06 PanchalaF

…k[t¤t - 1
ð[™t{]‚{T
1
>>©eMðtr{™thtÞýturðsÞ‚u‚ht{T>>
H
>> ©e …k[t¤t - ð[™t{]‚{T >>
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ËwrŒ 4 [tuÚt™u rŒðË ©eS {nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt
W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t ™u {M‚f W…h Ätu¤tu Vukxtu ƒtkæÞtu n‚tu ‚Útt Ätu¤tu yk„h¾tu …nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤tu ¾uË
…nuÞtuo n‚tu ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e y™u {tÚtt™t VUxt™tu …u[ s{ýe ftuhu Awxtu n‚tu y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
‚u Ë{Þ{tk ËkæÞt yth‚e ÚtR hne ‚u fuzu ©eS {nthts ‚feÞt W…h rðhts{t™ ÚtR™u ƒtuÕÞt su “y{u yt Ëðuo {tuxt
…h{nkË ‚Útt {tuxt nrh¼õ‚™u «§ …wAeyu Aeyu su, “¼„ðt™{tk nu‚ ntuÞ ‚Útt Ä{o{tk r™ct ntuÞ ‚tu …ý òu rð[th™u ™
…tBÞtu ntuÞ ‚tu yr‚ Ëtht su þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu …k[rð»tÞ ‚u su ‚u yr‚þÞ ¼qkzt su þçŒtrŒf …k[rð»tÞ ‚u
Ëh¾t ÚttÞ ™rn yÚtðt ‚uÚte yr‚þu W‚h‚t …ý ÚttÞ ™rn. {txu fÞt rð[th™u …t{u íÞthu yr‚ Ëtht su …k[rð»tÞ ‚u yr‚þu
¼qkzt su …k[rð»tÞ ‚u Ëh¾t ÚtR òÞ yÚtðt ‚u fh‚tk …ý yr‚þu ¼qkzt ÚtR òÞ ? yu «§ Ëðuo {tuxuht …h{nkË™u ‚Útt Ëðuo
{tuxuht nrh¼õ‚™u y{u …wAeyu Aeyu, ‚u suýu suðu rð[thu fhe™u yu Ëtht …k[rð»tÞ™u ¼qkzt …k[rð»tÞ suðt òÛÞt ntuÞ yÚtðt
¼qkztÚte …ý yr‚þu ¼qkzt òÛÞt ntuÞ ‚u su …tu‚…tu‚t™tu rð[th ‚u fntu.” …Ae ‚u Ëðuo …h{nkËu ‚Útt Ëðuo nrh¼õ‚u …tu‚…tu‚t™tu
rð[th fne Œu¾tzâtu.
íÞth …Ae ©eS {nthts ƒtuÕÞt su, “‚{thtu Ëðuo™tu ‚tu yu rð[th Ëtk¼éÞtu, …ý nðu y{u su rð[th fÞtuo Au ‚u
fneyu Aeyu. su{ ftuRf™tu ft„¤ …hŒuþÚte ytÔÞtuu ntuÞ ‚u ðtk[e™u ‚u™u ft„¤™t ÷¾™tht™e suðe ƒwÂØ ntuÞ ‚uðe sýtR
ytðuAu ‚Útt su{ …tk[ …tkzð, ÿti…Œe, fw‚k tS ‚Útt YÂõ{ýe, ËíÞ¼t{t, òkƒð‚e ytrŒf ¼„ðt™™e …xhtýeytu ‚Útt Ëtkƒ su
¼„ðt™™tu …wºt, RíÞtrŒf ¼õ‚tu™tk Y… ‚Útt ð[™ ‚u þt†{tk ÷ÏÞtk Au. ‚u þt†™u ©ðýu fhe™u ‚u{™t Y…™wk «{tý ‚u Œþo™
suðwk s ÚttÞ Au ‚Útt ‚u{™tk ð[™u fhe™u ‚u{™e ƒwÂØ™wk «{tý ÚttÞ Au, ‚u{ …whtý ¼th‚trŒf „úkÚtu fhe™u yu{ Ëtk¼éÞt{tk ytðu
Au, su ¼„ðt™ su ‚u yt s„‚™e su Wí…Â¥t, ÂMÚtr‚ y™u «÷Þ ‚u™t f‚to Au, ™u ËŒt Ëtfth Au y™u òu Ëtfth ™ ntuÞ ‚tu ‚u™u
rð»tu f‚to…ýwk fnuðtÞ ™rn. y™u su yûthƒúñ Au ‚u ‚tu yu ¼„ðt™™u hnuðt™wk Ät{ Au, yuðt rŒÔÞ {qŠ‚ «ftþ{Þ ™u Ëw¾Y… su
¼„ðt™ ‚u su ‚u «÷Þft¤u {tÞt{tk fthý þheh Ërn‚ ÷e™ n‚t su Sð ‚u{™u Wí…Â¥t ft¤u ƒwÂØ, $rÿÞtu, {™ y™u «tý™u
yt…u Au. ‚u þt™u yÚtuo yt…u Au ? ‚tu W¥t{, {æÞ{ y™u fr™c su rð»tÞ ‚u™t ¼tu„™u yÚtuo ™u {tuût™u yÚtuo yt…u Au. y™u yu
Sðtu™u yÚtuo ¼tuu„ ™u ¼tu„tu™tk MÚtt™f ‚u ¼„ðt™u håÞtk Au ‚u{tk su W¥t{ …k[rð»tÞ fÞto Au ‚u ¼qkzt …k[rð»tÞ™t Œw:¾™e
r™ð]Â¥t™u yÚtuo fÞto Au. su{ ftuRf ¼thu þtnwfth ntuÞ ‚u hM‚t™u ƒuÞ ftuhu AtÞt™u yÚtuo Ítz htu…tðu Au ‚Útt …týe™e …hƒ ƒkÄtðu
Au ‚Útt ËŒtðú‚ fhtðu Au ‚Útt Ä{oþt¤t fhtðu Au ‚u „heƒ ËtYk fhtðu Au, ‚u{ ƒúñt, rþð y™u RLÿtrŒf Œuð Au ‚u ‚tu yu
¼„ðt™™e yt„¤ suðtk Ëz‚t¤t™t htkf ntuÞ ™u …e…h™e xuxe ƒtVe™u ¾t‚t ntuÞ ‚u suðt „heƒ Au. ‚u ƒúñtrŒf Œuð {™w»Þ™t
Ëw¾™u yÚtuo W¥t{ yuðt …k[rð»tÞ ‚u ¼„ðt™u håÞt Au. y™u su{ þtnwfthu ËŒtðú‚ Ä{oþt¤trŒf{tk Ëw¾ suðtk htkf™u yÚtuo håÞtk
Au ‚u fh‚tk ‚u þtnwfth™t ½h{tk Ëw¾ ‚u yr‚þu W¥t{ nþu yu{ sýtÞ Au, ‚u{ yu ¼„ðt™u ƒúñtrŒf™u yÚtuo yuðtk Ëw¾ håÞtk Au
‚tu …tu‚t™t Ät{{tk ‚tu yu fh‚tk yr‚ W¥t{ Ëw¾ nþu yu{ ƒwÂØðt¤tu ntuÞ ‚u™u òÛÞt{tk ytðu Au. {txu yu ¼„ðt™™t Ëw¾™wk
yr‚þu…ýwk ƒwÂØðt™™u òÛÞt{tk ytðu Au, ‚uýu fhe™u Ëtht rð»tÞ ‚u ¼qkzt ÚtR òÞ Au. y™u ËkËth{tk su …þw, {™w»Þ, Œuð‚t,
¼q‚ RíÞtrŒf ßÞtk ßÞtk …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ sýtÞ Au, ‚u Ä{uo Ërn‚ su ®fr[‚T ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ ‚uýu fhe™u Au …ý …kzu
¼„ðt™{tk suðwk Ëw¾ Au ‚uðwk ftuR™u rð»tu ™Úte. su{ yt {þt÷ ƒ¤u Au ‚u {þt÷™u Ë{e…u suðtu «ftþ Au ‚uðtu Úttuzuf Auxu ™Úte.
y™u ‚uÚte ½ýu Auxu ‚tu {w¤„tu ™Úte. ‚u{ ƒesu Xuftýu ‚tu ®fr[‚T Ëw¾ Au, y™u Ëk…qýo Ëw¾ ‚tu ¼„ðt™™t Ë{e…{tk hÌtwk Au. y™u
sux÷wk ¼„ðt™Úte Auxu ÚtðtÞ Au ‚ux÷t Ëw¾{tk LÞq™‚t ÚttÞ Au. {txu su {w{wûtw ntuÞ ‚u …tu‚t™t ÓŒÞ{tk yu{ rð[thu su, ‘sux÷wk
…k[t¤t - 2
ð[™t{]‚{T
2
{thu ¼„ðt™Úte Auxwk Útþu ‚ux÷wk Œw:¾ Útþu y™u {ntŒw:¾eÞtuu ÚtRþ. y™u Úttuzuf ¼„ðt™™u ËkƒkÄu fhe™u yuðwk Ëw¾ ÚttÞ Au.{txu
{thu ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ yr‚þu ht¾ðtu Au y™u nwk yr‚ ËkƒkÄ ht¾eþ ‚tu {thu Wíf]ü Ëw¾™e «tró Útþu’ yu{ rð[the™u y™u
¼„ðt™™t Ëw¾™tu ÷tu¼ ht¾e™u su{ ¼„ðt™™tu ËkƒkÄ yr‚þu hnu ‚u{ W…tÞ fhu, ‚u™u ƒwÂØðt™ fneyu. y™u …þw™t Ëw¾Úte
{™w»Þ{tk yrÄf Ëw¾ Au, ™u ‚u fh‚tk htò™wk Ëw¾ yrÄf Au, ™u ‚uÚte Œuð‚t™wk Ëw¾ yrÄf Au, ™u ‚uÚte RLÿ™wk yrÄf Au. ™u ‚uÚte
ƒ]nM…r‚™wk ™u ‚uÚte ƒúñt™wk, ™u ‚uÚte ðifwkX÷tuf™wk ™u ‚uÚte „tu÷tuf™wk Ëw¾ ‚u yrÄf Au. y™u ‚uÚte ¼„ðt™™t yûthÄt{™wk Ëw¾ yr‚
yrÄf Au. yuðe he‚u ¼„ðt™™t Ëw¾™u yr‚þu òýe™u ƒeòk su su …k[rð»tÞ™tk Ëw¾ ‚u™u rð»tu ƒwÂØðt™™u ‚wåA‚t ÚtR òÞ Au.
y™u ‚u ¼„ðt™™t Ëw¾ yt„¤ ƒúñtrŒf™wk Ëw¾ ‚tu suðwk ¼thu „]nMÚt™u ƒthýu ftuRf htkf XefÁk ÷R™u {t„ðt ytÔÞtu ntuÞ ‚u™t
suðwk Au. y™u yu ¼„ðt™™t Ät{™t Ëw¾™tu ßÞthu rð[th fheyu Aeyu íÞthu Ëðuo su ƒeòk Ëw¾ ‚uÚte WŒtË ÚtR™u {™{tk yu{
ÚttÞ Au su, ‘yt Œun {wfe™u yu Ëw¾™u õÞthu …t{eyu ? y™u Mðt¼trðf…ýu …k[rð»tÞ™wk „úný fh‚t ntuRyu ‚u{tk ‚tu ftkR ÍtÍtu
rð[th Út‚tu ™Úte, …ý òu ‚u rð»tÞ{tk ftkRf ËthÃÞ {™tÞ Au íÞthu ‚wh‚ yu ¼„ðt™™t Ëw¾{tk áÂü …w„e òÞ Au, y™u {™
yr‚ WŒtËe ÚtR òÞ Au. y™u yt su Ëðuo ðt‚ Au ‚u su ƒwÂØðt¤tu ntuÞ ‚u™u òÛÞt{tk ytðu Au. {txu ƒwÂØðt¤t W…h y{thu nu‚
Au, fu{ su y{u ƒwÂØðt¤t Aeyu ‚tu yuðe he‚u y{the áÂü …w„u Au. {txu ƒwÂØðt¤tu su ntuÞ ‚u™e …ý áÂü …w„u ¾he, y™u ytðe
he‚u y{thtu rð[th ‚u ‚{tht Ëðuo™t rð[th fh‚tk y{™u yrÄf sýtÞtu Au ‚u ËtYk yt y{tht rð[th™u yr‚ áZ…ýu fhe™u
niÞt{tk Ëti ht¾òu y™u yt rð[th rð™t ‚tu òu h{ýeÞ …k[rð»tÞ{tk ð]Â¥t [tuxe ntuÞ ‚u™u yr‚ ƒ¤u fhe™u W¾tzu íÞthu {tkz
{tkz W¾zu y™u òu yt rð[th™u …tBÞtu ntuÞ ‚tu ‚u ð]Â¥t™u ¾UåÞt{tk ÷uþ {tºt «ÞtË …zu ™rn. Ënusu s rð»tÞ™e ‚wåA‚t sýtR
òÞ Au. y™u yt su ðt‚to Au ‚u su™e ÍtÍe ƒwÂØ ntuÞ ™u ÍtÍt Ëw¾™t ÷tu¼™u RåAu ‚u™u Ë{òÞ Au. su{ ftuze fh‚tk …iËt{tk
ðÄw {t÷ Au, ™u ‚uÚte Yr…Þt{tk ðÄw {t÷ Au, ™u ‚uÚte Ëtu™t{ntuh{tk ðÄw {t÷ Au, ™u ‚uÚte ®[‚t{rý{tk ðÄw {t÷ Au. ‚u{ ßÞtk
ßÞtk …k[rð»tÞ™wk Ëw¾ Au ‚uÚte ¼„ðt™™t Ät{{tk ¼„ðt™™wk Ëw¾ yr‚ yrÄf Au. {txu su ƒwÂØðt¤tu ntuÞ ™u su™e áÂü …w„u ‚u™u
yt rð[th ÓŒÞ{tk Xhu Au. y™u yt rð[th su™t ÓŒÞ{tk ÿZ XÞtuo ntuÞ ™u ‚u ð™{tk ƒuXtu ntuÞ ‚tu …tu‚t™u yu{ òýu su, nwk y™k‚
{týË ‚Útt htßÞ Ë{]ÂØyu rðxtýtu Awk yu{ Ë{su …ý Œw:¾eÞtu ™ {t™u, y™u RLÿ™t ÷tuf{tk ntuÞ ‚tu òýu su, ð™{tk ƒuXtu Awk,
…ý ‚u RLÿ™t ÷tuf™t Ëw¾u fhe™u Ëw¾eÞtu ™ {t™u, ‚u Ëw¾™u ‚wåA òýu, ‚u ËtYk yt rð[th™u ht¾e™u yu{ Ëðuo r™ùÞ ht¾ßÞtu
su, nðu ‚tu ¼„ðt™™t Ät{{tk s XuX …w„ðwk Au. …ý ð[{tk ftuR Xuftýu ‚wåA su …k[rð»tÞ ËkƒkÄe Ëw¾ ‚u{tk ÷tu¼tðwk ™Úte. yuðe
he‚u Ëti áZ r™ùÞ ht¾ßÞtu. y™u yt ‚tuu su y{thtu rËØtk‚ Au ‚u ‚{™u Ëðuo™u fÌttu Au, {txu áZ fhe™u ht¾ßÞtu.” Rr‚
ð[™t{]‚{T >>1>> >>127>>
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ýËwrŒ 7 Ët‚{™u rŒðË „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu
ZtéÞtu n‚tu ‚u W…h ©eS{nthts rðhts{t™ n‚t, y™u Ätu¤tu VUxtu {M‚f W…h ƒtkæÞtu n‚tu, ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ‚Útt
Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e, y™u …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ©eS {nthts™t {w¾th®ðŒ
yt„¤ ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘{tuûtÄ{o™wk …wM‚f {k„tðtu ‚tu ËtkÏÞ™t yæÞtÞ™e ‚Útt Þtu„™t yæÞtÞ™e fÚtt
fhtðeyu.’’ yu ð[™™u Ëtk¼¤e™u1 …wM‚f {k„tÔÞwk. …Ae r™íÞt™kŒ Mðt{eyu fÚtt fhðt™tu ythk¼ fÞtuo. …Ae ©eS{nthts
ƒtuÕÞt su, ‘‘Þtu„ðt¤t Au ‚u …k[rðþ{t Sð Rïh™u fnu Au y™u Arðþ{t …h{tí{t™u fnu Au. y™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u [turðþ
‚¥ð™u yðtk‚h Sð Rïh™u fne™u …k[rðþ{t …h{tí{t™u fnu Au. ‚u{tk su Þtu„ðt¤t Au ‚u™tu yu{ {‚ Au su, ËwÍu yuðtu ytí{t
y™tí{t™tu rð[th fhtu, ËtÄ™ fhtu …ý «íÞût ¼„ðt™™t yt©Þ rð™t {tuût ™ ÚttÞ, y™u ËtkÏÞðt¤t™tu yu{ {‚ Au. su Ëðuo
Œuð {™w»ÞtrŒ™e su 2„r‚ytu ‚u™u òýe™u y™u rð»tÞ™u rð»tu ðihtøÞ™u …t{e™u ºtý Œun Útfe …h yuðtu su ytí{t ‚u™u òýu íÞthu
{wõ‚ ÚttÞ. y™u yu ƒu «fth™t su {‚ Au ‚u™u …tu‚…tu‚t™t {‚{tk su Œq»tý Au ‚u™t r™ðthý™u yÚtuo ÞwÂõ‚™wk „úný fhðwk. ‚u{tk
Þtu„{‚{tk yu Œq»tý Au su, Sð™u …k[rðþ{tu fÌttu, ‚Útt Rïh™u …k[rðþ{t fÌtt, y™u Sð™tu [turðþ ‚¥ð™tu Œun fÌttu, ™u
Rïh™tu …ý [turðþ ‚¥ð™tu Œun fÌttu, {txu yu ƒuÞ™u rð»tu ‚wÕÞ ¼tð ytðe òÞ su MÚtq¤ ™u rðhtxT ‚u ‚wÕÞ Au, ‚Útt Ëqû{ ™u
Ëqºttí{t ‚u ‚wÕÞ Au, y™u fthý ™u yÔÞtf]‚ ‚u ‚wÕÞ Au, ‚Útt ò„ú‚ ™u ÂMÚtr‚ yðMÚtt ‚u ‚wÕÞ Au, ‚Útt Mð¡ ™u Wí…r¥t yðMÚtt
‚u ‚wÕÞ Au, ‚Útt Ëw»twÂó ™u «÷Þ yðMÚtt ‚u ‚wÕÞ Au, y™u rðï, ‚isË y™u «t¿t ™u rð»ýw, ƒúñt y™u rþð ‚u ‚wÕÞ Au, yu{
Ë{S™u Arðþ{t™u ¼su Au. yuðe he‚u Sð Rïh™u rð»tu su ‚wÕÞ¼tð Y… Œtu»t Au ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo ftuRf {tuxt …tËuÚte ÞwÂõ‚
…k[t¤t - 2
ð[™t{]‚{T
3
rþ¾ðe su, Rïh™t Œun{tk su …k[¼q‚ hÌttk Au. ‚u™e {nt¼q‚ yuðe Ëk¿tt Au, ™u ‚u Ëðo Sð™t Œuntu™u Äthe hÌtt Au. y™u Sð™t
Œun{tk su …k[¼q‚ Au ‚u yÕ… Au ™u ƒeò™u Äthðt™u Ë{Úto ™Úte. y™u Sð Au ‚u yÕ…¿t Au, ™u Rïh Au ‚u Ëðo¿t Au.’ yuðe he‚u
ÞwÂõ‚ rþ¾e™u Sð Rïh™u rð»tu Ë{…ýwk ™ Ë{sðw,k y™u òu yuðe ÞwÂõ‚ ™ rþÏÞtu ntuÞ ™u ftuR «r‚ðtŒe «§ …wAu ‚tu ‚u™tu W¥th
fhðtu fXý …zu ™u Ë{sý [wkÚttR òÞ, y™u ftuRf «§ fhu ‚u ‚tu Sð Rïh™u rð»tu Ë{…ýwk hnuðt Œu ™rn, {txu Sð Rïh™u
rð»tu Ë{…ýwk ™ ytðu yuðe he‚™e ÞwÂõ‚ rþ¾ðe y™u yuðe he‚™tk su ð[™ ‚u™u Ëtk¼¤ðtk y™u ËtkÏÞðt¤t™u yu Œq»tý Au su,
[turðþ ‚¥ð fÌttk Au, ™u …k[rðþ{t …h{tí{t fÌtt Au. ™u ‚u [turðþ ‚¥ð™u r{ÚÞt fÌttk Au ™u …h{tí{t™u ËíÞ fÌtt Au, íÞthu
‚u …h{tí{t™u …t{u Au ftuý ? fu{ su, …t{™tht Sð™u ‚¥ðÚte r¼Òt fÌttu ™Úte. {txu yusu Œq»tý Au ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo {tuxt Útfe
yu{ ÞwÂõ‚ rþ¾ðe su, ‘yu [turðþ ‚¥ð fÌttk ‚u Sð rð™t ntuÞ ™rn, {txu yu ‚¥ð ¼u¤t s Sð Rïh™u fÌtt Au. ‚u Sð Rïh
yu ‚¥ð Útfe …]ÚtfT Au ™u …h{tí{t™u …t{u Au.’ yuðe he‚™e ÞwÂõ‚ þe¾ðe. y™u yt ÞwÂõ‚ ™ rþr¾ ntuÞ ™u ftuR «r‚…ûte «§
…wAu ‚tu ËkþÞ ÚttÞ su, ‚¥ð ‚tu r{ÚÞt Au. íÞthu ‚u …h{tí{t™u …tBÞt™u yÚtuo ƒúñ[ÞtorŒf Ä{o fÌtt Au ‚Útt ©ðý, {™™
r™rŒæÞtËtrŒf ËtÄ™ fÌttk Au ‚u þt™u yÚtuo fÌttk Au ? {txu ‚¥ð™t 1‚Œtí{f…ýt™u …tBÞt su Sð Rïh ‚u™u ‚¥ðY…u fhe™u fÌtt
Au, …ý yu ‚¥ð Útfe yr‚ rð÷ûtý2 Au ‚u …h{tí{t™u …t{u Au.’ RíÞtrŒf su ÞwÂõ‚ytu ‚u™u {tuxt Ëk‚ Útfe ËtkÏÞðt¤t™u
rþ¾ðe. y™u Þtu„ðt¤t su Au ‚u ‘«íÞût {qŠ‚ yuðt su {íMÞ, fåA, ðhtn, ™]®Ën, ðt{™, ht{, f]»ýtrŒf ¼„ðt™™t
yð‚th ‚u™u æÞt™u fhe™u {tuût ÚttÞ.’ yuðe ÞwÂõ‚™wk „úný fhu Au. y™u su ËtkÏÞðt¤t Au ‚u su ‚u ‘²„æï ±æ™æï çݱ„ü‹„ï ¥Ðí挲 }æݨæ
’ RíÞtrŒf ©wr‚ þtMºtu fhe™u fÌtwk su ¼„ðt™™wk MðY… ‚u™u y™w¼ðu fhe™u ÞÚttÚto òýu íÞthu {tuût ÚttÞ, yuðe ÞwÂõ‚™wk
¨ã Jô
„úný fhu Au. y™u yu ƒuÞ {‚ Au ‚u 4Ëtht Au ™u 5{tuxtyu {tLÞt Au, y™u yu ƒuÞ™wk ÞÚttÚto òu yt[hý fhu ‚tu ‚u …h{„r‚™u
…t{u Au. y™u yu ƒu {‚ Au ‚u{tk ËtÄ™ Ëh¾tk fÌttk Au, …ý W…tË™t™e su he‚ ‚u Ëh¾e ™Úte, ½ýe …]ÚtfT Au.’’
yuðe he‚u ðt‚to fhe™u ©eS{nthts …h{nkË «íÞu ƒtuÕÞt su, ‘‘nðu ‚tu fe‚o™ „tytu.’’ …Ae {wõ‚t™kŒ Mðt{e ytrŒf
su …h{nkË ‚u ðtSkºt ÷R™u fe‚o™ „tðt ÷tøÞt. ‚u …Ae ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘nðu fe‚o™ ht¾tu, y™u yu ËtkÏÞ ™u
Þtu„ yu ƒuÞ™tu rËØtk‚ ‚{u fe‚o™ „tÞtk íÞtk ËwÄe y{u rð[tÞtuo Au ‚u fneyu ‚u Ëtk¼¤tu, su Þtu„ðt¤tu Au ‚u™u ytíÞkr‚f «÷Þ™u
rð»tu su yûthÄt{{tk ‚uòu{Þ yuðe rŒÔÞY… ¼„ðt™™e {qŠ‚ hne Au ‚u æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au, y™u ‚uÚte ytuht «f]r‚…wY»tY…
¼„ðt™ æÞt™ 1fhðt ÞtuøÞ Au. y™u ‚uÚte ytuht «f]r‚ …wY»t™tk ftÞo su [turðþ ‚¥ð ‚u Y… ¼„ðt™ æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au. y™u
‚uÚte ytuht rnhÛÞ„¼o ™u ‚uÚte ytuht [turðþ ‚¥ðÚte W…ßÞtu su rðhtxT ‚u æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au, y™u ‚uÚte ytuht ƒúñt, rð»ýw,
rþð ‚Útt …]Úðe™u rð»tu su {íMÞ, fq{,o ™]®Ën, ðhtntrŒf ¼„ðt™™t yð‚th ‚Útt þt÷„út{trŒf «r‚{tytu yu Ëðuo æÞt™ fhðt
ÞtuøÞ Au, yuðwk Þtu„ðt¤t™wk ‚tí…Þo sýtýwk, …Ae ËtkÏÞ™tu rð[th W…ßÞtu íÞthu ‚uýu yu ytfth{tºt™wk r™htfhý fhe ™tÏÞwk.
y™u yu{ sýtýwk su, ‘yu Ëðo™t rð[th™tu fh‚÷ su Sð Au ‚u suðtu þwØ ftuR ™Úte, {txu Sð™wk æÞt™ fhðwk yu Xef Au,’ yuðtu su
ËtkÏÞ™tu rð[th ‚u™u xt¤ðt™u yÚtuo ð¤e Þtu„™tu rð[th ÚtÞtu su, yu …htí…h yuðt su …wY»ttu¥t{ ¼„ðt™ ‚u™kw yu «f]r‚…wY»ttrŒf
Ëðuo™u rð»tu yLðÞ…ýwk Au, {txu yu Ëðuo ¼„ðt™s Au ™u rŒÔÞY… Au ™u ËíÞ Au ™u æÞuÞ Au. y™u yu ðt‚™u áZ fhðt™u yÚtuo ©wr‚
Au su, ‘¨±Z ¶ç˱΢ Ïæíræ’ ‘Ýïã ÝæÝæçS„ çÜU@Ý‘ ‚Útt §Î¢ çã ç±E¢ |æxæ±æ‹±ï„Úæï ²„æï…xæySƒæÝ çÝÚæï{¨¢|æ±æ:’ yuðe he‚™tu Þtu„ {t„o Au
‚u™u rð»tu «ðíÞtuo su {w{wûtw ‚u™u ftuR rðΙ ™Úte þt {txu su yu {t„o MÚtq÷ Au ™u yu™u rð»tu «íÞût {qŠ‚ ¼„ðt™™wk yt÷kƒ™ Au, ‚u
ËtYk suðtu ‚uðtu ntuÞ ‚u …ý yu {t„uo fhe™u r™ŠðΙ Útftu {tuût™u …t{u Au. …ý yu {t„o{tk yuf Œtu»t Au su yu ËðoÚte …h su
…wY»ttu¥t{¼„ðt™ ‚u™u y™u «f]r‚…wY»ttrŒf™u ykþykþe¼tð ytðe òÞ Au su, ¼„ðt™™t ykþ «f]r‚…wY»t Au y™u ‚u™t ykþ
rnhÛÞ„¼o rðhtxtrŒf Au.’ yuðe he‚u Ë{òÞ ‚tu {tuxtu Œtu»t ytðu, ftk su ¼„ðt™ yåÞw‚ Au, r™hkþ Au, r™Šðfth Au, yûth Au,
y¾kz Au, ‚u™u rð»tu åÞw‚¼tð ytðu Au ™u ykþ ykþe¼tð ytðu Au {txu yuðtu Œtu»t ytððt Œuðtu ™rn y™u yu{ Ë{sðwk su, yu
¼„ðt™ suðt ‚tu ¼„ðt™ s Au, ™u ƒeò su «f]r‚…wY»ttrŒf Au ‚u ‚tu yu™t ¼õ‚ Au y™u yu™kw æÞt™ fhu Au. {txu yu ¼„ðt™Y…
Au. su{ ftuR {tuxt Ëk‚ ntuÞ ™u ‚u ¼„ðt™™wk æÞt™ fh‚t ntuÞ, ™u ‚u™u ¼„ðt™Y… òýu Au, ‚u{ yu «f]r‚…wY»ttrŒf …ý
¼„ðt™Y… Au. y™u yu ËðoÚte …h su …wY»ttu¥t{ ©ef]»ý ‚us ðtËwŒðu , Ëkf»toý, «ãwB™, yr™YØY…u ÚttÞ Au, ‚Útt ht{f]»ýtrŒf
yð‚th™wk „úný fhu Au, ‚u æÞt™ fhðt ÞtuøÞ Au.’ yu{ Ë{su ‚tu yu Þtu„{t„o yr‚þu r™ŠðΙ Au ™u ©uc Au. y™u ËtkÏÞðt¤t
Au, ‚u{tk yu Œtu»t Au su yu ËtkÏÞðt¤t ntuÞ ‚u yu{ fnu Au su, ‘yk‚:fhýu fhe™u ‚Útt RrLÿÞu fhe™u su su „úný fÞto{tk ytðu Au
‚u Ëðo r{ÚÞt Au y™u y™w¼ðu fhe™u su „úný fÞto{tk ytðu Au ‚u ËíÞ Au.’ yuðe he‚u ytfth {tºt™u r{ÚÞt fhu Au ‚u ¼u¤u Sð™t
…k[t¤t - 3
ð[™t{]‚{T
4
fÕÞtý™u yÚtuo «fx ÚtÞt su ¼„ðt™ ‚u™t Y…™u …ý r{ÚÞt fhu Au, ‚Útt yr™YØ, «ãwB™, Ëkf»toý yu{™t Y…™u …ý r{ÚÞt fhu
Au, y™u r™„wý
o yuðt su ðtËwŒðu ‚u™kw s „úný fhu Au, yuðtu yu {tuxtu Œtu»t Au. {txu yu ËtkÏÞðt¤t yu{ Ë{su ‚tu Xef su, ‘‘ËtkÏÞ
rð[th™wk „úný fhe™u «f]r‚…wY»tÚte su su W…ßÞwk ‚u™u r{ÚÞt fhe™u …tu‚t™t ytí{t™u ËðoÚte …]ÚtfT þwØ ƒúñY… {t™e™u ‚u …Ae
Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo «„x ÚtÞt su ¼„ðt™ ‚u™t Y…™u ËíÞ òýe™u ‚u™wk æÞt™ fhðwk’ yuðe he‚u yu ƒu «fth™t su rð[th Au ‚u
ftuRf y{tht suðt {tuxt …tËuÚte rþ¾u íÞthu ytðzu, ™rn ‚tu þt†™u ¼ýu Ëtk¼¤u …ý ytðzu ™rn. y™u Au ‚tu yu{ su ‘«Út{
ËtkÏÞ rð[thu fhe™u su ƒúñY… ÚtÞtu ntuÞ ‚u™u yÚtuo Þtu„™tu W…Œuþ Au, ‚u fÌtwk Au su– ú
‘‘ Ïæíræ|æê„: Ðí¨óææy}ææ Ý àææï™ç„ Ý ÜUæÑìÿæç„
1
J ¨}æ: ¨±ïü¯é |æê„ï¯é }æjôQU H|æ„ï ÐÚæ}æì JJ ‚Útt ¥æy}ææÚæ}ææp }æéݲæï çÝxæíü‹ƒæ ¥Œ²éLRU}æï J ÜéU±ü‹y²ãñ„éÜUè¢ |æçQUç}æyƒ¢ |æê„xæé‡ææï ãçÚ: JJ
ÐçÚçÝçD„æïùçÐ Ýñxæéü‡²ï ©œæ}æàHæïÜUHèH²æ J xæëãè„™ï„æ Úæ…¯ïü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì JJ
yuðe he‚u ËtkÏÞðt¤t™u Þtu„™e y…uûtt Au ftk su yu ËtkÏÞðt¤tu rð[thu fhe™u …tu‚t™t ytí{tÚte ÔÞr‚rhõ‚ su su ftkR
…k[ $rÿÞtu ™u [th yk‚:fhýu fhe™u ¼tu„ððt{tk ytðu yuðt rð»tÞ ¼tu„ Au ‚u™u yr‚þu ‚wåA òýu Au, {txu yu ftuR …ŒtÚto™u rð»tu
ytùÞo …t{u ™rn. ‚Útt ƒkÄtÞ ™rn. y™u yu™e …tËu ftuR ytðe™u yu{ fnu su, ‘yt …ŒtÚto ‚tu ƒnws Yzwk Au.’ íÞthu yu™u yu{
rð[thu su, ‘„{u ‚uðwk ËtYk nþu …ý $rÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u „úný fÞto{tk ytðu yuðwk nþu. ™u $rÿÞtu yk‚:fhý™t „úný{tk su
ytðu ‚u ‚tu yËíÞ Au, ™tþðk‚ Au,’ yuðe yu ËtkÏÞðt¤t™u áZ Ë{sý hnu Au. y™u …tu‚t™t ytí{t™u þwØ òýu Au yuðtu su
ËtkÏÞðt¤tu ‚u™u Þtu„{t„uo fhe™u ¼„ðt™™e su W…tË™t, æÞt™, ¼Âõ‚ ‚u fhðtk. y™u yu{ ™ fhu ‚tu yu™u rð»tu yr‚ LÞq™‚t
fnuðtÞ Au yuðe he‚u ËtkÏÞþt† ‚Útt Þtu„þt† ‚u™tu su Ë™t‚™ rËØtk‚ Au ‚u y{u ÞÚttÚto rð[the™u fÌttu Au. y™u su ytÄwr™f
Þtu„ðt¤t ™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u{ýu ‚tu yu ƒuÞ {t„o™u ƒ„tze ™tÏÞt Au. su Þtu„ðt¤t Au ‚u ytfth™wk MÚtt…™ fhðt òÞ Au,
íÞthu ƒeò Sð™t ytfth ‚Útt ƒúñt, rð»ýw, rþð™t ytfth ‚Útt ht{f]»ýtrŒf yð‚th™t ytfth ‚u Ëðuo™u ‚wÕÞ…ýu òýu Au.
y™u ËtkÏÞðt¤t Au ‚u ytfth™wk ¾kz™ fhu Au ‚u ¼u¤u ‚eÚto, ðú‚, «r‚{t, Þ{, r™Þ{, ƒúñ[ÞtorŒf Ä{o, ƒúñt, rð»ýw, rþð,
‚Útt ht{ f]»ýtrŒf yð‚th yu Ëðuo™wk ¾kz™ fhu Au. {txu ytÄwr™f su ËtkÏÞðt¤t ™u Þtu„ðt¤t ‚u ƒuÞ {t„o™u {wfe™u fw{t„uo
[tÕÞt Au ‚u ™thfe ÚttÞ Au. Rr‚ ð[™t{]‚{T >>2>> 128 >>
Ëkð‚T 1877™t Vt„ý ËwrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk
Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t, y™u Ätu¤tu VUxtu {tÚtu ƒtkæÞtu n‚tu, ‚Útt Ätu¤tu ¾uþ …nuÞtuo n‚tu, ‚Útt Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e,
y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘Ëðuo …h{nkË {tkntu{tkne «§ W¥th fhtu.’’ íÞthu {wr™ƒtðu ƒúñt™kŒ Mðt{e™u «§
…wAâtu su, ‘‘ytðtu ËíËk„™tu ™u ¼„ðt™™tu Þtu„ {éÞtu Au, ™u ƒeò rðfth Ëðuo x¤e „Þt Au, ‚Útt ËíËk„™tu ¾… Au, ‚tu …ý
{t™, R»Þto fu{ hne òÞ Au ?’’ …Ae yu™tu W¥th ƒúñt™kŒ Mðt{eyu fhðt {tkzâtu …ý ÚtÞtu ™rn. …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su,
1
‘‘yuðtu su Au ‚u{tk ƒwÂØ ™Úte. y™u su ƒwÂØðt¤tu Au ‚u ‚tu …tu‚t{tk sux÷t yð„wý ntuÞ ‚u™u òýu, ‚Útt sux÷t „wý ntuÞ ‚u™u …ý
òýu, y™u ƒeò{tk su „wý ‚Útt yð„wý ntuÞ ‚u™u …ý òýu. y™u su ƒwÂØðt¤tu ™ ntuÞ ‚u ‚tu …tu‚t{tk „wý s òýu …ý yð„wý
ntuÞ ‚u™u ‚tu òýu ™rn, y™u …tu‚t™u Ë™ftrŒf suðtu {tuxtu òýu, ™u ƒeò {tuxt ntuÞ ‚u™u …ý …tu‚tÚte W‚h‚t òýu y™u su
ƒwÂØðt¤tu ntuÞ ‚u …tu‚t™t yð„wý™u òý‚tu ntuÞ su, ‘{tht{tk ytx÷tu yð„wý Au.’ …Ae ‚u™e W…h [tz ht¾e™u ‚u yð„wý™u
xt¤e ™t¾u, ‚Útt ‚u yð„wý™u xtéÞt™e ƒeò Ëk‚ ðt‚to fh‚t ntuÞ ‚u™u rn‚fthe {t™u, {txu yu{tk {t™, R»ÞtorŒf ftuR yð„wý
hnu ™rn, y™u ftuRf{tk {tuxe ƒwÂØ sýt‚e ntuÞ, ™u ‚u òu …tu‚t™t yð„wý™u ™ rð[th‚tu ntuÞ ‚tu ‚u™e ÔÞðntrhf ƒwÂØ òýðe.
y™u ‚u ƒwÂØ W…hÚte ‚tu ƒnw [tuò¤e sýtÞ …ý yu™u ƒwÂØðt¤tu ™ fnuðtÞ, ‚u™u ‚tu yr‚{q¾o òýðtu, ™u yu™e yu ƒwÂØ …tu‚t™t
{tuût™t ft{{tk ytðu ™rn. y™u Úttuzef ƒwÂØ ntuÞ ™u òu …tu‚t{tk yð„wý ntuÞ ‚u™u òýe™u ‚u™u xtéÞt™tu W…tÞ fhu ‚tu yu™e Úttuze
ƒwÂØ …ý {tuût™u W…Þtu„e ÚttÞAu. y™u yu™s
u ƒwÂØðt¤tu fneyu. y™u su …tu‚t{tk ‚tu ftuRðthu yð„wý …hXu ™rn ™u „wý s …hXu,
‚u™u {q¾o fneyu, y™u …tu‚t{tk yð„wý …hXu ‚u™u ƒwÂØðt¤tu fneyu.
…Ae ©eS{nthtsu yt¿tt fhe su, ‘‘fe‚o™ „tytu’’ …Ae ‘‘˾e yts {tun™ ŒeXt hu ËurhÞu ytð‚thu’’ yu fe‚o™
…h{nkË „tðt ÷tøÞt. íÞthu ð¤e ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘nðu fe‚o™ ht¾tu. y™u yt fe‚o™ „tÞtk ‚u{tk nu‚ ƒnw Au. ‚u nu‚™tu
y{u rð[th fÞtuo su, nu‚ {tuxe ðt‚ Au, y™u nu‚u fhe™u ¼„ðt™™u ¼sðt yu Xef Au. …ý Ëthe …uXu rð[the™u òuÞwk íÞthu yu{
sýtýwk su, 1‘nu‚ Au ‚us ¼„ðt™™e {tÞt Au, fu{ su Mºteytu …hM…h ƒtu÷‚e ntuÞ, òu‚e ntuÞ, M…þo fh‚e ntuÞ ‚u{tk ƒeS he‚™wk
…k[t¤t - 3
ð[™t{]‚{T
5
nu‚ Au, y™u …wY»t ntuÞ ™u …hM…h ƒtu÷u swyu, M…þo fhu, ‚u{tk …ý ƒeS he‚™wk nu‚ Au. y™u …wY»t su ‚u Mºte™u òu‚tu ntuÞ, ™u
yt®÷„™ fh‚tu ntuÞ, ‚u™e ðt‚to Ëtk¼¤‚tu ntuÞ, ‚u™tu Ëw„kÄ ÷u‚tu ntuÞ, ™u ‚u™e ðt‚to fh‚tu ntuÞ, ‚u™u rð»tu suðwk nu‚ ÚttÞ Au, ™u
‚u Mºte{tk …wY»t™wk {™ ytf»toý ÚtR òÞ Au ‚uðwk …wY»t™u …wY»t{tk ™Úte Út‚wk, ‚Útt Mºte ntuÞ ™u …wY»t™u òu‚e ntuÞ, yt®÷„™ fh‚e
ntuÞ, RíÞtrŒf …wY»t™t ËkƒkÄu fhe™u Mºte™u nu‚ suðwk …wY»t{tk ÚttÞ Au ™u ‚u™wk {™ …wY»t{tk Ë{„ú…ýu ¾U[tR òÞ Au ‚uðwk Mºte™u
Mºte{tk ™Úte Út‚w.k {txu su Útfe s„‚™tu «ðtn Au ™u su Sð™u ËkËr] ‚ ™u ƒkÄ™™e fh™the Au yuðe su ¼„ðt™™e {tÞt ‚us nu‚Y…
Au. …Ae yu{ rð[th ÚtÞtu su, ‘þçŒ, M…þo, Y…, hË y™u „kÄ yu su …k[rð»tÞ Au ‚u ƒesu XuftýuÚte r{ÚÞt fhe™u yuf ¼„ðt™{tks
ytíÞkr‚f Ëw¾ òýe™u òuzât ntuÞ ‚tu ‚tu Xef Au. ‚u {tÞt ™Úte.’ …Ae ð¤e ‚u{tk …ý rð[th ÚtÞtu su yu …ý Xef ™rn, ftk su,
¼„ðt™™t Y… fh‚tk yrÄf Y…, yrÄf M…þo, yrÄf hË, yrÄf „kÄ, yrÄf þçŒ ‚u ƒeò™u rð»tu sýtÞ ‚tu ¼„ðt™™u {wfe™u
‚u™u rð»tu nu‚ ÚtR òÞ. 1su{ Ëtu¤ nòh ™u yufËtu su ©ef]»ý ¼„ðt™™e Mºteytu n‚e ‚u sL{tk‚hu yÃËhtytu n‚e, ‚uýu ƒúñt
…tËu ðh {tøÞtu su, ‘nu {nthts ! y{u Œuð, ŒiíÞ y™u {™w»Þ, yu Ëðuo™tu M…þo fÞtuo Au, …ý su ™thtÞý …wY»t Au ‚u™tu …r‚¼tðu
M…þo ™Úte fÞtuo. {txu yuðe f]…t fhtu su yu y{tht …r‚ ÚttÞ.’ …Ae ƒúñtyu fÌtwk su, ‘‚{u ‚… fhtu, ‚{tht …r‚ ™thtÞý Útþu.
íÞthu ‚u{ýu ½ýwk ‚… fÞwO …Ae ‚u{™e W…h yütð¢Ér»t ‚Útt ™thŒ{wr™ ‚u…ý «ËÒt ÚtÞt, ™u ðh ytÃÞtu su ‚{tht …r‚
™thtÞý Útþu.’ yuðe he‚u sL{tk‚hu ½ýwkf ‚… fhe™u ©ef]»ý ¼„ðt™™u …t{e n‚e, …ý òu ¼„ðt™ fh‚tk Ëtkƒ™u rð»tu yrÄf
Y… ŒeXwk ‚tu ‚u{tk {tun …t{e. {txu su™e yuf {r‚ hnu‚e ™ ntuÞ ‚u™u …k[ $rÿÞtu™t rð»tÞ™t Ëw¾ ËkƒkÄu fhe™u ¼„ðt™{tk «er‚
fhðe ‚u Xef ™rn. y™u su™e {r‚ yuf™e yuf r™M‚fo…ýu hÌtt fhu ‚u™u ‚tu Xef Au. y™u su™u ƒwÂØ ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™{tk nu‚ fu{
fhðwk ‚tu, su [turðþ ‚¥ð Au ‚u Útfe …tu‚t™t Sð™u …]ÚtfT òýðtu, ™u ‚u Sð™u rð»tu ¾wk‚e™u hne su …k[$rÿÞtu™e ð]Â¥tytu ‚u™u
W¾tze ™t¾e™u $rÿÞtu™e ð]Â¥t rð™t Sð Ë¥tt…ýu hÌtt Útft r™„woý…ýu fhe™u sux÷wk ¼„ðt™{tk nu‚ ÚttÞ ‚ux÷wk fhðwk. ‚u
r™„woý…ýwk ‚u þwk ? su Œþ RrLÿÞtu ‚u hòu„wý™e Ëk…Â¥t Au, y™u yk‚:fhý ™u Œuð‚t ‚u Ëíð„wý™e Ëk…Â¥t Au, y™u …k[¼q‚ ™u
…k[rð»tÞ ‚u ‚{tu„wý™e Ëk…Â¥t Au. ‚u yu ºtý „wý™e Ëk…Â¥tytu ™u ºtý „wý ‚u™u …]ÚtfT {t™e™u fuð¤ SðË¥ttyu fhe™u hnu ‚u™u
r™„woý fneyu. yuðtu r™„woý ÚtR™u ¼„ðt™{tk nu‚ fhðwk. ‚u fÌtwk Au su,
‘‘Ýñxæéü‡æSƒæ Ú}æ‹„ï S}æ xæé‡ææÝéÜUƒÝï ãÚï: ** ‚Útt ÐçÚçÝçD„æïùçÐ Ýñxæéü‡²ï ©œæ}æàHæïÜUHèH²æ J xæëãè„™ï„æ Úæ…¯ïü ¥æw²æÝ¢ ²Î{脱æÝì JJ
y™u yuðe he‚™t su ¿tt™e Au ‚u ûtuºt ™u ûtuºt¿t™t Y…™u òýe™u …tu‚u ûtuºt¿tY…u ÚtR™u ¼„ðt™{tk «er‚ fhu Au. ‚u ûtuºt ‚u þwk
? ‚tu MÚtq÷, Ëqû{ y™u fthý yu ºtý Œun, ‚Útt ò„ú‚, Mð¡ y™u Ëw»twÂó yu ºtý yðMÚtt. yu Ëðuo ûtuºt Au. ‚u ûtuºt™u …tu‚t™t
ytí{tÚte …]ÚtfT òýu Au su, ‘yu {thu rð»tu ftuR rŒðË ntuÞ ™rn, nwk ‚tu yu™tu òý™thtu Awk. ™u yr‚þwØ Awk, yY… Awk, y®÷„ Awk,
[u‚™ Awk, y™u yu ûtuºt ‚tu yr‚ {r÷™ Au, sz Au, ™tþðk‚ Au.’ yu{ áZ…ýu Ë{S™u ™u yu ËðoÚte ðihtøÞ™u …t{e™u MðÄ{o
Ërn‚ su ¼„ðt™™u rð»tu ¼Âõ‚ fhðe ‚u™u yuftkr‚fe ¼Âõ‚ fneyu y™u yu™u ¿tt™e fneyu. y™u yu su ¿tt™e ‚u ËðoÚte ©uc Au.
‚u ¼„ðt™u fÌtwk Au su– 2„ï¯æ¢ ¿ææÝè çÝy² ²éQU »ÜU |æçQU<±çàæc²„ï J ©ÎæÚæ: ¨±ü »±ñ„ï ¿ææÝè y±æy}æñ± }æï }æ„}æì JJ
yu{ Ë{S™u $rÿÞtu, yk‚:fhý, rð»tÞ yu Ëðuo™tk su {q¤ ‚u Sð{tkÚte W¾uze ™t¾e™u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ fhðwk yus
Xef Au. y™u ßÞtk ËwÄe yu™tk {q¤ W¾tze ™tÏÞtk ™ ntuÞ íÞtk ËwÄe yu $rÿÞtu yk‚:fhýu fhe™u ¼„ðt™™tk Œþo™ M…þo™trŒfY…
su ft{ ‚u ÷uðwk …ý yu™u …tu‚t™tk nu‚w ™ {t™ðtk, y™u ðihe {t™ðtk, y™u yu™tu „wý ™ ÷uðtu su, ‘yu ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u rð»tu
W…fth fhu Au.’ fu{ su, ™uºtu fhe™u ¼„ðt™™tk Œþo™ ÚttÞ Au, ©ðýu fhe™u ¼„ðt™™e fÚtt Ëk¼¤tÞ Au, íð[tyu fhe™u
¼„ðt™™tu M…þo ÚttÞ Au, ™trËftyu fhe™u ¼„ðt™™e {t¤t ™u ‚w÷Ëe™tu Ëw„kÄ ÷uðtÞ Au, {w¾u fhe™u ¼„ðt™™tk fÚtt fe‚o™
fnuðtÞ Au, ‚Útt rsbtyu fhe™u ¼„ðt™™e «ËtŒe™tu hË ÷uðtÞ Au, RíÞtrŒf ¼„ðt™™e ¼Âõ‚™u rð»tu W…Þtu„e Au. yu{
Ë{S™u yu™tu „wý ™ ÷uðtu ™u yu™tu rðïtË ™ fhðtu, yu™u ‚tu ðihe s òýðtk ftk su þwk òýeyu yu ¼„ðt™™tk Œþo™M…þo™trŒfu
fhe™u Ëw¾ {t™‚t Útft MºteÞtrŒf™t Œþo™M…þo™trŒfu fhe™u s Ëw¾ {™tðe Œu ‚tu ¼qzk kw ÚttÞ. {txu yu …k[$rÿÞtu Y… þºtw™u fuŒ{tk
ht¾e™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚Y… ft{ ÷uðwk. su{ ftuR htòyu …tu‚t™t þºtw™u …fzâtu ntuÞ ‚u™u ƒuze{tk ƒtkÄe ht¾e™u ft{ fhtðu …ý
Awxtu {u÷u ™rn ™u rðïtË …ý fhu ™rn, y™u òu ‚u™u Awxtu {u÷u ™u rðïtË fhu ‚tu ‚u htò™u ‚u ðihe r™ùÞ {thu, ‚u{ òu $rÿÞtuY…
ðihe™tu rðïtË fhu ™u Awxt {wfu ™u fuŒ{tk ™ ht¾u ‚tu yu™u r™ùÞ ¼„ðt™™t {t„o Útfe …tze ™t¾u Au, {txu yu™tu rðïtË ™ fhðtu.
y™u ð¤e su{ $„úus ftuRf „w™u„th™u …fzu Au íÞthu ‚u™u …tksht{tk W¼tu ht¾e™u …wAu Au …ý Awxtu {wf‚tu ™Úte, ™u ‚u™tu rðïtË
fh‚tu ™Úte. ‚u{ yu $rÿÞtu yk‚:fhý™u …k[ð‚o{t™™t r™Þ{Y… su …tksYk ‚Útt ƒuze ‚u{tk ht¾e™u ¼„ðt™™e ¼Âõ‚ fhtððe
…k[t¤t - 4
ð[™t{]‚{T
6
…ý yu™u rð»tu „wý ™ ÷uðtu, þºtw¼tð s ht¾ðtu. y™u òu yu{™u ¼Âõ‚{tk W…Þtu„e {t™e™u nu‚w{t™u ™u yu™tu „wý ÷u ‚tu
¼„ðt™™tk Œþo™M…þo™trŒf™u rð»tu Ëw¾ {™tð‚u Útfu òu MºteÞtrŒf™u rð»tu ftkRf Ëw¾ {™tðe Œu ‚tu yu™kw fÞwO fthÔÞwk Ëðuo ÔÞÚto ÚtR
òÞ. su{ ÍtÍtu ŒtY™tu Z„÷tu ntuÞ ™u ‚u{tk yuf yÂø™™tu ‚ý¾tu …zâtu ntuÞ ‚tu ‚u ŒtY Ëðuo ¼M{ ÚtR òÞ Au. ‚u{ yu™wk ftkR
Xuftýwk hnu‚wk ™Úte, {txu fuð¤ ytí{Y… ÚtÞu Útfu su ¼„ðt™™u rð»tu nu‚ ÚttÞ ‚u Xef Au. yu{ y{thtu rËØtk‚ Au, y™u yuðe he‚u
su ¼„ðt™{tk nu‚ fhu Au ‚u y{™u „{u Au. y™u yu{ …ý rð[th fhðtu su, ¼„ðt™{tk suðwk Y… Au ‚uðwk ƒesu ™Úte, y™u suðtu
¼„ðt™™tu M…þo Au ‚uðtu ƒesu ™Úte, y™u suðtu ¼„ðt™{tk Ëw„Äk Au ‚uðtu ƒesu ™Úte, y™u ¼„ðt™™t ©ðý{tk suðkw Ëw¾ Au ‚uðkw
ƒesu ™Úte, y™u suðtu ¼„ðt™{tk hË Au ‚uðtu ƒesu ™Úte. yu{ $rÿÞtu yk‚:fhý™u ÷tu¼ Œu¾tze™u ƒeò rð»tÞÚte …tAtk ðt¤ðtk
yu …ý Ë{sý Xef Au.’’
íÞthu MðÞk«ftþt™kŒ Mðt{eyu «§ …wAâtu su, ‘‘nu {nthts ! yt su Ëðuo rð[th ‚u fÞt MÚtt™fu hne™u fhðtu ?’’ íÞthu
©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘…tu‚t™t ӌޙu rð»tu yu{ rð[th fhu su, MÚtq÷Œun, Ëqû{Œun, fthýŒun, yu nwk ™rn, ò„ú‚, Mð¡,
Ëw»twÂó yu ºtý yðMÚtt nwk ™rn, y™u …k[ ¿tt™ $rÿÞtu ™u …k[ f{o $rÿÞtu ™u [th yk‚:fhý ™u yu{™t Œuð‚t yu Ëðuo nwk ™rn, nwk
‚tu yu ËðuoÚte …]ÚtfT Awk ™u [i‚LÞ Awk ™u ¼„ðt™™tu ¼õ‚ Awk.’ y™u $rÿÞtu yk‚:fhý ftkRf [t¤t fhu ‚tu yu™u fnuðwk su, ‘fu{ ‚thu
‚u yuf ¼„ðt™™wk s Y… òuðkw Au fu ƒeò™wk …ý òuðkw Au ? ™u fu𤠼„ðt™™tu þçŒ Ëtk¼¤ðtu Au ‚Útt „kÄ ÷uðtu Au fu ƒeò™tu …ý
þçŒ Ëtk¼¤ðtu Au ™u „kÄ ÷uðtu Au ? y™u òu ¼„ðt™ rð™t ƒeò rð»tÞ{tk ‚wk sRþ ‚tu ‚thu {thu þwk Au ¼tR ? ‚wk ftuý ™u nwk ftuý
? ‚thu {thu ÷uðwk Œuðwk ™Úte. ‚{u fhþtu ‚u ‚{u ¼tu„ðþtu.’ yu{ $rÿÞtu yk‚:fhý™u fne™u …Ae ¼„ðt™™e «tÚto™t fhðe su, ‘nu
{nthts ! nu Mðtr{™T ! nu ¼õ‚ðíË÷ ! nu ŒÞtr™Äu ! yt $rÿÞtu yk‚:fhý™tu ðtkf Au, ™u nwk ‚tu yuÚte ™tu¾tu Awk, ™u yu ‚tu {tht
þºtw Au, {txu yu Útfe {the hûtt fhòu.’ yu{ r™hk‚h «tÚto™t fÞto fhðe. ™u …tu‚t™u ûtuºt¿t, [i‚LÞY… {t™e™u ¼„ðt™™u rð»tu nu‚
¼Âõ‚ fhðe. Rr‚ ð[™t{]‚{T >>3>> 129 >>
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 3 ºtes™u rŒðË ©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h
Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t, y™u Ätu¤tu VUxtu {M‚f W…h ƒtkæÞtu n‚tu, ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ‚Útt Íeýe Ätu¤e …Auze
ytuZe n‚e ™u nM‚f{¤™u rð»tu ‚w÷Ëe™e {t¤t Vuhð‚t n‚t, y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e ˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t
nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘Ëðuo …h{nkË …hM…h «§ W¥th fhtu.’’ íÞthu {wr™ƒtðu ƒúñt™kŒ Mðt{e™u «§ …wAâtu
su, ‘‘«Út{ ‚tu ¼„ðt™™tu r™ùÞ ntuÞ ™u ¼s™M{hý fh‚tu ntuÞ y™u …Ae ¼„ðt™™tk {™w»Þ [rhºt Œu¾e™u ‚u r™ùÞ{tk
ËkþÞ ÚtR òÞ Au ‚u™wk þwk fthý Au ?’’ …Ae yu «§™tu W¥th ƒúñt™kŒ Mðt{e fhðt ÷tøÞt …ý ÚtÞtu ™rn. íÞthu ©eS{nthts
ÍtÍeðth rð[the hÌtt ™u …Ae ƒtuÕÞt su, ‘‘yu «§™tu W¥th y{u fheyu Aeyu su, 1ðuŒ, …whtý, {nt¼th‚, M{]r‚ytu, RíÞtrŒf
su þt† ‚u™u rð»tu ¼„ðt™™wk Ë™t‚™ y™trŒ rŒÔÞ yuðkw su {q¤Y… …tu‚t™t yûthÄt{{tk hÌtwk Au, ‚u fÌtwk Au su, ¼„ðt™ fuðt Au
? ‚tu yt [ûtw $rÿÞu fhe™u ŒeXt{tk ytðu Au su Þ®ífr[íY… ‚u suðkw ‚u{™wk Y… ™Úte, y™u ©ðýu fhe™u Ëtk¼éÞt{tk ytðu Au su ftkR
þçŒ{tºt, ‚u suðtu yu ¼„ðt™™tu þçŒ ™Úte, y™u íð[tyu fhe™u M…þo{tk ytðu Au su M…þo. ‚u suðtu yu™tu M…þo ™Úte, y™u
™trËftyu fhe™u ËwkÎÞt{tk ytðu Au, su Ëw„kÄ, ‚u suðtu yu™tu Ëw„kÄ ™Úte, y™u Sbtyu fhe™u ðýo™ fÞto{tk ytðu yuðt …ý yu
¼„ðt™ ™Úte, y™u {™™t ËkfÕ…{tk ytðu yuðt ™Úte, ‚Útt r[¥t™t ®[‚ð™{tk ytðu yuðt ™Úte, ‚Útt ƒwÂØ™t r™ùÞ{tk ytðu
yuðt ™Úte, ‚Útt ynkfthu fhe™u ynk…ýwk ÄhtÞ yuðt ™Úte su ‘yu ¼„ðt™™tu nwk Awk ™u yu {tht Au.’ yuðe he‚u $rÿÞtu yk‚:fhý™u
y„tu[h yu ¼„ðt™ hÌtt Au. y™u yu ¼„ðt™™wk suðkw Y… Au ‚uðkw yt ƒúñtkz{tk ƒúñtrŒf M‚kƒ…ÞO‚ ftuR™wk Y… ™Úte su su™e yu™u
W…{t ŒRyu. ‚Útt yu™tu suðtu þçŒ Au ‚uðtu ƒeòu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu þçŒ ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu. y™u yu ¼„ðt™™tu
suðtu Ëw„kÄ Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu Ëw„kÄ ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu. ‚Útt yu ¼„ðt™™tu suðtu M…þo Au ‚uðtu yt
ƒúñtkz{tk ftuR™tu M…þo ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu. ‚Útt yu ¼„ðt™{tk suðtu hË Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu hË ™Úte su
su™e yu™u W…{t ŒRyu. y™u yu ¼„ðt™™wk suðwk Ät{ Au ‚uðwk MÚtt™f yt ƒúñtkz{tk ftuR ™Úte su su™e yu™u W…{t ŒRyu. ‚u
Ëóîe… ™u ™ð ¾kz{tk su su MÚtt™f Au ‚Útt {uY W…h ½ýef þtu¼tyu Þwõ‚ ƒúñtrŒf™tk MÚtt™f Au ‚Útt ÷tuf÷tuft[¤™u rð»tu ½ýtkf
MÚtt™f Au, ‚Útt RLÿ, ðYý, fwƒuh, rþð, ƒúñt, yu™tk su MÚtt™f Au ‚Útt ƒeòk …ý ½ýtkf MÚtt™f Au, yu Ëðuo {tkne÷wk yuðwk yufu
MÚtt™f ™Úte su su™e ¼„ðt™™t Ät{™u W…{t ÚttÞ. y™u yu ¼„ðt™™t Ät{™u rð»tu hÌtt su ¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u™u suðwk Ëw¾ Au
…k[t¤t - 4
ð[™t{]‚{T
7
‚uðwk yt ƒúñtkz{tk ftuR Ëw¾ Au ™rn su™e yu™u W…{t ŒRyu. y™u yu ¼„ðt™™tu suðtu ytfth Au ‚uðtu yt ƒúñtkz{tk ftuR™tu
ytfth ™Úte su™e yu™u W…{t ŒRyu. fu{ su yt ƒúñtkz{tk sux÷t …wY»t«f]r‚ Útfe Wí…Òt ÚtÞt su ytfth ‚u Ëðuo {trÞf Au. y™u
¼„ðt™ Au ‚u rŒÔÞ Au ™u y{trÞf Au, {txu yu ƒuÞ™u rð»tu yr‚þÞ rð÷ûtý…ýwk Au ‚u ËtYk yu™u ™u yu™u Ëtá~Þ…ýwk fu{ ÚttÞ ?
su{ {™w»Þ™u fneyu su, ‘yt {týË ¼UË suðtu Au, Ë…o suðtu Au, [hf÷t suðtu Au, „Äuzt suðtu Au, fw‚ht suðtu Au, ft„zt suðtu Au,
ntÚte suðtu Au,’ yuðe W…{t {™w»Þ™u Ëk¼ðu ™rn, fu{ su, {™w»Þ Útfe yu ƒeò su Ëðuo ‚u rðò‚eÞ Au y™u {™w»Þ {™w»Þ{tk …ý
yr‚þu Ëtá~Þ…ýwk ™Úte su™e W…{t yu{ ŒRyu su yt ‚u yt suðtus Au, y™u òu ‚u ‚u suðtu s ntuÞ ‚tu ‚u™e ytu¤¾tý fu{ ÚttÞ
? {txu {™w»Þ {™w»Þ Ëòr‚ Au ‚u™u rð»tu …ý Ëtá~Þ…ýwk yíÞk‚ Au ™rn. swðtu™u yt ¼„tu {w¤tu ƒu Ëh¾t fnuðtÞ Au …ý ÍtÍt
rŒðË ¼u„t hneyu ‚tu ytu¤¾tR òÞ su, ‘yt ¼„tu Au ™u yt {w¤tu Au.’ {txu òu rð÷ûtý‚t ™ ntuÞ ‚tu ytu¤¾tÞ fu{ ? {txu
{™w»Þ {™w»Þ{tk …ý yr‚ Ëtá~Þ…ýwk ™Úte ‚tu {trÞf y{trÞf™u rð»tu Ëtá~Þ…ýwk fu{ ytðu ? su™e W…{t ¼„ðt™™u ŒRyu,
‚Útt ¼„ðt™™t Ät{™u ŒRyu. ftksu ‘yu ¼„ðt™1 Au ‚u $rÿÞtu yk‚:fhý™u y„tu[h Au’ yu{ Ëðo þt†{tk fÌtwk Au. ‚u yu
¼„ðt™ ßÞthu Sð™u …tu‚t™wk Œþo™ Œuðt™u ™ RåAu íÞthu ‚tu ytðe he‚u rŒÔÞY… y„tu[h Útft …tu‚t™t yûthÄt{™u rð»tu hÌtt Au.
y™u yu ¼„ðt™ {nthtòrÄhts Au, ™u rŒÔÞY… yuðe su yËkÏÞ Ë{]ÂØ ‚Útt yËkÏÞ …t»toŒ ‚uýu Þwõ‚ Au, ™u y™k‚fturx
ƒúñtkz™t …r‚ Au,u su{
u yt ÷tuf{tk ftuRf {tuxtu [¢ð‚eo htò ntuÞ ‚u™kw ËqÞ™
o t WŒÞ yM‚ ËwÄe htßÞ ntuÞ y™u ‚u s htò …tu‚t™t
‚…™u ƒ¤u fhe™u Œuð‚t™t suðtk yiïÞo™u …tBÞtu ntuÞ ™u Mð„o, {]íÞw y™u …t‚t¤ yu rºt÷tufe™t htßÞ™u fh‚tu ntuÞ, su{ yswo™
n‚t ‚u yu™u yu Œunu fhe™u Mð„o™u rð»tu RLÿtË™™u W…h fux÷tkf ð»to ËwÄe hÌtt ‚Útt ™nq»t htò …ý RLÿ ÚtÞtu n‚tu, yuðtu su «‚t…e
[¢ð‚eo htò ‚u™u ½uh sux÷tk „t{ Au ‚u™e „ý‚e ÚttÞ ™rn, yu‚tu yËkÏÞ Au ‚Útt „t{ „t{™t su …xu÷ ‚u™e …ý „ý‚e ™Úte,
y™u ‚u „t{ „t{™t yËkÏÞ …xu÷ ‚u yu™t Œhƒth{tk yhs fhðt ytð‚t ntuÞ, y™u ‚u htò™t Ä™, {t÷, ¼tu„, MÚtt™f,
Ë{]ÂæÄ ‚u …ý „ý‚e{tk ytðu ™rn, ‚u{ yu ¼„ðt™ yËkÏÞ fturx su ƒúñtkzY… „t{ ‚u™t htòrÄhts Au. y™u yu ƒúñtkzY…
su „t{ ‚u™t {wÏÞ …xu÷ ‚tu ƒúñt, rð»ýw, y™u rþð Au. su{ yuf „t{{tk yuf …xu÷ {tuxtu ntuÞ. ‚u™u ‚u „t{™e Ëðuo «ò ‚u
ytðe™u ™{u, ™u yt¿tt{tk hnu, ™u ‚u …xu÷ htò™u ™{u, ‚u{ ƒúñtkz ƒúñtkz «íÞu ƒúñt, rð»ýw, rþð Au ‚u {tuxuht Au, ™u ƒeò su
ƒúñtkz{tk Œuð, ŒiíÞ, {™w»Þ, Ér»t, «ò…r‚ ‚u yu™u ¼su Au ™u yt¿tt{tk hnu Au, ™u ƒúñt, rð»ýw, rþð ‚u ¼„ðt™ …wY»ttu¥t{™u
¼su Au ™u yt¿tt{tk ð‚uo Au. ‚u yu ƒúñtkz ƒúñtkz™t su ƒúñt, rð»ýw y™u rþð ‚u ¼„ðt™™e «tÚto™t fhu Au su, ‘‘nu {nthts ! f]…t
fhe™u ‚{u y{tht ƒúñtkz{tk …Äthtu.’ su{ ftuR „t{™tu …xu÷ ntuÞ ‚u [¢ð‚eo htò yt„¤ sR™u «tÚto™t fhu su, ‘nu {nthts !
nwk „heƒ Awk ‚u ‚{u {thu ½uh …Äthtu. {thtÚte suðe ‚{the [tfhe ƒ™e ytðþu ‚uðe fheþ.’ ‚u{ ƒúñt, rð»ýw, rþð ‚u yu
¼„ðt™™e «tÚto™t fhu Au su, ‘nu {nthts ! ‚{u y{™u ŒÞt fhe™u Œþo™ ãtu ™u y{tht ƒúñtkz{tk …Äthtu.’ íÞthu yu su ¼„ðt™
‚u ƒúñtkz{tk Œun™wk Äthý fhu Au, ‚u ßÞtk suðkw ftÞo íÞtk ‚uðt Œun™wk Äthý fhu Au ™u ‚uðe he‚u s ð‚uo Au òu Œuð{tk Œun Äthý fhu Au ‚tu
Œuð™t suðes [uüt fhu Au ‚Útt …þw™t Œun™wk Äthý fhu Au íÞthu ‚u …þw™e …uXus ð‚uo Au. su{ ðhtnY… ¼„ðt™u ÄtÞwO íÞthu Ëwk½e™u
…]Úðe™u ¾tu¤e ftZe, ‚Útt nÞ„úeðY…u ÚtÞt íÞthu ½tuzt™e …uXu VwkVtzt {thðt {tkzât, ‚Útt {íMÞ-fåAtrŒf s¤sk‚w™tu Œun Äthý
fÞtuo íÞthu s¤{tks VÞto …ý …]Úðe{tk ™ VÞto, ‚Útt ™]®Ën Y…u ÚtÞt íÞthu ®Ën™e …uXus ðíÞto …ý {™w»Þ™t suðe [uüt ™ fhe,
y™u yu ¼„ðt™ {™w»Þ™t Œun™u Äthý fhu Au íÞthu {™w»Þ™t suðes r¢Þt fhu Au, ‚u ßÞthu ËíÞÞw„ ntuÞ íÞthu {™w»Þ™u ÷t¾
ð»to™e ytðhŒt ntuÞ íÞthu yu ¼„ðt™ …ý ÷t¾ ð»tos Œun ht¾u, y™u ‚u ËíÞÞw„™tk {týË {™tuðtkrA‚ ¼tu„™u ¼tu„ðu íÞthu
¼„ðt™ …ý ‚u{s ¼tu„™u ¼tu„ðu …ý yrÄf…ýu ™ ð‚uo. y™u ºtu‚tÞw„{tk Œun Äthý fhu íÞthu {týË™u Œþnòh ð»to™e
ytðhŒt ntuÞ íÞthu ¼„ðt™ …ý ‚ux÷ts ð»to Œun ht¾u. y™u ît…hÞw„{tk nòh ð»to™e ytðhŒt ntuÞ ™u Œþnòh ntÚte™wk ƒ¤
{týË{tk ntuÞ Au íÞthu ¼„ðt™™wk …ý yux÷wk ƒ¤ ™u yux÷e ytðhŒt ntuÞ Au. y™u fr¤{tk Œun Äthý fhu íÞthu fr¤ «{týu
ytÞw»Þ ™u ƒ¤ ‚u™kw ¼„ðt™ Äthý fhu Au. y™u su{ ƒt¤f „¼o{tk ytðu ™u ‚u „¼o ð]ÂØ™u …t{u …Ae sL{u Au, ƒt¤, Þwðt™, ð]Ø
yðMÚtt ÚttÞ Au ™u {]íÞw™u …t{u Au, ‚u{s ¼„ðt™ …ý yuðes {™w»Þ™e [uüt fhu Au. y™u su{ {™w»Þ{tk ft{, ¢tuÄ, ÷tu¼,
MðtŒ, {t™, M™un, {Œ, {íËh, R»Þto, ht„, {tun, Ëw¾, Œw:¾, ¼Þ, r™¼oÞ, þqh‚t, ftÞh‚t, ¼q¾, ‚hË, ytþt, ‚]»ýt,
r™ÿt, …ût…t‚, …thfw,k …tu‚t™w,k íÞt„, ðihtøÞ RíÞtrŒf Mð¼tð Au, ‚u{ ‚uðts yu Ëðuo Mð¼tð {™w»Þ Œun™u ¼„ðt™ Äthu íÞthu
‚u{tk sýtÞ Au, ‚u yu {™w»Þ MðY… …ý ¼„ðt™™wk Ëðo þt†{tk ðýo™ fÞwO Au y™u {q¤ su rŒÔÞY… Au ‚u™wk …ý ðýo™ fÞwO Au. ‚u
yu ƒuÞY…™wk suýu ÞÚttÚto ©ðý {™™ fhe™u áZ r™ùÞ fÞtuo ntuÞ ‚u™u ‚tu ftuR he‚u ËkþÞ ÚttÞ ™rn. y™u su™u ytðe he‚™e
…k[t¤t - 4
ð[™t{]‚{T
8
Ë{sý{tk fËh ntuÞ ‚u™u ¼„ðt™{tk ËkþÞ ÚttÞ Au, y™u yus rŒÔÞY… yuðt ¼„ðt™ {™w»Þ™t Œun™wk Äthý fhu Au, íÞthu
{™w»Þ™t suðt Mð¼tðu Þwõ‚ ð‚o‚t ntuÞ, …ý su ƒwÂæÄðt™ ntuÞ ‚u™u yu{ sýtÞ ¾Yk su, yu{tk ft{ Au ‚u ƒeò {™w»Þ™t suðtu
™Úte. ‚Útt ¢tuÄ, ÷tu¼, MðtŒ, {t™ RíÞtrŒf {™w»Þ™t Mð¼tð ‚u yu ¼„ðt™{tk Au …ý ƒeò {týË suðt ‚tu ™Úte,’ yu{tk ftkRf
rŒÔÞ ¼tð Au ‚u ƒwÂØðt™™t òÛÞt{tk ytðu Au, ‚uýu fhe™u ¼„ðt™…ýt™tu r™ùÞ fhu Au. 1su{ þkfht[tÞuo þ]k„thhË™e ðt‚to
òÛÞt™u yÚtuo htò™t Œun{tk «ðuþ fÞtuo n‚tu, íÞthu ‚u htò™t suðts Ëðuo þ]k„trhf ¼tð ™u Œun™e [uüt ‚tu n‚e, …ý ‚u htò™e
htýe ƒwÂØðt¤e n‚e ‚uýu yu{ òÛÞwk su, ‘{tht Äýe{tk ytðtu [{ífth ™ n‚tu, {txu yt Œun™u rð»tu ftuRf ƒesu Sðu «ðuþ fÞtuo
Au.’ ‚u {™w»ÞY… yuðt su ‚u ¼„ðt™ ‚u™u rð»tu rŒÔÞ¼tð sýtÞ Au ‚uýu fhe™u ¼„ðt™…ýt™tu r™ùÞ ÚttÞ Au. íÞthu ‚{u fnuþtu
su, ‘ftkRf rŒÔÞ¼tð òÛÞt{tk ytÔÞtu ‚uýu fhe™u {™w»Þ™u ¼„ðt™…ýt™tu r™ùÞ ÚtÞtu, íÞthu ½ýtu rŒÔÞ¼tð sýtðu ‚tu ‚tu ƒnw
{týË™u r™ùÞ ÚttÞ.’ ‚tu yu™wk ‚tu yu{ Au su, yt ËqÞo Au ‚u™u Ëðo þt†{tk fÌtt Au su, ‘yu ™thtÞý Au,’ ™u ‚u yu ËqÞo Ëðuo
{™w»Þ™u áÂü„tu[h …ý Au ™u r™íÞ yu™wk Œþo™ {™w»Þ {tºt fhu Au, ‚tu …ý yu™u Œþo™u fhe™u {™w»Þ™u …tu‚t™t fÕÞtý™tu r™ùÞ
™Úte Út‚tu su, ‘{tYk fÕÞtý ÚtÞwk’ y™u {™w»Þ…ýu hÌtt su ht{f]»ýtrŒf yð‚th ‚Útt ™thŒ þwftrŒf Ëk‚ ‚u™tk Œþo™ fhe™u
{™w»Þ™u yu{ r™ùÞ ÚttÞ Au su ‘{tYk fÕÞtý r™ùÞ ÚtÞwk y™u nwk f]‚tÚto ÚtÞtu Awk’ y™u ‚u ¼„ðt™ ™u Ëk‚ ‚u{tk ‚tu ftkR «ftþ Au
™rn, Œeðtu fheyu íÞthu ‚u™tk Œþo™ ÚttÞ Au, ‚tu …ý yuðtu fÕÞtý™tu r™ùÞ ÚttÞ Au. ‚Útt yÂø™ Au, ‚u …ý Ëtûtt‚T ¼„ðt™ Au,
ftk su ¼„ðt™u fÌtwk Au :¥ã¢ ±ñEæÝÚæï |æêy±æ Ðíæ‡æèÝæ¢ Îïã}ææçŸæ„: J Ðíæ‡ææÐæݨ}ææ²éQU: Йæ}²óæ¢ ™„é<±{}æì JJ
yuðtu su yÂø™ ‚u™tk …ý Ëðo™u Œþo™ Au, …ý {™w»Þ™u fÕÞtý™tu r™ùÞ Út‚tu ™Úte. y™u ¼„ðt™™u ™u Ëk‚™u Œþo™u
fhe™u ÚttÞ Au, ‚u™kw þwk fthý Au su, ‘‘{™w»Þ™u ™u ËqÞo yÂø™™u rðòr‚…ýwk Au’’ {txu yu™u Œþo™u fhe™u fÕÞtý™tu r™ùÞ ™Úte Út‚tu,
ftk su yu yÂø™™tu M…þo fhu ‚tu ƒ¤e {hu. ‚Útt ËqÞo Au ‚u™u fw‚k tSyu ŒwðtoËt™t yt…u÷t {kºtu fhe™u ‚uzât íÞthu ‚u ËqÞo fw‚k tS …tËu
ytÔÞt ‚u {™w»ÞY…u suðtk fwk‚tS n‚tk ‚uðts ËqÞo ÚtR™u ytÔÞt íÞthu ‚u™t yk„Ëk„™wk Ëw¾ ytÔÞwk ™u fýoY… „¼o hÌttu, …ý suðt
ËqÞo «ftþðt™ Au ‚uðt «ftþu Ërn‚ ytÔÞt ntuu‚ ‚tu fwk‚tS ƒ¤e {h‚ ™u M…þo™wk Ëw¾ …ý ™ ytð‚. ‚Útt ˺ttS‚ ÞtŒð …tËu
ËqÞo ytð‚t ‚u …ý {týË suðt ÚtR™u ytð‚t. y™u ßÞthu ËqÞo fwk‚tS …tËu ‚Útt ˺ttS‚ …tËu ytÔÞt íÞthu þwk ytftþ{tk
™ntu‚t ? ytftþ{tk …ý n‚t ™u ƒesu Y…u yu™t yus ËqÞo fwk‚tS ™u ˺ttS‚ …tËu ytÔÞt. y™u suðtu ËqÞo™tu «ftþ Au ‚u Ëðuo
yu{tk Au ¾htu …ý ‚u™tu Ëkftu[ fhe™u {týË suðt ÚtR™u ytÔÞt Au ‚u{ yu su ¼„ðt™ Au ‚u …tu‚u …tu‚t™t rŒÔÞ¼tð Ërn‚s
Sð™u òu Œþo™ yt…u ‚tu {™w»Þ™u Xef ™ …zu y™u yu{ òýu su, ‘yt ‚u þwk ¼q‚ nþu fu þwk nþu ?’ {txu yu ¼„ðt™ …tu‚t™t
yiïÞo™tu Ëkftu[ fhe™u {™w»Þ suðt s ÚtR™u Œþo™ yt…u Au, y™u …tu‚u …tu‚t™t Ät{{tk …ý rðhts{t™ Au íÞthu ‚u {™w»Þ™u
Œþo™{tk, M…þo{tk ‚Útt ™ð «fth™e ¼Âõ‚ fÞto{tk ytðu Au. y™u òu ¼„ðt™ {™w»Þ suðt ™ ÚttÞ ™u rŒÔÞ¼tðu ð‚uo, ‚tu {™w»Þ™u
…tu‚t{tk nu‚ ÚttÞ ™rn ™u Ëwðtý ™ …zu. þt {txu ‚tu {™w»Þ™u {™w»Þ™u rð»tu nu‚ ÚttÞ Au ™u Ëwðtý ÚttÞ Au, …ý …þw™u ™u {™w»Þ™u
nu‚ ™u Ëwðtý Út‚e ™Úte, y™u …þw …þw™u …hM…h nu‚ ™u Ëwðtý ÚttÞ Au, fu{ su, Ëòr‚ Ëòr‚{tk nu‚ ÚttÞ …ý rðòr‚{tk nu‚
ÚttÞ ™rn. ‚u{ ¼„ðt™ …tu‚t™t rŒÔÞ¼tð™tu Ëkftu[ fhe™u …tu‚t™t ¼õ‚™u …tu‚t{tk nu‚ ÚttÞ ‚u ËtYk {týË suðts ¼„ðt™
ÚttÞ Au, …ý rŒÔÞ¼tð sýtð‚t ™Úte, y™u rŒÔÞ¼tð sýtðu ‚tu rðòr‚…ýwk ÚttÞ, {txu ¼õ‚™u …tu‚t{tk nu‚ ™u Ëwðtý ÚttÞ ™rn,
‚u ËtYk {™w»ÞY…u yu ¼„ðt™ ÚttÞ Au íÞthu …tu‚t™tu rŒÔÞ¼tð Au ‚u™u Aw…tðe ht¾ðtu ‚u W…hs …tu‚t™e áÂü hnu Au, y™u
Aw…tð‚u Aw…tð‚u fŒtr[‚T …tu‚u ftuRf ftÞo{tk W‚tð¤t ÚtR òÞ Au íÞthu rŒÔÞ¼tð sýtR ytðu Au, y™u õÞthuf …tu‚u …tu‚t™e
RåAtyu fhe™u …ý …tu‚t™t ftuR ¼õ‚™u sýtðu Au. su{ ©ef]»ý ¼„ðt™ ¼e»{™u {thðt™u W‚tð¤t ÚtÞt, íÞthu {™w»Þ¼tð
¼q÷e „Þt ™u …tu‚t{tk rŒÔÞ¼tð ytÔÞtu ‚uýu fhe™u …tu‚t™t ¼th™u …]Úðe Ën™ fhðt Ë{Úto ™ ÚtR, ‚Útt yswo™™u rŒÔÞ¼tð
Œu¾tzâtu ‚u …tu‚t™e RåAtyu Œu¾tzâtu, …ý ‚u rŒÔÞ¼tðu fhe™u yswo™™u Ëw¾ ™ ÚtÞwk ™u ƒnw ÔÞtfw¤ ÚtR „Þt. …Ae ©ef]»ý
¼„ðt™u …tu‚t™wk {™w»Þ…ýu Œþo™ yswo™™u ytÃÞwk íÞthu yswo™™u Ëw¾ ÚtÞwk íÞthu fÌtwk su:ÎëC±ï΢ }ææÝ鯢 LТ „± ¨æñ}²¢ …ÝæÎüÝ ! J §ÎæÝè}æçS}æ ¨¢±ëœæ: ¨™ï„æ: ÐíÜëUô„ xæ„: JJ
{txu {™w»Þ…ýu fhe™u ¼„ðt™ ð‚uo ‚tus Sð™u Ët™wf¤
w …zu, ™rn ‚tu ™ …zu ‚u ËtYk yu ¼„ðt™ {™w»Þ…ýu ð‚uo Au íÞthu
su ytðe he‚u ™Úte Ë{s‚tu ‚u™u {™w»Þ¼tð Œu¾e™u yðzwk …zu Au. y™u òu yu ¼„ðt™ rŒÔÞ¼tðus ð‚uo ‚tu {™-ðtýe™u y„tu[h
ntuÞ ‚u Sð™t òÛÞt{tk ytðu ™rn. {txu yu ƒu «fthu ¼„ðt™™u þt†{tk fÌtt Au. ‚uðe he‚u suýu ÞÚttÚto òÛÞt ntuÞ ‚u™u ËkþÞ
…k[t¤t - 5-6
ð[™t{]‚{T
9
™ ÚttÞ, y™u òu yu{ ™ Ë{su ‚tu ËkþÞ sYh ÚttÞ. y™u su yu{ fnu Au su, ‘{U ¼„ðt™™u òÛÞt Au ™u {™u r™ùÞ Au,’ y™u
òu ‚u yt ðt‚™u Ë{ßÞtu ™Úte ‚tu ‚u™tu r™ùÞ ft[tu Au. su{ ftuRf …wY»t &÷tuf rþÏÞtu ntuÞ ‚Útt fe‚o™ rþÏÞtu ntuÞ ™u ‚u™u …wAeyu
su, ‘‚™u yt &÷tuf ‚Útt fe‚o™ ytðzâtu ?’ ‘íÞthu fnu su,’ ytðzâtu. ™u fkXÚte {w¾…tXu fne Œu¾tzu. …ý …Ae Úttuztf rŒðË ÚttÞ
íÞthu ‚u &÷tuf fe‚o™™u ¼w÷e òÞ. íÞthu yu ‚u þwk su yu™u ßÞthu yu rþÏÞtu n‚tu íÞthu s yu yu™u yux÷tu ytðzâtu ™ntu‚tu, fu{ su
©ðý {™™u fhe™u yu™tu áZ yÇÞtË ÚtR™u yu™t Sð{tk yu &÷tuf fe‚o™ [tuxe ™ntu‚tu „Þtu. y™u ftuRf ðt‚™tu ƒt¤f…ýt{tks
yuðtu yæÞtË ÚtÞtu Au ‚tu yu Þwðt™ ÚttÞ, ð]Ø ÚttÞ ‚tu …ý ‚u ðt‚™wk ßÞthu ft{ …zu íÞthu Ëtk¼he ytðu Au, ‚u{ yu™u ¼„ðt™™tu
r™ùÞ fÞtuo n‚tu íÞthus yu™t r™ùÞ{tk fËh hne „R n‚e. y™u òu fËh ™ hne ntu‚ ™u ytðe he‚u «Út{Úte s ©ðý fhe™u ™u
‚u™kw {™™ fhe™u ‚u™tu áZ yæÞtË yu™t Sð{tk ÚtÞtu ntu‚ ‚tu yu™u ftuR rŒðË ËkþÞ Útt‚ s ™rn.’’ Rr‚ ð[™t{]‚{T >>4>> 130
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 8 yü{e™u rŒðË ©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk
ytuxt™u rð»tu Ztur÷Þt W…h rðhts{t™ n‚t, ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ™u „h{ …tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e, ™u {M‚f
W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu, ™u Ätu¤e [tŒh ytuZe n‚e ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e
˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae MðÞk«ftþt™kŒMðt{eyu «§ …wAâtu su, ‘‘fÞu Xuftýu {t™ ËtYk Au ™u fÞu Xuftýu ËtYk ™Úte ™u fÞu Xuftýu r™{to™e…ýwk
ËtYk Au ™u fÞu Xuftýu ËtYk ™Úte ?’’ …Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘su ËíËk„™tu ÿtune ntuÞ ™u …h{uïh™wk ™u {tuxt Ëk‚™wk ½Ët‚wk
ƒtu÷‚tu ntuÞ ‚u™e yt„¤ ‚tu {t™ ht¾ðwk ‚us ËtYk Au. y™u ‚u ½Ët‚wk ƒtu÷u íÞthu ‚u™u ‚e¾t ƒtý suðwk ð[™ {thðwk …ý rð{w¾™e
yt„¤ r™{to™e Útðwk ™rn ‚us Yzwk Au. y™u ¼„ðt™ ™u ¼„ðt™™t Ëk‚™e yt„¤ ‚tu su {t™ ht¾ðwk ‚u ËtYk ™Úte. ™u ‚u™e
yt„¤ ‚tu {t™™u {wfe™u ŒtËt™wŒtË ÚtR™u r™{to™e…ýu ð‚oðwk ‚us Yzwk Au.’’ Rr‚ ð[™t{]‚{T >>5>> 131 >>
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 9 ™ð{e™u rŒðË htrºt™u Ë{u ©eS {nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu Íeýt¼tR™t
Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t, ™u {M‚f W…h Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu, ™u Ätu¤u yk„h¾u Ërn‚
„h{…tuË™e ht‚e z„÷e …nuhe n‚e, ™u Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ™u Ätu¤e …Auze ytuZe n‚e, ™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤
…h{nkË ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
…Ae ©eS{nthts ƒtuÕÞt su, ‘‘y{u ÍtÍeðth ËwÄe rð[th fÞtuo ™u Ëðuo þt†{tk ™sh Vuhðe™u òuÞkw íÞthu yu{ sýtÞwk
su, ‘‘©ef]»ý suðtu yð‚th Ëðo þÂõ‚yu Þwõ‚ ƒeòu ftuR ™Úte ÚtÞtu.’’ fu{ su, ƒeS su Ëðuo …tu‚t™e y™k‚ {qŠ‚ytu r¼Òtr¼Òt…ýu
hne Au ‚u Ëðu™
o tu ¼tð ©ef]»ý¼„ðt™u …tu‚t™u rð»tu Œu¾tzâtu. fuðe he‚u ‚tu «Út{ …tu‚u ŒuðfeÚtfe sLBÞt íÞthu þk¾, [¢, „Œt, …È
Äthe™u [‚w¼s
ow Y…u Œþo™ ŒeÄwk ‚uýu fhe™u ÷û{e…r‚ su ðifXkw ™tÚt ‚u™tu ¼tð …tu‚t{tk sýtÔÞtu, ‚Útt {t‚t ÞþtuŒt™u …tu‚t™t {w¾{tk
rðïY… Œu¾tzâwk ‚uýu fhe™u ËnËúþe»tto…ýu fhe™u yr™YØ…ýwk …tu‚t{tk sýtÔÞwk, ‚Útt y¢wh™u Þ{w™t™t Äht{tk Œþo™ ŒeÄtk ‚uýu
fhe™u þu»tþtÞe…ýwk sýtÔÞw,k ‚Útt ysw™
o ™u hýËk„tú {{tk rðïY… Œu¾tzâwk su, 1‘‘Ðಠ}æï Ðæƒü ! LÐæç‡æ àæ„àææïùƒ ¨ãdàæ: JJ’’ yuðe
he‚u y™k‚ ƒúñtkz Œu¾tze™u …wY»ttu¥t{…ýwk sýtÔÞw;k ‚Útt …tu‚u ©ef]»ýu fÌtwk su,
²S²æyÿæÚ}æ„è„æïùã}æÿæÚæÎçÐ ™æïœæ}æ: J ¥„æïçS}æ HæïÜïU ±ïÎï ™ Ðí烄: ÐéL¯æïœæ}æ: JJ
yuðe he‚u …tu‚u …tu‚t™wk …wY»ttu¥t{…ýwk sýtÔÞwk ‚Útt „tu÷tufðtËe su htrÄft Ërn‚ ©ef]»ý ‚u ‚tu …tu‚s
u n‚t y™u ƒútñý™t
ƒt¤f™u ÷uðt „Þt íÞthu ysw™
o ™u …tu‚t™wk ¼q{t…wY»tY…u Œþo™ fhtÔÞwk ‚Útt ïu‚îe…ðtËe ðtËwŒðu ‚uýu ‚tu …tu‚u s yu yð‚th ÄÞtuo
n‚tu ‚Útt ™h™thtÞý ‚tu Ë{„ú ¼th‚™u rð»tu ‚Útt ¼t„ð‚{tk yu ©ef]»ý™u s fÌtt Au, ‚u {txu yu ©ef]»ý™t yð‚th™u rð»tu ‚tu
r¼Òtr¼Òt…ýu hne su yus ¼„ðt™™e {qŠ‚ytu ‚Útt þÂõ‚ytu, yiïÞo ‚u Ë{„ú Au {txu yu yð‚th ‚u ƒnw {tuxtu ÚtÞtu Au. y™u
ƒeS {qŠ‚™u rð»tu Úttuzwk yiïÞo Au ™u yu™u rð»tu Ëk…qýo yiïÞo Au, {txu f]»ýtð‚th suðtu ftuR yð‚th ™Úte. y™u yu yð‚th
Ëðtu…o he ð‚uo Au. y™u ƒeò yð‚thu fhe™u Úttuze þÂõ‚ sýtðe Au ™u yt yð‚thu fhe™u Ëk…ý
q o yiïÞoþÂõ‚Þtu sýtðe. {txu yt
yð‚th Ëðtuío f»to…ýu ð‚uo Au. yuðe he‚u su™e «íÞût ©ef]»ý™t MðY…{tk y[¤ {r‚ ntuÞ ™u yu {r‚ ftuR rŒðË ÔÞr¼[th™u ™
…t{‚e ntuÞ ™u ‚u™e ð‚u ftuR fwËk„u fhe™u fŒtr[‚T ftkRf yð¤wk ð‚toR „Þwk ntuÞ ‚tu…ý ‚u fÕÞtý™t {t„o{tkÚte …zu ™rn, yu™wk
fÕÞtý s ÚttÞ. {txu ‚{u Ëðuo …h{nkË nrh¼õ‚ Atu ‚u …ý yuðe he‚u òu W…tË™t™e áZ‚t ¼„ðt™™u rð»tu ht¾þtu ‚tu fŒtr[‚T
ftkRf yð¤wk ð‚toR sþu ‚tu …ý yk‚u fÕÞtý Útþu.’’ yuðe he‚™e ðt‚to™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo ËtÄw ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u ©eS{nthts™u
rð»tu Ëðo fthý…ýwk òýe™u W…tË™t™e áZ‚t fh‚t nðt. Rr‚ ð[™t{]‚{T >>6>> 132 >>
…k[t¤t - 7
ð[™t{]‚{T
10
Ëkð‚T 1877 ™t Vt„ý ðrŒ 11 yuftŒþe™u rŒðË Atu ½ze rŒðË [Z‚u ©eS{nthts „t{ ©e…k[t¤t {æÞu
Íeýt¼tR™t Œhƒth{tk ytuxt W…h Ztur÷Þtu Z¤tðe™u rðhts{t™ n‚t, ™u {tÚtu Ätu¤tu VUxtu ƒtkæÞtu n‚tu, ‚Útt „h{ …tuË™e ht‚e
z„÷e …nuhe n‚e, ‚Útt Ätu¤tu ¾uË …nuÞtuo n‚tu, ‚Útt Ätu¤e Íeýe …Auze ytuZe n‚e, y™u …tu‚t™t {w¾th®ðŒ™e yt„¤ …h{nkË™e
˼t ‚Útt ŒuþŒuþ™t nrh¼õ‚™e ˼t ¼htR™u ƒuXe n‚e.
y™u ©eS{nthts r™íÞt™kŒMðt{e …tËu ©e{Kt„ð‚™t «Út{ MfkÄ™e fÚtt fhtð‚t n‚t, ‚u{tk 1‘‘…‹}æælS² ²„:’’ yu
&÷tuf «Út{ ytÔÞtu ‚u™tu yÚto fÞtuo íÞthu ‘‘²~æ ç~æ¨xææïü }æë¯æ’’ yuðkw su yu &÷tuf™wk …Œ ‚u™tu yÚto …tu‚u ©eS{nthts fhðt ÷tøÞt su,
{tÞt™t ºtý„wý™tu Ë„o su …k[¼q‚, $rÿÞtu, yk‚:fhý y™u Œuð‚t ‚u ¼„ðt™™t MðY…™u rð»tu rºtft¤{tk Au s ™rn.’ yu{
Ë{su, ‚Útt yu &÷tuf™wk …Œ su, ‘‘{æ}Ýæ S±ïÝ ¨Îæ çÝÚS„ÜéUãÜ¢U ¨y²¢ ÐÚ¢ {è}æçã’’ fu‚tk Ät{ su …tu‚t™wk MðY… ‚uýu fhe™u xtéÞwk Au yu
{tÞt™t Ë„oY… f…x suýu yuðwk ¼„ðt™™wk …h{ ËíÞMðY… Au, ‚u ytíÞkr‚f «÷Þ™u yk‚u yûthÄt{™u rð»tu suðwk ¼„ðt™™wk
MðY… y™k‚ yiïÞo ‚usu Þwõ‚ Au, ‚uðwk ™u ‚uðwk s ‚u «íÞût {™w»ÞY… ¼„ðt™™u rð»tu òýðwk, ‚uýu ‚¥ðu fhe™u ¼„ðt™™u òÛÞt
fnuðtÞ. y™u yus «íÞût ¼„ðt™™u {qZ Sð Au ‚u {trÞf áÂüyu fhe™u swðu Au íÞthu …tu‚t suðt {™w»Þ Œu¾u Au. y™u su{ …tu‚u
sLBÞtu ntuÞ, ƒt¤f ÚttÞ, Þwðt™ ÚttÞ, ð]Ø ÚttÞ ™u {he òÞ, ‚u{ s ¼„ðt™™u …ý òýu Au. y™u ßÞthu ¼„ðt™™t yuftkr‚f
ËtÄw™t ð[™™u rð»tu rðïtË ÷tðe™u r™»f…x ¼tðu fhe™u ¼„ðt™™t [hýf{¤™u ¼su Au, íÞthu yu™e {trÞf áÂü {xu Au. ‚u
…Ae yu™e yu su ¼„ðt™™e {qŠ‚ ‚u™u …h{ [i‚LÞ Ë‚T r[‚T yt™kŒ{Þ òýu Au. ‚u …ý ¼t„ð‚{tk fÌtwk Au su:¨ ±ïÎ {æ„é: ÐÎ±è¢ ÐÚS² ÎéÚ‹„±è²üS² ÚƒæXÐæ‡æï: J ²æïù}ææ²²æ ¨¢„„²æÝé±ëœ²æ |æ…ï„ „yÐæΨÚæï…xæ‹{}æì JJ
y™u yu ¼„ðt™™u rð»tu su ƒt¤f Þwðt™ ð]Ø…ýwk Œu¾tÞ Au ‚Útt sL{{hý…ýwk Œu¾tÞ Au, ‚u ‚tu yu™e Þtu„{tÞtyu fhe™u
Œu¾tÞ Au, …ý ðM‚w„‚u ‚tu ¼„ðt™ suðt Au ‚uðt™u ‚uðts Au, su{ ™x rðãtðt¤tu ntuÞ ‚u þ† ƒtkÄe™u ytftþ{tk $ÿ™t þºtw su
yËwh™t ÞtuØt ‚u ËtÚtu ðZðt òÞ Au, …Ae fxft ÚtR™u nuXtu …zu ™u ‚u …Ae ‚u fxft™u ¼u„t fhe™u ‚u ™x™e Mºte ƒ¤e {hu, …Ae
Úttuzeðthu ‚u ™x …tAtu ytftþ{tkÚte nrÚtÞth ƒtkÄe™u suðtu n‚tu ‚uðtu ™u ‚uðtus ytðu, ™u htò …tËu {tus {t„u ™u fnu su, ‘{the Mºte
÷tðtu’ yuðe he‚™e su ™x™e {tÞt ‚u …ý féÞt{tk ftuR™u ytð‚e ™Úte. ‚tu ¼„ðt™™e Þtu„{tÞt féÞt{tk fu{ ytðu ? y™u su
™x™e {tÞt™u òý‚tu ntuÞ ‚u ‚tu yu{ òýu su, ‘yu ™x {Þtuo …ý ™Úte ™u ƒéÞtu …ý ™Úte. suðtu Au ‚uðtu ™u ‚uðtu s Au’ ‚u{
¼„ðt™™t MðY…™u su ‚¥ðu fhe™u Ë{s‚tu ntuÞ ‚u ‚tu ¼„ðt™™u y¾kz yrð™tþe suðt Au ‚uðt s Ë{su. su{ ©ef]»ý
¼„ðt™u Œun {wõÞtu íÞthu yu ¼„ðt™™e …í™eytu su Yrf{ýe ytrŒf n‚e. ‚u yu ¼„ðt™™t Œun™u ÷R™u ƒ¤e {he, íÞthu
y¿tt™e n‚t ‚uýu ‚tu yu{ òÛÞwk su, ‘nðu yu ™tþ ÚtR „Þt’ y™u su ¿tt™e n‚t ‚uýu ‚tu yu{ òÛÞwk su, ynªÚte yk‚Äto™ ÚtR™u
ƒesu Xuftýu sýtýt Au. yu{ ¼„ðt™™u y¾kz Ë{su. ‚u …tu‚u ©ef]»ýu fÌtwk Au su:’’¥±…æÝç‹„ }ææ¢ }æêÉæ }ææÝé¯è¢ „Ýé}ææçŸæ„}æì J ÐÚ¢ |ææ±}æ…æÝ‹„æï }æ}æ |æê„}æãïEÚ}æì JJ‘‘
{txu {q¾o ntuÞ ‚u òu ¼„ðt™™u Ëtfth Ë{su, ‚tu fuð¤ {™w»Þ suðt s Ë{su y™u òu r™htfth Ë{su ‚tu ƒeò ytfth™u
su{ {trÞf òýu ‚u{ ¼„ðt™™t ytfth™u …ý {trÞf òýu, y™u yY… yuðkw ¼„ðt™™wk MðY… fÕ…u {txu yu ƒu «fthu {q¾™
o u ‚tu
yð¤wk …zu Au. y™u òu ¼„ðt™™u ytfth ™ ntuÞ ‚tu ßÞthu ytíÞkr‚f «÷Þ n‚tu íÞthu ©wr‚yu yu{ fÌtwk su :- ‘¨ §üÿæ„’ fnu‚tk ‘‚u
¼„ðt™ su ‚u òu‚t nðt.’ íÞthu òu òuÞkw ‚tu yu ¼„ðt™™wk ™uºt ©tuºttrŒf yðÞð Ërn‚ Ëtfth yuðkw rŒÔÞ MðY… s n‚wk y™u ð¤e
yu{ …ý fÌtwk Au su :- ’’ÐéL¯ï‡ææy}æ|æê„ïÝ ±è²ü}ææ{œæ ±è²ü±æÝì‘‘ yuðe he‚u …wY»tY…u ÚtR™u yu …wY»ttu¥t{ ‚uýu {tÞt™u rð»tu ðeÞo™u Äthý
fÞwO íÞthu yu ¼„ðt™ «Út{ Ëtfth s n‚t. y™u yu su …wY»ttu¥t{ ™thtÞý ‚u ftuR ftÞo™u yÚtuo …wY»tY…u ÚttÞ Au íÞthu yu …wY»t Au
‚u …wY»ttu¥t{™t «ftþ{tk ÷e™ ÚtR òÞ Au. ™u …wY»ttu¥t{ s hnu Au. ‚u{s {tÞtY…u ÚttÞ Au íÞthu {tÞt…ý …wY»ttu¥t{™t ‚us{tk
÷e™ ÚtR òÞ Au. ™u ‚u Y…u ¼„ðt™s hnu Au. y™u …Ae yu ¼„ðt™ {n¥t¥ðY…u ÚttÞ Au ™u ‚u{s {n¥t¥ð{tkÚte ÚtÞtk su ƒeòk
‚¥ð ‚u Y…u ÚttÞ Au, y™u …Ae ‚u ‚¥ð™wk ftÞo su rðhtx ‚u Y…u ÚttÞ Au, ‚Útt ‚u rðhtx …wY»tÚte ÚtÞt su ƒúñtrŒf ‚u Y…u ÚttÞ Au, ‚Útt
™thŒ Ë™ftrŒfY…u ÚttÞ Au. yuðe he‚u y™uf «fth™t ftÞo™u yÚtuo su™u su™u rð»tu yu …wY»ttu¥t{ ¼„ðt™™tu «ðuþ ÚttÞ Au, ‚u™u ‚u™u
…tu‚t™t «ftþu fhe™u ÷e™ fhe ™t¾e™u …tu‚u s ‚u Y…u fhe™u Ëðtuío f»to…ýu rðhts{t™ Útft hnu Au. y™u su™u rð»tu …tu‚u rðhts{t™
hnu Au ‚u™t «ftþ™u …tu‚u Ztkfe™u …tu‚t™tu «ftþ «fx fhu Au. su{ yÂø™ ÷tuZt™u rð»tu ytðu Au íÞthu ÷tuZt™tu su þe‚¤„wý ™u ft¤tu
ðýo ‚u™u xt¤e™u …tu‚u …tu‚t™t „wý™u «ftþ fhu Au, ‚Útt su{ ËqÞo WŒÞ ÚttÞ Au íÞthu ‚u™t «ftþ{tk Ëðuo ‚tht [kÿ{trŒf™tk ‚us
÷e™ ÚtR òÞ Au ™u yuf ËqÞ™
o tu s «ftþ hnu Au ‚u{ yu ¼„ðt™ su™u su™u rð»tu ytðu Au íÞthu ‚u™t ‚us™tu …ht¼ð fhe™u …tu‚t™t
…k[t¤t - 7
ð[™t{]‚{T
11
«ftþ™u yrÄf…ýu sýtðu Au. y™u su ftÞo™u yÚtuo …tu‚u su{tk «ðuþ fÞtuo n‚tu, ‚u ftÞo fhe hÌtt fuzu ‚u{tkÚte …tu‚u ™tu¾t ™eËhe òÞ
Au, íÞthu ‚tu ‚u …kzu suðtu ntuÞ ‚uðtu hnu Au y™u ‚u{tk su yrÄf Œið‚ sýt‚wk n‚wk ‚u ‚tu …wY»ttu¥t{ ¼„ðt™™wk n‚wk yu{ òýðwk. yuðe
he‚u Ëðo™t fthý ™u ËŒt rŒÔÞ Ëtfth yuðt su «íÞût …wY»ttu¥t{™thtÞý ‚u™e {qŠ‚™u rð»tu Ëtfh™t hË™e {qŠ‚™e …uXu íÞt„¼t„
Ë{sðtu ™rn ™u suðe {qŠ‚ ŒeXe ntuÞ ‚u™wks æÞt™ W…tË™t ¼Âõ‚ fhðe …ý ‚uÚte ftkRf …]ÚtfT ™ Ë{sðwk y™u ‚u ¼„ðt™{tk su
Œun¼tð sýtÞ Au ‚u ‚tu ™x™e {tÞt™e …uXu Ë{sðtu. y™u su ytðe he‚u Ë{su ‚u™u ‚u ¼„ðt™™u rð»tu ftuR he‚u {tun Út‚tu ™Úte.
y™u yt ðt‚to Au ‚u fu™u Ë{ßÞt{tk ytðu Au ‚tu su™u yuðe áZ «‚er‚ ntuÞ su, ytíÞkr‚f «÷Þ ÚttÞ Au íÞthu …ý ¼„ðt™ ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚ ‚u rŒÔÞ ËtfthY…u fhe™u yûthÄt{™u rð»tu rŒÔÞ ¼tu„™u ¼tu„ð‚t Útft hnu Au. y™u ‚u ¼„ðt™™wk Y… ™u
¼„ðt™™t ¼õ‚™tk Y… ‚u y™k‚ ËqÞo [kÿ™t «ftþ Ëh¾tk «ftþu Þwõ‚ Au,’ yuðe ò‚™e su™u áZ {r‚ ntuÞ ‚us yt ðt‚to™u
Ë{S þfu. y™u yuðt ‚uòu{Þ rŒÔÞ{qŠ‚ su ¼„ðt™ ‚u Sðtu™t fÕÞtý™u yÚtuo ™u …tu‚t™u rð»tu ™ð «fth™e ¼Âõ‚ Sðtu™u
fhtððt™u yÚtuo f]…t fhe™u …tu‚t™e su Ëðuo þÂõ‚ytu, yiïÞo, …t»toŒ ‚uýu Ërn‚ Útfts {™w»Þ suðt ÚttÞ Au, íÞthu …ý su yuðt
{{o™t òý™tht Au ‚u ¼„ðt™™wk MðY… yûthÄt{™u rð»tu suðkw hÌtwk Au ‚uðs
kw …]Úðe™u rð»tu su ¼„ðt™™wk {™w»Þ MðY… hÌtwk Au ‚u™u
Ë{su Au. …ý ‚u MðY…™u rð»tu ™u yt MðY…™u rð»tu ÷uþ{tºt Vuh Ë{s‚t ™Úte. y™u ytðe he‚u suýu ¼„ðt™™u òÛÞt ‚uýu ‚¥ðu
fhe™u ¼„ðt™™u òÛÞt fnuðtÞ. y™u ‚u™u {tÞt™e r™ð]Â¥t ÚtR fnuðtÞ. y™u yu{ su òýu ‚u™u ¿tt™e ¼õ‚ fneyu ™u ‚u™u
yuftkr‚f ¼õ‚ fneyu. y™u ytðe he‚u su™u «íÞût ¼„ðt™™t MðY…™e áZ W…tË™t ntuÞ ™u ‚u™u ¼„ðt™™t MðY…{tk ftuR
rŒðË {trÞf…ýt™tu ËkþÞ ™ Út‚tu ntuÞ ™u ‚u™u fŒtr[‚T ftuR fwËk„™u Þtu„u fhe™u yÚtðt «thçÄf{o™u Þtu„u fhe™u ftkR yð¤wk
ð‚toR òÞ ‚tu …ý ‚u™kw fÕÞtý ÚttÞ. y™u òu ytðe he‚u ¼„ðt™™u òÛÞt{tk su™u ËkþÞ ntuÞ ™u ‚u òu Qæðoh‚u t ™iÂcf ƒúñ[the
ntuÞ ™u {ntíÞt„e ntuÞ ‚tu …ý ‚u™wk fÕÞtý Útðwk yr‚ fXý Au. y™u suýu «Út{ yuðtu áZ r™ùÞ fÞtuo ntuÞ su, ‘ßÞthu ytíÞkr‚f
«÷Þ ÚttÞ Au ‚u™u yk‚u …ý ¼„ðt™ Ëtfth Au.’ yuðe áZ „úrk Út ÓŒÞ{tk …ze ntuÞ ™u …Ae òu ‚u™u ‚uò{
u Þ y®÷„…ýwk su þt†{tk
fÌtwk ntuÞ ‚u™wk ©ðý ÚttÞ ‚Útt yuðe ðt‚to ftuR Útfe Ëtk¼¤u ‚tu …ý ‚u™u ËkþÞ ÚttÞ ™rn. fu{ su yu‚tu yu{ Ë{ßÞtu Au su,
‘¼„ðt™ ‚tu ËŒt Ëtfths Au …ý r™htfth ™Úte. y™u ‚u s ¼„ðt™ ht{f]»ýtrŒf {qŠ‚ytu™u Äthý fhu Au.’ yuðe he‚u su™e
áZ…ýu Ë{sý ntuÞ ‚u™e …rh…õð r™ct òýðe.’’ yuðe he‚u ©eS{nthtsu …tu‚t™t ¼õ‚™e rþûtt™u yÚtuo …tu‚t™t MðY…™e su
y™LÞr™ct ‚u ËkƒkÄe ðt‚to fhe ‚u™u Ëtk¼¤e™u Ëðuo …h{nkË ‚Útt nrh¼õ‚ ‚u ©eS{nthts™t MðY…™e yuðes he‚u rðþu»tu
áZ‚t fh‚t nðt. Rr‚ ð[™t{]‚{T >>7>> 133 >>
©e…k[t¤t «fhýk Ë{tó{T