , q u i e n e s o p jn a n q u e e n e s t a é p o c a tie la I l ia í o r ia
d e V iz c a y a l a t r a d i c i ó n s*^ I n t e r r u m p e y n o h a y q u e b u s r a r d u r a n t e
e lla l a p u r e z a d e l r é g im e n fo r a l. E s to y c o n fo r m o c o n e llo s , jo n a lg o
h a b ía m o s d e e s ta r lo ! N o fa lü iti d u ra o ti^ e l a lg lo X IX p e r s o n a lid a d e s
r a O n p u e b l í « e n te r o s , c o m o n u e s t r a I . V illa , q u e c o n ti n ú a ti y d e n e n d c n la a tr a d ic i o n e a a u t é n t i c a s lie l p a ís , p**rtj n o l c « r a n im p o n e r s e
a l Se/I o rlo .
¿ Q u é fo r m a y q u é d e s e n v o lv im ie n t« y q u é c o n s e c u e n c i a s tu v o
t o d o e llo ?
A s u n to e s e s te |w r a o t r a c o n f e r e n c ia q u e o c a s o d é e n o t r a p a r t e ,
a p u n U n d o i>or a h o r a t a n s o l o q u e c u a n d o n u e s t r o s p a d r e s s e
r e u ü ie r tín e n e s te m is m o e d itlc io c o n v o c a d o s p a r a d a r c u m p l i­
m i e n to á la le y d e 21 d e J u lio d e 1 ^ 7 6 , a c a s o p e n s a r a n , y p e n s a r ía n
c o n r a z ó n , q u e la d if íc il s i tu a c i ó n q u e s e h a b la c r e a d o a l p a ís tr a ía
s u o r ig e n d e q u e , d e m u c h o a a n o s a tr á a , n o s e h a b l a d o le n d id o Ja
tr a d ic i ó n a u té ttU c a d e V iz ca y a.
H t; iMCHO.
(i J
H t t t o f M d é t ú i H e le r o d o x m » » p fiÁ c lé t, H b r o VT, C ftp iU ilo I I I .