Cribado ampliado por espectrometría de masas en tandem Curso: Cribado Neonatal de enfermedades endocrino-metabólicas José Mª Egea Mellado H.U. Virgen de la Arrixaca Avances en cribado neonatal a) Mayor conocimiento de las causas y tratamiento de las enfermedades genéticas b) Desarrollo de tecnologías que se pueden aplicar al cribado neonatal è plataformas multiplex c) Desarrollo de estrategias de segundo nivel è mejoran el valor predictivo positivo del cribado AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 1 Plataformas multiplex Conjunto de tecnologías que permiten identificar múltiples analitos a partir de un único proceso analítico è cribado de múltiples enfermedades de forma simultánea Un test à una enfermedad è un test à múltiples enfermedades Ejemplos Cromatografía líquida de alta resolución (HPLC) Chips Microarray DNA Espectrometría de masas en tandem (MS/MS) Espectrometría de masas en tandem (MS/MS) Aplicaciones para el análisis de moléculas en un amplio rango de pesos moleculares: • Bajo Pm (<1 kDa) è drogas, vitaminas, pesticidas, metabolitos intermediarios, etc… • Pm 1-10 kDa è polipéptidos sintéticos y polisacáridos • Elevado Pm (>10 kDa) è polipéptidos, proteínas, oligonucleótidos y polisacáridos AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 2 ¿Qué es la espectrometría de masas? Es una técnica en la que se mide la relación masa/carga (m/z) de los componentes de una muestra, los cuales se encuentran en fase gaseosa y han adquirido una carga (+ o -). El espectro de masas de un compuesto se obtiene mediante la separación de los distintos iones en que se fragmenta en función de su m/z è fines identificativos. Eligiendo los iones adecuados de un compuesto determinado, se puede llegar a su cuantificación. Esquema de un espectrómetro de masas Vacío 10-5 – 10-8 mbar Introducción de muestra Fuente de iones Analizador de masas Detector AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 3 Fuente de iones Ionización dura Ionización por impacto electrónico (EI) Ionización blanda Ionización química (CI) Ionización química por desorción (DCI) Ionización por bombardeo de átomos rápidos (FAB) Ionización/desorción de la matriz asistida por láser (MALDI) Ionización química Ionización a presión atmosférica (API) Es una ionización muy blanda en la que no se produce fragmentación de la molécula. Dos tipos de API: Ionización por ElectroSpray (ESI) Ionización química a presión atmosférica (APCI) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 4 Ionización por ElectroSpray (ESI) Ionización por ElectroSpray (ESI) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 5 Ionización por ElectroSpray (ESI) Ionización por ElectroSpray (ESI) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 6 Ionización química a presión atmosférica (APCI) Video ionizacion ESI AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 7 Video ionización blanda Utilidad de los distintos tipos de ionización ESI è se usa preferentemente para compuestos que son: ü Iónicos o ü muy polares o ü termolábiles o ü con pesos moleculares > 1000 uma APCI è se usa preferentemente para compuestos que no son muy polares. AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 8 Analizadores de masas •Analizadores de sector magnético •Filtro de masas cuadrupolo •Analizadores de trampa de iones •Analizadores de tiempo de vuelo (TOF) •Analizadores de resonancia de ion ciclotrón (ICR) Filtro de masas quadrupolo AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 9 Funcionamiento del cuadrupolo Quadrupolo Modos de trabajo: • Full Scan • Selected Ion Monitoring (SIM) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 10 Espectrometría de masas en tándem (MS/MS) Técnica muy rápida Posee una gran sensibilidad ( RIA) Se basa en una ionización blanda (ESI, APCI) Analizador de masas è triple cuadrupolo Gran versatilidad: Genómica Proteómica Desórdenes metabólicos Espectrómetro de MS/MS AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 11 Triple quadrupolo Modos de trabajo: •Product Ion Scan à (SIM – Scan) •Precursor Ion Scan à (Scan – SIM) Proporciona información estructural •Neutral Loss Scan (NLS) à (Scan – Scan) •Multiple Reaction Monitoring (MRM) è análisis cuantitativo Video triple cuadrupolo AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 12 CRIBADO NEONATAL AMPLIADO Metabolitos detectados por MS/MS en cribado neonatal Sangre impregnada en papel (ionización modo +): Aminoácidos. Acilcarnitinas. Orina impregnada en papel (ionización modo -): Ácidos orgánicos. Acilglicinas. AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 13 Aminoácidos (Modo NLS; m/z = 102) *(MRM) Fenilalanina (Phe) Leucina+Isoleucina (Leu/Ile) Valina (Val) Tirosina (Tyr) Citrulina (Cit) Metionina (Met) Arginina (Arg) Glicina (Gly) Ornintina (Orn) Alanina (Ala) Butilación de los aminoácidos AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 14 Modo de “Perdida de neutros” (Neutral Loss Scan – NLS) Q1 Q2 Celda de colisión Q3 m/z - 102 Scan Scan Pérdida de neutros de los aminoácidos butilados AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 15 Fragmentación en celda de colisión (NLS) Modo de “Multiple Reaction Monitoring” (MRM) Q1 SIM ion Precursor mass fixed Q2 Celda de colisión Fragmentation in the gas cell (CAD) Q3 SIM Product ion fixed producing a trace of intensity for this ion. AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 16 Leu Ala Phe Tyr Aminoacidopatías detectadas por MS/MS Phe è Leu/Ile è Tyr è Cit è Met è Gly è Arg è Fenilcetonuria (PKU) Hiperfenilalaninemias (H-PHE) Enfermedad del jarabe de arce (MSUD) Tirosinemia (TYR-I, TYR-II, TYR-III) Citrulinemia (CIT-I, CIT-II) Aciduria argininosuccínica (ASA) Homocistinuria (HCY) Hipermetioninemia (H-MET) Hiperglicinemia no cetósica (NKHG) Argininemia (ARG) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 17 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 18 Acilcarnitinas Acilcarnitinas (Modo Precursor Ion Scan; m/z = 85) • • • • • • • • • • Carnitina libre (Co) Acetilcarnitina (C2) Propionilcarnitina (C3) Malonilcarnitina (C3DC) Butirilcarnitina (C4) Isovalerilcarnitina (C5) Tiglilcarnitina (C5:1) Glutarilcarnitina (C5DC) 3-OH-isovalerilcarnitina (C5OH) Hexanoilcarnitina (C6) • • • • • • • • • Octanoilcarnitina (C8) Decanoilcarnitina (C10) Decenoilcarnitina (C10:1) Dodecanoilcarnitina (C12) Dodecenoilcarnitina (C12:1) Miristoilcarnitina (C14) Tetradecenoilcarnitina (C14:1) Palmitoilcarnitina (C16) 3-OH-palmitoilcarnitina (C16OH) • Oleilcarnitina (C18:1) • 3-OH-oleilcarnitina (C18:1OH) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 19 Butilación de las acilcarnitinas Modo de “Precursor Ion Scan” (PS) Q1 Q2 Q3 Celda de colision m/z=85 m 2+ m 1+ SIM Scan m 1+ m1 + AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 20 Fragmentacion de las acilcarnitinas AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 21 Organicoacidurias Acidemia isovalérica (IVA) Deficiencia de la 3-metilcrotonil-CoA carboxilasa (3-MCC) Deficiencia de la 3-metilglutaconil hidratasa (MGA) Deficiencia de la 3-OH-3-metilglutaril-CoA liasa (HMG) Leucina Deficiencia de la 2-metilbutiril-CoA DH (2-MBG) Deficiencia de la 2-metil-3-OH-butiril-CoA DH (MHBD) Deficiencia de la â-cetotiolasa (BKT) Deficiencia de la isobutiril-CoA DH (IBDH) Isoleucina Valina Acidemia propiónica (PA) Acidemia metilmalónica (MMA) Ile + Val Acidemia glutárica tipo I (GA I) Lisina + triptófano Deficiencia de la holocarboxilasa sintasa Leucina Isoleucina á-cetoisocaproato Valina 2-ceto-3-metilvalerato Isovaleril-CoA 2-cetoisovalerato 2-metilbutiril-CoA Isobutiril-CoA 2-MBG IVA 3-metilcrotonil-CoA IBDH tiglil-CoA Metacrilil-CoA 3MCC 3-metilglutaconil-CoA 2-metil-3-OH-butiril-CoA MGA 3-OH-3-metilglutaril-CoA 2-metilacetoacetil-CoA HMG Acetoacetato 3-OH-isobutiril-CoA MHBD BKT Acetil-CoA 3-OH-isobutirato semialdehido metilmalónico Propionil-CoA PA Metilmalonil-CoA MMA Succinil-CoA AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 22 Acilcarnitinas asociadas C3 è acidemia propiónica (PA) acidemia metilmalónica (MMA) C4 è def. isobutiril-CoA DH (IBDH) C5 è acidemia isovalérica (IVA) def. 2-metilbutiril-CoA DH (2-MBG) C5-OH è def. 3-metilcrotonil-CoA carboxilasa (3-MCC) def 3-metilglutaconil hidratasa (MGA) def. 3-OH-3metilglutaril-CoA liasa (HMG) à (C6DC) def. 2-metil-3-OH-butiril-CoA DH (MHBD) def. â-cetotiolasa (BKT) à (C5:1) acidemia glutárica tipo 1 (GA1) C5-DC è Leucina á-cetoisocaproato Isoleucina Valina 2-ceto-3-metilvalerato C5 Isovaleril-CoA 2-cetoisovalerato C4 2-metilbutiril-CoA Isobutiril-CoA 2-MBG IVA 3-metilcrotonil-CoA IBDH tiglil-CoA Metacrilil-CoA 3MCC 3-metilglutaconil-CoA 2-metil-3-OH-butiril-CoA MGA 3-OH-3-metilglutaril-CoA HMG Acetoacetato 3-OH-isobutiril-CoA MHBD 2-metilacetoacetil-CoA C5C5-OH Acetil-CoA BKT 3-OH-isobutirato semialdehido metilmalónico Propionil-CoA PA Metilmalonil-CoA C3 MMA Succinil-CoA AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 23 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 24 Defectos en el transporte de los ác. grasos dentro de la mitocondria • Deficiencia en la captación celular de carnitina (CUD) • Defecto de la carnitina-palmitoiltransferasa I (CPT-I) • Defecto de la translocasa (CACT) • Defecto de la carnitina-palmitoiltrasnferasa II (CPT-II) Acilcarnitinas asociadas a defectos en el transporte de los ác. grasos dentro de la mitocondria CUD è Carnitina libre baja à C0 CPT I è C0 C16, C18, C18:1, C18:2 CPT II è C0 C14, C16, C18, C18:1, C18:2 CACT è C16, C18, C18:1, C18:2 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 25 â-oxidación de los ácidos grasos de cadena larga Especificidad de la acilCoA deshidrogenasa longitud de la cadena VLCAD 14 – 20 LCAD 12 – 18 MCAD 6 – 12 SCAD <6 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 26 Defectos de la âoxidación • Def. de la Acil-CoA deshidrogenasa de cadena corta è SCAD • Def. de la Acil-CoA deshidrogenasa de cadena media è MCAD • Def. de la Acil-CoA deshidrogenasa de cadena muy larga è VLCAD • Def. de la 3-OH-acil-CoA deshidrogenasa de cadena corta è SCHAD • Def. de la 3-OH-acil-CoA deshidrogenasa de cadena larga è LCHAD • Def. de la proteína trifuncional è TFP • Def múltiple de acil-CoA deshidrogenasa o acidemia glutárica tipo 2 è MAD o GA2 Acilcarnitinas asociadas a defectos de la â-oxidación SCAD è C4 SCHAD è C4-OH MCAD è C6, C8, C10, C10:1 VLCAD è C12, C12:1, C14, C14:1 LCHAD/TFP è C16-OH, C16:1-OH, C18-OH, C18:1-OH GA2 è C4, C5, C6, C8, C10, C10:1, C5-DC, C12, C12:1, C14:1, C16 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 27 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 28 Aspectos a tener en cuenta En un solo ensayo se tienen en cuenta muchos analitos: 10 Aminoácidos 21 Acilcarnitinas La probabilidad de que alguno de ellos esté fuera del rango referencia es grande è habría un gran número de resultados positivos è sobrecarga de trabajo del laboratorio en confirmación de resultados è generación de stres en las familias de los niños con resultado positivo y sometido a seguimiento analítico è gasto elevado en pruebas adicionales de confirmación de la enfermedad AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 29 Acciones a realizar 1. Establecimiento de los analitos con mayor importancia en el diagnóstico de las enfermedades objeto del cribado. 2. Establecimiento de puntos de corte y algoritmos de diagnóstico adecuados para disminuir el número de resultados positivos Se mejora el valor predictivo positivo de la prueba de cribado ¿Qué analitos son importantes en el perfil de acilcarnitinas? • Analitos primarios è establecen los perfiles presuntamente positivos • Analitos secundarios è en combinación con los primarios se asigna al perfil un riesgo de ser un verdadero positivo • Relaciones de analitos è asignan al pefil un riesgo añadido de ser un verdadero positivo Elevaciones aisladas de analitos secundarios o de las relaciones no son tenidas en cuenta en la valoración de perfil positivo AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 30 Analitos primarios en el perfil de acilcarnitinas C0 è CUD C0 è CPT I C3 è PA, MMA C4 è IBDH, SCAD C4-OH è SCHAD C5 è IVA, 2-MBG C5-OH è 3-MCC, MGA, HMG, MHBD, BKT C3-DC è MAL C5-DC è GA1 C8 è MCAD C14:1 è VLCAD C16 è CPT II, CACT C16-OH è LCHAD/TFP Analitos primarios, secundarios y relaciones PKU è Phe + Phe/Tyr HCY è Met + Met/Phe PA è C3 + C3/C2 MCAD è C8 + (C10, C10:1) + C8/C10 CPT 1 è C0 + (C16, C18, C18:1, C18:2) + C0/(C16+C18) AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 31 Establecimiento de los puntos de cut-off Nr of individuals ‘Sana’ enferma +2SD Falsos Negativos Falsos positivos El punto de cut-off debería encontrarse por encima del p99 de población sana y por debajo del p5 de la población enferma Puntos de cut-off (aspectos a tener en cuenta) Cada laboratorio debe establecer sus propios puntos de cut-off referidos a la población normal objeto de cribado. Muchas de las enfermedades cribadas tiene una baja prevalencia en la población cribada è se necesita mucho tiempo para tener en número de casos necesarios para establecer puntos de cut-off adecuados. Proyecto internacional de colaboración Región4 AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 32 Alteraciones metabólicas detectadas en la Región de Murcia Recién nacidos analizados mediante MS-MS: 24.937 • • • • • Hiperfenilalaninemias è 2 PKU è 1 MCAD è 1 Aciduria metilmalónica è 2 + (1+1) Déficit múltiple de las deshidrogenasas è 1? Incidencia de alteración metabólica: 1:3500 r.n. Conclusiones (1) La aplicación de la MS/MS a los Programas de Cribado Neonatal supone un cambio filosofía: • un test à múltiples enfermedades. • Valoración de perfiles de analitos y no valores aislados. • Aplicación de pruebas de segundo nivel que mejoran notablemente el VPP del cribado. • El Cribabo Neonatal Ampliado permite conocimiento real de la prevalencia de muchas enfermedades que hasta ahora se detectaban a partir de las manifestaciones clínicas AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 33 Conclusiones (2) • Establecimiento de nuevos fenotipos asintomáticos de algunas enfermedades. • Detección de enfermedades que, aunque no cumplen los criterios clásicos de inclusión en programas de cribado, su detección precoz pueden evitar a las familias una “odisea” diagnóstica posterior de la enfermedad de su hijo. • Mejor conocimiento de la historia natural de algunas enfermedades raras que permitirá en el futuro poder establecer tratamiento más efectivos. Laboratorio de Metabolopatías AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 34 Muchas gracias AcroPDF - A Quality PDF Writer and PDF Converter to create PDF files. To remove the line, buy a license. 35