Unidade 1- Do eu ao nós

Xoves
Cidadans
Programacion
___________________________
Educación para a Cidadanía
e os Dereitos Humanos
1
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Programacion
Unidade 1- Do eu ao nós
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Identificar os rasgos que se integran na construción da identidade persoal, incluídos os relativos á identidade
de xénero, intereses persoais, do benestar propio e dos outros.
-Identificar a dignidade como o trazo definitorio da condición moral da persoa.
-Respectar a diversidade de manifestacións afectivas e sexuais baseadas na igualdade.
-Recoñecer á familia como unha institución na que deben reinar o coidado e respecto recíprocos, así como a
colaboración diaria en condicións de igualdade de xénero.
-Desenvolver e expresar os sentimentos e os afectos nas relacións interpersoais, e participar en actividades
de grupo con actitudes solidarias e tolerantes.
-Aceptar e practicar normas sociais. Asumir formas de convivencia, organización e participación baseadas
no respecto e a cooperación.
-Rexeitar toda discriminación, especialmente nos ámbitos convivenciales nos que desenvolve a súa vida o
alumnado: familia, escola e amigos.
-Utilizar a información para desenvolver un pensamento crítico.
Contidos
-A persoa como un individuo singular, diferente dos demais que, en inevitable relación cos outros, ha de
desenvolver o seu proxecto de vida.
-A persoa como un individuo que pensa, sente e actúa e está dotado de irrenunciable dignidade.
-Os factores que interveñen na construción da identidade afectivo-sexual- sexo biolóxico, identidade de
xénero, orientación sexual- e os problemas que poden aparecer ao longo deste proceso.
-Os trazos fundamentais da institución familiar e os deberes recíprocos que establece.
-O centro educativo como institución na que se reconcilian as necesidades persoais derivadas dos proxectos
sociais e as sociais derivadas dos mecanismos imprescindibles de reprodución social.
-As razóns para estudar.
-Os principios que deben presidir a convivencia entre profesorado e alumnado.
Criterios de avaliación
-Recoñecer os compoñentes individuais e colectivos da dimensión humana.
-Identificar os valores cívicos da sociedade democrática en situacións de convivencia da contorna inmediata,
2
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
participando na vida do centro e da contorna, desenvolvendo habilidades sociais de respecto e usando o
diálogo e a mediación como instrumentos para resolver os conflitos.
-Identificar e rexeitar os factores de discriminación entre persoas por motivo de xénero, orixe, crenza,
ideoloxía e orientación afectivo-sexual, manifestando unha actitude respectuosa e empática entre costumes,
valores, sentimentos e formas de vida diferentes á propia.
-Recoñecer os principios do funcionamento democrático e aplicalos a diferentes situacións reais, dentro e
fóra do centro.
-Identificar os principais servizos públicos que deben garantir as administracións.
-Recoñecer a contribución dos cidadáns e cidadás no seu mantemento e mostrar, ante situacións da vida
cotiá, actitudes cívicas.
Competencias básicas
-Desenvolver as competencias interculturais que permitan unha maior cohesión social entre os distintos
grupos e culturas que integran as sociedades actuais.
-Desenvolver a capacidade para recoñecer problemas, achegar solucións e intervir creativamente no marco
social de pertenza, a través do desenvolvemento e implementación de proxectos persoais ou colectivos.
-Promover iniciativas de planificación, negociación, acordo, toma de decisións, participación e asunción de
responsabilidades nos distintos contextos de pertenza do alumnado -familia, escola e contorna social- desde a
dobre perspectiva, persoal e colectiva.
-Promover o uso da argumentación moral a través do diálogo, respectando as opinións diferentes e asumindo
a esixencia de fundar as posicións propias en argumentos racionais.
3
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 1 Do eu ao nós
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
ARRANZ, E. (2004): Familia y desarrollo psicológico. Pearson Alhambra, Madrid.
BLANCO, A., BECERRA, A. y CABALLERO, A. (2003): Psicología de los grupos. Pearson Alhambra,
Madrid.
MAYER, R. E. (2004): Psicología de la educación: Enseñar para un aprendizaje significativo. Pearson
Alhambra, Madrid.
ORMROD, J. E. (2005): Aprendizaje humano. Pearson Alhambra, Madrid.
PINTRICH, P. y SCHUNK, D. (2006): Motivación en contextos educativos. Teoría, investigación y
aplicaciones. Pearson Alhambra, Madrid.
RICE, F. P. (2000): Adolescencia. Desarrollo, relaciones y cultura. Pearson Alhambra, Madrid.
VV AA (2003): Psicología social, cultura y educación. Pearson Alhambra, Madrid.
VV AA (2004): Psicología y género. Pearson Alhambra, Madrid.
Para o alumno:
ANDERSEN, H. C. (2005): El patito feo, en Cuentos completos. Cátedra, Madrid.
DELIBES, M. (1990): El príncipe destronado. Destino, Barcelona.
FORSTER, E. M. (1970): Maurice. Alianza, Madrid.
GALINDO GALINDO, A. (2003): Inteligencia emocional para jóvenes. Pearson Alhambra, Madrid.
GOLDING, W. (1998): El señor de las moscas. Alianza, Madrid.
KIPLING, R. (2002): Capitanes intrépidos. Alianza, Madrid.
(2001): El libro de las tierras vírgenes. Alianza, Madrid.
LIMB, S. (2005): Chica de casi 16. Una auténtica tortura. Anaya, Madrid.
McCOMBIE, K. (2003): El mundo de Ally. Espasa-Calpe, Madrid.
MISHIMA, Y. (2002): Confesiones de una máscara. Espasa-Calpe, Madrid.
VIVES, L. (1987): Diálogos sobre la educación. Alianza Editorial, Madrid.
Materiais audiovisuais
Al este del Edén, de Elia Kazan (Estados Unidos, 1995)
Barrio, de Fernando León de Aranoa (España, 1998)
Beautiful Thing, de Hettie MacDonald (Reino Unido, 1996)
El señor de las moscas, Harry Hook (Estados Unidos, 1990)
La costa de los mosquitos, de Peter Weir (Estados Unidos, 1986)
La extraña pareja, de Gene Sacks (Estados Unidos, 1968)
La gran familia, de Fernando Palacios (España, 1962)
Máscara, de Peter Bodganovich (Estados Unidos, 1984)
Maurice, de James Ivory (Reino Unido, 1987)
4
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Mentes peligrosas, de John N. Smith (Estados Unidos, 1995)
Rebelión en las aulas 2, de Peter Bodganovich (Estados Unidos, 1996)
Rebelión en las aulas, James Clavell (Reino Unido, 1967)
Páxinas de Internet:
As web sobre os temas de la unidad son infinitas. Ofrecemos unha selección que pretende ser fiel á
pluralidade ideolóxica existente sobre estes temas:
http://www.familiayeducacion.org
http://www.iesf.es/cast/home.asp
http://www.islaternura.com
www.acosoescolar.com
www.educacionenvalores.org
www.educaweb.com
www.forofamilia.org/
www.joseantoniomarina.net
www.naciongay.com
5
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 2 Os dereitos humanos
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Recoñecer a dignidade que todas as persoas teñen polo mero feito de ser persoas.
-Recoñecer que a idea de dignidade é o fundamento dos dereitos humanos.
-Coñecer que os dereitos humanos son o froito dun arduo proceso histórico en todas as ordes da vida social:
relixioso, filosófico e, por suposto, político e social.
-Coñecer a Declaración Universal de Dereitos Humanos.
-Identificar os fitos xurídico-normativos na concreción histórica dos dereitos humanos.
-Comprender que os dereitos humanos non son unha realidade acabada, nin no teórico nin no práctico.
-Desenvolver e expresar os sentimentos e os afectos nas relacións interpersoais, e participar en actividades de
grupo con actitudes solidarias e tolerantes.
-Aceptar e practicar normas sociais. Asumir formas de convivencia, organización e participación baseadas no
respecto e a cooperación.
-Utilizar a información para desenvolver un pensamento crítico.
Contidos
-A idea da dignidade das persoas.
-Os Dereitos Humanos, o seu fundamento na dignidade das persoas e as súas características como dereitos
universais, imprescriptibles, inalienables, exixibles, principios de lexitimación e encarnación dun ideal de
Xustiza.
-Os procesos relixiosos, filosóficos, sociais e políticos que alimentan a Declaración Universal de Dereitos
Humanos.
-As tres xeracións de dereitos: liberais, sociais e de terceira xeración.
- Os fitos normativos na historia dos dereitos humanos, especialmente a Declaración Universal de Dereitos
Humanos de 1948.
- As limitacións teóricas e prácticas que afectan aos dereitos humanos.
Criterios de avaliación
-Recoñecer a dignidade intrínseca das persoas e a súa expresión nos dereitos humanos que lle son inherentes.
-Identificar as características básicas dos dereitos humanos.
-Coñecer a Declaración Universal de Dereitos Humanos e valorar a importancia da súa positivación nun
código internacional.
6
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Competencias básicas
-Recoñecer os dereitos humanos como o referente ético compartido que debe servir para xuzgar
comportamentos e normas, tanto privados como públicos.
-Asumir os valores de xustiza, liberdade e igualdade que encarnan os dereitos humanos.
-Promover o uso da argumentación moral a través do diálogo, respectando as opinións diferentes e asumindo
a esixencia de fundar as posicións propias en argumentos racionais.
7
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 2 Os dereitos humanos
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
BAIGORRI, J. A., CIFUENTES, L. M., ORTEGA, P., PICHEL, J. y TRAPIELLO, V. (2001): Los
derechos humanos. Un proyecto inacabado. Laberinto, Madrid.
BELTRÁN, J. (1995): Guía de los derechos humanos. Pearson Alhambra, Madrid.
CAMPS, V. (1998): Evolución y características de los derechos humanos. Los fundamentos de los derechos
humanos desde la filosofía y el derecho. EDAI, Madrid.
FERNÁNDEZ, E. (1984): Teoría de la justicia y derechos humanos. Debate, Madrid.
GARCÍA MORRIÓN, F. (1988): Los derechos humanos a lo claro. Popular, Madrid.
GIL, F., JOVER, G. y REYERO, D. (2001): La enseñanza de los derechos humanos. Paidós, Barcelona.
IGNATIEFF, M. (2003): Los derechos humanos como política e idolatría. Paidós, Barcelona.
MARINA, J. A. (2000): Crónicas de la ultramodernidad. Anagrama, Barcelona.
MARINA, J. A. y de la VÁLGOMA, M. (2000): La lucha por la dignidad. Anagrama, Barcelona.
PECES-BARBA, G. (1988): Escritos sobre derechos fundamentales. Eudema, Madrid.
VALENCIA VILLA, H. (1998): Los derechos humanos. Acento Editorial, Madrid.
VV AA (1985): Los fundamentos filosóficos de los derechos humanos. Serbal-UNESCO, Barcelona.
Para o alumno:
Barreiro Barreiro, C. (1981): Derechos humanos, declaraciones solemnes, continuas violaciones. Salvat,
Barcelona.
DÍAZ, E. (1982): La sociedad entre el derecho y la justicia. Salvat, Barcelona.
ENDE, M. (1973): Momo. Alfaguara, Madrid.
HERSCH, J. (1968): El derecho de ser hombre. Tecnos-UNESCO, Madrid.
KERR, J. (2002): Cuando Hitler robó el conejo rosa. Alfaguara. Madrid.
SERRA I FABRA, J. (2005): Donde el viento da la vuelta. Edebé, Barcelona.
TUCKERMANN, A. (1996): Muscha. Bruño, Madrid.
Materiais audiovisuais:
Arde Mississippi, de Alan Parker (Estados Unidos, 1998)
El Bola, de Achero Mañas (España, 2000)
La conversación, de Francis Ford Coppola (Estados Unidos, 1974)
La lengua de las mariposas, de José Luis Cuerda (España, 1999)
Promesas, de Carlos Bolado y B. Z. Goldberg (Estados Unidos, 2001)
Tras el silencio, de Angela Pope (Alemania-España-Inglaterra, 1996)
Novecento, de Bernardo Bertolucci (Italia, 1976)
8
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Páxinas de Internet:
Recomendamos:
ONU:
http://www.un.org/spanish/
UNESCO:
http://portal.unesco.org/es/ev.php-URL_ID=29011&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html
UNICEF:
http://www.unicef.es/
ACNUR:
http://www.eacnur.org/index.cfm
ACNUDH:
http://www.unhchr.ch/spanish/html/hchr_sp.htm
Amnistía Internacional:
http://www.es.amnesty.org/
Human Rights Watch:
http://www.hrw.org/spanish/
Numerosos enlaces a outras direccións de interese en:
http://www.derechos.net/links/esp/
9
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 3 Sociedades democráticas do século XXI
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Coñecer os rasgos fundamentais do sistema social e democrático de dereito.
-Identificar os rasgos fundamentais dos sistemas totalitarios.
-Comprender a necesidade das institucións como medio de desfrute dos dereitos humanos.
-Facer consciente ao alumnado do significado histórico da democracia, das súas complexidades e problemas.
-Desenvolver e expresar os sentimentos e os afectos nas relacións interpersoais, e participar en actividades de
grupo con actitudes solidarias e tolerantes.
-Utilizar a información para desenvolver un pensamento crítico e resolutivo.
Contidos
-Os diferentes tipos de autoridade política.
-Democracia, soberanía popular e sufraxio universal.
-Condicións para a realización lexítima do sufraxio universal.
-A separación de poderes.
-Antecedentes dos sistemas democráticos contemporáneos.
-Os dereitos e as institucións que permiten gozalos.
-As institucións públicas e a fiscalidade.
-Os diferentes tipos de totalitarismos.
Criterios de avaliación
-Recoñecer a dignidade intrínseca das persoas e a súa expresión nos dereitos humanos que lle son inherentes.
-Recoñecer os principios democráticos e as institucións fundamentais que reclaman.
-Identificar os principais servizos públicos que deben garantir as administracións públicas.
-Recoñecer a contribución da cidadanía na reclamación e o mantemento dos servizos públicos, a través da
fiscalidade e o seu bo uso.
Competencias básicas
-Recoñecer os dereitos humanos como o referente ético compartido que debe servir para xulgar
comportamentos e normas, tanto privados como públicos.
-Coñecer os dereitos humanos e as obrigacións que temos como cidadáns.
-Coñecer os modos de organización dos Estados e as súas institucións democráticas.
10
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Promover o uso da argumentación moral a través do diálogo, respectando as opinións diferentes e asumindo
a esixencia de fundar as posicións propias en argumentos racionais.
11
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 3 Sociedades democráticas do século XXI
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
BOBBIO, N. (1985): El futuro de la democracia. Plaza & Janés, Barcelona.
DAHL, R. A. (1992): La democracia y sus críticos. Paidós, Barcelona.
del ÁGUILA, R., VALLESPÍN, F. y otros (1998): La democracia en sus textos. Alianza, Madrid.
DUNN, J. (ed.) (1995): Democracia. El viaje inacabado (508 a.C.-1993 d.C.). Tusquets, Madrid.
HELD, D. (2001): Modelos de democracia. Alianza, Madrid.
LIJPHART, A. (1977): Democracia en las sociedades plurales. Prisma, México.
LINZ, J. J. (1987): La quiebra de las democracias. Alianza, Madrid.
MacPHERSON, C. B. (1987): La democracia liberal y su época. Alianza, Madrid.
NINO, C. S. (1977): La constitución de la democracia deliberativa. Gedisa, Barcelona.
PRZEWORSKI, A. (1995): Democracia y mercado. Cambridge University Press, Londres.
SARTORI, G. (1998): Teoría de la democracia. Alianza, Madrid.
TOURAINE, A. (1994): Qué es la democracia? Temas de Hoy, Madrid.
Para o alumno:
CRESPO, J. A. (2004): La democracia real explicada a niños y jóvenes. FCE, México.
DÍAZ, E. (1982): La sociedad entre el derecho y la justicia. Salvat, Madrid.
PANIAGUA SOTO, J. L. (1984): Regímenes políticos. Salvat, Madrid.
RIVAS, M. (1998): El lápiz del carpintero. Alfaguara, Madrid.
SAVATER, F. (1992): Política para Amador. Ariel, Barcelona.
SWIFT, R. (2003): Democracia y participación. Fundación Intermón Oxfam, Barcelona.
Materiais audiovisuais:
Bichos, de John Lasseter (Estados Unidos, 1998)
El buen pastor, de Robert de Niro (Estados Unidos, 2006)
El viento que agita la cebada, de Ken Loach (Reino Unido, 2006)
Hormigas, de Eric Darnell (Estados Unidos, 1998)
La caja de música, de Constantin Costa-Gabras (Estados Unidos, 1989)
La vida de los otros, de Florian Henckel-Donnersmarck (Alemania, 2006)
Queimada, de Gillo Pontecorbo (Italia, 1969)
Tierra y Libertad, de Ken Loach (Reino Unido, 1995)
12
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Páxinas de Internet:
Como é obvio, un amplio número de organismos internacionais –ONU, UNICEF, UNESCO, UE, OEA,
Amnistía internacional– ofrecen contidos sobre democracia e derechos humanos. Poden, tamén, visitarse as
páxinas dos partidos políticos. E, ademáis:
Wikipedia (entrada do termo “democracia”):
http://es.wikipedia.org/wiki/Democracia
Portal oficial do Ministerio de Xustiza:
http://www.justicia.es
Movemento mundial de mozos para a democracia:
http://www.ymd.youthlink.org/ymd/es/resources.html
Rede española de democracia participativa:
http://www.ucm.es/info/femp/red.htm
13
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 4 A España democrática
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Coñecer, asumir e valorar positivamente os dereitos e obrigas que se derivan da Constitución Española,
identificando os valores que a fundamentan e aceptándoos como criterios para valorar eticamente as
condutas persoais e colectivas, así como as realidades sociais.
-Coñecer e apreciar os principios que fundamentan os sistemas democráticos, e o funcionamento do Estado
español e da Unión Europea, tomando conciencia do patrimonio común e da diversidade social e cultural.
-Facer consciente ao alumnado do significado histórico da democracia, das súas complexidades e problemas.
-Asumir os deberes cidadáns no mantemento dos bens comúns e o papel do Estado como garante dos
servizos públicos.
-Aceptar e practicar normas sociais, así como asumir formas de convivencia, organización e participación
baseadas no respecto e a cooperación.
-Utilizar a información para desenvolver un pensamento crítico e resolutivo
Contidos
-Os precedentes históricos da Constitución de 1978.
-España, monarquía parlamentaria.
-A separación de poderes na Constitución do 78.
-O catálogo de dereitos e liberdades na Constitución do 78.
-O sistema económico e social na Constitución do 78.
-O sistema tributario na Constitución do 78.
-O noso sistema territorial: as Comunidades Autónomas.
-España e a Unión Europea.
Criterios de avaliación
-Recoñecer os principios democráticos e as institucións fundamentais que establecen a Constitución
Española e os Estatutos de Autonomía.
-Identificar os principais servizos públicos que deben garantir as administracións.
-Recoñecer a contribución dos cidadáns e cidadás no seu mantemento, e mostrar, ante situacións da vida
cotiá, actitudes cívicas.
-Identificar a pluralidade cultural que articula o Estado das Autonomías.
14
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Competencias básicas
-Coñecer os modos de organización dos Estados e das súas institucións democráticas.
-Desenvolver as competencias interculturais que permitan unha maior cohesión social entre os distintos
grupos e culturas que integran as sociedades actuais.
15
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 4 A España democrática
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
ACOSTA SÁNCHEZ, J. (1998): Formación de la Constitución y jurisdicción constitucional. Tecnos,
Madrid.
BLANCO VALDÉS, R. (2003): La Constitución de 1978. Alianza, Madrid.
CARRILLO, S. (2003): La memoria en retazos: recuerdos de nuestra historia más reciente. Plaza & Janés,
Barcelona.
COLOMER VIADEL, A. (2002): Constitución Española. Civitas, Madrid.
DÍEZ RONCAL, Á. (1995): Mil cuarenta preguntas sobre la Constitución. Tecnos, Madrid.
FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, G. (1999): Religión y poder: transición en la Iglesia española. Edilesa,
Madrid.
PÉREZ LUÑO, A. E. (2003): Derechos Humanos, Estado Derecho y Constitución. Tecnos, Madrid.
Para o alumno:
TAMAMES, R. (1998): Introducción a la Constitución Española. Alianza, Madrid.
SANTAMARÍA LÓPEZ, A. (1989): Introducción al estudio de la Constitución Española. Larrauri, Bilbao.
VV AA (1981): España, 1978: una Constitución para el pueblo. Salvat, Barcelona.
CHIRBES, R. (2006): La caída de Madrid. Anagrama, Madrid.
CERCAS, J. (2001): Soldados de Salamina. Tusquets, Madrid.
MENDOZA, E. (1975): La verdad sobre el caso Savolta. Seix-Barral, Barcelona.
Materiais audiovisuais:
Días contados, de Imanol Uribe (España, 1994)
Dragón Rapide, de Jaime Camino (España, 1986)
La escopeta nacional, de Luís García Belanga (España, 1977)
La vaquilla, de Luis García Berlanga (España, 1985)
Las bicicletas son para el verano, de Jaime Chávarri (España, 1984)
Las verdes praderas, de José Luis Garci (España, 1979)
Operación Ogro, de Gillo Pontecorvo (España, 1979)
Raza, de José Luis Sáenz de Heredia (España, 1941)
Soldados de Salamina, de David Trueba (España, 2002)
Páxinas de Internet:
Ministerio de Presidencia. Centro de Estudios Políticos e Constitucionais. Texto das Constitucións españolas:
http://www.cepc.es/Constit_española.asp
Páxina web institucional adicada exclusivamente á Constitución Española: http://www.constitucion.es/
Ministerio de Presidencia. Centro de Estudios Políticos e Constitucionais. Dossier Constitución. Base de
Datos interactiva sobre Dereito Constitucional:
http://www.cepc.es/Bibliografias.asp
“Las aventuras de Ruedita”, a Constitución Española para nenos:
http://www.lasaventurasderuedita.es/indice.html
Congreso dos Deputados:
http://www.congreso.es/
Ministerio de Administracions Públicas:
http://www.igsap.map.es/cia/dispo/lbe.htm
16
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 5 Participación cidadá
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Coñecer, asumir e valorar positivamente os dereitos e obrigras que se derivan da Declaración Universal de
Dereitos Humanos e da Constitución Española, identificando os valores que os fundamentan e aceptándoos
como criterios para valorar eticamente as condutas persoais e colectivas, así como as realidades sociais.
-Coñecer a dobre dimensión da participación cidadá, como deber e como compromiso voluntario co público.
-Asumir os deberes cidadáns no mantemento dos bens comúns: pago de impostos e bo uso.
-Coñecer os principios nos que se sustenta o noso sistema tributario.
-Valorar o papel do Estado como garante dos servizos públicos.
-Valorar a importancia do deber cidadán da responsabilidade viaria.
-Valorar a importancia da participación na vida política e noutras formas de participación cidadá, como o
asociacionismo ou o voluntariado.
-Fomentar a solidariedade, o respecto, a tolerancia e o compromiso.
-Aproximarse respetuosamente á diversidade persoal e cultural.
-Adestrarse no diálogo e o debate documentado e razoado.
-Fomentar a procura crítica de información e o manexo das novas tecnoloxías.
Contidos
-A dobre condición da participación cidadá: deber e compromiso.
-Os dereitos teñen uns custos: o deber do financiamento do gasto público mediante o pago de impostos (tipos
e fraudes vinculadas á súa falta de pagamento).
-A dobre dimensión do servizo público da protección civil: como deber cidadán e como actividade de
voluntariado.
-O deber da responsabilidade viaria.
-A participación cidadá institucional no servizo público mediante a participación política e sindical.
-A participación cidadá non institucional: asociacionismo e voluntariado.
Criterios de avaliación
-Coñecer a existencia de deberes como reverso dos dereitos cidadáns.
-Identificar as características máis importantes do deber de financiamento do gasto público e osprincipios
nos que se sustenta o sistema tributario.
17
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Identificar e rexeitar da fraude fiscal.
-Coñecer as principais características da protección civil como deber e como acción voluntaria.
-Identificar os rasgos máis característicos dunha conduta que mostre responsabilidade viaria, e entender esta
última como deber cidadán.
-Coñecer as formas máis importantes de participación cidadá como forma de compromiso co público, tanto
institucional -a acción política, o sindicalismo- como non institucional -o voluntariado-.
-Identificar e rexeitar, a partir de feitos reais ou figurados, situacións de incumprimento dos deberes cidadáns
ou de abuso e mal uso dos bens públicos.
-Empregar o diálogo e o debate argumentado.
-Utilizar de xeito crítico diferentes fontes de información.
-Participar cooperativamente nas actividades do aula.
Competencias básicas
-Desenvolver competencias xerais no ámbito persoal e público, en canto á adquisición de habilidades para
vivir en sociedade e exercer a cidadanía democrática.
-Recoñecer os dereitos e deberes contidos na Declaración Universal de Dereitos Humanos e na Constitución
Española.
-Desenvolver e interiorizar valores como o respecto aos deberes democráticos, a cooperación, a
solidariedade, a xustiza, o compromiso.
-Desenvolver a capacidade de traballo en equipo, a argumentación razoada e a comunicación lingüística.
-Analizar críticamente a publicidade e facer un uso crítico das diversas fontes de información.
18
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 5 Participación cidadá
Bibliografía e páxinas de Internet de interese.
Para o profesor:
BOBBIO, N. (2000): El futuro de la democracia. FCE, México.
DAHL, R. A. (1999): La democracia: una guía para los ciudadanos. Taurus, Madrid.
HABERMAS, J. (1999): La inclusión del otro. Estudios de teoría política. Paidós, Barcelona.
IBARRA, P. y TEJERINA, B. (eds.) (1998): Movimientos sociales. Trotta, Madrid.
MONTAGUT, P., ZUBERO, I., PETRUS, A., ORDUNA, G., GARCÍA, A. y GARCÍA ROCA, X.
(2003): Voluntariado: La lógica de la ciudadanía. Ariel, Barcelona.
RUBIO-CARRACEDO, J., ROSALES, J. M. y TOSCANO MÉNDEZ, M. (eds.) (2000): Retos
pendientes en ética y política. Trotta, Madrid.
SARTORI, G. (1998): Homo videns. La sociedad teledirigida. Taurus, Madrid.
(1999): Partidos y sistema de partidos. Alianza, Madrid.
SEQUEIROS, L. (1997): Educar para la Solidaridad. Octaedro, Barcelona.
WEBER, MAX (1996): El político y el científico. Alianza, Madrid.
Para o alumno:
SAVATER, F. (1994): Política para Amador. Ariel, Barcelona.
HUXLEY, A. (2003): Un mundo feliz. Plaza & Janés, Barcelona
ORWELL, G. (2005): 1984. Destino, Barcelona.
(2003): Rebelión en la granja. Destino, Barcelona.
Materiais audiovisuais:
Fahrenheit 9/11, de Michael Moore (Estados Unidos, 2004)
Germinal, de Claude Berri (Bélgica-Francia-Italia, 1993)
JFK, de Oliver Stone (Estados Unidos, 1991)
La ciudad de la alegría, de Roland Joffé (Reino Unido-Francia, 1992)
Papá está en viaje de negocios, de Emir Kusturica (Yugoslavia, 1985)
Sacco y Vanzetti, de Giuliano Montaldo (Italia-Francia, 1971)
Sostiene Pereira, de Roberto Faenza (Portugal, 1996)
Páxinas de Internet:
Sé se desexase tratar a temática da mocidade e a conducción pode consultarse:
ATIENZA, M., BLASCO, R. y FERNÁNDEZ, V.: Seguridad vial. Los jóvenes y la velocidad. Traballo de
investigación xuvenil da Obra Social de Caja España. Ver en:
http://www.cajaespana.es/Images/06_tcm25-27983.pdf
Ránking de blogs de partidos políticos en:
http://www.alianzo.com/top-blogs/spain/politica
Numerosas direccións web de partidos políticos e sindicatos de España en:
http://www.famma.org/enlaces/partidos_sind.htm
19
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 6 A loita contra a discriminación
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Identificar as situacións de conculcación da dignidade humana e dos dereitos humanos correspondentes.
-Valorar críticamente as desigualdades e rexeitar a discriminación da muller, así como a motivada por razón
de etnia, orientación sexual, crenzas relixiosas ou clase social.
-Valorar a defensa da igualdade de dereitos e oportunidades para todas as persoas.
-Valorar a conquista dos dereitos das mulleres e a súa situación no mundo actual.
-Fomentar a solidariedade, o respecto, a non violencia, a tolerancia e o compromiso.
-Tomar conciencia das principais causas dos tipos de discriminación máis frecuentes.
-Coñecer a perturbación da convivencia e as diversas formas de violencia que son consecuencia da
discriminación.
-Realizar unha aproximación respectuosa á diversidade persoal e cultural.
-Practicar o diálogo e o debate argumentado e razoado.
-Empregar diversas fontes de información de modo crítico, e manexar as novas tecnoloxías.
Contidos
-A discriminación como atentado contra a dignidade das persoas.
-A discriminación da muller: causas -nocións de “machismo” e “sexismo”-, consecuencias -diversas formas e
graos de violencia contra a muller-, medidas tendentes á súa erradicación.
-A conquista inacabada dos dereitos das mulleres. Noción de “feminismo”.
-A discriminación por razón de etnia: causas -noción de “racismo” e o seu seudoargumento científico-,
consecuencias -diversas formas e graos de violencia por razón de etnia-, medidas erradicadoras.
-A discriminación por razón de orientación sexual: principais causas e consecuencias.
-A discriminación por opción relixiosa: principais causas e consecuencias. Medidas correctoras -noción de
“tolerancia”- e límite do dereito da liberdade de culto.
-A discriminación por razón de clase: causas, consecuencias e medidas paliativas.
Criterios de avaliación
-Identificar, a partir de feitos reais ou figurados, as situacións de discriminación cara a persoas de diferente
orixe, xénero, credo, orientación afectivo-sexual, clase, etc.
-Identificar os dereitos humanos conculcados polas diversas formas de discriminación.
20
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Coñecer a noción, as causas, as consecuencias e as posibles medidas resolutivas ou paliativas da
discriminación da muller, así como a motivada por pertenza a unha etnia, por orientación sexual, por opción
relixiosa e por razón de clase.
-Empregar o diálogo e o debate argumentado.
-Utilizar críticamente diferentes fontes de información.
-Participar activamente nas actividades do aula.
Competencias básicas
-Desenvolver competencias xerais no ámbito persoal e público, en canto á adquisición de habilidades para
vivir en sociedade e para exercer a cidadanía democrática.
-Recoñecer os dereitos e deberes contidos na Declaración Universal de Dereitos Humanos e na Constitución
Española, así como as situacións que os vulneran.
-Desenvolver e interiorizar valores como o respecto aos deberes democráticos, a cooperación, a
solidariedade, a xustiza, o compromiso e a non violencia.
-Desenvolver a capacidade de traballo en equipo, a argumentación razoada e a comunicación lingüística.
-Analizar críticamente a publicidade e facer un uso crítico das diversas fontes de información.
21
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 6 A loita contra a discriminación
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
CAMPS, V. (1998): El siglo de las mujeres. Cátedra, Madrid.
DAVIS, A. Y. (1981): Mujeres, raza y clase. Akal, Madrid.
IBAN, Y. y FERRARI, S. (1998): Derecho y religión en Europa occidental. McGraw-Hill, Madrid.
SEGALEN, M. (2000): Antropología histórica de la familia. Taurus, Madrid.
TEZANOS, J. F. (2001): La sociedad dividida. Biblioteca Nueva, Madrid.
VALCÁRCEL, A. (2004): La política de las mujeres. Cátedra, Madrid.
VIGARELLO, G. (1999): Historia de la violación. Siglos XVI-XX. Cátedra, Madrid.
VOLTAIRE (2002): Tratado sobre la Tolerancia. Espasa-Calpe, Madrid.
WALLERSTEIN, I. (1979): El moderno sistema mundial. Siglo XXI, Madrid.
WRIGHT, E. O. (1994): Clases. Siglo XXI, Madrid.
Para o alumno:
BEN JELLOUN, T. y SAVATER, F. (1998): Papá, qué es el racismo? Alfaguara, Madrid.
CALVO BUEZAS, T. (1990): España racista? Voces payas sobre los gitanos. Anthropos, Barcelona.
KEISER, H. (1987): La llamada del muecín. SM, Madrid.
LESSING, G. E. (1985): Natán el sabio. Espasa-Calpe, Madrid.
SHARON, G. (1984): La discriminación de la mujer. Molino, Barcelona.
VIOLI, P. (1991): El infinito singular. Cátedra, Madrid.
Materiais audiovisuais:
Agua, de Deepa Mehta (Canadá, 2005)
Antes que anochezca, de Julian Schnabel (Estados Unidos, 2000)
Con el viento solano, de Mario Camus (España, 1966)
Crash, de Paul Huggis (Estados Unidos, 2004)
El color púrpura, de Steven Spielberg (Estados Unidos, 1985)
Los lunes al sol, de Fernando León (España, 2002)
Man to Man, de Régis Wargnier (Francia-Sudáfrica-Reino Unido, 2006)
No sin mi hija, de Brian Gilbert (Estados Unidos, 1991)
Osama, de Siddiq Barman (Afganistán-Japón-Irlanda, 2003)
Páxinas de Internet:
É moi recomendable para esta unidade visitar a web que a continuación indicase, pois nos seus “Cuadernos
de Análisis” tratase unha gran diversidade de temas relacionados conas diversas formas de discriminación:
www.movimientocontralaintolerancia.com
Unha presentación relativamente senxela dos aspectos psicolóxicos do maltrato na parella pódese atopar en:
http://www.sec.es/publicaciones/congresos/3CongresoSAC/ponencias/Aspectos%20psicologicos%20de%20la%20pareja%20maltratada.pdf
O centro de documentación do Instituto da Muller proporciona os principais links sobre la muller en Europa,
así como información sobre bibliotecas e bases de datos relacionadas co tema da muller que existen nas
Comunidades Autónomas de España. Dispón asi mesmo de bibliografía abundante e vídeos para a educación
non sexista:
http://www.mtas.es/mujer/servicios/centro_documentacion/index.html
22
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Para consultar bibliografía e outros recursos sobre a cuestión do xénero e da violencia contralas mulleres,
pódese visitar:
http://www.amnistiainternacional.org/publica/muj_tallersen/bibliografia.pdf
Sobre persecución dos cristians, consultar:
www.releaseinternational.org
23
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 7 Desenvolvemento sostible e consumo responsable
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Valorar críticamente as desigualdades e implicacións do proceso de globalización e interdependencia no
campo do medio ambiente, o comercio e o consumo.
-Fomentar a conciencia da interrelación existente entre cambio climático, consumo e comercio irresponsable
coa vulneración dos dereitos humanos de 3ª xeración.
-Asumir responsabilidades e deberes cívicos en relación coa conservación ambiental e o consumo
responsable.
-Valorar a importancia da participación na vida política ou outras formas de participación cidadá, como a
cooperación, o asociacionismo e o voluntariado.
-Fomentar a solidariedade, o respecto, a tolerancia e o compromiso.
-Practicar o diálogo e o debate documentado e razoado.
-Fomentar a procura crítica de información e o manexo das novas tecnoloxías.
Contidos
-A globalización dos problemas ambientais e a vulneración dos dereitos humanos de 3ª xeración.
-Principais problemas medio ambientais -perda da biodiversidade, efecto invernadoiro, ampliación do buraco
na capa de ozono, choiva aceda, deforestación e desertización-, principais causas e medidas correctoras.
-Desenvolvemento sostible: noción e principais elementos desta nova relación entre economía, natureza e
consumo.
-O comercio internacional de herdanza colonial: trazos principais e consecuencias.
-O consumo responsable.
Criterios de avaliación
-Identificar e rexeitar, a partir de feitos reais ou figurados, aquelas situacións de incumprimento dos deberes
cidadáns ou de abuso e mal uso da natureza, considerada como o ben público por excelencia.
-Identificar os principais problemas medio ambientais globais, a súa interrelación e as medidas correctoras.
-Identificar a noción de desenvolvemento sostible e os principais elementos que compoñen esta formulación.
-Recoñecer as diferenzas entre o comercio xusto e a situación herdada dos séculos anteriores.
-Coñecer os trazos propios dun consumo responsable.
-Empregar o diálogo e o debate argumentado.
-Utilizar críticamente diferentes fontes de información.
24
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Participar cooperativamente nas actividades do aula.
Competencias básicas
-Desenvolver a competencia social e cidadá mediante a toma de conciencia das implicacións ambientais que
supón a globalización.
-Contribuír ao desenvolvemento da dimensión ética e cidadá, ao favorecer o recoñecemento dos valores da
contorna e a súa avaliación na toma de decisións.
-Contribuír á asunción de responsabilidades e deberes cívicos.
-Desenvolver a capacidade de traballo en equipo, a argumentación razoada e a comunicación lingüística.
-Analizar críticamente a publicidade e facer un uso crítico das diversas fontes de información.
25
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 7 Desenvolvemento sostible e consumo responsable
Bibliografía e páxinas de Internet de interese
Para o profesor:
BECK, U. (1994): La sociedad del riesgo: hacia una nueva modernidad. Paidós, Barcelona.
CANTOS, E. (1998): El porqué del comercio justo: Hacia unas relaciones Norte-Sur más equitativas.
Icaria, Barcelona.
LABANDEIRA VILLOT, X. (2000): Economía ambiental. Pearson Alhambra, Madrid.
FRIEDEN, J. A. (2006): Capitalismo global: el trasfondo económico de la historia del siglo XX. Crítica,
Barcelona.
INTERMON (1997): Comercio justo, consumo responsable: nuevas perspectivas de las relaciones
comerciales Norte-Sur. Fundación Intermón Oxfam, Barcelona.
KLEIN, N. (2000): No logo. El poder de las marcas. Paidós, Barcelona.
NOVO, M. (2006): El desarrollo sostenible. Pearson Alhambra, Madrid.
RIECHMANN, J. (2005): Comerse el mundo: sobre ecología, ética y dieta. Editorial del Genal, Málaga.
TOHARIA, M. (2006): El calentamiento global y el futuro del planeta. Debate, Barcelona.
NEBEL, W. (1999): Ciencias ambientales. Ecología y desarrollo sostenible. Pearson Alhambra, México.
Para o alumno:
ATTENBOROUGH, D. (1989): El planeta viviente. Salvat, Barcelona.
CLEMÉNT, C. (2006): El segundo viaje de Teo. Siruela, Madrid.
DELIBES, M. (2006): La tierra herida. Destino, Barcelona.
EALES, S. (1992): El libro del ecohumor. SM, Madrid.
HARE, T. (1990): El efecto invernadero. SM, Madrid.
RONDININI, C. (2000): La ecología. Editex, Madrid.
SCHEURMANN, E. (comp.) (2000): Los papalagi. RBA, Barcelona.
Materiais audiovisuais:
Al calor de las chimeneas, de Enrique Pacheco (España, 2006)
Bailando con lobos, de Kevin Costner (Estados Unidos, 1990)
Dersu Uzala, de Akira Kurosawa (Rusia, 1975)
El día de mañana, de Roland Emmerich (Estados Unidos, 2004)
La fuente, de Martin Marezek (República Checa, 2005)
La selva esmeralda, de John Boorman (Reino Unido, 1985)
Un tipo genial, de Bill Forsyth (Reino Unido, 1983)
Una verdad incómoda, de Davis Guggenheim (Estados Unidos, 2006)
Páxinas de Internet:
Páxina web dependente da Cátedra UNESCO de sostenibilidade dla Universidade Politécnica de Cataluña:
http://portalsostenibilidad.upc.edu/index.php
Sobre consumo responsable na área de educación ecolóxica:
www.ecologistasenaccion.org
Enlaces de interese para a educación ambiental en:
http://www.miliarium.com/Paginas/Formacion/pdg.htm
Para acceder o Protocolo de Kyoto:
http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpspan.pdf
26
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Sobre o comercio xusto:
www.setem.org
Observatorio de multinacionais:
www.corporatewatch.org
Coordinadora Estatal de Comercio xusto:
www.comercionjusto.org
27
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 8. Globalización
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Tomar conciencia do proceso de globalización e interdependencia nos ámbitos económico, político e
cultural.
-Identificar os principais organismos supranacionales e valorar críticamente o papel que desempeñan.
-Identificar os trazos propios das migracións no mundo contemporáneo, así como as súas principais causas.
-Tomar conciencia da posibilidade de articular a convivencia plural en torno ao respecto dos dereitos
humanos.
-Coñecer os límites do relativismo cultural.
-Asumir os valores de solidariedade, respeto, tolerancia e compromiso.
-Recoñecer a diversidade persoal e cultural, así como a súa dimensión enriquecedora.
-Empregar o diálogo e o debate documentado e razoado.
-Empregar de modo crítico diversas fontes de información e as novas tecnoloxías.
Contidos
-A globalización: noción e características na actualidade.
-A globalización económica: factores determinantes e ámbitos de exclusión.
-A globalización política: antecedentes e principais desafíos.
-A globalización cultural: rasgos definitorios.
-Principais perigos da globalización e posibles medidas para combatelos.
-O papel dos organismos internacionais e da sociedade civil no mundo globalizado.
-As migracións como consecuencia da globalización.
-Principais causas das migracións.
-Europa e España como fontes de emigración e receptoras de inmigración.
-Interculturalidade e dereitos humanos. Límites do relativismo cultural.
Criterios de avaliación
-Coñecer os trazos da globalización nas súas vertentes económica, política e cultural.
-Identificar os principais perigos da globalización e as medidas que os poden neutralizar.
28
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Identificar os trazos das sociedades actuais e as actitudes responsables da mellora da convivencia.
-Coñecer a noción de “migración” e as súas principais causas.
-Recoñecer as migracións como consecuencia da globalización, así como o dobre carácter de emisoras de
emigración e receptoras de inmigración de Europa e España.
-Identificar as características da globalización en relación co papel que desempeñan a información e a
comunicación no mundo actual.
-Identificar, como consecuencia da globalización, a interdependencia na vida das persoas de diversas partes
do mundo, así como as repercusións que determinadas formas de vida do mundo desenvolvido teñen nos
países en vías en desenvolvemento.
-Valorar críticamente o papel dos organismos internacionais e da sociedade civil no mundo globalizado.
Competencias básicas
-Desenvolver competencias xerais no ámbito persoal e público, en canto á adquisición de habilidades para
vivir en sociedade e para exercer a cidadanía democrática.
-Desenvolver e interiorizar valores como o respeto, a cooperación, a solidariedade, a xustiza e o
compromiso.
-Desenvolver a capacidade de traballo en equipo, a argumentación razoada e a comunicación lingüística.
-Realizar unha análise crítica da publicidade e un uso crítico das diversas fontes de información.
29
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 8. Globalización
Bibliografía e páxinas de Internet de interese.
Para o profesor:
BECK, U. (2002): Qué es la globalización? Falacias del globalismo. Respuestas a la globalización. Paidós,
Barcelona.
CASTELLS, M. (1997): La era de la información. Alianza, Madrid.
GIDDENS, A. (2000): Un mundo desbocado. Los efectos de la globalización en nuestras vidas. Taurus,
Madrid.
HELD, D., McGREW, A., GOLDBLATT, D. y PERRATON, J. (2002): Transformaciones globales.
Oxford University Press, México.
MEDINA RIVILLA, A. (2004): Interculturalidad. Formación del profesorado y educación. Diversidad y
educación inclusiva. Enfoques metodológicos y estratégicos para una enseñanza colaborativa. Pearson
Alhambra, Madrid.
MARTÍNEZ BENLLOCH, Isabel (2005): Población inmigrante: su integración en la sociedad española.
Pearson Alhambra, Madrid.
MUÑOZ, B. (2005): La cultura global. Pearson Alhambra, Madrid.
SEN, A. (1999): Ética y economía. Alianza, Madrid
(2004): Nuevo examen de la desigualdad. Alianza, Madrid.
VIDAL-BENEYTO, J. (dir.) (2003): Hacia una sociedad civil global. Taurus, Madrid.
Para o alumno:
ALBANELL, P. (2007): Es tuyo? Anaya, Madrid.
ESTEFANÍA, J. (2001): Hij@, qué es la globalización? Aguilar, Madrid.
MOUSTAKI, G. (2007): Siete cuentos fronterizos. Belacqua, Barcelona.
NAÏR, S. (2001): La emigración explicada a mi hija. Plaza & Janés, Barcelona.
VV AA (2005): Inmenso Estrecho: cuentos sobre inmigración. Kailas, Madrid.
Materiais audiovisuais:
11´09´´01, película colectiva (Francia, 2002)
El norte, de Gregory Nava (Estados Unidos, 1984)
El señor Ibrahim y las flores del Corán, de François Dupeyron (Francia, 2003)
Hijos de los hombres, de Alfonso Cuarón (Reino Unido-Estados Unidos, 2006)
Las cartas de Alou, de Montxo Armendáriz (España, 1990)
Pan y rosas, de Ken Loach (Reino Unido, 2000)
Privatizando el mundo, de Carole Poliquin (Canadá, 2003)
Un franco, 14 pesetas, de Carlos Iglesias (España, 2006)
Páxinas de Internet:
No apartado “Recursos” da páxina web que indicase a continuación existe unha serie de guías temáticas
sobre gran variedade de asuntos relacionados coa unidade: Refuxiados, Banca ética, Inmigración en España,
Banco Mundial e FMI, Obxectivos do Milenio, etc.:
www.canalsolidario.org
Para informarse sobre o mundo do traballo e a globalización, consultar:
http://www.gobernabilidad.cl/modules.php?name=News&new_topic=3
Contrainformación telemática orientada aos movementos sociais:
http://www.gobernabilidad.cl/modules.php?name=News&new_topic=3
http://www.indymedia.org/es/index.shtml
30
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Asociación para la Fixación de Impostos ás Transaccións Financeiras para Axudar aos Ciudadáns e
Ciudadás. Attac está presente en moitoss países e as suas actividades abarcan gran variedade de cuestións: a
OMC e as instituciónss financeiras internacionais, débeda, fixación de impostos nas transaccións financeiras,
paraísos fiscais, servizos públicos, auga, zonas de libre comercio, etc.:
www.attac.org
31
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 9 A pobreza
Obxectivos, contidos e criterios de avaliación
Obxectivos
-Recoñecer os dereitos das mulleres, valorar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos entre eles, e
rexeitar os estereotipos e prexuízos que supoñan discriminación das mulleres respecto dos homes.
-Valorar a importancia da participación na vida política ou outras formas de participación cidadá, como a
cooperación, o asociacionismo e o voluntariado.
-Coñecer as causas que provocan a violación dos dereitos humanos, a pobreza e a desigualdade, así como a
relación entre os conflitos armados e o subdesenvolvemento. Valorar as accións encamiñadas á consecución
da paz e a seguridade, e a participación activa como medio para lograr un mundo máis xusto.
-Recoñecer os principais conflitos sociais e morais do mundo actual e desenvolver unha actitude crítica ante
os modelos que transmiten os medios de comunicación.
-Recoñecerse membros dunha cidadanía global e manifestar comportamentos solidarios coas persoas e os
colectivos desfavorecidos.
-Desenvolver e expresar os sentimentos e os afectos nas relacións interpersoais e participar en actividades de
grupo con actitudes solidarias e tolerantes.
-Aceptar e practicar normas sociais. Asumir formas de convivencia, organización e participación baseadas no
respecto e a cooperación.
-Utilizar a información para desenvolver un pensamento crítico e resolutivo.
Contidos
-A pobreza como negación do desfrute dos Dereitos Humanos. Pobreza absoluta e relativa.
-Riscos da loita contra a pobreza.
-O carácter circular da pobreza: as súas causas son as súas consecuencias.
-A feminización da pobreza.
-Medidas económicas necesarias para loitar contra a pobreza.
-Medidas xurídico-políticas, ecolóxicas, sanitarias, de información e educación para loitar contra a pobreza.
Criterios de avaliación
-Identificar e rexeitar, a partir da análise de feitos reais ou figurados, as situacións de discriminación cara a
persoas de diferente orixe, xénero, ideoloxía, relixión, orientación afectivo-sexual e outras, respectando as
diferenzas persoais e mostrando autonomía de criterio.
-Utilizar diferentes fontes de información e considerar as distintas posicións e alternativas existentes nos
debates que se expoñan sobre problemas e situacións de carácter local ou global.
32
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
-Identificar os principios básicos da Declaración Universal de Dereitos Humanos e a súa evolución,
distinguir situacións de violación dos mesmos e recoñecer e rexeitar as desigualdades de feito e de dereito,
en particular as que afectan ás mulleres.
-Identificar as características da globalización e o papel que nela desempeñan os medios de comunicación.
Recoñecer as relacións que existen entre a sociedade na que se vive e a vida das persoas doutras partes do
mundo.
-Recoñecer a existencia de conflitos e o papel que desempeñan nos mesmos as organizacións internacionais e
as forzas de pacificación. Valorar a importancia das leis e a participación humanitaria para paliar as
consecuencias dos conflitos.
Competencias básicas
-Tomar conciencia dos problemas sociais, tanto a nivel nacional como mundial, e analizalos críticamente.
-Defender a igualdade de dereitos para todas as persoas.
-Favorecer a comprensión mutua a partir do desenvolvemento de actitudes de tolerancia e solidariedade.
-Recoñecer os Dereitos Humanos como o referente ético compartido que debe servir para xulgar
comportamentos e normas, tanto privados como públicos.
-Estudar casos que supoñan unha toma de postura sobre os problemas sociais e as posibles solucións,
buscando o compromiso persoal a través da participación en proxectos persoais ou colectivos.
33
Programacion Galicia – Xoves Cidadans
Unidade 9 A pobreza
Bibliografía e páxinas de Internet de interese.
Para o profesor:
AMIN, S. y HOUCART, F. (eds.) (2003): Globalización de las resistencias. El estado de las luchas 2003.
Icaria, Barcelona.
DUBOIS, A., MILLÁN, J. L. y ROCA, J. (coords.) (2001): Capitalismo, desigualdades y degradación
ambiental. Icaria, Barcelona.
MADELEY, J. (2003): El comercio del hambre. Fundación Intermón Oxfam, Barcelona.
RAVENTÓS, D. (coord.) (2001): La Renta Básica. Por una ciudadanía más libre, más igualitaria y más
fraterna. Ariel, Barcelona.
STALKER, P. (2000): El proceso de globalización mundial, hacia la ciudadanía global. Fundación
Intermón Oxfam, Barcelona.
(2004): Emigrar no es una ganga, mitos y realidades. Fundación Intermón Oxfam, Barcelona.
WAYNE, E. (2003): Casino mundial. Claves de la globalización económica. Fundación Intermón Oxfam,
Barcelona.
Para o alumno:
ANDERSEN, H. C. (2004): La pequeña cerillera. Anaya, Madrid.
ZIEGLER, J. (2000): El hambre en el mundo explicada a mi hijo. Muchnick Editores, Barcelona.
(2003): Los nuevos amos del mundo. Destino, Barcelona.
SEABROOKE, J. (2004): El mundo pobre. Fundación Intermón Oxfam, Barcelona.
NAÏR, S. (2001): La inmigración explicada a mi hija. Plaza & Janés, Madrid.
Materiais audiovisuais:
El príncipe y el mendigo, de Richard Fleischer (Estados Unidos, 1977)
La ciudad de la alegría, de Roland Joffé (Estados Unidos, 1992)
La estrategia del caracol, de Sergio Cabrera (Colombia, 1993)
La rosa púrpura del Cairo, de Woody Allen (Estados Unidos, 1985)
Las cenizas de Ángela, de Alan Parker (Reino Unido, 1999)
Las uvas de la ira, de John Ford (Estados Unidos, 1940)
Lazarillo de Tormes, de Fernando Fernán Gómez (España, 2000)
Los lunes al sol, de Fernando León de Aranoa (España, 2000)
Los santos inocentes, de Mario Camus (España, 1984)
Oliver Twist, de Roman Polanski (Estados Unidos, 2005)
Víctimas de la pobreza, de Francisco Guerrero (México, 1986)
Páxinas de Internet:
As páxinas web sobre a pobreza son moitísimas. Todolos organismos internacionais –Banco
Mundial, ONU, UNICEF, UNESCO, FAO, UE, Comunidadede Estados Iberoamericanos, etc.–
achegan información relevante sobre a pobreza. Outro tanto sucede con multitude de ONG, entre as
que recomendamos Caritas, Manos Unidas, Intermón Oxfam ou Ayuda en Acción. Para consultar
información, moi interesante tamén en inglés e en francés, pódese entrar nun buscador e escribir o
nome de calquera destas institucións.
34
Programacion Galicia – Xoves Cidadans