← →

Anuncio
←
itsu­ria­ta­ka
⌂
del pavo, de la pa­va y de la pavemaría; la carnosidad
colgante de la hembra maquisapa. An­ta­ri ya­nui­ti­ra
tsuo­ni okan­ta­na­ke itsuo­tsa pio­mpiom om­pion­
ka­na­ka. Cuando el ave tsuo­ni anda, su carnosidad
colgante se balancea pio­mpiom.
V. tsúo­ni, otsa.
itsu­ria­ta­ka V. tsu­ria­ta­gan­tsi.
itsu­rin­ka­ke­ro V. tsu­rin­ka­gan­tsi.
itsu­rin­tsu­ria­ta­ko­ta­ke V. tsu­rin­tsu­ria­ta­ko­ta­gan­tsi.
itsú­va­re V. tsu­vá­rin­tsi.
itsu­va­ta­ke­ri V. tsu­va­ta­gan­tsi.
ityan­kaa­ta­ke V. tyan­kaa­ta­gan­tsi.
ityara V. ikya­ra.
itya­ri­vea V. tya­ri­véan­tsi.
ityo­ki V. tyó­ki­tsi.
ityokimogutsa inan.pos. la última punta de la tripa de un
ave y toda la par­te alrededor de su ano (ichomone).
V. otsa, tyó­ki­tsi, mo­gú­ton­tsi, cho­mó­nen­tsi.
ityo­ki­ta­ke V. tyo­ki­ta­gan­tsi.
ityó­mia AU adj.an. pequeñito (forma corta y cariñosa
de ityo­mia­ni.
• Solamente se usa en tercera per­so­na, ityomia pe­
queñito o otyomia pequeñita, como pa­ra dirigirse con
cariño a niños pequeños.
V. ityo­mia­ni.
ityo­mia­ki­se­ta­ke V. tyo­mia­ki­se­ta­gan­tsi.
ityo­miá­ko­na adj.an. un po­qui­to más chico. Pa­ni­ro
ya­ga­ke apa shi­ma ima­ra­ne­ri­ka­tyo ka­ra. Yo­ga­ri
ya­ga­ke­ri­ra icha ityo­mia­ko­na ina­ke. Mi papá cogió
un tremendo boquichico. El que cogió mi hermano es
un po­qui­to más chico.
V. ityo­mia­ni; -kona Apén. 1.
ityo­miá­kya­ni adj.an. chico to­da­vía. Yo­ga­ri otsi­ti ipa­
ke­na­ri­ra apa in­ti ityo­mia­kya­ni, te­kya iran­ta­ri­te.
El perrito que me ha dado mi papá es pequeño, to­da­
vía no es adulto.
V. ityo­mia­ni; -kya Apén. 1.
ityo­mia­kyá­ni­ra adv. cuando él to­da­vía era pequeño.
An­ta­ri ityo­mia­kya­ni­ra no­to­mi, ita­sa­no­va­ge­ta­ke­
na­tyo ka­ra, tyam­pa in­kan­ta­kem­pa iron­tsi­nam­
pi­rea­ke­na­ra. Cuando mi hijo to­da­vía era pequeño,
siempre quería estar conmigo y no podía separarse
de mi lado.
V. ityo­miá­kya­ni; -ra 4.14.4.
ityo­mia­ni adj.an. chico/a, pequeño/a; su cría (de
un animal o pájaro); el pequeño. Inei­ri ya­ra­paa­
ke pá­ki­tsa ya­mi iro­she­to­te io­ka­men­ko­ta­paa­ka
imen­ko­se­ta­ka­ra togn, ipa­pa­nu­ti­ri ityo­mia­ni akya
ipi­ga­naa ya­ra­nai soooo. (Cuentan que) él vio a un
gavilán venir volando trayendo un mono maquisapa,
se posó en su ni­do togn, dio (el mono) a sus crías y
enseguida regresó volando soooo.
V. -ni3 Apén. 1; otyo­mia­ni, tyo­mia­ta­gan­tsi, ityó­mia.
ityo­mia­ta­ke V. tyo­mia­ta­gan­tsi.
ityo­na inan.pos. su boca, su hocico medio levantado
(p.ej. el hocico del sajino o del achuni; la boca del
→
ivan­ki so­ró­mai
148
pez boquichico).
V. tyo­na­ta­gan­tsi, ti­ne­ren­ka­gan­tsi, icho­vi.
ityo­na­ta­ke V. tyo­na­ta­gan­tsi.
ityon­ka­re V. tyon­ká­rin­tsi.
ityon­ki V. tyón­ki­tsi.
ityon­ko­ri­na V. ton­ko­ri­nan­tsi.
ivae V. páe­tsi.
iva­gan­te V. va­gán­ten­tsi.
iva­gan­te­ta­ga­ke­ro V. va­gan­te­ta­ga­gan­tsi.
iva­gan­te­ta­ke V. va­gan­te­ta­gan­tsi.
iva­gi­ro­te V. pa­gi­ro.
ivái­ro V. vái­ron­tsi.
ivámane oshe­to inan. esp. de árbol (lit. su calabaza del
mono maquisapa).
▲  Produce
frutos redondos del tamaño de toronjas que se comen
chupando las semillas; el fruto es de color amarillo por dentro y
por afuera.
V. pa­ma, oshe­to.
iva­mo­ko­te ma­tsón­tso­ri m. esp. de tigrillo que come
gallinas (lit. su calabaza del jaguar).
♦ Tradicionalmente se contaba que este tigrillo era el hermano
menor de padre y mad­re del jaguar a quien, algunos años después
de la muerte de su papá, él comenzó a tratar de ‘mi calabacita’
(no­va­mo­ko­te) y tenerlo como su sirviente. También se deciá que
soñar con una calabaza pa­mo­ko era una advertencia de que iba a
ser cogido por un jaguar. Pinkisanitakerora pa­mo­ko, iragakempi ma­tson­tso­ri. Si sueñas con una calabaza pa­mo­ko, (es una
advertencia de que) te va a coger un jaguar.
V. pa­mo­ko, ma­tsón­tso­ri.
ivam­pa­roa­ta­ke­ri V. vam­pa­roa­ta­gan­tsi.
ivam­pa­ró­ki­te V. vam­pa­ró­kin­tsi.
ivam­pa­túi­re V. pam­pá­tui.
iva­na­va­ki­te V. pa­na­va­kin­tsi.
ivanavákite V. pa­na­va­kin­tsi.
ivan­ka­gi V. van­ka­gin­tsi.
ivan­kai V. van­káin­tsi.
ivan­ka­men­to V. van­ka­men­ton­tsi.
ivan­ki inan.pos. 1. el ala o la pluma del ala de él.
• Este tér­mi­no enfoca las
plumas con que vuelan
las aves; a un ala sin
plumas se refieren con el
tér­mi­no ishi­van­ki.
2. térm. gen. pa­ra
insectos con alas en su
fase adulta en comparación con su fase de
oruga. Yo­ga­ri pem­pe­ro
in­ti ivan­ki shi­go­pa. La
oruga shi­go­pa se
transforma en mariposa
ivan­ki
(lit. la mariposa es el ala
de la oruga shi­go­pa).
V. van­ki­ta­gan­tsi, ka­pán­ki­ri.
ivan­ki so­ró­mai m. esp. de mariposa nocturna (lit. su
ala de la oruga so­ro­mai).
Descargar