ÍNDICE

ÍNDICE
Índice .................................................................................................... 1
Bibliografía ............................................................................................. 1
Introducción. Evolución histórica do concepto Ecosistema...................... 2
Relacións intraespecíficas ........................................................................ 3
Relacións intraespecíficas. Relacións de cooperación ................................ 3
Relacións intraespecíficas. Relacións de competencia ............................... 3
Relacións interespecíficas ........................................................................ 4
Relacións interespecíficas. Antagonismo .................................................. 4
Relacións interespecíficas. Asociacións positivas ....................................... 5
Influencia humana sobre os ecosistemas .................................................. 6
Influencia humana sobre os ecosistemas. Destrucción e fragmentación de hábitats ... 6
Influencia humana sobre os ecosistemas. Cambio climático ...................... 6
Influencia humana sobre os ecosistemas. Contaminación ......................... 6
Influencia humana sobre os ecosistemas. Especies introducidas ............... 7
Influencia humana sobre os ecosistemas. Sobreexplotación ...................... 7
Control da influencia humana sobre os ecosistemas ................................. 7
Bibliografía
Darwin − Bioloxía e Xeoloxía ©. Edicións SM.
Enciclopedia Encarta 99 ©. Microsoft Corporation.
Diccionario de la Naturaleza ©. Espasa − Calpe.
Diccionario enciclopédico Larousse ©. Editorial Planeta.
Introducción.
Evolución Histórica do Concepto Ecosistema
O concepto ecosistema foi creado por Tansley en 1935, co obxectivo de actualiza−los anteriores intentos de
conceptualización realizados polos naturalistas sobre complexos ambientales integrados por animales e
1
plantas inmersos nun medio. O emprego deste término non supuxo máis que dar un nome a un concepto
aceptado no ambiente científico sobre a existencia desas entidades.
No século XIX, Humboldt facía unha descripción de procesos naturais relacionados entre si, resaltando a
unidade do mundo Kosmos. Este mesmo autor define asociación, referíndose ó conxunto de distintas especies
que tenden a presentarse xuntas e corresponden a determinadas características do medio. Suess introduce o
concepto de biosfera, como zona terrestre onde está concentrada a vida. Tamén aparece o término biocenose,
proposto por Möbius. Aínda que orixinalmente tiña un contido equivalente ó de ecosistema, posteriormente
quedou reducido á comunidade que habita un lugar determinado. Forbes, en 1887, chama a atención sobre as
propiedades macroscópicas dun lago, referíndose a el como microcosmos (integración das partes nunha
unidade superior).
No primeiro cuarto do século XX nace a ecoloxía das comunidades, ligada a nomes como Thienemann,
Braun−Blanquet, Elton, etc.; comezaron entón a aplicárense conceptos básicos como cadena alimentaria ou
pirámide de especies. En 1916, Clemens fala de comunidade referíndose ás propiedades macroscópicas
independentes da suma das especies que a integran. Gleason critica este concepto e considera que a
comunidade non pode ser entendida máis que como a suma das especies que a compoñen, e é resultado da
acción da selección natural sobre os individuos que chegaron a ela.
Maila a introducción destes conceptos, a ecoloxía dispersábase en direccións bastante heteroxéneas e faltaba
unha unidade de estudio, como o átomo para a física, a célula para a citoloxía, o tecido para a histoloxía ou o
órgano para a fisioloxía.
Esta evolución, xunto coa aparición do concepto de sistema leva á aparición do concepto de ecosistema
(Tansley, 1936), que proporciona unha maior flexibilidade e xeneralidade ós conceptos anteriores.
Relacións Intraespecíficas
As relacións entre individuos da mesma especie denomínanse relacións intraespecíficas. Poden ser de
cooperación e de competencia.
Relacións de Cooperación
Facilitan a realización de actividades que dificimente podería levar a cabo un individuo illado, coma a
reproducción, o coidado das crías, a defensa, etc. As poboacións animais forman grupos moi variados.
Podemos diferencia−las seguintes asociacións:
Asociacións Familiares
Existen lazos de parentesco entre os seus membros. Agrúpanse para reproducírense e para coidaren as crías.
Hai varios tipos: parental monógama (pai, nai e fillos), parental polígama (pai, varias nais e fillos)
matriarcal (nai e fillos), patriarcal (pai e fillos) e filial (só fillos).
Asociacións Gregarias
Non existen lazos de parentesco entre os seus membros. Son agrupacións moi numerosas e de carácter
temporal. Fórmanse para acadar un obxectivo determinado, como a defensa oy a busca de alimento.
Asociacións Sociais
Fórmanas numerosos individuos divididos en categorías sociais, con funcións diferentes. Reparten o traballo,
de forma que tódolos membros colaboran na sociedade.
2
Asociacións Coloniais
Están constituídas por individuos unidos entre si de forma inseparable, coma os pólipos. Reprodúcense por
xemación, de forma que os novos individuos adhírense ó proxenitor. Asociánse para poderen sobrevivir.
Relacións de Competencia
Danse cando o número de individuos dunha poboación aumenta e comeza a escasea−lo alimento. Contribúen
a regula−lo tamaño dunha poboación, aumentando o índice de mortalidade e diminuíndo o de natalidade.
Relacións Interespecíficas
As relacións que se establecen entre individuos pertencentes a diferentes especies denomínanse relacións
interespecíficas.
Antagonismo
Fálase de antagonismo cando un dos organismos sae prexudicado. Podemos diferencia−los seguintes casos:
Depredación
É a relación que se establece entre un individuo, denominado presa, e outro que o captura e devora, chamado
depredador. O número de presas e depredadores está en continuo equilibrio, establecéndose diclos de
producción. Cando aumenta o número de presas, os depredadores teñen máis alimento e aumenta o tamaño da
súa población. O maior número destes causa a diminución de presas, polo que comezará a escasea−lo
alimento. Entón, a poboación de depredadores redúcese debido ás relacións de competencia que se orixinan
entre eles. Por último, as presas aumentan de novo o seu número, debido ó menor acoso dos depredadores,
iniciándose un novo ciclo.
Os depredadores adoitan ser animais moi veloces, con órganos sensoriais moi desenvolvidos, para
recoñeceren ás súas presas. A maioría das veces posúen coloracións crípticas para confundírense co medio e
pasaren desapercibidos.
As presas adquiren mecanismos de defensa moi variados, protexéndose mediante espiñas, aguillóns, coirazas
ou cunchas. Tamén recorren á cripse e ó mimetismo, que consiste en adoptar cores ou formas similares ás da
paisaxe.
Parasitismo
É a relación que se establece entre dous individuos, un dos cales, o parásito, sae beneficiado, mentres que
outro, chamado hospedador, sae prexudicado.
Segundo a súa dependencia do hospedador, os parásitos poden ser: obrigados (só sobreviven sendo parásitos,
coma os virus) ou facultativos (poden vivir sen seren parásitos); e segundo o lugar onde viven clasifícanse en:
ectoparásitos ou externos e endoparásitos ou internos.
Competencia
Esta relación establécese entre dúas especies diferentes que pretenden un mesmo recurso, coma o territorio, o
alimento, a auga ou a luz. Ambas especies prexudícanse, aínda que a que poida adaptarse mellor ó medio
conseguirá aumenta−la súa poboación. En xeral, se as condicións non varían, unha das poboacións
desaparece, como é o caso das plantas que necesitan moita luz: nunca están presentes no solo dunha selva.
3
Asociacións Positivas
Son as asociacións nas que un individuo sae beneficiado, sen prexudicar ó outro. Hai os seguintes tipos de
relacións:
Mutualismo
Relación que se establece entre dous individuos na que ámbolos dous obteñen beneficios. Un exemplo é o dos
grandes vertebrados herbívoros, que adoitan estar acompañados de pequenas aves que se alimentan dos
parásitos da súa pel.
Simbiose
É unha relación de beneficio mutuo, que aumenta as expectativas de supervivencia dos organismos
implicados. Un exemplo é o dos térmites, que posúen no seu aparello dixestivo microorganismos que os
axudan a dixeri−la celulosa da madeira.
Comensalismo
Esta relación é positiva para un dos organismos, chamado comensal, e é indiferente para o outro, denominado
patrón. O beneficio consiste na obtención de alimento, utilizando os restos de comida liberados polo patrón.
Inquilinismo
Un individuo resulta beneficiado, mentres que para o outro é indiferente. Un organismo atopa refuxio e
protección no espacio que, como vivenda, lle ofrece a outra especie. Un exemplo é a relación que moitas aves
establecen coas árbores.
Tanatocrese
É un caso especial de inquilinismo, no que un dos organismos utiliza o cadáver ou os restos da outra especie
como vivenda. É o caso do cangrexo ermitán.
Foresia
É a relación que se establece entre un organismo e outro que o primeiro utiliza como medio de transporte. Un
exemplo é ó do polen e as abellas.
Influencia Humana sobre os Ecosistemas
Facemos unha análise dunha situación que se da hoxe en día na natureza e que pode ser considerada unha
relación antagónica, xa que un dos organismos sae claramente prexudicado.
Tódolos medios e ecosistemas naturais enfréntanse agora a unha dificultade sen precedentes: a humanidade.
O ser humano produciu nuns poucos séculos cambios que, na súa ausencia, esixirían miles ou millóns de anos.
As consecuencias destes cambios están aínda por ver. A continuación, descríbense os impactos máis
importantes da actividade do home sobre os ecosistemas.
Destrucción e Fragmentación de Hábitats
A influencia máis directa do home sobre os ecosistemas é a súa destrucción ou transformación. A tala a
matarrasa (o corte de tódolas árbores dunha extensión de bosque) destrúe, como é lóxico, o ecosistema
4
forestal. Tamén a explotación selectiva de madeira altera o ecosistema. A fragmentación ou división en
pequenas manchas do que era un ecosistema continuo pode alterar fenómenos ecolóxicos e impedir que as
parcelas supervivintes continúen funcionando como antes da fragmentación.
Cambio Climático
Agora acéptase de forma xeralizada que as actividades da humanidade están contribuindo ó quencemento
global do planeta, sobre todo pola acumulación na atmósfera de gases de efecto invernadoiro. As
repercusións deste fenómeno probablemente acentuaránse no futuro. Como xa se señalou, o cambio climático
é unha característica natural da Terra. Pero antes os seus efectos podíanse asimilar, porque os ecosistemas
emigraban desprazándose en latitude o altitude a medida que cambiaba o clima. Como agora o ser humano
apropiouse dunha grande parte do solo, en moitos casos os ecosistemas naturais ou seminaturais non teñen
ningún sitio ó que emigrar.
Contaminación
A contaminación do medio ambiente por herbicidas, plaguicidas, fertilizantes, vertidos industriais e residuos
da actividade humana é un dos fenómenos máis daninos para o medio ambiente. Os contaminantes son en
moitos casos invisibles, e os efectos da contaminación atmosférica e da auga poden non ser inmediatamente
evidentes, aínda que resultan devastadores a longo plazo. As consecuencias da chuvia ácida para os
ecosistemas de auga dulce e forestais de gran parte de Europa septentrional e central e un fenómeno que
ilustra este apartado.
Especies Introducidas
O home é responsable deliberado ou accidental da alteración das áreas de distribución dun enorme número de
especies animais e vexetais. Esto non só inclúe os animais domésticos e as plantas cultivadas, senón tamén
parásitos como ratas, ratos e numerosos insectos e fungos. As especies naturalizadas poden exercer unha
influencia devastadora sobre os ecosistemas naturais por medio das súas actividades de depredación e
competencia, sobre todo en illas nas que hai especies naturais que evolucionaron illadas. Así, a introducción
de raposos, coellos, sapos, gatos monteses e ata búfalos devastaron moitos ecosistemas de Australia. Plantas,
como o arbusto sudamericano do xénero Lantana, invadiron o bosque natural en moitas illas tropicais e
subtropicais e provocaron alteracións graves nestes ecosistemas; o xacinto acuático africano, xénero
Eichhornia, tamén perturbou de forma similar os ecosistemas de moitos lugares cálidos do mundo.
Sobreexplotación
A captura dun número excesivo de animais ou plantas dun ecosistema pode inducir cambios ecolóxicos
sustanciais. O exemplo máis importante na actualidade é a sobrepesca nos mares de todo o mundo. O
agotamento da maior parte das poblacións de peces é, sen dúbida, causa de cambios importantes, aínda que as
súas repercusións a longo plazo son difíciles de evaluar.
Control da Influencia humana
sobre os ecosistemas
Controla−lo cambio dos ecosistemas pode ser para a humanidade o reto máis importante durante o próximo
milenio. Será necesario atopar solucións a tódalas escalas, dende a local ata a mundial.
A protección dos ecosistemas naturais que quedan en parques nacionais e outras áreas protexidas é decisiva.
Pero esto non evitará a influencia de factores como o cambio climático ou a contaminación arrastrada polo
aire e pola auga. Ademais, a continua pérdida de terreo que experimentan as áreas naturais significa que
5
problablemente esixirán unha xestión máis activa para mante−las súas funcións ecolóxicas: control de
especies exóticas, manipulación dos niveis de auga nos humedais, incendios periódicos controlados en
hábitats forestais, entre outros. Esta clase de intervencións son sempre perigosas, pois todavía
descoñecémo−lo funcionamento da maior parte dos ecosistemas.
O control da contaminación e da emisión de gases de invernadoiro esixirá adoptar medidas a escala mundial;
tamén require medidas coordinadas deste tipo a interrupción do deterioro das pesquerías marinas por
sobrepesca. En última instancia, a solución estriba en controla−lo crecemento da poboación humana e en
adoptar unha postura moito máis restrictiva en canto ó uso de recursos naturais e enerxía.
Sistema: conxunto de elementos interrelacionados, entre os que existe unha certa cohesión e unidade de
propósito.
Relacións que se Producen no Ecosistema
Tema 13 − Bioloxía e Xeoloxía
Páxina 7 de 7
6