tema 6. el adverbio, la preposición y la conjunción

Anuncio
IES Norba Caesarina. DEPARTAMENTO DE LENGUA Y LITERATURA.
!
!
LENGUA!Y!LITERATURA.!1º!de!Bachillerato.!
!
MORFOSINTAXIS.!TEMA!6.!EL!ADVERBIO,!LA!PREPOSICIÓN!Y!LA!CONJUNCIÓN.!
!
I.!EL!ADVERBIO!Y!LAS!LOCUCIONES!ADVERBIALES.!
!
El!adverbio!es!una!clase!morfológica!invariable,!ya!que!carece!de!nociones!gramaticales!
como!género,!número,!persona,!tiempo,!etc.!No!obstante,!por!su!forma,!podemos!encontrar!
tres!clases!de!adverbios:!
a)!Simples:!constituidos!por!una!sola!palabra:!antes,'después,'dentro,'fuera,'bien,'mal…!
b)! Derivados! o! parasintéticos! con! el! sufijo! –MENTE:! cordialmente,! cómodamente,!
afortunadamente…!
c)!Locuciones!adverbiales:!estructuras!o!expresiones!invariables!y!fijas!de!dos!o!más!palabras!
que!se!comportan!de!forma!idéntica!a!los!adverbios!simples:'tal'vez,'a'lo'mejor,'a'ciegas,'por'
supuesto,'en'adelante…'
!
!
Los!adverbios!y!locuciones!adverbiales!pueden!clasificarse!por!su!significado:!de!lugar,!
tiempo,!modo,!cantidad,!afirmación,!negación!y!duda.!
!
Sintácticamente,! ! el! adverbio! en! la! oración! constituye! una! estructura! llamada! SINTAGMA!
ADVERBIAL,!que!puede!desempeñar!varias!funciones!sintácticas.!!
!
El!sintagma!adverbial.!
!
!
El! sintagma! adverbial! es! una! estructura! cuyo! núcleo! es! un! adverbio.! Éste! puede! ir!
modificado!por!dos!elementos:!
•
Un!cuantificador,!adverbio!de!cantidad!generalmente.!
Mi'casa'está'muy'lejos.'
•
Un!complemento!preposicional!o!complemento!del!adverbio.!
Mi'casa'está'lejos'de'la'farmacia.'
!
!
El!adverbio!asume!en!la!oración!los!siguientes!comportamientos:!
!
a)! Complemento! circunstancial! (modifica! al! verbo! de! la! oración):! Mañana' me' llamas' /' Las'
cosas'van'viento'en'popa.'/'Estudió'mucho'para'el'examen.'
!
b)! Complemento! de! un! adjetivo! (modifica! al! núcleo! de! un! sintagma! adjetival):! Estamos'
demasiado'cansados.!/!Ya'estoy'completamente'restablecido.''
!
c)! Complemento! de! otro! adverbio! (modifica! al! núcleo! de! un! sintagma! adverbial):! Tu' primo'
vive'muy'cerca'/'Esto'no'está'demasiado'bien.'
!
e)! Modificador! oracional:! expresa! la! modalidad! de! la! oración,! la! refuerza! o! realiza! un! juicio!
sobre! el! contenido! de! la! misma:! Iré,' indudablemente.! /! A' lo' mejor' me' contratan.! /!
Afortunadamente,'salió'ileso'del'accidente.!
!
f)! Ocasionalmente! los! adverbios! de! modo! y! tiempo! pueden! funcionar! como! atributo:! Estoy'
estupendamente.'/'Era'muy'temprano.'
!
!
!
!
!
1
IES Norba Caesarina. DEPARTAMENTO DE LENGUA Y LITERATURA.
!
!
LENGUA!Y!LITERATURA.!1º!de!Bachillerato.!
1.! Clasifica! los! adverbios! y! locuciones! adverbiales! de! los! enunciados! siguientes! y! especifica!
sus!funciones!sintácticas.!
!
• Chico,'las'cosas'me'van'de'miedo.'
• Por'desgracia'está'terriblemente'enfadado.'
• Lo'decidió'a'última'hora,'pero'era'demasiado'tarde.'
• En'realidad,'yo'ya'no'sé'dónde''vivo.'
• Sin'duda'éste'es'mi'mejor'amigo.'
• Su'casa'es'bastante'grande'para'todos.'
• Ahora'viene'a'vernos'muy'a'menudo.'
• Recientemente'han'abierto'una'pastelería'cerca'de'aquí.'
• No'lo'hagas'así'.'Actúa'prudentemente.'
• Quizá'me'haya'equivocado.'Tal'vez'no'seguí'bien'las'instrucciones.'
!
2.Localiza! los! modificadores! oracionales! y! di! qué! contenido! aportan:! pueden! determinar! la!
modalidad!oracional,!reforzarla!o!emitir!un!juicio!sobre!el!contenido!de!la!oración.!
!
• Sinceramente,'no'te'entiendo.'
• De'ninguna'manera'te'lo'permitiré.'
• ¡Si'volviera'a'llamar'mañana…!'
• Por'suerte,'no'se'han'mojado'los'papeles.'
• Seguramente'se'habrán'marchado'ya.'
• Ganamos'el'partido,'increíblemente.'
• Ésta'es,'en'efecto,'la'solución'del'problema.'
• Ojalá'tengas'la'misma'suerte'que'yo.'
'
!
3.Las! siguientes! frases! son! incorrectas! porque! en! ellas! asociamos! un! adverbio! a! un!
determinante.!Corrígelas:!
!
• Detrás'tuyo'viene'el'autobús.''
• El'vecino'que'vive'debajo'nuestro'es'tuerto.''
• Ahí'está'el'libro,'y'encima'suyo,'la'carta.''
• Ese'chico'se'sienta'delante'mío'en'clase.''
'
Indefinidos!y!adverbios!de!cantidad!
!
Pronombres! y! determinantes! indefinidos! en! masculino! singular! y! los! adverbios! de!
cantidad!presentan!las!mismas!formas:! mucho,'poco,'bastante,'demasiado,'todo,'algo,'nada,'
tanto,' más,' menos…' Observa! el! comportamiento! de! la! forma! mucho! en! las! oraciones!
siguientes:!
Tengo'mucho'frío'(det.).'
No'quiere'más'dinero.'Ya'tiene'mucho'(pron.)'
Estudia'mucho'todas'las'tardes'(adv.)'
'
!
Para! determinar! la! categoría! de! estas! palabras! sólo! hay! que! observar! su!
comportamiento! en! la! oración:! los! determinantes! acompañan! al! sustantivo;! los! pronombres!
sustituyen! a! su! referente;! los! adverbios! modifican! al! verbo! como! circunstanciales,! a! los!
adjetivos!o!a!otros!adverbios.!
!
!
!
2
IES Norba Caesarina. DEPARTAMENTO DE LENGUA Y LITERATURA.
!
!
LENGUA!Y!LITERATURA.!1º!de!Bachillerato.!
!
4.!!En!los!enunciados!siguientes!aparecen!formas!idénticas!de!pronombres,!determinantes!y!
adverbios.!Localízalas!y!distínguelas!a!partir!de!su!función!sintáctica.!
!
•
¿Es'que'ha'ocurrido'algo'importante?'No'os'preocupéis'tanto.'
•
¡Cuánto'ha'llovido!'Pero'ya'es'bastante'tarde.'
•
Esa'curva'es'algo'peligrosa.'
•
Le'ofrecía'más'dinero,'pero'dijo'que'ya'tenía'bastante.'
•
Estudia'poco'pero'lo'entiende'todo.''
•
Demasiada'gente'para'un'espacio'tan'pequeño.'
•
No'llevaba'nada'de'valor.'
•
Llegó'a'casa'todo'enfadado.'¿Qué'le'habéis'hecho?'
•
No'me'lo'digas'tantas'veces.'Te'pones'demasiado'pesado.'
•
Tiene'menos'culpa'que'tú,'pero'más'remordimientos.''
'
5.! La! forma! interrogativo_exclamativa! QUÉ! también! puede! actuar! como! pronombre,!
determinante!o!adverbio.!Analízala!en!estos!enunciados:!
¡Qué'elemento'estás'hecho!''
¡Qué'bien'vives!''
¿Qué'traes'ahí?''
¡Qué'gente'tan'tonta!''
¿Qué'hora'es?'
!
II.!PREPOSICIONES!Y!LOCUCIONES!PREPOSICIONALES!
!
! Las! preposiciones! son! morfemas! independientes,! invariables,! que! pueden! tener! dos!
estructuras:!
!
a)Preposiciones! simples:! a,' ante,' bajo,' con,' contra,' de,' desde,' en,' entre,' hacia,' hasta,' para,'
por,'según,'sin,'sobre,'tras,'mediante,'durante…!
!
b)Locuciones! preposicionales:! grupos! fijos! de! palabras! que! equivalen! a! una! preposición!
simple.!Suelen!terminar!en!preposición:!gracias'a,'acerca'de'respecto'a,'en'relación'con,'junto'
a,'con'tal'de,'a'fin'de,'a'pesar'de…'
!
Las!preposiciones!en!la!oración!siempre!subordinan!un!elemento!a!otro:!
QUn!modificador!al!núcleo!de!un!sintagma:!Harto'de'todo'/'El'libro'de'ayer'/'Cerca'de'mi'casa.'
QUn!complemento!al!núcleo!del!predicado:!Iré'con'vosotros'/'Hablaron'de'música…'
QUna!proposición!subordinada!a!la!principal:!Lo!haré!a!pesar!de!no!tener!ganas.!
!
El!sintagma!preposicional.!
! !
! !
El! sintagma! preposicional! es! una! estructura! formada! por! una! palabra! o! grupo! de!
palabras! cuya! función! requiere! estar! precedidos! de! preposición.! Existen! muchas! funciones!
sintácticas!que!son!sintagmas!preposicionales.!
! !
La!estructura!de!un!sintagma!preposicional!se!compone!de!dos!elementos:!ENLACE!(la!
preposición)!y!TÉRMINO!(la!palabra!o!grupo!de!palabras!introducidos!por!la!preposición).!
!
Lo'haré'gracias'a'tu'ayuda.!ENLACE:!gracias'a!;!TÉRMINO:!tu'ayuda.'
Presume'de'listo:'ENLACE:'de;'TÉRMINO:'listo.'
Lo'vi'de'lejos.'ENLACE:'de;'TÉRMINO:'lejos.'
3
IES Norba Caesarina.
DEPARTAMENTO DE LENGUA Y LITERATURA.
El!sintagma!preposicional!puede!desempeñar!en!la!oración!muchas!funciones!sintácticas:!
Estaré'en'mi'casa!(complemento!circunstancial).!
Jugaron'a'las'cartas!(suplemento!o!complemento!de!régimen).!
Llama'a'tu'amigo!(complemento!directo).!
No'fue'aplaudido'por'el'público!(complemento!agente).!
Lleva'esas'flores'a'tu'tía!(complemento!indirecto)!
'
'
6.!Localiza!las!preposiciones!y!locuciones!preposicionales!y!di!qué!elementos!relacionan:!
!
• Lo'haré'con'tal'de'salir'hasta'más'tarde.'
• Jugaron'a'las'cartas'hasta'el'amanecer.'
• A'causa'del'temporal'suspendieron'los'vuelos'de'ayer.'
• Durante'toda'su'vida'estuvo'junto'a'su'marido.'
• A'pesar'de'sacar'malas'notas,'le'compraron'la'consola.'
• Gracias'a'tu'ayuda'terminaré'antes'el'trabajo.'
• Está'muy'decepcionado'de'sus'amigos.'
!
7.!Transforma!las!locuciones!preposicionales!en!preposiciones!simples!sinónimas.!
!
• Nos'salvamos'gracias'a'su'intervención.'
• Respecto'a'Félix,'he'de'decir'que'trabaja'mucho.'
• No'pudimos'salir'a'causa'del'frío.'
• En'medio'de'Luis'y'Ana'se'sentará'Carlos.'
• Estudia'mucho'con'el'fin'de'tener'buenas'calificaciones.'
• Discutieron'toda'la'tarde'acerca'del'comportamiento'de'Luis.'
!
!
III.!CONJUNCIONES!Y!LOCUCIONES!CONJUNTIVAS!
!
Como! las! preposiciones,! también! las! conjunciones! son! morfemas! independientes! invariables!
que!se!presentan!bajo!dos!estructuras:!
a) Conjunciones! simples! (formadas! por! una! sola! palabra):! y,' ni,' pero,' o,' si,' porque,'
aunque,'que…'
b) Locuciones! conjuntivas! (grupos! fijos! de! palabras! sinónimas! de! las! conjunciones!
simples):!sin'embargo,'por'el'contrario,'en'cambio,'con'tal'de'que,'ya'que,'a'pesar'de'
que,'así'que…'
!
Dependiendo!de!su!comportamiento!sintáctico,!las!conjunciones!pueden!ser!de!dos!tipos:!
!
1.!Coordinantes:!unen!elementos!que!están!al!mismo!nivel!sintáctico!o!desempeñan!la!misma!
función!(palabras,!sintagmas,oraciones,!proposiciones).!
!
Comió'pasteles'y'un'bocadillo.'
Es'pobre,'pero'honrado.'
Su'casa'no'está'en'Madrid,'sino'en'Alcalá.'
Irán'a'París'o'a'Roma.'
Quiero'que'vengas'conmigo'y'que'te'portes'bien.'
Lo'hizo'con'entusiasmo,'sin'embargo,'no'le'reconocieron'el'trabajo.'
'
'
4
IES Norba Caesarina.
DEPARTAMENTO DE LENGUA Y LITERATURA.
2.!Subordinantes:!introducen!proposiciones!subordinadas.!
'
No'ha'venido'porque'está'enfermo.'
Aunque'no'me'dejen,'saldré'esta'noche.'
Con'tal'de'que'me'dejes'en'paz,'te'prestaré'el'coche.'
Creo'que'han'salido.'
Dime'si'vas'a'venir.'
!
!
8.!Localiza!las!conjunciones!y!locuciones!conjuntivas!subordinantes:!
!
a)'Si'te'portas'bien,'te'llevaré'al'zoo.'
b)'Ya'que'no'me'hacéis'caso,'me'voy.'
c)'Está'nevando,'así'que'no'podemos'salir.'
d)'Te'lo'digo'para'que'te'rías.'
e)'No'creo'que'lo'hayan'hecho'con'intención.'
!
9.!Localiza!las!conjunciones!o!locuciones!conjuntivas!coordinantes!y!di!qué!elementos!unen:!
!
a)'Tú'o'tu'hermano'trasladaréis'la'mesa,'pero'tened'cuidado'con'las'patas.'
b)'Estaré'en'casa'o'en'el'cine.'
c)'No'estudió,'sin'embargo,'no'le'salió'mal'la'prueba.'
d)'No'han'comido'fruta,'sino'dulces.'
e)'Su'hermano'se'fue'al'extranjero,'en'cambio,'ella'se'quedó'con'sus'padres.'
f)'Si'te'vas'y'no'vuelves'pronto,'te'olvidaremos.' '
!
10.! Localiza! las! conjunciones! y! locuciones! conjuntivas.! Di! si! son! coordinantes! o!
subordinantes.!
!
a)'Yo'pienso'que'estarán'fuera,'pero'tienen'la'luz'encendida.'
b)'A'pesar'de'que'llegó'segundo,'lo'descalificaron'porque'empujó'al'rival.'
c)'Si'estáis'en'la'ciudad'o'pasáis'por'aquí,'llamadme.'
e)'Con'tal'de'que'te'calles'y'te'estés'quieto,'te'daré'lo'que'pides.'
!
11.!Analiza!la!estructura!de!los!sintagmas!adverbiales!que!encuentres!y!especifica!su!función!
si!la!reconoces.!
!
• Cerca'de'mi'casa'están'haciendo'una'piscina.'
• Esto'no'se'hace'tan'fácilmente'como'dicen.'
• Afortunadamente'para'mí'no'han'aplazado'el'examen.'
• Está'tan'enfadado'que'puede'ir'demasiado'lejos.'
!
12.! Analiza! la! estructura! de! los! sintagmas! preposicionales! que! encuentres! e! indica,! si! es!
posible,!su!función!en!la!oración.!
• Discutieron'acerca'de'la'fecha'del'examen.'
• ¿De'dónde'han'salido'estos'libros?'
• A'su'madre'la'ingresaron'en'el'hospital'esta'mañana.'
• He'sido'convocado'por'mis'superiores.'
• El'reloj'era'de'oro.'
• Di'a'la'gente'que'no'venga'tan'pronto.'
• Gracias'a'ti'he'llegado'tarde'esta'mañana.'
5
Descargar