RECURSOS PSICOLÓGICOS PARA AFRONTAR LA ADVERSIDAD

Anuncio
RECURSOSPSICOLÓGICOSPARAAFRONTARLAADVERSIDAD
Dr.JoseCarlosFuertesRocañin
1.‐Laresilienciapersonalysocial.
RESILIENCIA
Capacidadparaafrontarlaadversidadylograradaptarsebienantelastragedias,
lostraumas,lasamenazasoelestréssevero.
Laresilienciaeslaenterezaantelavidaylacapacidaddesobreponerseaun
estímuloadverso.
Etimología
Elvocabloresilienciatienesuorigenenellatín(resilio)quesignificavolveratrás,
volverdeunsalto,resaltar,rebotar.
Resilienciaderivadelametalurgiaylaosteología.
 Enmetalurgiacapacidadquetienenlosmetalesderecuperarsu
estructurainternamoleculardespuésdehabersidosometidosagrandes
presionesyaltastemperaturas.
 Enlaosteologíacapacidadquetienenloshuesospararecuperarycrecer
ensentidonormaldespuésdehabersefracturado.
RESILIENCIA
Eltérminofueadaptadoalascienciassocialesparadefiniraquellaspersonasque,
apesardenaceryvivirensituacionesdealtoriesgo,sedesarrollan
psicológicamentesanosytienenexitosoybienestar(Rutter,1993).
Elconceptoexpresalacapacidaddeunindividuo‐odeunafamilia‐para
enfrentarseacircunstanciasadversas,condicionesdevidadifíciles,asituaciones
potencialmentetraumáticasyrecuperarsesaliendofortalecidoyconmásrecursos.
Notodosrespondemosigual
Laspersonasresilientestienenlacapacidaddeenfrentarlassituacionesadversas,
superarlasy,loqueesmáspositivo,aprenderdeellas.
Laspersonasnoresilientessequiebran,sederrumban,nosabencómo
enfrentarsealaadversidadydisminuyensucapacidadderespuesta.
RESILIENCIA
Laresiliencianoesalgoqueunapersonatengaonotenga,sinoqueimplicauna
seriedeconductasyformasdepensarquecualquierpersonapuedeaprendery
desarrollar.
Lapersonalidaddelosresilientes
 Identificandemaneraprecisalascausasdelosproblemasparaimpedirque
vuelvanarepetirseenelfuturo.
 Controlansusemocionessobretodoantelaadversidadypueden
permanecercentradosensituacionesdecrisis.
 Sabenmodularsusimpulsosysuconductaensituacionesdealtapresión.
 Seconsiderancompetentesyconfíanensuspropiascapacidades.
 Sonempáticos.Esdecir,tienenunabuenacapacidadparaleerlas
emocionesdelosdemásyconectarconellas.
 Soncapacesdebuscarnuevasoportunidades,retosyrelacionesparalograr
máséxitoysatisfacciónensuvida.
 Funcionanconoptimismorealistapiensanquelascosaspuedenirbien,
tienenunavisiónpositivadelfuturoycontrolanelcursodesuvida,sin
dejarsellevarporlairrealidadolasfantasías.
 Elpensamientoresilienteesrealista,lógicoyflexible.
 Cometenmenoserroresdepensamiento(comolaexageraciónosacar
conclusionesprecipitadamentesinevidenciasquelascorroboren)e
interpretanlarealidaddeunmodomásadecuadoquelaspersonasmenos
resilientes.
Característicasdelosresilientes(1)
1. Autoestimafuerteyflexible.
2. Independenciadepensamientoydeacción.
3. Habilidadparadaryrecibirenlasrelacionesconlosdemás.
4. Altogradodedisciplinaydesentidodelaresponsabilidad.
5. Reconocimientoydesarrollodesuspropiascapacidades.
6. Unamenteabiertayreceptivaanuevasideas.
7. Unadisposiciónparasoñar.
8. Granvariedaddeintereses.
9. Unrefinadosentidodelhumor.
10. Lapercepcióndesuspropiossentimientosydelossentimientosdelos
demás.
11. Capacidadparacomunicarestossentimientosydemaneraadecuada.
12. Unagrantoleranciaantelaadversidad.
13. Capacidaddeconcentración.
14. Lasexperienciaspersonalessoninterpretadasconunsentidodeesperanza.
15. Capacidaddeafrontamiento.
16. Apoyosocial.
17. Laexistenciadeunpropósitosignificativoenlavida.
Quehacerparaserresiliente
Tenerentuvidapersonasquetequieranyapoyenyenquienconfiaresmuy
importanteyaquetehacemuchomásresilientequesiestássolo.
Permitirtesentiremocionesintensassintemerlasnihuirdeellas,yalmismo
tiemposercapazdereconocercuándonecesitasevitarsentiralgunaemocióny
centrartumenteenalgunadistracción.
Quehacerparaserresiliente
Nohuirdelosproblemassinoafrontarlosybuscarsoluciones.Implicaverlos
problemascomoretosquepuedessuperarynocomoterriblesamenazas.
Tomartetiempoparadescansaryrecuperarfuerzas,sabiendoloquepuedes
exigirteycuándodebesparar.
Confiartantoentimismocomoenlosdemás.
Neuroquímicadelaresiliencia
Elcortisolestávinculadoconunincrementodelavigilanciaoelestadodealerta,
asícomodelaatenciónfocal.
Porotraparte,elexcesodecortisolimplica:déficitseneldesarrollo,enla
reproducciónyenrespuestasinmunesadecuadas.
Ensíntesis:elcortisolatentacontralaresiliencia.
Neuroquímicadelaresiliencia(1)
Elexcesodeestrés,disminuyelatasadetestosterona,yelloimplica:
 menorgradodeautoconfianza
 disminucióndelaproactividad
 reduccióndelacapacidaddeatención
 incrementodelatristezavital
 menorcapacidadparaefectuarpensamientosasertivosocreativos
 dificultadparabuscaryencontrarsolucionesoparaejercerelllamado
pensamientolateral.
Neuroquímicadelaresiliencia(2)
Latasadecortisolaumentaenlamedidaenqueseincrementaelestrésnegativo,
sibientienderecuperarsunivelnormalcuandocesaeste,peroesahomeostasis
(autorregulación)noocurreconlatestosterona.
Elestrésnegativocrónicoproduceundescensodelatasadetestosteronay,una
vezdescendidosemantienebajalatasasinunareadaptacióncompensatoria.
Estoexplicaría(almenosparcialmente)loobservadoengentesometidaaestrés
intensoocrónico:
 pocopensamientoasertivo
 pocacreatividad
 pocaproactividad
 frecuenciadeideasestereotipadas(repeticióndeesquemas)
 disfuncionessexuales.
Neuroquímicadelaresiliencia(y3)
LaDHEA(dehidroepiandrosterona),sintetizadaenelcircuitosuprarrenales‐
gónadas‐cerebro,disminuyelaactividaddelcolesterolpreviniendoinfartos
cardiacosycerebrales.Selaconsideraprosilientealinhibirsobreexpresionesde
glutamatoyglucocorticoidesquedirectaeindirectamenteafectannegativamente
laactividadcerebral.LaGalanina,originadaenlosintestinos,sedistribuyeluego
porlasarteriasyvasossanguíneosyllegaasíalsistemanerviosocentral,
disminuyendoelriesgodeisquemias,principalmentedeaquellasquepueden
afectarlaregiónprefrontaldelcerebro,asícomoelhipocampo,hipotálamo,
amígdalaylocuscerúleos.Portalmotivo,alprotegerlostejidoscerebrales,se
observaquelaGalaninafavorecelaresiliencia.
ResilienciaFamiliar
Capacidaddeunafamiliapararecuperarsedecircunstanciasadversasysalir
fortalecidayconmayoresrecursosparaafrontarotrasdificultadesdelavida.
2.‐Pensamientopositivoyracional:Lamejorformadesuperarla
adversidadyprevenirlaenfermedadmental.
ELSERHUMANO
Losserhumanofuncionaentresdimensionesqueseinterrelacionanentresí,es
decir,quecadadimensiónafectaalasdemásenformacontinua.
Lasdimensionesson:
 Pensamiento
 Sentimiento
 Conducta
Algunaspersonasestánconvencidasquesonlassituacionesocircunstancias
externaslasquedirectamentecausanlamaneracomonossentimosylaforma
comoactuamos,peroesonoescierto….
Nosonloseventosquesucedenlosqueperturbanalossereshumanos,sino
laopiniónointerpretaciónquesehacedeellos.
FORMASDEPENSAMIENTO
Racionalrazonable,lógico,acertado,realista,queaumentalaautoestima.
Eslaformadepensar,sentiryactuarqueayudaalasupervivenciayfelicidad
humana.
Irracionalcatastrófico,absolutista,noacertado,autoderrotistaeirrealista.
Escualquierpensamiento,emociónoconductaquellevaaconsecuencias
autodestructivasqueinterfierenenformasignificativaconlasupervivenciay
felicidaddelindividuo.
Cuandoactuamosypensamosdemaneraracional,escuandonossentimosfelices,
efectivosysaludablesemocionalmente.
Nuestrospensamientos,actitudes,interpretacionesycreencias,enmuchas
ocasionestomanlaformadeundiálogointernooautoverbalizaciones.Igualque
conversamosconlasdemáspersonas,lohacemosconnosotrosmismos
transformandonuestropensamientoenundiálogointerno.
Diálogointernoirracional
“Absolutización”
Semanifiestaaltratardecambiarloquesequiere,deseaoseprefiere,en
necesidadesabsolutasyvitales.
“Catastrofización”
Autoconvencimientodequesiunanecesidadnoessatisfechaesoseráhorroroso,
terrible,catastróficoeinsoportable.
Mascaracterísticasdeldialogoirracional
 Sacarconclusionesincorrectasdelosdatos.
 Apartirdedatosescasos,obtenerconclusionescategóricasygenerales.
 Noconsiderarlaevidenciaalhacerjuicios.
 Atribuirautomáticamentemotivacionesnegativasalasdemáspersonas.
 Focalizarúnicamenteenpensamientosautodepreciativos.
PENSAMIENTOSIRRACIONALESMASFRECUENTES
*Esabsolutamentenecesarioparaunapersona"adulta"obtenerelamory
aprobaciónde“todas”laspersonassignificativasdesuvida.
Esimposibleserqueridosyaprobadosportodaslaspersonasimportantesen
nuestravida.Elintentarconseguirlonosvuelveinseguros,ansiosos,frustradosy
minusvalorados.
*Debemossercompetentesyperfectosentodoslosaspectosdenuestravida,
paraconsiderarnosvaliosos.
Estollevaaconfundirnuestrovalorintrínsecoconelexterno.Nosvolvemos
temerososdelfracaso,irascibles,conbajaautoestimayconnormasdeejecución
rígidasyperfeccionistas.
*Ciertaspersonassonmalas,perversasyvillanas,ydebensercastigas.
Noexistenlo"bueno"ylomalo".Lasconductas"inmoralesoincorrectas"son
resultadodeignorancia,faltadeinteligenciaoperturbaciónemocional.Somos
seresfalibles.Elculparocastigarseveramenteaumentaestosproblemasenvezde
corregirlos.
*Eshorrorosoquelassituacionesypersonasnoseandelamaneraenque
consideramosdeberíanser.
Larealidadescomoesaunquenonosguste,ysiemprepodemostrabajaren
mejorarla.Peroquejarnosporlamaneradiferenteanuestrosdeseosenqueson
lascosaspuedeempeorarunasituación.Nohaycircunstanciascatastróficas.
*Lainfelicidadhumanasedebesiempreacausasexternasynosotrosno
tenemoscapacidadparacontrolarnuestrasemocionesperturbadasni
nuestrasexperiencias.
Sonnuestrasautoverbalizacioneslasquenosperturbanydescontrolan.Estas
ideassonlabasedeladesesperanza,ansiedadydepresión.
*Todaslassituacionespotencialmenteamenazantesodesconocidas,deben
preocuparnosycausarnosansiedadexcesivaydebemosevitarlasacualquier
precio.
Estaideaescausadeangustiaydeevitacionesinnecesarias,ademásimpideel
juicioobjetivo,loquepuedeentoncessiproducirprecisamenteloquetememos.
*Esmásfácilelevitarlasdificultadesyresponsabilidadesqueelenfrentarlas.
Estaideaeslabasedeunatoleranciapobrealafrustraciónyobstáculoparalograr
metasalargoplazo.Eleludirlasdificultadesyresponsabilidadespuedecrearmás
problemasenelfuturo.
*Debemossersiempredependientesdelosdemásytenersiempreaalguien
másfuerteenquienconfiar.
Nosetrataderehusarlaayudasóloparaprobarlofuertequesomos,cuando
realmenteéstaseríabeneficiosa.Peroestaideallevadaalextremomenoscaba
nuestracapacidaddeindependenciayautoconfianza.
*Estamosdeterminadosporlainfluenciadelpasado,nuncapodemoslibrarnos
delpasadoytampoconuncapodemoslibrarnosdeinfluenciasnocivas
anteriores.
Aunqueelpasadotieneinfluenciaennuestravidapresente,podemosaprendera
cambiarelpresentepormediodelesfuerzoydelaaplicaciónsistemáticade
técnicasapropiadasquepromuevandichocambio.
*Debemospreocuparnosmuchoporlosproblemasytrastornosdeotras
personas.
Nosetratadevolvernosinsensibles.Másbien,elmensajeesquesiperdemos
nuestrocontroligualquelapersonatrastornada,yanopodríamosayudar.Es
mejorcalmarnosyactuarmásobjetivamente,reconociendoquetodospodemos
fallarperoquepodemostolerardichofracaso.
*Siemprehayunasoluciónúnicayperfectaparacadaproblemayes
catastróficocuandonolaencontramos.
Enocasionesnohaysolucionesperfectasparalosproblemasdelavida,yel
involucrarnosenestabúsquedapuedecegarnosantesolucionessatisfactorias,
aunquenoperfectas.
Otrasideasirracionales
*Cuandootraspersonasnonosaprueban,invariablementequieredecirque
estamosequivocadososomosmalos.
Estacreenciaconduceaunaansiedadcrónicaenlamayoríadesituaciones
interpersonales.Nopodemosgeneralizarapartirdeunrasgoosituación,ala
totalidaddenuestrapersonalidadonuestravida,auncuandohayamosestado
equivocados.
*Existeunamorperfecto,yunarelaciónperfecta.
Estanocióncreainseguridadeinsatisfaccióndeunarelaciónaotra.Ningunaeslo
bastantebuenaporqueesperamoslarelaciónperfecta,yesonuncallega.
*Nodeberíamossentirdolor,frustración,incomodidad,yaqueestamos
destinadosala"BuenaVida".
Unaposiciónrealistaesquelasincomodidadesofrustracionessonpartes
inevitablesdelavida,yconfrecuenciaacompañanalasdecisiones,duraspero
saludables,enelprocesodecrecimientopersonal.
*"Juguemosalaseguridad".Notomemosriesgos.
Eserróneopensarquesiempreesmásimportantelaseguridadquetomarlos
riesgosqueconllevalafelicidad.Eserróneopensarquetodoriesgotraerá
solamenteproblemas.Esconvenienteendiversassituacioneseltomarriesgos
calculados.
*Evitemosalmáximoelcometererrores.Nodigasnihagasnadadondepuedas
equivocarte.
Estacreenciareflejaquenosconsideramosdébilesoestúpidoscuandocometemos
errores.Somosimperfectosyaunquenoqueramosenocasionesnos
equivocaremos,ademásestopuedeayudarnosacrecerenaquellasáreasenque
somosmenosefectivos.Eldetenernosdeactuar(decirohacer)portemora
cometererrorespuedellegaraserextremadamenteparalizanteyauto‐derrotista.
Delateoríaalapractica
DISPUTAR/DESAFIAROCONTRA‐ARGUMENTARLASIDEASIRRACIONALES
(D)
• Puedofallar,perotambiénpuedoteneréxito.
• Sifracasaralaentrevista,esonotienequeverconmivalorcomoserhumano.
• Posiblenoeslomismoqueprobable.Ahora,¿quéprobabilidadestengode
fracasar:75%,50%,25%?.
• Lapalabra"jamás"esmuyamplia.Seríatontosidejaradeserfelizporno
obtenerunempleo.
• *ElelementoEquecompletaelModeloA‐B‐C‐D,serefiereal"efecto"dehaber
atacadonuestrasideasirracionales,ycomenzaraactuarenbaseanuestro
nuevopensarysentir.SeesperaqueenelpuntoElapersonaexperimenteun
cambioemocionalconductual.
CAMBIOEMOCIONAL‐CONDUCTUAL(E)
1.Ansiedadnormalanteunasituaciónestresante.
3.Alerta.
5.Firmezaenlavoz.
7.Cesanlostembloresdelasmanos.
2.Sereduceeltemorylapersonasientemásvalor.
4.Defensividadapropiada.
6.Pediraclaraciones.
8.Acudiralaentrevista.
Ideasracionales
 Sonrealistas(siguenalarealidadsonverdaderos).
 Sonapoyadosporlaevidenciadelosdatos.
 Nosayudanaobtenerloquequeremos.
 Producensentimientos/emocionesapropiadaantesituaciones
adversas(irritacióntristeza,preocupación,pesar,etc.).
 Sonpreferenciasodeseos.
 Nosayudanaprotegernuestravida
Beneficiosdepensarracionalmente:
 Mayorcontroldenuestrossentimientos
 Mayorbienestarsocial‐interpersonal
 Mayorbienestarpsicológico‐emocionaly"mental".
 Mayorprobabilidaddealcanzarnuestrasmetas.
 Mayordisfrutedelavida.
Descargar