CUENTO/ITINERARIO TURÍSTICO DE ALMENARA “BIVALCADIM

Anuncio
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
CUENTO/ITINERARIO TURÍSTICO DE ALMENARA
“BIVALCADIM & BORGAMUZA”
Beatriz Conejos Sánchez
Universidad Jaume I; Castellón
RESUMEN
En el siguiente trabajo encontrarás la explicación de la realización de un cuento/itinerario
turístico de Almenara. Desde los personajes principales hasta su encuadernación han sido
creados por su autora. Su puesta en práctica en una clase de 4 años del CEIP Juan
Carlos I de Almenara. El cuento se ha realizado en tres días consecutivos y en tres
capítulos encuadernados de diferente color y con itinerarios diferentes. En el cuento se ha
combinado material de fantasía y verídico, tanto histórico como geográfico de la zona.
Los personajes principales son una dragona y un búho que responden a los nombres de
Borgamuza y Bivalcadim respectivamente. La dragona aparece volando y el búho que
vive en la localidad de Almenara, le enseña los principales lugares del término,realizando
en cada capítulo un itinerario diferente. Para acabar apareciendo Jaume I en el tercer
capítulo dando un giro a esta historia de amistad.
Se han analizado los resultados obtenidos durante las tres sesiones y se ha comprobado
como a partir del cuento se ha fomentado el sentimiento de pertenencia a una población,
mostrando los principales lugares, nombres e imágenes de los monumentos que
representan el pueblo. Además de una manera indirecta el turismo de excursión.
PALABRAS CLAVE:
Itinerario
turístico,
cuento,
narración
histórica
,
identidad,
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
1
sentimiento
de
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
pertenencia.ABSTRACT
In the next job you will find the explanation of the realization of a tourist tale/itinerary of
Almenara. Since the main characters to their binding have been created by its author. Its
implementation in a class of 4 years of CEIP Juan Carlos I of Almenara.
The story has been done in three consecutive days and three bound chapters of different
colors and with different itineraries. In the story has merged material of fantasy and true,
both historical and geographical area.
The main characters are a dragon and an owl that respond to names Borgamuza and
Bivalcadim respectively. The Dragon is flying and the owl who lives in the town of
Almenara, teaches the main places of the term, making each chapter a different route. To
finish appearing Jaume I in the third chapter giving a twist to this story of friendship.
We have analyzed the results obtained during the three sessions and it has been proven
as from the tale has fostered the sense of belonging to a population, showing the main
places, names and images of the monuments that represent the people. As well as an
indirect way of hiking tourism.
KEY WORDS:
Tourist itinerary, story, historical narrative, identity and sense of belonging
INTRODUCCIÓN TEÓRICA
Desde que los niños y niñas comienzan a hablar, las familias les enseñan a decir su
nombre y el de sus parientes, además del lugar en el que viven. Con el tiempo los niños
van conociendo y creando el sentimiento de pertenencia a una familia y a un lugar en el
que residen.
Dicho sentimiento, es necesario para que las personas se sientan identificados y parte de
un grupo, en el que se comparten valores y costumbres, entre otras cosas.
De este modo, las personas necesitamos sentirnos parte de una gran cantidad de
diferentes grupos. Uno de ellos, es saber y conocer de dónde procedemos, población en
la que vivimos, la ciudad, la calle y el piso. Por ello, es necesario fomentar el sentimiento
de pertenencia de este lugar en el que se reside, ya que contribuye al fomento de nuevos
sentimientos de pertenencia.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
2
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
Las personas que viven en una misma localidad tienen en común el sentimiento de
pertenencia al grupo de dicha localidad, es un valor y unas costumbres que se comparten.
Cada persona lo vive de diferente modo, aún así cuando vienen personas de otras
poblaciones a tu localidad se le enseñan los principales lugares y monumentos que ofrece
la ciudad o el pueblo y del que te sientes parte de él.
Así pues, Molina, Tudela y Guillén (2013), al respecto, señalan que:
Un itinerario turístico, es un recorrido temático propio de una comunidad o área
geográfica, que permite el conocimiento de sus valores y atractivos más
particulares, capaz de atraer visitantes y motivar su desplazamiento a lo largo de
ella, visitando sus recursos, realizando actividades y utilizando los servicios que
han sido habilitados con ese objeto.
Estos itinerarios transcurren tanto por entornos naturales como por entramados
urbanos, ofreciendo productos basados en la puesta en valor de los recursos
patrimoniales, entre los que se incluyen elementos materiales que integran la
memoria colectiva (Millán, 2001; Peñalver, 1998).(...)Los itinerarios culturales
representan procesos interactivos, dinámicos y evolutivos de las relaciones
humanas interculturales que reflejan la rica diversidad de las aportaciones de los
distintos pueblos al patrimonio cultural (Icomos, 2008). Sus usuarios pueden
utilizarlos como medio de conocimiento directo de los valores de un lugar, ya sean
naturales, culturales, históricos, geológicos, etc., bien siguiendo un recorrido
autónomo (excursionismo), o bien realizándolo sobre caminos balizados y
homologados (senderismo) (Turmo et al., 2007)
En los últimos años se asiste a la multiplicación de itinerarios turísticos por todos
los rincones del planeta. Estos recorridos turísticos, que toman distintas
denominaciones tales como corredores, rutas, circuitos, caminos o itinerarios,
tratan de diferenciarse de sus competidores, resaltando determinados recursos que
están presentes en el territorio o que son imaginados y creados artificialmente, con
la finalidad de atraer la visita de consumidores potenciales (Hernández, 2011).
(p.190)
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
3
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
El objetivo principal de este proyecto es fomentar el sentimiento de pertenencia del lugar
en el que viven, Almenara. Al mismo tiempo, la toma de conciencia y el aprendizaje de los
nombres de los lugares geográficos, históricos y culturales que la localidad de Almenara
dispone, para ofrecer tanto a los habitantes como a los turistas.
De manera indirecta, también se intenta promover el turismo dentro de su mismo término,
para que a partir de los lugares que se nombran realicen excursiones y los conozcan con
sus familiares, valorando la naturaleza y la historia de su población.
El Decreto 38/2008 en el que apunta que “El descubrimiento del medio físico, natural,
social y cultural implica además de una determinada representación del mundo, la
existencia de sentimientos de pertenencia, respeto, interés y valoración de todos los
elementos que lo integran”.
A través de la herramienta del cuento se pueden trabajar una gran cantidad de contenidos
y llegar a todos los públicos, desde los más pequeños hasta los más mayores, pues “la
narració històrica proporciona un sentiment de realitat i d'humanitat procedent dels
esdeveniments pasats; constitueix un factor important dins de l'ensenyament del civisme i
provoca el desig d'emulació en el bé.” (Bryant, 1996, p. 40).
En definitiva, un cuento bonito esta destinado a cautivar, su función consiste en producir
gozo. Y el gozo hace que se despierte el espíritu, el cual responde en el hombre a toda
percepción de la verdadera belleza, tal como indica Bryant (1996).
“La narració és alhora un del mitjans simples per a establir un corrent de confiança entre
la mestra i els seus alumnes, i un mètode excel·lent per a formar habituds d'atenció.”
(Bryant, 1996, p. 21-22).
METODOLOGÍA
Para la realización del cuento, la metodología empleada ha sido basada en el libro
“Llegendes de la Ribera” de Ramiro y Bueno (2006), que consta de un conjunto de diez
leyendas donde se explica la historia y geografía de la comarca.
A partir del significado del término Almenara como aparece reflejado en la web
www.wikipedia.es
Almenara proviene del árabe ‫( المنارة‬al-manāra) «el faro» o «la atalaya», a su vez derivado
de ‫( نار‬nār) «fuego». El nombre hace referencia a las torres árabes situadas en el cerro
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
4
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
del Castillo, desde las que se encendían fuegos como señal de aviso.
Se han puesto en marcha mecanismos de creatividad e imaginación a partir de los
elementos históricos y geográficos del pueblo. De este modo, es como han surgido los
personajes principales del cuento, un búho y una dragona, los cuales han sido dibujados y
pintados a mano. A dichos personajes se les ha puesto el nombre de las torres más
significativas y que representan el pueblo, Bivalcadim y Borgamuza, y que popularmente
son conocidas como l'Agüelet y l'Agüeleta, respectivamente.
Para la realización del texto del cuento se ha realizado una búsqueda de información
histórica y geográfica verídica, que ha sido proporcionada por Mario Viché, maestro del
CEIP Juan Carlos I de Almenara y por el Gestor Cultural del Ayuntamiento de Almenara,
Pere Hormigos; la web del Ayuntamiento de Almenara; y por último, se han hecho varias
excursiones para la toma del material fotográfico a los lugares que aparecen en el cuento.
Con todo ello, se ha podido extraer la información de los principales lugares geográficos e
históricos y de los monumentos del pueblo, que no todos, ya que dispone de muchos más
pero al ser un cuento para niños de infantil, ha sido obligatorio reducir en información y
lugares.
Como resultado de todo ello, se ha escrito un cuento de “Narracions d'història natural,
amb la intervenció d'animals molt personificats” (Bryant, 1996, p. 58), a modo de itinerario
turístico que muestra los lugares geográficos e introduce la historia del pueblo de
Almenara, a partir de las vivencias de los personajes que acabarán dando nombre al
pueblo y representándolo, tal y como se conoce hoy.
Para el final del cuento se buscó una forma de impactar a los niños con la transformación
de los personajes en la torres del pueblo, para ello se llevó a cabo una búsqueda
exhaustiva sobre cómo realizar este efecto visual para los niños. Se realizó un
taumátropo, por un lado los personajes y por el otro las torres, para que cuando giraran,
con la ayuda de dos gomas en los extremos, diera la sensación de que los animales
estaban dentro de las torres y así su conversión.
El cuento ha sido confeccionado manualmente utilizando materiales escolares, cartulinas,
dibujos hechos y pintados a mano, e impresiones a color. Todo el material está
plastificado para su mejor conservación.
Así pues, el cuento consta de 2 cartulinas de tamaño A3, una para la portada y otra para
el plano del término de Almenara. Hay una portada con el nombre del cuento “Bivalcadim
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
5
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
y Borgamuza”, los personajes y tres sujeciones de velcro para colocar los títulos de los 3
capítulos que se añaden según van siendo contados. Por detrás de la portada están las
imágenes de las cartulinas ordenadas y cómo ha de contarse el cuento además de unas
líneas de resumen de cada capítulo. Además, hay un soporte visual en tamaño A3 que es
el mapa del término de Almenara, dibujado y pintado a mano, plastificado y con
sujeciones de velcro.
El texto del cuento tiene un total de 15 cartulinas tamaño A4, para la puesta en escena ha
sido dividido en tres capítulos de diferente color. Cada cartulina está numerada por
delante y por detrás, en la parte de delante aparece la foto del lugar real y con sujeciones
de velcro para que mientras se va narrando la historia se puedan añadir personajes y
objetos que se van nombrando. Por detrás está el texto perteneciente a esa imagen. El
primer capítulo es de color amarillo y tiene una extensión de 5 cartulinas, el segundo es
de color rojo y ocupa 4 cartulinas, y el tercero es de color naranja y cuenta con 6
cartulinas, un pergamino y un taumátropo.
Además hay 3 sobres de media cuartilla de los mismos colores que los capítulos y
debidamente identificados para guardar y organizar los objetos sujetados con velcro.
Para todas las sujeciones nombradas hay un total de 29 dibujos plastificados y sujetados
con el velcro, entre los que hay letreros, personajes, varias representaciones de
fenómenos atmosféricos, monumentos históricos, elementos de la naturaleza y objetos
que sirven para todo el cuento.
Los temas transversales que se trabajan en el cuento son rutinas, normas, fenómenos
atmosféricos, animales, sonidos de animales y atmosféricos como la lluvia, colores,
números y cantidades, elementos de la naturaleza, comida típica de la zona, lugares
reales, personajes reales y de ficción, tamaños, historia de la localidad, psicomotricidad
fina y gruesa, la atención, el respeto de las normas y turnos de palabra, emociones como
la sorpresa, la alegría y la tristeza, el juego, el compañerismo y la amistad, y festividades
que se celebran con hogueras en la Comunidad Valenciana.
El cuento está destinado a la “Clase dels Gatets” de 4 años del segundo ciclo de infantil
del CEIP Juan Carlos I de Almenara, curso 2014-2015. Dicho cuento podría ser destinado
para cualquier aula de infantil e inclusive para alumnos del ciclo de primaria, adaptando si
fuera necesario vocabulario o nuevos lugares que visitan los personajes.
La narración del cuento se ha basado en la metodología del libro “Com explicar contes”
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
6
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
de Bryant (1996), a continuación se resumen los consejos que se han extraído para ello;
aprender el cuento; que guste al narrador; ensayar antes de contarlo a los niños; tener
libertad a la hora de explicar el cuento, no memorizarlo; no leerlo, ya que da más
naturalidad si se explica; poner emoción y sentimiento desde el primer momento; no tener
prisa; improvisar si es necesario y que sea simple, lógico, que tenga drama y entusiasmo.
La narración del cuento, se realizará en 3 días consecutivos, en una sesión de 45 minutos
y a la misma hora cada día después del patio. El lugar donde se realizará la narración
será en la asamblea, mientras los niños realizan de 10 a 15 minutos de relajación,
respetando su rutina de entrar al aula, se preparará las cámaras que grabarán la sesión y
el material a utilizar.
Habrá dos dispositivos de grabación de la sesión, una cámara fija y la otra que la tendrá
una compañera que grabará desde otro ángulo.
Para cada sesión se utilizará como soporte visual, la cartulina de tamaño A3 del plano
enganchada al franelógrafo, los títulos de los capítulos, las cartulinas de tamaño A4
correspondientes al capítulo del día, así como los diferentes elementos sujetados al
velcro, una bandeja y dos sillas.
Los instrumentos que se utilizarán para la evaluación en la primera fase de planificación
será el diario reflexivo, “El diario es una excelente estrategia evaluativa para desarrollar
habilidades metacognitivas. Consiste en reflexionar y escribir sobre el propio proceso de
aprendizaje”(Bordas & Cabrera, 2001, p. 17) será la observación directa, preguntas
durante el cuento y al final.
La puesta en marcha, se hará a partir de la principal herramienta que es la observación
directa, “La observación se encuentra a lo largo del proceso educativo, y por tanto debe
formar parte de la evaluación. Un buen evaluador es un buen observador, dado que,
mediante esta técnica se pueden detectar y corregir los errores cometidos.” (Angera,
1983, p. 15).
Para evaluar el proceso se realizarán preguntas de control y atención, serán de respuesta
cerrada y otras que provocarán la intriga sobre el cuento. Se utiliza este instrumento
porque dentro de la metodología de Bryant (1996) uno de los consejos se basaba en
realizar preguntas de control y así comprobar el seguimiento de la historia.
Un seguimiento en el diario reflexivo después de cada día que se cuente el cuento y se
verán las imágenes grabadas para la reflexión y mejora de la siguiente sesión.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
7
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
Tras finalizar el cuento se harán preguntas directas con respuesta cerrada para
comprobar que los niños recuerdan del capítulo a modo resumen y recordatorio para
afianzar la información expuesta con el cuento.
Para finalizar se harán preguntas sobre los lugares que han aparecido en el cuento y los
niños deberán levantar la mano para indicar que han visitado, de este modo conocer si los
niños han ido a esos lugares y los han reconocido.
Para el análisis de los resultados se hará una transcripción de las grabaciones realizadas
en los 3 días, se hará una tabla que recogerá preguntas mientras se cuenta el capítulo y
otra tabla con las preguntas después del capítulo del día. Cada tabla llevará los siguientes
datos: Número de niños ese día en el aula, total de preguntas realizadas, porcentaje de
aciertos y de errores, y porcentaje de preguntas en las que la contestación si ha sido de
manera colectiva o individual.
TEXTO DEL CUENTO
TITOL: BIVALCADIM I BORGAMUZA
1: ES CONEIXEN
BIVALCADIM I BORGAMUZA ES CONEIXEN.
EL MUSSOL BIVALCADIM LI ENSENYA A LA DRAGONA BORGAMUZA EL LLOC ON
VIU, ON POT MENJAR I DORMIR....
2: S'HO PASEN BÉ
BIVALCADIM I BORGAMUZA VISITEN MÉS LLOCS DEL POBLE: JUGUEN, RIUEN,
VOLEN, ES BANYEN...
ELS ANIMALS GAUDEIXEN DE TOTES LES POSSIBILITATS QUE EL POBLE ELS
DÓNA.
3: EL GRAN DINAR
BIVALCADIM I LA GENT DEL POBLE LI DONEN UNA SORPRESA A BORGAMUZA.
QUAN DE SOBTE ARRIBA DEL PASSAT JAUME I...
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
8
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
1. ES CONEIXEN
1) VISTES DEL POBLE D'ALMENARA DES D'EL CASTELL
HI HAVIA UNA VEGADA, UN MUSSOL QUE ES PASSAVA HORES I HORES PRENENT
EL SOL DEL MEDITERRANI DES DE LA SEUA MUNTANYA.
UN DIA, MENTRE ESTAVA EN LA MUNTANYA D'EL CASTELL VA VEURE MOLT LLUNY
A UNA DRAGONA VOLANT I TIRANT FOC PER LA SEUA BOCA.
EL MUSSOL VA EIXIR VOLANT PER A TROBAR-SE AMB LA DRAGONA, JA QUE NO
HAVIA VIST A UN ANIMAL COM EIXE I LI VA DIR:
- EH HOLA! QUI ETS I D'ON ERES?
LA DRAGONA QUE ERA MOLT PRESUMIDA, LI AGRADAVA MOLT TIRAR FOC PER LA
SEUA BOCA PERQUÈ TOT EL MÓN LA VEIÉS ARRIBAR. LI VA CONTESTAR:
- M'ANOMENE BORGAMUZA I VINC DES DE LA MITOLOGIA, UN LLOC
FANTÀSTIC. PORTE VOLANT MOLT DE TEMPS, NECESSITE DESCANSAR I MENJAR.
¿TU COM T'ANOMENES I ON ESTEM?
EL MUSSOL LI VA DIR:
- EL MEU NOM ÉS BIVALCADIM I ESTEM EN UN POBLE DE LA COMUNITAT
VALENCIANA QUE LIMITA PER L'EST AMB EL MAR MEDITERRANI, ÉS PLA PEL SUD I
MOLT MÉS MUNTANYENC PEL NORD I OEST.
VA SER EN EIXE MOMENT QUAN LI VA PREGUNTAR:
- VOLS QUE T'ENSENYE EL POBLE I ET DIGA ON POTS ACONSEGUIR
MENJAR I UN LLOC PER A PASSAR LA NIT?
LA DRAGONA BORGAMUZA LI VA CONTESTAR RÀPIDAMENT, SÍ!, ES VA SENTIR
MOLT CONTENTA PER HAVER TROBAT A UN MUSSOL TAN SIMPÀTIC.
2) VISTES D'ALMENARA DES D'EL CASTELL PER DARRERE
BIVALCADIM, EL MUSSOL, VA COMENÇAR A EXPLICAR-LI:
- ACÍ HI HAVIA UN CASTELL AMB UNA MURALLA QUE L'ENVOLTAVA. DES
D'AQUEST ES CONTROLAVA EL PAS OBLIGAT DELS CAMPEROLS I DELS
CAVALLERS AMB ESPASA PER TOTA LA COSTA DE LA MAR, ENTRE LES PLANES DE
CASTELLÓ I DE VALÈNCIA, I LA RUTA INTERIOR CAP A SARAGOSSA A TRAVÉS DE
LA VALL D'UIXÓ I DE MORELLA, AQUESTA ERA UNA RUTA PRINCIPAL D'ESTA
ÈPOCA, LA MEDIEVAL, QUE COMUNICAVA ARAGÓ AMB EL LITORAL VALENCIÀ.
ELS ANIMALS EIXIREN VOLANT DEL POBLE I A MIG CAMÍ, ENTRE EL POBLE I LA
PLATJA, EL MUSSOL VA CONTINUAR DIENT:
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
9
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
EN EL MAPA: PENYA DE L'ESTANY /TEMPLE DE VENUS
- DES D'ACÍ DE LA PENYA DE L'ESTANY O TAMBÉ CONEGUDA COM EL
TEMPLE DE VENUS QUE EL VAREN CONSTRUIR ELS ROMANS, PODEM VEURE LA
MARJAL I DINS ELS ESTANYS, QUE SÓN TRES LLACS D'AIGUA DOLÇA, AQUESTS
VÉNEN DES D'AQÜÍFERS, AIGUA QUE VA PER BAIX DE TERRA, DE LA SERRA
D'ESPADÀ. S'ANOMENEN ESTANY NORD, GRAN I SUD. ALLÍ POTS BEURE AIGUA
PERÒ VÉS AMB CURA PER ON XAFES PERQUÈ VIUEN MOLTES PLANTES, PER
AIXÒ NO HAS D'EIXIR-TE DEL CAMÍ I TAMPOC HAS DE TIRAR FEM. HO DIUEN
EIXOS SENYALS.
3) ELS ESTANYS
ELS ANIMALS VOLAREN FINS ALS ESTANYS I EN EIXE MOMENT, A BORGAMUZA
QUE MIRAVA A TOTS ELS COSTATS UNA PLANTA LI VA TOCAR EL NAS FENT-LI
COSQUERELLES, AMB TAN MALA SORT QUE VA ESTERNUDAR MOLT FORT.
- AAAAACCCCHHHIIIIIIISSSS!
BIVALCADIM ES VA GIRAR RÀPIDAMENT A BORGAMUZA I LI VA MURMURAR:
- CHSSSSSS! NO FACES MOLT DE SOROLL QUE ACÍ VIUEN MOLTS ANIMALS I NO
SE'LS POT MOLESTAR, ESTAN DESCANSANT DELS SEUS VIATGES O TENEN FILLS
DORMINT.
4) LA MARJAL I TARONGERS
BORGAMUZA VA DEMANAR PERDÓ I SENYALANT LA MARJAL VA PREGUNTAR:
- I AIXÒ COM DEIES QUE S'ANOMENAVA?
BIVALCADIM VA DIR:
- EIXA EXTENSIÓ DE TERRA PANTANOSA?
- DONCS S'ANOMENA MARJAL, FA ANYS JO MENJAVA ARRÒS MOLT
D'ARRÒS, PER ACÍ PER ON ESTEM VOLANT ARA ESTAVA PLE D'ARROSSALS PERÒ
MENJAREM TANT ARRÒS LA GENT DEL POBLE I JO, QUE DE SOBTE UN DIA ENS
QUEDAREM SENSE ARRÒS. TAMBÉ LA GENT ES POSAVA MALALTA DE MENJAR
SEMPRE EL MATEIX, AIXÍ ÉS COM ELS CAMPEROLS CANSATS DE TANT D'ARRÒS
DECIDIREN SEMBRAR TARONGERS. DES D'ALESHORES HI HA TARONGERS QUE
DONEN TARONGES MOLT BONES I DOLCES.
- MIRA VINE AMB MI I TE'LS ENSENYARÉ.
ELS ANIMALS COMENÇAREN A MENJAR I SE'LS VA FER DE NIT.
5) PUNT DEL CID
COM ESTAVEN TAN CANSATS, EL MUSSOL BIVALCADIM VA PORTAR A LA DRAGONA
A LA MUNTANYA DEL PUNT DEL CID, ON HI HAVIA UN CAMPAMENT QUE JA FA
MOLTS ANYS ELS ROMANS UTILITZAREN PER A DORMIR I VIGILAR PERQUÈ
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
10
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
VOLIEN CONQUERIR EL POBLE.
ARA LI TOCAVA VIGILAR A BIVALCADIM DES DE LA MUNTANYA D'EL CASTELL. I
BORGAMUZA DESCANSARIA EN LA MUNTANYA DEL PUNT DEL CID.
BORGAMUZA ENCARA QUE ESTAVA CANSADA DEL VIATGE MENTRE BADALLAVA LI
VA PREGUNTAR A BIVALCADIM:
- DEMÀ QUE M'ENSENYARÀS?
BIVALCADIM LI VA DIR:
- DEMÀ HO VEURÀS, ARA A DORMIR I A DESCANSAR.
2. S'HO PASSEN BÉ
1) VISTES DEL POBLE D'ALMENARA DES D'EL CASTELL
AL DIA SEGÜENT, BORGAMUZA VA DESPERTAR AMB MOLTES GANES DE
CONÉIXER AMB EL SEU AMIC BIVALCADIM EL LLOC A QUÈ HAVIA ARRIBAT, I VA
ANAR A BUSCAR-HO A LA SEUA BRANCA A LA MUNTANYA D'EL CASTELL.
BIVALCADIM ESTAVA VIGILANT ELS CAMINS AL VOLTANT DE LA ZONA, ELS DE
MURVIEDRO, LES VALLS I LA LLOSA.
EN ARRIBAR EL SOL, BIVALCADIM JA NO HAVIA DE VIGILAR, ARA ERA EL TORN
DELS CAMPEROLS DE LA ZONA. I AIXÍ ÉS COM BIVALCADIM I BORGAMUZA VAREN
PODER PASSAR EL DIA JUNTS VISITANT NOUS LLOCS.
BORGAMUZA ESTAVA CONTENTA I IL·LUSIONADA PER CONÉIXER EL POBLE, I LI VA
PREGUNTAR A BIVALCADIM:
- ON EM PORTARÀS HUI?
BIVALCADIM ENTUSIASMAT PER LA SEUA PREGUNTA LI VA CONTESTAR:
- ET VAIG A ENSENYAR TOTS ELS LLOCS BONICS D'AQUEST POBLE PERQUÈ
ET VULGUES QUEDAR ACÍ PER A SEMPRE I SIGUES LA MEUA AMIGA.
ELS DOS ANIMALS ES VAREN ANAR VOLANT.
- MIRA AQUESTA MUNTANYA S'ANOMENA EL CASTELL, A VEURE SI
M'AGAFES, LI VA DIR BIVALCADIM A BORGAMUZA
I COMENÇAREN A VOLAR AL VOLTANT DE LA MUNTANYA,
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
11
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
2) ESGLÉSIA DE LOS SANTOS JUANES I MAPA
MENTRE ESTAVEN JUGANT A QUI AGAFAVA A QUI, VAN SONAR LES CAMPANES DE
LA TORRE DEL CAMPANAR, EIXE QUE ESTÀ AL COSTAT DE L'ESGLÉSIA DE LOS
SANTOS JUANES, VAREN SONAR CINC CAMPANADES:
- “CLON, CLON, CLON, CLON, CLON”.
FOU EN EIXE MOMENT QUAN ES VAN PARAR DAVANT D'UNA COVA.
- MIRA UNA COVA! QUÈ SORT!
DIGUÉ BORGAMUZA, JA QUE DE SOBTE ES VA POSAR A PLOURE. MOLT RÀPID ES
VAN FICAR DINS DE LA COVA I MENTRE LA TORMENTA PASSAVA, VAN PENSAR A
JUGAR A POSAR NOM A LA COVA.
EL MUSSOL HAVIA ESCOLTAT, QUE LA GENT DEL POBLE MIRAVA UNA COVA, QUAN
NO TENIEN RELLOTGE PER A SABER QUINA HORA ERA I ANAR-SE'N A CASA.
COM QUE ELS HAVIA SERVIT D'ABRIC PER A REFUGIAR-SE DE LA PLUJA, EN EIXE
MOMENT HAVIEN SONAT LES 5 CAMPANADES I LA GENT DEL POBLE HAVIA
ARREPLEGAT, ELS ANIMALS VAN PENSAR POSAR-LI DE NOM ABRIC DE LES CINC.
DESPRÉS DE LA TORMENTA, ARRIBA LA CALMA I TORNA EL SOL. AIXÍ DESPRÉS
JUGAR, VOLAR I CÓRRER AMB PLUJA I SOL, BORGAMUZA VA COMENÇAR A
PLORAR-LI A BIVALCADIM:
- OH BIVALCADIM! SNIFF SNIFF! BUAAA! MIRA COM TINC LA MEUA CUA,
ESTÀ TOTA BRUTA! CONEIXES ALGUN LLOC ON ANAR A PRENDRE UN BANY I
RENTAR-ME?
3) PLATJA DE CASABLANCA
BIVALCADIM DIGUÉ:
- CLAR QUE SÍ! VAS A CONÉIXER UN LLOC ON M'AGRADA ANAR EN ESTIU A
BANYAR-ME, NADAR I TOMBAR-ME AL SOL DAMUNT DE LES PEDRES. VINGA,
ACOMPANYA'M! ANEM A ANAR A LA PLATJA DE CASABLANCA, N'ÉS MOLT BONICA,
PERTANY AL MAR MEDITERRANI I L'AIGUA ESTÀ SALADA.
ELS ANIMALS VOLAREN FINS A LA MAR, ES VAREN BANYAR, JUGAR EN LA RIBA I
BORGAMUZA VA DEIXAR DE PLORAR.
4) MUNTANYA PUNT DEL CID
EN CAURE LA NIT, EL MUSSOL I LA DRAGONA VOLAREN FINS A LA MUNTANYA DEL
PUNT DEL CID, PER A QUE BORGAMUZA DESCANSARA PERÒ LA DRAGONA LI VA
DIR AL MUSSOL QUE ELLA TAMBÉ VOLIA VIGILAR.
ALESHORES, LI VA DIR QUE FARIEN TORNS, PRIMER VIGILARIA ELL EN LA
MUNTANYA D'EL CASTELL, MENTRE ELLA DESCANSAVA EN LA MUNTANYA DEL
PUNT DEL CID I DESPRÉS ES CANVIARIEN.
D'AQUESTA MANERA, BORGAMUZA PODRIA AVISAR AMB EL SEU FOC DELS
PERILLS QUE PODIEN TINDRE LA POBLACIÓ DURANT LA NIT.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
12
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
BORGAMUZA, ENCARA QUE ESTAVA CANSADA, LI VA PREGUNTAR A BIVALCADIM:
- DEMÀ QUE M'ENSENYARÀS?
BIVALCADIM LI VA DIR:
- DEMÀ HO VEURÀS, ARA A DORMIR I A DESCANSAR.
3. EL GRAN DINAR
1) VISTES DEL POBLE D'ALMENARA DES D'EL CASTELL I MAPA
AL DIA SEGÜENT, QUAN VA EIXIR EL SOL, ELS ANIMALS VAREN VOLAR PEL POBLE
I VAN VEURE L'ESCOLA CEIP JUAN CARLOS I.
BIVALCADIM LI VA EXPLICAR:
- MIRA EIXE EDIFICI QUE VEUS ACÍ, EIXE ÉS EL COL·LEGI A ON VAN TOTS ELS
XIQUETS D'AQUEST POBLE A ESTUDIAR I A APRENDRE MOLTES COSES.
BORGAMUZA VA CONTESTAR-LI:
- A MI TAMBÉ M'AGRADA APRENDRE COSES NOVES.
I VAN CONTINUAR VOLANT PEL POBLE I MENTRE HO FEIEN.
2) MOLÍ D'ARRÒS
BORGAMUZA VA PREGUNTAR:
- QUÈ ÉS AQUELLA CASA?
BIVALCADIM LI DIGUÉ:
- AH! AIXÒ QUE ESTÀS ASSENYALANT ÉS L'ANTIC MOLÍ D'ARRÒS. LA GENT
DEL POBLE ENCARA EL MANTÉ PER A RECORDAR ELS VELLS TEMPS DE QUAN
CULTIVAVEN ARRÒS EN LES TERRES ON ARA HI HA TARONGERS.
BORGAMUZA QUE ESTAVA EIXE DIA MÉS CURIOSA, LI DIGUÉ A BIVALCADIM:
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
13
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
- M'AGRADARIA TASTAR L'ARRÒS I SABER COM ERA PERQUÈ JO NO L'HE
VIST MAI.
BIVALCADIM ES VA QUEDAR PENSANT:
- MMMM
COM S'HO PASSAVEN TAN BÉ JUNTS BIVALCADIM LI DIGUÉ A BORGAMUZA:
- SAPS? A MÉS D'AQUEST POBLE PODRÍEM ANAR A VEURE ALTRES QUE ES
TROBEN PROP. MIRA AL NORD ESTÀ LA LLOSA; AL SUD BENAVITES, A L'OEST ELS
TERMES DE LA VALL D'UIXÓ, SAGUNT, QUART DE LES VALLS I QUARTELL.
ELS ANIMALS QUEDAREN EN TORNAR A PASSAR EL DIA JUNTS. AIXÍ UN DIA
DESPRÉS D'UN ALTRE. ELS DIES, LES SETMANES, ELS MESOS ES PASSAVEN
MENTRE JUGAVEN, VIGILAVEN EL POBLE I REIEN JUNTS. QUE BÉ S'HO PASSAVEN.
3) MUNTANYA DEL PUNT DEL CID
DE FORMA MOLT MÀGICA, APAREGUÉ JAUME I EN LA MUNTANYA DEL CID.
VENIA DEL PASSAT AMB LA SEUA ESPASA PER A RECUPERAR A LA DRAGONA,
L'ANIMAL MITOLÒGIC, QUE S'HAVIA ESCAPAT DE LA GÀBIA ON L'HAVIA FICAT EL
MAG MERLO I TORNAR-LA AMB ELL AL PASSAT.
DONCS JAUME I JA VA ESTAR UNA VEGADA EN AQUEST POBLE, QUAN VA CERCAR
EL CASTELL I S'APODERÀ D'ELL PER SER UN LLOC ESTRATÈGIC PERQUÈ ALTRES
CASTELLS ES RENDIREN I PODER FER LA CONQUESTA DE VALÈNCIA.
4) LA PLAÇA LA FONT
DE SOBTE, UN DIA BIVALCADIM VA RECORDAR QUAN BORGAMUZA LI VA
DEMANAR TASTAR L'ARRÒS I VA VOLER DONAR-LI UNA SORPRESA.
VA DEMANAR ALS BARS DEL POBLE: EL TROPEZON, EL TUBO, EL CHAMBERS, EL
CAU..., QUE L'AJUDAREN A CUINAR UNA SUPER PAELLA PER A LA DRAGONA.
TOTS VAREN DIR QUE SÍ I LI VAN DONAR LA SORPRESA A BORGAMUZA.
QUAN BORGAMUZA VA ARRIBAR TOTS VAN CRIDAR:
- ¡SORPRESA!
BORGAMUZA ES VA POSAR MOLT CONTENTA PERQUÈ PER FI ANAVA A TASTAR
L'ARRÒS. I DE POSTRE COM ERA UN DIA FESTIU TAMBÉ TASTARIA ELS PASTISSOS
DE MONIATO.
EIXE DIA TOTA LA GENT DEL POBLE ESTAVEN DINANT AMB BORGAMUZA I
BIVALCADIM NO HI HAVIA NINGÚ VIGILANT EL POBLE, AIXÍ ÉS COM VA PODER
ARRIBAR JAUME I.
JAUME I VA BUSCAR ALS ANIMALS PER TOT EL POBLE FINS QUE ELS TROBÀ EN
LA PLAÇA DE LA FONT, ELS AGAFÀ I NINGÚ VA PODER FER RES PER ELLS.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
14
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
5) EL CASTELL I MAPA
S'ELS VA PUJAR A LA MUNTANYA D'EL CASTELL PER ESBRINAR COM BORGAMUZA,
UNA DRAGONA MITOLÒGICA, S'HAVIA ESCAPAT DE LA GÀBIA I HAVIA ARRIBAT FINS
A AQUELLA ÈPOCA. BORGAMUZA NO VA VOLER CONTAR-LI EL SEU SECRET.
ELS ANIMALS COM S'HAVIEN FET MOLT AMICS NO PARAVEN DE MIRAR-SE
MENTRE JAUME I ELS PREGUNTAVA.
COM CAP DELS ANIMALS VA VOLER PARLAR-LI, JAUME I VA TOCAR AMB LA SEUA
ESPASA EL COS DE BIVALCADIM I EL VA CONVERTIR EN UNA TORRE.
BORGAMUZA VA EIXIR VOLANT PER A AVISAR A LA GENT DEL POBLE PERÒ NO VA
PODER ARRIBAR MOLT LLUNY PERQUÈ JAUME I LA VA TOCAR TAMBÉ AMB LA
SEUA ESPASA I LA VA CONVERTIR EN ALTRA TORRE.
6) MAPA I MUNTANYA D'EL CASTELL AMB LES TORRES
ARA EL POBLE TENIA DUES TORRES DES DE LES QUALS PODER VIGILAR ELS
CAMINS PERQUÈ NINGÚ MÉS POGUERA ENTRAR-HI.
JAUME I NO VA PODER TORNAR AL PASSAT AMB L'ÚLTIM ANIMAL MITOLÒGIC.
AMB ELS ANYS, LES PLUGES I EL SOL, LA TORRE BIVALCADIM ES VA FER VELLET I
LA GENT DEL POBLE VA COMENÇAR A DIR-LI L'AGÜELET. BORGAMUZA, TAMBÉ ES
VA FER AGÜELETA.
LES TORRES ENCARA ES MIREN DES DE LLUNY I BORGAMUZA JA NO VA PODER
TIRAR FOC PER LA SEUA BOCA.
PERÒ EN LA COMUNITAT VALENCIANA HI HA ALGUNS DIES QUE S'ENCENEN
FOGUERES ENCARA QUE SIGUEN PER ALTRES RAONS, COM EL DIA DE SANT
JOSEP, SANT JOAN O SANT ANTONI.
LA GENT DEL POBLE ELS APROFITA PERQUÈ ELS ANIMALS MANTINGUEN SEMPRE
VIU L'AMOR I ES PUGUEN ENCENDRE NOVES FLAMES D'AMOR EN ALTRES CORS.
UN DIA UN XIQUET COM VOSALTRES ES VA TROBAR UN PERGAMÍ COM AQUEST
VOLEU QUE L'OBRIM?
PERGAMÍ
SOM BIVALCADIM I BORGAMUZA
L'ESPASA ESTAVA ENCANTADA I ESPEREM QUE ALGÚ, DEL POBLE O DE FORA,
ARRIBE I PUGA TRENCAR L'ENCANTAMENT QUE UN DIA ENS VA SEPARAR.
SEGUR QUE JA SABEU EL NOM DEL POBLE ON VA OCÓRRER AQUEST FET, PERÒ
PER SI DE CAS, S'ANOMENA ALMENARA.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
15
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
EL NOM D'ALMENARA VE D'AQUELLA ÈPOCA, ANDALUSI, LLUNYANA EN EL TEMPS
PERÒ MOLT PRESENT EN LA MEMÒRIA DELS HABITANTS DE HUI.
LI VAM DONAR NOM AL POBLE PER NOSALTRES LES TORRES BORGAMUZA I
BIVALCADIM, O MÉS CONEGUDES COM L'AGÜELET I L'AGÜELETA, QUE COM LLOC
ESTRATÈGIC ERA DES D'ON ES VIGILAVA, AIXÍ ÉS COM ALMENARA ÉS CONEGUDA
PEL FOC QUE UNA DRAGONA TIRA PER LA SEUA BOCA I D'UNS ULLS QUE VEUEN
A LLARGUES DISTANCIES, COM ELS D'UN MUSSOL.
DISCUSIÓN Y/O CONCLUSIONES
A partir de la actividad del cuento/itinerario de Almenara en los niños se ha fomentado el
sentimiento de pertenencia, tan necesario para las personas, el sentirnos parte de un
grupo. Al mismo tiempo como itinerario turístico a partir de las fotografías del pueblo que
aparecen en el cuento se han hecho tres recorridos diferentes uno para cada día, lo que
ha permitido conocer los valores y los atractivos de la localidad tanto geográficos como
históricos, reconocimiento y conocimiento de los nombres de monumentos importantes de
la población. Además de forma indirecta se ha fomentado las excursiones dentro de la
localidad. El cuento en infantil es una herramienta muy utilizada para el aprendizaje de
nuevos conceptos y en este caso los enmarcados dentro de la segunda área del Decreto
38/2008 “EL medio físico, natural, social y cultural.
Como conclusión final se ha conseguido el objetivo, en el que los niños han mejorado el
sentimiento de pertenencia del lugar en el que viven a través del cuento y han conocido el
nombre de los lugares geográficos e históricos que la localidad ofrece, ya que a simple
vista los niños los reconocían y nombraban.
Por lo tanto, considero que el cuento ha funcionado y la recogida de información también,
excepto las preguntas de levantar la mano, ya que no se puede saber con certeza si es
verdad o no lo que los niños están contestando.
Como mejoras para la actividad del cuento, se podría mejorar la redacción del cuento,
hacer una actividad escrita que recoja los lugares que los animales han visitado a modo
de guía y que los niños puedan enseñarlo a sus familiares, fomentando de este modo el
turismo de excursiones y que posteriormente los niños contarán su experiencia en el aula.
Además para el refuerzo de los capítulos, se podrían realizar las siguientes actividades:
escribir los nombres de dos los personajes principales en el franelógrafo de manera
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
16
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
grupal, de manera individual pintar a los personajes principales y escribir el nombre de
cada personaje. Escenificar de manera grupal cada capítulo utilizando las sesiones de
psicomotricidad. Pintar y recortar un taumátropo de menor tamaño al que aparece en el
cuento, plastificarlo y el día de la última clase de psicomotricidad en la que se
escenificaba el último capítulo que los niños todos al mismo tiempo fueran los que
hicieran que se convirtieran los personajes en las torres.
También se podrían realizar alguna excursión desde el colegio con los niños por los
lugares que se nombran del pueblo y que son accesibles para ellos.
Promocionar la localidad, sus recursos históricos y geográficos a partir del cuento a otros
colegios de poblaciones de alrededor.
Ampliar las aventuras de los personajes en otros lugares de Almenara, menos conocidos ,
o otras poblaciones.
Como limitación, me habría gustado saber más sobre Almenara y su historia, ya que sé
que hay mucha más información que no he podido incluir. Pues creo que toda población
tiene una historia, unos monumentos y lugares geográficos junto con las personas que
viven en esa población que forman un atractivo turístico digno de ser conocido, ya sea un
pueblo o una ciudad. Otra limitación es mi falta de experiencia que me ha llevado a no
conocer la canción de Jaume I, ya que me sorprendieron los niños cuando empezaron a
cantarla, siendo un material muy bueno a incluir dentro del cuento para que sea más
completo.
BIBLIOGRAFIA Y WEBGRAFIA
 Angera, M.T. (1983). Manual de prácticas de observación. (p.15). México: Trillas.
 Ayuntamiento de Almenara. (2015). Conoce Almenara. Lugares de interés o
ayuntamiento de Almenara. Recuperado de http://www.almenara.es/?page_id=132.
el 27 de Mayo de 2015.
 Bordas, M.I. y Cabrera, F.A. (2001) Estrategias de evaluacion de los aprendizajes
centrados en el proceso. Revista Española de Pedagogía. Año LIX, enero-abril, 21,
25-48.
 Bryant, S.C. (1996). Com explicar contes. Barcelona: Espiga.
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
17
quadernsanimacio.net
ISSN: 1698-4404
nº 22; Julio de 2015
 DECRETO 38/2008, de 28 de marzo, del Consell, por el que se establece el
currículo del
segundo ciclo de la Educación Infantil en la Comunitat Valenciana. Publicado en el
DOGV del 03/04/2008.
 Definición.de.(2008). Definición de sentido de pertenencia. Recuperado el 09 de
Mayo de 2015 de http://definicion.de/sentido-de-pertenencia/
 Hormigos, P. (2015). ALMENARA Breu ressenya Pere Hormigos Sánchez març
2015. Almenara
 Hormigos, P. & Academia Valenciana de la Llengua. (2008). Toponimia dels pobles
valencians. Almenara. La Plana Baixa [Mapa]. Toponimia dels pobles valencians.
124. Valencia:Publicacions de l'Acadèmia Valenciana de la Llengua.
 Potenciación del patrimonio natural, cultural y paisajístico con el diseño de
itinerarios turísticos.
Cuadernos de turismo. Murcia, España: Universidad,
Departamento de Geografía, Facultad de Letras.
 Ramiro, E. & Bueno, E. (2006) Llegendes de la Ribera. Tavernes Blanques:
L'Eixam Edicions, S.L.
 Wikipedia. (2014). Almenara (Castellón). Recuperado el 07 de Abril de 2015 de
http://es.wikipedia.org/wiki/Almenara_%28Castell%C3%B3n%29
COMO CITAR ESTE ARTÍCULO: Conejos Sánchez; Beatriz ; (2015); Cuento/itinerario
turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”; en http://quadernsanimacio.net ; nº
22, julio de 2015; ISSN: 1698-4404
Cuento/itinerario turístico de Almenara; “Bivalcadim & Borgamuza”
Copyleft: Beatriz Conejos Sánchez
18
Descargar