f/i - Memoria Digital Vasca

D r
- ,
A B "1
■
¡IA M A
n c A
ASCO
;a ::a
fllU ifiO
iS i:^
>1
fâ
Î
i
'V
.
•I''
r..-
:
,1»
,'v.1
't
IJ
h ' ■'
-4*
}.• _
S :
i.; J7
. r '
*
' f ' “ - '->
.. v » ;\
V»
a:
/■ I -
I'.
'j* • /
.’r'C
'Ä I . r
r '
, € i >
,r - ^ ' ‘ ' .
r* •' '
\ ■
■' b.
•>«'
i
j* •
*}
^
'
<
, ,'i '■■
Is
>'
■ ■. -
; K Í'
il.,. ,:•,/■-
• *'
/f/i
%
?«
«**
\*
a i.
.
-,
___
•i';,' . 'I..
r
S '. á V / .
- í . - i V,';'. \ '
V.s- 5 ' a ^' • . . • " ■
iK
-A '-
X' .
' *“
■ >.
G R A M Á T IC A V A S C O N G A D A
CON
V C M 3 A B U I .A P I 0
Y
V IZ C A ÍN O -C A S T E L L A N O
C A S T H L L A N O * V IZ C A ÍN O
i ? / p re c fa ro ñ íjo
d e V iz c a y a , áx ce fen»
H sm o e O íu s trís im o S e ñ o r O b isp o de c/è*
g a v ia , Q5 o n R e m ig io de S a n d ás e g u i,
G í ¿3 >afor.
O " - - --------
H
5 3 ^ '^
^
\ i ; o
4
■
GRAMÁTICA VASCONGADA
CON VOCABULARIO VlZCAlNO-CASTELI.ANÜ
Y CASTELLANO-VIZCAINO
P
o r
E l-
P
r íís b ít e r o
D O N P A B L O D Ei Z A M A R R IP A
Y URAGA
U B R E R i A - E j a R D E ^
CORREO
H IL B A O
JM P . D E JO S R A
DK LCRCH UNDt
L f.O l'S M A , N Ú M . 10
I9 I5
'T <^-
ts
P R O R KDA D
D E L A U rO R
V O C A B U L A R IO
V IZ C A ÍN O -C A S T E L L A N O
V O C A B U L A R IO V IZ C A IN O -C A S T E L L A N O
A.
A g i n t a r í , je t e {ct
A h a , p - r i a U d c m ie l)
A K i n L a u , r e in a r .
A b « g u n c , c o y u n t u r a , o cs-
A K ^ f 's k a , r e p re n s ió n
m anda)
A f i f l , p a te n te , m a n ific slo .
8íon.
A R u r , 9 P Í0, ^ iti a g u a .
A f v r t u , i d e a r t e , q u e d a r t e sí
A b n U ü u , A b a títs p .
A h A l lt, h o iid i.
a jiU í « n rio , u n í Ju e n le , el
A b c g í , 3 c o t;iü a .
A b e r A t z , ric o .
A u n r , a d ió s .
A b e r A s t f t s u n . riq u e z a .
A g u r e , a n c ia n o .
A l d v . p a r ie n te .
A b e r a x l u , p n ríq u c c c rs f.
A i n . ta n .
A 'T t b a t , m u c h o .
A b v r e . be<ilia.
A bi
quc
n id o .
A b i a í l i . v c lo d d a d .
. A b l s u r i , n i< Ial ( tiu e v o ) .
A b o , bOC4.
A i n ^ e r i i , inK ^IA i t a , p ad re.
A i t a g i ñ a r r a b a , su e g ro
A l t a i l a , a b u e lo .
A i t a L u , m e n ta r .
A d ftb m o , re m e n d a r.
A f U b n , rc m ic n d < ^ .
A { t u , e n te n d e r .
A d f tr , tu c rn o .
A d iQ ,
A i i e , v ie n to .
A t z t a , h f r m a ita
A d i z h id i ; , a m if^ .
A i l i z k i d c t a » n n , a m i$ la d .
A J < i r c , « n i m o , v n trtr.
Es h erm an a
d e m u je r. P o r h e rm a n a d e
V ir ó n ^
d ic e a f f e b n .
A d u r , b ab s.
A i i X n , o lv id a r.
A í a l d u , c tn a r.
A k e r , c h iv o ,
A k u l l u , a g u ija d a .
A f a r I , ccn».
A I , jK K ler (» u b stim (iv o )
A g e , v ig a ,
A ^ » n , d ic m c .
A l a b a , iiija.
A U n , a s i, d f a q u e lla m a n e ra .
A g l n d u , m a n d a r i' p r o m c h T .
A lH F K u n , v iu d o , v íu d » .
A c t i i h a d j ) , d c n te llid a .
A U i r f ^ u n d i i , enviu< lar.
A f r r l i , a p arfC fT
d e^ ifiib rir,
A l b o , la d o I! c o s ta d o .
A l d a t z , cu e sta
A m a r r e k o , q u in a d e taiiUM
A i d e , la d o .
c l ju e g o d e m u s).
A m a r r e n , d f e iin o .
A l d e r < H , p a r a je ,
A r D a s ^ a s p l . dieci&i^(e.
A l d i , (ip m p o I e p o c a .
A m a s a s p ig a rra n ,
A l d r a , (cv^pe), le g ió n .
A 'e g l n , r tf u e r /o .
d é (Ìm o -
b é p tim o ,
A m a s e i , d ic z y se is.
A l f z a n , p o d e r (vet1>o)
A m a f t e i j 'A r r e n , dcciioosexto
A lo ffe r, u la rio
A m a t a l i , a p ^ ^ ^ r.
A l p e r , v»tfo.
A l p e r k e r i , v jg d n c é a .
A m a z o r t^ l, d ie / y ocbo.
A m a z o r t z I ¿ a r r c i i , d è c i mo*
A l t z « , ¿ lid o
A l t z l , h ila c h a .
nica).
o c la v o .
A m e a , su e ñ a« e n s u e ñ o .
A m e » e g i n , ^ o ñ a r.
A I t z o , r e g i 2o .
A l l e , p c d ú ü c u lo .
A m a , m a d re .
A m l l o t x , p;*ro a:¿ul (p á ja ro ).
A m o t z , f n ib ù U d o .
A m a h l , tio ic .
A m v z t u , e m b o ta r s e .
A m i b i g a r r e i ) , d n o J à im o .
A m u , a n z u e lo .
A m a b ik i» , d o c tiu .
A m u r r u , r» b U ,
A n , all).
A
id
A b u s k a r r v B , d é c ltn o -
q u in io .
A l m i , h erm ajir»
A m a h o * f , g u in c c ,
1'!^ lie r m a n o
d e v a ró n . P o r h e rm a n o
lie m lira w d ic e n e tm .
de
A m a f i l f l a r r i b a , su c trra .
A m a i , iin.
A u d i , e ia iid e .
A n iiU k a , once.
A n d i k i , m a c in a te , a ris tó c ra ta
A m n i k a g a r r v i i , u n d é c im o .
A n d i L u , h i n c h a r || h in c h a r s c .
A i x i a j r o , trc e c .
A n d r a , s e ñ o ra || m u je r.
A n p u r , inigaj;«.
A m a iru g a rre D ,
d é c im o '
(e rtio .
A u t o l s i n , a c e ire .
A RI a l a II, c a lo rc e .
A u t s i , c u id a d o , a p u r o
A o t z , se m e ja n z a
A m a l a u g a r r c » , d é c im o -
A o tz a r, ^ n so .
c u a r to .
A m a i n a , a b u e la .
A n t x e k o , se m e ja n te .
A m a n L ai. d e la n ta l.
A p a i o d u , ad u rn ar.
A m a r , d ie ¿ .
A p a i n d u r a , a d o r n o , liijo .
A m a r g a r r e n , li e t. i in o {iiuftie rn i o n l i i u l ]
A p a l , h u m ild e ,
A n i a i t u , (e rm in i^ r.
A m a r r a t a , puljK ).
A f i e n , m a ld ic ió n .
A p a L n , iK ^iifia.
A p aL K , e V 'O lijo so
H a b la n d o
litr n o
d«) p a n ,
A p n r.
(“ "Í*
A p n rtu ,
tl c s m f n u z a r ,| r o m ­
p e r.
A r,
11 f”.!! c o n tríp o « !*
cim i a e w r (tw m br,< ) s t^ n j-
A r g i n , c a n le r o .
A r e i t a s u n , c la r id a d .
A r g l t u . tclarai*.
A r g l a a i , c tra .
A r l , c írn ^ r o . ( 3)
A r i l , o v illo ,
A r í m a , alm a,
A r i " , lig e ro .
f»ca m o c h o .
A r a , « ii l
A riib A , Alava.
A r l i a d u , a lig e r a r.
A r k o Q J a r a c a m isa (d e h o m ­
A r iU is r , a la v ^ .
b re).
A r à g l , c a rn c .
A r a t i c z a , e s p in a .
A r f t ù u f u n , a n te » y w .
A r a u , i m p r e c s c ìù n .
A r a t i i , n>gi«tfar.
A r a i u s t e » Cai»»ava!,
A r l o , c u - d r o ( d e terren a l)
A m a s a , a lie n to .
A r o , ti-m p e ro
A r o l , í<^fo.
A r o t i , carpS nti’T'O.
A r a t a , lim ó n (d e c a rro ).
A r a a o , o c u p ic ìó ii,
A r p « f l , enr».
A f M , iitb o { B o d n ia ) .
A r b i n , » p u r a d o , in q u ie to .
A r r a l n , r»«*A r r a n , c c n c c rro
A r b i n d u , ap u r» » ^e.
A r r ^ n k a r i , tr u c h a .
A r J a f ì , v in o .
A n j a i : f , ejc.
A r r a n o , á g u ila .
A r d i , n v c ja . ( l )
A r d u r a , c u id a d o , tlilig c n c lí.
A r e r i o , e n e m ig o .
A r e r l o t a x s n n . e n e m is ta d .
A r c tic , ru b le.
A r g u ì , flaco.
A r g a l d u , e n f la q u e c e r .
A r r a , p n ’m o .
A r r a o t í s a . re h u z n u .
A r r a n u a l v , p«> cadftr.
A r r a t * . noche.
A r r a t s a l i l e , la rd e ,
A r r a t j s i, b o ^ te » .
A r r a i t t x * . llu ev o .
A r r c b a , h e r m a n a ,| F $ h e r n a n¿ J e v a ró n . \* fr h e rm a n a
d e r n u je r s e d ic e t ü z to ,
A r g n l l J S i t i T , n .jq u r /a
A r r l , p ie d r a .
A r g f , l u í ( 2)
, 11
t - " W » pM m a. P u r p a ¡g a
P»«k
«o
n an t^ ^
«le« a/iiRjJiva3'.
¡2 ) ( . 1)010 a4icil»g 'ia» ific*
14
«.(oific’ rutoWpT. kUo. Hgf »>h
_
Clwn«fti y sIíbii«
o n o , p ü iiv « « 6 K f f í l u tCtw - i«f11 e» » « w o i.r u a ác V iz U y a q tif *e í w p r «
ev
u .. p jc W « , Dc«6fc, ICfajMho, U J o n ., L u ) « , l««<iulfi*r, írtOCJ, ü e ito , /Jm iid * o y
^i''4ica >
A rrlg a rrl,
a d m ir a b le ,
es(u*
peodo.
A r r i k a d A , p ed rad a.
A n i l u , a d m tn rs c .
A s t c g i t u , dia laboiablc.
A s t c l e n , lunes.
A s t i , o c io , tie m p o l i b r c i | r ^
p a e io .
A f f o , o ^ u H o s o . (I)
A s c l n d i f , sa c u d ir.
A r r o k e r i , o ^ u llo .
A s to , b u rro .
A i T o t u , e t i o ^ u l le c e r s e .
A s t r a p a l a , e s tr é p ito .
A r 1 » 2 l , tije ra s.
A s tu Q , p e s a d o ,
A r t v . c n c in a ,
A r l e K K re d il.
A r t « a , r e c to II ju s to .
A r t « £ C u , ed d e re ? :a r.
A r t o , m a tz .
de m ucho
pew .
A SU D , o r lila .
A t a r a , sacar.
A t a r r i , c a rn a z a s .
A t v , p u e r ta
A r t o , to rn a r.
A t c r p c . a lb e r g u e , s o tc e b a d o .
A r t R r e r i t c ré d ilo ^ h a b v r .
A r L n r e n d a t i , acrct< lv r.
A t l e t i ! , C!»caiDpar.
A r t x o , co rd ero .
A f t a , o io .
A r tz n , u ra iid a .
A s a b a , a n te p a s a d o .
A m a r r a l a , e n f a d a r s e ' inco*
m tK larsc.
A s a r r e , t-n fa d o || ir a , c 6 1 cra(2 )
A a e , lU T lo. (3)
A t e i u , h a r ta r s e .
A s i , co m en zar.
A t ^ r i . cham pada.
A ia , bcdor
A t s a k a b c , a f lic c ió n , disgu& to.
A t s c d e n , d c ^ a n so .
A t s e d u n , drscanw r.
A l a e K i n , p ia c e r.
A ta o , andana.
A t x , p ei^ x
A t s u r , A uda.
A t x u r l a r l , c-v ad o r.
A t K u r t u , c a v a r.
A o i k ^ r a , c o m ìc n z o , p r i n c ip io
A t z a n i a r , dedo.
A « k a , p v K b re.
A t x a u l , uñ a.
A a k o , m uclio.
A f ttn a u . in v e n ta r .h J tr u n la r .
A t z v , lu g a r p o s te rio r, I r u c r o .
A t z e a n . d c ir a s .
A s r a o , ìn \* en ció it || p r o y e c to ,
A t s e r a , aira$.
in ic ia iiv a .
A s m n , o c u r r e n c ia , id e a .
A s p e r t a , a b u rrir | a b u rrirle .
A * t e , sp ra a n a .
t1|
A t s e r u k n n t s a . alra.»o il r e ­
traigo.
A L z e r a p v n , r e tra im ie n to
A i z e r a t u , a u 'a s a r i| r e tr a s a r
i ’ u rd «
.,3} ( / m o M jc U ^ .
ef)/ciAi>Ìp.
lSj Coiii« Mib9lajitkto pu«dc
k c fia z fo y c«mo «cibo fu rfu rse . ^
mJsetA quc astdi.
A t s c s k a , p o s tre ro .
Rn el
¡iicso d e n a ip e s y en el baile
del aarrtsku^
A t z o , ayer,
A a , éste.
A u b c , su eg ra ( l)
A a l k l , silla, asien to
A u R ie , cabrito.
A u n t s , c ab ra .
A n s p a z , j> o strad o , d e b r u c e s
A n z p a s t u , p ro s te rn a n e .
A a z p u , fu elle.
A a z o n e , b a tr ío .
A v e n , pám pano.
A f o t z , m a c h e te .
A z a . b e rz a
A e a b a r u . re p o llo
A s a l , s u p e rf ic ie
p e lle jo , pitH
A o p a t » , ü ato , rf*giieldo.
A n r k l . re g u litm o ile , p ro b a ­
blem ente.
A « A r k n n t £ a . a lre v im le n k ^ .
A x a r r l , a tr e v id o | s u e lto , d e s ­
A u r U t u , e»»contr»r.
A u r r e , ( u ^ r a n te rio r, d e la n ­
tero.
A u r r e a n , delanie.
A u r r v r a , adelan te
A z « r t u , a tre v e rs e .
A z a t z , su rco .
p e ja d o , a b ie r to .
A r ,e r i, rap o so .
A í l , c r e c e r , (4)
A x l e r a . e d u c a c ió n , c r ia n z a .
A u r r c r a t u , »dcJaiitar.
A n r r e s i , p re sen ta ció n , c a ric icr. » p rim e ra vista, d e una
)>er$ona
A z k a r , k IIv o
lig e ro ,
A z k a t i i , so lta r.
A n n e n , ho^'año
A u s t , rom per.
A u a í k a r í , lad r4 d o r.
A M i t a , tem p lar \e l tie m p o o
«n alintento).
A u t l s o r , q u e b ra d iz o , Iri^U .
pulverizar.
A a i o r k o n t M , c onfesión.
A « l i » r tu , c o jifesir.
A n t a , polvo.
A e k o r , aÍro $ o .
A z k e u , ú ltim o .
A z k o D s r , te jó n (an im
A i k r t r a , hacha,
A s k A n l i n , s a b a ñ ó i.
A s k u r a , ra sc a z ó n . I
A z p l , lu g a r i n f e i i o f < ^ e e s t á
b a j o o tr o .
\
A z p l a n . d e b a jo ,
A z p i l d o , re p u lg a r.
\
A % p l i d e r a , re p u lg o .
A s p i r a , a r te s a .
A u a l , ln ig jo ^ pieH f).
A í p f x a p n , v i), r a s tr e r o .
A
A z u r , li u e s o .
uro,
vecino. (3)
K r C a r i m i se « m p } « m w ftn nii.« fp w cm tffufnsp y n e «u síHÓntoio o/*a-
Co*» «BbslaotiTc, «i:4nific« ladfldo, i en «u* «cepclii™ U-\a aaoto pto(40111 scj -g stjti.ii, p u « * »igniAi.ir Ptd itd a J.
> Ctii*# f i B 't i n i i . c r . « j s i f l o i
a^m lfía. j Kvmo
verfeo í : h * o .
cr,ar
B
B * . pnes«
s in .
ju n k ).
B a l , sí.
P a i m e n , p e rm is o .
B a i z v D , ta n to c o m o .
B a k s r , in i ic o , » o lo .
B a r r e , rt&4.
B a r r e > n l g a r a , c a rc a ia d n
R a r r i , nuevo.
H a r r i k e t a , c h a r la .
B a r r l 2 ( a n , re n o v a r.
B a r r i l , ) u g s r í n tc n o r .
B a r r u a n , rte n fro , e n e l in le rio r,
B a k a r t a d « , s o le d a d .
R a k c . p a z . (1)
B d K e z k v , p a c ífic o .
B a ld M T , d i'S ía r ia U d o , to r p e .
B a l d r e a , d e s p a r b a d n , d e s a li­
R a r t , a Moche.
H a r i z u t i , b a d il.
B a s a , lo d o , b a r r o .
R a a a i n a l s , la b r u s c a , v id s il­
vane.
ñado.
B ilT s , n ^ r o ,
B a l u e r a o , m o re n o .
K a l i x l t a , c n n e g re c tr.
B a l i i l í k a , n eg rd zco
S a n a k a . ra m , po co com ún,
q u e n o abunda.
B a n i n d o , aep arar.
B a i i i t u , d isc m ífia r.
R A ú a l í a l i « , p rt^ d ig o .
■ R a p e , a lg o .
K ftra u . a ^ n o .
B a r a n s i , d esay u n ar.
B a ra a s k a rrl, d^ayuno.
B a r d i n , ig u a).
B a r d l n d u , ig u a la r .
B a s a i i A , lo d a /á l.
B a s A U t i t x . g a c e la , c ie rv o ,
B a « e r r l , s id e a ,
B a s o r r i i a r , a ld e a n o ,
B a a k a , cham br;*.
R a s o , selva.
R a s t a , m o n tu r a ( d e c a b a llo s ,
b u r ro » , e tc.)
B a # t e r , r in c ó n .
B a M u rV u . a rn n c o iu r.
B a s t o , o r d in a r io , d e c a lid a d
in f e rio r .
B a s u r d « , ia b a lf.
B a t, uno.
B a l a n , m e n ta . (B o tá n ic a )
B a r e , lim a c o .
B a r i k u , v ie rn e s .
(I)
AI*uno» pitiplían en la to g a t g í n « a .
R a t e i , b o te , la n c h a p e q u ^ ’'**
B a i o , r « c o g e r.
r r c o l e c io r || e c o ­
R e l a u n , r o d i tl i .
nóm ico« a h c r n d o r .
B 4 i « & n d u , iu n la r .
B c l l e g I , a m a r illo .
R a t & a r , ju n ta , re u n ió H i s e ­
sió n .
B v l l u s t a , a m a r ílie n to .
B e o r, y ^ u a .
B a z I, u Im .
B e o r k a , p o tr a n c a , y e g u a jo v e n
n a i k a l d u , c o m er. ( 1 )
R i t k a r i , c o m id a {2}
R e r a k a i z , «¡o.
R e l u , ( a rd e U ^ v c r b ío ) .
B e , s u c io .
R e r a o d u . la r d e ( « d v e rb io j.
B o r a s k o , d ia r r e a .
R e « r , (ra b a )u || n c c c ü a río .
B v rb a,
R e a r g i n , tr a b a ja d o r .
B e n r-lz a n , n n m d a d .
B e r b a l d i , d is c u rs o i co a v c r»
B c A tz , d f d o (d e l p ie ),
B e r e , s u y o ( d e fl).
B c r o n d la , m engano.
R e a z t n n h i e l ||h i l i v
p a la b r a . (4)
SKÍ<>n.
S e d a r , h ie rb a .
B v d v r a t s i, nueve.
B c r e s l , ja r o .
R e d u r a t i i g a r r e n , noveno.
B e r n a K u r , tib ia ( tiu e s o d e U
B e d e r a t s l r « u n , n o v e c ie n to s .
p ie rn a ).
R e r A . c a l o r i c a lie n ie ,
H e d e r a t ú u r r e n , n o v en
0 « f l , Ojo.
K e i e i - b a k a r , tu e r to .
B e g U v z k e l , b iz c o .
B e r n a , p ie rn a .
H e r o r l , u ste d .
B c r o t u , c a le n ta r .
B e r i ’o g o l , c iia r c n la .
B c g i r a , ni i r a j) d o I e s p e ra n ­
d o (3)
B e r r o ^ e iK > ‘r > 'e n ,
Ü ^ j 'l r a k n n e , »nfr^d.^.
R e r a t i , pJcMflO.
R p g l r a t u , m ir a r .
O e g i t K i u d o r , o rz iic lg ,
cu ik d rag é-
sim o .
H e s a r t v k a d a , b razad a.
Bc(, váca
R $ a o , b razo .
R v s v c t a k o , a h ija d o .
*^ ein , » n a ve?
B c i^ o n d o , h ú m e ro .
í í e k f t k j . ftc n te .
B u l a , c u e rv o ,
B e » t e , o tro .
R e t a g l i ! , c o lm illo .
b « U r r l , o re ja
R e t a z a t , p á rp a d o ,
* ^ la rrl© la k o , a rc illa .
H v t c , lle n o . (5)
(1) Tobmj la trkctíófi
ti l Re+pcetóo « I BteJimJis,
5n ta p;lr»íca » « ix ir * t i 0
«)
> en U secmnJj, g « ” riru.
H^Y ««cciUMft Mtc^ilnos <iue «wpUaii «n
« •» U¡
4« «<i« v o n b b i «I tniipai*
Con') \ttho, -.lidihcíi llenar, lo nisoio qi»t heUlu.
R e t e t u , llen ar.
B i H b l l . re d o n d o .
H e t l , s ie m p r e .
B l r l g a r r í » , n alvír.
B e t o k v r , bÍTCO,
H l r l k í . p u lm ó n .
B e i n l e , p < « u í^a.
B i r l u b a , b i iu i e lo .
B i r r a i t a l i a , bi&dbuelo.
B e z « a , d o m « « (Íc a f.
,
B c z « i i , c lie n te la .
H i r r a m a m a , bisabuela.
B c a c r u , c lie n le .
B i r r í n d u , I n liir a r ,
B i n a i , re m o y u e la
B í , d06.
B i a l d u , e n v ia r,
B l l u r t e . iiile rm e d io .
R i t a r t e k o , m e d i a d o r |l í n i e r -
H i a r , iT iañana (a d v e rb io ).
»'csor.
H l d a r , v ez.
R i d « 2 t í , v ia je r o , c a i n in a n te .
R ita rtu k v ta s u n ,
m e d ia c ió n
II in flu e n c ia .
B ^ d c , c a m in o .
B i d u r , s e n c e jo , a t a d u r a .
B its , espum é.
B i t s i , j u g u e te
B i £ a e , n o v illa .
B i t x i l o r a , nisiiT anilka (B o t.)
B i g ^ n t u a , tem er«''.
R jn rtu ,
B íd ^ k o ,
le g c iim o .
B i ^ r r e n , se g u n d o ¡numcr;«]
r e s ti tu i r
v o lv e r ||
ira d jc ir.
B i s a r , barbel.
B l 2 i , v id a ( 1 ).
o r d in a l) .
B i^ ra ,
a d o rn o .
te rtu lia .
n i s l v Q , c á n c e r.
B i g u n , h U n d o ^uave.
R ild (» iz , c o rd e ro .
B i z i o , lo m b riz
B i z i o - b e d a r , a b r ó t a n o (B u t.)
B l l d r i , p in ca jo .
B l l d u r , r c m o r , m ie ilo
B i l d u i x ^ r r i , te m ib le .
B i % ^ a l c a r . v iz c a ín o ,
B i l d u r t l , m ie d o « » .
R { ¿ k a r* A 2 a r» e s p ín a lo .
R i l d u r t a , a te m o riz arse.
R i & k a y a , V izcay a .
R i o r . to r c c d u r s .
B l & k o r , á g ii , a c tiv o .
B i o r t n . re to rc e r.
B i z c a , r e s u c ita r .
B i z t n e r a . r « i ir r e c c i ó n .
R i x k a r . e s p a ld a .
B l u t x , c o r * « 6 i.
B i o L ¿ > e r r e , p ir o s is .
R i m k e t a , ^ ) i l Í m i e n t o , aflic*
H o r n u . g ru[70.
c ió n .
R o « k a r r r a , ^ u in 1 o ( n u m e ra l
B l r a , v u e lta .
o r d in a l) .
B i r a o , b la s fe m ia .
R o s t . c in c o .
B í r f t p o , b u c h e ( d e aves).
o I
( 3>
B o b a d a , c o la d a .
R o l a , b o l a (2 )
C o m o 4 d ) e iÍ < o u ? w f ì < i v iv a .
A ^ tu V o a . n
g je e n l n a js n n e v a w i
B o s t e u n , q u in ie n to s .
B i i r r u k o , a lm o h a d a .
R ran b o , i^ a .
B r i n H e l , u m b r a l.
B u r r u i i d a d n , z u m b id o .
B rin iz ,
B u r u k o r r a i z , alFiler,
R u r u , cab eza.
em pina ( d e p e d i d o ) .
H u r a t x i ; , z u r o . t í $ p a d e s p la ­
B u l a r , pecho.
n a d a d e mHU.
B u l t z a k * , c m p iiia iü o .
B t i l ( u k * d a i , cm p tijÑ n .
R u s t í , m o j^ ir.
B n r d ) , carro .
B u r d i n h l d e , fe rro c a m k .
B u z k a t i c z . n io rc tlla .
B n K t a n . c o la , rx h c .
R u z t a P ' i k a r a , a g u z a n ie v e
B u r d i ñ a , h ie r r o .
B u r d u n t z l , a s a d o r (m s tr u *
( p á ja ro ).
B u z t a r r l , yugo.
B a z t a r t u , u n c ir .
T tien to d e co ciru i).
B i i r k o , a lm o lia d a ,
B a r p l ) , rueU fi I d e c a r r o ).
B n z l l A a , a ic llla .
B u r r u k a . lu c h a .
D
D a g e t i l l , A g o s to
c a ic i.
H oy
t* , v o z a r ­
el
vulgf>
d ic e
A g o s ta o A b u s tu
D v a l s u , h ie n a v e iito n d o , ^ liz
D o c , d o n , g r a c ia .
D o l a r a , la g a r,
D a i D i i , p e s a r , a r re p e iitlm ic n -
D o l l c r , r u i n ' v illa n o .
tv l¡ lá s tim a .
D a n iu lu , ip e ^ d u m b rirS f.
U o m e k a , d o m i n g . {2 )
T > o n g a r o , m ^ lv c id am en te.
D a u d a r . p in g a jo .
O o u o B l i a , S a n S e b a s tiá n (ca>
D e a d a r.
g r i to
IIa itia m le n to .
p tta l d e C lu ip ú z c u a ).
O e h e k a o « p r o h ib ir .
D e l , lla m a d a , ll^^m am icnlo.
D o r a , a n illo Jd c la a»'ada, ha­
D « l l u , lla m a r.
D e s i a i , d u e llo , d e s b a n d a d o
D r a g a , g a lg a .
ü i's e a r ria d o , ( 1 )
D e u n e a , m a lv a d o .
D ir u . d in e ro ,
t h a , etc.)
D u l n , d ip n ü .
D u r d u r « , o r o p é n d o l a (|»i*
ja ro )
D u r u o d u , re s o n a n c ia .
Ü o a k o , p r a tu íto .
¿h» .<)? l is tín 8idíric« o cc-íflprtiln « «/«tV No lo íé.
n*
i;* g»ipBtvüano i t t i l « isona>', q u e U»d«id»»ilííi»«ite «
mas eaillio
B
Bb^sl. coftar.
E K O s k A r I , Icgurtinr?'.
E b a g i t u , d e s fá lic c c rv .
E
b b « t 2 Í, d irim ir.
B g u a x t e ü , m ié rc o le s ,
k o U í,
i r r p u ta r
E d m i , bpf>er.
B g u c a , iucsTS.
B d a r i . h e h id a
H g u v r d í , m e d io d ía
B J e , c o rre a
H g n i j . d ía .
E s u n s n t j í , a u ro ra
E J endu,
c o r r u r n jw i^ e . II S e
K g u n s c n t i , íd e m ,
d ic e d el agua.
K d e r , h e rm o s o .
H g u r , le ñ a .
B d c r t a s a n , h erm o su ra.
H d c r t M , h crn ifH a m c n ti:.
E g u m l d i , tie m p o , r i l a d o a t­
E d e r l u , h e rm o s e a r.
m o sfé ric o .
E g u ra f lC u , o rearse
E i t o , f>.
E g u / , k i , &ol.
R d o i i o r , q u ie n q u ie ra
H k a n d u , c o s tu m b r e ,
K d o z v í n , c u a lq u ie r a
H k a r r i , tra e r,
H d iir,
n ie v e ,
tcm pe^tHÜ.
i n s is t ir || o c u ij s r s e en
tid ú r lz a , nevada
B c a b e r d , a v e f r ía
E k ín ,
E i f d r f J . sed,
E k l i e , itis is ie u c ia
R g a z i a d f i . v u e io
H l a ! , g o lcn d n n « « .
H l d t t , llc g » r r m a ^ lu ra r,
K fa z ll,
*ij(0.
m
E R i a i k o , v e rd a d e ro .
<
'
E l v » l u n , s o r tija .
E l g o r r l , s a ra m p ió n .
B g l a z t i . vcm«;.
'
R l i x a , ig lesia
K g i a , h a e c r.
;
I v I l K a k o a k , lo s ú ltjm o v sacra*
B g i, v e rd a d . (I)
m e n te s .
B ) i 2 » z , ccle^ k á^ d cam en ie.
H g i t v , a c c ió n .
E g o , aU .
E g o e r a , e s ta d o , s itu a c iú n .
h g o k i, c o n v e n ie n te
B i i * b í r a , p r o c e s ió n {al r e d e ­
.a d c -
d o r d e )a ig lesia).
cuadu.
B R i i n , c $ lir.
R lix g lK o n ,
Egosii, focej'
H U z k n i ’i, f u n e ra le s .
s 11
c-piAB
eclesíA stico,
rig o .
se
«t-ci'
c lé ­
E U / k i í u n , f u n c ió n ( d i i e k -
E ra e ln ,
m o v e r ;i r e m o v e r |'
re v o lv e r.
.1*)
K ra jfo n , m u rm u rar.
B r a g o t R i , p r o h i b i r II m tp e O ir,
l i l i a t a r , féÜ R r«.
K l u r r a n t z a , e n d r in o ,
B ra R O íp e n ,
K Itx o , tnosy»i1<^,
Írn (> e iJ iin c n lo I'
p r o b i hicióD .
E m d k .u m c ,
E r a k e r ^ fa lm d a d .
B r a k u t s i , e n se b a r, n io s trír.
P .m f t z t u , csp<Tsa,
H r o a z i e g e l , novia.
E n i e , h em b ra.
U r a l f l . cl^n 1 er,
B r a a t s i » a d h e r ir , a ñ a d ir .
H m e n , a q u í.
H in c rtl* !, d itz y n u ^ e .
H n i e r k 'tz < C a r r c u , d é c i m o -
<ler
R r a i k l n , a p é n d ic e , a ñ a d id u r a .
iio n o .
E i n o n , d a r.
H n d f i , c a s ta , r a z a .
B rid a ra ,
B r a i i t z i , d e * tiu d a r5 f,
E r a u t i u n , cont«'S tar, rcspi^n*
B r a s o , li a c c r d e c i r I' c a u s a r
|| i n c o n ­
v e n ie n te .
B n p s r a a , s o b r a n te | c o b r a r
E n t z n l ü , o y e n te .
)mp»e«ii6ii,
E r a U l , b a ia r , d e r r i b a r ( fr u ta s
d e l A rbol II o r d e ñ a r .
E r a l i l , d t s g a r r a r ( l a piel).
B n t z i í r t , m r.
H n i x u t e , fa in » , r c p u la c ió n .
B r a z o , v b lig a r .
R ^ a i , ^ .o rlf
K r b e s t e , tie r r a e x tra ñ a
c < K ü d n ra || fallo ,
E r b c ^ i e t u . ilw le rra r
^ • n k 'n c i a .
B p a í l , M a rz o . E l v u lg o h o y
d io e M d f ti .
C a s ti ll a ) .
B r d i , m e d io , c e n l i o |l
H p o r , pcrdiV .
H p e r d i . trd « e ro , c u lo ,
h u e s o s a c ro ,
h u e s o d e) c s p ifta ? o .
H p e t x , rc y c z u f k > ( p á ja r o ) .
B r a , ra a iK -ra |l o c a s i ó n I, a n *
d a z o s ).
B r d i k o , c e n tr a l (d e l m e d io ),
E r e i l u . iK opc^rción.
E r e g I , e d if ic a r, c o n s tr u ir ,| le­
v a n ta r,
K r t t i n , s e m b r a i.
* P rso.
E r a b a g i , r e s o l v e r l| d e c i d i r .
I im r
m it a d .
B r d l b U u , p a r t i r (e n d o s p e ­
E p e r ^ m a t u l n , n«lg«.
K r a b i l l , h :ic c r a n d a r
E r b > , lie b re .
B r d e l d a n , ra ftle lla n o ( e s p a ñ o l
n o v a sc o n g a d o ),
l i r d c r a . c a s lc lla n o ( le n g u a d r
H p v , p tiz o .
K p e ! , tib i o .
I l p c l d a , e n tib ia r « .
i;p v r-m u k a r,
T i r b a t í , a r e s ta . p ú a
m over
H r v ñ o l & . lauix'i.
B r e z t u n , a n illo , so rU j* .
E r i o n , ftiaiiar.
K r l c t z A , m u e rte .
E r r o t a r l , m o lin e ro .
K r J t T i , o p i n a r t i h u m a r s e {!).
H r k í u , f la c u c h o II e n c le n q u e .
R r r u , c u lp a .
lírru b a k o ,
i n o c e n te
(sin
cu )p a).
B r l a n l s , c o itn e n a ,
E r U , jib i'ja
B r r u d n n , eulp& ble.
B ro rl,
E r r u k i , c o m p a s ió n ,
p reñ& da.
E r r u k i o r , c o m p a s iv o .
E r r u k i L u , a p ia d a r* « , c o m p s '
R r n e , b m l a r i n a c e r.
K r o . f a tn o , n c c io , lo q u illo .
E r o a n , lIcvAr || s u f r ir .
d e te r s e .
E r U , e s q u in a
E r v n i s i , «lesti u d a rse ,
E r o # i , c o m p ra r,
K a a k e ra >
r.T O A ta , lim e n to ,
H s a k u n e , re frá n
m o d is m o
h r p a . g jrra .
H s a n ic » a k . h a b lilla .
K r r a i , e n tr a n x .
B s a n , d e c ir.
E r r a n , n u era.
E r r a p e , u b re .
B s a u v k o , o b e d ie n te ,
E r r e , q u e m a r || a s a r,
B a i , s e to , v a lla
K s k a b i d o , r e c la m a c ió n .
E s b U Í , a < a m e i e r , {2 }
H r r e h c s a i i , v o m ita r.
K r r « i ! C , rey ,
H s k a l l o , b c r m c ju c la .
E r r v g í ñ a , re in a .
B r r u m u ^ U a d a , r e fu n f u ñ o
B « k a r i , s ú p lic a .
E s k a i u , p e d ir .
E r r e n , c n jo
E r r e r a i . d o « e l.
E s k e , p e tic ió n . (3)
E r r e A k a d a , fila , h ile r a .
K r r c t v n , a c e q u ia .
H f t k v k v , m e n d ig o .
E s k v r , g r a c ia , a g r a d e c im ie n to
K r r t » , f á c U j fá c ilm e n te .
B d k e r 'O n e k o , a g r a d e c id o .
H r r e s t A S u n , fa c ilid a d .
E r r i , p u e b lo .
Esh^rll,
E r r l m e , f i r m e ' liá b il.
E r r o , (>c2Ón ( d e la u b re ).
B a k l l l a s o , g^rajo,
I ; i i k e ¿ l , colgar.
/u rd o .
B s k e r - t x a r r c k o , iitg ra to .
H « k u , m ano.
^ e iú .) r B e l f í p r o p ia m e n l e es
H su « , kche.
E é t a r r i . g a r g a n ta , la r in g e ,
« c o rn e ja * .
E » t c , inte$lino.
P .rr o l,
cu erv o
(m ay o r
que
E s t e g o r r I , cs<Mago.
E r r ó l a , m o lin o .
ti)
C » « 9 »ubstaittivo, « g n itic ii par<cer, iu k ln , diclafnen
C o v o s>itot»íiO''o p iierk sie n ifíra r a cú vtU d á o teHncifiH
4 i iK cp tio D aJgnna
<$j
C m iu s m iw K g .
1o W ui<li< en l.ujoa.
/tiáUndo.
E tt e l« S i:fu c -
E s to ,
I S « lu , p n c tu .
E y o , m o le r.
K R t u a l d i , tr a n c « (d e a|H iro ).
L2 % a ; ; n e r a , c o n o c Íin » « n to f
I;s ,
E s t l i r a , a p r e tu r a .
E s t n i a s u t i , a n g u s tia .
DO.
u so d e razó n ,
K ^ t u t u , e ^ ire c h a r.
C x a g u n , c o n o c id o .
K x a g u tu , c o n o c e r .
E t « n , r o m p e r (c u c ro , te la , c u e r ­
K x a l n , feo.
d a o h ilo d e p o r s í o p o r el
s im p le u s o , s i e m p r e s i) i iiis-
H fta in d a , a fe a r.
t r u n ie n to q u e a y u d e a l e f c c '
E s a r r i , p o n e r , e o lo e a r .
lo ). R o m p e r e n
E z a n f a r r ) , sc^a).
E s a u p i d e , c o n o c im ie n to , re>
g c n c r a t es
B z A l n t a s u D , fe a ld a d ,
H t o r r e r « , v e n id a .
B t o r r I , v fn ir.
B z a n tu , co n o cer.
E t « l , deses]> erar, d e s a h u c ia r .
B z b a l, duda.
B t s c , casa.
E s b e a r , in f o rtu n io .
K lz A n , y a c e r.
E s e , v e r d f , liú n ie d o .
R z e r , a lg o .
Btxi, pa^do mañárta.
B u u n , a c o s ta rs e ,
b n k i , le n e r.
l ' u k i t s u , a c a u d a la d o .
la c i6 n ,
K% eukl, pobre, d e s v a lid o .
E z c z v D n , d e s c o n o c id o .
B u l e , te je d o r .
B z & z k o , n e g a tiv a .
B z £ a n % a , fru s le rta .
£ u U , m o^ca.
K » i, < loinar.
H o n , c ie n to ( 1 )
K x lg a t v , i n d ó m i t o .
B u o c k o , c e n té n
H & is e n , a p o d o ,
K s j a k lu , ig n o r a n te .
B u r i , llu v ia ,
G u r l « £ l r i n , llo v iz n a .
} : i i K k a l d u i i , v ascu o i;A d o .
H a a k a l ' v r r l , V a s c o n ia , P a ís
B z k v l, b iz c o .
E s l e o n d u , LMSar. c a s a rse ,
B z k o o U B , ca& am ienlo.
E z k n r , b e l (Ota.
V asco.
B i u k a ls a li;, v a » e ^ lo .
E z k n t a u , o c u lta r ,
B u s k a r r l , a p a t r a d e r o , asi*
d c ro .
K x k u tu , t u g a r o c u l to || a b r i ­
fia » k « ra ,
K s k u t n n e , l u g a r a b r ig a d o .
E so , húm edo,
E z o ia s u n , h u m ed ad .
v a « u c n c e , Ic jig u a
v asca,
R u t s i , asir.
())
C«)no » u M d n tiiJ fico irica llfitza
gado.
E s ;te £ u , boda.
H z t e n , le z n a .
B s o tu , h u m ed ccfr.
E zpan,
la b io .
E s p t r a , tá b a n o ( i n « c t o ) .
B í t í , m iel.
h * p e l , boj
E z t u l , to s.
E su n e,
H z ta b A ld a ,
ü i» c u s id u |
E s t a l d u , OCuKar, e& conder.
E % lA r l, o c u lto , e s c o n d id o .
F a rra s,
in d o le n te
t ie m p o d e « -
ca se?.
E z o f t t c , in ip T cn w d itac K m ,
d is p u ta .
d o s a li-
:
I
f ia d o .
F r a k a , p<inU1<^n.
P u r r u ^ t f t d a , re fu n íu fio .
F i r u , h ilo ( I ) .
G
G a b o n t z , le c h u z a .
G a l b a l , h j r n e r o , c rib a .
G a l d u , j« rd e r.
( j a l x o , e n f e r m e d a d . (2 )
Q A l e p c r , c o d o r n iz .
G a b e r d i , m e d ía n o c h e .
C a l x o U 'l o , c o n v a le c e n c ia .
C i a l t z a l , p é r d id « ,
G a ls v te K > > h o s p ita l.
G a i s o i D , e n f e r r ia r .
C a l t z a l l a , pcrrit'^ lor.
G a o ^ a v c r w ta (d e 8 v « ).
G a a o r á , Fu s ie II d e s tre z a .
G a i z k i n , m a lh e c lio r .
G a i7 ,{ a h c ri,
m a ld a d ,
d e lito .
G a r , lla in a (d e fúC}>o).
O & i z t o , m a lv a d o .
G a r a g a r . cebada.
O a lz tc ta s u n ,
G a r a g a r r l l , J u lio .
m a ld a d ,
G a r a II, g r a n o .
v ei& id sd .
G a i z ( o t u , p e r v e r tir s e .
G a lA £ ( » ,
nacer peí de r '
G a r a i i a , seso.
i'S-
A>i <e uice «n kÍhMlrttl.
C o *i)i
G a r b i , lim p io .
G a r b i t u , lim p ia r.
to r b a r .
&<|ulfica
tnftrm ».
G e l d i , q u ie to .
G e l d i i u , p a r a r , Qucdar&&
G f t r d o z t n , ch^^muscar.
G a r l . irig o .
G a r l z i i m a , c u a re s m a ,
U c l d o , p a v e sa .
t i a r n u , onni>.
G c r u t u , q u ed arse
C a r o , r o c ío .
G a i T A t » , ¿ g r ì o ,1 p ic a n te .
G e r ì z a , so m b ra.
G c r t) , lu fg o , d esp u és,
G A r r a ¿ t i f , aeT U rsc.
G c r t u , p r e s to , d i s p u e s t o . (2>
Q * r r i , cinE ura.
G e z i e r a , a g u z a d c n , p ie d r a
d r a fila r.
C a r r t k o , faja.
G i b e ] , híssdo.
O l g a r r a , m a g r o , lo m aj»ro de
G a t x , d i f k il .
G a i» ,
( > « L z a r t u , c e c in a .
la c a rn e .
G U b o r , panza.
G a t 2 n t u , c u a ja d a .
G U I * , llav e.
Glfiarra. b r t e u .
C a i '¿ u a , salm u cia
G a u , tto ch c.
G & u% a, o j u .
G lA a r r a b a , su e g ro p ) .
U l s a t » , r e ta m a (B o tà n ic a ).
G a itz a - c z tf tD , in ù n l.
G a i u H - c z l a u t i u , in u tiliz a r.
G U x l, poco.
G l t x l t u , d is m in u ir .
C a z a , in s í p i t í o
G i> a ^ o , c u ita d o . In feliz.
G a u r , hoy.
i d iilc c ( l u -
( t 1x1 I d i , s c n e r a c ió ti ,i s ig lo .
n ià tid o d e l a g u a ),
G a i b á k n , in s ip id o .
G i 2 i;u , g o r d o { d e l a c a rn e ).
G a z i, $ à M c .
t i ü z i t u , salar.
G i s u n , h o m b re .
G t z o n e ¿ k o , s 'a ró n .
G a l l a i , queso.
G l z o n k c r l , h o m b ra d a .
G a x i a a b c x A , r c iju e s ó n .
C a z t e , jo v e n .
G o g a l k a r r ) , fa stid io s o .
U o f a l t u , h.*«liarsc.
G a u o U , V im r ia (!},
G o g M ld i , I l u m o r,
C o g a m e n , p e n s a m ie n to .
G a f t t v r i , ¡ u v e n t u d , a g ru p a *
G v « o , d eseo, g anas,
c ió n d e jó v e n e s .
t i o g o r , d u ro .
G o g o r a i u , c o n s id e r a r .
G a z t e l a s a o , ju v e n t u d (e d a d )
G a e lc tu , rc ju « n fc e r.
G o |'« > r i u , e n d u r e c e r s e .
G v l t u , a u m e n ta r .
G e l a , t u s r t o , a p o ic n c o .
(1 1 K1 * n l|e ko lUm« bU^-io
l2 | C o o « T«tbo s ie n iffu dltpontTie
t3> Aai rti CfcMÌmi y ca('>» punv«.
'
G o i , a ltu r a .
G o i t a , vCTíccr.
G o r r o t O , o d io .
O o is , m añana.
G o ls a ld e ,
G o r t a , c u a d ra .
G o r u , ru e c a .
G o i s e t i k , l« R i|> rinú.
U o f te , h a m b r e II h a m b r ie n to .
g lo tó n
G o l 2 t « r , tn a d r u g a d n r .
G o m n t s , recu erd o .
G o z a ld u ,
G
G o z a m e n , u s u f r u c to .
oda,
ü o s e z to ,
sa y a,
G o r , 9 o r d o || sordcT 3,
a lm o r z a r,
G o z a r ! , a lm u e r z o . || N i e s ta
U o r a , v iv a , a c la n u c íó n .
p a la b r a n i
G a r a n t x , ju s tillo .
u s a d a s p o r e l v u lf io d e V iz­
G o r & n tz l, recu erd o s, e x p re­
s io n e s
G v r d c , f a r d a r , (1)
G o z a ld u
son
ca y a . S i p o r e l d e Q u ip ú z c o a .
G o z u tn ,
t e m p l a r ( u n I n s tr u ­
m e n to ).
G o r d Í Q , c ru d o .
G o 2 0 , d u ic c .
G o r f ' o i l , h io id e s , n u e z ( d e Ij
G o s o t a , e n d u lz a r .
g a rg a n ta ).
O r i n a , p a $ Í6 n , p e r t u r b a c i ó n o
0 < » r J , in c a n d c s c c n tc
; h lr-
a f e c to d e s o r d e n a d o fiel á n im o
G a , jio ío tro ^ .
v ie n te .
G o r K u , c a ld e a r.
G o r o s tj, acebo.
G n r a , d e s e o , v o lu n ta d .
G o r p u , c a d iv e r.
G o r p u t z . c u e rp o .
G u r a « o , p ad re
G u ra ri, d c« o ,
|
m ad re . o
a m b o s , 'si s e e m p le a e n p l u ­
G o r p u t z a l d l , te m p le , e s ta d o ,
r a l $lii r e f e r i r t e a lo s P a d r e s
b u e n o o m a lo , d c l c u c r p o ,
G o r r í , ro jo .
G u r b it2 ,
G o r r í d g o , y e in a ( d e h u e v o )
G o r r l t a s i a u , ro je^ -
G u r o n , lo z a n o .
G o r r i t u , e u r o je c ^ r.
G o 2 t Í , to d o .
G o r r i s t a , lo jlz o .
C n z iir , n ic n tra .
G n x u r i a u , ile $ m e n tir | c h a s ­
G o r r o , flem a, g a r g a jo .
G o r r o t a n , o d ia r .
<) t
i OI
d e la Iglesii).
m ad ro ñ o .
G a r v , n u e s tro .
q u ear.
' (’atece <)tK »1.
I , 1ú.
U ! , ¡ea!
] p ;e s , h u (d a .
I b a l , t) o .
I g l t a l , hoz.
Ig < ;s i, h u y e n d o .
I g l t i i , m o v e rs e .
I b a r , VCC8.
I b i , v a ò o ;| E s
to t
I g o v r a , a c c e n s ió n .
a rc a ic a .
I b J li, a n d ir .
I g o i t , s u b ir .
I h i l k e r a , p o r te , m o d o d e a n ­
I f o r d i , f r o l i r , re s tr e jia r.
d ar.
I b l l l e r a , p aso , andanza.
I ^ n i n , le d io , asco .
Ik a r A , ie n ) b lo r , s u s to .
I h iL u , « ÍM b in c h a rse ( u n t u m u r
I k a r a k o r , a s u s ta d iz o .
I k A r a t u , t e m b l s r II a s u s ta r s e .
V 8),
IiT a r. 9r>»ja.
Ik a ttl, a p ren d er.
I d i , b u ey .
Id Ig U , vcrtra, o m b lig o d e buey.
Ik A tz , carb ó n .
I k a z g i u , ca rb o n e ro .
I k o , bi}i 0 .
I b u l , e n c o g id o ( n o
I d o f " , ballxr.
I d u n , pc& cuern.
lU iin a x u r, nuca.
I d u r i , CISCO, c a r b ó n m u y if lf -
e s tir a d o
n o tie so ).
I k o l d u , c n c o g c r e e , c o n tr a e r s e
n iid o o r e s id u o q u e f(u e d a
I k u s l , v er.
d e l m i s k in ic so e n la& c a r h c n e ra e d o n d e s e e n c ie r f a n .
l k u s l - e « l n , e n v id ia .
I k i i s k i z i i n , e s p e c tá c u lo ,
( k u s l a , e$i>eciador.
I g a r . sc c o , m a r c h ito ,
I g a r b i z u i i , a c e rti^ .
( k a t m e c i , v ista , v isió n .
S e e m p le a y a m u c h o e n e s ta
I I , m o r ir l| n i a i a r j l m es.
l i b e r a , c u a r to m e n g o a n le .
» e g n n d a a c e p c ió n .
I l g o r a , c u a r lo c r e c ie n te .
lig a r la , a e e n a d o r
p ro fe fa
,
I I l a r g ì , Iu u 3 ,
I g u r o , p a sa r.
.i c 'r w r .
Ig a riu , se carv
( l l e t a . e i U i c r r u , c o n d u c c ió n
( p e r d e r uira
d e c a d ív e r ,
pl.in ta s u v e r d o r, v i p o r o Ick
zaiic»).
M l l n t l , tiz ó n ,
i g a z . a n ta ñ o .
l l l u n , o b s c u ro .
I l l a n d u , o b < cu rec< r.
III—iPü
26
i p u l n , c u e n to .
l U a o t a s u n ^ o b s c u r id a d
lllD D tA e , a n o c h e c e n
I m in tx f t, c h ín e b e jE n
I r a , h e le c h o .
C ii^
r i e r r i y o t r o s p u n to s , tx L m ln ’
(xa
I m i A a , c u a r ta { c u « rU p a r te de
la ía jieg a.)
I r tJ lf tl, p o n e r , e o lo c s r.
I n d i r , fucrxa.
I n d a r g « , d c b ti.
l u d u r g a t u , d e b í l i U r ^ , p er«
d e r fu e rz a s.
l n d a r t » u , f o rz u d o .
I d d a r t u , ro b u stcccry ;^ , fo rta le c e r« .
I r a b a s í , ^ n iir .
I r a b a z t e , g a n a n c ia .
I r a d n , p r is a ,H s v o z a rc a ic a .
1r a s a r ri, in u n d a r ,
I r a g u , a g u a n ta r» s u frir.
I r a i l , S e p tie m b re .
I r a b a a t e . e n scfian « a .
I r a k a t s i , en sci^ar.
J r a k l n , h e r v ir .
I r a k u r U , le c to r.
J r a k u r r i , le e r.
I r a s m g a r . m e m b r illo .
I r a l i a r t - 1 , d e s p e rta r .
I n d r l í k a , chubasco,
lo d a ttu . houT.
I r a l z i , e u rib ir.
I r a u d , d u ra r.
I n g o r a t n , c e r c a r , rr>dear.
I n g u r a , c o n to r n o .
I r a u r k a , h o r < |U Í l U ( d e 1««
I c i k i v , g r a b a r , fija r , e m p o ­
I r l b i o t n , b a lif , re v o lv e r.
tr a r ,
l u k j r l u , ^ n io .
hraiiza,)
L r í g i , a.brir.
I r r i , b u r la , e s c a r n io .
l o t e r a , íp o c a , sazón.
I r r l b a r r e , s o n r is a ,
I n l x a u r . n u c2 .
I f l a r t s i , e n v id ia || t s v o z ar*
f r r l k i t a , r e n d ija .
calca.
I f t a iis l, p o d a r .
Ifta u sk e r a , p o d x
L ñ e s , liu ld á .
i D e L a s l , p e d ri$ c o .
I r r i n t z i , r e lin c h o .
I r a , tre s .
In a d i,
im a g e n .
I r u d l o i a n , im a g in a c ió n II Hs
v o z m u y u s a d a e n lite ra lu ia .
X r u g a r r « D , te r c e r o .
Iftaiz« a lg u n a vez.
I r n k v , tri3> ( c a r i a d e l n a ip e ) .
l A o i i , e n a lg u n a ( u r t e .
I r u l d i , v o lc a r .
I ñ o o U , re le n te ,
I r n o , h i l a r . K s v o z a rc a ic a ,
( m u d a , la m i n a r ; T a m b ié n e s
I ñ o r . a lg u ie n ,
I n u d « , n o d r iz a ,
v o z arcaici*.
I r n a t s i , tr a g a r , d e v o r a r .
l O u r r l , h o r m ig a .
J p a r , n o r t e n E n la c o s ía , co­
I r i L D l s i , re v e rso .
I r i i ó a , P a m p lo n a .
l ó o t a l , m a n a r.
m o a d v ie r te A z c u c , e s e tle -
I m r e n n , tr e s c ic n lo s .
Iru rù g e J,
U x o r a , f ig u ra , fraz*.
I r o e t a , tr é b o l,
l t z « l , te r rib le .
Itz u r tQ , d e s p e rta r s e .
t s a l a , r e ta m a .
U k i U o , i r m i i t i s s t i z arcaica.
1 x 1 , c rrra r.
Is te r ,
I x i l , sile n c io ,
it iu s I d .
U tv r-A T * te , e n tr o p ie riia.
Is ild n ,
l a u r i, d e r ra m a r,
l u t u d u , i> reg u n tar.
l y a , Ciisi.
l » t n , s e r (v e rb o ),
k i n n e . p r e g u n ta .
I s A f , e s tre lla
I t o , a h i j a r lU h o g a rte .
U a r f t, sábana.
U a r r j i t B , c ie lo e s tr e lla d o
i t o ^ D , gol«ra.
I t a » , CÌ^o.
1t » a b l , cegalo.
I t e a l A s u D , c c tfu e d a d .
I t a u lu , c e g a t l| o lu s c a ra c .
U u n d u , c o n s u lta r.
I t u r r i , liien te.
IlK a M ld v , cosU .
Iticaaglzon,
m a r in e r ò .
I tx a a o , m a i.
I t v a s o r r a l x , b rú ju la.
le v a n ta r s e .
J a g o b l n , p a tr o c in a r .
Ja g l.
J a ^ ^ n , c u id a r .
J a i , fícsU .
J a i n k o , D io s.
J a k l , ví^nU a.
J « k l n , s a b e r.
J a k l n t s u , e r u d iio .
J a k i t u n » s a b io .
J a k i t u r i , S iib id u ría.
J a n , c o m e r.
e d ita r ,
l * » t c , s é r , n a tu r a le z a .
I z c k o , II».
I m o , n o m b re .
I z e r d i , <iudot.
I z e r i l l t u « su d a r.
I z B f f a r r l , e s p a n to s o .
I i u r , d o b la d illo II p i li g ü e ,
I i n r r l « c re c e d e ra .
I s n r t u , f r u n c ir .
I s u t u . e s p a n ta r.
Ja n a r i,
a lim e n to .
J a n g a r a , a p e tito .
Ja n tz i,
v e s tir .
J a r a m o n , caso.
J a r a m ó n c g ín ,
Ja r a n n a l,
a re a ic a .
J a re ta l,
£ s voz
c o U S e g T iir .
J a rra ltu ,
Ja r r I,
h a c c r ca«o.
h ered ar!
« g i n r , c o t ilin u a r .
c o lo c a rs e .
J a a o , le v a n ta r .
J a t o r r l , o rig e n .
J u t v r r i z k o , o r ig in a l.
J o . p e g a r , g o lp e a r .
J n t v J , b a ja r,
J v k o , ju e g o .
J a u b e , dueño.
J o l a s , |iM ? o ,
Jo an ,
cr.
T cc rco
E n Cho*
J a u n , s e ñ o r.
tlc r c i s e lis m a j o l a s a i b a ile
J a u n tv u , m lq u e .
J a u r e g i , p a la c io .
d e d o m in g o s y fie sta s d e fu e ­
ra d e
r o m e r ía .
J a u r t i i i , a r r o ja r .
J a u s i , ca e r,
J o p a . & iervo II E b v o z a rc a ic a .
J a y o , o a c c r,
J a y O l t f , lu ic im ic n to .
J o r r a l , e s c a r d illo .
J v r r a l i , A fín ) ; ti) v u l g o d k e
J a s k i , vc^rídu,
J a i o , K on icccr.
J r > r r a t a . e s c a r d a r.
J a s o v r a , suceso.
J o * l , tx > « r.
J o r r a , escard;^duTS.
A p r il.
J v i a r r i , sentarse.
K
K a d e n , m < ;)3ncó)lco, m u s tio .
S a i , p tic r(o .
K a ik u , m a ja d e r o .
K a k a , m ie r d a .
E x r o b i , c a le ro .
K a k a a k c r l, v iD an fa. r u in d a d .
K a k o . gancho.
K a lt c , p e r ju ic io , d a ñ o .
K a l l s a i i l u , .tc c ro || D e b e d e
K a r r r a a p l o , s e r r a n o ( u ti
s e r v o x e x lra i'a .
K a lt z a r p o , h o h ^co .
K a s k a r r e k o , cv sq u c, cosco­
K a lt z e r d i , m edí», calccla.
K a n p o , p a r t e e 'í k r i o r .
Kan-
p o U k , d e fu e ra .
K a f ia b c r a , ca ñ a .
K a r e , c a l |' ¿ S e rá v o z e x tra ñ a ?
( 1 ^ (ViDW
K a p a r , g a rra p a ta (m u y
pc>
<|uc(ia).
K a r r a m a r r o , c a n g rc jo .
p e s j.
K a s k a l , c á s c a ra .
E a » k a r , c r á n e o . (I]
E a s k a r l n , c a s q u iv a n o .
r ró n .
K a t a n i o t z , tig re .
K a t e , caden».
K a t i g u . e a n d v o , p rv so .
K a t i l l u , (a /j.
K a tu , s^to.
slgnilica pegaíA ito, Jimiitato.
K a t k i n , m ic h e , b o lo p e q u e ñ o ,
K o l d a r k ^ i , c o b a rd ía .
E e d a r r a , h o llín
K o l ( l a r t a , a c o b « rd a r$ c .
K o l k f ì , se n o .
E e r e e » , v tg o r.
K e n d n , q u ita r .
K a n d o , re sto , r e liq u ia .
K o n k o r t u , e n a je n a r s e , exla*
K v f lz m , c c r tz a .
K v s Ils , p e n c k n c u
e s c r ú p u lo
E i l i b e r A , c u s q u lllo s o .
K i l i k l l i , c o s q u i l l a n K ilik iU
e g iti, ) ) ic e r c n s q u illis .
E i n p a l a , c c b o lla .
K i f t a t u , in c ita r , a z u z a r.
K iñ u , guiño.
K j p u U , í ^ ip u ? c ^ a n o .
E J r l k i o , e r z o || k n a lg u n o s si*
siar» e.
E o o o r t « . s e n t i d o , se n s ib i'
lid a d .
E o p a o , b o c « O o ì |E n C b o r i« rrl, k o p a .
K o r k o i x , jlb o s o .
K o r o t x , fie m o .
K o r r o k A d a , e ru c ta
K o r t A , ciiadriL
tto s se le l l i m a k Írik Íñ o ~ Cn
E o s k a b i l l o , ca» cab cl.
C h o ric rri y
E o » k o r , c r á n e o . (1)
K o tik A r re k o , cosque.
a l g u n o s o tro s ,
k in k o la ti.
E i r k i J , g rillo .
K o t^ s o , g o r g o jo . ( 2 )
K i r m e n , fie l, U a l |j L o e m p ic ó
K r a k A d a , c r u iid o .
l i P . A ñiharPO E l r i e n , asa
K r c e i L i , sa litre.
K ls k A lU n , to s ta r , a b n is « r.
E u l , c o n c io .
K l » k « t , p ic a p o rh * .
K o l p a t a u , frìU d a .
K u k n t« ,
K o J p c , m a n te c a ,
K u l p e s t o , tn u g rie tilo ,
E o k o . bobo.
K o k o l n , b o b a lic ó n ,
E r u s e l n , c a n d ii.
K u k u ^ c u c lillo .
p e d ú n c u lo
{de
tro m p a ).
K u n c z u r r u u , ríñ ó n
K u s k u r , c o r te z a d e (p a n ).
K u t x o r . s a r té n .
E o l d J r , co b ard e.
U )
L o B i m o q a e k a » k a r , s t s e t o n u c o n o a d je t i v o , s i g o i f l c s p e g u e ^ if o , di~
mi/iato
t^ )
r a m b lm p n c d e s i ^ P l t t a c o r f t c u ìù c io n i u n (6 e o e o y n n tu ta
h iM o v
L « b « , h o rn o .
L A b A n , resbaladizo.
L t b a n d n « resbalar.
L f t b u r , co rto .
L & b u r tQ , aco rtar.
L « g Q x , coni pañero,
L ^ i g n ii d a . acom pafkar, a y u d a r
L A ( ^ n t A « i u j , a y u d a , acom *
pateamiento.
L i g u D 'u r k o , p ró jim o .
L i k a t » , niKto (d e tab la o
ram a),
L a k a z k i , acial.
L ^ e t o , [>ermítir.
L » n , la b o r.
L & n b r o , b ru m a.
L td d A , cam pa.
>
L A u d f t r a , p la n ta (botánica).
L a a t s a r , b a r b i d io , terre n o
baldío,
L a f i o , niebla,
L a p i k o , p u c h e ro .
L a p i k o k v , cocM o, « p o u ie» .
I . a p r a e t a ^ , resb aló n .
L a p i t r , iadrO n.
L a p u r r e t a , ro b o .
L a r , dem asiad o .
L a r a t z , llar, || E ii C h o ríc rrl se
d ic e ia ra tia
l . a r r a , d e h esa, pastizal.
(O Oxnii adj«tivo, sigoiflcí
L a r r i, c o n g o ja . (1)
L a r r K d , a c o n s e ja r s e .
L a a i a r a a r r a l a , je n fó R ;
L a a t a t e ^ , p a )a r,
L a & l e r , p r o n to , lu e g o .
I . a ^ t o , pa>a ( d e m a<^).
L a i u D , m u j o l , lla m a d o w ( l^ a im e n le m u b te .
L a t a , cancilla.
L a i s , isp ero .
( .a u , c u a tr o .
I . a o g a r r e n , c u a r t o ( n u m e ra l
o r d in a l).
L a n k o , c u a r to (m o n e d a ).
L a u n , lla n o , lis o .
L a u n d u , a lis a r.
I .a u r o a , c u a r t o ( c u a r ta p a r te )
l .a a r o n b a t . SiiSbado. i E s v o z
a rc a ic a .
H oy
a q u í s e d íe c
z a p a ta . E n G u i p ú z c o a y
o t r a s p r o v in c ia s s e d ic e ¡afu n b a t.
L a u s o , n u b e , c a ta r a ta (d el o jo )
L a x t a n , a b ra z n ,
l ^ z c o n d u , ab razar.
L a i t a a u n , a s p e re z a .
I . e b a t s , m e r lu z a .
L e ), h ie lo .
L c l t n , co n g clA r.
L v Í 2 A r. fre s n o .
o im¡aielo~
L o t f l i i , v c rg O e n z a .
U s k u , sitio .
L en, t n i ^
L e n e r i f o , p r im e r o .
L o t c n l u , a v e rg o n z a rse .
L r a f u s i a , p rim a .
L o t t o r , U m id o , c o r t o d e c a ­
L « o g u 8 u , p r im o ,
I . o 1 « * b & k o , s ln v e r R Ü e n z a .
r á c te r,
L o t ü , a ta r ,
L e p a z n r , nuca.
L e p o , e s p a ld a .
J . u k a l o k f t , lo n g a n iz a .
L c r d e n , e s b e lto , e r g u id o .
L u m a , p lu m a .
L c iT ft, U n o .
L e ¿ a , a b is m o .
( . u p a e s c o r p ió n .
L o , s u e ñ o , d o rm ic iO n .
L o b ik , s o b r i n o , s o b r in a .
L u r b irft,
L o d l, g o rd o ,
l . o d l t a s a n , g o rd u ra .
L o d k to , en g o rd a r,
L a r * l k a r « , te rre m o to .
l e g a r a , s u e ñ o , so ñ o le n c ia .
c a ic a .
L u 2 « b ) d e , d e m o ra , d ila a á n .
L u T . tie r ra .
T ie rra ,
Q lo b o T e­
rráq u e o .
L n r r u o , v a h o , v a p o r.
L u s A g a r , p a ü t a . ,| E s v o z a r ­
L o i , s u c io II s u c ie d a d .
L o i t u , e n s u c ia r,
L i ( » a n g a i la i^ u in ic b o .
l ^ k a t t a , lo d a z a l.
L u z A t n , a ia i^ a r ,
L o p e , m orcillÓ D .
1 .ÌS M .
L o r, acanco.
L f t r * , flo r.
L o t i , d o r m iló n .
la r g o .
1 .U 2 I 7 & , l a r g u r a , l o n g i t u d .
L l o b a , m e to .
M A dfirl, pera.
M agA l, ruedo (de la ropa).
.V U k e tz , g u a d a ñ a . || H s v o z
W*t, m«4.
M a k j lla , p a lo .
M a k o r , in c lin a d o .
M a k o r t u , in c lin a r s e ,
M altA tD , amar.
A la i te , am ado.
M a lt e t M u a , a m o r .
M A k a l, e n f e n r o " déhi!.
M a k a l d u , enfennar || deM*
liln r s e .
a rc a ic a .
M a lk a , Id;!Tlma.
M a lm u t z , s o c a rr ó n .
M a ll u , n u r t il l o .
M a U u k i, fre s a .
M a m a rro ,
neo.
in s e c to s u b te r r á ­
M e a o , m a u tlio o .
• M c a tz , ra lo , escaso .
M a m i D , m ig a .
.M e n , d ó c il
M a m u r t a , m a s tic a r.
M e n d « , d o m in io .
M a n d a s a i n , a r rie r o .
i M ie n d e k o . s ú b d ito .
M a n d o , m ulo.
A la n t a r , jrapo.
M e n i l i , m o n te .
M a o , ni a u lii d o .
M a r f o , color.
d ic c io ­
n a rio d e A íf u e ) .
M a r i o i r a t z , libélula.
M a r r a s k a u , roer
M a r r o , trampa, fraude.
M a r t i, M a r z o .
3 ) e n d u , in g e r to .
M a r t i t z e n , m a r te » , h L a v o z
g e n u in a e s a s ie a r fe , q u e a ú n
í c u s a e n O u i p i j « o a y o irá s
p r o v in c ia s .
M a r l s o , D o m in g o d e Cama*
v a l. i| 5 c d i c c 'c n C b o r ie r f i.
M a s k a l , c á z c a rr la . (I)
M a s m a , a ra ñ a .
M a s t i , v iñ e d o .
M e n d i t a r , m o n ta ñ é s ,
M o n i , ire g \ia . || E s v o z a rc a ic a
M e n p « , » u b o r d in a c Í6 a ,
3 \ « f k e , h a rá to .
M « t n , a d e lg a z a r,
i H e u , m isa ,
M e z e d e , fa v o r.
M í a f t k a u , lam er.*
M i e i a , lie n z o ,
M lÍ D , k n g u a
M i k a , p ic a z a (p á ja ro ).
M i m e o , m im b r e .
M i n , d o lo r .
M I n b e r a , s e n s ib le , p r o p e n s o
a l d o lo r ,
M a s n s t a , cn ora (B otànica},
M I n f o r , b « a r d ó n , a g a c h a d la
z a ( p á ja r o 1.
M a t a b a , m a d e ja .
M [ a g o s t a , a m a rg a r.
M a t r a l t a , carrillo
M a t r a l la l b o , p ó m u lo
M a t r a l la z u r , q u ij a d x
M i a t c o t s , a m a rg o .
.M a l« ,
M I n t z , d e r m is .
M i r r i , p ilia.
v \ '! * .
M i n i e , p<.'Ste. 'I E s v o z a r c a ic a
M i n t e g i , se m ille ro .
M a y a iz , iVayo.
M a z a l, á f a b lr
M l r u . jn ila n o
M a z l , ra b a
M i a k i l a , l i g a ( d e c o g e r p á ja ­
H a z k i l d i i , r e v o l v e r , em ba*
d n rn a r,
ro s).
M l x a r , m a r m o ta
. H e , d e lg a d o .
M i z k e , r e g a ló n .
M e a , m m c r a t.
M o k i l , te r ró n .
O)
L o d o o t a r r o i j o e >«p ' t i f r > m a v o U
Tíitsbxn
si{)iiriar n a «íMna p jtlp
^
1* r o y a ^ u c \ a « « t e a <lei « « r i o .
u tor>«.
M o k o r , Italia.
M a k e r , e s q u iv o , h u r a ñ o .
M o U s o , E^opO , I to p e ).
M o tn v iT f » , ifìsecW n e g r o .
M n k u r , ( r o n c o (Í4 p « r l c m i s
i n f f n o r , e l c » a |o , d e l rfrbol
I j jj d o .)
M v r J a , raeiiDO,
M u s ) , b e s o . I! £ n s i t i o d is tin to
M n r o k l l , m c h a , fa rìa e ia .
d e l a c a r a , v , g r e n ta m a n o .
M f > r r o l , c ria d o .
P o r ite s o c n ^ 'n e m l s e d ic e
. M o r r a s k o , m o c tlò p , m o zo
r o b u s to ( 1 )
m osu.
rit)a?o .
M o ^ k o l , p e r i c a r p io (d p n u e x ).
A ln n a ,
M o s k o r , b o rT 4 t* icra.
M u r k o , v asija .
M a s k o rii, bom cH o.
M o & k o r t u , e m b o r ra c h a rs e ,
. H u r r n s a , b r a m id o .
M u r r a , c u e r n o ( d e íá b ric a ).
M a s k e r , lag^irto.
M a s k t l , (ro n c h o .
M n s u , <^4eii]o, b eso ,
m u e r tó , p o c o r iv o ,
i » n « t u r , je ta , h o c ic o ,
p o c o a d iv o , p o c o so rw ro .
M u s t i i r t u , am o h in arb C .
M o t s , feo .
u t i k o , m u c h a th ito .
M u z u l o , m o c h u cfo .
M o i l u , c o r t a r { r a p a r f i p elo),
M u til, m ozo, m uchacho.
M u |¡ ; a r r i , m o jó n . Il K n C h o n e r r i j o tr o s p u n to s , m u -
M a t i l z a r , so U e ró n .
M o t u , iñ u d o .
narri.
N
N a b a r, p a rd o .
N a b a r n ic o , l i b e r t i n o , l i c e n li o s o .
X ahag, a ra d o .
N a g i, p e r e z a ' p c r c /O íO .
, h a r­
la d ).
Ñ a p a r , n a v a rro .
N a g u s I , j e f e || « lu p c rio r.
Pn C b o lk tri y
’ eaiakume o rn fr a
N a i b a ^ a , d is g u s to ,
N a i k o a , b a s ta n te .
N f t l k o t u , s a tis f a c e r te
N a k a r , dcsK<<nada ( s in v o ln n -
p ereza.
N a g it u , irmpCTpyarse.
tu
v o lu n ta d , l! N o i d o t, lo
q u ie r o .
ta r s e .
N f t £ i k e r i , in d o le n c ia .
K a g ita K u n ,
fía l,
buicíií*
iisíiif*» i i t m i t
«
<ontT»pub-
N e g u , in v ie r n o .
N a p e r r o a , N avarra.
N a r e , linaje. | b s v ¿ z arcaiCti.
N c e a ; o , in v e r n a d a .
I ^ A r r a e , a rra s tra d o .
N e k i k t a , can sa rse .
X a r r u , c u e r o , p ie ) .
N i s a , m u e lle .
N e k e , tr a b a jo , s a c r iíic io || c a n
s a n d o N p e n a lid a d .
fíA s a » ,
N e k e z a l e , U b ra d o r.
f l a j o , h o lg ^ d < ^ , c ó n to *
N e s k ) , m u c iia c Q a .
d o , a n c liu ro s o . ( 1 )
N e s k a t i l l a , m o z a ( n u b il) .
N a u i i k c r l , l i v k n d i d . la s c iv ia .
X a s a iC a e n o , h o l g u r a , c o m o *
N d s k a t o , m o c it a .
N e s k n s a r , s o lte r o n a .
d id a d .
N a a a U u , a tlo jjr
N c u , y o m is m o .
N a s t a u , m e z c la r .
N a s tc » m e z c la .
^ ( a s t v - b o r r a s t e , m cecólaosa.
N e u t r i , m^iiidá,
N e h » , h e rm a n o lE s h e rm a n o
N o iz , cu an d o .
S o u r t u , m ^ d ir .
N I, y o .
d e h e m b ra . K o r h e rm a n o d e
N o l x b a i t , a la li n a
v ^ ró n se d ic e o n n /.
N o D ,
dO nde.
Ñ o r,
q u iít i,
N e ja r,
D a n to .
N e g a r íg in ,
vez.
N o r b a l t , a lg u ie n .
llo r a r
M o r b e r a , u n o m is m o .
N v i g a r t i , ll o r ó n .
O
0 » r , a d v e r le n e ia , n o U .
O a r t a , a d v e r tir .
O d o l, sa n g re .
O l o l e k o , c o n s a n g u ia « o .
O b a , m e ¡o r.
O b a k u n t s a , m e jo ria .
O l o á o s t e , m o r c illa ( m i s p e>
O b A r t , v e n ta jx
O e , cam a.
O b A s k o , m ^ o r b (e n n a e o -
O e r A tu , e n c a m a r s e .
fe rm o ).
O b o , c ír c u lo , c ir c u n fe re n c ia .
0 « e i , v e in te .
O d e l, nube,
O g e n , engaño, '
c a ic a .
O d i , c a ñ o . II L o e m p le ó e l Pa>
d r e U r ia ric .
'Tf
q u e ñ a q \j e ó n z /e a n fz ).
O f f c ^ a r r e n , v ig é s im o ,
E s v o z ar­
O g e r l e k o , d u r o ( m o n e d a ).
rieM adcioás la tigfllüeiclóii n K a l de o b ic tn j o Hctnel<jso~
O n e l a r a , a s i, d e e s ta m a n e r a .
O r i, pan.
com aóre^ .
O n e t k o , l e a c c ló n l e n i i n c n N r m o .)
0 1 , can ta.
O l a , f}ie.
O l n k a d * , pa& o.
O n ll, em budo.
E l v n l g o cn
O n k i , p o s tr e . || K s v o z a rc a ic a .
l ^ rr e r a l d i c f poUAU.
O t t u r a , c o s tu m b re , h ib ìio .
O a ta » n n , bondad.
O n t z a , p u lg a d a .
O k a r a n , c iru e la .
O k c l a , c a r n e ( d e co m erX
O a t s i , r e c e p tá c u lo , v asija .
O n u , coti< e)o. H E ? v o r a r r a i r a
O k e r , io rc M o .
O n u r a , s u b s ta n c ia .
O k e r i u , to rce r.
O p a t x n r , a z u e la .
O k ì l , p i c a t r o n c o (p á ja ro ).
O p e ts t«
O k J n , p a n a d e r o . '. E s v o i a r ­
O r , a h í.
O t a , mi%A
cak a.
O k o u , h a r b a d illa .
o fre c e r.
O r a l n , a h o ra.
O k o x p e , pap ad A .
O r a k a d a , acfarraüA .
0 1 , lab ia.
O r a 111 . a g a r r a r .
O l a , fe rre rfa
O l C f , In v o c a c ió n , lla m a d a .
O r b a n , m ancha.
O r b e l , ^ f to ja , h o j a c a íd a .
O l o , av e n a
O lla g o r , becada.
O r b i d e , g a lo p e , c a r r e r a . | Eft
O U a o d a , p o lli.
O l i a r , g a llo ,
O r d A l a d a , p ag ar.
O r d ì , b o r r a c h o , e b r io .
O l l a s k v , p o llo .
O f d o t * , v e rra c o , c e rd o m a c h o
O l i o , g a llin a .
O l i o t n , a c o b a r d a r s e ( n o la b le -
O r d n , h o ra .
O r d u a o , en to n ce« .
m e n te , p o r d e m á s ).
\ 0 /. a rc a ic a .
O r d u a r l , r e lo j. ll E s tcT m itio
m u y u% ado y a c n lo s e s c 'i l o ^
O a , bueno.
O n d a k ü j , d e s p o jo , re llq u l» .
O r e l n , lu n a r .
O n d a a i e B il } , p e rd ic ió n , ru in a
O r í , ese.
O h d a r , r e s id u o , h c c c s .
O o d a s u o , h a c ie n d a , b ie n e s .
O r i n a , p ared .
O m i d a , c o m p le ta r .
O n d e , b l ^ (a d v e rb io ).
O r v ld l, m usgo.
O n e j 'l u , b e t ie f c io .
O r p o , ta ló n .
O n era,
O r r a U , a g u ja .
O r r A z I , p e in e .
p r o v e c h o . ¡| L o e m ­
p le ó e l P . B a rto lo m é , a u W r
d e l l i b r o E j i s e a l - f r r i r o 0 i-
O r r a z t o k i , & jfilu e ro
g a e t a , y p o s te r io r m e n te m u ­
O r r a z t u , p e in a r.
c h o s p r e d ic a d o r e s .
O r r i , h o ja .
O U ,
O r t o , r u g id o
Oüaba, |(o.
c d fra - p e re h a
c o r ra l) II a r e o n ia
O u g A r r í , remedio« m edicina.
O s a t i n e , m édico.
0 » s 9 n a , sA lud.
O a a i u . c u r« ir.
U « k i,/s p a lto . '
O a k o l . c á s c a ra .
v o z a r c a ic i.
mera a c e p c ió n
(d e
aves
de
E n la p r i­
lle v a
el acen­
t o e n la prim era sfU b a .
O t a r r a ln , la n g o s U { p e n c a d o ).
0 1 « , r u i d o , g o lp e ,
O t a e l n . c ria d o .
O t a o , lo b o ,
O s o , e n te ro ,
O s o U s u n , in te g r id a d .
O t s o k o , lo b e z n o .
O s p e , fam a, retiottibre
Ü t a i n , m anso.
O s ta c « r l , huésped.
O p ta ta , p o u d a.
O t z a r a , cc«U.
O t z ik a r a , « « calo frío .
O s t « . l u i j j r tr a s e r o , p o s te rio r .
O y u , c la m o r .
O tz , frío,
O y u e u in , c la ­
m ar
i| t ie m p o p u a tv rio r.
O s l e n d u , v$cor\dcrK .
O z p v r a , frlillc o .
O s t i k a r f , acoceador.
O s p l a , vinaí»re. ,l H o y a l v u lifo d e V iz c a y a n o « le o y e
Ostlkada, pàiada co2
e s la p a la b r a . S í a l d e G u i­
O s t l k o , c a lc a ñ a r.
púzcoa,
O s t i k o k a , coceando.
O z c a s a n , ír ia id a d .
O s t i k o p c t u , plbOU;.ar.
0 « tM , r o b a r.
P a p a r , s o b re ^ w c h o (?), p a r te
i n l c m e d i a e n L re e l c u e llo y
P a á a r , crmítaí^o.
P g f f a d u l , hayal
f l |>ecKf>,
P a g o , liaya.
P a r k a m « n , In d u l^ fcn cU . I| (it
P a i t a r , a g u a r d ie n te ,
P a la ^ a d u .
a rc a ic a .
p r e s t a r . |' E ^
P a p a o , bobo
d e l e s n ln o s .
vo¿
d u e n d e , coco
e le m e n to p a r k ü e s d e p r o c e ­
d e n c ia taim a.
P a r k a t u , p e r d o ti a r .i l)
P a s m a u , g a n g ren a rsc .
( 1 ) A ^ tto s coa^dersndo dcoKsiido crdcrjce a « ( e vocablo p a r k a it. n a n
«I nMJofiuuo a ik e ts
P a s m o , g a n g r e n a . '' N i e it a
v o z n i la a n t e r i o r s o n u s a d a s
P i s l i , b ic h o .
P i l u a r , ja r r o .
p o r e l v u lg o , A l m e n o s a l d t
P i z t f t , lé g a ñ a .
C h o ríe rri n o
P l a s c a d a , b o fe ta d a ,
la s h e o íd o
P l a u f i t a , saúco.
]«ini6.
P a c a r l , a lim a ñ a
P a & p l, lie n d ie .
P o l i t , b o n ito .
P o l i t o , b o n ita m e n te .
P c u t x u , c o n f ia n z a , l; E n C h ^
P o l l t u , e m b e lle c e r.
r ic r r i &c u&a s ó l o c o n s u ñ jo
a n y r i g ie n d o a u n g ^ n ib v o .
P o t x o , c e r c o , a s e d io . || C « v o z
a r c a ic a .
O r r e n p e n / z u o n fZÍ/1 e g o n
P o z , alccn^'a.
n fin itk f. Y c r e o q u e lo
P o z k a r ) , c o n s u e lo .
lu o e n o t r a s p a r l ^ d e V iz ­
P o s t a a u n , c o n le n io , sa tis fa c ­
caya,
c ió n .
P e r r c t x l k v , se ta .
P e r i i c e i u , m a r is a b id illa ,
P o x t u , a le g ra rs e .
P r a k a , p a n ta ló n .
P e t r a ) , h id u lu q u c .
P l h x l k a d a , p e lliz c o
P r c n i l f i a , n e c e s id a d ,
P l I U , b u llo , v o lu m e ji.
P u s k a , pedazo,
P i l l o , m o n tó n
p o r c ió n .
P u r r a s t a ü a , r e fu n f u ñ o .
P u s l a , am iioiU.
P ip © f , p im ic n lo .
P J p i l , b o ló n , c a p u llo
P u s p u l u , b u r b u ja .
P i r r J , p u n tillo s o , c i g a r r a b » a s .
P u t 2 ,* s o p lo .
P í r r l p i r r l , d i« e n te ría .
P n t z l t n , in fla r.
P n a t u , ex c ila r.
P i r t u l l o t a , m a r ip o s a
S a b v l, v ie n tre ,
8 * (ta r, m anzana.
8 a | ; a s t i , m a n z a n a l.
n iló n .
P u t a , r a m e r a . (1)
S a ín , g r a s a , a c e ite { d e p eces).
S a k a , e m p u je .
S a k a r , p u s , m a te r ia . || N o k )
h e o id o ja m á s e n C h o r ie r r i.
®*il, huilre.
S a k a lu , c a la r ,
K3SIÍCIK
origiiutia del 'aw u n 'ce. 'Asciie re to
3S
S a K— S en
S a r j í o r l , b o c h o r n o , c a l o r pe*
S a k e l , f a ltr iq u e r a , b o lsillo .
Sakon,
hondo,
s a d o y m o le s to .
p r o f u n d o ||
S a r i , p r e m io II im p o r te .
S a r r a ^ e r a , e n tr a d a .
S a r t a , e n t r a n m e te r.
cóncavo.
S * k r» d d u , ah o n d ar.
8 & k u t e , v i r u e l a . H A s í en
C h o r l e r r i y o t r o s p u n lc * . E n
Saai,
a lg u n o » O tro s, n o p a r r i E n
L e q u c ttío y M a rq u in a « n o -
S a s k e l , s u c io .
8 a a k « 2 c r l , in m u n d ic ia .
p a r r tfL
S a I a . p a v im e n to d e m a d e r a .
S a e p l , sie te .
S a s p ifC a r r e n , s é p tim o .
S a l u t a r i , d e n u n c ia d o r .
S a » p i k i , « ie te m e s in o .
S a l A t n , d e n u n c iá r
S a a p lk o ,
S a m a r , b u z n a , m o la . {I)
S a m i o , a r n a c o , ¿ f lk liv c .
S a m t n d u , s m ^ i ^ a r , aflig ir,
S a m i i i t a a u ú , a m a r g u r a ,a i^ i>
e ió n .
I
i ^ a n b c d a r , lla n té n (B o tá n ic a ^
S e i , s e is .
S e l g a r r e n , s e x to .
S a p a , g r e ñ a (p e lo ).
S a r a t B . r o z « r (tie rra s).
S e i k o , s e is ( c a r ta d e l n a ip e ) .
S v íu , n iñ o, infante,
S e l r e u n , s e is c ie n to s .
S a r d a , h v r c « , in s tr u m e n to
agrí(V>la d e m a n g o a lg o m á s
q u e el d e la azada y
tiedoi*.
S a r v , re d ,
f i a r e i s , saucc.
(I i
En
8 c l a n n , s e c u n d in a , p la c e n ta ,
c in c o o s e is p ú a s
e n f o rm a d e l a s d e u n ie -
S a s ia d a , p u nzada.
S a l t a r , d e s p e rd ic io .
S a a t a r r e r l, b a s u ra .
S a t a r r l, v e n e n o . (2).
^ a t o r , lop o.
S a t s , c stic rc o L
S a t s U u , 3l> onar, e s te r c o la r .
S a y a a k i , c o s t i l l a , c a r n e de
S a y a t s , c o s tilla , c o s ta d o ,
S a y a tu , p ro c u ra r.
S a n . v en a
c u a tro o
de*
c o s tilla .
S a n i n r t u , k n ^ rn e c e rse ,
la ^ n
(c a rta
S a s p t r c D n , s e te c ie n to s ,
S a m a , c u e llo .
S a m u r , t i e r n o 11 f r á g il.
S a m a r l a s a n . te r n u ra .
a te te
n a ip e).
d * J d « , CAldO.
S a ld u , v e n d e r.
t
m em f> ra n a s q u e e n v u e lv e n e^
feto.
i
S e m e , h ijo ,
S e n , ju ic io , e i l a d o
n o r m a l ||
c o i L p o u c i ó a f « a o t r u e v u « « b i o < U g o i a a a i g o , utt p c f v . D C K C V ü A M A R .
í i lí O
un ROTO «íHente.
{ 2 > Mo^iiwl lia «tiipl*ado n i c lo c a b M eo m ie d« una
S o r t u , c o n c c b ir '
í a r á c tc r , g e n io .
S e n d o , f u fr (e , firm e . (1)
S c n 4 o l u , r o b u s te c e r , fo rta le ­
cer,
en g e n d ra r
l l s u r f f i r 12 )
S v r t n e r t , c o n c e p c ió n .
S o B t o r , o b s tá c u lo .
S e n l d v , p a ríc n rc ,
S tfo íd e tA s u n , p a r « n ^ o .
8 u , fu e g o .
S e o i t A r i e , p a re n te la .
S u ^ a r á s t A T i , c h a in u s c a r .
$ e t a , c a r á c te r , ín d o le ,
S q ,; v l i o d á , U ^ 'artija .
í ^ l t u a a r , a b o n o , e s tié rc o l.
S n i D , y e rn o .
S o m i n d n , e n t i im r c e r s e (lo 4
S im ilik i, m uñeca, j u b e t e de
S ^ u v te , c o c in a
niñAS.
d rd 0 6 ).
$ > lts. p o lilla .
S t t n d a , h e d o r . (3 )
S o ic i, c u e rp o .
S o l o , h e re d a d .
S u r , n a r iz
S n r b o , flvK Íble. || E s v u z a r*
S o f i e k o , v e s tid o .
8 o ñ u . m ií$ ica.
c a ic a .
S u a k u r , ra s lr ü jtj (d e á rjin m a ,
S o p i t « , re m le u d o (d e l a a b a r c a )
S o r , in d o le n te II in s e n s ib le .
S 'o r b a l d a . h o tn h r o .
S o r b t i r u , e s p a ld a .
S o r g i l i , b r u ja .
d e b e rza),
S u s m f t u , b a r r u n t a r ¡| s o s p c cü ar.
S D « m o , s<>«|>echa, re c e lo .
S u s t e r , a g u ijó n .
S o r g i u k e r t , b r u je r ía .
S n a t r a l , r a íz , fu n d a m e n to .
S o r k i . r o d e ’f .
S o r o s j , s o c o r r e r . ;| E s v o z ar*
caica,
S a t a l d e , fof^ón
S o r t a l d e , o r ie n te
Suz^
S n t c ^ í , fra g u a .
S c t u , c n c o lc r iz a r s c .
(ea.
Inruo.
ud~irmfcerie.
«¡«(•mis'no i t aU .
0)
E j i C> MrkrtJ sign ifica ada n a a y prinn|»a1nicnK
12)
H ib lan tio de jo ic io b ii« pj«4< t l io iP c a j’
S 'fi^ o
W ous ¡rajtM quf
a vcces e n p )a « r ^ co ts v
D o io ta ud h » * » ,
T * , y.
T i n t í n , p u ls o . (4)
T a k â d û , g o l p e r i lo !I
T i p o , lir r ia , a n tip a tia .
T i r a , ;ea!, ¡vam os!
(d e lie m p o ). ( 1 )
T a k e l, ta k ^ .
T i t c r a , d e d a l.
T n k v l , e^faca.
T u l U e , m u c tw d u m b r e , re b a ñ o
T i t í , te ta , p e z ó n .
T o k í , s itio , l u ^ r ,
T o ’e s , p lie g u e , d o b la d u r a .
to rta (de m aíz, m u y d c l-
T o l e s l i i , p le g a r , d o b la r,
SHdA.)
T a to a I, làslìnia,
T ü u t o r , p iu n iin e o c ia .
T d u k a r , b a ld v .
T o p i n , m a rm itd .
T a n ta ,
T o s k a , c a o lín .
T o s í a , h a neri ( d e la n c h a ) .
ifo U .i|E o O iorierrì,
ta n fn k iid a .
T * r r t ì t a d a , r a s g ó n , (2)
T o t o l o , g o r d in fló n ,
T a r t e , i n te r v a lo || p a ré jitc sls .
T r a n k u , p a io . (5)
T a u k i , p ic a d o r , ta ju d e cocÎTia
T r a s k i ] , desarr^^pado.
T a y u , tr a z a
T r a n s k i l , lo&co.
T r e m e » , com uña,
c s tâ d o .
T e g I , p o c llira . (3)
T r e a t i n , cachaza,
T e m a , p o rfía .
T e m a t i , p o r fia d o , o b s tin a d o ,
T r u s a a , u te n s ilio .
T r e s n e n , b a te r ía ( d e c o c in a ),
te rc o
’rrimindu,
T e o tc X . te n te m o z o , le lo , fa­
T r i s k a . dnnza.
T e n t v i k e r i , lelada, fatuidad.
T e r r e n a , b a rre ñ o
i|.
b a ta n e a r , g o lp e a r
fn e rto n e n le .
tu o .
O t « K. S r f u t a qiiir
E s v o z ar­
caica.
p . b M a jtKHc»ría [>n-f«c<aneiiic uii u g iin O o
Os
(AíCUÍ « l 611 l^ion'oarii).
(2 )
les p « l« b ri c - o m iiü p íy lc a
N offtbfr
lasgón
íatitíi o f M m í n w j " " '
V pjcdc 6ri(u 'jn b iíti deJ cue4io.
ij
y
«o C li^ n ít r i, H a rq ^ iu a
oitos p w e t» . U - » u 9*ji>|0. «fi t « a
\ ir -
cty» p ü o k «ig íilflac a lm iitr» , • írf'^ ito o m a e ftfJ.m l'rr
<41 iw l«« « it a pRlabk- »n »t í*e ra
V
S k ín f.c a
ctoplc« cu
p e to
fn
tí
Abunn,
.M'-suel,
iC^n6i<U>u A b Ii^ngiiu4 d c l paso,
« ffjJn M
k v i;n a a c it a palnbra en su D iccionario
q «
decir,
la Real A c « ^ 8 í'8
tw a fW U
T r i s k a n U a , d e s tr o z o , c x le r-
T r o k a u , d islo c a r,
m ia io .
T riB k A U , d c s trtw a r , eK icrd ii-
T r u k a u , c a m b ia r .
T u n t u n . ta m b o r il iìn s tru m e n *
IO m ù s ic o ) . (I),
lu r .
T u i i l u r , cim a.
T u r r u o t « , tr ó m p e la . (2)
T f l s k a , tlp s lr o z o , d a ñ o .
T r< ik A , lia rra n c o .
TX
d o s c u a r to s
T i a h i i l a , m o lin illo .
T x a h A la , cho¿2.
T x a n t « ! , c W u b , b ille te (3).
T i a J r o , a ir o s o , á g íl,
T K a n t x a d D r a , lev sU u ra.
T k a k U , p e la fu s tá n .
T x a k o lín , c h a c o l í ,
h s el
T sja n tx a r, ta iíe s .
T x a p « l , b o in a
v in o ile V izcay a.
T x a k u r . p e r ro .
T x a p i n , e s c a r p ín .
T j ^ a k o r k u r l , p e ir c r ia .
T x a r A k a , ja r a
T K a k u r k n m e , c a c h o rrc x
T x a r « m v Í , ta ra b illa .
T s a r k e r » , d e lito ,
T » a r , m a lo ,
T sfA l, K rn c ro .
T x a l d a n , m e m o , in s u s ta n c ia l
T s A l d a n k e r l , i n s u s i a n c la '
(ur<
a r b u s to )
T x t r r l , p u e rc o , ccrd o .
T x f tr r I k e r I , p o r q u e ría .
T K a r c a a u n . m aldi^d.
lid ad .
T x a l m a , e n ja lm a
’r x a r t v s , b lu M .
T
‘r x a r t o , m a ) (a d v e rb io ).
T x t r l u , m a le a rs e .
m
I o , a p la u s o .
T ^ a n d a , tu r n o , vc2
* r> > aiik a, p i e r n a ' s o la ( c a r d
d e l naìj>e).
T x i n k e l , laM a, c u a d r o d e te ­
rre n o .
T k a n p l v t . c h is m o s o , p ic o le ro
T x a A p k U r l . p ic f'te rla .
T x f t i i p o n , la r ja ( m o n e d a ). '•
H oy ya
no
c íic u la .
V alí«
T x a i a l , p e d a c ito ,
T x a t a r , h i e r r o v ie jo , p e d a z o s
d e ta l h ie r ro .
' f x a t x s r , in s ig n iO c a n le , b a ­
lad).
T x a t x a r k e r l . v lH an íi.
T K e r * , c a ric ia .
T x c r r c n , d ia b lo .
llajuar lu nlan n1 •t¿nbo>n* SJ en 0 uin« 2n a .
«o t*ka~!-óurua
» Eo C.lwrtnri te lUim«
ai tHJku o cMkLa Jp afrrvbaen^ rn n w .
«iMio V 8l <3e 1> cocnin)<«. IMI) a o u con la i;aTiri«vn<)>rtiie rkp<esl6« 0« K d'
m M /uko A^i' KunuH ioko ixaníelá. ¿P or qM w Homar ix o n ttí a todo < blll«"?
'b
riJ« t * oUk
42)
Lo típ ic a d y
A O ita rru
T s ìb ù f,
T x ik l,
T x l t a , p o tlu e lo
T v i t z l U n , e s c a ñ o (<1^ c o c in a r
pc< 4uem .
id v m .
T x ik it n ,
desm cnu
c o n T rtp aW o )
2 »r.
T x l k o , |» o lr o , c a b a l l i t o .
T x i l x i m a r , p c llix c o
T x l l i b i t i i , s ilb o
T x i s , CN*ina, i' O a r n ti se e m ­
p ic a c o r n o e u f e m is m o d e « l e
' r x i l l n , c a i n p a » ì! la t
v o c a b lo .
T x im iflo , m ono.
T » o k « , g a n g a . (2)
T x o l l n , a le g r illo (a c a u s a d e l
T k Im i s t a , re lá m p a g o
T s l m u r , a rru ^ x
v in o )
T x l m u r t u , a rru g a r.
TxoU ndu.
p o n erse
T x ic ig a r, b n u
a le g r illo ,
T x o n b o , z a m b u llid u r a . {3)
T x i u g e i , p e s ti llo .
T x»>inl< > r, p i r a { d e l e ñ a p a r a
l 'x i o p A r t , c h is p i.
T x i n i x i r r i n , s o n a je ro .
h iic e r C3rt>6n),
T x o n t * , p i n / 6 n ( p ija r o )
T x i o , p ia d a ,
T * o r d V | c o r n ig a c h o , c o r n ic e -
T s i c i d o r , p c tlr r o io (p á jír o ).
rra d o
T x i p r i H t i n , M ip ic a d u ra .
T x o r i , p Jjiro
T x o t a , c a c h u c h a , c io r la cla sc
T x l r l i L , a lm e ja .
T i r i « , b o lo .
d e g o r ra .
T x i r l o r a , v i ru la
T x ir p * ^ a l m i c l f i a , vivero
T x i r r i n d o I » , rcKlaja.
T x ic ria k a , ru rd a .
T x i f r J a k i l U , s f c e t l i i ( p ijif o )
T x U C u , S ilbido li sllb « , {D
T x o , saliva.
' f x u n t x o r , p in á c u lo ,
T x u r r a , a ip u la .
T s u t x a , p rfte x lo .
V
C I, ¡tatel ( in le rje c c ió n ).
U d A . v e ra n o .
U b s l , a m o r a ta d o , c á r d e n o . ||
V d f t b a r d , p r im a v e ra .
P o d r í a d e c ir s e t a m b ié n d c l
U d a g o y e n , o to ñ o .
c o lo r m o rú d u .
U d a z k e n , íd e m .
(I)
U i a i s « « ' « p « n |n > m M J e u ^ i f í e i c e n k m & i • s a J i v a * . K n e x C l i o H c r r i . A q a i
a U «saJKJi« K k li^sna l u t
'2) N o S í p w 'l r .ip g u r ír
sea f.ic a f t *
s u o e Í? B iil q u ? e1
eko^Mf. S « die« « a
(5)
5e <ice f n C M i k r r i . T j e r f r o « m ,
a
í»
l w s « a vasca, w r »»as <i«e
C b e ritrc i
y
punto*
a u m e n ta r , m uU ipli*
m<^nírM.
V f f i « t u , m iñ arm e ,
c a r.
U g a lk o r , fecundo.
t ’m v s a r l x . h u é r fa n o .
L’ e á r . fo ñ í.
U ltr a s )O ,
ra n a .
*
l l^ a r l , Abundante.
U g * r t e , isla , l| l.lle fa J m e n te ,
e n tre
U p a tx .
d o d e m a d u r o ).
U m e lt S u ,
¿guas
pccho,
V n . m W u la , tu é ta n o .
IT n v , in s la n le II tr e c h o .
Ü n t * , h i e d r a . !i E n C r to f ie rr i
y o í ra s p a r l e i , unf züf f i .
Iccb e
(m a -
le r n a ).
I T ü t z e , cla v o .
U o t i u r , rc b o io .
ü p ® , to n e l, c u b a .
U ga& ab a, amo.
U g a z a b A u d r a , «m a.
U r , a g u a ' c e r c a . |l E n ía p r i ­
m e r a a c e p c ió n l a r d e u f e s
p a d r a s tr o
s u a v e y e n la s e g u n d a f u e rte
U e a » a l A b a , h ijaistra,
m a d r a s tr a .
U r a s » , le c h u g a , ; I'-i v o z a r -
U g c l . c o rrc »
cflica.
U n J a j , to c in o ,
U i , en cía.
V k f t h t l , p u fto .
U r J a i l , e s tó m a g o ,
t ' r d a h e n , h is te r is m o .
U k a b ilk a d a , puñetazo.
U k a tu , n ep ar.
U k o n d o , cod o
V rd ío ,
l ’ k n l n , tocar
( I r l o ! , ria d a , a v e n id a d e a g u a s
V l d o , d e s p o ja r || p ^ b r |; g a s ta r
l l r k a m e a d i , h o rca, lu g a r d e
I ! g a 2 « m e , h ij a s t r o .
V rd u ri,
a7 u l.
n e rv io s o ,
l i r i , p o b la c ió n .
la e je c u c ió n d c l f s o .
(d in e r o ) •
n « , p e lo ,
U r k a i n , a h o rcar.
U l f r t u , e n (e n d c r
U r k í , a b e d u l (R o lá n ic a ),
U r k u l d u , d e ^ r a n a r (m a z o r­
U iii, queiído.
l.'m t o , maduro, sazonado (I)
I Ef\ C horitrrf, a m o .
T iu A t u ,
M z o n ^ rsc
conservad«)
|| E n
(U
fr u ía
Ctiorierri,
c a s d e m a ír ) .
U r k u l u , te n a z a s . || l i o y e n
C h o n e r r l n o s e o y e e s ta voy,
a l m e n o s e n e s ta a c e p c ió n
u m o fu .
ü m e , c r í a ||n Íñ o , criatura.
U m e k c r l, n i ñ e r a .
U r l i a , fu la n o .
U m o l , m a n i d o , p a s a d c (p a ^ a *
ü r r c , o ro .
S e dice
E n C h o rie rri
y o t r o s p im to s , ^a ro n d u .
óe
V r r a i n , ra sg a r,
las ft L U s run^^ctedis, a d itc rfn n a iM las 41K
a<bol. «|u« llcra A 01106 f v n l ” »
(A«cue c * so D K fi« "u > o j.
niM lgt.in en e l
U i r e l x , a v M la tiá .
U T / e l t i i n d o r , r u is e ñ o r . || S o
U s l n , e s i o r n u d o . (1)
l(t tte n id o e n C h o r k r n .
U m s z u r i , p iala.
U r c í ,; c s c » 5 o | t * « ñ o
U » o , palom ai.
,|A s i se
lU in a a d e in á s e l n r n d e O c -
e s p e r a n , ^ a I, o p in i^ ín
U A c I , p o d r id o .
C s t e l d u , p o d r ir s e .
U a í u , v -c i^ r.
U s t u r a , m u é rd a g o .
U T T B n ia , b ram iir'o
(c jM .
U rru x a ,
aro .
U 4 ie ,
c r e e n c ia , id e a
lu b r e .
U r r l t a s u n , c s c a ^ 's .
U r r i t u , c& c^se-r.
ü rru n ,
U s l , d e s e o , p r e ie n s ió n .
L’a l k a d A , m o r d e d u r a
lie m b ta (d e g a n a d o
L 't8 , v a e io , m e r o , s i m p k .
(
2)
U l s e g i o , y e r r a , falla.
vacuno]
C uita,
L’r ( * r r i l , E n ír o ,
v a c ia r.
U r i e n , s a li r .
U c s u n e , b u e c o , t r e c h o v a cío .
U v a tu , a h u y e n u r.
Ilrtc p ld e
L 'z k « r . c u e s c o , p e d o .
U rtf,
» f io
a le g a to , d e fe n ía .
C J r t o y c r A , sa lid a .
L 'z k i r t i , p e d o r r e r o .
T J r í u , d e r r e tir s e ,
U a b i, ano.
ü r u n , hann»
V z U i k o , b re v a |lJÍg o ).
V s A i n , OlO''.
U u f t n , sa n g u iju e la .
U xu,
a r is c o ,
in c iv il |
in d ó '
m ito .
U * e g l, m o tO c f
Z « s í l , p c l k j o , o d re .
Z a b a l , ú iic N o ¡i a b ie r to
a n e h a r,
v n » a n r lia r
7 * 1 , s u m a , $ alv;)do i¡ c a s p a
d is e m in a r,
e s p ^ n 'ir ,|
'/a U , d u r o , c o r re o s o , f u e r t e
Z abaM u,
I
a b r ir.
a g u a n ta d iz o , d u r a d e r o . ¡| Cu
Z a b a l c r a , « n c U u )¿ .
C h n r ie r r j y o í r o s p u n i o s se
Z a b o r r e r l , d e s p e rd ic io .
d ic e z a L
O)
L o CUOlCÓ M otiar)
{3)
C a s o %«bitiin<i’ '>
ij{:n i6 c » ( •í<iu«
Z a jp , x 'ìgilantc.
2 a id d u , vi]{jliin
Z a p o t e , e s p ita ,
2 afeA U ,
Z a r a m a , b a rre d u ra .
Z a r a o , c e s to .
Z a r , v ie jo .
b r a n q u ia .
2 altJ«r, divieso.
Z a iill, caballo.
T iaid un , caball<r&.
Z a \c , aficionado.
^ a le tiiA u n , aHción.
Z a le ( u , añcionarse.
Z a m a , cai^a. ( 1 )
Za m a , man lei (2)
Z a n b r v , c sc o m c ié u ,
Z a n h r n iu , CKVTÌar$e.
Z a iik a p e , corva, h u eco de la
ro d illa
Í C a r k « r Í , t r a m p ít a (d e n iñ o ',
Z a r k u ld u , a v e je ia r,
Z a r r a p a r r a , tu m u lto .
Z a r r a t u , e s p e s o (lo c o n tr a r ío
d e ralo).
Z a r H , fre c u e n te m e in e .
Z a r l A , v a r a , p a lo .
Z a r t a s u n , vejez.
Z a rtiJ k ro ,
v e je z ( ^ x x 'a d e la
v e je z ) .
Z a l a i , a lz a p r im a , |ta)ai)ca .
Z a tl, p«dazo, p a rt:
o b ic e fiid«d
Z a p a l, aj)la$(ado.
Z a p a ìd u , aplastar pisar.
Z u p a r r a d a , chapa rtóji.
¿ a p a t a , zspato. || La s'oz c^'*
nuina e* O ik i, hoy HrtMÌca.
Z a p a ta r l, /-ip siero. ,1
?uanieii(e s e dccia z ir o t.
^ a p i. trapito I I (u ñ u elo
¿ a p o , sapo. IM ngu fl, no sin
í u t i d d in e n t o , l o considera
^ oiuitinm enti va&co. (3)
No
Z u r b a , a c e lg a (B o tá n ic a )
Z a r l u , e n v e je c e r.
Z a n k o , panlorriila,
Z a n la r , inm un do I r>bàceno.
Z a u c a r k e r i , in m u n d ic ia
Mk
Z a r a t a , r u id o ,
h« n*U<j
Z a t l l u , p a r tir , d iv id ir .
Z a n n k a , la d r id o . :4J
Z a o r i , h e rid a
II
lUi^a,
Z a n riL u , h e n r.
Z a K « a u , c e c e a r.
Z e , m enudo
Z o a tn , d e s m e n u z a r ,
Z v a t z , e x a c to .
Z e a s t a s u n , e¡<aciílud.
Z e i D , c u á l,
Z e i n b a t , c u á n to
«n O u ^ lc t r l.
S e d lM e » CW>ft«rrk y o ir M u u iio c
Fura« Se
¡ { k i J a s . I'o d rta « cc Í t k de tvü o
m a n ^ l u»#; m c a Io u en las »«pulJ « manicios
( 3 ^ Stt] embargo cabc u sa r e) bonit'> nufnbte qoc w k da eo los
^
O A íte
po tibia
**<i
'<)
'ta n tx ik it.
E n e l D íc c io n a n u de
K reoe.
i^ut « donde he lia lU d u s u
(xtìni^iika, ^ )a curiosa e l« e r i* d c ’>ii de 40 « a
de O Sate Irs |i« i.a n
civr e la j» )rta d o f de i a M U b c j . » o n ia « «suele lu b e r a l l i m uthi’« s^pi't*.
P ro ^ a m « f|w e» la d rid o <ie p ^ rr» m aynr « ta d m iO ' en f^ n e r il rs u $(, « 'o
* ce tt» en su w io ir fa s ila b '.
Z c i n b a t u , c o n ta r. (I)
Z e k » l c , ccnieiio. , L o e m p ie o
Z e r u , ciclo .
Z e r u k a , v ain A ^ d e ! e c u m b r « > ]
Z e ( m k « , costra
el P . AftÌbaiTO.
2> K k tn , a v a ro .
Z c u , tú m i« m o , v o s m is m o .
Z e k e n k e r i , avaricia.
Z c k o r . novifki.
Z e l a i , pradr», c am p o , (2 )
Z v l a n , c 6m o.
Z e m a i . iTncnuz!^ |l tìn Cbo*
tie r r i y otro« p u n u » . zem okuntze.
Z eya,
m e rc a d o .
II
li* v o z a r ­
c a ic a .
Z c s e i ) , F e b re ro .
Z c s ^ n , lo ro .
Z e x e n k a , to r e a n d o .
Z c K e n k c t a , c o r r id a (d e toros}]
Z i b l s k a a , rebarba r (p ia to s i.
Z i b u , c o lu m p io . ,| E n C tio i
Z v n t A t n , a m e n a z a r.
Z e m e n d l , N o v iem b re.
Z e n u a d a r,
' E iv o ra rraica.
Z c i i t z u n , « lenlido'I iu k io .
Z u o M n algo
Z t r , q u é , q u é coì^a
Z « r a , fulano, sixuél (3 )
Z e rb a tt,
Z c r c K l n , q u c lia c tr.
Z ^ r r d , « lierra ¡i r c b s n a ü a . (4)
Z e r T A l d o , fè re tro . (5)
rri, y i b u .
Z i d a r . p ia ta .
X ie g A , m a z m o r r a , c a la b o z o .
Z i g u r , v a r a , a ¿ n te .
Z lg O r r A d a . c a s tig o .
Z i k o U , ta c a iio , (7>
Z U , o n ib U g o ,
Z n b o t , a b d o m c if . p a n z a .
Z l n u l , e n ju to .
Z ii id f » , s a n o ( s in m a n c h a , $in^
d efed o ),
Z e r r a u ta , ^ rrin ,
Z « r r o t a , ScTtuclift.
Z l o g i r a , p a n la n o .
Z I a f f o , f o n d o , c a la d o .
Z v r t n , p fe c tu a r. (ü)
Z in ts o , fiiio jf td .
<1 ^ L a M ip k c i
H
U r ia rl« ,
(3j CooM Qd)«n*w, pücúc «Ignificic
usnilUahai vkoiia <p]a«a>.
(1 )
Dre M
E » nn a»ati r e c « n o a i ] *
frikntJa 09 la tie <n& o n«nca, a) « i i o s n
Dot ys n
iubdUeii*»^]
L o f i n r t '* « o o c i « j» d o r1 n”
iw K t i4 i« i o «ti>ew s o )e 'o«n« a la oMUOtin o no
ra iM n le .
( 4 i K a su p ( Ì * c r A - c e p c ì ' « ( k b e de m
{S I
AntlgtiaaenK,
qn lere c s p m a r c 1 a - ¡
v v ? r ^ T a ñ a > I a k n g o a v s k ^ . h ti 1a
h-
Ch<>ri«rri.
accalca. P e ro c o c i n loda« I j s q K
a i| M e m se n a c n c« cc
l i l n . 4 cb r w r pue<la n M T a n e n w rti a »
uno
F » o*Ti* g r a n r M u n o D R t» l a « f t i i i ^ e r i é c l o n . ' ■ o ' « I « H l o à t z e f « . I n <3lc
«»»'*>30 n o r e n j è t C ì o n o n « i « r e « x p r w t r < |.if » ™ « tH e 1« a c c i O n » i i u e a 1w k
« « rh o .
t o Q M K Je fT l prin«ipjl»ne;iw » ijo lfic a 0 i>nf»c«, <a»ndo*.
ZÍD t% 0 t« 4 u n , f in e z a
le a ) tid
Z iñ u , m uccs
Z io , m o tiv o , cau si, II N o lo h e
oWo nunca c ii C h o rictrl.
Z i r i , c u ñ a , c la v ija .
Z t r k lu , movitnienlo.
Z f> rig a lz tv k o ,
d e s v e n lu r a d o
;| r é p r o b o .
Z o r i $ a t & . d e s v e n tu r a , i n f o r ­
tu n io .
Z o r l g o g o r r e k o « d e s g r a c ia d o
Z Iro I, z a p a te ro ., E z v o z a r­
Z o r J A i i , fe lic id a d .
> ^ o r l o u c k o , fe liz |] b ie n a v e n ­
caica.
Z lr r l, c h ic o lc o . || S u c i u m al
tu r a d o .
Z o r i v D t a a i i r t . b le n a v e n tu *
PII C h o t l e n i .
Z l s k n , b o lsa .
ZU & I, te r c o || b<l1 acó .
Z i t i l k c r i , te r q u e d a d ,| b e lla q u ería.
Zlt&, p ililo , raja de leña.
ran u .
Z o r i t x » r r e k o , d e s v e n tu r a d o .
Z o r o , lo c o .
^ o r o t a a u n , d e m e n c ia , lo c u r a .
Z o r o t x a , lo g u illo .
Z í u r , s e g u ro , c ie rto .
Z o r i i , p io jo .
Z o r r l b e d a r , a lb a r r a z (B olá>
Z i n r t a s u n , s e g u r id a d ,
Z i c i r i n , d e lg a d u c h o || r u in .
n ica).
Z o r r o , sa c o , c o s ta l.
Z o t , tr p c .
Z o k o n d o , rin c ó n ,
Z o r r o t z , afilad o .
Z o r r o t s a D e , a íila d o r .
Z » ld ii, m a d u ra rse (u n a h e ri­
Z o i T O z i u , afilar.
d a)
d e s a r r o lla r s e ( u n n iñ o
o joven).
ZoH, b e llo , h e r m o s o (1)
Z a I i z a I o , panadizo.
Z o r, deuda.
Z u r& b ia D , atolondrarse.
Z o n k e r l , c a l a v c r - d a !| Io n le­
fia , in se n sa te z .
Z o r « tii, e n lo q u e c e r,
Z o r d n o , d eu d o r,
Z o r i , f o rtu n a , s u e rte .
Z o r i f a j e l o , d e s i c i * , m a la
s u e rte .
i'ij
N aftU n d o de « « q Í J i h po«dc
« 1 o l i o , » . g e . , « p e r s p ic a z » .
Z o r U i, <xho.
Z o r t & l g A r r e o , o c ta v o .
Z o r t z l k o , Q C t a v i , c o m p o s ic ió n e it v e r s o ;l a ir e v a s c o
(M ú s ie ü ) I s o la ( c a r ta d e l
n a ip e )
Z o r t x i r c a n , o c h o c ie n to s .
Z a r a , < uela.
Z o t i i i , h i p o ,1 E n C h o r ie r ri,
k ¡ k e l2 .
Z o t z , p alillo .
7.0Z V , t o r d o , m irlo .
7.U. iiú v o s
>90oufo»
V M b S a jK io
d e & eo))d o 6 ,
Z u b i, puenK .
Z u b u , so p a . 0 }
b u e v o j.
Z a r i t k s u d , b la n c u r a .
Z u l « r i , m a d e ra m e n
Z b I o , a g u je r o .
Z a r í t n , b la n q u e a r .
Z u l o i u , a¿iij<‘Tc^r.
Z u m e l , co«cv>ja { B o tá n ica).
Z u r r a , r o n q u id o .
Z u r r u m u r r u . r u m o r.
Z u m i t i , ñ 'je,
Z )ir, m a d c n . i2)
Z u r r a t a d a , s o r b id o .
Z u r / z t A , b l a n q u e c in o .
Z u i u n d u , tm d t r m a r s c , p o n e r*
s e d e pie.
Z u r b i l . p ilid o .
Z u r b l l d u , [>flíidecer.
Z a z < ¿ a , re c to , d e r e c h o J u s t o .
Z u r i . b la n c a .
Z a s « i i d u , en d erezar.
Z u r í e a , c á t i r a t a {en e l r>|r>).
Z u f ^ e n l a a a n , rc c th u ü , ju s tí'
c ía .
Z u r l a x * . e s fín te r.
Z u H n g n , s lb ú m m a , c la r a (de
(1)
Z p z u u , á la m o (B o tá n ic a ).
SuceOe con n t a p f t l a ^ lo ^tte con A U L K I , B O N B I L , etc., qu e « v p ie a n «
do de tu f o « s i Uj y b>iM)a M c k >, ia« i n i c M rv<o<ÍdR» p o r otKStroe tcayotea, se
q o )s j(ra jm »jacU «t a1 d n v á n i k lo« l t a ^ <
l u r a b M tT i i w d r S I L L A B A f
j
Q O T líL L A O A T
A s i boy los b iis dic«ii S ( ) ) ’A n
/X)VA
0 0 / / ) A . (A e o M en
tx
L K c c jo s m Ío ).
l2)
Ccdso adieÜTO puede slgnlDcar > llfU », «ptudcut«« o « a v ls & jo .. V m
<aso Fii r D n a l
jM « e .
¿ a ra ,
n
to rrte. P r r o como n b s la » tÍT O , iÍ| n lf lc íe d o í§ b », m V final »
) j m ddrta
Z u rra ,
«4 litio .
V o ces infantiles
E »as VMS »e «apleaA «fi
c v n w u d o n n cun niAM<|üe
p u ' w 0 < f M «dad .tun no u *
te n decir U s qu e cierto aa*
o w ra a i y K d u d O D de
bfa», r d e pUm las i»ái, d e ^ .
(uo9a»0itfe.
A a lH ta i, d e p aseo , a p a s e ir
M am a,
A p a , m o n ta d o ,1 m o n ta r le .
todo l í q u i d o potable.
M a m o , d u e iid e , el c o c o .
Ata m o r r o , c u a l q u i e r in se c to .
A p a p a , a d rre c h tc 0 6 .
A p a t i e , s e n ta r« .
A u - a u , (>erro ( l )
A u j i a , le v a n ta r s e .
a g u a . '| V p o r e x te n -
.M a n , m o r d e r II c o m e r .
A fou-
B a b i t u , la v a r,
m au, c o m e r m uebo,
M l t x U x i i , g a io .
B e k v r e k c , c o rd e ro .
N a f t a , c a s ta ñ a ,
I k lr ik l, n b a ito
N a u iia , s a c e r d o te I to d a p e r ­
K a k a , m ic i-d a . :i Y p o r e x te n -
s o n a r e s p e ta b le . ( 3 j
N a u n a i i , p e ir o .
c u a l q u i e r p è n e r o d e iID«
r a u n d W i.
N i ; o e . lech e.
K o k o , huevo.
N e f ia , n e n e , n iñ o ,
K ü k o k o , g a lljn a .
i í o k o l o , c h o c o la te . (2 )
L o lo , su eñ o .
O A a H )ñ a , cosa m uy buena.
O t o , Ho.
M a , h c s o . i| M a m o n , b e s a r
0)
Todoe I m n e o ib tn Mibttaaiivi>« in ( ,in liln «
S« e*fi T«o S I H D)c<iooatlo de A^cuc, v
C f c x lm i Hu lo l«e (Hdo n n n c t
n ic e w « II U q o e itlo , O ch a sd la n o
«30klo.
S e d i c e e n O ü a te .
P a , b e s a r.
P a p a , pan.
y
n u p lr in ea a « I «rH keJo
dice «o M ^ndragéA >' O d a »
a
En
U l) iik * , K ^ o n el O ic e Jo iu tk i a rtiba
P«pa<», dueiMlp, el coco,
P a a n {cgin), c a f r v .
P l p J , pájaro
poHuelo.
H i í s i , jugupie.
Po p e.
« rtp a .
P u p u , dolor
T a t a , niñera.
T a ta n « ct niñc» mimado d« )a
c a s a , l i s « d i c e e n M a rq u ú ia
y l.e q ije ÍIÍo . N o lo tie o íd o
? n C lio r íe r r í.
T a t l , n o dar (d c s p u « dcofctcer).
T x a tx a o « am ado.
T x a t x l, p eg ar.
T x a t x n r , d ie n te r e c ié n « tiid o
T x a u , ladrar.
T % « u > tx a u , p e r r o p e q u e ñ o . •
T x c i x c , fiíñ o .
T x», » a r .
T x l n , d in e r o .
T x t c s l , c a r n e (v U n d » ) ;; p e s­
cado.
T x o k o > t x o b o , a p a v ^ c o r lo .
T x d ts o » queso.
U an
n i ñ o . || O im in u tiv o
de
T a t o , u lto ,
u a u es el u a iia tsu d e
T l l i , Icchc (materna).
fa m o s o c a n to p o p u la r : «D a*
T o tv ,
u a lx u a , lo ta lo , ? :n k o r« Ín trta
perro...I Proplaniejile,
tota se dice d t los eaehorn»
y perros menores, y au-au y
naunau, de lo« mayores.
T u t u , cualquier insírumento
de b o c a .
T x A , golpe (con la m ano].'
Txa m o fi, dar zoipcs.
T x a g ln , diente,
T x a g o , acto de tenerse so b it
tos pie«,
T z a C x ii. p e r a ll m a n z a n a .
n lk
g ero , /iik
^ ra
e s te
<lo?un
o r d u r r n baten, bíok e ^ n g o
d o ^ n lo » . N i o i t o , d u e r m e
y duerr>H ', a h o r a tfl y y o lu e ­
g o , A U llu ra q u e lú q u íe r á s ,
d o r i ti ii e m o s lo s dn<i.
U r r a , a v e s d o m é s tic a s e n g«*
n e r a l: >;aJljna, g a llo ,
p o llo , p o llu e lo ,
chón.
p o lla ,
p o lu n u o
pU
Gramática Vascongada.
M
í
•; ? ' .
^
mé
• '''. .
- ,\
GRAMÁTICA VASCONGADA
L E C C IÓ N 1
A lfab eto Tasco.
a lfa b e lo v a s c o s e c o m p o n e d e las s ig u ie n te s le lra s
a
m
n
b
f
d
i
e
o
f
p
g
r
ts
o
i
r
j
r
tx
k
s
l
t
l
u
l
x
y
z
íz
esías v e in tis ie te le tra s s ó lo c itic o s o n v o c a le s:
a ,
€ ,
i.
O ,
U
T o d a s la s d e m á s s o n c o n s o iia n le s.
L a y e n c a s te lla n o p u e d e e s c tíW rs c c o n e l s o n id o v o c a l d e i e n es*
t c c d o s c a s o s , p e if e c ta m c n ie s e ñ a la d o s p o r la R e al A c a d c m U CispaS o la e n s u G r a m á tic a C a s te lla n a :
1.°
C u a n d o lAtA v o c a l e i c o n j u n c i ó n : / m n
y P ed ro , c M o y
U trra, i r y vtn lr.
2."
C u a n d o , p r e c e d id a d e u n a v o c a l, t e r m in a p a la b r a • E s p e lü y ,
/<»y/ e tc .
C n vascuence, en n tn g á n caso.
P r o u a n c ia c ió o de U s le tr a s
La
e n v a s c u e n c e s ie m p r e €S d e s o n id o s u a v e , sin
n e c e s id a d d e q u e la a c o m p a ñ e la u .
A sí Q ue g e y g i s e
p r o n u n c ia n , re s p e c tiv a m e n te ,
c o m o e n c a s te lla n o s e p r o n u n c ia n ^ e y ¿ u i , v . g r . en
« g u e r r a , y « g u ita rra * .
Y p o r lo m is m o , g u e y g a i se p r o n u n c ia n c o m o e n
c a s te lla n o g ü e y g ü i e n « v e rg ü e n z a » y « c h a n g ü í*.
L a X s e p r o n u n c ia c o m o [a c h fra n c e s a e n el v o c a ­
b lo <cheval>.
L a p r o n u n c ia c ió n p r o p ia d e U ? n o es p r e c is a m e n ­
te c o m o la d e la z c a ste lla n a , p e r o ta m p o c o c o m o la
d e la s,' m a s b ie n c o m o la d e la f fra n c e sa . S in e m ­
b a r g o el v u lg o e n g e n e r a l n o d is tin g u e e n la c o n v e r ­
s a c ió n el s o n id o d e la z d e l s o n id o
d e la 5. P o r lo
c u a l n o es p re c is o q u e ef a lu m n o s e d e te n g a e n a p r e n ­
d e r la s d is tin ta s p r o n u n c ia c io n e s d e
la z y d e la s.
P o c o im p o r ta q u e p r o n u n c ie la z c o m o la s , c o n tal
q u e a p r e n d a a d is t in g u ir s u u s o e n la e s c ritu ra .
L a p r o n u n c ia c ió n d e la t s e s ta m b ié n d is tin ta d e la
p r o n u n c ia c ió n d e la t z . P e r o ig u a lm e n te la s c o n f u n d e
l a m a y o n 'a d c l v u lg o e n la c o n v e rs a c ió n . P r o n u n c ia la
i s lo m is m o q u e la iz .
P u e d e h a c c r lo m is m o e l a lu m n o .
O ftA M Á T S C A
V A SC O N O A D A
55
S e p r o n u n c ia U i z to c a n d o c o n U p u n ta d e ta len*
g u a U b a s e d e c u a lq u ie r d ie n te in c isiv o c e n tr a l d e la
m a n d íb u la s u p e rio r ,
A viva voz es como se aprende cn seguida tanlo la pronuncia­
ción de la I» como la de la Is.
L a i x se p r o n u n c ia c o m o U c h c a ste lla n a .
T x a k u rra . .
c h a c u rra
E tx e a . . . .
echeú
l l x i ...............
ic h i
I
T x o tx o . . .
A la b a tx u . ,
ch och o
a lú b a c h u
T o d a s la s d e m á s le tr a s se p r o n u n c ia n lo m is m o q u e
en cas^tellano.
L a n o e x is t e n c ia d e a lg a n a » le tr a a
£1 a lu m n o h a b r á n o ta d o q u e e n e5te a lfa b e to n o
fig u ra n a lg u n a s le tr a s q u e él c o n o c e d e l a lfa b e to cas*
le lla n o ,
l.c v o y a e x p lic a r su o m is ió n .
D e s d e h a c e tie m p o se b a c o n v e n id o e n q u e n o se
d e b e e m p le a r e n la e s c r itu r a e u s k é ric a la v
n i ta m p o c o la c
ni ta m p o c o la q
n i ta m p o c o la k
II)
P s M p f . n o « i a f \A a
t í i j i)s * l o c í f c o n b
) « » g ii4 1»¿ w v U s «
koí r r l t -
»«»» d lm m ,
E ra n d to t i m u n b r « h a si^ n w
^
com o I t t i , y a
«< n a M m .
« c h o jw e B to «
*1 m e n o « e c iU c n i o f x . p m n u M i J t la
p o e « « p iC B Ó tr • » i - a
v o í U p f o o « iK Í a o A n
p o r q u e al v a s c u e n c e le s o n c o m p fc ta m e n tc in n e c e s a ­
rias.
L a s le tra s d y í s e h an o m itid o p o rq u e n o s o n o tra c o sa que
h d y I c o n m 6f« d u r i, fen ó m en o s fo n ético s q u e se o b serv an en
m u y p o c o s p u e b lo s d e V itc a y a , y au n en « o s en m u y lim itados
caso«, y sie m p re sin n e c « i d í d nf u tilid ad fo n ética d e im po rtan ci«.
U d i y « e s otru c o sa. P r o c r l a s e d en o tan d o p ro n titu d en las
o n o n ia fo p cy a s d ia n g a . d z a p a r f. d z a r t , d z a s t, d z a u s l. d i i f t - d u n
y d z i s t S e p ro n u n c ia d esliza n d o ráp id am en te Ja len g u a so b re las
W sc s d e lo s diente« in c is iv o s c e n ir a le s d c la m an d íb u la s u p e r io r
EJKRCiaO
D E LECTURA
K x a ro n g o b a x c u sk it a p u r b a te n ., — ¿ Z e r eg in b e a r d o z u ba? —
Ciauz» c it K i; g fñ a r ro k g o r - eroan eta sa g a rra k f f ¡lt 2 « n
itw i,—
A r in jb iti c e r o , — B a i, tiz o n a , a] d n d sn ik ariñ en . — M art/eicn cao
itxaro n ífo d c u lsu l, lastcrt^ u b x 2 a t o z ,- O r d u - c r d i h a rru an naz.
O rd u -e rd i b añ o gey«y.'o b e í g m g o d o zu r.uV o t . - l i z K i z . g i;'o n a
-
jT ira b»\ E n lz u n b a n i z ; M ^ rtzc k n c an
( w k iir o k erra d a g o ta
tz a ítc z s s r iu e t w a » atcan zarata cfcjin b a rik . — E z eu k i b ild u rrik ,
F n a ii
iatig o . — ;A r a g e r o í
T ía k » r r a k a z o lg e la gitKi. — E z a g u n *
ñ au ta e zleu st c zcr eg in g o . ¿M ariz clen ctik nor« ¡o a n g o in r a ? —
fi< r« k c sa u g o d c u ls u . — ¿ ^ u M artzelen can g e r jtn k o z a ra a l a ? L * , iru ro k jo a n g o g a r a io * n b ear •Sogna ieku d a n c la ra . — B crak
e w n g o d e u sfala e rau lzu n
deustózu la . — B c r a k e s a n e o deu^kula
o - n j¿ura tzan d e iib ift. -
¡A , o r i d a h eslcnk? - A n n
ib íli ^aitcz
O ían b az.ijjo z, o rd u b ttc b a ñ o b e g c y a g o b w r k o d o z u csan dozH zan h e ^ rro k egiten , ,T ira , giz o n a , z o rlz ira k b ad ira la »gilu zailezl
-
l-rr c íit cstu lu , M artzelen etxean o U n
b a ñ o a^ líro a g o b u i
d ira, e n e i K u a . - E zta o r i k o ntu a. N l k zo rtz ire ia ra k o jo a n g o
tia-
zaJa a gin d u d cu tsat e t j,., — Z o a ? , b a. N e u b e a u x e e g in cta b e in g o a ñ jo atig o n a z. — O ra in d iñ o jo a n g o y a líu
r u r i o rre U n
b « te
o r d u - e r d i.. — ;E z o r i x e l - A p r i k o d j . - ¡ O i z o n a , o n d o sinis*ratxa
m a ! Z o a z ze u o in tx c , b e g ira euki barifc » ízo n a, — G e r o a r le b a. L a s ie r » rie . A , e n lz u n : esa n c g io z u iU n z e ie r i tx a k u rta , bad a-
czpwJan be, eukt d a g ía la c t x o b i r r i u n , t»aku rrarcn a s m k a d a lik e i todala il¡;ii r a U . A ic iík
d o d a la zardta, ta z i r a k a cn tzu iid a-
ko¿n urtcn üa^ütla b crak ale ra ... fT x a k u rra k l o i z u seg ik o cicuskuti
bagcnXi!...
L E C C IO N
II
Q u^ c o sa e s sílaba.
E s U le tra o
g r u p o d e le tr a s q u e p u e d e
p ro n u n ­
ciarse e n u n s a lo tie m p o , e n u n a so la e m is ió n d e vo¿.
A , V. g r ., es s íla b a q u e e o n s ta d e u n a s o la le tr a , í>u
se c o m p o n e d e d o s , g a u r d e e u a tr o , k a u s k d e c in c o y
p h u s t d e seis.
D e la m is m a m a n e r a q u e u n a s íl a b a p u e d e c o n s ta r
d e u n a o v a ria s le tras, u n a p a la b r a p u e d e c o m p o n e r s e
d e u n a o m á s síla b a s, c o m o e l a lu m n o lo s a b e ya.
L a p a la b r a q u e c o m o
fas a r r ib a c ita d a s , c o n s ta d e
u n a silab a, se fiam a m o n o s íla b a ; la q u e c o n s ta d e d o s,
t>ísí/aba. la q u e c o n s ta d e tre s, tr is fia b a , y e n g e n e r a l,
lo d a p a la b r a q u e te n g a m á s d e
n o m b re c o m ú n d e p o lis d o b o .
u n a s íla b a lle v a el
P a la b ra s d e u n a s o la s ila b a s o n , p o r e je m p lo , a y
to d a s las a r r ib a m e n c io n a d a s . D e d o s : b a rrí, g e r o , y nm etre s : ih ir ñ , b e r a n iia y a la b a - D e c u a tr o : orka/K Ia ,
^g:a¿aba, etc.
D íp to u ^ o a
S e lla m a d ip to n g o al c o n ju n to d e d o s v o c a le s pro*
n u n c la b lc d e u n s o lo g o lp e , c o m o a a e n « ap lau so » ,
{ .i l« n g u a c a s te l la n i (le n e c a to r c e d i p to n g o s , a s a b e r
<71, q u e e x is te e n ú l r t ,
au,
a p la u s o .
01 .
iOÍS,
oa.
bou.
fi.
ea .
v fis ,
ia .
d ia b lo ,
io ,
i lo g i o ,
ie.
m ¡el.
/n .
aa,
fra g u a .
jjo n g o p o r e je m p lo
(te u d a ,
c iu d a d .
ao,
tr id u o .
fl**.
u l.
p tie s ,
c a lilo d o ,
I .a v a s c o n g a d a n o lì e n e m á s q j e e s to s sí e le :
QO. a u , e u , a i. et, oi, u¡
E je m p lo d e d ip to n g o a o te n e m o s e n a rd a o
d e a u , e n la a
d e eu, en g eu
d e a i,
en bai
d e ei, e n b e i
d e o i, e n g o i
de
u i, e n s u in
N o h ay e n v a s c u e n c e
d i p t o n g o s Q u e e s lo s s k t e , y p o r lo
m ism o n o b a y d i p t o n g o Ío , p o n g o p o r e j« m p l» , « u n q u e Í o p u e d e
se rio cn h
le n g u a c a s te lla n a .
P o r lo m isniD , liR A N D lO , v , g f „ s e p r o n u n c ia e n va& cuence
f ,-K A N * D l* 0 y n o E * R A N * D Í O , q u e e s c o m o s e d ic e e n cas*
telU no,
T r ip t o n g o s
D e n o m ín a s e ír íp fo n g o e n la G r a m á tic a C a s te lla n a el
co n ju n to d e tr e s v o c a le s p r o n u n c ia b le d e u n s o lo g o lp e ,
Y e n c a s te lla n o s o n e s to s c u a tr o ;
i'ái, q u e se
léi,
u á i,
—
—
u é i,
—
v e e n desp reciá is
e n d espreciéis
e n ú v e n m iá is
en
a ve rig ü é is
E n v a s c u e n c e n o hay n in g ú n tr ip to n g o .
P o r lo m ism o^ sí e n a lg u n a p a la b r a e j s k é i i c a se h a ­
llara
ta i.
si rei,
é s te se d iv id ir á en i y d ip to n g o a i
<^ste
—
en i
—
ei
sí uai, éste
si uei. éste
—
en a
en u
—
ai
ei
¿ fijo s
L lá m ase a fijo la le tra o c o n ju n to d e
le tra s q u e se
a g re g a a u n v o c a b lo p a r a m o d ific a r s u sig n ific a c ió n .
Sí su a g r e g a c ió n se v e rtfic a al p r in c ip io d e l v o ca b lo ,,
s e le d a e l n o m b r e p r o p io d e p r e fijo , si e n
in fijo , y si al fin, su fijo .
P re fijo s s o n , v . g ., b a
Infijos,
Sufijos,
e n b a á a to r
—
ei
e n e id a io r
—
ts
--
it
e n d e u fs a z u
e n d ita
fa s u n
e n g o r g o fa s a n
k e ri
e n a rro k eri
—
L o s ¿ fijo s q u e n o s o jt p a la b r a s ,
e m p le a d a s f u e ra d e Is a fija c ló n .
m e d io ,
n a f u r a lin c n le , ita d a s ig n if ic a !
P e r o h a y palAbrAü g tic p u e d e n e m p le a r s e c o m o ta le s p a la b ra l
f u e r » d e la a f ija c i6 n y p u e d e n e m p le a r v ; i ^ m o « fijo s.
C o m o h a y a ñ j o s q u e e n n n tie m p o se e m p le a r o n c o m o p ala b ra s*
y h o y n o s e e m p le a n ni*$ q u e c o m o su fijo s .
H o t 1‘je m p lü e l h o y s u f ijo
ara, q u e c o n la m is m a s I g n I H u c i
d e f í l p q u e tie n e c it la a c lu a iid « d , se e m p ic ó e n u n l i e m p o c o r
))alabra.
E s m a y o r , m u c h ís im o m a y o r , e l n ú m e r o d e s u f ijo s q u e el de
p r e fijo s . V e l d e ÍtiH jos s e r e d u c e a m u y p o c o s : lo s d ic h o s í s t í l
y aJffúii o tro .
A h o r a q u e p u e d e s u c e d c r q u e a u i i s u f ijo $e Iv a ^ fre s u c a l g ú i
o t r o s u fijo , y c n ta l c a s o , c la r o e s tá , e l p r im e r o v e n d r á a s e r t»
e l c a s o un v e r d a d e r o in fijo .
P e r o f u e ra d e e s te c a s o , lo s p r o p ia m e n te lla m a d o s in f ijo s son
m u y c o n ta d o s .
E J E R C IC IO D E L E C T U R A
;T lra , ^ a z a i r
— ;E z
^ p a < z a p a , o r a lr id ik b i d e a s k o e g n i h e a r d o g u ts.
g J g o z Z a m u d io n l>a? — B a l, b a ñ a e z L a r r a h e tz u n . I.a rr* -
beU UTa e m e tlk o r d u b e te k o h id M d a g o I n g u r a . - ¿ O r d u
b e le k o a
bañ o £2? O rd iia n e z t o g u o rA Ín d ik b e r a n d u r i k ; b e r a n d u s g o jo a n d a
be a u rk ilu k o d n g u T x a n d r e s e t t e a n . — C z ta k it
ba
O a u r b a r ik u a
M bi^da ta, b a le h e k e B i l b o ü k iz a te a — A la n r m o í a n , g o a z « n
ei:»ean b a d a g o , c d c r to , t a c z p o d a g o
eta
h e ¡s e r e g in g o y a k o b a ! I lv a -
roi) e g in g o d eu tSA g u b e r c e t x c a n e d o o s la C u b a te n . ;O s U ( iia k c g o n *
g o al d ir a I j i r a b e í s u n ! — D «i,
b at b añ o geya^o.
U u ir o iz u
ap u F
b«(en e d o 2 o a 2 a u r r e r a lx a k a ~ tx a k a , b ( in g o ix u a ii b a lc ik o n a tx a tz u
U r apur bar e á ¿n b e ar
d o i íiu rrí o n e ta n , — ¿ E g » r r i
rg a rrí a n d ia d a u k a t , b id e - z a H a n d ía n
n a to r u ra
i L . — O r a m ix e d a u l u z u , b a , e r a e d e r r a . — ;A u
•
¿ a r a ? — Bai^
e d a n g o iie u n k e '
d a tira re n g o z o s !
« A z u k re / g o s « ( u la d a g o a l a ? - ^ E z l a k l ( in k ¿ e r d a n , a o a fa ezta*
tría a U e g iñ e la n t lx i d c u s ic . E z t a g o c l a n g o u n k tííz k ^ y a n , — E r ¿ n *
d íoii b e
e z ta g o z a in
t x a x n ik b a .
a d is k ld e a . — Z á g o z
ix it lik .
Ez
E ra n d io n , e z S o n d ifc a n , c z L o y u n , cz D e r io ii, e ? la T « o r l c r r Í g u z *
íian be, e r i a z o u r ik i t u r r i o m n u r « r c o o o d o a n í p i n f e k o r k . jO r r c n
lerdcn a, I n s t a la b a ñ o le r d e n a g c w , U r a c a g o a !... T x o r i e r r i la r r a
neu b r , b a iiia c z U u b a r rik e t e a k
'•la b a d iiio l: g u r e c r r i í a
b«lk>; b a k o lx a k
a lb fv e m e ta k o
u rak
n a¿
b e re a b e a r dAu
g i i z l ia k
k l l > ¡x í l l i k
egoii b e a r d a b e u r a u d a g o a n le k iia n . — ¿I^ai z e r a ! ¡A r a g e r o , A n ­
dra M a r i- it iir r ik o u r a l...
; E « t e a b e l A n d r à M » r l- J t iir r lk o u r a ezta
« ¡la lu ítk o b e . M a n u . L o y u k o
b J4a ¿A n d ra
A lo n t s o le g ík o a
M a rí-ilu r rik 03 d a t i z u jio c o r a ? ..
esan b a z c n d u n
ba,
¿ L d a i i d o z u i ñ o íz
f e r o ? - ; E n e h ; i n c d a n g o b.*! Ü a i U s a t i i l a n o d a n b e — O n ^ e m c n
U f r a b e l/ u k o u r ik o Ic n e n g o e ( * M k . — ;A r i n c g iu d o ffü g e f f ì f — ¿ A r i n
tMQO c í ? - B a i
b a , b c r b a z - b e r b a z ,. — l.a s t e r i k i i s i t o d o p r T x a n -
'Irescn c U e a ,.. O n a b c r a , E t o r r i k o g íñ e a la ja k m b a le n Ic z ,
b íd e r a
urtcn d e u s k u , ¿ 7x n io d u , I x a n d r e s ? — O n d o t a ;z c u e k b e b a l e ? { j ?
Bai, J a in k o a ri c a k c rra k . — Asfco p o z b itc n iia z . ¡K o n l» ), k o n j* o :
N c u re « p a l d i k o l a g u a z a r r a k ... S a r i u b a r r u r a , tx a k u r r a r e n b»Uu*r
b írik . O n a c n ie n , K o n tz c , s a r r ila n a ita lu d o d a z a n M i n u ta t r r a Diou, (x ik iiak o la g u n a k .
t i 2flrle j ja u r jo a n g o .
A ts e g iii d n l eT w uliitca.— DaiLn g c iik b e.
L E C C I Ó N III
b a « s u Je c c ló « e i p A M r « t4 M d c s h i* .
e a w í d é * c t 9 U « a c lá N
o o tttio n
qw
w nos h » *'
ik K s B ft } * f f a o b w r v a c l t e .
H «4e »tted w m d e t k n an d o
p<a2 ( * ; u q u m Iu H j>fi>fnac 1o
opatfienu, « ifA ilia w M «iw pruM ur
Q u é e i a c e n t o p r o s ó d ic o j q u é ca a c e n to
o r to g r á ñ c o
ti
a c a n to g r a m t lic a l p u e d e s e r p r o s ó d ic o u
o r to ­
g rá fic o .
A c c n lo p r o s ó d ic o e s la m a y o r in te n s id a d
de
to n o
c o n q u e c n u n a p a la b r a se p r o n u n c ia u n a s íla b a r e s p e c to
d e 'o tra . P o r e je m p lo ,
h ^ b lan d ü * c n
c a s te lla n o ,
cn
la
l ^ i a b r a ja tfo U c a r g a m o s ^a p r o n u n c ia c ió n s o b r e la s i­
la b a U m á s q n e s o b r e la i o tr a s d o s . P u e s b ie n ; el
a c e n lo p r o s ó d ic o d e e s a p a la b r a se d ic c q u e e s tá s o b r e
la s íla b a //.
A c e n to o r to g rá f ic o e s el s ig n o c o n q u e e n la escri*
t u r a r e p r e s e n ta m o s e l a c e n to p r o s ó d ic o , t.1 m is m o q u e
^
v e tr a z a d o s o b r e la í d e (a s íla b a //.
B l a c e n to e o e l v a s c u e n c e
E n c a ste lla n o , p o r ra ^ ó n d e l a c e n to p r o s ó d ic o , las
p a la b r a s s e d iv id e n e n a ^ d a s , lla n a s, e s d rú ju la s y so*
b r e s d r ü ju ía i.
la s q u e lle v a n el a c e n to e n
la
últim a sila b a , c o m o vendi; lla n a s las q u e le lle v a n
Y se lla m a n
en
la p« nú Iti m a s ila b a , c o m o ve n g o ; e& drújulas la s q u e
1« H evsn e n la a n le p c n ú liim a , c o m o c á n ta ro , y s o b r e s ­
drú ju las las q u e le lle v a n e n alj^una s ila b a a n te r io r a
la a n te p e n ú ltim a , c o m o h a b ié n d o sem e .
En la le n g u a v a s c o n g a d a n o c a b e e s tá d iv is ió n .
I^orque las p a la b r a s e u s k é ric a s n o lle v a n a c e n to pro*
só d ico e n n in g u n a d e s u s s ila b a s (y d e e s ta c la s e so n
las más) o le lle v a n e n la p rim e ra .
V o c a b lo s v i s c a í a o s c o n a c e o lo
Los v o c a b lo s v iz c a ín o s q u e U evan e l a c e n to p ro sò *
dico e n s u j:^rim era s íla b a , s o n lo s s ig u ie n te s ;
I-Os v e r b o s b a z k a ld u , e m n fs i, e a / « , J a iir/in y /a u s i.
L as fle x io n e s d e p r e s e n te d e im p e r a tiv o , c o m o M o r ,
«venga».
L as flex io n es d e p r e té r ito
im p e r fe c to d e in d ic a tiv o ,
n o lle v a n d o el suíi } 0 re la tiv o n .
T o d a s las fle x io n e s v e r b a le s q u e lle v a n d
co n la s ig n ific a c ió n d e
< si», c o n ju n c ió n
p r e f ijo d a
c o n d ic io íía l,
co m o ¿ ta d a /o r, «si v ie n e » ,
Y
to d a s la s fle x io n e s v e r b a le s q u e lle v a n e l su fijo /a
^
la sig n ific a c ió n d e < quc* y e n
d o a/a, « q u e v a y a * .
,
s u b ju n tiv o ,
com o
A d em á s, lo s a d v e r b io s z e /a n , a la n , o ía n , b a iia y bere.
L as o n o m a to p e y a s d a n b a , d o n g a y d a p a .
L as c u a s i-c o n j u n c ió n es b o fe k o , « o ra » , «ya», y b a le « en p a r te » , «en c ie r to s e n tid o » .
L a s in te r je c c io n e s /a id a !, i ta f, ¡trrú!, ¡ u r r a f y ¡ u x a !
L as c u a s i*in te rje c c ió n e s a r a , o n a y o rra . y el amfrt,»
c o n tra c c ió n d e o ra em en.
L a s p o s p o s ic io n e s
« h asta» , a r te a n , « e n tre * , y b a g a
y s u v a r ia n te b a rik , «sin».
L as p a la b r a s m o d is m o s
« d e s c u b ie rto » , «con
la c a b e z a d e s c u b ie rta » , y z u t u n i k . - d e p ie » .
Y lo s p r o n o m b r e s d e m o s tra N v o s q u e lle v a n ef p refijo
c o n la s ig n iñ c a c i6 n d e « m is m o * , c o m o a a ri, «ese
a
m ism o ,*
T a m b ié n
lo
lle v a n
t o d o i l o i v o c a b lo s p u e s to s en
s u p e rla tiv o c o n e l s u h jo e n , c o m o o n e n a , «el m ejor»
b iz ie n a , «el m á s vivo.»
C a si to d o s lo s q u e lle v a n e l s u fijo e g i, « d e m a sia d o » ,,
c o m o a n e g ia , «el d e m a s ia d o b u e n o » ,
C a s i t o d o í lo s q u e lle v a n e l s u fijo c o m p a r a tiv o a g u ,
c o m o a r a g o , « m ás allá».
Y casi to d o s lo s q u e lle v a n el su fijo a r o s u v a ria n te
fa r, c o m o d a r a n g a r ,
. b iz k a ita r , < vi?caíno».
L o lle v a n a d e m á s todos» lo s v o c a b lo s , c u a le s q u ie r a q u e
fu e re n , s ie m p r e q u e lle v e n a lg ú n su fijo c a su a l d e sig*
n lñ c a c ió n p lu ra l, c o m o í(izonafc, « lo s h o m b r e s » .
A m e n o s q u e e s te su fijo rija e n el m is m o v o c a b lo
o tr o su fijo d e sig n ific a c ió n sin g u la r,
Q u cs (9
h o m b re» .
a
V
lo
que
fc n r r t.
v.
« r,
en g iz o n a r c n a k ,
«Jos d e l
» ü fijo u k p(ura1 r ig e a e n s in g u la r .
to d o s io s q u e fig u ra n e n la s ig u ie n te lista , a u n q u e
n o lle v e n ta! s u h jo c a su a l d e sig n ific a c ió n p lu ra l.
AHJ, o id n .
Ai<1c, p aricn (c .
Alnhat, mucho.
A ilo iiA , s b u f i o .
A id e , ' l O U > r .
B o tc A , boche.
* 'B u r u t x e , z u r '.
U u r d o r a , o ro p é jid ftj.
K r Ì. « r d a d .
K n d a , c ^ sla , r^z;i.
A m a k o , m adta^H .
A n ia m a . abueU .
K p a l , c o r ta d u r a .
B r a . ansT rso.
A m a r r e n , d ie z m o .
E rd c ra ,
A n b ar,
E r c d » , p r o p o rc ió n .
H r l a , f e r ij.
A l i e n , m ild ic ió n .
c a ^ te lla im
(id io m a ).
A p a t s , pezuña,
A r a f tc g u n , n n t» y e r.
b r i o l z a , n iu e r lc .
A r i, * c a n ifro .
E a s k e r a , N 'a K u e n rc (td io r)ia J.
E s b e a r , in f o r tu n io ,
A ro , * p ro p o rc i^ .
A r r à u t x a , huf>Y^
E r r a i , e n tr a ñ a .
A t - l s o , c o rd e ro ,
l i x c i i k l , p n b r c , d e s v a lid o ,
t i a l t z a i , p M lid a .
A i m o , jtiv c n c ió ii.
G o r a , " v iv a , s c la m a c ió n .
A s m a , <KUrTCncÌa, id f a .
G o r a o t s , ju slijfo .
A t t e , lu g a r p o » (e r¡o r, tra s e ro .
Ü A r a n t z i , r e c iirr d o s ,
G u r e n , lo z a n o .
A n k « m , e lc c d ò ji.'
A u n j« , « b riJ o .
d u r r . * , J u g i r a n te r io r , d H a n tero .
A n s i , • la d r id o .
A a t o r a , hacha.
A i p l r « , a rte w .
B a k a r . s iilo , iin ic o .
ta r o
R » r r c , rieia.
I n g u r u , e o n to n io ,
l i i k i r l u , (^*nÌo.
I n tv ra ,
sazó n .
I r a u r k a , h o r q u i l l a ( d e la ­
b ra n z a ).
I r r I , b tiria .
I s j i r a , sá b a n a .
J a k I , v ii n d a .
H a s t o , o rd in a rio .
J o r r a l , e ^ a r d u lo .
K o r t a , c u ad ra .
B a t e a r , J u n ta .
K n k n , c u c lillo ,
R » z h a l d u , c o rn e r.
I .a n d a , cam pa,
H a s k a r J , c o tn id « .
I . a n d a r a , p ia n ta ( I to r d n k j) ,
l . a u r e n , c u a r to , c n a r la p a r ie .
B f r a , • v u elta,
b o ia.
I . e k i i , v itio , h ig a r
*1) L oi «ocalilM « 6 a lJj.k i fo n n t e sigoo,
“ I »«"luaa«n
'
iletiBi hu m V iin o s que e o j1e'»ai'
I . e D g u f l I n , p rim a .
O t t e ! (I, CTí^úo.
L e n f i u a n , p ti t n o .
O t x a r a , f(5 (a .
L e r r o , lin r a .
O i k a , m u e s c a , m e lla .
M a l l o , n iarlÌ]lo .
M a c n n r m , ìti<iectfì s u h le rrà >
P a z p i , lie n d r e ,
u r o c u a lq u ie r a
P i l l a , b u lto , v o lu m e n .
P l r r l , p u n tillo s o , c^ sca n 'ab iftf.
M a o , m a u llid o .
P l s t i , b ic h o , a lim a ñ a .
M i r t o , tr a m o a r fraiiittr.
^aka,
M a r i x o , E >om Ìn^> à f ( ^ r n a *
S a l a , p a v im e n to d e m a d e ra ,
v ai.
M
m
e m p u je .
S o r k i , r o d e h '.
I ì , v iñ a .
S n u d a , h e d o r.
M a x i , ra b a .
T a l d e , m u c h e d u m b r e |i r e b a ­
M e a , m in e ra l.
M e n d e , d o m in io .
T a l o , l o r U d e mai-c, d e lg a d a
M e n d u , in g e rto .
M e p p e , ^ u b o rd ln a c lù n .
M i m e n , m im b re .
M I n j 'o r , b c c a r d ó n (p ijA ro ).
M i r r i , p ifia .
M i x a r , m a m io ia .
M o m o r r o , in& eclo nc^TD.
M o r k o , v a lija g r o K r a ,
M r> a k A t, p e r i c a r p i o (d e la
iiu ez).
ñ o , le g ió n .
y d e ( o rm a c irc u la r.
T a r t e , in le r v a lo || p 3 ré n te « is
T a t i , a c lo d e o f r e c e r y n o d a r
T a o k i , p ic a d o r ,
el)) a.
t a jo d e cc^
T e t c i , p o c ilg a .
T i p o , tir r ia .
T o U I , p i r a je , lu g u r.
T o t o l o , gordinn«'»n.
T r a n k u , pa<io.
M u r k o , v a sijá .
M n r r u , c u f n i o ( d e fáb rica ).
T u t u , c a n u to .
M u s a r , m a rm o ta .
T x a a d a , tu m o .
M u t k e r . la g a r to .
T x a r t e « , b lu sa .
M a e t a u , m c z c la r.
T x v r a , c a ilc ia .
N a a tv ,
T x l k o , p o tr o , c a b a llito .
m c z c la .
T x a l u , a p la u s o .
N a u s l , m a y o r , p r in c ip a l,
T x l m l u t x a , c h in d ie .
N o r b a lt, a l^ ie n .
O l e a , lla m a d a , in v o c a c ió n .
T x l v , p ia d a .
O l l a r , g a llo ,
O llA B k o , p o llo .
T x i r l o r a , v iru la .
O r r a t z , a g u ja.
T x o k « , gaiica.
O a p v , fa m a , r e n o m b ra .
T
O a t e , ' p a r t e p o s te r io r .
O t a , * S e ie w n .* ^
T x i r l o , b o lo .
T x l í t u , s ilb o ,
x a I a , c a r g u illa , fa jo (d e p a]a)
* r x o n b o , s a m b u U id u ra ,
T ) « o i i t a , pin/,t^n (p a ja ro ).
C
kamáhca
V a s c <)N<i a ü a
67
T x o i a , r a r liu r h á .
Z a u u k a , la d r íJú
U r d fti, to c in o .
Z e liih u t, c u á n ta
U r i o l , r i 4d 3« a v e n id a d e d g u á s
'
Z e v z t r , a lg o .
l ’r llA , fu U n n .
Z e r b a í t , íd e m .
Z e r ^ 0 n , q u e h a c e r.
U s a o « M D g u ijtK ta.
U s i,
p r t le n s Í 6 n .
7 A h a . c o lu m p io .
U s i^ i, j m .
Ü » te , c re e n c ia , o p ln ií^ n , id e a .
¿ i t i u , m ueca.
Z i r J , c u ñ a , clavija.
U zkJ, ano,
¡
Z a m i i , m aiU cI,
Z l r k l o , m o v im irn io .
!
Z a p i,* tr a p o .
Z l r r i . c h ic o le o .
Z u r r a , r o n q u id o
L o s v o c a b lo s a rbo la, b ^ rtío , b e la , dantzxi, d en d a ' /tM po, k an íQ, kÁjñlau. kanfu, k a p u , Iroriztl, kon lra. konlu, Y op ia, IsQixt. m a¡iiña f )) , m oña. n a b o . P js k o . p o p a , io p t , tran pa, Iro n p o ^2),
Ixanixü, ix o lx o la y txo lx o lo , q u e h e m o s o m i t id o e n la l is ia p o r
eo iK id frA rio a c v id c n lc n ic n te e rd é ric o « , ta m b ié n s r p r o n u n c ia n car*
g a n d o ia i^ccnlucición s o b r e s u p i l m e r ¿ sílab a .
A ilc m is lle v a n el A can to e n s u p r im e r a s ila b a la s p ^ l a h n s q u e
loiigati p o r s c g u u d a « flafía e l s u f ijo ^ 0.
C o m o a z k a , rascá u d o ^ie, y p u z k a . s o p la n d o
o p e, v a r ia n te fonèmica d e b t, <l>ajo, drt> 4|o > .
C o m o m a i p e a n , d e b a j o d e la n ie s i.
^ 9Uf^O t í .
< 'o m o J a s te , a c to d e c o s c r, y j o s t e k a . p a r a co scr.
la m b ié ii
lle v a n g e n e r a lm e n te el a c e n to e n s u
pri*
m e ra M iaba la s p a la b r a s c o n s titu id a s e n a p o d o , a u n q u e
d e s u y o n o s e a c e n tú e n .
P o r e je m p lo , B iz a r , ‘ b a r b a . , d e s u y o n o lle v a a c e n ío, p e r o a p lic a d o c o m o a p o d o a u n a p e r s o n a b a r b u -
d í
« ti
^ b ir n
^
^ « la
lo n d lu t io
O I p s l a It e iir a e l
U tu s a
t a n b lé fl
tfOfiflú
6
ij ( iK t t a d a r » . ^ r a M lH
n i
n u
a e r p c io ii
K e tw
v iu
u e o to « b
»u
lo
s c e |K > ^ n m
b iIs m u .
q «« no
p a ie c «
s e r « t iJé f t c a
V
e lia b a .
a l « b iT in h u i.,
ii n i « u
se t c e n iú ^
a r r p c ic > n r n
(x in t r ta
ín d f S fN r fito
.1
rtd n k a /
o tu s íc j
p :t)u e A o
«o
S< a c o a u » l u t « , U iii-
d a , se p r o n u n c ia c a r g a n d o
la a c e iitu a c ió n
so b re
su
p r im e r a sílab a.
l.o s n o m b r e s p r o p io s d e v a r ó n
o
m u je r , g e n e r a l­
m e n te lle v a n la m is m a a c e n tu a c ió n q u e s u s e q u iv a le n * '
to s cri c a ste lla n o .
L o s n o m b r e s p r o p io s d e lu g a r, c o m o d e p ro v i tí ci as*
y p u e b lo s , g e n e r a lm e n te s o n in a c e n tu a d o s .
L a s p a la b r a s c o m p u e s ta s d e v o c a b lo y su fijo , g e n e ­
r a lm e n te se p r o n u n c ia n c a r g a n d o la a c e n tu a c ió ii e n la
s ila b a a n te r io r a la in ic ia l d e l su fijo , a rn e n o s q u e òste
s e a d e l o s ' y a s e ñ a la d o s c o m o c a u s a n te s d e q u e la
a c e n tu a c ió n s e c a r g u e e n la s íla b a in ic ia l d e l v o c a b lo
a q u e se sufijan.
E n g e n e r a l, las v-occs c o m p u e s ta s d e d o s s u b s ta n tiv o s
q u e a is la d a m e n te «ion in a c e n tu a d o s , lle v a n e l a c e n to en
la p r im e r a s íla b a d e s u s e g u n d o c o m p o n e n te , a m e n o s
q u e p o r fo n é tic a h a y a n s u ír id o a d ic ió n , s u p re s ió ti o a l­
te r a c ió n d e a lg u n a letra.
A sí, v . g r ,, e t x e - tx a k u r lo lle v a e n la tx a d e tx iik u r .
D ig o a m c iio s q u e p o r fo n é tic a h a y a n s u f r id o adi*
c ió n , s u p r e s ió n o a lte r a c ió n d e a lg u n a le tra , p o r q u e cn
la i caso , o r d in a r ia m e n te n o s e a c e n tú a n .
Si el p r im e r e o m p o n c n lc e s d e s u y o a c e n tu a d o , h a y a
o n o h a y a c n e l c o m p u e s to a d ic ió n , s u p r e s ió n o c a m ­
b io d e le tra , s u b s is tirá la a c e n tu a c ió n d e l tal p r im e r
c o m p o n e n te .
E J E R C IC IO D H L E C T U R A (1)
¿O lPa e g ín b c a r d o z u l a rtU o cn lzal? — ü t . ( x a rlo u k r t u d e u s U ^ u ;
« l o l e s a n o te a , ó t e a b a ñ o . — O r í d a b é ii e r i k , <- ; O te a e g in b e a r
d o d a la « a n g o n e b a n b a!... O le a J a in k o a k b a f ío b ^ t e k e z in cgxn
)ci. — E g ií d a o r i . ¿ O lio a s k o d a u k a z u c ? - R i d a g o ? b á lz u k , b a ñ a
7 ein b al d íre a ji c n e í c s a n . A (sn a k ia k ln g o d a u , I x r a d a c iiro n
i r d u r e a d a u k a n a b e 5a.— Á n d f a k c é ) e n - g íy e n a l c y o izu z éi»az< i-ial^ak,
- O u r r a b - ( c / b e , f x i lj b r ís to . - A ren tZ iit é g a z tia k k e n U e a b lz ia
k«m{2C4 iz ü n g o le ile k e . E z lo t ik n s i a n d r a r ik é f ja z tj- z - l p ag o rik . N ik ,
o « e r a , ^ a ^ ( i a k jáCen b a k it,
b a ñ a P tx ean
á z tc k o
k rtn tu a n
ctraztl
p íz íia k e m o tig o n e u n k e z t w r f i t x o b a t e c a i t i k .- T t ¿ i f r i a k , o n c n a iz a tirU b e, c z la u ir a b a z te a n d i r i k
k te ti e t t c a n
s / lu . — t z cau za en )-
11 * / á ^ tr n b a d o z u , b a ñ a e z e g io z u c m o n « r e a , n á b o a , k á l a l'a / e a
la 6 l a n ^
b^ño,
t / . e m o ii « o lo a k
d^^k^^rrena b a ñ o
ík irtik n d o ¿ u ... — S o lo a k d a k a r r e n a
b era be,
b é $ l« rik , e ta
z a b o r r e r ia
ezpad^f
O b ito b i l b o j i M l d ü - ¡ E z t a t B á s tr r i- e i^ e e ta n b c u b -< /e ti d a , a d a U ,
o r j d a la , n a ik o a ? .a b o rre ri t x a r r i b a le r l já tc ji é m o tc k o be< te, t% arri b a l
asphrko lairr, eJa o la n g o a t x a r r ja r i e tu o n a z c i t a d o g á li /^ ir i k , o ste a n
b e b a r d ín g a l d u k o Ic ih -k e la , — ;( la ld i t e s te ra ! K ó ta m i z a b o r r e r i
o r i Id ie n la W y e n a z p í r a ta e z y a U u y H id u k o . « a U b i u r t u k o ya*
t t u . . — B a i, b a ñ a , r í k n e u l / a l sa t^ a b i n o lird a y a n iy a g o . — S in is«
tuida^M, b a , c tx c a n a * ik o ( x a rr ia r rc ii ú r d u y a e z io z u iz«r.gO in e r k c a ,
1*02 b e , E u e a n á ^ te a r b a ñ o íl te k o e r o f le a z z e r o b e a d<*go. — A ra,
b a, B a iu r lu k o é r ta n e iv rti tieuiit& an i g * í, ¿ e tx c a n á z ^ e k o e*-', E r a n d io k o giV on b a t c r i t x a r r ítx o b a l c tn ;a k u rfe ti e u s k u n u r l e 1 ak o ak !..r
I-au c g u n e a n tx a r r i i o m y a k u n c t a a tn a la u a r r o b a r a c ld u a a n . ,A z 4 n
0>
No íé pot
p ir o a e in e le nn|»iejTec e l « a B W «rU'ittaflco
en )a ís e tl
(v a *u< i.
SIti (txfaartfu
w
fljc n
«m pteifoo* i»wso»ro* en O K f í f f d n o de U e d u a , « fin J e ^ '« ^ 1
la s
p iu b ia s
gne
tk v a n
a c t o v } p t o t ú Jic iv
V U R C O tM tid a « n j qu e «lumtJo n c n b a no
M :s que apatecm n
m i s a d ju < u e a l
M o t«
d« *e-tiiuar
1<>» ««k(-
la U s U Ri^ftbd09 c o a a F tttÍK n y kr>dai las p a la b rj» nue lie-
<k tíg n it in c ir m
p l ü t i l s to o t r u
iJe
t ie n ir c a d ó o
H S^ u U t
r « i;)d ir i
b a ll
E « í í u « g az b e g a ld u
e g in
n c n d u la . — O a l d u
cdck,, ¿ ü u j t l
d o z it c titz u ii égM ? E r a n d lo k o g irt> n a r c r i tx a r r i o r i a m a la u a rn >
«,'i,nn a r f e b é r e c b tv a ii e u k t U g e r o e r o s i b i ^ e u n l s a n in e r le a v
g o u r ltn s jo e u U u n ,— B a ñ a ¿ b á d a k i r » z d n b a l k o s U u y a ta ii tx arti
a r i ? — E z ta u k a l O M U -biflrrik. iñ o k e $ a n b a r ik d a k il (x a rrì o r l p g iii - j
g o 7 M l a z ó l a z a n e a n a r lu a z k ó iK u o b e a c u k ik o z c n d iw la e lx e ia l
à i t f k o e ro $ Ìa z b a fio . — i k a r a ^ a r m '^ T 4 z n . & < in t/jl g a u z a b i i tni*
r u t a n s a rtz v n y a t z u n e a n . . . - i E z i a ^ U k ó n lu r ik , g iz o n a !
L E C C IO N
IV
N o c id n d e l v e r b o
P o r la G ra m á tic a C a s te lla n a s a b r á u i t e d q u e v e r b o '
e s u n a p a r te d e la o r a c ió n q u e d e s ig n a e s e n c ia , e x is­
te n c ia , a c c ió n , p a s ió n o e s ta d o , casi s ie m p r e c o n
p r e s ió n d e tie m p o y p e rs o n a .
ex­
C u a n d o e x p r e s a tie m p o y p e r s o n a e s q u e e s tá c o n ­
ju g a d a .
A sí, e s to y es c( v e r b o
re s ta r» d e s ig n a n d o e s ta d o y
e x p r e s a n d o tie m p o p r e s e n te y p r im e r a p e r s o n a d e s in ­
g u la r .
Y
e s ta r e s e l v e r b o
e s ta r e n
in fin itiv o d e s ig n a n d o
e s ta d o , p e r o sin e x p r e s a r ni tie m p o n i p e rs o n a .
Q h 6 es
C o n ju g a r u n
in fle x ió n
o
c o n ju g a T
v e r b o es a lte r a r su
d e s in e n c ia
fo rn ja d á n d o le la
q u e le c o r r e s p o n d a s c g iín el
tie m p o V la p e r s o n a q u e se q u ie r e q u e e x p r e s e . Y
la
serte o r d e n a d a d e U s v a r ia n te s q u e resu U an d e
estas
alteraciones e s !o q u e s e lla m a c o n ju g a c ió n .
E n c a ste lla n o lo s v e r b o s p u e d e n te r m in a r e n a r, c o m o
«am ar>, e n er , c o m o « te m e r» y e n ir. c o m a « p arlir> .
Y seg ú n
e s ta s tr e s le rm in a c io n e ? h a y o tr a s
ta n ta s
co n ju g a c io n e s re g u la re s .
En v a sc u e n c e , lo s v e r b o s p u e d e n te r m in a r e n a , c o m o
«alara», e n c, c o m o <erre>^ e n /, c o m o «jagi», e n o,
com o <jazo*, e n u , c o m o « a r lu ‘ , e n n , c o m o « e ro a n »
y en
cu y a te rm in a c ió n e s e x c lu s iv a d e «il» y s u s c o m ­
p u esto s,
V so n in d if e re n te s e s ta s te rm in a c io n e s , n a d a im ­
plican p a ra s u c o n ju g a c ió n . D e m a n e r a q u e a u n q u e la
te rm in a c ió n d e j a g i v. g r . se a d if e r e n te d e la d e ja z o ^
am b o s tie n e n ia m is m a
c o n ju g a c ió n .
L a d ife re n c ia d e c o n ju g a c ió n d e u n v e r b o e n s k c ric o
re sp e c to d e o tr o s e o b s e r v a s o la m e n te s ie n d o el u n o
n e u tro y el o tr o a e íiv o .
D e m an era q u e en v ascu en ce n o h ay m á s q u e d o s
c o n ju g a c io n e s : u n a d e v e r b o s n e u tr o s y o tr a d e v e r ­
b o s activos-
V e r b o s a c t iv o s j
Y a s a b r á u s te d
q u e v e rb o
v e r b o s tieik tro s
a c tiv o
íq u e ta m b ié n
se
lls m a tra n sitiv o ), e s t o d o v e r b o c u y a a e e ió n re c a e o
p u e d e r e c a e r e n p e r s o n a , a n im a l o c o s a d if e r e n te d e
la q u e h a c e d e s u je to , y v e r lw n e u t r o o in tr a n s itiv o ,
to d o v e r t » c u y a a c c ió n n o p a s a d e u n a p e r s o n a , a n i­
m al o c o s a a o tra .
S ln « c n b á rg o d e s u p o n e r q u e U s d e f in ic io n e s d a d a « s o ti
$ufi>
c lc n te m e iirc d a r a i , d a r c m n s u n a re g ia p r a c tic a p j r j c o iio c K r c n (f(
l o s v e r b o , c a s te lla n o s c u á l e$ a c tiv o y c u á l a » e u ir o .
D e s d e l.icí^o, 1-» v e r b o s « s e r - , 'p a r e c e r » y « a n d a r« s o n n c u tr o a s
S i c n c o t i i r in d o n o s con u n v e r b o c a s te lla n o q u e n o s e a u n o de
« JO S ir c a . te n e r n t » d u d a d e s i « a c t i v o o n e u tr o , f t é » q u í la r v ¿ l i
p r á i i i c a p a r a re s o lv e r la , m u y s e n c i d a :
P o n e r e l v e r b o e n c u e s tió n c n « g u tiO a p e r s o n a <1 .* » iiie u la r
y f o r m u l a r u n a p r e g u n U c o n e l r e la tiv o q u é . e) v c r t » p u e s t o a s i en
sc fjim d a |* .T » o n i y e l p r o n o m b r e p e r s o n a l l ú
S i la fra s e f o rm a d a <tc e s (e m o d o s u e n a b ie n , s t ñ a l e s d e q u e
el v e r tío e s a c tiv o , y e n c a s o c o n tr a r io ,
q u e C9 n e u tr o ,
té jig a ^ e p o r a v e r i ^ i u d o
P t^r c je u ip :o , U fra s e « ¿ Q u é tr a e s tú?» s u e n a b ie c .
vcrb»o « tra e r» t s ;«elívo.
L ue^
t u c a m b io 1^ f r s « « ¿ Q u é m a r c h a s (n ? . s u e n a m a l, n o
s e n t id o , l u t ^ o e l v e r b o • n ia r c h a r > e s i io n t r a
eí
iif>nc
L o s v e r b o s a c t iv o s y n e u t r o s e n e l v a s c u e n c e
r.n g e n e r a l lo s v e r b o s q u e e n c a s te lla n o s o n a d i vos,
lü s o n lam bii^i) e n v a sc u e n c e .
A sí, p o r e je m p lo , c o m o el v e r b o
• h a e r>
e s activ o
e n c a sle lla n o , a s im is m o su e q u iv a le n te eu slc é ric o <ekarri* lo es la m b té fi,
E x c e p ftia tisc s o ia m e iite lo s v e r b o s ¡¿ron, ira u n , iradi,
J a r d u n y u rte n , q u e s o n a c tiv o s a p e s a r d e q u e su s e q u iv a le titís c a s te lla n o s < su b ¡r» , « d u ra r» , » p a re c e r» ,
» o cu ­
p a rse » o « e s ta r , h a c ie n d o a lg o y «salir» so n n e u tro s .
C ia s e s J e c o n j u g a c io n e s v a s c a s
Q u e d a m o s e n q u e e n el v a s c u e n c e n o h a y m á s q u e
d o s c o n ju g a c io n e s : u n a p a r a lo s v e r b o s a c tiv o s y o tr a
p a r a ?os n e u tio s .
.Íí»
P e ro ta n to la u n a c o m o la o tr a p iie d e n d iv id ir s e e n
corlés y ía m ilia r. C o r té s lla m a m o s a la q u e s e e m p le a
p ro p ia m e n te e n
e l tr a ta m ie n to
de zu ,
*va^> o
«tú*
m en o s lla n o q u e e l sig n ific a d o p o r i, y f a m ilia r a U
q u e se e m p le a e n e l tr a ta m ie n to d e /, q u e e s e l «tú>
¿ m ilia r e n v a s c u e n c e .
P a ra m a y o r c la r id a d e n el m é to d o , h a r e m o s p o r
ah o ra caso o m is o d e la c o n ju g a c ió n fam U iar, q u e d e s ­
p u és d e a p r e n d id a la c o rté s, s e a p r e n d e r á m tiy fácil­
m ente.
La c n ttju g a c ió n c o rté s (y lo m is m o la fa m ilia r), p u e d e
se r p u ra , sin té rm iíio p r o n o m in a l m e , te. fe, n o s, o s o
les. o m ix ta , e s d e d r , d e té rm in o p ro n o tn in a L
T a n to la c o n ju g a c ió n p u r a c o m o la m ix ta , d e la q u e
ñus o c u p a r e m o s e n su lu g a r , p u e d e s e r sim p le o c o m ­
p u esta . F s s im p le o s in té tic a a q u e lla e n q u e e l tie m p o
y la p e r s o n a d e l v e r b o se e x p re s a n c o n u n a so la fo r­
m a, co n u n a so la fle x ió n . C o m o d a r o a t, « lle v o * . Y c o m ­
puesta, q u e ta m b ié n s e lla m a ije rifrá s ic a , e s a q u e lla e n
q u e el tiem i>o y la p e r s o n a d e u n v e r b o s e e x p re s a n
c o n la flex ió n p r o p ia d e l a u x ilia r q u e e n t r a e n la con*
j u g « i ó n d c l v e r b ü e n c u e s tió n y a lg o { com o e l in fin i­
tivo, p o r e je m p lo ), p r o p io d e éste.
A sí es U c o n ju g a c ió n d e a r í u d o t e n q u e e n tr a n la
flexión d o t d e l a u x ilia r IZ A N y
e l in fin itiv o d e a r t a ,
cu y a p r im e ra p e r s o n a d e l s in g u la r d e l p r e té r ito p e r ­
fecto se tra ta d e c o n ju g a r.
D e ja n d o p a r a m á s ta r d e la c o n ju g a c ió n p e rifrá sic a ,
ífn p e z a re m o s a e x p o n e r la s im p le o s in té tic a e n la le c­
ción s ig u ie n te .
A qui5 s e l U m a n ú c le o ra d ic a l
C o n v ie n e q u e d ig a m o s e n e s ta le c c ió n q u é e s y en
q u é c o n s iste el n ú c le o ra d ic a l d e l v e rb o .
lü d o v erb o
m a s s in té tic a s
u n o fijo.
c u s k é tic ü tie n e e n
uno
o
v a rio s
s u s ^ ex) o n es o for-i
e le m e n to s
v a r ia b le s
El e le m e n to fijo, q u e s ie m p r e e s el m is m o e n todas*
y c a d a u n a d e la s fle x io n e s s in té tic a s d e lo d o s y cada]
u n o d e lo s tie m p o s , lo c o n s titu y e e l n ú c le o ra d ic a l,
^ P e r o q u é s e e n tie n d e p o r n ú c le o ra d ic a l d e l v eri
El n ú c le o o c o n ju n to d e le tr a s q u e lo m a d o d e l in-i
fin itiv ü d e l m is m o s e e m p le a e n la f o rm a c ió n d e siisj
fle x io n e s sin té tic a s.
Y
e s ta s le tr a s s o n to d a s la s d e l in fin itiv o m e n o s la
p r im e ra y la ú ltim a .
A sí e l n ú c le o
ra d ic a l d e e ^ o n ,
« e sla r* , e s to d a s las
le tr a s d e su in fin itiv o , q u e es el n^ism o v e r b o eg o n ,
m e n o s e y n , e s d e c ir , g o .
l* o r c ü c c p c ió n e l n ú c l e o r a d ic a l <le
E r iü i,
el
d e Esun ,
el d e
Eiiki,
<1 r ¡rudi.
e l d e Jokin.
o p in a r ,
eritx •
¡ño ( 1 )
uka
irudi
ici
es
d e c ir,
te n e r.
rl
bcm eju r,
el
d e Ja r d u n , e ^ U r ( li» c Íe n d o <)l}¿o),
d e Izan,
c o m o a c tiv o ,
d e Izan.
c o m o n e u lro .
el
d
sa b e r,
¿ardil
tí
iz
PtooiaqKttK ¿10 t i nikia» tvlical át Í*ol4l. Pcfi} X n ttp la
t a « < a ) f k e i a t t e n )« c a n ju g M u S n a in i n i f R M
ÍndÍeMÍ\g de n ie ve^M.
fiiHl««
p m t n t c y p ' í i é r j t u I m p r rF c r to é t
V
el d e lo s v e r b o » te r m in a d o s e n l u c o m o e z ü u tii, c o n o c e r , es
to d as s u » (Ciras m e jio a U p r im « r a y ta s d o s ú ltim a s , e s d e c ir , m e
n o s U p r im e r a y íu .
i.ECClÓN
V
BiDpiC2 a lu co n ju i^ a cló n n e u tr a
Im líc a tiT O
rKesfcNre
Ei e ^ q u e m a p a r a la fo rm a c ió n d e l p r e s e n te d e in d ic a ­
tiv o d e u n v e r b o n e u t r o c s ei s ig u ie n te :
S ìn ifiila r
D a ■r n ù c lc o ra d ic a i
>
>
Na
>
>
4* 2
Za +
P lu r a l
D a 4* n ú c le o ra d ic a l
>
»
Ga +
»
>
Za +
+
z
+
+
z
2e
V i m o s a e x p lic a rlo .
£)ij, rtu y z<J e n c l s in g u la r
y d a . g a y z a cTì e \ p i u r i l
s c ís 11««»
&on l o s s e is p r e fijo s , la s s e is s ila b a s in ic ia le s d e
n e s d e l p r e s e n te , y c o r r e s p > n d c ii, r e s p e c tlv a n ie n le, i
y o , tú ; c i l o j ( o a q u e llo s ), n o s o ir o » y v o w t r o » ( 1 )
(o a q j
l .a p r i m e r a d a c o n )a r a d ic a l f o rm a U H ex íó n c o r r e s p o n d í
á «él» o «aquel*«
L ¿ n a c o d e l n ú c le o r a d ic a l, la c o rre ;i|M iid ie n te a «yo*.
L a p rim e ra z a c o n
p o n d i e n t e a «tú».
e l n ú c le o r a d ic a l y z t r a s ^ t e , la c o rr
L a s e c u n d a d a c o n e l n ú c le o r a d ic a l y z t r a s é s te , la c o rte
p o n d ic R te a ■ ellos* (o « a q u e l lo s * ) .,
I a f¿ü c o n e l n ú c le o r a d ic a l y z t r a s w ( c , l a c o r re s |> o n d if n l
í n o s o tr o s » .
l 4 sp g u rtd a z a c o n el n ú e l c o ra d ic a l y «
p o n d ie n te a < v o so lro $ * .
ü x p lic a d o
e s to , t r i l e m o s
de
Ira s é s te , la c o rr
o b t e n e r co»iform<^ s i
cu ad ro
p r e s e n te d e m d i f a liv o d e f g o n . « c s U r* , q u e e s u n o d e l i n i o s v e r i
H c n lro s.
N .'ida m á s fáeíl.
S u Jin c lc o r a d ic a l e s g tj, ¿ v e r d a d r
P u e s b ie n ; p e n c a s e g o d o n d p s e d k c n ú c le o r a á i c o t y r e s u lta t
S JN O U L A R
Oa
-h go.
c5 d c e ír , t> o g o =
N a -h go.
Z a + g o -<r z .
—
E stá
N a g o ^ F á lo y
Z u g o z — E s tá s
P L U R A f.
iX / +
G o -»r g o
Zo
+
no
-if z .
4-
e s d e c ir , O 't g o z
Q ogo2
—
— E siá n
*- E s ta m o s
Z agoze—
lis tá is
ll j h « p v n d i(A « las ire* pftwiiM de catf* ll«mpo m u s dos íi«(»t<*ro« »Itig«-;
>at 1 piutaJ por f i t t OliCii.
I.* 1.1 w*c«r».
2 * l a piirw ta.
3 ’
{ a s n riin d a
EíK pfo»U*ouíiio de < m p « « pot )•
f%, r n u n ito tulíio, ei m is fiel
y IIbjm.
Estudiada la prírscM
^ 6uas«lJt, fu.iin)rT|K w aprcadfiiiti la» <kD)i>
Por eslc e^HIo s e c o n ju g ará el p re s e n te d r c u iilq u ie r v e rb o neutro.
M«no!> el d e Izan, q u e e n la actuitliüad e s el ünic<^ q i:e se aporta
de ia r««Ta.
A nti|u3m cnte aun é<;le d e b ió ü e c o n ju g a rse c o n fo rm e a lo p re ­
ceptuado.
I Z A N ,
<se:>
]u d ic a tív o
PRESENTA
P lu ra l
S in g u la r
D a. t s .
D ir a . S o n .
N a z. S o y .
G a ra - S o m o s.
Z ara. E res.
Z a ríe. S ois.
O b s e r v a c io n e s fo a ^ llc a s
I*;ira I j c onjujiación d e d c ic rm in a d o s v e rh m hay q iic Icn cr en
íw n lo alguna d e )*s $Í>,nik*nte5:
1* ro<lo n ú c le o ra d ic a l q u e conilcnzis con vocal e lid e la a del
prtfaip,
A sí q u e d e d a y
00,
áca.
2.* l o d o núcleo radical te rm in a d o c u rr, p ie rd e las d « * e e f f s al
« rijiT íC lf 2 o 2e.
A«( q u e d e d a to rr y z , d ù to z
d e za io rr y ze, z a lo x f (I)
T o d o n ú c le o ra d ic a i te m iin a d o e n l o W, al sufij:ír5<lc z o Zf,
Pictde u , I o i / fin al o h a c c g u c in te rv en g a im a ( e n tre la / y la z.
'v
Av
(j< f l n
t
1
«
M C I ib i r<
n a f ii'a in r x t * ',
y m i Ja lO f r ,
e o a s e iv a
«n a m U<
gae
le lM S U .
Así que de tJaNl y z, á /M z o dabiUz
H e c h a s e s ta s a d w r l e n d a s , in v ita m o s al a lu m n o a qi
c o n ju g u e el p r e s e n te d e
v erb o s :
in d ic a tiv o d e
/b ilí, a n d a r.
J o a n , ir.
lo s s ig u ie n t
E lz a n , y ac er.
F to rri, v e n ir.
V e r b o s a iii lie m p o s slnt<¿ücus
A fin d e q u e el a lu m n o
n o se d e ^ u id e
en
hac
u n a l a b o r in ú til, h e d e p r e v e n ir le q u e e n la ac tu a lid :
lo s v e r b o s e u s k é ric o s q u e tie n e n c o n ju g a c ió n sin tétii
s o n m u y c o n ta d o s .
D e lo s n e u tro s , s o la m e n te e s to s :
E í p n , estar.
/b ilí, a n d a r
E to r r i, v e n ir.
I z a n , se r.
E fz ü ii, y a c e r.
Joan, ir
Y d e lo s a c tiv o s , lo s s ig u ie n te s :
E k a r r í, tra e r.
E z a u fu , c o n o c e r,
E iilz u n , o ír.
I k u s i, v e r .
E ra b ili, tu a n c ja r.
E r u ^ n , m u rm u rar.
[ru d i, p a r e c e r , s e m e ja r.
t r i f x i , o p in a r.
i z a n , h a b e r , te n e r.
J a k in , s a b e r
E r o a n , llevar.
E s a n , d e c ir.
Jardan.
E irk í. te n e r.
J a r r n ífiL c o n tin tia r.
e s ta r
(h ac ien d o ]
alg o ).
E iifs i, a s ir, so ste n e r.
Para el vulgo en general aun » n mcm*».
Al yv\go. que n o ié si en algún (lem po empleaba la coujugíverbo, hoy no se le oye, al m enc« en Cho-
dóft «intéücj en iodo
fierri, ningiinfl forma sintética de filzo n , ni de Ezaufa, ni de EnIsan. V de Ikusi, sólo aleuni* que otra y en dctenninadas fr-se^,
fooo ifzla k u tíu a begiak g a lx ik ez> (ojos qnc no veo, coraz-sn
qae no llora), -bAdakut^u» o «bakutsu-,
etc.
La faUa d e lie m iw s s iiité lic o s se s u p le c o a d e le r m in ad u s lie m p o s c o m p u e s to s o p e riírá s ic o s , q u e , c o m o es
natural, lo s a p r e n d e r á c l le c lo r e n la c o n ju g a c ió n
pe-
rifrásica.
N o se a la rm e u s te d - Q u e sí cl e s tu d io d e u n tie m p o
sintético re s u lta fácil, ei d e lo s tie m p -w p e rif r á s ic o s n o
ofrece m a y o r d ific u lta d . Y a lo v e r á e n s u d ía .
I .E C C I Ü N V I
P r o n o m b r e s p e r s o n a le s
l o s p r o n o m b r e s p e r s o n a le s e n v a s c u e n c e
A , a q u é l.
.Vi, y o .
B e r o r i. u ste d .
Q u , n o so tro s.
Zií, tú (cortés).
7MCk, v o so tro s.
A tú (am istoso).
A y e k . a q u e llo s .
Zu
soik
t& «vos». P e r o en Vlzcsyn al menos se
lradiicci6n de « u itc r t* p o c o r ig u ro ^ y Umbicn c o m o
d«cci6n del «tú* h o del ti*do fanniiar.
p ro p ia m e n te
tía *
U n n iñ o d e C h o r ie r r i, p s r e je m p lo , h a W s rid > e n v.i^cuence*
i s u c o m p i « e r o d e e « a e l a le t r a ta d e l
a u n m u c h i c h o m i y o r , di* z u
i
«u$ p ^ d m ta m b ié n , d e ; a . s in
c a s i f l l a n o tes tr a ta d e « ustvd«
e m b a r g o d e q u e en
y a i a s p e r e u n a s d e c a r r e r a y c tc rín |» o sÍció n , J e b t r o n .
B e r o r i e n r i g o r n o e s p r o n o m b r e p e rsA n ^ l. L o v e r e m o s Jue
e n i r c )o s p r o n o m b r e s d e m o s (ra (ív o s .
N f u , z e a , e u y g e u , a u n q u e m n c l u s v c c e s s e »$fta re«pe<ii>
m e n le , c n e l m isn> o s e n t id o q u e
s ig n if ic a n a lg o má%
s u s S in ó n im o s n i , z u . i y
S e u , y o m is m o
Z f u , t ú m is m o (c o rté s)
Fm , lú m i<;mo (a n iia fo so )
G e u , no9ortf>s m ism o s
A d v e r b io s d e lu ^ a r
L o s m á 5 c o rrie n te s
son:
N on, dónde.
E d o n o n , e n c u a l q u i e r bit»
E n iL 'n .
¡ñon, e n
a lg ú n
N o n b ü it,
en
a q u í.
O i ', ?rfH. .*
s itio .
a lg ú n
bitj<
A n , a lH .
¡ ü o n y ñ o n b u i t « o n , c o m o «e ve, n iu ó n im o » .
S e d is ttjig iic n c ji e l u s o e n q u e e l p r i m e r o s e e m p le a e n or»«
c lo n e s in l e r r f ^ a tiv a s , ikpgaiivas y rc*eidic>onales y e l s e g u n d o , e t ,
la s a f in n n d v a s . A d e m á s e l s e c u n d o e s a l ^ m á s c o n c r e to o * m e n o > |
i n d e íe r m in a d o q u e e 1 p rim e ro .
« Ik n si d o ¿ u ifSon?
l '¿ l o t ¡ñ o n ik u si.
¿ t .e h a s v is io e n cil>,nín
s Üía ?
N o {e h e v is fo e n n in ijim s itio
o M H ÁTICA V a s c o n g a d a
81
í ú o n ik ii5 i h J d o z u . . — S j l e l i a s v i s l n e n a l g ú n s U ío ..,
N o n b a iJ ik u « i d o t . — t n
a lg iín
l e h e v ij j o ,
A ih o n , c o n n e g a c ió n , g e n e r a lm e n te le a c o n a jia ñ a el
adverbio b**rt. c o m o e x p le tiv o . S ie m p r e q u e n o se e x ­
prese el v e rb o , n c c c s a rU m e n te .
¿ Iñ o n b e r e e / ? — ¿ E n n in g ú n sitio ?
I n o n b e r e e z . — E n n in g ú n sitio.
L a c o n j n n c i6 a c a s t e lla n a <y>
La c o n ju n c ió n c o p u la tiv íi c a s te lla n a <y> s e tr a d u c e al
v ascuence p o r la .
P cru la I x a n d íc s ,
I'raísku la M a n u
i
I’e d r o y J o « A n d ré s .
F ra n c is c o y M a n u e l.
Ni la eu.
Yo y tú.
^ ^
A q u é l y n o s o tro s .
gu.
l í C ftn ju fic íó ji * e » , < |u e a w t «
Se in id u c c l o m i s j n o q u e M ía ,
$k
e m p le a
e n lu g ^ r
ile
«y»
M an u el o I p ia c io — M :in u fa íñ az lo
I a conjunción /«, has vocablo que
toiivifjte en r/o.
cn k , p , r, t, ts, tx f>
A q u e llfrt y M ;in u — A r c k c ía M anu.
R l p r e fijo <ba*
La c o n ju n c ió n c o n d ic io n a l
P rc íijo b a .
»si»
s e tr a d u c e
p o r el
a
S i eslà.
S ì v ie n e s .
R ad ago,
Si an d an .
B a d u b ill/.
Si v ais.
B azoaze.
H a 2 a to ¿ .
p re fijo ÌJiJ ta m b ié n p u e d e sig n ific a r «y a* , adverbio
d e a firm a c ió n .
B a d a to r. — Y a v ie n e
S e distini^nicn e s ta s d o s a c e p c i ó n « d e b a c n q u e la
p r im e r a e s c o n a c e n to y la s e g u n d a s in él.
B á d a t o r .— S i v ie n e
R a d a to r. — Y a v ie n e
F.l p re íijü b a c o ii s ig n ific a c ió n d e «si* y el a d v e rb io '
d e n e g a c ió n e z o b s e r v a n e n tr e s í u n a c o n s tru c c ió n in ­
v e rs a a ta d e *sj r o > .
S e a n te p o n e e l c z al b a , c o m o s i s e d ije r a <rlo si
Si n o v ie n e — t i b a d a l o r
U í de ¿c; p o r iiifluenci* f o n é tic a d e U z ile ez s e coeivici
cn p . De modo que se dícc generalfiicnte: fzpndator p o r fzl
ilulor, ezpaza^oz
fzbtizagi>z. ete.
y la rf in k iA de ciinlqu>eT flexión que cw nkiiza w o
Icli
al p r e t í j i i r v l e el dlch'j a d v e r b io ex.
c o n v ie rte cn / . V se
e z tiiío r p o r e z d a t o r , e le .
O rd eu e n tr e e l v e r b o c o n ju ^ n d o y
s u su je to
C n c a s te lla n o e l s u je to p o d r á i r d e s p u é s d e l v e r b o
c o íiju ija d o , a u n y e n d o e llo s so lo s.
O ftA M Á rtC A V a s c o n o a d a
83
Pen> e n v a s c u e n c e , el v e r b o c o n ju g a d o y su su je to ,
si van so lo s, s in a c o m p a ñ a m ie n to d e o (ra p a la b r a íp o r
ejem plo, u n adverl>ío), o b s e r v a n
s ie m p r e e s te o r d e n ;
p rim e ro ei s u je to y tr a s el s u je to e l v e r b o c o n ju g a d o .
A sí q u e s e d ic e , v . g r ., P e r u d a to r y n u n c a d a to r P e r u
l:n e l c a s o d e ir s o lo s , ú n ic a m e n te lle v a n d o a lg ú n p r e fijo , c o m o
M o €2, p o d r í i r c l v e r b o c o o jiig a d o an te * d e s u s u je to . C o m o
en cslo s eje m p lo s:
E z t a t o r P e r u . — N o v ie n e P e d r o .
B a d a to r P e r a . — Y a v ie n e P e d r o .
B d d a to r P e r u . — S i v ie n e P e d ro ,.,
E z p a d a t o r P e r u . — S i n o v ie n e P e d r o ,,.
P e r o a o n q u e llev e p re fijo , p u e d e d a r s e e l c a s o d e q u e t c n y a q u e
eekMrarse d e s p u é s d e l s u je to , s i e l s u j e to e* e l o b jc W d e la id e a
cap ital d e ( q u e ita h ia .
P e d r o ( lo q u e «
l’e d r o ), n o v ie n e ,
P e r u e z ta to r.
se sa b e : g e n e r a lm e n te , s ie m p r e q u e la c o n s t n ie c i ó n sín lá k ic ;i
c o n s ie n ta , la id e a p r in c ip a l e s lo q u e d a c o m ie n z o a la frase.
L o m i$ n io e n c a s te lla n o q n e e n v a s c u e n c e .
A lem os d ic h o q u e e n v a s c u e n c e e l s u je to y e l v e r b o
co n ju g ad o , si v a n so lo s , o b s e rv a n s ie m p r e e s te o r d e n :
P n in e ro e l s u je to y d e s p u é s el v e r b o c o n ju g a d o , a
^ n o s q u e é s te lle v e a lg ú n p re fijo .
P e r o n o s e e n tie n d a c o n
e s to q u e e l v e r b o
c o n ju -
W d o , a u n q u e n o IJeve n in g ú n p re fijo , al i r a c o m p a ñ a d o
o tra [la la b ra , a m á s d e l s u je to , p tte d e d a r c o m ie n z o
* la frase.
E sto iiu jica , n o s ie n d o flex ió n d e im p e ra tiv o .
^ ^ a q u e r id o d e c ir s e n c illa n ie n le q u e , n o lle v a n d o
P ^ ^ jo , s o la m e n te al i r .ic o m p a n a d o d e o tr a p a la b r a , a
d e l su je to , p o d r á i r a n te s d e éste.
T tM A S D E T R A D U C C IO N
Ni naga -
Zu to z i. -
A d a to r. -
O r M goz zu. -
¿N o n
M a n u ’ ¿ N o n ria b illz M » n n f a T x a n d r e s ? — A n d a g o /, U a n d r e s '
M a n u . — A n b s d a g o z , e / l a g o z o r . — E s n ta n a b li n i, — A n d i»
I V ru ta I x a n d r f « . — A c d o n o n d a b il. — O r dcw» M a n u
— Xu
i x a n U r e s a n c z /Jig o zc . — O u c m c n g a b ilU . - 7 i i e k c r a t n bazj
gf>2 c ... — A y c k «
d a fio z e m e n . -
O r c ap ad a y o M anu, an dago.
A n c r p a d a b l l l z , e m e u d a b U ti.
T ú e s tá s
—
V o
soy,
—
A quel anda.
—
g D ò n d « a n d a s tú ?
—
A qi
i n d a m f « y o y M a rn ic i. - S i n o v ie n e M a n u e l... - S i » l á s í ú ahi
y o a q u í e s to y - M a n u a n d a e n c u a lq u i e r s if ío — T ú y T o n d r f
e s tá is
a q u í. -
A q u é llo s n o
d á is a h f...
A hí va V e d rò . -
N o s o tr o s a q u í Antlaiiw»s. -
csU ín a q u í — A q u í y a c ? P e d r o . - S i
v o s o tr o s i l u ­
' S i i ’e d r o esW a q u í, M a n u e l c^lA a llí. — V o n o p«toy
a l l í — M a n u e l y y o a n d a m o s o q u i.
U tC C lÓ N
V il
A d v e r b io s d e a fir m a c ió n
T a le s s o n lo s s ig u ie n te s :
B a i.
Si
B c iie ia n . D e v e ra s
D a ita .
T a m b ié ii
B ere.
íd e m
y bere s o n , c o m o s e v e , s in ó n im o s .
S e d istin g :u e n e n el u s o
e n q u e el p r im e r o
puede
em p learse a is la d a m e n te , sin q u e le a c o m p a ñ e n i n ^ n a
o tra p a la b ra , m ie n tr a s q u e e l s e g u n d o n o .
A d em ás b a ita p r e c e d e a la
p a la b r a a q u e afe cta ,
m ien tras q u e b e re se le s u e le p o s p o n e r.
¿ B a d a to r aita?
— ¿Y a v ie n e el p a d r e ?
•Bai.
¿T a am a?
-Baita.
— S í-
-N i e u s k a ld u n a b aiiaz .
— Y o ya so y vascongado,
•Ni b e r e b a ñ a /.
-O fi b e r e b a d a .
— Y o ta m b ié n lo soy.
— ¿Y la m a d re ?
— T a m b ié n .
T a m b ié n
6 se lo es.
El bere, s ie m p r e q u e n o s e e x p r e s e e l v e ib o , p id e
iras sí a c o m p a ñ a m ie n to d e b a i, a u n q u e s in v a lo r tr.\ductivü, c la ro e s tá , p a r a el ca ste lla n o .
*NÍ euskalduna n a i.
•Mk'U bere euskalduna naz.
Ncu bere bai.
*Zeu bere bai.
•Miam b e r e bai.
—Yo soy váKonjiailo.
Yy también soy vascongado.
- Y o (anibién.
— 1 amblen tú.
— También Manu.
B a ita , a n o ir s o lo , p i d e q u e v a y a bere tr a s la p a ­
labra q u e le a c o m p a ñ e .
Or daior Minu.
«Patxi?
•Raila.
•Baita Pcru bere
- A h i v ie n e M.MHiel
— ¿P aco?
— T a jiib ic n .
- T a m b i é n l ’e d r o .
Afielando a un verbo coniugado que rige • 0 (T0 también conWgado, suelen ír juntos los dos, btiila y t}ere, a contnniación det
« rh o afectado po r eMos.
B e r ^ b a i. lo m is m o q u e el s im p le b ere, s ie m p r e va
p o s p u e s to a) v o c a b lo a q ((e afcctó.
A d v e r b io s d e n e g a c ió n
S o n lo s s tg u ie n le s :
E z.
E z ia .
No
T am poco
— (.'B adator aita?
— ¿Y a v ie n e el p a d re ?
— Éz.
— N o.
¿T a am a?
— ¿Y la m a d re ?
— E ¿ta.
— T am poco.
L o m is m o q u e cl a d v e r b io « n o » , la c o n ju n c ió n <ni
ta m b ié n se tr a d u c e p o r e z.
— Ni
P ed ro
n ¡ M a n u e l.
— N i tú n i yo.
— E z I^ei*u e z M a n u .
— E z z u e z n i.
E l c o n ju n to d e b e re a d v e r b io d e a firm a c ió n y e z
a d v e r b io d e n e c a c ió n sig rtifica « ta m p o c o » . I-o m ism o
q u e tz ia ,
Y
se d is tin g u e d e é s te e n
ei u so , lo m is m o q u e
b a ila d e bere.
E s d e c ir , q u e e z ta
p u e d e e m p le a r s e a is la d a m e n te ,
m a s n o bere e z.
- M a n u e z d a to r.
¿ P era ?
- E ¿ ti.
- - T x a n d r e s b e r e ez.
P e r ú b e r e ez.
- Z u b e r e c¿.
— M a n u e l n o v ie n e.
— ¿P ed ro ?
- - T am poco.
— T a m p o c o J o s é A n d ré s.
— T am p o co P ed ro
— T a m p o c o tú .
Q M fA Á n C A
El c o n ju n to d e
V
a s c o
*í < j A T M
87
bere y e z , c o m o y a se v e e n
ejem plos, n o p i d e a c o m p a fta trn e n to d e b a i. U
lo s
re c h a z a .
N i ta m p o c o q u ie r e i r c o n e z la ,
P e r o el e z ta sí q u ie re , lo m is m o q u e b a ila , q u e tr a s
la p a la b ra q u e le a c o m p a ñ e v a y a l)€re.
Cz Ja lo r M án u.
— N o v ie n e Maniic;!
-E :U P c r u b e re .
— T á in p o c o P e d r o .
A d v e r b io s d e 4 u d a
C o m o íid v e rb io s o m o d o b a d v e r b ia le s d e d u d a p u e ­
d e n s e r c o n s id e r a d o s lo s s ig u ie n te s :
U rre a n .
P ro b a b i e m e n le
H e a r-b a d a . Q u iz á s , a c a s o
A u r k i.
R e g u l a r m e nte
- E to rrik o d a u r r e a n .
'
— ¿ E to rrik o d a ?
—Bai, a u rk i.
— Z u b e a r* b a d a t z
— V e n d r á p r o b a b le m e n te
— ¿ V e n d rá ?
S í, re g u la rm e n te ,
z a ra
e to rrik o .,
I
- - T ú a c a s o n o v e n d rá s...
i
«B ere» c o n v e r t id o e a 'b e
C o m o s e v e r á e n la lista d e lo s p r o n o m b r e s p o s e ­
sivos, b cre es ta m b ié n e l p r o n o m b r e p o s e s iv o tr a d u c to r
d e «su*, su y o , d e él.
B e re le n g u s u a . — S u p r im o , el p r im o d e é l
R ere le n g u s u a k , — S u s p r i m o s lo s p r im o s d e él.
A c a sü p o r e s ta ra-'ó n d e s ig n ific a r bere « U m h ié n » y ’
« su y o * , a u n ó l e n o h a y r ie s g o a lg u n o d e c o n fu n d tl
e s la s d o s a c e p c io n e s d e a d v e r b io y p r o n o m b r e p o s e ­
siv o , c o rrie iire iiie n le , la n ío e n la c o n v e rs a c ió n c o m o en
lo s e s c rito s , e ti v e z d e b e r t, a d v e r b io , s u e le e m p ic a rs e
s u f o r m a s in c o p a d a be.
Y s e d ic e , v . g r ., Z a b e b a i, p o r Z u h e re bai.
—
B a iia z u be, p o r B a ita z u bere.
T E M A S D E T R A D U C C IO M
d a ( o r — l'e r t i b e r e b a i. — ¿ A o tO n ? — A f llo n
— A r íto n j
T K o m iti ( D o m ln g w ) b e r e . — ¿ T tta n d re s (Jo s é A n ­
d r é s ) c z ta to r ? - T x a n d r c s b i i . — B a lta P a lx l ( P a c o ) b e r e . — ¿ Ü t
f / íla J o r —
( a h í) d.i^jo P e r n ? — K / . — ¿ P a tx ií — P iitx í b e r e e z , — ¿ O r
d ^ b li
T x a n d r v s : ' — B a i , u r r e a ii. — ¿ P c ru ? — P c r u b e r e b a i, a u i k i . — l ’* - j
U i b< ^ar-h3di e z 'd a
ib ilg o ( 1 10 a n d a r á ) . — P a l* i e z . — ¿ T x o n i ln f - •
j l s o t n i i i b a P « B a l T x > m in . — ¿ H e n e ta n ? — B a l , b e n e t a n .
Peni
e n i c n { a q u í) i i g u . — ¿ A n i ó n : ' — B a i la . — ¿ T x a n d r e s ?
d r c s b c r c . — ¿ P * tx i? — P a ^ x i b e r e b a l,
m in ? — T x o m in «2 . — ¿ P e r ú ? - - íiz ta .
No
v ie n e P e d r o .
i j — P a c o t i m b ie ii.
- B a iU T x a n - ’
O r d o a T jw n d rc a — ¿T ko*
- cM anu?
- E z t ì M n n b e re
T a m p o c o A n to n io . — ¿ M a n u e l? — M a n iK l
T a m b ié n Jo¡>é
A n d K s . — A h í va M i i i u c l .- -
¿ T a m b ié ii P e d r o ? * T ic n b ic n . — ¿ Í V v e r a s ? — S i, d e v e ta »
A quí
n o c s t i P « o . — ¿ M a n u e l? — l a m p o c o . — ¿ P e d r o ? - - T a m p o c o P e ­
d r o . — A h ( a n d a } o W A n d ré», — ¿S i? —
S I.
^
; N o a n d a A n to n io ? —
A n to n io 110. — ¿ T a m p o c o M a n u e l? — T a m p o c o .— ¿ T a m p o c o a n d a
P e d r o ? . - T a m p o c o P o d i o . — ¿ T x o m in ? — S í, r ^ u l a r m ^ n t e . — A c a ­
s o n o íud^krá P a t o . • P a c o sí, p r o b a b le m e n te . - A h í v a P e d r o . T a m b ié n M a n u e l ,— ;D o m Í n g o ? — D o m in g o n o . - ¿ P a c o ?
T an*
p o co P ¿co. —
Jo s é A n d rés
\n ( 0 ilÍ 0 ? — A n I o n io , sí. - ¿Jo sé A n d r é s ? — T a m b ié n .
l.íiC C lÓ N
V IH
S i^ u c U c u a iu g a c ió u u e u tr a s l a U t i c a
I n d ic a tiv o
P R E T F K I H ) I M P C R fF .C iO
E 1 e s q u e m a p a r a la fo rm a c ió n
lo d e in d ic a tiv o d e
d e l p re te rito im p e r ic e ­
lo s v e r b o s n e iiir o s e s c o m o
s ig u e ;
S in g u la r
e
n ú c le o
ra d ic a l
+
an
•
+
an
n en
i-
r
zen
+
>
■h 1
-r
an
an
P lu r a l
e
+
g en
+
zen
J _
ra d ic a l
+•
z
+
>
f
-r
z
-r
>
>
n ú c le o
V
ze
+
an
u
C o n ju g u e in o í s c fiú n M te c u a d r o c l p r e i6 r iio I m p e ric e lo d e in d ic a iiv o d e f g o n .
S u n ú c le o ra d ic a l e s g o , a s i e n e s te tie m p o com<> e n e l p r e s e n te
1 e n ifK los lü 9 d e m á s . P u e s c l n ú c l e o r a d ic a l d r C dda v e r b o e s
« 'c m p r e e l m lsn iD e n to d o s y e n c a d a u n o d e s u » lic u ip o s.
P o n g a m o s , p u e» , g o , q u e e« e l <le f g o n , <n «I s i l i o d o n d e
lec n ù c le o r a d i c a i y o b te n d r e m o s s u p r « lé rilo im p e rfe c to d e indi»*
c a iiv o
S IN G U L A R
E
S ftt
¿/(j +
an,
+
no +
an.
+
¿ 'y +
Í
e s d e c ir, F -goon
+
i/n ,
__ K ^laha
»
N engoan
«
Z e n g o z jir i =
(élj
__ L ìsU ba (yoí
lis ta b a s
PLURAL
£
go
z
G en
Zen
go
gQ
z
Z4
+
tfrt, e s < lecir, E g o x ù n
an,
n,
S e a iia r ta n d e e s ta r e g 'a
iz a n ,
’ se r»
»
•
. E s ta b a n
Q ^ n g o t a n . - K'sI^baiTK
Z en g o zen
• K s ta h iis
lo s ) ? re té rjto s I m p e rf e c to s d e
y j o a n , « Ìr> .
E) d e iz a n , «ser> , e s así;
S in g ifìa r
Z d ’ìs H ra { aquél).
Phuai
Z ir e a II. t r a n .
N in tz a u . h 'ra (yt>).
G iñ e u n . É ra m o s .
Z iiie a n . t r a s .
Z iñ ie n . ü ra is .
Y H d e jo a n d e
S in g u la r
m a n era:
P hnal
J o y o n ^ Ib a (aquél)
J a y a z a n . Ibari.
N íñ o y a n , I b a (yo).
Z iñ o y a z a n . Ibas.
Z iñ o y a z e n . Ibai'¡,
O iñ o y a z a n . íb a m o s .
O b s e r v a c io n e s fo n é t ic a s
P a ra
c o n ju s ^ c ió n d c l p r e i é r it o
im p c r f c c to d p in d ic a tiv o d e
d e ttn n in a d o s v e r b u s c o n v ie n e t e n e r p tx '« cn l€ s l a s « ig u ie n íe s;
\x n núclooa r a d ic a le s q u e tcrmitian e n l cr>mo d d c . i b i U i>
flexión p i d e n Ira s
si g » y n o a n .
A si q u e se d ic e v g r ,
t*
« j / c o m o e l d e e to r r i, e n l a p r im e r a y s e g u n d a
d a r r e n y iio e io r r a n
(b H U n y n o e M lla n .
2.* La / precedida de i se convierte en U «1 seguirle la dicha
en . Como se ba vislo en « -W b i¡ +
ebükn.
i . ' U s ? y ¿ e q u e c o m o in f ijo s a p a r e c e n e n (a$ f le x io n e s te r ­
cera y s ig u ie n te s d e l p r e té r ito im p tríc C lo <la z e e n la ú ltim a ) s o n
las m ism a s q u e c o m o s u ñ j o s a p a r e c e n e n la te r c e r a y s ig u ie n te s
dcl prc&cnte.
A h o ra b ie n ; a n t e e s ta s
z y ze }oi n ú e k u s r.K ticales q u e t e r m i ­
nan e n f p id e n la m le r p o s ic íó n d e l u ia /.
A si q u p s e d i r á v . g r , g c n t> iifz jn y n o g fn b l l z t tf f.
Y
lo s n ú c le o * r a d ic a le s q u e t c r m iría n e n r , p ie r d e n la r , lo m i s -
n o q u e e n e l p r e s e n te .
H e c h a s e s ta s a d v e r te n c ia s , in v ita m o s a l a lu m n o a q u e
c o n ju g u e el p r e té r ito im p e r fe c to d e in d ic a tiv o d e lo s
v erb o s ióHi, c íz o n y etorri.
A d v e r b io s d e tie m p o
L os m á s c o r r ie n te s s o n lo s s ig u i e n te s :
^ o iz . c u á n d o .
a n te s.
O r a in , a h o ra ,
G ero , lu e g o .
ü c U , s ie m p re .
A n tx ih o . a n tig u a m e n te ,
B ia r , m a ñ a n a .
E iz i, p a s a d o m a ñ a n a .
E d o n o u , c u a lq u ie r a vez,
E fz ir a m u n , d ía siguici
c u a n d o q u ie r a .
a p asad o m añana.
Iñ o iz , a lg u n a vc¿.
N o z b a it, a lg u n a vez.
A r a ñ e g u n , a n lc a y e r.
B a r t, a n o c h e .
A l z o , ayer.
G a u r , ho y .
I g a z , a n ta ñ o .
A a r te n , h o g a ñ o .
fñ o iz y n o z t a i t s o n , c o m o s e ve, s in ó n im o s .
S e d is tin g u e n e n tr e s í lo m is m o q u e iñ o n y n o n b a t
C o n n e g a c ió n , n a tu ra lm e n te , iñ o iz sig n ific a « n in g u í
v c /> , < nunca> V
e n ta l
c a so le a c o m p a ñ a g e n c r a tm e n te el a d v e r ­
b i o b tr e . S ie m p r e q u e n o s e e x p r e s e e l v e r tw , n ece-j
s a ria m e n te .
filñüi/! b e r e e7? — ¿ N u n c a ?
Iñ o iz b e r e e ? — N u n c a ,
T fiM A S D E T R A D U C C IO N
¿ M a tiu n o Í 2
D ilb o ra (a B ilb a o )?
L e u b e r e j o i " ti.« {hfl id o ) .
A lz o jo a n
( m a rc h o )
N c u b c r e g a u r j i i ñ o y i n .— N i g a u r
n o a . — , ; B i a r r — B ia r b e r e i'Z — P c r u b i» r t o a n d o d a ( ir a ) la cU
b c r c b a i « - ¿ L ia ira ttiu n ? — K t/ciram u n c z . — A r ín c u iin ío a ii z a n An*
W n — G c r o jo a iJijo d a T x a n d re « . — O r i i n b e r e b a t
.M anu
n o Í 2 . — A rA íf^ í^ un c t i b e ti. - A n tx iñ a e m p u h i s i z i r e i n (v iv ia a )
M a iiu ta f K a ii'ire j. — A iir tc n c z fa jjo z ertte» . — Ig áx .in e g o /a ii.
D a rt ¡o aii z a n A iilo ti. — ¿ In o lz c g o ii z a r a (ha.« es(ad>^} o r ? — Ifiofs,
b c r c c z . " A ii, b a i, e g o n n a z (y a b e e s ta d o ) iñ o iz . Ü 4Z e tc o n o r .
Iñf «2 be
A»tfraypr m arcW » I c M A n d r é s a B ilb a o
M a n u e l iiu n c a h a
tóc 3 Ü ill'JO . * - T-«mi>oco y o . — M :if ijn a i r á P c iír n — V ta m b ié n
lA aflu rl,.
Fa«a<Ío m a ñ a n a V c n d r i ( H o r i i k o d a )
I.P.C C IO N
A n Jrm ío.
IX
D e l ^éaerc»
ÍT] v a s c u e n c e s n n d e l g é n e r o c o m ú n ¿I m a s c u lin o y .
•I S cm enino, o m e jo r d ic h o , c a r e c e n d e g é n e r o g ra m a fita I, to d o s lo s p t o n o m l v e s y lo d o s lo s a d je liv o s , it>enos a q u e llo s q u e p o r Ru signíhcací<^n e s p e c ia l s e d e b e n
atrib u ir o e x c lu s iv a m e n te 2 se re s m a s c u lin o s o e x c lu ­
siv am en te a s e r e s f e m e n in o s .
A sí, V. g r ., on p u e d e sig n ific a r
< b u en * ,
«bueno*
y « b u en a* .
Y o ri p u e d e s ig n ific a r <ése», ‘ 6sa> y «eso*
ig u a lm e n te el a r tíc u lo c a r e c e d e g é n e io
g ra m a tic a l
y es c o m ú n al rn a s c n lin o , a l fe m e n in o y a l tie u tru .
Y a s im is m o lo d o s lo s n o m b r e s su h s la n liv o s , m e n o s
los c o n te n id o s e n e l c u a d r o q u e a h o r a v a m o s a e x p o ­
ner, c a re c e n d e g é n e r o g ra m a tic a l.
l i é a q u ! e l c u a d r o d e lo s ^ u b s la n liv o s q u e s e d ic e n
sólo d e s e re s m a s c u lin o s y d e lo s q u e s e d ic e n só lo
d e se re s f e m e n in o s ;
M a s c u l ín o B
F e i i i c n l iio »
^ ita , p a d r e .
A m o , m a d ie .
S em e , h ijo ,
A la b o , lu ja .
I z e k o , tía .
O s a b a , lío .
U n g a $ u , p rim o .
A n a i, h e c m a iio
L e n g u s in , p ilm a ,
»uó«.
N e b o , h e r r p a n o '*« het*v*i.
S e ñ a r , e s p o ro .
A rrtb Q , h e r m a n a tJ* «rg«).
A iz ia . H e rm a n a (áé Bt«;»«.
A U a g in a rra b a , s u e g ro .
E m a z te , e s p o sa .
A m a g iñ a r r a b o , site g ra .
S a ín , y e rn o .
E rro n , n u era .
S e n a r g e i. n o v i a
E m a z te g e i, n o v ia .
E rna k it m e , m u je r .
0 / z o n , lio m b re .
M u ti(, m u c h a c h o .
N fs k a , m uchacha.
M o rro sk o , m cxrelóii.
N e s k a tilla ,
M istik o , m o c ito .
N e s k a to , m o c ita .
A g a r e , an c ia n o .
A ts o , ajic ía n a .
J a a n , s e ñ o r.
A n d r à , se ñ o ra .
U g a za b a , am o.
id i, b u e y .
U ^a za b a n d ra , am a.
B ei, vaca.
m o z a ítiúbH ).
Z e k o r , te rn e ro ,
B íy c n fx e , te rn e ra .
Z f z c n , to ro .
B i g a f , n o v illa .
Z a ld i, c a b a llo .
B eor, yegua.
A r i, c a rtic ro ,
A k e r , ch iv o .
A r d i, o v eja.
A u n tz , ca b ra.
O lla r, g a llü ,
O lio , g a llin a ,
O H asko,
ix jIIo .
O r d o iz , v c rra c o .
O fia n d a , p o lla .
i^ a k e r u , c e r d a m a d re .
Los rtombrc» cainpncsios cuyo últim o nombre cnmj>oncHte sea
Ue 1os que figurati pn ía coJnniita izquierda serán siempre masctilinos, y al cotitrarto, serait tcmrninos ftKlos> Jos que tengan por
último nombre conipotieuU' un nombre que figura a i I» cviumna
d e re c h j.
yVsi, usüzailü, |).d) astro, masen lino,
y u ^ u a m ü j madriMta, fomenjno.
fcl sex o d e u n s e r c u y o n o m b r e p e r te n e c e al g é n e r o
com ún se p u e d e p r e c is a r p o s p o n ie n d o a i ta l n o m b r e
a r o em e , q u e s ig n ific a n , r e s p e c tiv a m e n le ,
«m acho» y
«h e m b ra ».
Z o ¿ o a r.
to r d o m a c h o
Z 020 e m e , to r d o h e m b r a
D e l a r t íc u lo d e te r m in a d o
El a rtíc u lo d e l e n n in a d o e n
v a s c u e n c e e s a , q u e se
sufija al n o m b r e a q u e rig e .
G fz o n - a . — Z \ h o m b r e
En vasa»ence
el a r tíc u lo y e l
n o m b r e r e g id o
por
csle se p o n e n e n o r d e n in v e rs o a i q u e s e o b s e rv a cn
cssíellano.
Y a se h a b r á fija d o u s te d : h e m o s d ic h o g iz o n a ,
co­
lo can d o el n o m b r e g i z o n a n te s d e l n rtic u lo a .
Lo cu a l tr a d u c id o p o r ol o r d e n e n q u e s e h a lla d a ría
c^ia tr a d u c c ió n : <h o m b r e el» .
Al h a b la r d e l g é n e r o h e m o s d ic h o q u e el a rtíc u lo
I w ip ü c o le (iene.
Y e n e fe c to , a p u e d e s ig n ific a r el
—
la
y
—
—
lo
E in a k u n ie a . la m u je r
G iz o n a ,
O na,
el h o m b re
io b u e n o
t i p lu r a i d e a e s c h .
Q u e p u e d e sig n ific a r lo s y p u e d e s ig n ific a r /ti5.
O iz o n a k ,
Jos h o m b r e s .
E n ta k u n u a k , b s m u je re s ,
lo s b u e n o s (si s e h a b la d e se re s
m a scu lin o s),
tas b u c o as (si se h a b la d e s e re s
O nak,
íc u ie n iu o s)
IR M A S l ) t T R A D U C C IO N
O i? r > n a k o r d n c o z
fla jo T ,
ix rk o a d a to r .
jfM ii 2 a n
a ra ñ e tu n .
a lz o .
E m az fw i b a r! il « «
iga^7.
la a g i i t c a
e m c n d a j i o « a u r . — l a e k o a BlU
c ^
d jg o
o r a k . — A u iitz a
e r a e o v b iU
x e r u r a Cal c k l o ) d o « 2 . — r x a r r a k c z t a b i l l z o f.-
O lla n d r ik c í a o llo a l«
m ca
S w
E rm n í an
- O í u \ k
C2
• F .n u fc m n e a k e z d a p o z , — I ^ n g u ^ u a
—
em en
d a g o r. — /a ld ia k
b e re
g íu r
ú ii f z .
( m u r í ó j . — L e n g u i i i a k a u r t c n c z U a t o ^ .-
Se-
e g n a n o r , — S c m u g a u r d a C o r, c ( a M a n u W a r . — A l
gaur
a n d a g o * . — I d ij m c u d ia n íc n
e l m o iile )
c b á
a l j o . — U a u r e z l a b íl c m i J l ? M e n a .
A q u í a n d a n lo s b u e y e s.
• L o s p r i m o s »h> v i e n e n h o y n i in a ft» -]
lia , — ( .a s n u o n s a h í c s t i n
• L o s h i j o i a y e r m a r c h a r o n ( jo a ii
l e a n ) ;i B U b a o . - - L o s c a b a l l M
if. _
e n el m o n le a n d a n
A n o c b c v i n o (cT O rri z a n ) f l p r i m o . A h o ra
a l l í e $ la b ii
U
v ie n e
la
lia . — A lií e s t á h o y
num . — E»
c u a lq u ie r
b u e n o » n o e « ( l n d l i n r a a q iii.
1,09 b u e y e s n o
e s tJ n h o y a llí.
s K in
p ro h a b lc f
E l a n c ia n o e n e l n u m t
e ] h i j o . — A iitc ^ j
anda
- L a s a n c la t u s
el
pnm o. -
a y e r a h í csU b au
- H\ a ñ o p j ^ a d o m u r i ó l a tía .
I-
L E C C IO N
X
L o s v o c a b lo s te r m in a d o s e n «r>
Los v u c a b lo s te r m in a d o s e n e s ta le tra la c a m b ia n
en n al u n ír s e le s e l a r tíc u lo d e t e r t n i i u d o a u o tro
ciuilquicr e le m e n to q u e c o m ie n c e p o r v o ca l.
P o rq u e la r final d e lo s v o c a b lo s q u e e n
tal le tra
term inan e s f u e r te y , p o r lo m is m o , v a le p o r d o s.
A si q u e d e
gu zü i
y a , g u z u r r a , la m e n lir a
de
de
egur
señ a r
y a . e^a rra ,
y a , se n a rra ,
—
la le ñ a
el m a r id o
P o r e x c e p c ió n , es s u a v e la r final d e
ñ o r , <q u ié n » ,
u r , « q u é co sa> , u r, « ag u a » y z a r , «m a d e r a ».
De ur
y a , a ra ,
el a g u a
ü c z u r y o , z a r a , la m a d e r a
L o s v o c a b lo s te r m in a d o s c n <l»
Si la ta l / Rnal e s tá p r e c e d id a d e i, al su fijá rse le s el
artícu lo d e te r m in a d o a u o tr o c u a lq u ie r e J e m c n to q u e
^ i e n c e c o n v o ca l, se les c a m b ia e n //.
A sí q u e d e b irib il y a . h iribiila, el r e d o n d o
—
de opa
y a , opH la,
la to rta
—
d e m u til
y a , m u iiíla ,
el c h ic o
S i SU / final n o e s íá p r e c e d id a d e i, c la r o está, n o hay
c a so , Y p o r lo m is m o , n o p u e d e s u f rir la l a lte ra d (
D e o l. p u e s , v . g r , y a . o la , U ta b la
D e z o z p a l y a g o z . z o z p a h g a z , c o n la aslilla
i . o s v o c a b lo s le r m in a d o a en
<n>
P o r el m is m o e s tilo q u e a lo s a n te r io r e s te rn iii
d o s e n l se le s c a m b ia s u / R »al e n //, a é s to s su
fin al, si e s tá p r e c e d id a d e /, a] su fijá rse le s el artí<
iie te r m in a d o a u o tr o c u a lq u ie r e le m e n to q u e com icr
c e c o n v o c a l, se le s c a m b ia e n n.
A sí q u e d e a g i n y a , a g i ñ a , el d ie n te
d e o z p in y a , o z p iñ a , el v in a g re
d e $ ü in
La
y a . sum a,
el y ern o
d e lo a diptonj;:ofi a i. ce, oí« y u i
R sta /, si le s ig u e a lg u n a v o ca l, s e ca m b ia * e n y .
A sí q u e d e m a /
d e hci
de
y a. m a ya ,
y a, beyo,
la m e s a
ia v aca
y a, oyu,
b cam a
d e ^a gardui y
so g a rd a ya , el m anzanal
E l a r t íc u lo <a>
c o n l o s v o c a b lo s te r m in a d o s .en
h n el n ú m e r o s in g u la r , a lo s v o c a b lo s term in ad a
e n 0 . s e le s u n e c a m b ia n d o la tn l o e n €.
A sí q u e d e a z a
d e goU a
d e a zko ra
y a, a zea.
y a , ¿ io n ta .
la b e r z a
la sa y a
y a , azko rea ,
el h a c h a
[x a v o c a b lo s u g Q za b a , aH a y a m a eii e l n ú m e ro
singular se e m p le a n c o m o n o m b r e s p r o p io s , y a ésío s
por e x c c p c ió n , s e u n e e lid ie n d o s u o.
S fn « m b a r ír o t
u itu s e k
c a m b i a s u o fin al e n e e n e l a i k u r e n
ü d x t o d v s a n tig M A ts e y a a m a t a m b i é n «
le c a m b ia t t t f c u a n ­
d o s e r e fí^ r r a m a d r e d e p á j a r o s .
En el n ú m e r o p lu r a l, a lodn<i lo s v o c a b lo s te r m in a ­
dos e n a e l a r tíc u lo a se les s u fija e lid ié n d o le s la ta l
leffa.
As( q u e d e a z a
—
y a k. a za k,
la s bermas
de gona
y ak, g o n a k,
la s say as
d e Q zko ro
y a h , azko ra k,
la s h a c h a s
d e ü g a z a h a y a k . u fía z o h a k , lo s a m o s
C o m o v e rá m á s la r d e e l a tu m n o , el a r tíc u lo a e n el
n úm ero p lu ra l, c o n lo s su fijo s e n y e n f z a i y to d o s lo s
locativos c o m o fa k o , (a ra k o , ele,, se c a m b ia e n e.
P u es b ie n ,
ta m b ié n c a m b ia d o e n ^ se s u fija a los
vocablos te r m in a d o s e n o e lid ié n d o le s la lal a.
B l s u f i j o 'aa>
E^le sufijo, q u e n o es o tr a c o sa q u e el fa n c o n el
articulo d e te r m in a d o e n s in g u la r , c o m o s e v r r á c n la
*^cción X V , a lo s v o c a b lo s te r m in a d o s e n a s e le s u n e
q u itá n d o le s fa ta l a,
A sí q u e d e í^o ria y a n . g o r la n , e n la c u a d r a
d e ia b a y a n , ¡a b a n , e n el h o r n o
d e g e la
Y
y a n , g tla n ,
e n e l a p o s e n to
a lü s te r m in a d o s e n c o n s o n a n te s e le s u n e in ter­
p o n ie n d o u n a
A sf q u e d e e r lz y a n , e r iz e a n .
—
e n la e s q u in a
á c e d u f y a n , ed u rrea n . e n la n ie v e
d e a g in y a n , a g jñ e a n ,
T tM A S
S u iñ i
—
n lc r o n )
e n e l d ie n te
D E T R A D U C C IO N
c z u l o r g a u r . — A lz o d o r r i
(v in o ) a r r e b c a , la g a i
O lla r r a o I a u d a g o o n iln . — A r a n e a n e t o r r i z lr c a n
le tig u s u a k
da
iie b a k . — B a r t
o lJ a n d ta
A jiu n r» H ilb o ra jo a n z » n { m a rc h ó ) a lz o .
o ta n
cgoan.
N c b e a n ie n d í r a (al m t
le ) jo a n d a ( h a m a r c h a d o ) Icti. - í^ afiarrak la b a n d i^io ó . - O o r(
d í ^ z o r a i n b c y a k f i a Wiafc — O iz o n a k « t a g o z ó r a i n ffcian
A zak « o b a n c g o n d i r á ( h a n w ta d o ) k n
-
U ^ a ? 4 b a t a u jia/ab as« ^
d r c a g i u r d a te « — M u tilla k p*a n « k a l i l 1 a k z c y a n (e n la p b z » ) <la*^
g o z , - 'O s a b c a g a n r e z ta to r . — L e n tjc isu a b c r e c z . — A iz ic a a r a i r - c u n e l o r r í z a n . — i^aita n e b c a b e r e .
La
h e rm a n a
p rim o s
c to rri)
(d e
u m b ié n
hoy. -
v a ró n )
e s tín
en
E l h e rm a n o
hoy
B ilb a o . -
cn
La
B ilb a o ( f tilb o n ).
tí«
{d e m u je r) a n d a
j j a n ) . — A y e r s i n o el a m o y h o y e l a m a . -
ha
v c n u l o (e z l
en
e l r a o iit« ( n u
L as b c rz A se M á n e n
s ito s e n to . — A n o c lie v in ic ró n lo s h e r m a n o s { d e v a ró n ).— L a s
m a n a s ( d e ra u je r^ tn a r c h ir o n
e s t á n « n la c u a d r a .
d r á (o ío n ik o d a )
-L e
«o
her»
a y e r a B U b a o — L o s b iie y e * .^hof
• E l y e r n o n o h a v e n i d o h o y — M a ñ a n a ven*
e l p « d r e y p a s a d o m a ila n a v c m l r i l a m a d re .
E i a n c ia tio l u u r íó a n o c h e . -
L a s m o ü a s s e h a n n j a t c h a d o a l ü l 'j
b a o . — L1 p o l lo a n d a e n ia h e r e d a d . — L o s c a m e r o s n o v a n h o f j
ai m o n te (ro c n d ira ).
T am poco m añana.
(
L E C C IO N X Ì
B m p U z a l a co n jaK A ción « c t iv a s io t é t ic a
I n d ic a tiv o
P R E SE M E
La fo rm a c ió n d c l p r e s e n te d e in d ic a tiv o d o lo s v e r ­
bos a c ü v o s se v e rific a c o n f o r m e ai s ig u ie n te e s q u e m a :
S in g u lü r
Da
Da
Da
+
n ú c le o ra d ic a l
>
>
4>
»
+
+
\
+
ZU
P lu r a l
Da
Dn
Da
+
r
4-
n ú c le o ra d ic a l
>
•
%
»
e
+
-h z u e
D o , d a y d o <*n c l « in s u la r
d a , d a y d a e n e l p lu r a l
en
s « is f le x io n e s la s íla b a in ic ia l e s 1« n i i s m a : d a .
D « m o d o q n e e n c l p r e s e n te d e in d ic a tiv o d e lo s v e r b o s a ctiv o s,
• m é i d c l n ú c le o r a d ic a l, t% o i r h i é n fija e in v a r ia b le d e p e r s o n a a
P e rso n a la s íla b a m tc ia l m is m a d e l a fk s iA n .
V la d i k m i c i a «le l a s p e r s o n a s t p j r e c e s o la m e n te e n k i q u e va
d e ja d e ir s u f ija d o a l n ú c le o r a d ic a l.
C o m o y a s e h a b r .í h t c h o c a i ^ o e l a lu m n o , la p r im e r a fle^K
q iic e« la e o r r c s p o n d ie n te a
e n n u e s tr o n ié lo d o (1 )
« k l'
n iíc le o ra d ic a l n o lle v a n in g ú n s u f ijo
d e
lo s c in c o q u e a
co tí l id i
c id d h r t n o s d e m e n c io n a r .
S ( } ^ n d a lle v a t
U (e rc c ra
—
1« c u a r t a
—
e
ta q u in (a
la s e x ia
—
—
ga
zu ^
l 4 s íla b a in ic ia l d u e q u iv a le a
zu
I q o /o.
D u i ik tif -< lo te n g n » , e n n e u tr o ; « le te n g o » s í s e re fie r e a akgc
m a s c u lin o , «lii Iv n g iw si ;>c re fie r e a a l e o f e m e n in o .
C a r e n c i a d e ^ u íljo t r ^ s t i n ú c l e o r a d i c a l < 1cnota é l
t
Ird^ e l ) iú c j« o r a d i e j l d e n o t « y o
za
—
—
lü
e
—
—
e U o s lo a q u e llo s )
gu
—
—
fío s o lr o s
zu e
—
—
vo & o tfo s
l ' n a v e z h e d í a s e s ta s n e c e s a ria » c x p lic a c io n c s , tr a te m o s d e oü*
i c n e r e l p r e s e n te d e in d ic a tiv o d e l v e r b o
JA K IN .
S u m íe le o r a d i c / l e$ k¡.
ITicn. P u e s p ó n g i « W d o n d e s í d i c e n ú í / í c j rO'.Ucfti, y re su lta rá
S iN O U I .A K
¿>ií + ki.
_l_ fcí _ |.
¿X i + • Jfí
__ S a b e
Sé
e« d e c ir , D a k i
_
D a tiit
za,
D ü kiza — S a b e s
—
PLURAL
D a - \ - k l -V f ,
D fí - r k i
e s d e c ir , D u k i e
gn,
D a + k í - t zu r.
(l|
F,[
¿ « p o ilc io a
Coe»o
a l« f n n < t n
< k la $
lu W S
lu x lo u e s
a p ic fid id a la
1
gU M l d lifC (l)U ( .
D a k ig u — S abem os
»
D u k i z a f — S a b é is
c u t i« « n c < (t o y s
dc
c a d a ti« o iD U
pm d^< i
— S aben
•
tue
dc
qor
n
r la T it in o
p| « s in d i»
o td c a
y
4 1
r
q i k o & K t v a j u o s f > k*
1
W B < )l < un M .
«
dené»
n o f< f(« c e • i i *
fcl p re s e n te d e iz a n a c tiv o s e a p a r ta b a s ia iite d e la
regla q u e se s e ñ a la e n el c u a d r o , p a r lo cu a l c o n v ie n e
estu d iarlo p o r s e p a r a d o .
IZAN,
<tencr.
I n d ic a t iv o
PRESEN Tt
S J n g u l* r
l ’lB r a l
O a a . T ie n e .
O a b e . T ie n e n .
D c f, T e n g o .
■
D o z u . T ie n e s ,
D ogu. T enem os
D o z u e . T e n é is , (1)
O b s e r v a c io n e s fo n é tic a s
P a ra la e o n jiifia c ió ii d e d c tc r m Ín .ííto s v e r b o s c o n v ie n e t e n e r en
c u í n t i is s s ig u ie n te s :
1.* I 'o d o n ííc le o r a d ic a l q u e c o m ie n c e c o n v o c.il e lid e la a <,\e da.
A s i q iic
2.*
V.
gi*. d e d a
c
Iño. diño.
T o d o n ú c le o r a d i c i l q u e t e r m in a e n o, p ie r d e c s l i le tr a fin al
«3 e h rK a r c o n c l s u f ijo e.
As> q u e
V.
g r . d e dúuka y e, d o u kf.
<1) A n t i g u a * » « debió fl< » tt ind© 61 c o a tM r w a la tcgla;
¡)nu.
I
P a t.
[>aiiza.
'
Oaut.
ü a a tu á
3 * T o d o n ú c le o ra d ic a l q u e t e r m in a e n
c h o c a r c o n la i d e lo s l u l i j o s zu y
'I
A & íq in
V,
g r. d e d ü k a r
'V
y
r, p ie r d e e s ta JcW «
z u . dokozu.
' '*•
I la c h a s (o d a s e s ta s a d v e r te n c ia s , in v ita m o s al alumno
a q u e c o n ju g u e el p r e s e n te d e in d ic a tiv o d e lo s sig u ien ­
te s v e r b o s :
E k o r r i. tra e r.
E s a n . d e c ir.
E ra á ili, m a n e ja r.
E rifXI. o p in a r.
Jardun, e s t a r
E ro a n , lle v a r,
¡ k u s i, v er.
(liacieiK
a lg j.
L E C C IO N
X II
S u j e to a c t iv o y « u jc to n e u tr o
ü n c a ste lla n o , el s u je to d e la o ra c ió n , s e a ^ iu g u lai
s e a p lu r a l, es d e la m is m a f o r m a s ie n d o s u je to activ®3
c o m o s ie n d o
s u je to n e u tro , e s d e c ir,
la m is m a f o rm íi
tie n e s ie n d o s u je to d e v e r b o a c tiv o q u e s ie n d o siijeto j
d e v e r b o n e u tr o o p a siv o .
P e d r o c o rre .
P e d ro com e.
El h o m b r e v íe n c .
Et h o m b r e tra b a ja .
C o m o se v e e n lo s p r im e ro s e je m p lo s , eÍ s u je to P ed ro
s ie n d o s u je to
d e l v e r b o a c tiv o ' c o m e r » , tie n e la mis*
m a f o r m a q u e s ié n d o lo d e l v e r b o n e u t r o «c o r r e r >,
Y
pf>r el m is m o e s tilo , €l Rujeto h o m b r e c o n s u
ar*
i M o ei c n lo s o tr o s d o s e je m p lo s .
En v a sc u e n c e , e l s u je to p lu r a l s í tie n e la m is m a fo rm a
sien d o súbelo a c tiv o y s ie n d o s u je to n e u tr o .
P ero
sin g u lar varia.
El s u je to s in g u la r a c tiv o , a d if e r e n c ia d e l
el
s in g u la r
neutro, lle v a e l su fijo k .
S e v e rá c o n e s to s d o s e je m p lo s t
P e r ú d a to r . - P e d r o v ie n e
P c r u k d a k a r . — P e d r o lo tr a e
En el p r im e r e je m p lo , P e r a , c o m o es s u je to s in g u la r
neutro, n o lle v a el ta l su fijo k ; m a s e n e l s e g u n d o lo
lleva, p o r q u e e n é s te e s s u je to s in g u la r ac tiv o .
O b s e r v a c ió n fo n é tic a
P ¿le » u fíjo y lo d o s t o s s u l i j o * c a a n a le s q u e c o r a l c n / a n c o n c o n -
vuunlc ( m e n o i ye. tzut. g o . na, nan y naka, y el s u f ijo ko ira s
d « lc fm iH Jd í» vrvcablos), p a r a s e r u n i d o s a v o c a b lo q u € te r m in e
f o n a o n a n te , p id e n U in te r p o s ic ió n d e u n a
e.
A n d r é s (c ) k , A n d ic s c k
N U r íin {«) k , M a r t i ñ c k
M I r c I (c ) k ,
.M ic e lck
l_o ir a c A n< lrés, A n d n ‘*ek d a k a r.
L o lle v a M a rtín , M a rtiíie k d a r o a
L o tie n e M ig u e l, M ig e le k d a u k j
P r o n o m b r e s r e la t iv o i
S o iì lo s s ig u ie n te s :
Ñ o r . - - Q u ié n
Z eiti- — C u á l
Z e r . — Q u é {qué cosa)
S o r se d i c e p ro p i» m c 'fitc d c p e r s o n a s ; ¿cU i |>uft1e rvl<’rlrs<f
d is iin ta in c n le a p e r s o n a s , a n im a le s y c < m ? ,
v a m c n íc d e WKas.
y ze r se d ic e f i c l t
S u s p lu ra le s r e s p e c tiv o s (sin a rlíc u lo , d ic h o s e eslá)
süiki
N o r iz u k {y n o n o r a k n i n o rek), q u ié n e s
Z e i n t z u k (y n o z e iñ u k n i z e iñ e k ) , c u á le s
Z e m u k (y n o z e r o k n i z e i ^ k ) {!), q u e , q u e co sas
iH e ta m ó r fo s is
<dor* y <zer>
p o r in f lu e n c ia J e l s n ñ j o a c t iv o
<k*
Al u n ír s e le s e s te s o tijo o c u a l q u k r s u f ijo c a s u a l q u e c o m ic r
c o n c o n s o n a n le, c o m o g a z , [V>r e je m p lo (d c Sos c u a le s h i b i i f
in o s d e n t r o d c pc*eo), ñ o r y z tr se ca>nl>ian n '» p c c tjv a m c n ie
no y zc. H s d e c ir , q u e p ie r d e n s u r fíu al.
¿ N o k eg iii d á u ? — ¿ Q u ie n l o h a h e c h o ?
¿Zek d a k a f o r i? — ¿ Q u é lc t r a c » ése?
/N o ir a z d a b il o n ? — ¿ C o n q u ié n a n d a ese?
;Z c p a z e g in d^iu? — ¿ C o tí q u é lo
(1}
7 ,é m k
p l u 'R j 4 f l ¿ e r a d c q u e u
lellajto, págicift 44,
lia h e c h o ?
lu l> U < □ « l VDC«biiUri<k ^ U c s l o u cu**
P r ü D o ia h r c s d e m o s ir a t ir o s
Son lo s s i g u i c n l e s :
/4.
A quél
Au.
É ste
O ri. É se
Ya s a b rá u s te d q u e a este, ése y a q a é f c u a n d o v an
c o n c o rd a d o s coíi o tr o v o c a b lo , e n g r a m á tic a c a ste lla n a ,
se* les lla m a a d je tiv o s d e m o s tra tiv o s , y c o m o a d je tiv o s
d e m o stra tiv o s n o lle v a n a c e n to . U )
S u c o n s t r u c c ió n s in t á x ic a
A , a u y ori, lo s tr e s s u e le n p o s p o n e r s e a l v o c a b lo
a q u e a íc c ta re n .
A q u e l h o m b r e . ü i 2o n a
lis te c h ic o .
M u til a u
P s e h ijo .
S e n ie o ri
G e n e ra lm e n te , v a n a n te p u e s to s y p o s p u e s to s a! m istie m p o .
A g iz o ii a e z ta g o o n d o . —
lio in h r e n o e s tá b ie n .
A u m iU il a u b e ti d a o ld tig o x e a .— l i s i e c h ic o s ie m p r e e s así.
O n an d ra o ri b a rn ts u h a i da, —
tO
'« B O
T il r s p ro o ü fn V ts
tb T A
i n u ( c r e s u n a c h a r U ta a a .
vfícic» üb sdietivos c iu o d o va ji u d iJ m íá ootbbic,
v i d a . U b i* liO r o , \ i ¿ \ } K L J á f 4 l H ,
ü n i« i» ir < n iv o t « ii e l ( ; « a i p l o
2 ^ '« ; P S ro s
i
u f iic n
v e r ía iJe r ij c 8 r« c te r4 e
s jg v Jc iiK .
<otiandyjtc tOA vU as. i
A Q U ÉLLO »,
C.i»M)ana, p o i U RmI AcMei^iia CcpiaoU ,
p e r».
« iU b it n ( n H U c r o s y w -
ta s
u/n»re». (O fa w á tk s
M c ta m ó r fo s U
de
<au* j
«ori* p o r ioQ u cn cia
d e l s u fijo «k>
L o s p ro R o m b c p S a a y o rÍ. a l u n í r ^ l e « pI s u f ijo d e s u je to ac ih
s i n g u l a r k o c u a lq u i e r s u f i jo CASual, s e cainhiaii« r c s p c c tiv a m e n t
eti O ne y o rr e .
E ste h o m b r e lo h a h e c h o .
O i z o n o n c k c g ín ú a u
E s c h o m b r e l o b a r í . — G íz o n o r r c k f g i n g o d a u .
C o n < ste q u i e r o a n d a r . — O u e g a 2 í b ili g u r a d o t
L o t e n g o p a r a é s e . — O r r e n (zat dA ukat
P lu r a le s d e <ao», «orí» y «a»
L o s o n , re s p e c tiv a m e n te :
O nek.
E sto s
O m rV . E so s
A y tk .
A q u e llo s
N ó te s e q u e lle v a n
el a c e n lo c n su
p r im e r a silaba,;
c o m o p lu r a le s q u e s o n . Y lo s d o s p r im e r o s e n cstó,
s e d is tin g u e n r e s p e c tiv a m e n te d e la s f o rm a s d e sujeto]
a c tiv o s in g u la r o n e k y orrek.
T E M A S D E T R A D U C C IÓ N
O r í d a M a n « . — M a n u k d a k a r sftg a rra . — P e r u k d .tro a m a y a .
O r a i n d e a P e r u . — A n t ó n c k a u o s e m e a e k a rrv n . — l « n d r e i e l f |
a l a b e a c r o y a ti R i llx ir a ,
a iz tc f l. — O n e k
• O r r c t g a u r m o s k o r c « d a n k a . — t z t a orí
e g ia d i ñ o . — ¿ N o r t z u k d ir á o r r c N ? — O r r e k d irA i
A n k o n e l a P e r u . -> c N o k
d a u (h a h e c h o ) m a y a ? -
A ro U all
ejKi d í u .
- l^ ru k
tíü k i au,
- /M k d a u k - r u « a g a rra . — t i , » ik c z ta u k s t. — A iK onek
daki o rí. -
B a iU
M a r l íñ e k b e r c , — M ír liñ e k
K ta u k a a u . — A ro íz a r m e n d a g o g a u r Z u k
c z la k iz u o r i, — E zU
'
zuk b crz . — N ík b a i.
E se i t o c l í m t t a . — A h í
h efljo e so . — f ú n o s a b e s t s i o , ió . -
el
carp in terc» . - * E l c a o lc r o ha
T a m p o c o M a n u iL -
T a m ix v o
P e d r o siem pTC d i « \» v e r d a d . — ¿ Q u ié n h a h c c h o « l o ? —
a q u é l lo H a h e c h o , — A q u f l v ie n e d c B l l b i o (B ilb o -
Esc, -
N o,
tik). -
V o e s lo I c n g o . — A y e r te n ía ly o ) a q u e llo . — K se e s A n t o
110 . - M a n u e l t r a e la b o in a , — l .a tte r m a n a (d c m u je r ) lle v a b a a
U p rim a . — L o s p r i m o s s a b e r) e s o . — t i h e r m a n o (d c v a r ó n ) v e n ía
de B ilb ao . — Í J » c in c o s tie n e n a q u e llo . — Y o n o . — T a m p o c o yo.
— P e J to (e n ía e5o.
L E C C IÓ N
XIII
P a s p ü S ic io n e a
L as p r e p o s ic io n e s c a s te lla n a s , c o r n o in d ic a su m is m o
n o m b re, p r e c e d e n s ie m p r e a U p a l a b r a q u e r ig e n .
V o y o casa.
V e n g o d e la ig le sia .
I .o q u ie r o p a r a Ju a n .
P e r o s u s e q u iv a le n te s e n v a s c u e n c e h a c e n lo d o lo
c o n tra rio : v a n s ie m p r e p o s p u e s ta s a la p a la b r a q u e
rig e n .
ttx e r a noa.
E li/a/Á t n a to r,
\o in e fU z a i g u r a d o l,
P o r e s to m is m o , a lo s e q u iv a le n te s e u s k é ric o s de
la s p r e p o s ic io n e s c a sle lU n n s lla m a m o s p o sp o sic io n e s, v
i
P o * p o iÍ c Í o n e i> ^ la b r A a j
p o s p o s ic io n e s *
suHjos
D e la s p o si> o sicin n e s e u s k é n c a s , a lg u n a s s e em pleáA ^
p o s p ü c s u ^ s im p le m e n te , sin
u n ir» e a la p a la b r a q u e
rig e n .
S o a a s í la s e q u iv a le n te s d e las p r e p o s ic io n e s c a ste­
lla n a s « an te» , « b ajü > , « c o n tra * , « e n tre » , «sin*, «sobre»
y «tras».
V iv o sin d i n e r o . — D ir u b o iik b i7 i n az
A e s ta s la s lla m a m o s p o s p o s ic io n e s -p a la b ra s , o sim ­
p le m e n te p o s p o s ic io n e s ,
M ay o tr a s p o s p o s ic io n e s , y s o n la s m á s , q u e so su*
fijan a l v o c a b lo <jue r ig e n .
T a le s s o n las q u e tr a d u c e n las p r e p o s ic io n e s casíella(ias ' A ', « co n * , « d e » , ’ h a c ia » , - h a s ta » , «e n», etc.
A n d o co n P e d r o — P eru ^ íJZ n a h il.
Y
a e s ta s
las lla m a m o s p o s p o '‘Íc iü n c s -su fijo s o su-^
fijos c a su a le s. C a s u a le s , p o r q u e c a d a xm a d e e lla s d e ­
n o ta u n c a so d e d e c lin a c ió n .
P o m p o s ¡ c i ó 11«s u f i j o
lis ta p o s p o s i c ió n «sufijo tr a d u c e la p r e p o s ic ió n cnste*
lla n a 'C o n *
P eru g az — C o n P ed ro .
M anugaz
C o n M a n u e l.
P a tx íg o z — C o n P aco .
fcl le c to r r p p o rd a r á
que
e n p c n e r a l lo» su fifo s casi> alcs q¡¡( co~
aicm iin <*Ort eonsonanfe. p u r a u n irse o un vocablo ijue trrm lnú
ijíviilnfi ule en cotfsonante, f}ldea lo ln te rp o sifió '1 d e u n o k.
A sí q u e p sh ' s u f ijo u ^ z P < ra u n ir s e a u n v o c a b lo q u e te r m ín e
ta c o n s o n a n t e p i ü e
Ij
Ín 1 «r(> 0 8 ieirtn d e
J o j u (e ) g a z — J o a n e g a z
M a rlín (e) ^ i z -
una
e.
- c o n J n a r í.
M a ttíñ e g a z
c o u M a iiín .
A n d v c s (e) p a z - A n d r c s c g a z - c o n A n d r é s .
Cnn8t r u c c ló a d e l a r t íc u lo y l a p o s p o s ic ió n
En c a s ie lia n o así e o m o e í a r tíc u lo p r e c e d e a l v o c a b lo
reg id o p o r é l, la p r e p o s ic ió n p f e c e d e a l a rtíc u lo a
que rig e.
En v a s c u e n c e , p o r el c o n tra rio , ia p o s p o s ic íc ió n va
po sp u esta a l a rtíc u lo p o s |> u « to a su ve/, a l
reg id o p o r é l
C o n el h o m b r e
C o n cl c liíc o
O i¿ o n a g a z ,
-
M u lillag a/..
C o n c l n ia riíD o — M a llu a g a r.
S in el h o m b r e — G izo n a b a rik .
S in e) c h ic o
S in el m a rtilio
— M u lllla b a rik .
M a llu a b ^ rik .
n n n ib ie
L a s p o a p o s ic io n c s - s u f ij o s «gan > , «j(andik>,
<gaaa>« <gaaa& o* y <^anaDts>
L a p r im e r a tr a d u c e la p r e p o s ic ió n <cn*.
L a s e g u n d a , la p r e p o s ic ió n « d e > ( d e a b la tiv o )
« d esd e> .
L a te rc e ra , la p r e p o s ic ió n « a» {en s e n tid o d e dír<
ció n ).
L a c u a rin , la p r e p o s ic ió n «hasla» (e n e l m is m o senlid o ), y
L a q u in ta , la p r e p o s ic ió n <h a c ia * .
T o d a s e lla s se a p lic a n e x c lu s iv a m e n te & se re s ani­
m ados.
I>o !a s q u e se a p lic a n a «w
ís
in a n im a d o s y.i ^e h a b U r á en
iH g ír.
P e r u ^ a n e z ta g o p e k a tu rik — E n ? e d r a n o h a y pecad«
A d a n e g a n d ik g a lo z - V e n im o s d e A d á n .
J a in k o a g a n a g o a z — V a m o ^ a D io s.
l ’e r u g a n a ñ o ez in n n z )o a n — N o p u e d o i r h a s ta (dor
d e está} P e d r o ,
T x a k u r ia g a n a n tz d o a — V a h a c ia el p e r r o .
P n s p o } < i d ó n 'S u f i j o
< j;a itik >
E sta p o s p o sic ió n -su IIjo e q u iv a le a la ^ 'p o s i c i ó n caj
tei la n a « p o r* d e n o ta n d o m o tiv o .
P e ru g a i lik
- P o r P ed ro .
M a rtiñ e g a itik — i ’o r M a rtín .
O i¿ o tifig a íü k
S a g a rra g a ilik
P o r el h o m b re.
- - P n r la m n n /a iu ,
T x a k Q rra g a ilik — P o r el p e n o .
La
de ‘^az> i
« i i 'a i i ', e l e . , t r a s
«k>
La ¿ r d e l o s s u f i j o s g a z . g o n . g o n iH k , g u n a , ^ n m tñ o . n u n a n tz
T a o tu k , a l
c l i o c a r c o ii
b
Jf d c l a r t i c u l o U c te r m ln jiilo p l u r a l , >e
A s; g u c V trr . d e g iz o n n k y g o z . g iz o n iik u z y
f o /íf l, glzí>nuL'oilile.
•
y c'
P e ru g a z
^
A
T tM A S D t
H a r lin
ü c ¿ '/ a o f f a í >*
^
IR A D U C C IO N
d a b íl. — N i
T w n d re le e rá n a
noa.
-
Z u g a ílik
^Sm d o t ( h e h t c f i o ) m . — M d n u c z la b Ü o r a i n A n t o n c ? a z ,
• M g a n a íio U u n o r í . — S e m i a P e n i g n / » h t o r
w *^n«n. — N i
M auugaz
n a h il
b c li. — O rre g rj?
ñcgini — O r tf f c b e J o a n c p i z d a b i l i a . -
- M a i*
B j r t H atK Íjiaz
r c n k » 'r < 'n
a ra -
t ’p r u g a u r n i g a / d a i o r .
¿C on q u jc n v e n ía s a j r r d e B ilb a o ? — C o n M a n u d y c o n h r a n ­
t ’s« o. -
p<>f ii' v e n í a y o . — V ^ m v s a í d o n t i c ) J u a n . -
E s te
s ie m ­
p re a /i4 a c o n J o > e A n d i 'í ^ — A tiíM lir f ^ ir ib ic ii v e n í a m o s c o a e s o s .
-
H o y e l a m o v ie n « c o n
T a ip o fo co n M an u el
-
Paco, -
l.s o s
L E C C IO N
A
ü c n o ta n d o
la
p re p w b íc ió ti
p o s e s ió n
o
m ú
».
P e d ro . —
•
X IV
P o s p o s ic ió n - s u f ij o
K q u iv a le
n o f ^ t á i i cx m
t i p rim n c o n « e
<eo*
c a s te lla n a
p e rte n e n c ia .
«de»
d e
g e n til
A m o n e n s a g a r r a — L a m a n z a n a d e A n to n io
M a r ííñ e n id ia , -
El b u e y d e M a rlín
A n d r c s e n a . — El d e A n d ré s
M íg e le n a k .
- L o s d e M ig u e l
O b s e r v a c io n e s fo n étic a s
En cl número sijiffiiUr, p arí unirse a vocablo que tvrmutt
vcx:al y
mismo para u n ir« al artículo d^1 erniÍnado n,
inleríto^ición de una r.
(¡izoiia (r> e n n . — C i i z o n a r c n a
Perú ( r ) c n « . — Perur«aa
V en ei plural, al chocar fo n a k o e í c-racler(slkas »leí
mero plur»), tas eiide.
Así de gjzonak y en. KÍ'0»en
de orrek y en, orren
En los plurales terminados en ¿a/fe, como leinlzub, la c»r.ic
rfeiica de plütal es Izuk. y í « to s 1« elide solameiiie la * fii
y al minino lícnipo él pierde su e iniciaL
Así de 2 clni2 uk y tr?, znnizun
de norlzuk y en, nori/.un
C o n s t r u c c i ó D d e l o s ^ c n i t i T o s eu sk í¿ ricos
C o m o h a b r á v isto u s te d c n lo s e je m p lo s d e l pái
p r im e r o , el g e n itiv o d e p o s e s ió n e n v a s c u e n c e prec<
a la c o s a p o s e íd a . Q u e e s lo c o n tr a r io d e lo q u e
r r e e n ca ste lla n o .
E n c a s te lla n o h e m o s d ic h o p o r e je m p lo
c \ b u e y de
M a r t í n ' y e s lo m is m o e n v a s c u e n c e h e m o s d ic h o
tille n id ia » , q u e tr a d u c id o s e g ú n el o r d e n e n q u e
v€ Que esláii c o lo c a d o s lo s e le m e n to s g r a m a tic a le s v ie n e
» s e r:
« M a rtín d c v a c a la» , t s d e c ir, re s u lta u n
co m p letam e n te in ^ ^ rs o al o b s e r v a d o e n
g ir o
la fra se eas-
i(llan<i.
í*ues b ie n : d c la m is m a m a n e r a q u e e n tr e üti g e ­
nitivo d e p05iesióii y
la c o sa p o s e íd a , p r e c e d e a q u é l a
éstü, e n tre v a rio s g e n itiv o s , el g e n itiv o p o s e s o r d e o tr o
g w u iv o p r e c e d e a é s te q u e e s o b je to d e su p o s e sió n .
P o r ?}em plo, e n la íra se s i m i e n t e < alk ate areti o ts c ifiaren « g a r r a > tl^ m a n z a n a d e l c r ia d o d e l a lc a ld e ) el
genitivo a lk a te a r tn , q u e tie n e d o m in i o s o b r e e l g e n itiv o
otieiñaren, p r e c e d e a e ste.
D c d o n d e re s u lta q u e c n
^ o fic ió u
d e l o s g c n íH v o s
t a c o M lr u c c iO n c u s k a r a v ) u n i c n ü c
w
t x i m p l c t i m c n l c ín v c r& o
al q iic
íc
O te e rv a c n c a s I c lU n o .*
V é jíu ' e n q u é o r d e n f t n r n u i u í r r e n t e i n v e r s o s e r ú n s J r u y e a e i ü s
fn i^ r s , t r a d u f l ú r á l a u n d d e l a o í r ^ '
• A l k a l e a r e n s e m e a r e n t u k ü r r a r e i i u íc a k *
• L o s p e l o s d e l p e r r o d e l h i j o d c l a lc a ld c »
S i I j u b l e t a m o s t r ; i d u c i d o U Tr^s«' • .i l k a l e a i e n
• le a k »
?1
s c p ú ii
o rd e n d c
c n lo c a e it'ju d e
i x a k u r i'a r c n
v o c a b l o s y s u f i jo®,
ÍK iS térarn o s o b t e t n d o l a s ig u » * n lc i r j d u e c i o n .
» A lc a ld e
« d e l — h ijo — d c l
p e rro — del -
p e lo «
lo s » . G a -
ra b a io , s i s e q u i e i e ( p a r a e l c a s t e l l a n o ) , q u e l e í d o a l r e v é s , d c d c r c fk ii a iz q u ie r d a , p a l a b r a p o r p a l a b r a ,
110 «
d a la f r a s e a i r l b a a p u n -
W » ; «Lfi« p e l o s d e l p e r r o d e l h i j o d c J a lc a ld e * .
L a p o s p o s i c i ó n * s u f ij o ^tako
L o m ism o q u e c n , tr a d u c e ía p r e p o s ic ió n « d c» y es
g e n itiv o .
P e r o , a d if e r e n c ia d e a q u é l, « o d e n o la p o s e s ió n sirusj
lo c a c ió n , h a c e r e f e r e n c ia a lu g a r.
Y
se u n e s o la m e n te a n o m b r e s d e c o s a s, m ien ír
q u e en p u e d e u n ir s e itid is lin ta m e n te a lo s d e a
a n im a le s y p e rs o n a s .
E t t e » k o r c n ? /> rra k
— L a s d e u d a s d e m iic lia s c a s a s ,
H lx c j s i t o l a k o
— f.o s h o m b re s d e m u e rtjs
H e a q i j i úty> y f u j r i v o s
ccH lo
jiiis n if i;
a s k o ré / t y ú s k o la k o . L o s
«ti«* c n u c l]a s > .
P e ro
m i e n t r a s c)
lfa<
p i i t n e r o d e ji
p o s e s i ó n , e l s e g u n d o d e n o t a lo c a c ió n .
L a p o s p o s i c i ó n - s u f i j o <tako* c o n c l a r t íc u lo
C o n e l a r tíc a lo d e tc r n iin a d o e n s in g u la r e s ko .
M a ik o — l>e la m esa.
B a sü k o •
D el m o n te .
Y co n el a r tíc u lo d e te r m in a d o e n fílu ral, etu ko .
M ayeíciko
D e las m e sa s.
B a so c ta k o
D e lo s m o n te s.
E l ¿ e u iliv o d eclin a d o
T a n (o cl g e n i tiv o e n c o m o el g e n itiv o íd k o pu<
d e n d e c lin a i'se , c o m o e s n a tu ra l, t s d e c ir , q u e p u e d e i
lle v a r tr a s s í el a r tic u lo d e te r m in a d o s in g u la r o p l u r a l
y h a s ta o tr a f)osposicáón*sufijo.
A s k o re n a
A s k o ic n a k
* - L o d e m u c h o s.
— l.o ^ ü c m u c i.o r.
A skotakoa
- - L o d e m u c h o s (rugares),
A sN oukoakaz - • C o n lo s d e m u c h o s (lu g ares).
T E M A S D E T R A D U C C IO N
O ri d a
O rr ^
M a n u r e ti
s a jfa r n í. — N i k
d a u k a t P e r u t c ii l « p c 1 » .
—
2 d t b i í T x a n d n s c n tK a k n rra — O r d a ^ z n ic n d lk o zaU U ak,
Peruren sc m etc ra z n a b ll. — S o lo k o a z a k a n c h o z a n . — ¿ N o r e n tx a pelaga/ d a b íl
O r i?
— l’ a U i r e i u g a z
- P cn tk d i r o a A m o n e »
id ia . —
T»;ooiiApii g o r U n d a g o M a n u r e n a s t o a , — l’ e r u k d a u k a g a u r M a Buren g 0 r l¿ J( 0
s a ts a , — N i g a i
d a b íl .M an u ren
w in e a . -
P a tx ír c n
«lab«¿k d a m a A m o n e n e r r a n a r c n o » /a re a — lítite n e z t a g o
d m c n e ix e k o o l lo a . — B il b o r a
sfflioa. •
T x a ii-
o r a iii T x o r a iñ c n Ic n jiu s n a r e n
O r r e k d í r a M a t t in e n s o t o e U k o
a z a k . '- O r n ;k d i r a M a r -
lifien s c m c a rc n p r a k a k .
Y o s je t n ¡ ir e H n d o c o » H h i j o d e D o m i n g o . — J * a ro lle v a la m a n F,n la c u a d r a ó v i y e r n o
zaiis d e A » I o n i o . -
el « b a i l o d e l s o b r i n o d e P c d i- o — C o n
*
la n u e r a d e M a r t í n .
-C o n
d e j o s é A i i d i é s e s tá
v o < ,o tro s v i e n e e l p 'i m y
e l h i j o d e M a r t í n v i e n e n 1q s b u e -
y w d e l a m o d e M a n u e l . — F.l p a d r e
de
D o m in jiu
tr u c
la
c a l ir a
<iel prim<.» d e P a c o — E l h i j o d e P e d r o n o t r a c la b o i n a d e M a au el.
T am p o co l a d r M a n ín .
P e d io a » d n b a a y e r c o n la a z a d a
d e jo n n — T a m b ié n c o n la d e J o «
D o m in g o 1 if » e
la a z a d a
A»<lr-é$ — P.l y e n i o d e l p r i m o
flc l sn^TC^O d e
.M a n ín
T j i n b i é n 1.)
d«l h ijo d e A g u s i ín .
L E C C I Ó N
La
XV
p u s p O B Í c iú n -s u ííjo
-e n tz a l^
T ra d u c e la p r e p o s ic ió n .c a s te lla n a -p ara>
Lo m ism o q u e
la p o s p o sic ió n -su fijo e n , e n e l nú*
^ r o s in g u la r s e u n e a l a r tic u lo d c ic r m in a d o y a to d o
v o c a b lo q u e te r m in a e n v o cal c o n la íiU c rp o stc ió n d f
u n a r.
A^i, d e g Í 2 o n ú y í n f z a t , g 'izo n a rc n lza t, p a ra el h o m l
ü e M a n a y e n tz a f, iA tx \a r e n tz a t, p a r a M a n u e l,
y e n e) p lu r a l, al c h o c a r c o n a k o e k , c a racterlj
Cíis d c l n ú m e r o p lu r a l, las e lid e .
A sí, d e g\zor)O k y e n tz a t, ffiz o n e n tz a t. p a r a lo s h o o b re s.
D e orrtf* y c n lz a t, o n e n t z a t , p a r a eso s.
V
ta 'n b í c n lo m is m o q u e e n , a lo s p lu ra le s icrm tí
n a d o s e n í z u k , c o m o n o i i z i / k (q u ié n e s), c u y a c ira i
r ís íic a d e n ú tn e io p lu r a l e s tz u k , le s e lid e ^ o lam er
la A fin al, y él a su vc¿, p ie r d e su e in icial.
A sí, d e m n í z a k y e n t z a t x \o x tz u n tza t. p a r a qui¿nc
La
p 0 8 pD 8 Í c i ó D - 8 u f i j 0
< tflra k O '
L o cnísnio q u e a U z a !. tr a d u c e la p r e p o s ic ió n <para*
S e d is tin g u e
ia k o d e en.
de
aquél
cn
el m is m o m entido
qi
f t x e a s k o ía ra k o . — P a r a m u c h a s casas
t t x e g iix ita ra k o , — P a r a p o c a s casas
titx e b ita r a k ü
— P a r a d o s canias
L a s p o s p o s i c i o n c A - s n f I j o s < ta n * « « t a t i k > , « ta ra » )
< ta ra ñ o > y
't a r a n l ? : >
L a p r im e r a tr a d u c e la p re p o s ic ió n ^ en » .
r t x c a s k o la n .
E rri gitK iían.
L e k u b U an ,
E n m u c h a s casas
E n p o c o s p u e b lo s
- - E n d o s sU ios
S e d is tin g u e n g a n y fa n e n q u e g a n s e u n e a n o m ­
bres d e p e r s o n a s y a n im a le s y ta n a lo s d e co sas.
U
p o s p o s ic ió n -s u fijo
la tik
tr a d u c e la
p re p o s ic ió n
<de», d e a b la tiv o , d e n o ta n d o p r o c e d e n c ia .
Y
se d is tin g u e n e n tr e s í e s ta p o s p o s ic ió n y g a n d ik ,
lo m ism o q u e g a n y ta n .
E tx e a sk ü ta tik — D e m u c fias casas
E rri g iU iU lik — D e p o c o s p u e b io s
L e k u b ila íik
— D e d o s sitio s
f^uede sig n iR c a r a d e m á s <por>,
Iru b id e ta tik jo a n n a z . H e id o p o r tr e s ca m in o s.
La p o sp o sic i6 n * su (ijü /a r a tr a d u c e la p re p o s ic ió n »a»
d e n o ta n d o d ire c c ió n ,
Y se d is tin g u e d e ¿ a n a , lo m is m o q u e ta n d e ¿¿a/i.
Y p o r e s le e s tilo , la s d o s s ig u ie n te s r e s p e c to d e sus
sin ó n m ias re s p e c tiv a s í'u n o ñ o y g a n a n tz .
E tx e a s k o ta ra
-A
rn u c lia s casas
E rr i g itx ita r a — A p o c o s p u e b lo s
L e k u b ita r a
-- A d o s sitio s
La p o s p o s i c ió n -su fijo fu ra n o I ra d u e c la p re p o s ic ió n
*^asta>. ( 1 )
O )
C o n p a U b c a i « jo e t k n y l - "
ik n jp «
«« c in p k a
e tr i.' « o
« e
Je
/afjflo.
f ir n a s k o ta r a ñ ü — H a s u m u c h o s p u e b lo s
t t x e g tL xi:arafto — H a s U p o c a s c a sa s
L e k u b íta ra rto
- H a s ta d o s sitio s
L a p o s p o s ic ió n s u fijo ia r a n tz tr a d u c e la p rc p o ^ íc t
h acia» .
F íx c a s k o ta ra n tz — H a c ia m u c h a s casas
r.rri g ilx ílíira n tz — H a c ia p o c o s p u e b lo s
L e k u b iia r a n tz
— H a c ia d o s sitio s
L a s p o sp o a icio n cs-su iljo s
ta r a k o > , ' U r a ú o > y
'ta r a n tz ^ c o u
<tara>,
e i artíc u lo
L as p o sp o s ic io n e s -s u fijo s ia tik , ta r a , to r a k o , fo ra ñ o
ta r a n t z c o n e l a r tíc u lo d e te r m in a d o p ie r d e n la itiiciaf
o g a n a n la in fija ció n d c u n a e. s e g ú n q u e ei artícu f
d e t e r m in a d o se a s in g u la r o p lu ra l.
L o m is m o qu<* la p o s p o n c ió n -s u fijo ta k o .
b s d e c ir , q u e c u n te n ie n d o la sig n ific a c ió n d e l arttcu l
d e te r m in a d o a , c n el s in g u la r
ta tik
ta r a
e s fik
• ra
ta r a k o
» rako
¡a ra ñ o
> raño
ta r a n tz > r a n tz
Y e n e l p lu ra l
ta lih
es e ta tik
ta ra
> e fo ia
ia r a k o
es e ía ra k o
ta r a ñ o
> e ta ra ñ o
ta r a n t z
•
e ta r a n tz
La p o sp o sic ió n * su fijo ta n e n el s in g u la r e s a n .
Y c n e l p lu r a l, p o r el e s tilo d e las
o tra s , d a n .
T f-M A S DV. T R A D U C C I O N
Ai) M an u re n lzaí d a . — O r í !cn j»u iu«i>lia1.
— k e ru k id ia
n ic n d ír a d a r o a .
d irán í2 d o a z P a t x i ta A n t ó n .
M anu m e n d ir a d o a .
Z a l d í a ttíe n d ir a k o « (jk a r t. - M c n d ie ía n d a ( ;o 2 o r r e k . -
M cn-
E jiurrstk
OTTcnizai d a t o z — M e n d ilik d a t o / . — M en d icíH rxííi^ d o j 2 H eru
ta
0*1
-
-
P c r u n b ü lu tik d a k a r jíu . — l’ a t x h x n 'w lo c ia u d a p u z
M am ictn w ) 0 k't.íl( 0
a z a k P a U ir e n i z a l d it a . -
w iendiko a r c t x j d i t o a
'l'x a t id r c s c k
l’ e r u r e n
- O r A í u s o b r a noA. — A z a k $ o lO ín d a g o z .
— Idiak g o rU n d a p o z o ra in , eta bcycik ba«oan. — R í ^ r a i i l z g lfti'y.aza» M anu la ni. — C)iiek iiic n d ú n dabll^z bctí.
E se pn c l m o » te e s d .
- K l m o n te d e
P a c o v i r n e <W i n o n l e d e J o ^
h e re d a d d e M a r lín . -
“o {de m u je r )
» '* 1 ;» h o ra .
p a r a la
E n U h e r e d a d d e l ‘a c o c s ( á n la s h p i z a s . —
H a c ia e l m o r í te v a a h o r a
c h ic o s d e l p u e b l o .
es p u ra Ju an
A n d t « , — F1 W i é r e o l e s
M a tm e ! .
• E n U«i h e r e d a d e s a n d a n
lo »
E n t I p u e b l o c%Wn l o s p r i m o s . — E l h e r m « -
a l apc& uT ilo v a .
- A la h e r e d a d d e
U ^ n iln tro
A n te s l ’e d r o y J o ^ e s l a b a i i e n e l p u e b l o ( k
v*-
A n to -
lu o . — A y e r c a t á b a m o s e j i l a s h e r e d a d e s d u l h e r m a n o ( d e v a r ó n )
- V e n i m o s d c l p u e b lo d e la p n r r a , -
P a r a la « l í e r c d a d e s d e l
tío
v ie n e e l e s ti é r c o l. — E ^ o s s o n lo ^ c h i c o s d e l p u e b l o d e i’ c d c o . -•
H a c ia e l p u e b l o • e i n a i n o s 1’a c n y y o .
L E C C IO N
XVI
L o s D o m b r e s p r o p io a d e l u g a r
c o n l o s s u f i j o s «talio», <tarako*t e t c .
L o s n o m b r e s p ro p io s d e lu g a r, sin e m b a r g o d e em ­
p le a r s e sin a rtíc u lo , to m a )i p o r p o sp o sic ió iw su fijo
ko
e n v e z d e la k o
rako
>
> tú ra k o
Uk
>
> ta iik
ra
•
* ta ra
ro ñ o
>
> ia ra ñ o
r a n tz
>
> ta r a n tz
U iiic a m e n íe d e ja n d e (o in a r a n e n v e z d e ta n .
l^ e ro ta m p o c o lo m a n éste, s in o n
DuranfTon,
• En Durando
D u ra n jc o k v
— D e D u r a n g o ( g e n j( iv o )
D u ra o g o ra k o
D u ra n g o ra
— H jr á D u r a n g n
— A D u ran g o
D u ru ig o iik
D u r a n g o r a im
- D e D u r a iig o ( a b la tiv o ) d ^ e
D u ran g o
— H a s ta D u r a n g o
D u rai)g o ran C ¿ — l i a c i a D u r a n g o
De
la
m is m a
c o n d ic ió n q u e lo s n o m b r e s p ro p »
s o n , e n c u a n to a lo d ic h o e n e s te p á r r a f o , el n u m e ra l
b a t y lo s a d je tiv o s
a in b a t.
t t x e b a te n
d e r iv a d o ? d e l
m is m o
— fcn u n a casa,
¿ Z e in b a te r a ñ o ? — ¿ H a s ta c u á n to s?
z e in b a t
b l s n í i j o *go>
C on lo s n o m b r e s p r o p io s te r m in a d o s c n
/i, s y 2
se e m p le a g o e n v ez d e k o . S e le s u n e s in ín te r p o s ieióti d e e.
M a d r í l ^ g iz o n a k . — L os h o m b r e s d e
M a d rid
J e m c tn g o g a z tc a k . — L o s jó v e n e s d e Je m c ín
í’a r i ^ o u m c a k .
— L o s n iñ o s d e P a rís
O a m iz g o rn u lillak . — L o s cH icos d e O á m i¿
Los a d v e rb io s de l a g a r a n te la s p osp o sicio n es
T o d o s lo s a d v e r b io s d e lu g a r , m e n o s e m en , s u e le n
lo m ar la» m is m a s p o sp o sic io n e s* su fijo s q u e lo s n o m b r e s
p ro p io s d e lu g a r, e x c e p c ió n h c e h a d e n , q u e n o le s h a c e
falta.
P e r o e n c u a n to
al m o d o q u e tie n e n d e u n ir s e co n
ellas, se h a d e a d v e r tir q u e u r e s el ú n ic o q u e se les
u n e d ir e c ta m e n te y sin c a u s a r a lte ra c ió n d e letra.
Q fk o
— d e a h í (g e n itiv o )
Ü rra k o
— p a r a a lií
O riik
de
O rra
- - x h l, í
a h í (a b 1 a ti> 0 )
(J l r a ñ o — h a « ta a h í
O r r a n tz — h a c ía a h í
L os te r m in a d o s erí n
(q u e
p re f ie r e n g o
a ko,
lo
«nismo q u e lo s n o m b r e s p r o p io s te r m in a d o s e n d ic h a
ietra)
u n e n d ire c ta m c tite a lik , p e r o c a m b ia n d o
p o r fo n é tic a s u t in ic ia l e n rf y h a c ié n d o la cUk.
N o tid ik
A n d ik
• de dónde
— d e a ill
Y
p a ra u n ir s e
s u n f in a l
a
ra , r a k o . r a ñ o y
N on»
-
N o rJ íü
— p a r a dótidi*
r a n tz , pierd<
a d ó jid e
N o n ñ o — h a d ta d ó n d e
N oM nU — h ad a dónde
P a rlicu la riJ a d ea
E ste a d v e r b io d e lu g ^ r
«ccncn*
n o se u n e a ra , ra ko , ro ñ o
y fiint7>\
s in o que
« jt v e z d e
—
—
■
K tik
puede
u tn r s c
fm tr u ,
s e d ic e o n a
em eruko,
•
em eroño,
—
onaño
e tu e r o n U .
-
o n a n iz
c a m b ia u d o s u
onako
í en J ,
y c n m a y o r co n -
í o r m id a d c o u el u v » . p e r d ie n d o s u p r o p i a le tr a ítnul.
A s i q u e s e d ic e m e n d t k , y m á s c o r r ie n te m e n le , em eílfc.
L o s a d v e r b i o s d c tie m p o
P u e d e n J a m a r fas misma*? p o s p o s ic io n e s -s u fijo s C]UC'
lo s a d v e r b io s d e lu g a r, e x c e p c ió n lic c h a d e
r a k o y ra iio -
Ein c u a n to al m o d o d e u n ir s e co n ellas, h a y q u e n o tar:]
Q u e lo s term inado«^ e n n to m a n
en v e / de
c o m o lo s n o m b r e s p r o p io s te r m in a d o s e n d ic h a letra.
O ra irtf'O . — D e a h o r a ( g e n itiv o )
U ftg o .
•
D e a n re s
P e r o lo s te r m in a d o s 'e n r . z
p o r c ic rto q u e d ire c ta m e n te .
o
(Id ,)
v o c a l, s e u n e n a
B ia rk t> .
— I)e m añana
N o íz k a .
-
O e ro k tí. T
D e fu á n d a
P e lu e g o .
ko.
y
fiü z b a it ta m b ié n s e u n e a koP e ro y a é s íe c o n la ¡n le rp o s ic ió n d e u n a e.
C o n esta m is m a ¡n íe rp o s ic ió n d e e se u n e n
a ro.
éste y to d o s lo s a d v e r b io s d e tie m p o íe r m in a d o s cn
cor so n ante.
A ü k, lo d o s, m c iio s éste, d ire c ta m e n te .
N in g ú n jd v e r b íí^ d e tlcm ix » s e u n e a rukOs u f ijo l o m a n e l » u fijo ki» n ^ u
E n v e z i h ' e s te
p c r m n tjii 'ió n
fonética ííO.
K fj, \os t e r m in id fis c n f ,
2 o v o c a l, y
lo s lc n n in .< d f« c n n .
N o Í? .k o .
* K íir» c u á n d o
H ia r k o .
- ^’ a^a m a ñ a n a
B e t ik o ,
— l’ a r a » íc m p r e
O r a in jio . — P a r a a h o r a ( I )
T am poco $e u n e n a r u ñ o
P u e s c n l u g a r d e e s t t sulijr> to m a n
arfí.
d
Lm
(e r m in a d o s c n vCM:al, c o n in t e r p o s ic io u d e u n a r.
, H asta c u á jid o r
;N o Íy -a rlf?
B u rarJe
r*1/ i r a i l e
m añana
— M a^la pa¡>^<lo tn a ñ a n a .
D t T R A D U C C IÓ N
( f r d :ilo / O n rin g o k o
»B -
l.rd iu iio ta
m u ^ ilia k
d rta z M a n u
ta
S o m i i k .i k o
n c& k :k tü lak d a b i t t z
P a tx i. — l u u c tik « U í^ z
P c ru rrn
a n a y a k . — I X r i o r a n i z de»«? Z jin u d io V o g a z í c a k , — ! e z n m a k o
o n a P l o / j n , - - L o y u k o £ iz o n « k g a u i o n » tia ío z . .
FVtu D iib o n e g o z a n a t¿ o .
't )
P tfi*
.1uui>.e;
•• p t v n i o « r h > n < n
• D cg^xlaii b c rv l>ai -
Z » > '««
c t a d u o t po>
íiih - iin ll> e
ko
( , lo nisfi)c»eíy
■ O t> c a o i u (■ > ' « p a c a . ,
N c i; n o h . f l u r - r » u n n l u s W f i
» 8 * U " r o .« 6 r^ ,
presta fl <iiii<u<,U'nc8. pitr»
M m n i la
L cngo i¿ z ia k
t i t« J kv, y
o
jt »• l e
t o i r . l s n o g .- , v t a . « •
ilg o e
re rh n , -e n a d e
c n a n d n le
tr ír to d r
•Catí.
- K u l- k ñ
« a iia ir a lr d » ii h s r U i?
¿ N ^ ^ i2 k o ;3 o ¿ i.í s a B Jt» - k >
,M » r iir iía 9
« H o t .i c o a iiO O
e le m a o J i » i I c t k s ?
( l i c i K i j la s m a iu a flR S ?
por
o r P ín c o p y l l n . — E u ie n g o rru tillfllc a r * d o j 2 — A n c b iitz a n a t
M .in u re n az a k a r a k o d ir a . — O r r a <¡<yfz o r a in l* e n ir c n w in e a k .
O r i l o m u lid a k e m e n d á b lK z . — ( j á « r k ü iirr a u lz a k lü lb o r a k o dira,
BtartcoRk
D u r a n e o r a k o . — D u r a tig o rx g iñ o y a z a n — E tz ik o
— h r a n d i o r a b e r e hai.
uira
orrcft — Sondil;abtc Lcyurt cou.
P o r a q u í v ie n e n lo s c h ic o s d e S o n d lc a . • • E n ^ !^ a n d io e s U a .
H iicia L u ju a íb a m o s a n t e ^ ,— H a s ta M un}¿uía v a m o s a b o r a , *tn ¿ n /a n a $ s o n p a r a m a ñ a n a , — ¿ P a r a c u á n d o s o n estf>s.’ — l:«
ta m b ié n p a r a h o y . — A q u í (a a q u i) v ie n e n loa h o m b r e s d e alif.
A n d a b a n e n S o n J ic a . — L o s h o m b r e s d e l .n |n a p o r a h í v icn cii.
H a s ta a<)in v e n ía e l c a r r o , - \*iT¿. E r a n d i o s o n la s á i^ o m a s ,— I
n ifio s d f E ra n d i o v>n h a d a S o n d ic a —
d ó n d e v ie n e s ?
De
L r a n d io v e n g o . - ¿ Y a d ó n d e v a s ? — A I .n ju a , t c tf n la r m e n le .—
L u ju a v ie n e n e s to s la m b ié ii. - ü n iir a r iiiio e s tá n lo s c h ic o s .
T a m b ié n e n I,u ju a .
L E C C I O N X V II
S i g u e l a c o n j u f a c i ú Q a c tiv u s i n t é t i c a
In d ica tiv o
P R E T E R IT O
IM l’ f.K fñ C T O
El p r e té rito im p e r fe c to d e in d ic a tiv o d e lo s v e r b o s
« tiv o s se fo rm a c o n f o r m e a l s ig u ie n te e s q u e m a :
S in R u la r
+ n ú c le o rad ical
e
»
‘
nen u
>
»
z e n •t-
+
an
H- an
an
P lu ra f
tí
|Tcn
z e n A-
n ú c le o ra d ic a l
»
>
>
>
+
+
+
en
an
cn
Por vía ú t ejemplo, vamos <*conjugar sejiiin este cuadro el pre­
c i t o jmperfeclo de ítidícatlvo ile Jokin. -SAbcr», que w mío dc
laníos verbo» activos.
Su iiiklco radical es /:i, conso rccordatd usted.
Pues bien; pongamos ki d o n d e se d ice m kleif radicai y resultará;
S IN ü U I-A R
E
♦- W -k- an, « decir, F.hon
Nfn
(-
ki
+- a / j ,
Z''H + k i i - un.
Sjh¡a (él)
S a b u
{yo)
'¿enkian _ !>abkas
Nenkmn
‘
»
—
Pl.URAL
^
+ Í.Í + f/í, Oík decir, E kicn
— Sahiiti
Cscn + ki
on.
•
O m f/ian — Sabíamos
Z ín
•
Zeaklcn — Sabíais
Se
a p 3 r(A ii
c o n v ie n e
b a s ta n te
ex}x>ncr
de
la
re g la
jw r se p a ra d o
y
jw r
lu
lo s p r e té r it o s
m is i
lm |
f e c t ü s d e iz a /i, <t e n e r > , y e n i a n , < lle v a r > .
El d e U a n . « te n e r* , e s así;
l>iurAl
S lu g a la r
t b ; m . J e n ía (él).
N i'l>an (1), T e n ía (yo),
fcben. T e n ía n .
G e n d u a n . le n ía m o b .
Z cnduan
Z e n d u e ii. T e n ía is
Y
c(
T e n ía s.
d e e ro a n d e e s te t t i a n e r u :
P lu r a l
S in g u la r
E ro y a ti.
L le v a b a (él).
E ro y e n . ¡.le v a b a n .
N ero y an .
L le v a b a (yo).
O c ro y an .
Z ero y an .
L levabas.
Z e r o y«fn. L1 e v a b a ís .
O b s c rv a c io u u s
L le v á b a m o s. i
fo n étic a s
P aia ta coiiiugafítSn del preterito imperfecto ele Indicalivft
di'tcrmiiindos \xtbo% luy f|iip Icncr cn ciicnt.i las bij^uicniea;
(ij
rjnkiiirti *r á K ' «rct/flur.
ToUo n ú c le o n d i c a l u u c I c rm in a o n / o
lo m is in o q u e e n e l
prelériir) im p e rfe c to d c lo s n e u tr o s , p i d e tu< :
e n lu g a r d c a n .
Y iM n n ú c le o ni< lícal q u e t c r m l n j e n a p id e I n s s í rt e n v e ¿ d e
B<f Es d e c ir, Cjiif e n t \ c h o q u e d r d o s a . u ii3 s e e lid e .
ToUú núcleo ra d ic a l q u e ct^mienza con r. al c h o c a r con )a ff
M nen. zen y gen , la elide.
« 2 d e nenrabÍU en. se d ic e ttrrabiUen
Así q u e V. c^.
T«>d<v núcleo radicai q u e lleva ü h a c e q u e
>e2 d e artepuest;«, p o sp u e sta a la tal u
Asj q u e v. g r , c n vez d e nenukan, ^
la a
d ic h a vaya, eii
d ic e n fu n kan
T o d o n ú c le o r a d ic a ] q u e c o m i in z a c«n i . e lid e e l p r e lijo f
caaihia to s p ie f íjo « n e n . z e n y g e n m
y
n , z y tf, r e s p e c tiv a m etile-
A«I q u e V. g r . e n v e z d e e i ñ o a n , se di<v i fl o o n {I)
y en v e z d e g e n i ñ o a n . g ifío o n
A d v er b io s á t m odo
Los m á s u s u a le s s o n
lo s <iíg;Liíciit^$ :
Z e lu n . C ü i n o .
m a n e ra .
O n d n . B ien.
OJon. A si.
Ala/¡. Así.
T x a río . M al.
Ezelan D e a l g u n a
nera,
Z e o z flu n .
m a­
IJ'
Id e m ,
h n ib ih i
p ir ir d t o
P o lito , B o n i (a m e n le.
ik t « a o
• n p e r« < t.h i
4
9
e
O á o e n . M e d ia n a m e n te .
a d v « tl¡r q u e
« I
v u lg ;«
t ì à A N . < Ío o p O f n i «
ZJhNn LVcu^H).
N ib o u . Dccid {)ü
ZiSotOB I>cc4it
f i V •fikCTDO em tOi t í de ir u t i y f]
* ^ p«T»ojia ^.lxm po«dkn(e * ;v .
^
H e rm o s a m e iife .
O a la n lo - ü iia p a m e n te .
E i l o z e i a n . D e c u a lq u ie r
^ t iV » ( I
E d e rlo -
h o j
poc
c s ie
O Ir O :
I>«aan.
OiAofuo, Dk U bim
ZilUuBMi DeclaJs
<k ja rd t/n , ajuBláadofc
»
Ja regla sólo
C o m o se ve, olart y a/un so » sin ó n im o s.
S e d istin g u e n e n tre s í e n que
el p rim e ro s i ^ i f i c a <de e sta m an e ta»
»de <?sa m anera*
y cl s c p m d o , «de a q u ella m anera»
P r o p ia m e n te , p a ra e v ita r lo d a conEm Í6n,
se d e b e dec*ir onelan
p o r «de e sta m anera»
*
» orrelan
p o r «de e u m aiier?>
>
> alan
p o r «de a q u ella m an e rai
T am b ién ezela n y zeo zela n sig n ifican « n a m ism a cosa.
S e d istin g u e n al estilo d e lo s a d v e rb io s d e lu g a r / S o n y nottbaiti
O tr o s a d v e r b io s d e m o d o se
ro, q u e e n e u s k c r a v a le ta n to
f o rm a n c o n t \ sufijo:
com o en
c a s te lla n o la
te rm in a c ió n a d v e r b ia l m en te .
A rg í, C la ro ,
A t t i r o , C la ra m e n te ,
B a rrí. N u e v o .
B a rr ir ò . N u e v a m e n te .
I'am bíén et su íijo la p u e d e fo rm a r adverbifW d e mcHln, y
efecto, c o n él s e h a n fo rm ad o ando, tx a rto ,' cdcrto. ¿oianlc
palito.
P ctü h oy, f u c t a d c « i o s a d v c ib io s y a lg ú n o t r r , a p e n a s lo
cl vulgo.
í l a y q u e a d v e r tir q u e así c o m o e n c a s te lla n o e n '.as-'
e u c n c e ta m b ié n s e p u e d e e m p le a r e n v ez d e l a d v e rl
d e m o d o el a d je tiv o c o rre sf> o n d ie n le d c l q u e p o d n i
fo rm a rs e .
Y
se d ie e V. g r . a r U z ))o r a r te z fo o a rte zero , al ig u í
q u e derech o jjo r d e r e c h a m e n te e n ca sle lla tio .
S u fijo s m o d a le s
t.la m o
así a lo s s u fijo s k a y ta r a ,
que
u n id o s
s u b s ta n tiv o s o a d je tiv o s , fo rm a n m o d o s a d v e rb ia le s .
l ' ^ a el o b je to ,
k a
s e u n e a su bst?int¡vos
jetivos.
Ord» na ría m e n te el su fijo
y lo r a
se tr a d u c e p o r
ka
ad­
&
<&>,
y
\» VO'/. a q n e se u n e s e tr a d u c e e n p lu ra l.
Bola. Bola.
í
Zaíi, P e d a ¿ o .
B o U k a . A b o lo s.
Z a tik a . A p e d a z o s.
L os n o m b re * d e r iv a d o s t o n k a d ii p a r a u i ú r s e c o n e s le s u fijo ,
p c r d c ii U l k a d a
A rrik a d a . P c d r a d « .
A r n k J . A (»cdradas.
( J k a b i l l i a d ^ P iifie ta ^ o .
t ’k i h i l k a . A p u r te ta z o s .
Ei sufijo
t a r a f<t
tr a d u c e p o r «al»
<a Io>.
o
E skum a, (L ad o ) d e r e c h o ,
ts k u m a la r a . A l la d o d e ­
E s k tr.
ts k e r r e ta r a .
re c h o .
(L fld o )
i¿ q u ¡e rd o ,
A l la d o
iz*
q u ic rd o .
In in tz i,
Iru n t^ ita ra . A l rcvós.
R evés,
U ize, L arífo,
L u z e la ra . A lo la rg o .
^3bal. A n clio ,
|
Z a b a lc ta ra . A lo
ancho,
L « a d je liv o s b ú l f í r , n ii y í x a i p re fie re n u n i r s e a a n . q u e e n el
«
» in ó n im o d e ¡a ra .
B a k a rr c a r» . — A
so la s
Ü nean.
*
b itc n a s
T x a rrp .in .
— A mala*i
A
T E M A S D E T R A D U C C IÓ N
O rrc k o n d o r t i a n . — ¿ Z c in ti e r o ) f j i niay a^
tM ^nuk r í a iV r u k ? — O i i k r> h n g c n k a r r e n . -
* T x a r lo c ro y e n , * -
P o lito c u k i c n
-A la n
” ® tren )*alxi — O r í edt»;r»‘lri» d a t o r . — O b o c ii ( ^ b i l t z u r a ín . —
F d o z e l a n i a t o z a y e k — Z n e k O tido z c n k ìc n f r i -
A yck «
cuk»
ùddo.
E d c rlO g e jiD iItz a n Ì k « '. — O n d o » r g j r o d iñ o . — A rt
( p j u s a d a m f n i f ) d a l 02 P a U i (a 1 \ o m j n . - B o la k j d ^ b iH / Mur»
« m c flk -
U k A btlka c b ilt? » n . — B a rrirò g s to z .
I x a rto e h iU z a n ,
T « r l r > d n b illa
• Z a tik a dìvooR W — f i u M i i e c ^ f ' m u tìlla k Iziif
k o a k o / bf>laka d a b ilU . — l:tn e n d a g o o n d o . - O r b e o n d o ri
-
A n l)^re bai.
listam o» b o n ib n itn le . - V iftie n m iiy bèen (h erm csam ^ n i
A h o n a n d a m o s (ju g a n d o ) a b o lo s. - tV d io y D u n il'ig o i ,
m cilu iia m c n te . — ¿C om o tt,\i M s n u d ? — M al, n ^ U r M e t i i c .h ijM d e M anuel van a B ilb a o rrg u la rm c n tc . — A^l {de e s « i
n»ra) está D o m in co . — N o a n d a m o s a puftelazos. — Hifti sal
iú . - T am b ién tú. — t s o e stá m al. — A u n ello n o es»4 bien.»
la m p o c o esto, - 1 / « p rim o s ú f P a c o *ndá)i a p u ñ c la r o í con
h e rm a n o s d o M an a. - A quello* a n d a n guap am en te. - V osolrt*
tcm -w m ed ian am en i^.
H o y viene d e n u e v o (n u ev am en te)« !
de) a m o . - N o l o sa b ía m o s n o so tro s, — L o llevo a ped ax o i
L E C C IO N
XVIII
A d je tiv o s n u m e r a le s ca rd in a les
L o s a d je tiv o s
com o
en e r d e r a ,
n u m e ra le s
tío
so ti
c a r d i n a l « , así e n
o tra c o w
que
lo s
eusl
n o n ib f
d e io s n ú m e ro s.
fía i. U no.
S a s p i. S ie te .
B i
Z o r / z i. O c h o ,
D o^,
/ n i. T re s .
B e d e r o t z i.
L a u . C u a tro .
A m a r . D ie z .
B ü S í. C in c o .
A m a ik a . O n c e .
S ( i . S e is.
A n t a b i. D o c e .
N ueve.
A m a ku . T re c e .
E m e r e iz L D ie c in u e v e .
AmütQii. C a to rc e .
A m abost. Q u in c e .
Amasei. D iec ísé is.
O g e i V e in te .
B c r r o g e i C u a re n ta .
Iru ro g e i. S ese n ta.
A m asafipi D ie c isie te .
L a ro g e i. O c h e n ta .
A m z û r t z i D ie d o c h o .
E u n . C ie n .
1X3% n o m b re s d p lo a n ú m e r o » c o m p r e n d id o « e n ir e o t f f ( y b ef f o g f i sc f o r m a n a ñ a d ie n d o ¿ o g e la lo s n û n i e r o s b a f, b i,
ira ,
iûu, e tc ., h a s ta e m c r d z / in c lu s iv e .
Pc»f e l m is m o e s tilo , lcrt n o m b r e s d e lo s c o m p r e n d id o s e n tre
btrfO gei e ir u r o g e i, » f i jd i e n d o « o « m is m o s a b e r r o /iflû .
Lns n o m b r e s d c lo s c o m p r e n d id o s e n tr e ir u r o g e i y ia r o a e i,
añádieiido e s œ m is m o s a ir u r o g e ta .
Y lo s n o m b r e s d e l e s c o m p r e n d id o s e n i r e la r o g e i y e u n ,
n H -
4<nido e s o s m is m o « a laro ;{etu
Para c u n U r t i e r f e c i c n e n a d c U n te b a s i a m il, s e i n te r p o n e la
coajjincion d a ( v a ria n te E onélica d c l a ) e n tr e f i i n <o s u c o m p u e s ­
to, « u n o b f r r e u n . d o K ie n lo s , ir u r e u n , t r e s c i e n t o s e t c ) , y e l o tr o
ro m p o n e n tt. V s e d i c c € u n ( h b a t. e u n d a b l..., e u n d u o g e U , eu n
Í4Í o ç e ta z o r tz i . b e r r e u n d a la u , e tc .
He m il e n a d e la n te , h a s ta e l m illó n , s u e le in te r p o n e r s e la cO»I » id d n ta e n tr e l i v o z m i l l e ( o s u c o m p u e s to ,
c o m o b r e in m iU e '
i3ot m il, ir u m ille , t r e s m il, eJc.) y e l o tr o c o m p o n e n te , Y p o r el
OMSirio e s tilo v : v a c o n t a n d o a s í: m iU e l a b a t. m ü f e U¿ f t í ,. . m U lf
fc eu n ... m i l i t la b f r r e u n d a z o r t z l , e le .
U p a U b r a m iU ó fí su e le d e c ir s e e n tr e e l v n ig o m illo i.
P ut m i l h e v is to e m p le a r a n t l , y p o r m illó n , o n e i.
Si n o s e q u i e r e d e c ir rtflev, p w lr f a d e c i r le ítm a r r e a n , p o r la m i i ra z ó n q u e d c d m o s b e r r e a n , ir u r e u n , la iir c n n , e tc ., p o r d o n ^ n t o K . fr f s c l c n t a ^ , c u a tr o c ie n to s , c íe.
Y A sim ism o o g e ir c u n e n v e z d c b r e in m illc .
P o r m illó n , a m á s d e o n e i , h e v i$ to e s c r i t o ip 'J in . q u e |> ro p ia s ig n if ic a ic u e n to » .
<Bat> s i ç u k 'Q d o a o tr o n u m e r a l
La p .t(a b ra b û t. sfg itic n d o ¿ o tr o tiu m cral c a rd in a l $in Intel
d e ta , s e e m p le a en sin ip ila t cou sign ificació n d e p lu rij,
Lju baf
L m unos
S c i b a t g)2on
••• U n o s se is h o m b re s
P o r lo deniá<, e( p lu ral d e h o t. sin el aH icu lo d c te n n m ié ç
h a tz u k , y eon el a rtíc u lo d e le rn iín a d o , h a tz u e k .
O i 2o n b a ln fk . — U no« h o m b res
BalzucN,
- L o s uno9
«O gcU > n o s ig u ic n d o le otro n u m era l
F 1 f t a d e o g f l a , b c r r o g e io , ir iir o g c ta y U jro ^ e ta . n o s ig u i^ n t
o l t o n u m e r a l, r n m o c n el c a s o d e o g e tú h ú l, v e m tiu a o , e t c , eqi
v a le » <y ian^<K«,
K errO K ctak
—
O g e (a k .
— V e in tita n to s
O ciaren (a y L in io s
L o s p l u r a l e s d e c i e r t o s n u m e r a l e s ca riH n sU a
Excusatn<>.s d e c i r q u e b i y l<ts b itfu ic n le « n u m e ta lc s cardín^il
b jc n id e o ló g ic a m e n te tie n e n síy n IficaclA n p Jiira?, íjra m a tíc a jm f i
s o n i o n s i d c r a d o s t o m o s in g u la r e s , s>irm pre q u e n o llev en el
líc ü lo d e te r m in a d o p lu r a l.
H ia k a z . — C o n lo s d o s
ISiyaz. — C o n Uos
H iag -3 .
C o n el lío s
L o q u e s í d e b e m o s a d v e r tir e s q u e to d o s lo» te r m in a d o » f t
v o c a l, m e n o s b i y a n io iK a . p i r a i m ir s e a l d ic h o a r tíc u lo d e ie rm ^ *
n a d o p l u r a i , p id e n la i n te r p f « lc ió n d e u n a r.
Iru (r) ik A í.
I r u r a k a z . — C o n lo » ires
B la k a z .
-
L a u (r) ak az. L a u r» k a ¿ . -
C o n 1 « « lo s
C o n lo s c u a tro
N u m e r a le s o rd in a les
Eti v a s c u e n c e el n u m e r a l o r d in a l s e f o r m a a ñ a d ie n ­
do e) su fijo g a r r e n a l c o r r e s p o n d ie n te c a rd in a l.
Bj D os,
I B ig a r re n . S e g u n d o .
Iru. T re s.
I r u g a tr e n .
le r c e to .
U u . C u a tro .
I L a u g a r r e n . C u a rto .
Bost. C in c o .
! B r> stgarren. (IJ Q u in to .
Sei. S eis.
O gci. V e in te .
*
B e n o E ei. C u a r e n ta .
S e ig a rr e n , S e x to .
| O ^ e ig a r t e n . V ig d sm io .
' B e r r o g e ig a r r e n . C u a d r a g^ísinio.
Eun. C ie n .
E u n g a r r e n . C e n l6 sim o ,
8 a i, p o r e x c e p c ió n , n o s e u n e a g a rre n . D e m a n e r a
q u e p o r 'p r im e r o * n o s e d ic e b a lg a rr e n , n¡ bako rren S e d ic e le n en ^o .
T E M A S D E T R A D U C C IÓ N
O a u r ir u d a g o z , — A lz o b o s i
-
Sv> b e b a i -
fe ía a iu a s e i d a b iltz o r . — Im iv > g e ia s« sp i d a g o z m e tid ia n . -
B c rr o In tro -
E «iík G ato z • A m a r b a í f g o i ic o ti ir a (h a b r.í). • L a ro g e ta k c h o z a n
b tr i. - U ro ffíU ? x » ri 2 j a n e n d a b iíU - - U s z b c d c r a ü i c i f t c * n ; a u r .
ten
b « rc c z . -
O k -et^U u a n d a g o z . -
O ie ia ia u la o g e la b l b c r m g e U » c i d i r á . W am aU u, c u a -
Eun
ta e u n ,
b c r tc u n . -
rrean , — I r u r e u n i a s ^ s p ir e u n , m ille
{!» b M k déclrK 0<jikaf*en
E m c n o g e t a b i g i g 02 . —
B c rro K C ia « ! t a
b e r r o u t-
U u r e u i i c la g o z b a iz a -
Oirá. - ¿M iU e n o n d a g o z ? —
N o n b aiieM b a i. — O r z o r (¿ ¡r e u ) i h e €Z. — S c ir c u n d a laruji«l
b a j. — E zta.
V e tiim o s c u a r f n l a y ta n to s .— Ah» v i« tie n 'i> c h c n t3 y (re $ .--A 4
c in c o .— E s tá n c i n c u e n ta y u n o - C in c u e n U y u n o y c u a r e n i» y ni
ve, Cien,— ¿ Y q u é l í c n r s c o n c ie n ? —O e n y < lc K le M to s, trescicn l
— S ^ n l a y ta n (o s e s t i n a q u í m í« trio — H o y v e n d r á n ( itu r r ,
d i r á ) u n o s d o sc ie tt» * s, — N o v e n ta y n u e v e e s tá n e n e l m o n te.
D e Dur<4Tn>o v íc n e o * e 1 e n u y d o » . — D e B ilb a o c íe n lo ireín la
u n o . — D e E r a n d io u n o s se v ^n tii. — D e l p u e b lo d e A n to n io v«i
d r á n u n o s v e in te .
T a m p o c o d ie z . - T ú e r e s e l s e x to . — Yo,
p r i m e r o , — El p n m c r o a líí e s i.t, - Y o a n t e s e r j e l p r im e r o , al
e l c u a r to . — A h o r a v ie n e e l u n d é c im o . •
L E C aO N
E s el d u o d éd m o .
X IX
T e r m i n a l a c o o ia g : a c id a s i n t é t i c a
C o n d ic io n a d o
P R E T E R IT O
IM P E R F E C T O
t i p re té rito i t n perfecto del ro»diciO na«lo, q u e e i|iiiv * k al p re l
rito im p e rfec to d e su b ju n tiv o c is le lla n o , e n lo s verb o » neutTOi
p u e d e c o n ju g a r c o n fo rm e a e ste esquem a:
S I N G U ! AR
Í ,e
- I-
TitJClco r4<()Ca( - t- k c
Sen
+
>
+
Z ea
-r
>
-i- k c
ke
+
e
l.e
+ n ú c ic o r a d ic a l - f - k c
G e n - t*
+ ke +
x
*
PLU RA L
Z e n -1-
.
+
ke
-1- * e
Y en lo s - d iv o * , c o n fo rm e a! s ig u ie n te ;
S IN O U L A R
L e
+
n ú d c o r 4 d ic a l 4 - k «
K en +
>
kc
Z eü +
•
be
PLURAL
p re té rito
L e
-t- n ú c l e o r a d i c a l - |- k i +
I
+ kc
G en +
c
7 A ¡n - h
>
e
íra p c rlv c io d e
c o u d í c i ü f i a t l o <1rl v e r b o iz a n , e m ­
+
k í
-h
p ip a d o t a m o v e r b o n e u l r o , s e a p a r u d c U p r i m e r a r c £ l a c n v - m s
c r w s , y | w r l o m i$ ^ m , c o n v i c n c c s i u d i a r l o p < ir s e p a r a d o .
U tz ú k e .
S c r i i (é l),
N in it a k f . S e r i a
(y o ).
¿’ in lz a k e z . S e r ía s .
A s itn í^ m o e l p r e t é r i t o
L iíz o k íz
S e ria n ,
O i'itz o k c z . S e r ía m o s .
Z in íz n k e z e . S e r ía is .
ím ( > e rfff n o d e
c o n d ie io rx d o
del
m is m o
vcrlky iz a n e m p i c a d o e o m o v erb * ^ a c t i v o s e a p i r l H d e l a s e c u n d a
^ g l j r t k b a s t a m e s c o s a « , y i n c x p o n d r c i n o b l o m b i e n p o r s e p 4 r ;* d o
L e u k f , T e n d r í a (é1),
L ^ u k ie
.V f/m fcé. T e n d r í a (y o ).
(Jf'u n k e . T c n r tr ijw n o s
Z i’a n k e . T e n d r í a s .
Z e u n k ie . T c i u l r í a i s .
T c íid ría n .
H e m o s d c ¡» d v c rtlr n] a l u m n o q u e h o y y a n o
u san m ásp rc«
• ^ iio s i m p e r t c e t o s d e c o n d i c i o n a d o c i« c l o s d o s d e iz a n g u c a o b a » u s d e v e r, d
p r i m e r o c n l a c o n j u g a c i ó n n c u l r a y e l s e ^ u “ ^®
fa c o a j u g a c i ó n a c tiv a
Y
a a n é s i o s , g e n e r a l m e n t e t o m o ñ e x i o n e s a u x i l i a n ^ <te l a c o n -
}**?acivn p e r i í r á s l c a .
^ ^ 0
tie m p o s in té tic o , ú n ic a m e n te e l n e u tr o s u e le u s a r s e , a u n -
i^ue r a r a s v e c e s , y n o p r e c i s a m e n t e c o n l a s i g n i f i c a c i ó n d e
s in o f o n la d r . e s U r - ,
« s e r» ,
O n d n g in l 2 a k e z , c h b a l e t o r - ^ E s ta r ía m o s b ie n , si v i n i e n ese
La
falla d e e s te tie m p o , e n
lo s v erb o s q u e
no
lo tien en ,
s u p l e c o n e l f u tu r o c o n d íc ío ija d o , q u e s e a p r e n d e r á c ii la co n ji
g a c ió n p e r íírá s ic a .
C o n d ic io fla l
d c l
P R E T É R IT O
c o n d is io n a d o
IM P E F F C C T O
E1 p r e t e r i t o im p e r ic e lo d e l c o n d ic io n a l M r o n < líc io n id o , q u e
trillin e ^ a l c a i( e lla n o }>or «] p r e t e r i to im ^ 'e rfe t'iù d e « u b ju n tn
p r e c e d id o d e la c o tiju tic ió n c o n d ic io n a l «si», c n l o s v e r b o s iick
tr o s se c o n |u g a c o n f o r m e a e s te e s q u e m a :
S in g u la r
B a
B a
B a
+
r
+
le
+
n e n
•(-
It o
+
n ú c le o
ra d ic a l
+
z
+
*
P lu r a l
B a
+
le
+
B a
-H
g e n
+
B a
+
x e ií
+
n ú c ic o
ra d ic A l
>
+
f.
+
Z€
V cn lo s activ o « , c o n fo rific a! iig u ie n le i
S in g u la r
Ba +
le
n ú c le o ra d ic a l
>
B a + uen
B a h zcn
9
P lu ra l
Ba +
n ú c le o r a d ic a l +
le
e
>
Ba '
«eo
B a + zen
-K e
L os p n i é r l i M im p e r fe c to s deJ c o tx llc iv n - ; d e l c o n d i c i o n a d a de
fza a a e n ir ú e U a n a c lív o s t
p a r la n , r « (> e c ijv a m c i)tc , d e lo c o n -
%tpia<k> en e l p r l i n c r cfequem a y d e lo M n ^ ig n a d o c n el se g u n d o *
b i d e ¡ z jin n e u t r o e s a¿k:
B a lit2 . S i íu c r a (é l).
'
B u n in iz . S i li»era í y o .
i
B ú lir a . S i fu e ra n .
B a g ín c i. S i fu é ra m o s .
l i u z i n a . S i f u e ra s
i
B » u iiu e . S i f u tr á is
Y d d e ú a n a c liv o , c o m o s ig u e .
D tíU u . S i (livicrsi (él),
B a le O f- S i tu v ie ra n .
H c fífu . S i tu v ie r a (yo).
B iíg i'n d u S i tu v ié ra m o s ,
^ z ^ n d u . S i iiiv ie ra s
B u z e n d u c . S i tu v ie ra is
1 .0S v c rtx K <iuc e n l a a c tu a lid a d c u e n ta n c o tí p reC érito i m p e r ­
fecto d e l c o n d i d o n a l d e c o n d ic io n a d o s o n ; 1os d ic h o s i z a n n c iiv o
* ’’a n
U
^
n e u tr o , y a d e m á s , e ¡ p )n , í t o r r i , i t i U y J o a n (1), n e u ti o s ,
e r l t r i , c u k i y J a k i n , «ctivo».
falla d e « t e t i e m p o s e ^ u p lc c o n el f u í u r o d c l condÍcjon4>
e o n d ic io n a d o , q u e s e a p r e n d e r á c n la c o n ju ^ ^ c i^ o p e rlfrá s ic a .
k , « ' « , te »
li y li tiucico
(I> Cb e l d C ; O JB l M Í r f i )06
nüf,
x//f j g u i V
« a lte la
V í r r r s e c a m b iín
tMi<Hi •« iniecpofrc una
«ti
y
T ftM A S D E T R A D U C C I Ó N
P e n ik b a t c k í, la s t e r le t o r k r . — E in e n
o iid u gen¿<^kc 2 .
Z u k o r!
b a le jo
A m onen
semea^.
M a n u a lk a ( c b a lilz , P e r u b e r e f v i d o li'ijo k e .
b ik iv n k i, la » t i r z l i i o a k f z . - • D i f u
asky
b u e u iik ^ ,
or
z e iig o k c j'. — N c u b € r e e z n e n g o k c , n b c r a tz a b .in in lz . — l . ú l u n k
Je u k a , f i h t z jik c ( a p u r f>rreti i d i z k i d c . • - O n a lk a le h a li( 2 , l^ p u rr
pz ic fjo k e errjA n . — O iia k b i g i ñ ^ , a o U v ircn ^ io k cz.
U s k : n iñ o y a k e — T a c z p a z c n k i, o U \ e i-e n g o k c z b c t l,
Iw lv k a r, P e r u o n a lli;?ake. - - E z p a l(* k 3 r h e r ? b i j . •
O r i baiier
P c r u k d li
D ír u a s k o
g e u t ik a , abcral^^ák g in t? flk c z ,
S i t iiv f c r jis m u c h o d m c r o , n o e s ta ñ á i s a q n t. — T a tn p o c o '‘Sl
r i a i s «os< ilro í.
P e d r o «erl<< b iic n o , s i tu v ie r a m u c lto d in e r o , - i
s itp ic r a (y o ) e^ o , p r o n t o ir ta d o n d e d a lc a ld e . — !*ú n o esJarí
a h í, si tu v ie r a s srrB Ú c iiz a .
f u e ra a lc a ld e . —
y
- \o
icn< lria é s e m u c h o d i n e r o , v
i í c t n p r e ) u te n id o ( c u k i d a n ) m u c h o d in e r
n o ñ i c r a n e o , n o s e r ía a tc a ld e — Y o la m b ié n ir ía a B ilbao,
m a n h a ra
m i lie r m a n o . — S i tu v ie r a
lo s d in e r o s d e é s e , y o ta m -'
h íé n e s ta ría b íe n . — A l m e n o s ( b e in tz a t) le n d r ía ^ m u c h o d in e ro .V s e ria r ic o — Y n o e« taria5 c n e s te p u e b lo . — Id tn iM ico ríi csti
r>a<, «i f u e r tb ric o . - Y o írÍA a M a d rid .
L E C C IO N X X
P ro d o n ib r es in d e fin id o s
L la m a m o s a s í 2 lo s s ig u ie n te s :
B o k o fx . C a d a c u a l, cac3a
uno,
N o ríte ra . U n o m ism o ,
td o n o r . Q u ie n q u ie r a ,
E d o z e in . C u a lq u ie ra .
E d o ze r , C u a lq u ie r cosa.
Z e tn b a i C u á n to .
R e c ite ,
G iro .
A iJ ib o f. M u c h o .
fñ o r . A l g u i e n .
O m h t^ 'fv . T a m o .
N o r b a ii, A lg u ie n .
O r r e n b c s ie . l a u t o .
L z e i. A le« ,
A ù ib c s l f . T a n t o ,
Z v r à a il. A lgo.
B a k o lx , e tlo s e in , b i s t e , n n e n h e it e . o r r e n h p s te , tìitib e s te , z e i a -
btif y aiiìh o ì p u e d e n
to rd a iifla e o o
t a m b i é n c o m o id je (iv o 8 e n c o n -
u n s u b s t a tilívf^ u
o f r o a d jr t iv o ,
l .o
m iim o
que
su^ eq u iv n len le? c r d é r ic o « m i c a s te lla n o .
P e r o n ó te s e q u e b ú \r > \i. e m p ic a d o c o m o ad)e1tvn, n o p u e d e Sig<t a r ta unf>> n i « c a d a c u a l» ,
m fic ir
$ Ín o
« cada* s im p le m e n te ,
M n
<unn> ni • m a l » .
Y f l ó t e v ia m b lé n q u e lo m is m o c u a n d o s e c m p íe a c o m o a d je ­
tivo q u e c u a n d o s e e m p le a c o m o p r o n o m b r e , llev a e l a r l i c u l o d e le rm in a d o j , m ! im d « n 1 e e ti a m b o s c a s o s , c la r o e ^ tá , p a r a e l cas*
tc))anú.
O n cn b ^n le. c r r e u f* e s U . a i n b e s l f , t e f n b a í y a i n b o t n o
p lu ra l,
:
P n rq u c s u s ig n if ic a c ió n c n
c u a n to a l
lÍM ien
n ú m e r o e s a n fib o ló g ic a '
« in cu ld r y p lu ra l,
Z fin h n f, V. j j r . lo m is m o ira ti » c e « c n á n lo » q u e • c u á n to ? >,
Y p o r e l e ^ iilo d e
fr<ilo<i <ion lo s a d je liv o « n sir n .
«m ucho», y
«I>oco>,
E ^ t j u k . u u a%ko. — N o tie n e s m u c h o
A » k o tr ir n ,
— Sonic»« m u c h o s
/ffi>r y n o f t n i í l, síHi, c o n io s e v t , s in ó n im o s ,
Y
d isU n g u c n e n tr e «I jI e s ilio d e lo s a ilv e r b io s d c liik'Jir iñ o n
1 ^ o n b n it
la n i i i i c q c z i 'f y z e r b a i i s o n « ín ó n in io s y s e d i s tin g u e n p o r e s le
O iii 11 pg,ación, i ñ o r sií»nific3 « n a d ie » , y f z e r . « n a d a » , a c o m p a *
W n flo lfs g e n e r a lm e n te e n tal ca*o e l t d v c r h i o húre.
. O n r n b c fiif. o r r f n b r s t e y a in b c s te s o n la m b le n s in ó n im o s . E s to s
» f di‘ iin g u e n e n tr e s í e n q u e e l p r i m e r o s e d i t c F r ñ n é n d o í e a
C fsa s
p r ó K im js a l
qw
h a N i c q u i: t í m e
e l q u e h a b l í;
orr
b ^ s fr . r e F in r 'id f » v a c<*uf> p r O u i n a í a a q u e l e o n g u ie n «
o q u e (ien e a q u e l c o n q u ie » $e h a b la ,
a Ía4 d í4 la n ie < d e l q u e h a b la y d e l
y o tff^ r* •í^ rcfiri»
c o n q u i e n «e h a tilL 'l
« ¿ l ^ r a d ó n d e ca n ta s m a n z in a s ? * , v . g r , «9 u n a fra s e q u e
jt a d u c i r s e d e e ^ la s tr e s m a n e ra « ;
1 .® ¿N ó fa k o O ntnbeste s ü g a r ? ' ' S í la s m a n z a n a s la« te n g ft'
m i m a n o o m J s pn^K cm as a m i q u e » rt.
¿N oralu) orrenbeste aagor? — Si f « n a ir a n r í^ esMH « t ’
2®
tn á n n o re ljiiv a c u e n le m e n o s
3 ”
p r(S y lm a « a m f.
¿ N o ^ a k o a in ftc s /e s a g a r ?
' S i la « m a u z a n K e ^ t t n djf>U»>'
le« d e (I y d e m í.
D e l a r t íc u l o i n d e l e r m i a a d o
f;l a r tíc u lo íiid e tc rm U ia d o e n v a s c u e n c e e s simple*^
m e n te c a r e n c ia ,d e a r t k u l u o su fijo /fr. S u fijo ik . sí
tra ta d e s u je to n e u tr o o té rm in o d ir e c to d e la a c c i«
Y
se tr a d u c e p o r n in g ú n o a lg ú n , s e g ú n q u e U frase
se a o n o n e g a tiv a .
ü i z o n e k (1) e n a u ik a ra tu . - • N o m e h a a s u s ta d o n ln g ijn h o m b r e .
Q íz o n jk e z ta g ü .
— No
O iz o n ik b a le g o .,.
--S i
h a y n in ^ ^ n
hom l
hubiCTa a l g ú n
Iwin*
b r e .„ {2)
;O iz o n ik b a d o n ?
-
¿Y a v a a tg tjn h o m b r e ? ^
Uk (>r4inariaW»tilr »1 viicabU) C|u«,
»arU « n ip k jrse
Iltongn
r3)
dikce
*\
üe arl(i.olA, ll«>a iiop^cM
iJc tfio a í:') <de p u l e sltsoxj,
b'iise
IkAtau
E ) verbo <halKr- tíg n lO o n d o « b a lU r v , c n c o n tn n e * o 'C x ittJr*, k
••sciieitce pot
El f t u í i j o n o iiiíe rv ie rie j a n i á s c n o u c i o n c s a b s o l u b m f n t c ¡tíir*
t u t i v j s , a n o »r s u f ija d n a u n a d je liv o c o m p a r a tiv o , c o m n e t i t s l c
f'ftjnph: (I)
Z u bañr* o b a g o i l k b .i d j g o in p e r n u a n . — Y a h a y e n e l in fie rn o
¡alguno m e jo r q u e tií
N la i o r a c í o n » a b s o lu ta m e n te a h r m s iiv a * e n v e z d e l s u ñ j o ¡k
j eti vez d e c a rc n c i» d e 'a r l í c u l o s e u u e n b a i. e s d c c ir, c l s u fijo
m scjfu id o lie b a t
O iz n iie u l « f ik ifs j d o t o r . — H e v isto a h í a lg ú n h o m b r e
P o r fn n é lic a , la R tn
c l s u f ijo i k ,
com o
e n b o t, I ra s
v o c a b lo
(cnD inado e n v o c a l p id e n la in tc t p o s i c iú n d e u n a r.
El ad je tiv o al;!Ú n o n i n g ú n p u e d e i r im p líc ito c n c a s te lla n o .
Y a i l v a e n la s s ig u ie n te « fra s e s:
N o hay p an (q u e «
com o d e c ir no hay
n in g ú n
p an ).
&( h u b ie r a h o m b r e s (si h u h i m a lg ú n « « h o n i b r ^ )
F u c s Ih p i i : p a r a e l vasci:i>nce e s c o m o *1 e s tu v ie ra e x p líc ito .
N o h jy pan . —
E z ta sjo o g irík
S i h u b ie r a h o tn b r e s ...
G iz o n ik b a lc s o ... (2)
P la r a liz a c ió n t e r m i n a l d e la flexión
L as fle x io n e s
d o s c la s e s
ú t
e u s k é ríc a * '
a c tiv a s s o n
p lu r A li¿ a c ió n :
s u s c e p tib le s
\¿ s u j e t i v a
y
la
de
te r m in a '
« o b je tiv a .
11/
O m
S ia m
1
1
« n l i i i k s « ido < i u t v r a
iNfgar oiiik í^lti Oao' —
, O u r u r b s k o t t k li c ^ it r n
E l K x iü > lo
a
q M
k
s a ftíii
ik
d * ii!...
•
rK
o
de
t>iikóls,
cu A ^ t la s
s l^ u ln k l»
, S u e le d e c ir < adA D r t e M a '.
p o Jc A if o ilu c it s c
a goe afectf s» m p ff i r i mi singe'»''.
^ • » « l t i ) - 1 ( t í o (Je i f T M » l * 0 ,
ún
«k gand& lij Ib'rMc!
n
« «itati©, f
o p t M a l,
el
Ik m ri rlu tíliiito y n
[¿
p lu ra ltz a c íó n s u je tiv a o s la q u e s e v erjfica pflfj
r a z ó n d d s u je to . E sta d a s e d e p lu ra l i z a c u m va la ha
v isto u s te d . E s la q u e se v r , p a r e je m jJ lo , e n la s flexio?
ílü b c .
t¡ va m e i lie
y d o z u e , d e i / a n , <te n e r » , q u e s o n re^
las fle x io n e s d ü u . ú o t y (to zu , p lu ra liz a d « ’!
l>or r37('m d e l s u je to q u e es p lu ra l,
P lu ra liz a e ió n te rm in a l lla m o a la q u e se verifica
ra z ó n d c l te r m in o d ir e c to d e la á c d ó n , e s d e c ir,
^a¿<^n d e l o b je to o c o s a , a n im a l o p e r s o n a s o b r e c \w
re c a e la ac ció n d e l v e rb o .
N a tu r a lm e n te , ta a c c ió n d e l v e r b o c o n ju g a d o {cor
!a d e l n o c o n ju g a d o ) p u e d e r e c a e r s o b r e u n térm ii
s i n g u l a r : s o b r e u n o b je to , s o b r e u n a co sa, s o b r e un
a m m a l o s o b r e u n a p e rs o n a ; o t i m b i é n s o b r e u n tér*
m in o p lu ra l, e s d e c ir, s o b r e v a ria s co sas, s o b r e varic
a n im a le s o s o b r e v a ria s p e rs o n a s .
'T r a i g o tu m a n z a n a - , d ijjo , v . g r.
E n e s ta fra se la ac ció n d e l v e r b o <t r a e r > re c a e sobr
u n a m a n /a n a , e s d e c ir, s o b r e u n té rm in o d ire c to $ii
g u ia r.
M a s si d i g o
<tr a ig o
tu s n ia n 7 a n a s* , la ac c ió n úei^
v e r b o recAC, c la ro e s tá , s o b r e v a ria s m a n z a n a s , sot
u n té rm in o p l u r a l
P u e s b ie n ; e n e s le s e g u n d o c a s o e n el v a s c u e n c e
im p o n e la p lu n iliz a c ió n te rm in a l d e la flexión
¿Y c ó m o se v e n fic a (a p lu r a ü /a c ió n
te rm in a l de
lle>rtón?
S e g ú n la te rm in a c ió n d e ésta.
S í te rm in a e n v o c a l, su fijá n d o le la le tra z .
A sí, d e d o g a , «lo h e m o s » , ifo g u z , <los fiem os*
Si te rm in a e n / o r , c a m b ia n d o e s ta s le tra s e n z.
Así, d e darabU . « lo m a n e ja » , d a r a b iz , « lo s m aneja>
-
d e iia k a r, «lo t r a e - , d a k a z . <\os trae»
Si te rm in a e n n , in te r p o n ie n d o ¿ a e n tr e ia d ic h a le tra
final y su a n te r io r inm edÍA la,
Así, d e n eb ü ij, «lo h a b U » . n e b a z a n . » lo s hab ía»
V si te rm in a e n
o t, ^ a fijá n d o le a z .
A s i, d e d a k u s , «lo v e » , d a k u s a z , « lo s ve>
—
d e d o t, «lo h e » , d o ta z , « lo s he> 0>
Los a d je tiv o s g iV ii, p o c o , p o c o s , a sts o , m u c h o , m u c h o s , ze in tia f,
cttáoto, c u á n to s , y a in h a l, m u c h o , m u c h o s , n a ju r a ím e n le , c m p k a dM coQJo s in g u la ic a n o e x ig e n p ! u ra li¿ a c i6 n te r m in a l.
T u n p o c u la e x ig e n o n e n b f s U . O ffe n h e s té y m n b e s te .
,^ ^ u iii(o dlT tero llene«*''
¿ Z e io b a t d i r n d au k azu .''
T e n g o jx íc o d ijie io ,
D Í th g itx l clau k at.
S i tu v ie r a y o iJ iito ..,
— O n e n b e s l e h a n e u n k a ník .,.
T E M A S D t T R A D U C C IÓ N
E d o zcin d o a o r r a — ¿ l i 'o r j o a n d a ( h a íd o )? — N o rt> a it b a i. —
¿Non srlii doTU ocrcnlK*s.leV —
B a k o tx a k riakl. — N ík I r u d a u t i -
— M a n u k o g c t í s c i d a u k a z . — A tz o o r r e k b e r t o g e t ; ^ '> t e iiX l i r o n c n l u í ik u ^ í d o 2 u v m e n (H as v is to j? - F-zlol ik u •• (>J0 tiL v k ( o ) e n ie ii e z o r g íz o n ilí. — O iz o n c n bat/c»b e g o n d ir a
(y* lian e » tad o ) a n . -
P a ix ik d n o a / T x o m iñ ín s a g a r r ik . — A u r te n
d i u k a z s a g a rr a k . -
H e r u re n s o ío e ta n cM ag o a u r tc n s a g a -
— ("^cren m a d a r ia k g e u n k a /A « , — T x a n d r e s e n s o lo k o a z a k d a -
1I> F l $ Bliiii
t
a l cr.n>e>hc«4 CU Ififijo p o f la j?re«;aclirin de oOo &aA<n,
^•'•Wafsc til
Ci o.(Du)l>re fiinpH.j <|ue bleo puede »;ni<«ts«, pero cnstcimbte al fin. ii>*e
no
"K o o « de a m s ja H si y t«t> cur.
D c D «
V « z .
PoOat
|}
h a r d a z , — T :< a n d re s e n s o l o a n e z l a tr o ( n o h a y ) a z a r ì k . — B 'T a k a l
b « ÍZ — B e r a k a t z a k M a t m k d a k a z .
P ccU o tie n e n u e v e , — T a m p o c o a n c o . — E s (e a n o c u a lq i
t i m e v in c o y (a m b i^ n « 14 — A q u I n o h a y u i (w m p o c o ) cuab
— l ’a ix ì tr a e c u a r e n ta y tà n to ^ , — ¿l'iM ie« n ia n z a iia i'' •
m a n z a n a s ni p e r a s .
hay
a lg o .
to s .
nada.
N o Icif
A l i n a s m a n z a n a s ya h a y a h í. — A q u í
C u a r e n ta y c u a tr o
tie n e c a d a iin u , — Y o ya ieijC
• E l o t o tie n e c ic n . — Y o c l a ñ o p a w d o (en ia cn .ilto c*
E s K a ñ o y o t e n g o vcính*. - - F&e « n d * c o n c u a lq u ie ra .
¿ P a r a Q u ícn lle v a s tan to » ? — P a r » a lg u ie n — A lg o tie n e P aco .
P a c o n o tie n e
— P i c o ir ir ia tvien, — ¿ N o tie n e s p a n ? —
N o trn g o n i p a n n i v in o — T en g o a g u a ,
- N o q u i c i 'o ( e z t o ( g u r s
a g u a . — ¿ S i d r a ta m p o c o ?
L E C C IO N
XXI
«O k> , íiile o s iv u d c l a r tíc u lo
< ak>
Y a h e m o s v isto e n su l u g a r q u e a e s el a rlfc u lo d e ­
te r m in a d o e u s k é ric o y q u e e n s in g u la r se tr a d u c e
<cl>, 'l a » o « lo * , y e n p lu r a l p o r *los* o
P u e s b ie n ; o k e m p ie n d o e n lo s p lu ra le s e n v e? d e
d e te r m in a y p r e c is a a ú n
m á s q u e e s te a rííc ü lo d eter­
m in a d o .
Y p o r lo m is m o le lla m a m o s in te n s iv o d e l a rtíc u lo ak.
S u fija d o 3 u n n u m e r a l c a rd in a l e q u iv a le al artícuU
a c o m p a ñ a d o d e la id e a d e s in ex c e p c ió n . ¿ B io k ? ¿Loaj
d o s ? ¿L o s d o s s in ex c e p c ió n ?
C o n lo s d e m á s v o c a b lo s e q u iv a le a « n o so tro s« , <vos-'
o íro s» > «éstos» o «C50S'.
K lh n ra g o a z P c r u l a ni.
A B ilb a o v a m o s P e d r o
¿Bìok?
y yo.
¿ L o s d o s ? (e s d e c ir, ¿los
¿ N o n d ik d a k a z iiz Ixorìok?
¿ D e d ó n d e Ira c s lo s p á ­
Bllbniik g e y e n o k .
ja ro s ? (e so s p ájaro s).
D e B ilb a o b s m á s (los
ETTien d a k u l s u z f i n o k o -
L o s (estos) q u e v e s a q u í
d o s sin ex c ep c ió n ? ).
m á s d e éstos).
s o n m e jo re s,
h eak d ira .
¿ T ú m is m o h a s m a U d o
¿Z cuk il d o z i u d a n o k ?
lo d o s e ^ ?
D e l i n t e n s i v o «xe»
L a p a n íc u la x e e s o tr o in te n siv o ,
liste s e tr a d u c e p o r « m iin ) 0 ».
Y
se ju n ta a lo s a d v e r b io s d e tie m p o , lu g a r y m o d o
y à lo s p r o n o m b r e s d e m o s tra tiv o s .
T ra s c o n s o n a n te s e c o n v ie r te e n Ixe.
A u x e.
t s t e m is m o ,
O rix c .
ts e
A xc.
A n tx e,
A quel
m ism o .
m ism o .
A llí m is m o .
Si el vocablo a que se une lleva suíijo casual, generalmente va
óc éste.
AráKf, — Allá nn^ino
Por pwípci6fi, eoj) V, a, fi, gon, ganditc, gana, gonofíoi gattaiz,
fa ílik y gu 2 ¡irefiere cnloearse ante et!o*.
O r r c tx c k
O U ngoxM
D la n g o K c a n
O n e tx c rl
O rrc ttc g a n
C # t i e l s u f l j o c o m p a r a t i v o lig o l u c e l o m is m u .
O r a h itx c e g in g o d o t, — O r a ln tte a g o
g u ra d o t
f n cuanto al 5>utijo h X lo divide cn do« p a rt« , U y K. f st
ierpotie entre las Uos. listo 5uccdc por ejemplo cn ORDiiiixi&.j
« d e s d e c n to R C c s » .
B l p r e ñ j o 'ber>
E s s in ó n im o d e x c .
P e r o q u e s ie m p r e v a
p re fija c
al v o c a b lo c o n q u e s e u n e : s ie m p r e e s p re fijo , n u n ca
infijo.
S e d is tin g u e ta m b ié n d e x e e n q u e el « m ism o » sig*
n iñ e a d o p o r él se re fie re a a lg o d e q u e y a s e h a h ech o
m e n c ió n .
S e ju n ta
B c ra u .
E ste m is m o .
B e ro ri.
B era,
E s e m is m o .
A q u é l m is m o . (1)
B e rta n .
A llí m is m o .
s o la m e n te a p r o n o m b r e s d e m o s tra tiv o s
a d v e r b io s d e lu g a r.
(I)
Por
brra
»«
ad«B<á9. com o tccoid>ca n$t«d. H pronombre
nal «d *.
K«ra^ b a k k l..
V civt '» i 'i (.iK''ir«.aei¿K
u sv .
— & i SQpsera ri.
« n i^ Jc í |CCKta]Ti<(frtf, u«eda>i<ln la d« <a<(Kél la íse o *
Ln lo s p lu ra le s s e c a m b ia e n e u r, y c a m b ia la f o r ­
m ación p r o p ia d e lo s p r o n o m b r e s d e m o stra li v o s, h a ­
cien d o d e a y e h . a k . y d e o rre k. y lo m is m o d e o n tk , o k.
D e D e r y o rre k (u o n e k ), E u ro k
—
E u ro k
B e r Y o y e k , E u ra k
es ta m b ié n e l p lu r» ) del n m r n o b e r o r i s is n iR c a tid o
•u ste d * .
¿Xer diñüc eurok? — ¿ Q u é dicen u»tode<’
B er
puede repetí n e p a r a
mayor energía a la frase, y dar
dar
p o t r e s u lta d o u n in te n s iv o p le o n à s tic o .
Berbera, el mísmo mi»mo, P crberfon. (I) allí mismo mismo,
Beipertara, allá misn>o mismo, ele.
Hay V Q cabtos que pueden llevar b e r y tx e , y así rcsulUn otra
dase de inlensivos pleonáslicos. Pyreiem plo, b e r la n ix c . sinOnlm*
df i,tr p e r ia n .
Bl i n t e n s i v o <ok* c o n cierti>a ftufi |08 c a s n a t c s
Y a h e m o s v isto q u e co n c1 a r tic u lo d e te r m in a d o cn
singular,
tn
es a ren
enlzQ t
— a r e n tz a l
ta k o
—
ia r a k o
ta iik
fa ra
Cl)
B erp tfla n
ko
- - ra k o
- - tik
ta ra n o
— ra
- ra n o
ta r a n tz
— r a n tz
9 ( d ic c c«n»rtltii(tttc
y q u € co n el a rtfc u lo d e te r m in a d o c n p lu ra l,
en
es en .
e n iza t
— e n tz a t,
c o n ¿CYDto e n la p r i m e r a «lílaba ( k l vchi
tü k o
— e td k o
la r a k o — e ta ra k o
ia ü k
— e ta tik
ta r a
— e ta ra
ia r a ñ o
ela ra ñ o
ta r a n tz — e ta r a n tz
P u e s b ie n ; c o n e l in te n s iv o o k e s to s s u h jo s so n
m is m o s q u e co n el a r tíc u lo d e te r m in a d o c n p lu ra l, saí
v o e) c a m b io d c la in ic ia l e c n o.
t s d e c ir, q u e c o n el in te n s iv o o k
en
e s on
e n fz a t
—
o n fz ú í
ia k ü
—
irfako
iorQ ko
— o ia ro k o
ta lik
o ia tik
— o ta ra
ta ra
fa ra ñ o
— o ia ra ñ o
to r a n fz
— o ta r a n tz
T F .M A S D E T R A D U C C I Ó N '
Auxe ‘la M arinn n e b c a . — Bcrori da Pcrurcti Icnffüsu*. —
garrak noi^kü «taiikaín?? — írnruk k o íz Bílbora. - Orrctxpk du
Palxírett atiayik, — O ni'txclur clnbiltz Manurcn a r r c b a k . —
d a P e r u r e n ema2 iege>a? — Bai, bcrbcra. — Ordutixck datfO tsat
íiQlM rcn scnica. --Beriati ílago gaur h?, — 0 i 20 n0 ni:^i<t tiakatd?
— Cizunon sa^atrik Manuk d a r o j / .— ;Ta Dur^nKi^ki» eixcols
/.er dakanx'? • Erandioko ctxeotan e/U go sagárdorík. —
W iio u s ik
e z la lo r « f fiir n k -
l,ck ti*k*z g a u r . flak. -
O ra in tK e d a k a z s a g a rr a k . -
E m e iix e k d ^ o f M n n u h e . -
O rre -
A n n d a to z m u li-
E u ro k d a k ie o n d o . - • E u r a k a z g a b ilz g f ii b c.
Con 1« ciflco venfatnos »yer. - D « d c ciiMnccs ml»mo « to y
_ Lo» liombres (a que me retiero) no tienen vcTvuenza. Por ellos miamos andamos a»(. - ¿Con 6se « essa {czkondulm
da) U hccmana àe Manuel? - Si, con èst mismo, - A q n i
«tuvo a n o c h e -¿ Y p a n qué llevas « a s man&<nas? - Yo no llevo
«anz-fiiv - Tampoco é « lleva manzanas - Aquí nnsmo estábíüirw ayer. - Eso mismo digo yo también - Con ellos voy a
ífitlMO
Allora mismo viene de Dnrango — A d (donde cl)
«1005 a b o r - .- E l no u b e n.da. - -A llí mism« and.ha cl Injo^dcl
ew tm ' — C o n t« o va el primo allá mismo - Allí no hay vmo.
- Tampoco pan.
L F -C C IO N X X I I
A d jetiv o » p o se siv o s
S o n lo^ s ig iiie n te s :
jV/rc. — M ío , m i (1?
Z iir e . — T u y o , tu
Ire
-
T u y o , lii
i¡¡ C u sft« m¡o, m ío, tiefo, laya, v j b / o , « i/tf v»n
»> uoobw
.1
«•»nlCT, Doi' 8i>«ope,
o» *in e « lá t, c w «o p lu M i. « l itioteto 1a» . « s l c s y ,
T >rt aw% ) K 80ab.i» yo , y i . Anuporwtwlo « 9 » » p to t^ o ib ies ,i1 rx ie ib « . tiabrí,
qor d « i r M1
,>úd/e,
T U S 0 iÍP < ríM C /J*, S U / e r í u n j .
r * lr t u K r t p j t t v J p í o lo a i de U in J o U ó el
q irf «
U d . l proneaobre,
■<*» ro r d e c i.a r v de los w r w i u ! « , T r " 'f
» •« eo8»u-r«bt*. « l«8 be ciw« ' « ü o oiis o K in a detiominaciíSo. (Ot.im SUea <leia L c u p ia <*3.1dJ«na, p o t Vi R a l
AcackmiR CipaftdlJ, pae
O u r e — N u e s tro
B cre . — S 'j y o , su
E s le
ea ro n -
«suyoi es tuyo « d e é l . , h l suyo « d e e l l o s .
Irad u c e
A l « l i j o d c l p o s e s iv o « v iito tro » , q u e s e ü a d u e e p o r
zcurort.*'
Z u r e e Iré . y a lo s u j tó n d r á u s ic d , $o;i s in ó n im o s , (te ro c<ui[
n a lu r a l d lfe re tic ía d e q u e e l prírruT O s e ü$a e n c l I r j U m k n » ]
zu, y e l s e g u f id o c n c l I r a ia m ie n ty d e i.
Neure, leure, eure y geiire soaj s in ó n lm u a rc sp c c tiv a n ie n tc
lu 9 e u a t m p r im e r o s , p e r o d e n o ta n d o r a a v o r in te n s ió n cn ta
p ie d a d .
Neure v. g r es mJs que m/o, de m i mismo
C oQ C ordan cia d e n o m b r e y a d j e t i v o
tn
la c o n c o r d a n c ia d e n o m b r e y a d je tiv o s e h a dfr
m ir a r si el a d je tiv o h a c e o ficio d e 'epíE elo u o ñ c io de
p re d ic a d o .
H a c c o fic io d e c p íle to c » a tid o v ie n e a c a lific a r o
te r m in a r
s u b s ta n tiv o d ire c ta m e tU e , s in d e p e n d e r del
v e r b o *ser>, Y h a c e o fic io d e (T redicad o c u a n d o a li*
Hca o d e te r m in a al s u b s ta n tiv o
v e r b o «ser».
co n
d e p e n d e n c ia det
L a c a s a e s a n c lia
L a c a sa a n c h a e s b u e n a
£ n e l p r im e r e je m p lo e) a d je tiv o a n c h a e s p re d ic a d o )
y e n e l seg;uT)do, e p íte to .
D is tin g u ire m o s a m b a s c o n c o r d a n c ia s d e n o m b r e y
a d je tiv o lla m a n d o a la p r im e ra , c o rc o rd a n c ía 'p re d ic a fiv ;
y a la s e g u n d a , c o n c o r d a n c ia e p itética .
Lii la c o n c o r d a n c ia
p r e d ic a tiv a ,
c a b e q u e l a m o el
n o m bre c o m o e l a d je u v o lle v e n el a r tíc u lo a.
L a c a sa e s a t'c lia . — E tx e a z a b a la d a
En la e p íté tic a , s o lo el s u b s b n t iv o o s ó l o el a d je tiv o , el
que d c lo s d o s o c u p c e l ú ltim o lu g a r.
P o r lo m is m o , p a r a s a b e r c u á l d e lo s d o s lo p o d r á
IV vir, a n te s se d e b e s a b e r cu ú l d e lo s d o s h a d e ir
pospuesto.
Y esto e s lo q u e a h o r a se v a a cx p Iic ar,
O rd in a ria m e n te , el a d je tiv o s e p o s p o n e ai s u b s ta n ti­
vo c u n q u e c o n c u e r d a e p ité tic a m e n íe .
por k’xccpcit^», i« ajileponcn a este todos los «trtjelivfK numerJe«.
y hi
lo s proiii’mhiy« que pueden empicarse tn concordancia epitética
foo w(ro vocablo, son considerados eti
conto adjetivos.
F*nrj b ie n ; ta m b ié n cstO!> Sf W «nielen a:i:«po)iet, todos, menos
hakolx.
D e e n tr e v a r io s v o c a b lo s c o n c o r d a d o s e n c o n c o rd a n *
cía ep itc tlc a , e i q u e h a y a d e i r p o s p u e s to a lo s d e m á s
llevará s ie m p re ,
así c o m o e l a r tíc u lo o , el s u f ijo k
y
c u a lq u ie r o tr o su fijo q u e ;t e llo s e n c o m ú n afectare.
D e l areícuKo «a> r e d u n d a n t e
El a rlíc u lo d e te iT n m a d o , y a lo s a b e u s te d , s e tr a d u c e
v a sc u e n c e p o r e l su fijo Q.
P e r o o c u r r e n c a so s e n q u e el a rtíc u lo c u s k é ric o a n o
tiene v a lo r tr a d u c tiv o p a r a el c a ste lla n o , es d e c ir , q u e
l’ ara esta le n g u a re s u lta r e d u n d a n te ,
D e d o n d e re s u lta q u e h a y c a so s e n
q u e p a la b r a s
c u y a s e q u iv a ie n K s c a ste lla n a s n o lle v a n a rlíc u lo deter­
m in a d o , lo lle v a n e n v a sc u e n c e .
Y
e s o s c a so s p r e te n d e m o s p re c is a r lo s e n este
S te m p r e q u e n o e s t¿ n c n v o c a tiv o , y n o llev en el
fijo m a te ria l z o a lg ú n su fijo m o d a l, c o m o k a . ni
e m p le e n in d e le r m in a d a m e n te íc o n el s u fijo
v . gr.)
v a rá n el a rtíc u lo o r e d u n d a n te o n o r e d im d a tu e :
I .® E l s a c ro s a n to n o m b r e d e D io s , J a in k o . lo mise
e m p le a d o c o m o n o m b r e p r o p io q u e e m p le a d u coi
n o m b r e a p e la tiv o , fu e ra d e l s e g u n d o c a so d e ex c e p
d e l s ig u ie n te g r u p o .
Tú eres Dios.
l.os Uontlire^ no
2 ."
dinses.
— Zu zara Jainkoa
GÍzünsk c?lir¿ jaÍnko¿Ji
i
T o d o s lo s n o m b r e s a p e la tiv o s, m e n o s a) uga<
h a . a /la y a m a y lo s c o m p u e s to s d e é sto s, b ) lo s c<
c o r d a d o s e p ité tic a m e n tc c o n ze in , ed o ze iii, zcin l
a in à o l, o n e n à e sfc , o rrc n b esíe o a in h e ^ e o u n nurfte
cardtnA K y c) lo s e m p le a d o s a m a n e r a d e p re d ic a i
c o n v e r b o s d is tin to s d e iz a n , c o m o E O IN , B lU R 'I U,
3,®
T o d o s lo s
a d je tiv o s
m enos
a)
lo s
concorc
d o s e p jté lic a m e n te c o n ze in . etc., b ) lo s q u e se em plt
a m a n e r a d e p r e d ic a d o s , d ig á m o s lo a s í, c o n v ert
d is tin to s d e iz a n ,
« w » , c o m o E O O N , IB JL I, £T<
R R f, e tc ., (I) c) lo s q u e d e n o ta n c a n tid a d , c o m o
o ski
gU xJ. e tc ., d ) a d iz k id e , a r m o y í í s c w c n ii'le a d o s cui
p r e d ic a d o s y e) lo s n u m e r a le s c a rd i n a l ej ’isto s úliii
s e g ú n se e m p le a n e n c a sle lla n o , co n a r iic u io d c te rt
n a d ü o sin 61, así se e m p le a n e n v a sc u e n c e .
¡I
jtu c u lo
>
aun
M
h io s
b if
tJju s a s ,
c d S K i r 4 e r y po llt.
c^ ue l l « i a t i e o
r c d u fid iA lc
O tte l: « k t f R k «tieos
n e rm o m
V
T o d ü n o m b r e a p e la tiv o , o a d je tiv o , c o n c o r d a d o
^ itè tic a m e n tc c o n u n a d je tiv o p o se siv o .
l'sa e> mí manzana. — O rí da nirc
AaífQÍ'>mQ irá cud el arifculo dc terminado, aunque en el caso >ii
eqiriwkine castclUno no lo llevare, todo adjeh'ro o apelativo que
« emplee solo, a guisa dc cábvc^ra de un artículo. róLulo o anunck».
C o n a lr u c c id a d e l iio m h r e , d « l v e r b o
7 d e l a d j e t iv o
fcntre el n o m b r e , e! v e r b o
y el a d je tiv o ,
el v erb o
tftu p ará s t e p » * e l ú ltim o lu ^ a r , p o r lo g e n e r a l, c o m o
puede v e rse e n lo s a n te r io r e s e je m p lo s .
A n o s e r q u e iritervenj^a el a d v e r b io d e n e g a c ió n e z.
. P o rq u e e n e s te c a so s e c n ip ie 7 a p o r é s te s e g u id o d e l
»erbo, si ía id e a p rin c ip a l n o es o tra .
E zta o n a M a n u . — N o es b u e n o M a n u e l
Dígü si la idea principal no es olra, porque supongamos queen c!
'8S0 la nica principal cb fijarse pn Manu para negarle la bondad...
Se cinjK'zará por Manu.
Mxnn e /ta ona. — Manuel no es bueno
V* lo tenemos dicho: siempre que la constnicción s>in(áxica lo
la idea püncípal es la «|ue d a comienzo la fr,<$e.
T E M A S D E T R A D U C C IO N
^^anitick dauka ñire sagarra. — Mendia n dabil gurc be i gorria.
* l^Tuk '»agar bal dakar — Ñ ir e anal txikiak ir u m idan daroaz.
•2urp ojsenak in i ixapel ballz eukazan .--ü iire atrebeak o rd a u -
k » z b c r c d ir u a k . — P c r u n c l x í k o i r d a o a e z ta t j ^ r r a . — Au
d a , — ü r r e n id i g i i z t k k g o r r i / t a k d lr a . • O ri< o n ia d a r ijk
j¿inx,*k. — ¿N !oreiiak d ír » ? — M a rliñ e n a k . — ¿ Z e r rtiñ o z u ? M a ri
e ^ ta u k a m a d a r ír ik . — A u r te ti a í n b a t saj»»: r ia u k ig u . — jaítiíi
e s k e rr a k , g c u k b e r « f / t a u k a g u g itx i.— M a n u re n id i b i a k d i r a zurii
Aquél lien« m u c h a s iranianas. — No lienc Jas mía*». —
go (US n u ec « . — Juan lleva mis manzanas. — Ki» mi casa no
manzanas. — t u m í cuario hay manzanas »zo n ad as • Nos
llevamos s«i8 higos. — Juan lleva ocho. — N o lleva much<
Aquél ya trae sus bueyes. - V son bueyes gordos
Las
de mi hermano (de mujer) están flacas. — Hse no sabe naói
Tenemos cuairo bueyes y s k i t vacas. — Nosotros teníamos
novillos rojlios — En mí cuatira no hay novillos ro ji/ 0 ». — Tá
pvco n e g ro s.- Ayer llevamos a Bilbao nucec'S dcl año pasa(
fcsie año {hojjaño) no tenemos nueces.
L E C C IO N
XXIII
P o s p o sic io n e s ^ p a la b ra s
L as p o s p o s íd o n e s - p a la b ta s ü p o s p o s ic io n e s n o
\o i, q u e , c o n s titu y e n d o p a la b r a , se e m p le a n
sopara
d e la s q u e rig ^ n , s o n las s ig u ie n te s :
Aam an.
- A n te , delatóte
A tz e a n . — T ra s
Q a n ea n . — S o b re
O n d o a n . — C o n tra
A r te a n .
— E n tre
B ean.
— B ajo (d e b a jo de)
Baga.
D a iik .
S in
— S in
,
T o d « Hli<«, m e n o s b a g tJ y s u v a r ia n te b a r i k , p id e n q u e la p s liMii a q u e «
posp<¿nci 7 ,lle v e s ^ j o
d v g e n itiv o tá c ito o ?xpresn>
El su fijo d e g cn itis'O V u e le i r 'Ú í a t o tr a s n<^nibrc5 d e w s a s . H n la
n c ritu ra ^e in d ic a c o n
el g u ió n ,
Ju e z a re n a u rrc a n .
— A n le e) ju e z
M a y a re n g a n c a n .
— S o b r e la m e s a
M a i 'g a n e a n .
— Idem
O i i o n b a r ik ,
O i z o n a b a r ik .
— S in h o m b r e
— S in c l hombre
O i2o n « k b a n k .
- - S in 1 « h o m b r e s
A a r r a in , o t t e o n , g o n f a n . o n d o a n . o r le n n y b e o n . pueden le n « r
8deffi¿$ )ig n ific !ic t6 n a d v e r b ia l, y c o m o ad v crt> ío s s ig n if ic in :
A u rren n - —
D e la n te
A íz e a n -
D e trá s
—
O c n e a r i- —
E n c im a
A rU an .
— M ie n tra s
ñ fa n .
—
D e b a jo
O n á flo n s ig n ific a « c o n ira » c n c l s e n (id o d e « c e rc a » , «juD to>, «al
W o > . Y c ftm o i d v e r b i o , c o n e s ta s ig n if ic a c ió n d e *al la d o » s e s u e le
rtu p lcar.
T o d as la s p o s p o s ic io n e s c ita d a s , m e n o s
I*J«ta^ d e v o c a b lo y s u f ijo an.
Al u n i r ^ a c u a l q u i e r o l r o s u f ijo
* <^.V.
so n p a la b ra s c o m -
que n o s e a an, p r e s c i n d e n d c l
que « les u n e , la
y r e a b c n , c la r o e s tá , j u d ía m e n te c o n c l s u f ijo
s*S*iif»cícÍón d c l ta l s u f ijo u tiid o ,
A u rrera .
A tz c tik .
> A d e la n te
— P o r d e tr á s
L o s s u f i j o s «bako» y 'd u n *
El sufijo b a h o , c o n tra c c ió n
d e b o g a k o , se
e m p le a
t^nibiéji c o n la sig n ific a c ió n d e «sin* o « in » , d e n o ta n ­
do sie m p re p riv a c ió n , lo m is m o q u e b a n \ , p e r o d a n d o
a! v o c a b lo ío r m a d c a d je tiv o . S u s ig n iñ c a c ió n o rd iru rii
e s la d e » fallo de> .
L o tsa h a lc o .
S iu v e rf;ü e n z a , fa lto d e v erg ü c n ?
Z tiitz u n b a k o .
In s u sta n c ia l, íaUo d e su b stan cit,^
D a n s ig n ific a lo ccnU rario d e b a k o .
D im d u n a . — El q u e ttc n e d in e r o
En císVllatio ¡a preposición * d c s u tk equivaler a «quetif
cn fraS'S cntno e s ta : * ts hombre di* dttiero»
HupS bií», la tal «Je* $c tra d u « por
mismo sufijo.
P a rtic ip io s
N o h a y c n cuí^kera p a r tic ip io s activ o s.
L o s d c lo s v e r b o s c a s te lla n o s se (ra d iic e n al vascuf
c e p o r d e r iv a d o s fo rm a d o s co n o rí, la o tz a lle . de
c u a le s h a b la r e m o s e n su l u ^ r .
D a n z a n te , — Ü au tz ari
O y e n te .
— E n tz u la
L o s p a r tic ip io s p a s iv o s se ío rm a ti sufi ja n d o a! infii
tiv o u n o d e e s to s d o s su fijo s : ik o o ía k o .
E g ü n . E star.
E g o n ik o , F.stado.
Q m o n ik o . D a d o .
E m o n . D ar,
A rtü . 'l o m a r .
A rtu ta k o .
O s tu , R o b a r.
O s tu ta k o . R o b a d o .
lo m a d o .
La preposición p o r que fuere rc;»nda dcl participio cjsuUí
le traduce al cuskcm por ?1 &un¡o k.
l.a mít»?Jna robada p o r P e d r o . - P c r t i k ostutako sagarri
y el tal sufijo k junlíincnle con el vc*cablo a que se sufija
siempre p r c c c d e r , c o m o « v e e n e l e je m p lo , al p a r h c i p ío q u e
k ógc.
En eu sk era, el m is m o ín íin iliv o , s ie m p r e q u e n o d e je
d< se rlo p o r h a b é r s e le s u fija d o a lg o q u e n o se a ik o n i
lúko, es ta m b ié n u n v e r d a d e r o p a r tic ip io p a siv o .
Y
co m o ta l s e Ira d u c e e n la m is m a c o n ju g a c ió n p e -
ritrásica, s e g ú n lo v e r e m o s c n la le c c ió n s ig u ie n te .
P e r u k a rtu a . — L o to m a d o
p o r P ed ro
P e ru k ü stu a . — L o r o b a d o p o r P e d r o
l 'e n i k e g iñ a . — L o h e c h o p o r P e d r o
S u b sta n tiv o verbal
H em o s v isto q n e e l v e r b o e n InN nU ivo e s v e r d a d e r o
participio p a siv o . P u e s b fc n ; a s í c o m o p a r tic ip io p a siv o ,
puede se r a su v c¿ v e r d a d e r o a d je tiv o , lo m is m o q u e
ti p articip io p a s iv o ca ste lla n o ,
Erosia.
El c o m p r a d o , la c o m p r a d a , lo c o m p r a d o
í ^ i ero si a.
El p a n c o m p ra d o
r j su b stan U v o v e rb a l o v e rtx ) s u b s U n tiv a d o s e o b tie n e
tìa d le n d u al a d je tiv o v e rb a l el su fijo le.
E ro s ile {^).
S a ld u lc a .
• (El) c o m p ra r
— El v e n d e r
O b s e r v a c i o n e s f o n é t ic a s
Alpinos vfrbo*» suflíJi sufrir alguna alteración, y otro» h&»Use
^ producen al su lijo ¡c, al sufijáreck's csic.
Víamoí cu:iles y cómo:
1. ®
L o s t c m i jn c i d C 'S e n
n
A s í, d c
p ie r J^ n
y
l2 A N
rtü i le ir j Jin il,
Te, l/ A lt
L
’ "
L o s tc rro írrn d o s c n r s i o TZJ, s i c í t a l T S I o T Z i u o
p r e c e d i d o d e n . c a m b ia n r e s i x c l i v a m e n t e s u t6 i f in a l p o r U let
i y tiU
t z l f in a l p o r la l e lr a z.
A s í,
V, íir . d e
—
y
ir a k a t s í
lit
.
ERA 0Ü T7J
t e
y
,
ir a k a
TE,
^t e
R K A t H 3 / ,I K
Los verbo$ cuya f s i o Izi Inia] vierte prcceiüds de n. <t« uj
sin alteíaeión ninguna. Por ejemplo, p k o n t z ; « une a
sin ninguna alt^rac'ón y hace el verlx) suh<i(atitÍvado l i R O S I j
t:xce|>cici)(?s: j a n t z i , sin embargo de que su U i ñnal
cedido de n , cambia su f d p o r ar, y eu cambio j a i s i , sin cin*
de que a su i s ¡ final no !c precede tal letra, no sufre ^Iter
alguna al uuirsele T E .
X T í
Los
tc in iin a d o s
A s í,
4 ."
g. de
Y .
IB IH
TE,
y
d e IM IN l y
—
—
de
K iA K K l y
—
—
dp
JK A S I y
—
—
d e IK A K A X I
de
JK , IK A b IF
y
rñ ,
IK A f » A / T K
TE,
s u b ta n tiv a n
h a c ie n d o d c
en g í
pueden
ta l
s ila b a
ni
u n ir s e a T E s in
a lt e r » c i 6 fí f o n é t i c a . A u n q u e E B A Q i, « c o r t a r » , p r e f i c i c
d ie n d o la
Oi
DATZE
a lte r a c ió n n in g u n a , n i p r o p ia
te r m in a d o s
í fit
IM IN T E
T E , 0 ALT2 E
y
y
la
T £ , K JA R T E
U ALD U
HATU
p ic r d m
JO IL T E
TE,
se
r c c íb c n t i s u fijo s in
!o s
21,
du o tu,
le. Ize.
m is ó lo d e d a y
—
T a m b ié n
R R l, S I o
—
A s í, d c
O
L l, N I,
—
L o s t e r m in a d o ^ e n
y lo
y
cn
dpi su f
n in ]
u n ír s e le
tii.
G e n i n d io s
S u fija n d o ai v e r b o s u b s ta n tiv a d o el in c n s ív o n
o b lie n e lo q u e , a c o m o d a n d o iiu e s fro te c m c ism o , e n lo |
posible, 3 1« g r « m á lic a
o as(e lia n a,
lU m a re m o s
< g t'
mndío>.
Iz A rtN , « s ie n d o * .
- to o
ten,
« esta n d o »
O s tu te n d a b lt. — A n d a r o b a n d o
J a le n d a g o .
— E stá c o m ie n d o
B l fu tu rib le
U n ie n d o a) in f in itiv o e l su fijo g o , s í tc r m m ¿ e n /
o ff, o su v a r i a i l e
k o , si te r m in a c n
c u a lq u ie r o tra
letra, se o b lie n e lo q u e eri m i m é to d o c re o c o n v e n ie n te
llam ar -fu lu r ib le » .
IZ A N O O ,
« d e se r> . — tro K k J K o , « d e v en ir»
E to r rik o n a z . — V e n d r é , H e d e v e n ir
l^ a n g o n a z , — S e r é . H e d e s e r
LCCCiÓN X X I V
B r o p le z n l a c o n j u g a c i ó n p e r i f r á s ic a
En la c o n ju g a c ió n p e rifrá sic a d e u n v e r b o e u s k é ríc o ,
n e u tro , se a ac tiv o , |x>r lo m is m o q u e es p e rífrá s ic a ,
^ p u e d e h a b e r tie m p o a l g u n a d e so la s fle x io n e s s in ­
téticas,
T o d o s s u s tie m p o « s o n c o m p u e s to s : d e in fin itiv o , d e
Í^T u n d lo o d e fu tu rfb le , p r o p io d e l v e r b o q u e se q u ie c o n ju g a r, y d e fle x io n e s p r o p ia s d e l iz a n
a c tiv o o
u
d e l iz a n
n e u tro , s e g ú n q u e e l v e r b o
q u e se conjüg»!
se a a c tiv o o n e u tro .
P o r lo m is m o c a re c e d é p r e s e n te y d e p r e té rito im­
p e rfe c to .
Y
lo s s u p le n re s p e c tiv a m e n te , el fre c u e n ta tiv o
s e n te y e l fre c u e n ta tiv o p r e té r ito im perfedS > , qkie s e v e ­
r á n e n s u lu g a r.
L a c o n ju g a c ió n p e rifrá s ic a , fa n to a c tiv a c o m o n eu tri
t o m í e n i i c o n H p r e té r ito p r ó x im o y p r e té rito rem ( '
T o m a r e m o s p o r v e r b o m o d e lo p a r a la c o n ju jja ó í
p e r íírá s ic a n e u t r a e l v e r b o e ld a . D ic h o se e s tá q u e co(
e ld u se c o n ju g a c u a lq u ie r o tr o v e r b o n e u tro .
C o n ju g a c ió a
p ^ rilrá s ic a
n e u tra
In d ic a tiv o
P R E IK H IT O
E ld u
d a (1 ),
-
Ha
n â7 .
-
He
1
L a S o ic r t» a u i d i u
lib a d o
illc g - a o h * )
• Has
z a rs,
^ ^
P R Ó X IM O
s i« rtp » e u
p o s p o r s t a ak v e r t o « s w l t a * # .
.s no s n 4 M liim v H iii« « l td*ecbii< cz.
f n u l c a « ', « I r z t * eti p r i v e r lu e a ', )<
aum lint r n sej/uedo (si
M eoa 0 . c>rdlnjflftraenli »dùfrtda c-mio » p « a | o 4 <IÌc»io a Jv M W o ,) » w i w n
r) «<tbo M u llla d o .
C < U « to rri. — Nw n.» >enJdo
A l p t t ù j i n f k , 't . k-1« flenióii g » * cnr«tet.*j con d . cjonbia e s u Jni< iil
c o » o M ba v i‘ ku £ji d e iw ip lo .
L « a d fttb iii» «ti g e e m l
^
Ir e e «
' • O cu o ìi p re rt^ U a de e r j d
<
C t U M v i* à s v * . — N o Ha c m U o q o b u
fjl»
eto rd . — N o ha T«nid« Ix ir
V t a m b i« c o lo c a * » Jn w s de U
a i ;o < 2
e io tti (n o ' i x » a y n j.
p » e « iliiU »*e « . c o n o f n «<«
h ld u
d ir a .
-•
H an
»
p ir a .
--
H em o s
lle g a d o
*
>
z » r ie .
—
H a b c is
»
p ftc r E ftir o
E id u
E s to s
í i
m
dos
E l
y
zan.
-
Ik g ó ,
h A b ís
•
n m t T ’j i n ,
—
L le g u é ,
h a b ia
»
^ a r¿.
—
L le g a s t e
h a b la s
•
2 Ír ía n .
L le c ^ r o n ,
h a b ía n
•
g iñ e a n .
* *
L k ^ a m v s ,
>
z in ie ii.
—
I,le g 4 » (e is , h a b ía is
t ie m p o *
s c n c íllo s
p r p ié r it o
^ .W n it iv o
y
f\
y
el
'
se
a p re n d e n
cn
lle g a c lo ( « )
iy c )
h a b ía m o s
s e g u id a .
c u e s t ió n
de
p r ó x im o
<1<* i m
d e
r e m o lo
p r e lé r ilo
d e
v e rh o
in d ic a t iv o
ü u
v e rb o
im p e r fe c to
n e u tro
d e
lo
iz o n
n e u tro
f« m a n
su
lo
ff> rtn a n
d e In d ic a t iv o
d e l
iz a n
da.
— I-legTírá,
ha
Ti9>.
f^ara,
—
I.le g a r é ,
he
de
—
D e trá s ,
has
d e
>
D c f ja r á n ,
h an
de
*
d ira ,
ca ra,
—
z a r ie .
L lc ? a r c in o & ,
d e llrg á r
h c m í'S
d e
h a b á s
t íc
L le ¿ a r é i$ ,
>
h U IU K O K E M O rO
{).^i(¡»álc al plirMuaiDFCiIccto de tsbjkiiili'O cistellajio)
Iild y k o
I*
p r o p io
« c u ir o .
F U T U R O IM PE R FEt.'TO
E ld u k a
fija r s e
d e ta lle « .
p r e $ e tit e
c l p r e té r it o
fe t u iH iv o
R K M o ro
z a ii.
—
H u b ie r a
lle g a d u
(é l)
>
n iiit r a n .
—
H iib ie r s
»
(y o )
»
z jñ c a n .
—
H u b ie r a s
»
>
z ir e a n .
—
H u b ie r a n
»
•
g iü e a n
—
H u b ié r a m o s
»
»
z iñ ie ii.
H u b ie r a is
>
su
p r o p io
d ic h o .
C om o «
ve, e l f n í u m
im p e r fe c to íIp u n v e r b o n e u tr o !o
m a n s u p r o p i o f u ( u r ib le y e) p r e s e n te d e i n d l c a í h ^ d e i z a n n<*ut
y e l i u i u r o r e m o to jo f o r m a n s u p r o p i o f u litr ib lc y el ])ret¿
iin p e tr p f to d c in d ic a tiv o d e l d ic h o iz a n .
e -K H O U R N IM IV O P K E S fiN T E
E I d u tc n da.
-
S u e le
lle g a r , lleg a
naz.
— S u e lo
*
zar^
— S u e le a
»
lle g »
d ir a . — S u e le o
g a r a . — S o le m o s
(
lle g a n
•
llcjiam o »
z a r ie — S o lf is
'
IÍP}¿¿1$
F R E C U C N T A T IV O P P E fC ft ir O
E Id iile n z a n .
— S olfx
lie g o
I M P t f t i 'E C T O
lle g a r , llc jia b a
{e l)
•
iiInU aTi, — S o lía
>
7 iñ e a n .
>
>
7 ir e a n . — S o lía n
g if te jji, — S o lía m o s
H e la b a n
>
zíT iien.
lle g a b a is
—
lle g ^ b «
lle g a b a s
S o lí a s
lle g á b a m o s
— S olfai«
C o m o s e v e, e l fre c u e n ta tiv o p r e s e n te d e n o
fo rm a n s u p ro p io
(yo)
v e r b o n e u tr o
c re ru iid io y e l p r e s e n te d e ¡n ilic a tiv o d e ¡z t
n e u tr o
V
s u f r e c u e n ta tiv o p r e t é r i to l o f o r m a n s u p r o p i o g e r u n d io
p r e lé r ito im p e r fe c to d c in d ic a tiv o d e l d i c h o U ú tt.
A
los> v e r b o s q u e n o t i e n e n t i e m p o s l n t é l i c o a l g u n o ^
que
por
lo
p e ríe c lo d e
m is m o c a re c e n
d e p re s e n te y
Íe s h a c e la s v c c c s d c l p r im e r o
té r íto
p r e t é r i t a ii
in d ic a tiv o p r o p io s , el f re c tie n la tiv o p rc se i
im p e rfe c to
y
el fre c u e n ta tiv o
la ^ d e l s e g u n d o .
A s i q u e v , (*r, c ld iiU n d a . q u e p r o p ia m e n te e s « su e le
lle g a r » ,
ta m b ié n «Hctiii»
V e id u íe n z a » . q u e p r o p ia m e n t e e s » so lia lle g a r » , e s
ta m b ié n « lleg ab a»
K * y u n i b i é n f r c c w n t i l i v o p r e t è r it o p r v x im o y f iv c u e n ta ü v o p r c ftrito tc m o to .
El p r im e ro s e f o rm a c o n « I g e r u n d i o p r o p i o
d e l v e r b o qu<? «
ty n ju g a y c l in lin ìtiv o y e( p r e s e n t e d e in d ic a i ivo d e ì z u n n eu tro «
E to r tc n iz a n d ir a , — M ail s o lid o v e n ir
Y
cl « ^ u n d o se f o r m a c o n el g e r u n d io p r o p i o d c l v e r b o q u «
K c o n ju g a y c l in tìn ltìv o y c l p r e l é r il o i m p e r ic e lo d e in d ic a liv o de
4 k lió
is a n .
E to r te n Iz a n g iñ e a n , — H a b la m o s s o lid o v e n ir
O p ta tiv o
PRESEN TE
L ld iik o a l d a . ( I ) - O ja lá H c e iic
•
al naz,
—
»
Ilcffiie
(él)
(yo)
»
•
a l zflra,
al d ir a .
—
—
•
»
lIcKue^
lic h e n
.
ai g a ra .
-
*
jl^ u e m o s
•
al z a r ìe .
>
lle g u é is
C n in o se v e, e l p r e s e n t e d c l m o d o o p ta liv o d e u n v e r b o n e u tr o
b fo rm an s u p r o p i o f u tu r lb le , la p a r ifc u la a l y c l p r e s e n te d e in * < iliv o rie i z a n n e u tr o .
El p reiériC o s e f o r m a c o n lo s m is in o s e le m e n to s , m e n o s la s flc *»rie^ d e p r e s e n t e d e ín d ic a llv o d c l h a n , e n c u y o lu R a r In te rv le ia$ d e l p r e t f n t o im p e rfe c to ,
£ l d u k o a l z a n . — ü ; * l á h a y a U cead o
Kn los H cnpoe <fe( tnutfo g|*Uliv>i 1a p¿tUc«1a «/,
M
ie iiilrrpo ne « n t t « n » ■d*frbin y la fln t ó f l auxiliar
Cl ñjiurii^i? p o d ji i t a n trpiK sio o pospuesto a l co qío km
in tf tv fx ir « I adverbio
O ttx . aJ y
d(ia<
E z al
H Oako hld u ko c z al 4«l
»
0 ) a U no
S n i ó n a ir
Im p e ra tiv o
H ld u b erte.
— L le g u e
«
za iU z
L ie ^ a
»
b c ltc z .
• • L ieffucii
*
z a itc z c .
-
L le g a d
T f:M A S D E TRA D U CCIO N
M a n u ffa iir c ld ii d a ,
B la r e to r r i k o d j P e r ù
r ^ a s u n a g a r i — E z ta c l o r r i A iitu ii. '
¡ E to r rjk o »}'
E to r r ik o d a T x a n d r c « .—
f s s t i d r p s b e r e . — A lz o B H b c ra jo a n n ln lz rtn .
jM anu o r
d a b e ti. — N e u h e o r e g o ( m n i n t ? j n
— M a n u l'zta n o n
a u r lc n . — E tn e a e g n n z ir e a n a r a ile g u n T x o n iiii
P ra li^ u . cz naz c s o ii an . - • Z u e k
re a ti o r r e k
z iñ te n b a rt — A riñ e g u tt
jo in
B llb o r a . — K /lir a g m r e t o m l i o M a n u ta A u io n , — Ez*
M i t r i e to r r i o r a in d iñ o , — E ld tik o n a z a r a b e re , - ¡ t l d u k o a l /a r
— A n to n e^(a e l d u . — lU
L o y u n e g o le n d a.
No
'- in <*>fOn a n . — B ilb o n cgon^fO à i ,
v e n d i 'à M a n u e l. — M a b ia
v e n id o a n le s
iy e r . — N o s o tix « s o le jn o s v e n ir s ie m p re .
A tí ( o m o . — V o s o t r o s
t a m b ié n
v in is te is
-
T am poco
v it
A y e r l l e g ó c l h ijo
;O ja lá
no
U eR uvii
h e r m a n o s ü e M a r tín ! • * T a m p o c o v e n d r é i s v o s o t r o s . — E s o s s ic i
l>re .« u ele ti i r a llá . — A q u í
s o l é i s a n d a r v v s o f r o s y D c n n itig o
D o m i n g o n u n c a lia a u r i í d o a < |n i. — T a m p o c o Ut h i s i i l o a l ü .
Y o s t j c l o i r s i e m p r e — J u a n l i u t i i e t a i d o a y e r — l'.l a t l o p:i*
s o lía m o s
e s t a r a llí, — A n o c h e l l e g a m o s M a n u e l y y o . - •
i r é i s a B ilb a o . — P a s a d o n ia iia n .a
ra n g o
s u e le n
tlc c a r c m o s a M a d r id .
e s ta r s ie m p re , — E n
^ a m b ié n e l a ñ o p a w d o .
D u ra n d o
-K n
e s t u v i m o s u»>soir
L E C C IO N
XXV
S i^ u e \a c o n ju g a c ió n p e r ü r á s ic a n e u t r a
M odo 8 n b |u n tiv o
P R K E W T K ABSO LU TO
Q u e ( I ) lla g u e (él)
E jd u <UÍieti.
lu h e n .
lle g u e (yo)
-
ia itc z tn . *
lle g u e s
d a itc z a n . -
llcfjm.Ti
j^sU czan. —
ir tiíe r e ti. -
llctíM cm o*
Í1«giiéi$
P í t S C N T E C U N D lC lO N A L
tld u
- h \ caso
b a d ille .
b a r ia itc , —
h a z a i h '2 .
»
—
b a d a ltc z ,b a s a íte /.
b a z a íte /e .
»
*
-
d e q u e (2 )
l l e g u e (é l)
»
V e g M (y o )
•
lig u e s
»
•
•
l le g u e iu o s
•
•
lle g u é is
L a fo rm a c ió n d e l p r e s e n te c o n d ic io n í'l FádlíTiente s e a p r e n d e u n a
»C2 a p te n tlK la l a d c l p r e s e n te a b s o lu lo .
C o m p á r e n s e la s f ic c io n e s a u x ilia re « d e l u n o c o n las de1 c i t o
y
** verÁ q u e la s d c l p r e s e n te c o tid lc lo tia l s o n U i in ls m a s d e l p r e a b s o lu to p r o v is ta s d e p r e fijo b a y p r iv .id s s d e n a a n finAl. (3)
II)
o
p fF J
O I » « ( a l <)Dt.
<S) D« B,
U U i 'f Tinii no n iá pncM id« <M tf; y 0« un «n <iv> eootiano.
A s í,
por
p r e n d id a
e j« m p lo , b c d o H e <IH p r e s r n t c c o n d íc k in a l e s á o iíe n , d t v
dc
s u n fin a l
p m v is U d e p i t f í jo bo.
y
P R E T f i R i r O I M P E R P E C f ü A 9S « » ,U T O
E íd u
7líe a n ,
— Q u e I)cij5i»c (él)
11 it i t e a n ,
—
»
z in t e z a n .
—
f
lle g a se s
z it e z a n ,
—
•
lle g a s e n
g in te z a n .
—
.
ile g is e iT tc «
z in te z e ii.
—
.
lle g a s e is
» e g s s c (yo>
P R E T É R I T O I M P E R f t C r ü < 'X )N Ü K .I Ü N A I.
?;idbi balite,
T a m b ié n
una
vez
p e ife e to
m is m a
lle g a s e {él}
que
I
b a 2 in le z .
»
>
llegases
b a llie z ,
■“
»
llc tjis c n
b a g in te z .
'
•
lle g á s e m o s .
b a z in t c z e .
•
»
lle g a s e is
aprende
q u e e ti
b a lif e z ,
caso d e
>
a p r e n d id a l a
h u e ra d e
2 iie z ,
se
E n
b d n in t e .
la
en
del
«le b a z l l f
ve?
d ife r e n c ia
a b s o lu to
y
q u e o s l» tc
el
a itr c
s e g u id a U
pretérito
d«
tlci?a$c {yo)
fo r m a c ió n
de
e « le
se
d ic e
fo rm a e ió n
b u lf ie y e n
e n tre
p r e té r ito
im p e rfe c to
e l p r c s e jit e
ab solu lo
v iz
c o n it ic io n a l,
y e l p r e s e ile
C o n d ic io n a d o
PU TU gO
H a b r ía
lit z a k e .
M in lx a h e ,
— H a b r ía
z ín tz a k e ^ .
— H a b r ía s
lit z a k e z .
—
H a b r ía n
g in tz a k e z .
—
lla b r ía tn o s
z ín t z a k e z e .
— Habríais
dc
de
el prctcriio
d on al.
p.lduko
iic n t |
im p t r f c c t o a b s o lu to ,
I e g a r ( é l)
íyo)
es
in *
h l*
cu n d t*
C o m o s e v e , «( f u t u r o d e c a n d l c i o n a d o d r u » v e i b o n e u tr o l o f o r -
man su propio tulurinie y el coiidkion;ido $inté1 Íco d< iu n , neutro*
C o n lü s v e r b o s q u e c a r e c e n d e tie m p o s sin té tic o s este
üem|X) h a c e la s v e c e s de{ c o n d ic io n a d o s in té tic o .
Así que V. gr. «Heriría (él)», 'e (raducc por efduko Utzoke, to
01 «0)0 que la forma «Ijafírfa de llegar».
C o ad icio fial d e c o n d icio n ad o
P U T IJR O
£ ld u k o b a lilt,
-
S i b a b r ín
•
h a n n itz . —
.
h a z iñ á . ■- *
I
b jlira .
>
b a g iñ a . —
> lia b r ia m o s
»
b a z iñ ie . —
• h a b r ía is
—
d e l l e g t r (é1)
> h a b r ía
h a b tía i
*
(yo)
*
» h a tir ía n
C o m o e e v e, el f u t u r o c o u t f c io n a l d e c o u d ic io n a d o <lc u n v e r­
b o n ciU ro ln fo rm a n $ u p r o p i o f u tu rib le y c l c o n d ic io n a l d e c o n 4 k io n a d o s in té tic o d e n o n n e u tro ,
F n lo s v e r b o s q u e c a re c e n d e c o n d ic io n a l d e c o n ­
d ic io n a d o s in té tic o , el f u tu r o q u e a c a b a m o s d e v e r h ace
sus v eces.
A$í q u e V. g r . ««I lle g a s e (él)* s e I r a d u c t c o m o «si h a b r ía de
Hejar».
H a y ta m b ié n p r e t é r i t o d e c o n d ic io n a l d e c o n d ic io n a d o
E n éste
*1 p r im e r e le m e n to e s in íin iíiv o ,
C lü u b a litz , >• S i h u b ie r a lle g a d o (é l)
T E M A S D E TRA D U CCIÓ N
í^ i e lo r r ik o b a n i n t z , e t o n i k o íi(¿ a k e M t n u t>ere. — Z u e to r r i
* a ite n n g u r a d a u (q u ie re ) M a n u k . — N i « n in t? 4 k e jo a n e o , P r a is -
k ii ¡o a n g o e z b a l i t t
« N I b e r e e i w ejn tck c jo a n g o z u jo a u g o
p a a ift» , — T í o m l ñ c k p i r a iM » d a u
zan. -
(h » q u e r id o ) z u e to r r i zaite-
N I e id u k o b a n l « | / P r a is k u e z ü tz a k P a n ^ o i i g o .
P raiak n
á n c g o n e o d a g e r o b e r e . — E z n i ¡o a n b a n a lte .
J o a n ta i< e / la$ier.
— E 7 ü ii g u r a ( n o q u íé r c ) P c a is k u k n i { o an r u i t c n . — N i W a r e k h ik o n in t/ik e ara.
B i t r vW « z a i t e a n
gur;* tJau { q u ie re ) M unuk
h e re. — O u c z g in liak f'» ! a ti iW lgo, M a n u íh ilg o c z p a lilz .
- Z ru c k
b e e r z ln U a k e /p ib ilg o .
M a n u e l q u i e r e 'q u e v a y a m a ñ a n a , c i r é
si D io s q u íe r t,.
— N o I r ía s m a ñ a n a , s i n o e s t u v i e r a a ih ' t u
h e r m a n o . — M i -her-
m a n o s i e m p r e s u e l e e s t a r a l l í . — V e t e pA sa<lo t n a ñ a n a .
• P asado
m s ñ a n a tú ta m b ié n iría s . — T a m b ié n ¡r ía n lo s h ijo s d e [) o m n
— C o n l e n l o í p o z i k ) I r ía t a m b i é n M a n u e l c o n l o s h i j o s d e D o m iff -Í
g o . — S i v i n i e r a c\ m i s m o D o c r i'n g ’i ,
y o t a m b i é n ir ía , — A U i e«^*
l a r í í s b ie n . — T ií U m pc»co e s U n a ^ m il
E s e m e jo r (o b c to )
t a ñ a e n 511 c s s fl. —S i v i n i e r a y o , n o v e n d r í a O se.— t «
v e jilr y p a s a d o m a ñ a n a (a m h ié n v e n d ría c o o le n io - A c a s o p a s
m a ñ a n i t ó la m |X ) c o v e n d r ía s .
•
'
L liC C lO N
XXVi
F iii d e l a c o n ju g a c ió e i p e r íf r á s ic a n e u t r a
M o Jo
p o E c n c ia l
PK K SrN IE
K ld u le ile k c ,
P uede
•
n eltitek e,
— Puedo
— Puedes
— P n e d e ti
•
z e in le k e z .
•
I d te k e r .
'.
g e in te h c /. — P o d e m o s
;e in U k e ;e , • P o d é is .
lle g a r
es­
s ie m p re s u e k j
l a s fle x io n e s a u ^ ilia re a d e f t t e tie n i |)0 « o n p r o p ia »
p f e s « n ie
dcl i)O lencw í d e ia a n n e u tro .
VHP r É f c iT O
t i d u Icitc'k ean .
n eiT ilekean.
r e tn le k e z a n ,
— P o d ía
o pudo
- • P odísi
c p u ilc
P o d ía s
ll e g a r (él)
*
o p u d is te
{yo)
•
le ife k e z a n .
— K o d íari
o pM<fÍeron
i» eln tck c 2-<n. — 'Po«3faino4 o fn jd fin o s
>
z c i n t c k r t í n . — P o d ía is
»
>
o p u d i» leÍ8
C o m o %c v e, la s fle x io iie s d e e<^(e líe m p o s o n la s itiÍsjtiíis
presk’n tc c o n la d lfc ^ fric ia d e l a n o n q u e &e a fta d c c n és^as.
V lie n e ii v a l o r d e p r d é r í l o I m p c ric c lo y d c p r t l é r i t o re m o to
M o 4 o s u p o s itiv o
!>üPc>SI)tVO r>RÓXSMO
li)d u iz a n g n d a .
-
H a b ri
ile ^ o
»
*
jiaz.
- H ab ré
>
* .
zara.
— h ab rás
•*
*
«
•
d íra .
— H a rria
•
I
I
*
•
g a rn . — H a b r e m o s
z a n e ,’ — H a b r é is
*
>
C o ju o !>e v e , el « u p o s iliv o p r ó x im o J e u n r e r b o l u u t r u I q f o rDJan s u p r o p i o lu fin iiiv o y e l l u i u r ib l e y e l p íe s e m e d c ÍH d ic a a v o
4 e i z a n n e u iro .
b U P O ^ i r iv o
R E M O T O
E I d n i^ a n g o s a n .
• - H a b ría
*
•
n in lz a n . — H a b r í a
»
*
zine^n. — H a h iía s
l le g a d o (él)
(yo)
•
K ld u i u d g o z ir e a n .
• - H a b r ía n
lle g a d o
*
>
gif^ean. — H a b r ía m o s
>
»
>
?.ÍñíeM. • - H a b r ía is
>
C o m o » c v e , cl s u p o s i ti v o re^ n o to d e u n v e r b o n e u t r o lu
s u p r o p i o in f in itiv a y c l h itu r ib ie
c a íiv o d e
furc
y e l p r e té r ito iin p e r fe c lo
irvdK'
izan n e u tr o .
In te rjo c c io n e s
L a le n g u a v a s c o n g a d a c u e n ta c o n u n a h e rm o s a va­
r ie d a d d e in le rje c c io n e sE x p o tid r e m o s a q u í á lg iin a s d e e lla s y fas re sta n te s se
irá n e x p o n ie n d o e n o tr a s le c c io n e s.
P e n s a m o s d is tr ib u ir el c o n ju n to
d e to d a s e lla s en
tr e s le c c io n e s, e n é s ta y o tr a s d o s , o ijín a n d o q u e d is ­
tr ib u id a s así, cl a íiim n o
la s p o d r á a p r e n d e r m á s in*
s e n s ib le m e n te q u e s i la s d ié r a m o s d e u n a vez.
E m pecem os,
i A p f, e x c la m a c ió n d e p r o te s ta c o n tra el frío .
i T x u i f , e x c la m a c ió n d e p r o te s ta c o n tr a el c a lo r.
¡ E n e b ü d a f. e x c la m a c ió n q u e d e n o ta s u s to o s o rfW S í'
c o n m a rc a d a a d m ir a c ió n .
¡A rre/i!, e x c la m a c ió n q u e d e n o ta s ú p lic a e n c a re c id a
v ie n e a s e r lo m is m o q u e < jp o r favor)».
¡ G e r o / ., e x c la m a c ió n q u e d e n o ta d is g u s to p ro d u c id o ;
p o r la s p a la b r a s o a c c ió n d e a q u é l a q u ie n v a d irig id a ...
y le d a a e n t e n d e r q u e se q u ie r e q u e c a lle o n o sig a
e n s u in g r a ta la b o r; q u e d e lo c o n tra rio , 'f u e g o v e rá lo
q u e le pasa» .
iG e ld if, e x c la m a c ió n q u e d e n o ta q u e se q u ie r e q u e
e s té q u ie ta la p e r s o n a a q u ie n v a d ir ig id a .
¿ B a k e a n f, e x c la m a c ió n s in ó n im a d e ¡gelili!
¡ A ltk f, e x c la m a c ió n c o n
q u e s e in d ic a a la p e r s o n a
q u ie n va d ir ig id a q u e e s to r b a e n el s itio e n q u e está.
1
E q u iv a le, p u e s , a « [q u ila te (o q u ita o s o q u íte s e o q u í­
tense) d e a q u í’».
jA ld e o ríik!. e x c la m a c ió n q u e d e n o ta e s to m is m o , c o n
la so la d if e r e n c ia d e l lu g a r, E q u iv a le a *i q u íta te (o q u i­
taos o q u íte s e o q u íte n s e ) d e ahi!> .
iK en !, < ja p ártese l» , « ¡a p á rte n se !» , etc.
¡E tf, e x c la m a d ó n q u e d e n o ta a v iso d e la
p re s e n c ia
de u n p e lig r o .
j i e k u f , e x c la m a c ió n e q u iv a le n te a «icorro!».
TEM AS
DE
T R A D U C C IO N
t f o i t i U itr k e ¿ o r r e k , — J o a n ízanK O J i r a M a n u ta E m m O f i. —
Joan Ip ite k e M a rlin a r a . - N i
r t o n i iie in te k c a n a l z o b e r e . — A h *
b ere d o r r i i r a n g o d a . — J o a n i s m g o z i r « n a y c k . — IbiU le ile k c z
em e n . — E g ftn iz a n g o n i n t r a n a n í n o í t . - P c r u « « n e g o n ir a n ír« .— B ia r jo a n le itc k c M » n u . — N i e z in jo a n n r t n l e i e g a u r b r r e .
*• ( iii c d o n o n ib ili g íiii1 e k í2 . — A tz o c l o r r i i/.a tig o i í ñ c a n , — E z ,
wi(k c t o m iieiiU « k caii e i e l a n b « re . - O r i ib ili
keiteke o t . — O r l a
em en ibikí j^ c in tc k c z g u a tio k .— E z ln jf tin le k e z jfta n . **• E l o n i n a n ­
g o d irá o n c z k c r a ( p a ra e sla « h o ras).
Pudo
lle g a r a y f r , — A y e r n o h i b i a lle g a d o M a n u e l. — Y o n o
iw erto e s t a r a < |u i. — M a rtín
habrá i d o a B i l b a o .— N o
p o d ía jr
M an u el a D u r a n g o . — P u d e v e n i r p o r S o n d íc a . — l i n SoncÜ c^
h a b rá e s ta d o «1 h ijo d c D o m in g o . — N o p o d ía y o I r a l.u ju a
n u n e r a a lg u n a . — ^ Q u íta te ú t a q u tl; ¡ v e » a t u c a ? a l - N o p u e ^
n 1 m i c a s a . — P u e d e n a n d a r a q u í. — Tú. h o y p u c ile s í r alia*
-
N o habrá v e n id o t o d a v í a , - N o p o d ía m o s a n d a r allí. — Y a h a ­
b rá s v e n id o a lg u n a v e z . — N u u c a p o d ía v e n ir (yo} c o n
M artin -
L E C C IO N , x x v n
E m p i e z a l a c o a j u g a c i ó n p e r í í r á s i c a a d i r a .4
M odo .in d ic a tiv o
PRETÉRITO r a ó x m o
A rili d a n .
»
d o t.
to m a d o ( 1 )
Ha
—
>
He
-
•
d02U .
— H as
>
«
dabc.
>
»
óoaa.
— H an
—
1 l in io s
»
d o e u f '.
• •
l la b é i s
»
»
P fiC T E R IT O R E M O T O
A r l» fb a n .
«
nebon.
— T om ó
— Tom é
f* habla
o h a b ía
lo m a ifo (éf)'
»
(yo)
•
,
z c n d u a n . — T o m a s te o
cbcn.
— T o m a r o n o liih ía y
•
>
— T o m a m o s o h a b ía m o s
/ e n J u c n . — T o m a s te i« o h a b í a h
C c w io 8 c v e ,
p rc té riíD p r 6 >rimo d e u n v í r b o a c tiv o lo f o m i a í
*su p r o p io jn fln U ív o j t \
p r e s e n te d e in d ie a C iv o d e iz o r í ac ítv p .
y $11 p r e t é r i to a m o l o lo f o r m a n s h p r o p i o in f io ltiv o y e l pre­
t é r i t o Ím i> e rf e c to 'd e in d ic a tiv o d e d i c h o í r j n -
ri)
T o f f tM W ? p o r i n o d r t u « «
decir
c « n |u p c i 6 n
f) i t r b n ú r fa , « to m u r* .
arU se »n(® 4J ciiulH'*i«r o*ro verbo m Ii.o.
P U T U R O IM H h S fC C T O
- T&mar«,
lia
lo u u ré .
— T oB iaris,
be
A rlu k o d an
—
d e to m a r
d fr - »
.
d o t.
>
cksffu.
de
>
*
de
han
— T om arem oií, liem o »
do^.
h a b é is d e
d o z i i t — T o m a ré is ,
»
d¿be.
9
>
— T o m arán ,
‘
>
>
l-u rU B O K h «O T O
t n o » ü o (él)
>
n e lK iii.
~ H u b ie r a
— H u b k ra
•
7,eMdua)i.
— H u b ie r a s
.
•
eb«ii
g e tid u a n .
— _H u b ie r a n
>
7enducR .
— H u b ierais
A riu k r» c b a o .
’
(y o j.
__ H u b ié r a m o s
C o m o $ e v e , e l { u h ir o im p erfecto d e un v e rb o 4 c li« o lo .fo n n a n
jf t pro|>lo fu t u r íb k y eí presen te d e iud icatívo d e U u n activo .
Y
%u f u t u r o r e m o lo J o fq n n a n su.,pM ppw f u tu r ib le y e l p r ^ é r ito
>mp«,'ffecto d e in d ic ativ o d e l dicH o iz a n .
FRECUeNTATlVO H ft^E N T E
A rh
dau.
— Suele
tom ar.
tom a
dot
— S u elo
»
d o zu .
— Su ele s
!»
lom o
tom as
íiab e.
tiogu.
Su ck u
?
tom an
— S o leA io s
»
lotnam us
>
to m áis
dozue. — S o lé is
K H f C l/ E N T A T IV t í
A rC uteii cban»
nvban.
ren d u an .
cb en .
g c n ilu s n .
zcndueti.
A
PRETPKm )
S oU a
S o lía
S o lía s
S o ií:tn
IM PERFECrO
to m a r , lo m a b a (él)
»
J o m a b a (yo)
>
>
tom iib»s
to itia b a ii
S o lia m o »
>
lo m á b a m o s
S o lía is '
»
tfNUiabals
CoiQO se ve, el frfC ueH taüvo p rfM tile d e u n v e rb o « t ì v o lo b r m a n s u p m p ì o g e ru n d io y e l p re se n te d e in d ic a liv o d e i z a n a d iv a
V s u f re c u e n ta n v o p r e tè r ito im p e r f e c to lo f o r m a n s u p r o p i o ^
r u n d i ó y e l p r c té r r to I m p e ric e lo d e l d ic h o (zaH.
T a n to
en U
c o n iu g a c ló n a c íiv a c o m o e n la neulrji,
it lo s v e r b o s q u e n o lle n e n tie m p o s in ié iic o a lg u n o , y
q u e p o r lo m is m o c a r e c e n d e p r e s e n te y p r e té r iío im ­
p e rfe c to d e in d ic a tiv o p r o p io s , el fre c u e n U liv o p rese n le
le s h a c e U s v e c e s d e l p r im e r o , y e l íre c u e n ta liv o preté r ilo im p e rfe c to , la s d e l s e g u n d o .
A sí q u e
^
V.
g r o r lu te n d o u . q u e p r o p la m e u le
es
« s u e le
» m ir ,»
ta m b ié n 't o m a » .
Y a r t u t e n < la fi. q u e p r o p ia m e n te e s « so lfa lO m ar», e s ta m b íé a
•to m ab « i> .
L o m is m o q u e t n la c o n ju g a c ió n p e r íf r á s ic a d e lo s v e r t » s n e o tr o s , h a y
a d e m á s f r K u e n ta r iv o p r e té r it o
p r ó x im o y fre c u e n tiU v e . |
p r e t é r i l o re m o to .
E l p r im e r o , y a l o s u p o n d r á u s te d , se f o n n a c o n e l gcn m cH e
p r o p i o d c l v e r b o q u e s e fcdnjuga y e l iu f iin ü v o y el p r e s e n te d e Indvi '
c a tiv o d e i z a n a c tiv o .
y e l s e g m id o , c o n c( g e r u n d i o p r o p i o d e l v e r b o q u e s e c o n j i « i
y e l in f in itiv o y p r e té r it o im p e r fe c to d e in d ic a tiv o d c l re fe rid o ( n ñ .
A r tu te n i/.a n d a u ,
— H a s o lid o to m a r.
A r la te n iz a n e b a n . — h U b la s o lid o lo m a r
O p ta tiv o
PRES& N f£
A rt ik o a l dciu,
a l d o t.
— O ja U to m e (él)
>
lo m e (yo)
a! d o i u .
hI d a b e .
—
ál d o g u .
—
al dozue. —
*
lo m e s
»
to m e n ■
■
to m e m o s
»
to m é « .
Im p e ra tiv o
A r l u b e g i.
— Tom e
•
e g i/u .
— T om *
*
»
— T om en
c p íz u e . — T o m a d
T EM A S D E TRA D U CCIÓ N
O aur c iv u n g o d o p i D ílbora T ia n d re s e « íd Íj. — T xflndrvsck ez(3U pnkí íTioii id irik , — M ungiiin c ro si cb au j g j f . —
Bübruik c k arri z c n d u c n ¿ rd ao a . — O a u r b c rc B ilbotik e k a rrito
u m a n .
J a n t e ¡ r u i n í x a u r o r í , - - N i k ' cz tot ¡aten in lx a u "¡V. - ü i i k b e r e c? g e n d u sn j*ten ig»r. — £ k a r ri bcßic « u r a k .—
N e i i k ek^irriko ucCaji. — B a r t h e l e b n U s e ro si e b en o r r e k , • • O r r e k
ezUhc ero»>iko Jcbalzik B erm con. — K iibon p rosten d a b e b e t í . __
Ouk D cu sin n sald u teti i u n d o g u . — Lm<*iigoak w ta b e c ro slcn
tebal/ik, — ü u r c »cm eak c z ta it jate n e z e r — Jdtigo dau.
M aitucI <MPríÍ ía b o in a d e P a c o , — N o la h a tr a íd o I^ ím Ín g O .
-
H o y h e m o s lle v a d o a 13¡)bao m a n & n u s y p e r a s . — A q u í so le e o m e r te m p r a n o ( g o Í ? e ¡ k ) . — C o m e l ú U m b ié ti. - Y o n o e o h o y . — E l a ñ o p a s a d o b e h í a m o ? s id r a , - - M a ñ a n a lle v a r á s la
•* A n te a y e r c o m im o s c n c a s a d e M a n iir l. — ;O jfllí te n g iis
•W c h o
d in e r o p a s a d o m a ñ a n a !
-
T ú s íte le s
dar
***'’e d in e r o ay v r. — T a m p o c o lo tu v is te t íu -
d in e r o .
—
Vo no
M anuel ap ren d e
•w h o , - O í
v e r d a d . — Y o sic m p r« ' s u e lo d e c i r la v e rd a d . —
l ^ ' e » e llo s s u v»ca.
4%
J í
L iiC C I O N
X X V III
S i g u e l a c o n ju g a c ic S a
M o d ü
p e ríS rá s ic a a c tiv a
s u b ju n tiv o
PRESEN TA . A BSO LU TO
A rtu
d :» í(ia n .
ÜAgidan.
(Ijg iz u u .
Q u e t " n i e (éJ)
.
((Mne {yo)
•
10)1168
d a g ie n ,
»
*
lo m e n
to m e m o s
diip*-'i»en.
•
(on^éis
P R E S E N T Í C O K D IC IO N A L
A t l n b ¿ )d a ¿).
>
b.adayil.
E n c a s o d e q u e lo m e (él)
>
.
to m e (yo)
.
.
lo m e s
h¡idag)c;ii.
>
•
•
>
to m e n
to m e m o s
t>adagLziic.
♦
•
to m é is
>
b a ü iig í^ u .
»
h á d jg ic ,
•
»
U n a v e z A |> ren d id o el p r e s e n te a b ^ ^ lu lo , f á c ilm e n te s c « p r e i
el p r é s e n le c o n d ic io n a l.
L a s fle x io n e s a u x ilia re « d c l p r e s e n te c o f lJ ic io u a l s o n la s ini»t
d e l p r e s e n te a b s o ln io p i w s l a s d e p r e fijo ftfl >' p r iv a d a s de
ñ n a l.
(“ R e i ' É R i r O I M P C Í f P E C T O A B á < J l. u r O
A r lii eg ia n .
— Q u e ( o r n a s e (éO
•
n c n g ia n
>
r c n g ia n .
•
•
t
to m a re
•
(y o )
toms'ses
—
•
lOfT^sen
—
»
lo n is i s e r n o s
z c n g ic n . —
•
fo m .is e is
e g icn ,
■
—
c c n g ja n .
1 1 Ri r o
>M r f- R n c i o
A r l u l^ lo g i.
-
< o n d ic io n a l
L n c a « n d e q u e tu rn a s e (cl)
«
b iín c n g i. —
>
•
•
•
b ^ * P " g Í.
b a lfg i?
—
—
>
>
•
»
bauciik*!.
-
’
•
to m á s e m o s
b jz c n g 'c . —
*
»
to m a se is
•
>
to m a s e (yo)
1 II s u b ie n d o c l p r e l é r i t o in ip e ifc c to lab so lu to , fíc jlm c n h * s e a p r t a d c C'l jtri'ié rilo Íín p p i'le c to c o n d ic io n a l.
L js lltKÍ()rie& ¿ u v ili^ r e s d e e s te tie m p o 9 o n IhS nii&m;i9 d c l [>reí^ n lü im p e r f e r to a b s o lu to p r o v is ta s M
|> rcíijo
y p riv a d a s d e
* o a n fin al,
O trd c u s a q u e c o n v íe rtc a d v c rtip , j w r si n o l a h a n o ta d o c l a lu m »
)I0 : ia g i q n c
la s fle x io n e s d e e s to s c u a tr o t ie m p o s d c l
■ 0(Iq s u b ju n tiv o , y e n 7/egi, e g U u , b e g ie y c g iz a e d c l im p e r a tiv o
f s el n ú c le o r a d ic a ! d e L O I N , <h a c e r» .
C o a d ic ío n a d o
F u ru k o
A r t u k o IcnV c.
— H a b r ía
ncnTikP, — I l a h i í j
^'Pnnke. — H a b r ía s
le iik te .
H iib tía n
geunke.
— H a b ría m o s
z c iin k ic . - - H a b r ía is
d e t o m a r {él)
iy c )
L a s f i e x i o n e i « « t i li a r c s d e e ste lie m p o * o n la s p r o p ia s d e l c o o d ic io n a d o s in t é t ic o d e Izûn a c liv n .
l- ii toU a c o n ju g a c ió n p erifrá% ic a tan 10 a c t iv a c o m o n e u i n c 1fu tu ro
,ie c o n ilic io n a d o h a c e la s v « e s d c l c o n d ic io n a d o .m té tic o .
A s í c|uc V- g r -
«
p o r o ilu k o Itubf.
ir a d u c e
m is m o q u e i b a b r i a d e to m a r» .
C fiiu U cio n a l d e l c o n d i c i o n a d o
FUTURO
—
A r t u k o b a lc u .
S i
h a b r ía
bazcn du.
—
—
ta le b e
___,
bagendu,
__> habriamos
b a*en d u c.
—
bancu.
d e
tcm a t
ié l)
iyo)
> habri:)
, h a b ria $
h a b r ía n
> Ik ab tials
C o n io s e v e , e l fu t u r o d e c o n d ic io n » ! d o t c o n d ic io n a d o d e un
v e r b o a c t iv o lo fo rm iin
p t o p io f n ’ u r ib lc
y e l c o n d ic io n a l de
c o n d ic io n a d o s in t é t ic o «le ù n n a d i v o .
Cn lo d a
c o n ju g a c i ó n p e rífrá sica ,
tan to
achva
corno
n e u tr a , el f u t u r o d e c o n d ic io n a l d e c o n d ic i o n a d o suple
ai sintético.
A s ) q u e V. g r . « s i t o m a ie ( 61)» s e t r a d u c e p o r arliik ú M e a , tó,
m iglino q u f «»i h a b r ía d e t o m a r » .
A s í c o m o c p ta c o n ju g a c ió n u c u t r a , e n i s l a t a m b ié n , a m i s a c
» t e t ie m p o d e c o n d ic io n a ! d e c o n d ic io n a d o , h a y o t r o a
q u e po­
d e m o s lla m a r p r tíé r lio
V
J o fo r m a e l in f it iiliv o (e n v e z ü e l fu t u r ib le ) d e l v e r b o q u e ^
Ir a te
d e c o n iu g a r y e l
c o n d ic io n a l d e c o n d ic io n a d o s in t e t ic o de
iz a n a c tiv o .
A r ( u b a lc u . »- S i h u b ie r a t o m a d o (cJ)
TEM AS
I>E T R A D U C C I O N
M a n u k e r o s lk o b a le u , n c iik h « e r u s i k o n c u n k c , — Ero&l e g iz u
?eu k . - N i k g i i t a d o l ( q u ie ro )
/ a k e r o s i d a g t íi in . — Z u k « ro si
b íd a g i? !), M a n u k b e r e e r o » ik o <1au - A U O M a n u k e r o s i ó ^ g \ífí
g u ra i / a u z c n d iia n ( q u isiste ). — M a n u k b<*re c z I c u k c o r i c ro sik o .
M a n u k e ro si b a k u , P e r u k b c r c c r o s i t o v b a n . - N ík g a u r s a ld u k o
d o t ffuzíia. au .
B ii, i ^ o k e n ^ i k o b a le u . - Z e u k b e r e a r n ik o r e u u k c
• D u D a rik ( d c b j i d e ) b a l a r lu k o n e u ^ k e
- D u b a rík e /c u iik t
zu k c z c r c m o n g o . — O u k artul<0 g c iin k e d u b a riV . — N i k ilu W r jk
«ucu n k * c m o n g o . — N e u k b e r e ez
Y a H cvaria y o e s o h a s ta B ilb a o — Q u ie r o q u e lo llev e« h a s la
S oíid lca. — A y e r q u is is te ( g u r a iz a n z e n d H a ii) q u e lo i j e v a ^ M a t Ün. — M a rlin n o lo lle v a r la . - E n c js o d e q u e !o Heve M a rtín , ya
le lle v a ré y o la m b ié n . — T á n o > p r e n d e r ( a s r n u c b o . — M a r tín lo
(raería h a s la D e u s lo . — Y lo d e ja r ía e n D e u s to . — M a ñ a n a lo lle ­
varía y o h a s t a L u iu a . — t s o n o Iv M eviffa n a d i e ,- - M a n u e l, sL —
T a m p o c o M a n u e l. — M x n u e l y M a rü n c o m p r a r ía n e « , e n c a s o ¿ e
q u e lo w n d a s tú — Y o n o v e n d e r é e s le a ñ o -
Yo
(a rin )
Jo v e n d e r í a .— Y o . no.
L tC C IO N
XXIX
P in <le l a c o n j u g a c i d a p e r i f r á s ic a a c t iv a
M od o p oten cial
P H E iE N T K
A r lii le í.
•
n « i,
»
z in e l.
— P iic d c
_ Puedo
to m a r
»
— Puedes
•
A r t u ic y e .
— Pucd«n
»
RiHcl.
-
•
z in c y e .
to m a r
Podem os
*
P o d é is
>
P R C rC fiirO IM'-KRFCCTO
u e ik e a n
P o d ía
o pudo
n c in k e .in . — P o d ía
o p iu le
z e in k c a n . — P o d í a s
o p u d i's if’
c ik ie n .
— P o d ía n
to m a r
o p u d ie r o n
j-i^inkcn. — P v < iíatn u s o p u d ittio ^
r e in k ic n . — P o d f j í s
o p u d is te is
¿Modo s u p o sitiv o
S U ? 0 ¿ J H V 0 P R O X IM O
A r t u ir a n n o d a u .
H a b r:i
»
d o t.
»
>
•
>
dv¿n.
»
»
d o c a
•
»
dc/u^. — H .ih ré is
— H «)>rí
— H ab rás
— H ab rán
C o m o s e v e , e) s u p o s U n v
m a n s u p r o p i o ñ ifin itív o y
k\
— Habnrmos
i’r rtx im o d e u n v c ib o ;>c{ivo lo
fu ^u cib le y e l p a ' ^ n k d e m d ic a l
d e iztíft aetiv ü .
S U I^ iir iV O
t t u ix s n g o e 'u n .
>
>
net^an
REM O TO
' H a b r ía
(o rn a d o (é1)
— li<tbrÍH
>
— H i íh r f «
— H a b r ía n
4
•
»
z c jid u n n .
♦
»
•
*
cben.
g r n itiia n . — l { a b ría m o s
*
>
z e iid u ci)
— H a b r ía is
>
»
(jfO)
r
í
O i t n o s e v e , e l s u p o s itiv o r e m o to d e i in v e r b n a c tiv o k j fo rm a n
X
M p r o p io in lliiU ív o y el E u lu tib lc y e l p r f í é r t t o lm p c r íc c (o d e in*
,dicativc> d e i z a n ic liv o .
T a n to e n
ia
c o n ju g a c ió n
g a c ió n n e u tr a ,
hay
que
lla m a r
podem os
a c tiv a c o m o
a d e m á s o tro
lie m p o
p re té r ito
cn
la
c o n ju ­
s u p o s itiv o ,
im p e r fe c to
de
al
s u b ju n -
U vo, g r á f i c a m e n te i g u a l a l d e l f u t u r o r e m o t o , y c u y a t r a ­
d u c c ió n
a!
c a s le lla n o
es
s in té tic o : e l p r e té r ito
Egongo
A rtu k o
zan. —
m in in a
de
del
c o n d ic io n a d o
s u b ju n tiv o .
E s ta ría (s u p o n g o
eban. -
S< d i f c r c n t n
la
im p e rfe c to
que
e s la rfa )
T o m a ría
d e) c o jid tc íu n a d o «im tético e n t |u e n o tie n e r e l i .
c ió n c o n e l c o n d ic io n a l <lc c o n d ic io n a d o .
I 'l íi i l u r o r e m o to $i U ii^ iie, lo m is m o q u e el t o n d i e i 'i n a d o s í n ' \éM O.
M a n u jo íjiíjo
n i j o a n b rto in tx . - M a n i i d ya h u b ie r a id o ,
91 im b le r a id o y o
B l a d v e r b i o <ya> e n i o s t i e m p o s
tn
lo s
tie m p o s
a d v e rb io y a , c o m o
s in té tic o s ,
a d v e rb io
com o
de
ya
p e r i f r á s ic o s
sabe
a firm a c ió n ,
u s te d ,
se
e«
tra d u c e
p o r e l p r e f i j o f} a .
f^ e ro
ts
de
en
n in g ú n
d ifille
lo s
p e r ifr á s ic o s n o
d edr que
to d o
a d ita m e n to ,
c a s te lla n o
con
puede
ira d iic ir
E ld u
E Id u k o
a d v e rb io
cn
por
nada,
su
c o rrc sp o n -
ya.
Y a lle g a rá .
El ya, com o
I
se Ira d u c e
p e n frá s ic o , M n n e c e s id a d
Y a b a lle g a d o - —
p o s s in té tic o s c o m o
rs«
tie m p o
—
de
da
da
tie m p o , ta n to
en
io s tie m ­
lo s p c r ifr á s ic o s , e s o ite z k e r o .
E slará y a e n D u rjiiic o ,
Y a DO v i e n e ,
D u r a n g o n e g o n g o d a o n e^kefo
— O n e z k e ro eztator
M á s i n t e r j e c c i o n e s (1)
¡ A i € n e '„
< ;a y d e
m ü».
¡ ¡ x i\ e x c l a m a c i ó n e q u i v a l e n t e a
< ; s il e n c f o ? » .
J x o í , e x c la m a c ió n e q u iv a l e n t e a » ;chítón!>.
¡ K q íx o Í,
-¡hola!» (cn e l s e n t id o d e
¡ D e in e d o b e i n ’, < j a l g u n a v e z ! *
< j q u é tal?*).
( e n e l s e n t i d o d e «¡ya
e r a horaJ»).
¿ E u p !. e x c la m a c ió n q u e
la
a te n ció n
dc
alg u ie n
h o y se e m p le a p a ra
que
está
a lg o
lla m ar
d istan te
o
no
s e le ve.
¡ O t, in te r je c c ió n d e
a d m irac ió n .
¡ O i!, i n t e r j e c c i ó n d c d o l o r , s o r p r e s a o
su sto .
¡O rd a g o !, e x p r e s ió n d e u ltm o tu m e n e l j u e g a d e l m us.
¡ T ir a !, e x c l a m a c i ó n
e q u iv a le n te a
¡ E k in f, e x c l a m a c i ó n e q u i v a l e n t e a
¡A u p o z a f,
í
A
u
-¡ca!>,
-;vam osl*
« ¡ d u r o ah í!* .
'j q u é a le g ría )» .
í a r ia ! , « ¡ q u é c o f n p r o r n i s o ! » .
¡ Á u f a ', e x c l a m a c i ó n q u e d e n o t a I n u s i t a d a a ltí^ ría .
¡ U . itiio rje c d ó n q u e
d e n o ta
d e sc o n tc n t^ -^ stid io
o
ab u rrim ien to ,
¡ ( J t! , e x c l a m a c i ó n e q u i v a l e n t e a « [ t a t e ! * ,
.P u f,
in te rjec ció n
«¡puf!». T a m b i é n
que
d e n o ta
asco,
e q u iv a le n te
se d ic e ¡p u o !
¡D a !, i n t e r j e c c i ó n q u e d e n o t a i n c r e d u l i d a d .
¡ E g u n o ', e i í c l a m a c i ó n e q u i v a l e n t e a < ¡ c a r a m b a ! » .
(I)
L a » a n irtio T K
v e r i« en
Itcciúo X X V !^
«
T EM A S D E TRA D U CCÍO N
A ta ñ e g u n e k a r r i e ik e a n . — B ü b o j) ero « ! iz a n g o d a u o r r e k t x j p f 'a . -
t z i t i s a l d u n e in k c a ti b e y a
« i n k i e j a i '.
ru k c ro a n
E m e n ja n
i?riiikc.
'O r c z i n
M a n u k c z in ( l ) l e t c g in o l« n j{o rik ( U l c o s a ),
Í z a n ^ c b a n . — IV ru k e z in
—
e¡k<rsn c r o a n , — J j n
Pc-
r iñ c i
s jg a r «H? — N ik j a n g u n c u n k e . - J i t i i/ a ti g o /e n d u ^ íti if^ o ii o r . —
iizin npiiikeaH
e l x - o r r e ta n , — N ík n c u r c eix e a ii ja tc ii d o l he(í,
* I ñ o iz ja n
iz a n g o z c n d u a n n c u r c ccxcaii b e r e . •
N irc anayak
í 2 (au ja n í z a n ^ o r a iiid ik * - Z e u r c a n a y a k b a i, z a r r í, — N i r o a n a *
yak r z i a ja n cekcan iñ o lz z u r c c U c a n .
\ é tid b r ís c v m ic la U m a n / a n j . — Y o n o w iH v c o m e r m a n z a n a s .
A h o ra la (vu^des c o m e r .
N o p u « d o com i^r tnaii7atia< — M a rtin
p u e d e ( ra e r m u c h a s in a jiz a n a s .
Y o n o tr a e n a n in g u n a ( b a l b e i ej
— N o la h a b r a s ( r . t d o n u n c a .
* S í, c l a ñ o p a s a d o p u ü c ( r^ c r m u*
ch as. — T ú puc<l«> a p r e n d e r m u d i o c o n es>c m a e s tr o ( ir a k a s k j.
L bC C IO N X X X
V o z p a s iv a
M ay d ü s c la se s d e v o ce ^ p a s iv a s e n c a ste lla n o .
La p r im e r a c o n s iste e n c o n ju g a r e) v e r b o s e r y a g r e ­
g a r a la flex ió n o fo rm a d e e s le v e r b o t \ p a rtic ip io
p asiv o riel
veríx> a c tiv o q u e
p a s iv a m e n te se
q u ie ra
co n ju g a r.
K1 .fio> d«1 poirncial, iRntu u ( í* u c m io n ru lro , es
e z tn .
E 2 I»
ie l e g l/i.
P o r e je m p lo , el p r e s e n te d e in d ic a tiv o d e la v o z p a ­
siv a d e l
v e r b o « hacer*
se fo rm a co n e l p r e s e n te de
in d ic a tiv o d e l v e r b o ¡ser y c l p a r tic ip io p a s iv o liíchOs
El p a n es h e c h o (p o r A o B)
,
I a casa es h ech a
Y
>
p o r e l m is m o e s tilo e l p r e té r ilo }>erf€CE0 d e l m is­
m o v erb o
< hacer» e n la v o z p a s iv a s e f o r m a co n e\
p r e lé r ito p e r f e c to d e in d ic a tiv o d e l v e r b o s e r y el d ich o
p a rtic ip io h ec h o .
El p a n íu é h e c lio (p o r A o 1^)
L a casA Fue h e c h a
»
L a o tr a c lase d e v o z p a s iv a es e x c lu siv a d e te rc e ra s
p e r s o n a s y c o n s iste e n a n t e p o n e r o p o s ijo n e r in m e d u ta m c n te al v e r b o e l p r o n o m b r e <se*.
S e h iz o el p a n .
S e h ic ie r o n lo s p a n e s . -
H b .o s e el p a n
I h c ié r o n s e lo s p a n e s
L a p r im e r a v o ? p a s iv a se tr a d u c e al v a s c u e n c e trad u c lo tid o c o m o c o r r e s p o n d e la fo rm a d e l v e r b o »ser»,
e n la p e r s o n a y lie m p o e n q u e e s tu v ie re , y el p arlicip ío , c o n e x p r e s ió n d e l a rlíc u lo d e te r m in a d o s in g u la r o
p lu r a l, s e g ú n el n O m ero .
Y
la p re p o s ic ió n p o n ^ w t se e x p r e s e a
^
c o n lin u a c i6 f t|j
d e l p a r tic ip io s e tr a d u c e p o r e l su fijo k.
r:se p a n e s h e c h o p o r D o m in g o . - - T x o m ifie k
e g iñ a d a o g i o ri.
T o d a s e s a s c a sa s s o n h e c h a s p o r D o m in g o . T x o m iñ e k e g iñ a k d ir a e tx e gu/.Ctük.
L a s e g u n d a c la s e d e v o z p a s iv a s e fo rm a sencilla*
m e n le, c o n s ó lo c o n ju g a r d
v e r b o a c iìv o n e u tra m e n te ,
c c n io si f u e r J n e u tro .
S e h iz o cl p a n .
S e h ic ie r o n
p ac es. -
ü íjin
t g i n z irc a n b ak e ak
D e a q u í e n a d e la n te , s ie m p r e
q u e h a b le m o s d e la
vo¿ p a siv a , eentiéndase q u e d o ^ r e fe rim o s a e s ta
y no
i la p rim e ra .
b x c u s a m o s a d v e r tir q u e lo s v e r b o s n e u tr o s n o p u e d en le n e r v o z pasiv a.
Bl i n f i n i t i v o c o a s u f i i o -lca> e q u i v a l e n t e
a s u b j u n t i v o c o n la c o n j u n c i ó n -t|ue>
Él v e r b o eu sU érico c o n el ^uR io (ea, in d ir e c h m e n tc
d e te rm in a d o p o r o tr o v e r b o c o n ju g a d o , e s d e c ir , te n ie n ­
d o s u je to , e x p líc ito o Im plícito» d is tin to d e l s u je to d e l
v e rb o c o n ju e a d o q u e le d e te r m in a , e q u iv a le a l p r e s e n te
d e s u b ju n tiv o o al p r e té r ito im p e rfe c to d e s u b ju n tiv o
Al p re s e n te ,
si el v e r b o d e te r m h ia P tc e'^lá e n p r e ­
sen te, o f u tu ro im p e rfe c to y ai p r e tc r iio im p e rfe c to , si
el v e r b o d e te r m in a n te e s lá e n p re te rito ,
P e r u k g u r a d a y z u c to rte a . - • P e d r o q u ie r e q u e
v e n g a s tú
r*eruk £ u r a e b a n / u e to r te a . P eru k g u ra d a u
P e d r o q u e r ía q u e
v in ie s e s tú
zu k ja te a . — P e d r o q u ie r e q u e
lo c o m a s tú
P e r u k g u r a c b a n zu k ja te a , — P e d r o q u e r ía q u e
c o m ie s e s tú
i
E n fra s e s d e s e n tid o n e g a tiv o o c o n d ic io n a l, se usa
fe r ik e n v ez d e tea.
f j f a u g u r a z u e ío rte rik . > - N o q u ie r e q u e v e n g a s tú
T E M A S D E T R A D U C C IO N
P e r u k e r o s ia d a o r i . — E z la s a ld u t m e i ) o l lo n k . • O lla r n lí
e z U s a ltz e n . P a n i k e U n ik 0 Í1 b o n s a l d u i k b e tí ik iislc n d o g u z .- ~ .
Q a iit
c z ta s a íd ii
id ír ik . —
H e ru k
x a u r ilu g a r a , — N ík e g íñ a d a . -
g u ra d au
iilk jjiü K a. — O r
H z ta u kfura iñ o k z u k igo^erilL • -
P e r u r c n n ia y a k S o n d ik a k o a r o tz ^ k c s i ñ a k d ir á . — F -zti r g iii o ra n *
d ik
C ir e d a M a n u re n c ( x c t. — E m c n « U
e r r e te a g u r a d o z u ( o u í c f r t) ?
p r r f r t x e n k . - íE lx e a k
t z , c z to t ¡¿ur-< (iio q u ie r o ? z U f ñ k
c r r c tc r ík . - O r i a s tc r ctx c b a r r í b a l e g iiig o d a . -
fc n ie n c r ta fg irf-
e o e ttc rik .
A llí s e v e n d e r á n , — 1;ti S o n d ic a s e h a r á n e s te
-
No
l - s b a h ia m o * v í^ to to d a v ía
c in c o c ^ s ü ,
M a fta n .i s e h a r l t i la s m esas
Q u e r e m o s { g u ra d ( ^ u ) q u e se ha^ja p r o n lo . — P ríH ifo s e h a r á ew*
— 1 . ^ p u e r t a e s h e c h a p o r e l c a r p in te r o lO veti - A q u í n u n c a sff
Ita n h e c h o m e s a s . — A h í ta m p o c o S€ l u n h e c h o . — A q u í «
ven­
d e r á n lo s d o s . - N o q u e r e m o s qui* se lia g a e s o .— N o «e h a r á .—A yer
s e v e n d ie r o n c n B ilb a o lo s b u e y e s d e P e d m . v e n g á is v o s o ír o s . — A q u í s e h a c e n U s tiie w s
J u a n q u ie r e q u «
H o y n o se lia ^
n in i^ in a m esa.
C o n ju g a c iu n c s p ru n o iu in a lv s
E n c a s te lla n o lo s p r o n o m b r e s m e , le ,
n o s . o s (vos), U s y «
n o v a n m c tu íd o s e n U c o n jn g iíc id n , s i n o q u e se m a n ih e s U « fuera
d e 1« flex ió n o fo rm a v e r b a l q u e les afeeta.
tv^em p lo s &on d e e llo U s f r a s e s sig u ie n te s :
m e v ie n e
te
v e n ía
n i)j ik v a
m f lleva
m e lo ira e ji
se
lo llev an
h¿
lle v a n la m a n z a n a , etc.
t n (ckIss ella« e l p r o n o m b r e va s c p a r i d o d e U fo rm :i v erM I.
P r r o e n e l e u s k e r a k s c q u iv a k n c i¿ 4 d e \c n d ic h o s p r o n o m b r e ?
van in c lu id a s e n la m i^ m a flex ió n o l o r t n i d e c o n ju g a c ió n .
J’o r lo q u e s e rc H e re a! p r o n o m b r e m e . lo v e r e m o s c o n
so lo
tra d u c ir (re s d e io s e je m p lo « c ita d o s .
M e v ie n e .
— D aio ric/f
M e lle v a ,
— M íf o a
M e lo tr a e . — £>Ak2 r«{
E ji la» fo rm a s d a lo r , n a r o a y d a k a r s / , c o m o h a p o d id o o b s e r ­
v a r e l a lu m n o , v a i n c l u i d o e l p r o n o m b r e m e . e s d c e ir, s u e q u iv a ­
len cia euskérícA .
Y e n o tr a s , c o m o
en su
lu g a r s e v e r i , va i n c l u i d o e l p r o -
a o m h re t f , e n o lr ^ s , le , e n o tr a s , n o n , e n o tr a s , o s , e n o t r a s , le s
J en o t f j s , S í,
E sto n o s e » íg e q u e d csp u O s d e hai>er ;íp re iid íd o c o m o s e d e b e
h i co n ju g i^ cio tie s a n te r io r e s , a q u e p o d e m o s lla m a r p u r a s , p o r g n e
u o «pín*ecen e n e lla s e s to s p r o n o m D r « ,
e s tu d ie m o s la s c o n jiig a -
eio(K 9 c n c u y a s f le x io n e s v a n ¡ n rlu ld o s .
Y A e s ta s c o n ju e tc io n e S la s lla m a m o s c o n ju g a c io n e s p r o n o m lm íos.
¿ P e ro c u á n ta s s o n ellas?
S o n tre s . V c J m o s ío . E l v e r b o q u e p u e d e a fc c t r i im o d e esto s
p ro n o m b re s p u e d e ^ e r n e n ir o o a c tiv o .
E l n e u t r o e x ip e in ia c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l, n « d » m á s , y ella,
ciaro e&tí, d e té r m in o in d irc c lo .
^ 'ero e l a e liv o ex ig e d e« .
¿ P o r C|u6?
P o r q u e la a c c ió n d e l v e r b o a c d v o q u e a fé e la a u n o d e d ic h o s
p r o n o m b re , p u e d e te r m in a r , d ir e c ta m e n te se e n tie n d e , o c n c l m is ­
m o p r o n o m b r e a fe c ta d o o eji a ip u n » p e r s o u a , a n im a i o c o s a d i« tin la <Je la .d ig n ificad a p o r éste.
í*or e je m p lo e n e* ía f r a s e « P e d r o m e lle v a » la a c c ió n d e l v e rb o
. l l e v a r , te r m in a tlire c ta m e n te cii el
p ro n o m b re . M e h a 1 ^
v a d o « d c c ir, m>> h a lle v a d o a m i e n p e r s o n a , fcl l l c v c d o * - !
y o . c l q u e ^ u fre l i acciO n d e l v e r b o lle v a r $ n y y o , el m is m o nn
v i d u o in < h c3 d o p o r c l p r o n o m b r e m ^.
M ú i c » « l a » o i r á s E r « » . P e d r o m e I k v a la m a n z in a * y <)i
. f l i f W 1 k v a s la a c c ió n dc1 v e r b o . l l e v a r , te r m in a d irc c í^ tM r» «
c w a d is tin ta d e l a sig n ific a tia p o r e l p r o n o m b r e m e .
^ ^
Y , n a tu r a lm e n te , p a r a e l p i i m e r c a s o , q u e e« d c v S ío t c r m ^
d i r e c l o exiK » n n a c o n i« g a c i6 n p r o n o m i t>al, y p a r a e l sc^;tino««
a u e e s d e té r m in o d ir c e lo y té r m in o in d ir e c to , e ^ ig c o tra .
D e m a n e r i q u e s o n tr e s , n i u « a m á s n i u n a m e n o s , Ja^
ju e a c io iie s p rr> n o m in alcs.
U n a n c n tr a y d o ^ activ as.
F n l r e la s a c tiv a s , p a r a d is tin g u ir la s , a la p r in ic n ^ U ainai
c o n ju g a c ió n a c tiv a
p r o n o m in a l, y a la s e jin n d a , o b je tiv o -p i
m in a i,
Y e x p lic a re m o s:
I « 1 1 c o n in g a c ió n n e u t r a p io n o m in a l,
2^
l.a c o n jiig a c ió n a c tiv a p r o jio m in a l; y
l a c o n ju g a c ió n a b jc tiv o - p ro n o n iiiia l.
L tC C I O N
XXXÍ
C o n ju gación n eu tra p ron om in al
A p re n d id a
ap re n d e
la
n e n tra
? u e s la
cosa q u e
dc
la c o n ju g a c i ó n n e u t r a p u r a , f á c ilm e n te
p ro n o m in a l.
c o n j ii g a c iÓ T i
b
m is m a
re c e p tiv o
ta l t é r m in o
que
p r o n o m in a l
c o n ju g a c ió n
o té rm in o
E l a lu m n o
n e u tra
n e u tra
no
p u ra
es
p ro v i^ ti
p ro n o m in a l d a tiv o .
sa b e c o n ju g a r
p r o n o m in a l d a ü v o ,
un v erb o
ü tJ ^
^■
n e u tro
lo s a b rá c o n ju g a r
s» s
con
é l, c n c u a n t o s e e n í c i e d e c u á l e s u m
lo s re c e p tiv o s e u s -
k ^ ric o s c o r r e s p o n d i e n t e s a la s s e i s p e r s o n a s e n
cuál cl lu jja r
Son
que deben
d a tiv o y
o c u p a r.
lü b s i g u i e n l e s .
k io
—
lo
h it
--
m e
k iz ii
le
k ie
-
k íg u
k iz iie —
Y
le s
— nos
os
e l l u g a r q u e d c l> e ii o c u p a r e n
m e d ia to
p o s te rio r al n ú c le o
la fle x ió n
e s e l in ­
r a d ic a l.
S a b ie n d o e s lo , p a r a tr a d u c ir a ia lq u ic r a fo rm a d e p r é ­
s e n le o
p re té rito
n e u tro c o n
que
p ro n o m b re
re c o rd ar
v erb al
im p e r ic e lo d e in d ic a tiv o
cóm o
re c e p tiv o ,
se
im p ro n o ttiln a l
d ic e
en
la
d ic h a
ni e n te el r e c e p iiv o
li e n e
en
q u ie re
fo rm a v e rb a l e n
v e rb o
u s te d
v ascuence
c o rre s p o n d ie n te
m e ro y p e r s o n a a la fle x ió n q u e
y a ñ a d ir a
no
de un
la
m .l s
fo rn ia
tie m p o
nú­
u s le d I r a d u o r ,
el
lu g a r
conve­
q u e c o rre sp o n d a ,
l^ o r e je m p lo , ¿ q u i e r e u s l e d I r a d u c ir la f ra s e « le v ie n e » ?
K c a ie rd e
cóm o
¿no es v e rd a d ?
^ p iiv o
V
en
s e d ic e
cn
v ascuence
^ in
P u e s b ie n ; a ñ a d a a h o r a a
« le > .
D a to r^
d a to r e t r e -
k io q u e t r a d u c e e l le y y a e s t á : d a to rk io .
d ic h o
c o m o e s c o s tu m b re , c a m b ia n d o
la
d in ic ia
y : y a lo ih io .
i j s fle x io n e s (Se iz u n , n e u lr o , p u ra lia c e rs e
p r o n o m in a le s , s u ­
fren j h a c c n s u f n r a l reCfTiUvo q u e ni e fc c to se 1 «
u n e lig e ra s
a lt e r a c i ó n « F onéiicas, c n y » e x p lic a c ió n h u e lg a , to d a v e z q u e la^
vM á u s le d i j l y c o m o s o n h e c h a s p r o i io in i n f i l « t u l a c o n j u g - a t ì u
p r o n o jo n ia l d e lo s t ie m p o s p criT rásico s, k^ue v a a c o n tÍn u a c Í6 n .
Á
C o Q iu g a c ió n n e u t r a p r o n o m i n a l d e I c s tie m p o s
p erifr á sic o s
4
P R E T E R IT O P R Ó X IM O
ha
L e ..
L e s ...
ü íf s d o — e id e y a k o
U epdo — H du y a k e
ha
he
t
—
t
n a tx ak o
he
•
—
’
o r tls a k e
ha$
>
—
•
z a lx a k o 2
ha^
»
—
»
^ a lx a k tz
—
han
»
-
*
yako2
han
*
h e in o s
>
-
*
g a tx jk o z
hem os
>
n a b é is
»
»
r a ix a k o z c
h a b c is
>
—
M e
h .is
,
_
han
>
—
•
*
-
*
,
11-fctJdc».
hl
z c iix a t :» !
•
y a la z
h ss
h in
Z d I t á Í J / O l ')
h a b é i«
>
•
I l a II
•
hem os
iij
(u jd to
»
»
•
—
;
—
/ 'ix a k i jz
<
y ik u z
>
/ 3 ix a k u / e
i i r g o d o — fl< ia y ^ i z u e
lia
»
iia lx a lz u
he
.
_
.
»
ya<¿U 7
han
,
_
>
*
hem os
g a lx ^ iu
__ • »
,
iia t x a lz u ?
y a tZ U C Z
jia ix a tr u e z
'j i i w f o r n i jc n ^ « .c n e iic c S n i o n a 1 s " " a m x p to o o m C f« i M p i i v o > a g e * '«
e o i u v < i e c h c > > J i i < t t Im « > , t>i « i m « n n n o 9 > . n i « o t t i p h n t * .
C 4 b «i d
M
—
x a lit a k c z r
O s ..
i k g a d } — ci<h) y a U i i
he
>
K k iu y a k i i
»
T e ..
ha
y ít» 2
g a lx ^ ik c z
N o s ...
) < £ id o — E ldH y a t
hi
.
»
<le b « > y « l . le « I v v n . ,
¡-nii,e
ca W
q u i e l le v . e t . «
’ « fi« » a “ l u
p«*»-
e ) A 4 a o tc< i.
A J n a n u> h a « r n i J n e l p a d t c
:
)< M n e n j i l a m
L i * « f r a s ' » i l» ' n o » , O ' f S f c o d l o m i a ) v e t b i S w
« r > a « 0e p i o t a i , m p t u i i v a v u t i e . i l «SeccKSTi
OMO
verbos reciproco«.
n l y a lio .
J e p r iio e r s , a e y u o d s
r m n r t x id o d . r a
j
* « te e fs P ff*
s e m M , *b
t r a d ic iT M
P r c l i r i l o r e m o to
L e.
L e a ...
h»bfa (i> itfB sO u -eid ü yr^kon
tu h k i
•
* m n tx a k o n
b at'las
>
. * in 1 » :lk o -
h a b ía
liaibía
iJetado-- ri<(u yaken
» — » iiifiix iík cn
» lib ia s
*
— *
z iiH x a k f u n
yakri 2 nn
h a b fa n
S in lv a k ri-
h a b ía m o s
*
— »
y ak c z a ji
>
— s
l^ in lK a k e /a n
*
— e zifilK nki'ron
un
babün
•
babíitm o«
>
*
— >
zan
bel^íais
>
— •
zin ix ako*
1 iiabiai«
2 cn
.
Mu
X a » ...
fcabíu il« a d o íOtf. y a U n
luibí^s.
t — , zin tH afazaii
h a b ía
h a b ía s
>
— »
7.¡i)lxakii*
Habísn
habfflis
lu h ín n
h a b ía is
>
>
— »
>
y a k u z s ii
Urf>do . Eidii y a k iin
zan
»
»
__ 1 y aiazn n
— », 2 in t x i t 3 /c n
/ ic u x a k u '
2 tlì
V Htda* fs tis f t j « n
» 'etipta } im ú s «
■ tiM u c iiá ii
át
y
U t <(- me,
tf y t t
s lu K u lír. ; i «oo
»
con
U r n .n
Tefte»»vj«,
v f t w ik s dc p íltM ca , -ptiindt
y*
« s a t« tsjiiW c R , ««nio
Per»» sJ \» fr»noa v « b a l eonkfttiuJa » t ís*c « lU o , crm i»n»"ofi)br« tcctp tívo y
*W"»c de snami»(jifl p u s o u a , tío
rsu p ro ^* n i tc>le*)va. tni|(á>e por a m ijii* d o
<w e'n l> ry flo « b ,erw n U » o wrcduníJajiit! y (r»Oo?cftsí Ja Mi lO M u attrtA l wi e « i1 ^ 3 'ió n » u ia , eomu SI ng lo w viw ai.
* 3 i p '> r f i n n p i o . ( n P h <
c r u n itlo 4 « »
A ÍTfl d t variar rtp^rcOi dcjsiiios dc inA icar ln« |*ronufiibrcs el
y yo » u m
habla. «i> el
U m « iiih
q u e . } i e c o o ilíJo d o s
11p b M w » /
ntantííta»«,
io m a * a i m i i t t r t fís ir tl» o a » teroilnad*« en
*'*<*'0 p i f í f n k . U
K * FonMo.'>*i
** <J' Cl Y U
H í g a d o s J o a s ls u io q o e . h p
*i5ic
he
|* ii)i< o io
k c ifit ,.k dpbr
Je i*oa í t h a jo
«e v a
tu,
como
4* sabe? qu e de * » roroiaa a m i l i n m ftc Idíai,
lif la o tra, c o iío b a tía cn « I Cá'-i, 3a p iJo icra
ib
i
O a ..
Te.
liegaéK— eséu y:ll2 M«a
,
_ » f lin U a *
lia b ia
l i b i d o - e u t u y a t¿ u n
,
.
» n in lK t'
h a b ii
nabU
h a b ía
.
f
g ù llu tz i^
t/u n
,
iTabÎ.in
habiJTTios
y a tz u s ^ il
g iiitx a lz ii-
__
î
tz iie n
^
y a tz iK * !» . *
I
zen
/.an
D e ia m o ^ d e e x p o t u r el f u t u r o im p e r ic e lo , t i ( re c u c iila ü v o p r t - j
scTite cl o p u i i v o p r e s e n te y e l s u p c « itiv o |> rùxem o.
. , .
•
A s im is m o o m ít ñ n o s la e x p o s ic ió n d e l
f"’
f u e n ta liv o p r e i c r u o iin p e if c c to . d e l o p la n v o p r e t c n l o y d e i w p o
S itiv o
r e n io W .
,
i.*
,.a i i .
D . . t a a nuL st-v. p r o p ó s t o a d v e r tir q u e a .i c o r n o e n la s
^
iu K a c io n e ^ p u r a s . t ..n b i c n e i;
t r « p r o n o m m a le i lo s | . n m e ^
lle v a n l a s m io m a s n e x io n e s a u x ilia r a s d e l p r t t è t i t o p r o x in w , >
Scunifidos la s m is m a s d « l p re tè rite ^ re m o to .
E ld u k o y a k u ,
f j d u i e n c a tx a lz u z .
l ild u k o y a k u n .
' - N « s lle g a rá
- * » 'c s o le m o s lle g a r
- N v s h u b ie r a H íg a d o
W d u tc n 2 in l « n z u i 'a n
-
T e s o lía m o s lla g a r
D I » u fiio
‘ TÍ»
L a i .o s i : o s i c i ó n - i u K j o r i t r a d u c e l a p t e p o s i c i ó i i c astc liatta
«a* d e
d a tiv o o t é r m i n o in d ire c to .
l'e r u r i
-
M a rtiñ e n
ü izo n ari
A
l ’c d r o .
- A
M a rtin .
-
P e ro ri e to rri y a k o g izon b a t
Al
,
h om bre.
A P edro
*
le h a
v en id o
un h om bre.
n id u yaku guri sem ea
^
Y a se n o s h a lle g a d o * ,
n o s o tro s e l h ijo ,
j
L a k c a ra c te rístic a d e to d o p lu ra l, af c h o c a r c o n esta
p o sp o sic ió n , « e lid e , V la d d a r tíc u lo d e te r m in a d o
p(ura) la c o n v ie rte e n /,
O i7.onai. — A lo s h ü m h rc s .
S em e ai. — A fos h ijo s.
Z u erl— A v o so tro s.
T x o m iñ e n se m e a i e / y a ke e ld u csku tit?ik .
A lo s h jjo ^ d e D o m in g o
n o les fia lle g a d o tun*
g u n a carta.
L t C C l Ü N X X X II
S ig a e la c o n ju g a ció n p r o n o m in a l n eutra
d e loK t i e m p o s p e n f r á s i c o »
Im p era tiv o
J e
llf jtu c lf '
..le a
b e k ic
llé g iirk s
-
E id n
b e k ie
& ik io z
Ile g a le s
—
>
z n k ie z
H iy n c i'ic -
b c k fo z
llé g n c n í«
H e g io slc
7 ik í0 2 0
llig J o s I v s
D«g-lfe
t')di
-
-
me
llf/u c m í
llég arn e
• l 'r d m e
.
—
.
b '.'k ic r
»
/;«ktc2c
...D O S
— ew u U k f t
— > ía k td a /
I k g iie n in e
.
b c k id a ¿
ll é g u v n o s
-
U ra n o s
- •
*
ra k íg u z
•
>
b tk ic ia
llé g n p n n u s
Fiíju h e k ig u
•te
.
llé g u e fe — CM> b ck iz u
) le g u e n le »
b c k íz u z
llégue<^5
;
.0 8
— EWu b e k iz u e
U pgH ín a vowKo«—
» b e k lz u e z
S ub ju n tiv o
P K E á E N T f: A B SO LU T O
Q ue
l e ...
Q a e l« a ,.
Ik g u c
—
»
nrtkiun
lle g u e
lleg u en
—
»
z a k io /a ii
lle g u e s
— Flüe <l.(kieii
n ik ie n
— .
— .
>
d a k io s ^ n
lle g u e n
—
lle g u e
EWu d s k io n
Ik 'K u en
lle g u e
lIcjjH cm cis
*
>
g a k io z a n
lle g u e m o s
llej^u éis
-
»
z .ik io z c n
lle g u é is
•
g a k ie z a n
z a k ie z e n
Q ue
^ u e m e.
d a k ie z ^ n
.
»
0V8
llc jiu e
- E id o
d s k t f f im
lle g u e s
*
» z a k id a z c iir
lle g u e s
--
zakií*iiran
lle c u e n
•*
>d a k id a z a n
lle g u e n
—
O a k ig u ^ in
* z a k id a z c n
lle g u é is
—
7:)k ig u zeii
l l e g u e r .i d u
djkidan
Ik R u é ís
g te
I lc ^ ( c
»
l e ...
08
Hck-uc
— Eid« daki?u>i
—
>
n^V izun
-
lle g u e n
—
lle g u e m o s
—
.
lle g u e
— Eiflu d.iKiZUcn
d a k iz u z a n
lle g u e
lle g u e n
—
—
•
»
m k u iie n
d ^ k i/u e z a n
g á k lZ U Z H ))
llpgijeino«! —
•
g a k i¿ ..z a n
N o t e e l A lu m n o q u e l a s f le x io n e s a u x i l i a r e s d e
e < ie t i e m p o a o ii
l a s m i s m a s d c l l i n p e r a t í v o c o n e s ta s l i g e r a s v a r i a c i o n e s :
C a m b i o d c b e c n d a c n la s q u e c o m i e n z a n c o n b e y ^ u f i j a c í ó n d e
a n c n las t e r m i n a d a s c n i y t y sufijacíÓ D d c n c n t o d a s l a s d e m i s .
D < m an erá
a p r e n d íd .is U s íle x io n e « d e i m p s r a l i v o , f á c iltn e u tí
<iC aprprnl4*rin ] j$ tif i p r e s e n te a h s o lu io d e l s u b ju n tiv o .
( j i i d « l p r e s e n te c o n d ic io n a l s o ji la s m is m a s d c l p r e s e n te « b » o U ito
c o n c s fa s lig e r a s v a ria c io n e s:
p r e fija c ió n d e b a c n tocias etlíS ,
r’lK!Í<^n d f o n tin a] e n U s t e r m í o i d j ? e n s a n o d a n
y e lis ió n d e n f i iu l c ji to d a s la s d c n i i s
P R E T E R trO
yue
lleg ase
tM P E K P E C T O A 9 V 3 L U r O
le ..
Q a c tv a ...
Pidu e k w n
*
n e n k io n
llegase
UcgaMS
lie g js e n
l(c>ȇsemf>s
H eiiascis
-
lle g a s e
lleg ase
•
n e iik ie n
-
»
zciikie?.i'>
g e n k Í0 2 sn
llfg a si'fi
lle g á s e m o s •
>
•
e k ic z a ii
c c n k iiv n n
z e n k io z e n
lle g a s e is
•
zcnkírzrn
»
>
« n k iw a n
e k ío /a o
»
>
llk’gHses
Q a e n o # ...
Q n c m e ...
Ei<fu e k id a n
»
z c n k id a z a n
lle g a se s
e k ie n
-
lle g a s e
lle g a s e
lle g a s e s
—
-•
Kid« e k ig u ti
»
z e n k ia u z jn
lib a s e n
>
ck ld azan
lle g a s e n
-*
•
ek ig cizan
lleg aseis
>
s c n k id a z e n
lle g a s e is
—
*
z c n k ig u z e n
gue
te ...
Q a c o » ..
lle g a s e
— giúB p k izu n
lle g a r e
lle g a s e
—
.
n e n k im n
lle g a s e
— eidu e k iz u e n
•
lle g a s e n
*
»
e b í/u /iin
lle g a s e n
lle g á s e m o s
-
>
g e n k Í7 u ¿ a n
lie ^ S fm o s —
—
n e n k iz u e i)
> e k iz a e z a n
► g c n k iz u e z a ii
L as f le x io n e s s u x ili.in r^ d c l p r e té r ito c o n d ic io n a J s o n la s m is m a s
d e l p r e t é r i t o a)*soluto c u n e s ta s v a ria c io n e s.
p r e fija c ió n d e fco/, en U s qn«* c o m ir n z a n c o n f .
p r e s t a c i ó n d e h a e n lo d a ^ la s <temi&,
S u p re s ió n d e u n fin al e n ta s te r m u ia d i$ e n tiu n u im n
y S u p re s ió n
d e n fin al e n to d a s la s d e m á s .
LHCCION X X X IU
T e r m i n a U c o n ju g a c ió n n e u t r a p ro n o m in a l
de loa tie m p o s p e n í r á s í c o s
C o n d ic io n al d el co n d icio n ad o
fu T U R O
S I I c s ..
S i le
— EMulw b a li1 « k c
__
,
h iiH iitc a k e
—
-- «•
•
b a z in tx a k e z
b a litx ^ k e z
—
— n d B to h a litx a iO
lle g a s e
*
h a n in tx a k o
lle g a s e s
_
—
—
—
.
b jz jf ìlx a k o z
lic ita s e
U rg a ^ e s
jle f a s r iì
—
—
.
b a lilu k o z
lle g a s e n
(leiÌS'*rO<H •
b i g in U a k o z
lle g á s e m o s -
U cfjaw is
b a ’ uilx jk o zi*
l le g a s e is
llc p a «
lic g s s «
S i n " 8 ...
81 I n c ..
lle c a s c
lle g a s e is
—
L l d i i S o Ì> a t Ì< 2 ^ <
>
b a z in i'A U z
—
.
b n lii^ a liz
—
>
llc¿.< !^e
U i'g jw s
— £w »ho b a l i ira k u
—
'
b a z in lx ilc w /
lle g a s e n
lle g a K is
—
-
>
»
lle g a s e
— F u u k o b a liu a tz u
SVgasc
—
*
b liu n lx a tz u
lle s a s i'n
—
*
h 4 h lx a iz iJ¿
»
b a litx jk u z
b ,i/iiilx a ltu :c
S i 0 8 ...
S i t& .
Ik g iíííin o s -
b a g im c a k e z
b ;« /iiiix ib e z c
—
búgjiiiK »i¿u2
llc j» 3 «
Il4^adc
H fg a sc d
-
lle g is c r a iw -
ci* )k o k > 4 l» ta tz u e
»
b a ili n lx a tz u c
»
balItxaU iK 'Z
»
b .’ g i i i t K a t i U C í
C o n d ic io n a d o
FU TU RO
t e
lle g a ría
..
I .e f t
E W r lo l i l ' a k i o
»
llcrg arú n
-
*
lle g a ría m o s —
•
Il« g a r¡» is
—
lie g a rU
- ijid^uo lilz a k íe
l|« ^ a r íf l
—
t
iiin tz a lc ir
7Ín4/akiA 2
llr g a r ía s
>
z in f z a k íe z
Ii« g ^ r ía )i
(
lltd k e c z
g rii/a k io z
( le g a r ía iiin s
z in lz a k io z e
lle c a ría is
lleg aría
Ik y ^n as
^ n n tz a k íc z
-
Me .
llcg ik ríj
.
» h C z jk lc z e
N O fl...
ñiduku Iil7dkú
lU 'g a rjj
— Ki«ijkd Ii42akigu
lle g a rla s - *
»
7 Í n t¿ jk Íd a ¿
>
ljt? jk id a /
l(o si« rí-s —
llrg a ría ii —
'
«
2 i)ilz a k i£ u z
I f e g ir í^ n —
I k g a 'i'la ís —
>
/.in ix a k id a z c
llr>;!^rí^j$ —
»
z iiitz a k ig u z c
T © ..
lle g a ría
lliz.ik i£ u z
O s ..
•' c jd u k o litz a k iz u
l le g a r ía
eid.ibo litz a k iz iie
lleg aría
tic g a rísii
»
*
iiíiitz ak lzij
litzak izu x
U e g a r ii
—
>
lie g a r ijn
—
>'
IK zakizne^
ll e g a r ía m o s —
>
C 'n^zakí7.u¿
lle g a r ía m o s
»
gintzaki-
iih itz a k lz u f
zuez
P o tc o c ía l
i 'R ti K N r t
L e ..
puede
L e s ...
H e g íc " • E lflu I c i k Í o
puedo
»
-
puedes
'
—
»
n d n k io
* /-e irik io í
p n e ilr
puedo
|> uede^
lif^^ar — ü d u le ik ie
*
•
-
>
jie in k ie
i
zeln k ic z
puede*!! iu-»aT — eidu- le tk io z
pueden
l>r>ij«itios > —
p o d é is
> —
p o d é is
> g e iu k io z
• z e in k ío z c
n e ^ v — Fidu k 'ik íc z
p o d ó n o s > * - » gtrinkiirr
•
—
M e ..
puede
ik ja i
D d u le ik ii
>
»
pueden
*
p o d é is
>
z c in k íd s z
p iie d «
ik fn t
»
» U 'íN id a/
p e ic d c n
>
•
p o d é is
>
s e m k iila z e
- E Id n Ic ík iK M
> zciikkii^uz
puedes
—
'1 ^ * '
ft
p iH 'd f n
*
|x "d em ias >
> EMa Icik izu
—
»
Ic ik íg u x
-
z e in k ig u z e
0 5 ...
Te .
))u rd u
« in k ic rc
N o ? ..
pncdcb
puede
»
»
ntriiikÍTU
*
IcikizuE
puede
pUi:<lo
pueden
i » - i t — n d . )e ik iz u «
— - )ieinklzt(c
>
> le ik iz u c z
' g c in k iz n e g
-
(M d e m o s »
» í»íriiiti<cu7
H R E T É S i r O I .M P E H f E C T O
L es
L e ...
p o d ía
p o d ía
p o d ía
• fiiin leik io ii
. n e in k io ii
[le
p o d ía
p o d íís
—
•
;Kh1Í4n
—
> ie ik ifl/¿ n
— .
[■xJirKnos
—
p o d td iS
•
z e h ik io z ^ n
^ in k io z a n
U efir .
p o d ía s
•
—
> ^eciikiezan
p o d ía n
'
--
•
podlatF iü« > p o d k jcs
> —
z c in k io ^ ^ n
lle g a r
p o é 'A
— t u » le ik id a tí
p o d íis
»
p o d ía n
*
—
p o d ia i»
>
-
n ejar * • Efd:i Íc ik ig iin
I' z r ic ik id jz a ji
p o d ía s
•
-
•
> iftik id azaii
jt o d ía ti
»
—
•
Ic ik ig u z a ii
> 2 « íj)k id az eii
p o d ía is
.
—
»
/ p in k ig u z c fl
p o d íi
p o d ía n
p o d ía
p o d ía
11«« — H.viu ictk iziin
— * n e in k iz u n
» ie< k i/.u /an
jKMJíamos
—
/ e in k ig u z a n
O í ..
T e ...
p o d ía
le ik ie z a u
• c e in k ie a » «
> zciiik ie z e n
N o a ..
M e ..
p o d ía
Cido lcikÍPtl
* n eifik ic n
p o d ía n
(k gat
» —
•
p o d ia n io R >
> ^ e iiik iz u z a ii
I
—
»
le ik iru c n
n e in k iz u e n
•
leikizdezaT t
•
pcÍnfcÍ/iK *
¿aii
C o m o 8C v e , la s llex iftiics itc « l e t i t m p o s o n l a s
de)
p t w e n f e c o n e s ta s v a t i a c i o n c s :
s u R |a c ió n d t o r t e n l i s ( c rc rin a d a s c n í o 2
y íuíijatiÓ T i d f n e n » ü J jS las d e m á s .
T E M A S D E T R A D U C C IO N
R a r t c i d u y a k u n s e m c s . — Q u r í c z y d k u e l d u u c iir c A n tó n
-
K io rrik o y a lz n z u r i b e r c . — R ^ y a to r k o j l ) M a n u r l . - O r r e r i e z y alio
r f c t á o r » in d iñ o . •
B i a r e to r r i k o g a u a l z u z . • • E Id n k o b a lllz a k ic u
A n tó n , o n d o g e n g Q k e z
— E ld u k o
y a lz u t
fr
y a t o l a n ijo n k
{C03Í1 b c ir e ja n tc ) ¡ a z o r o r a in a r te . — O r y a lo r k » l ’e r u .
• A tío
c d c r to e lo r tz u n . — M « tiu ri b a y o a k o se tn e a . - ¿ N o r a y o a k o r - 1 3 i l b o m y n a k o u r r e a n . - O r r c r i c ? y a k o c m o n s a g a r t ik . — T .m o n g o
y a t/n z u r l b e r e . — Ü u r i z a r r i c io f te n yaVn o r i . — Z u c r i « y a tz u c
p lo r rik o .
- A r e r j a tz o e t o r r i y a k e ii.
N o m e v ie n e n ín g i;n a c a r ta . -
¡F .lo rrik o al y a k e b«ti!
A m i ayer m e vm o
una. -
A
P e d r o tflin b ieii h o y le lle g a rá . - Q u M a t e ( e c r a lu z a ile z ); s e te p y n flrá tin .i H e rn io sa c m a .
M aftar.« m e v e n d r á , el h ijo . — A M te
v ie n e M a rtín . — N o s v ie n e c a n ia n d o (e rc ^ te n ) u n c a n t a r (o y u )
v i e j o . — S e t e d « f i t o d o . — N o te v e n d r á é s e . F e lip e , -
t-en ir é) y D o m in g o , — A cá
s f le o f re c ie ra
d ro . - - A
Y a n o s v ie n e
¿ O s s u e l e v e n ir ír e c u e n tc m e n ie ? — A n te s s í n o s so lía n
n o te v e n d r á . • - Y a n o s v e n d ri. 1 , si
u n a b u e n a c o m id a , — A lg o le fia s u c e d i d o 8 P e ­
to d o s n o s s u e le s u c e d e r a lg o — A m i a m ig o se l e
ha
m u e r to la m a d r e .
(11 V a lla rte de b a /a M k Í(j.
11» e c tp tiv « W o , * « . t a
n , k:g:( y k lz u í. en los lifrvpxi' « "M rh x e s
ka, l . u u . k u y n a * .
peraiÍ-o pueócft csm hiat«*, ;« ?e i.U v a » < fite , « i
Y a i o i l i i e . 1«
L c v je n «
V a w c l. M e «lene
V a {« t« u . T e vien«.
v a io c íu . N o s ‘ ie "«
I
VaV M U ue. O » ’ l«ne.
a1 ie -
L tC C I O N
X X X IV
C on ju gación a ctiv a p r o n o m in a l
T a m p ü C ü o fre c e m u c h a d ific u lta d c l e s tu d io d e es(a
c o n ju g a c ió n .
flm p ie z a el a h í n in o c o n la g r a ti v e n U ja d e s a b e r ya
la fo rm a c ió n d c fle x io n e s a c tiv a s p r o n o in iiiá le s c o n e q u i­
v a le n c ia d e p r o n o m b r e ie, y d e la s q u e lle v a n e q u i­
v a le n c ia d e p r o n o m b r e /f í.
Q u e la s p r im e ra s n o s o n o tr a c o sa q u e las flex io n es
ac tiv a s d e c o n ju g a c ió n pura^
y las s e g u n d a s n u so n
o tr a c o s a q u e e s ta s m io m a s p lu r a liz a d a s p o r ra z ó n dcl
té rm in o p lu ra).
A t iu d a n
'•> L c
toou04)
Ariti d a u z íi)
L es h a
lomíJfi
> dol
‘ d o ? ij
- » he
— > has
»
dodaz
*
he
»
'
dom z
»
has
»
•
dabe
— * han
»
ila b e z f2) —
,
tian
.
dogu
—
• <)<^U2 —
» d < v ije¿ —
>
.
hcm ub
h a b tis
» h e jn o s
> dozuc — •
h a b é is
*
»
R e su lta , p u e s , q u e y a s a b e m o s las d o s p r im e r a s c a ­
te g o ría s , la d e tó y la d e /es, y n o s q u e d a n p o r a p r e n ­
d e r s ó lo c u a tr o : la d e m e , la d c ie . la d e
y la d e os.
L o s p r o n o m b r e s , r e c e p tiv o s d e e s ta co rij(íg a ció n
el p r e s e n te d e in d ic a tiv o so n
w» ‘ í í de
l 2)
d ir s ¿
k d i « ¿»Va
o
dlitt2 .
t f i g |« o t ^ i « n t t t <ic tíu b e i s e d i c f t i i t s t o J í m f i .
en
d a , s in z Ira s cl a g e n te - le, la, lo .
d a , c o n z tr a s e l a g e n te — le s, las, los.
c o m o y a se íw v isto e n lo s e je m p lo s a r r i b a ex p u e sto s;
n a . sin n a d a d e s p u é s d d a g e n te
m e,
z a , c o n z d e s p u é s d e l a g e n te
— te.
sa .
c o n 2 d e s p u é s d e l a g e n te
— n o s.
z a , c o n z e d e s p n é s d c l a g e n te
— os.
L os su R jo s a g e n te s s o n lo s m ia m o s q u e e n la c o n ju ila c ió n jin p r o n o m in a l:
n a d a d e s p u é s d e U ra d ic a )
/
é l (o aq u é l)
* yo.
zu
f
- - tú ,
— e llo s {ü a q u e llo ^ .
gu
— n o s o tro s .
z ü t — v o s o tro s .
S a b ie n d o e l c o r r e s p o n d ie n te r e c e p ii vq / e t c o r r e s p o n ­
d ie n te a g e n te y e l n i k l c o ra d ic a l d e l v e r b o , la fo rm a c ió n
d e c u a lq u ie r flex in n p r o n o m in a l d e l p r e s e n te d e in d i­
c a tiv o e s c o s e r y c a n ta r, c o tn o s u e le d e c ir s e .
f/Q u ie re u s te d tr a d u c ir * m c tie n e s» ?
N a d a m á s fácil.
t i p re fijo r e c e p tiv o tr a d u c to r d e «m e» e> n o .
t i n ú c k o ra d ic a l d e en k i: iik a .
t i su fijo a g e n te c o r r e s p o n d ie n te a « íú » : z u .
N a -i- u k a + z a : N a u l a z u — M e tie n e s.
¿ S e q u ie r e tr a d u c ir « ¿ n o s lleváis?*
El p re fijo r e c e p tiv o tr a d u c to r d e
« n os*
e s ¿'u , t i
n ú c l e o r a d ic a l d e ero a n , ro o . El su fijo a g e n te , z u e , q u e
Ik v a tras sí
G
q
2.
p o r la s ig n i f ic a c i ó n p l u r a l d e g a .
+ ' ro a +
zae +
z : G a r o a z iie z — N o s lleváis.
C n el p r e té r ito im p e rfe c tu , lo s su fijo s a g e n te s , sin d e ja r
d é s e r a g e n t e s , s e c o n v i e r t e n e n infi)OS t o d o s e l l o s y to r la
n c a ra c te rís tic a d e p r e té r ito q u e se le s su íija , p e r o p o r
lo
d e m á s s o n lo s m is m o s .
L o s re ce p tiv o s son:
e n ve ?, d e n a .
—
za ,
ne.
ze.
g o . ge.
P o r c x c v p c ió n , (o s r e c e p tiv o s d e l p r e t é r i t a im p e r fe c to d e in d ic a tir o
d e I Z A N $ o n , í n v e r d e lo s « e ñ á la d o s a q u í , ¡lín , s i n y g lrt, c o n in
v e r i c n la c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l p c r ifr á s lc a q u e a contÍTiu¿*
e ió n «
pxpone.
Conju|;acidD a c tiv a pro tio ro in al
de los tie m p o s p e ríirá s ic o s
In d ic a tiv o
P R C T É R iT O
P R O X IM O
N o»
M e .. . (1)
ha
too»4>
Ano
ha$
‘
»
han
»
— »
h a b éis
> — •
J )
O f o ilio u ]«
t v
lia
>13«
ñau
nozu
na b c
nojdí
I1 e > i(in « ( d e I '
OlMd» — Arta gaítUi
,
_
, gO/UÍ
Han
.
y
le% ,
,
—
_
• gaitiier
» gn/uez
y a l a a d « t k « < k s j W t e1 a J u i D M
O i
T e ...
ha
to o iM o — A itu
h e
>
—
lia n
>
•
lie m o s
»
—
zni*U2
2a ttm ls >
•
hJ
)ie
z a lin z c
» z n itu d flz c
toD isóo
A rrii
>
• z a irii»
}ian
»
--
> z a iiu c r c
» z a ilu g u e
hem os
»
—
> z a itiig u z o
P P E T E R IT Ü
KFM O TO
P ío s ...
M e ..
h a b ía
.
m asito — Aitu
n in d iu n
U a b t j innod» — Aitu g iiid u z a n
habús
>
»
n t n d ii7 U T i
h a h ia «
•
h a b ía n
•
»
n io U u f 'i
h a b ía n
•
-
» cin d iir? .< n
h a b ía is
*
>
r im d u z u e n
I ta b ia is
>
> ^ in d u r u e /.¿ n
T e ..
h a b ía
h a b ía
>
h a b ía n
•
h a b ía m o s •
—
» g in d u z u z a n
O í.>
AtiB z in d u z a n
» zín (!uda?.jri
h a b ía
• zín d u e^^m
— » z in d u a u z ^ m
A rt« /.m d u zcn
,
—
> z iiid iid a z c n
iixbCan
»
—
» z .n d u c z c n
lu b ía m o s
•
'' z ín d u ^ jiir tii
l.'ífhRA TJV O
, nos
...m t»
lO n ie m e
—
ahu
tia g t
ló itie n o « !
ló m a m e
—
•
n a g iz u
ío m a n m
*
nape
(O rn e n n o s
•
n a g íz n c
(o m d d n o s
tó m e n m e
to in x d m c
—
..te
tó m e te ,
tó m e n te
-
g a g iz
»
g a g iz u z
•
•
g a g ic z
•-
»
jí s g i z u c z
...0 8
l e lonr« — a ^ iu ? a g i 7
—
— A r iu
•
z a g ic z
tójueo»
—
l o m e n « lío s > v o « t r g » —
* /a g Íe /4
L a p re p o s ic ió n «a», p re p o s ic ió n d e acu sativ o
L a p r e iw s ìc ió n o -
e m p le a d a c o rn o p r e p o s ic ió n d e a c u s a tìv o n o
^ le n e tr a d u c c ió n a l « u sk c ra .
E n c « ste lla (iü , r i i c u M li v o u n a * v c c c s se d c ja p r e c e d e r y o trx s no
de
la p r e p o s ì u ó n
» a» , ( ie n c r a lm e n ie s< d c ja
p re c td c r
s ie n d o
p e r s o n a . (1 )
Va**, b ie n ; e l a c u s a tiv o c a s te lla n o s e tr a d u c e a) e u s k e n i l o m is m o
r o n l i p r e p o n ic iñ n «a* q u e s in d i » : s ie m p r e s in p o n e r n ad « q u c
e q u iv a lg a a la m ism a
Y o am o m i casa
-
Y o a m o a H e d ro
N ik m a iU lu te n d o t n e u r e etx ea.
- N ik m a ila tu te ir ,<lol Ì’e ru .
Y o * m o a Dio<i
— N ik m a ila td tc n d o t )ain k o :i
Y v a m o a m i^ h ijo s — N ik m ¿ ita tu (c n U o d az « c u r e v r a M k .
E»c m e I k m
a mi
— O r r c k n a r o a n i.
ItiMAS DE TRADUCCION
j o a n c k (la k a r m , -
Z u k lu ro a z n , -
n u k c k - r r i ffaitu /. o n a , -
¿ N o ra g a r o iz nn ck ? -
P ilip c k f*eti c r o . l e n u n v x t
M a-
B ilb o ra . -
N i c r (la u i ñ o i / h e cro-*n. / u b e e r p n n c o z m d u z a n tflo iz, M a n u k g a k a ? o n a , • - B ilb o n ik u s i z in d iid a z a n
• N i e r ñau
m o k ik u s j B il!>on. -
¡ ( l u z n r r a l M a n u k O e ik n s i z a ilu z . — M anu
a n e;í d a u i ñ o k ik u s i -
A tz o M a rtlfitrk P e r u r e n a r d a n c ( « e ra {í>
ta b e r n a ) e r o a n g m d u z a u . -
U ro a n n - g í z u n c u g a u r .
-
h r o jin z J -
g iz b c r a k . — ¿ E z n o z u c r u a ti g o n i? — C:z, c / z a i t u d a z e r o a n g o .
¿ P a r a q u e n o s h a s W í d o a q u í? — Y o n o o » b e tr a id o .
*
h a 1r a i d o M a n u e l
- M a tiu d n o ^ u e ie r ra e rn o s . - M a ñ a n a y a o s
Po r
r e t ío
del
ac ‘ttiUoO
íc t b o , « j n J u
p t e p < '8 l c l 6 o
e.
»e e n u c r ie
lo
{ 'It a m lil c a
iie iif, y
<k 1 »
l.i p w s o a a o
unas
Keal
'w w
< « a que
« j a
es
o f ie f o
p « « » ''
Acídím»- F«t'*8ol#,
p A g ín a
n
y
» r m li»
no ü t
U).
»
lle v a ré a B ilb a o , — Nf> n w lle v e s a B íl b w ; llé v i» o > a D u r a n g o
- F u D iiTíT igo fre c iic iilc m i'n íe o s h e v isto . — N o ; a n u s o l m s jio
nos h is
v is lo M uiica c n
l2 UP2 a. - E n
D u r a iig o . — N o «
i l g ú n s itio 0 ^ U e v i» lo . -
h a b r á s visk> a c a s o cn
s ie m p r e o s t r a e r é a q u '.
Y o
- A y e r la m b ié n a q u í n o s t r a j i s t e . — T u h e r m a n o (d e v a r ó n ) ta m ­
b ié n « fiu i n o s s u e le I r a e r — A ii n o te t r a e r é p a s a d o m a ñ a n a . ¿ M e lle v a r é is « B ilb a o r
I fiC C lO N
XXXV
T e r m i n a l a c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l acUva
(le lo s tie m p o s p c rifrá sic o s
S u b ju n tiv o
P K E S fK T F . A B SO L U T O
Q u e U 09,
me
to m e
—
to m e »
to m P fi
lo m e
A r m t ia g ía n
—
A rtu R a g iJ^ a n
n a g iz u n
to m e s
n a ifie n
to m e n
-
•
g a g ie z a n
> n a ^ i7 u ^
t u n ié is
—
•
t ia g iz u e z H n
'
—
•
toiTiéis —
—
-
»
to m e
-
to m e
—
•
z a £ Íd a z c n
» zagie.^’j n
to m e n
—
*
z a jz ic z e n
*
to m e m o s —
»
z a K ÍK U - 't n
lo m e
—
(o m e
—
» zaiii«ia/atk
to m e n
—
to rn e m o s
-
L a s
A t io z :< e iz s n
f le x io n e s
e s ta s
z a g ig u z a n
a u x ilia r e s
m i4 m is
eon
la s
p r e fi¡a c Í< S n
s u p r e s ió fí
j
g ig iz u z a ii
Q n e o s ...
Q o e t e ..
son
.
d e l
de
de
s u |> r e s ió n
p re se n te
s ig u ie n t e s
b ü
a n
d e
en
e»i
n
en
c o n d ic io n a l
d el
v e n a c io n e s :
lo d a s
U s
A rtu / a g iie ii
e lla s ,
te r m in a c ta s
to d a s
la s
en
d em ás.
zan
s u b ju n t iv o
V R P T ÎfilT O
JiIP C R P E C T O
A e«O J U TO
Q u e in v ...
^ )U C
lo m a s e
1 1 0 9 ..
— ¿ jiu
to iT issi - - A n s n c n g îa n
to m a se
« n e n g iz itii
io t» a ® e s
-
>
g c n ifin it m
( o in iS « n
••
•
lo m a s e n
—
♦
ijc t ig ic z a n
(o n iâ s c is
*
> n rn g i7 ;u c n
»
u c n g iz u P M t
n c iiß lc n
t o n îâ s e is —
Que te,.
Q a e 0»
to n ia «
— A tiü îen g L z an
ro m ^ s e
— Atm z e ii^ iz c n
to m a s e
—
• îe n c id a z iin
to m a s e n
—
totnJ^eTiKH —
» z e iiR ic a n
* zcntziguzari
lo m a s e
to m a s e n
—
-
» z c n fjid a z c n
» zcngi?CT>
to m á s e m o s —
•
x c n g i gilben
E n tr e e s te ticm (>0 y e l p r e té r i to im p e r h -c to c o n d ic io n a l exísk-n
l a s ttiis m a s d l f c m i c i a s q u e e n f ic c l p r é s e n le a b s o lu to y e l p r e s e n te
c o n d ic io n a l.
C o n d ic ío n n l d e c o n d icio n ad o
I in c?R O
Si
n o s ..
m e ...
to m a r e
— Altillo h a n in d u
to m a « «
to m a s e s
—
>
b a n in ü iiz a i
iOfna<ic<; —
— Aiiuko bai;in< liJ'
•
b a g in c iu /u z
lo m a s e n —
•
b a n in d u e
lo m a s e n
*-
»
b a g in d u e z
tom ii& eH —
*
b .u tin d tiz u c
lo m a s e is —
»
h a g i n j u z í u 'z
Si te...
SL 0 8 . .
to m a «
—
h a ? in d iid a z
to m a se
—
»
b a / ir .d u d a -
to jii^ sc n
b a z in d u i¿
t o iiu ic n
—
»
h a / iH d u tr e
to m á s e m o s —
b.i2in«l>igii/.
t o m jx * m o s
—
(o m ssc
—
to m a «
—
A r i u k i i h 9 Z l) ) d u Z
^
A r t u io b ^ ¿ i » d u z c
f.e
»
b a z ijid ü f» ii-
ze
C o rtd ic io n A d o
fU T U R O
A le ...
lo m a ría
X o a ...
(o n ia rfa
— ■xtítir» n in d o k e
li^m aríq« —
lo c iü tíiii
—
lo s n 3 r Í s i& -
—
^i ndukcz
in n d u k fz u
Ion) a i i a s —
>
g in d u L irsu z
*
n in d iik ic
tü n a rfa n
•-
>
g iiid u k ii'x
>
n in d u k c z u c
lu m a r ía i» —
»
g iiid u k e z u M
>
T e .„
O e ..
' lo n ia r ia
to m a rii
— Arti>ko z ín d iik c z e
— » /in d u h c d a rc
ln m a r ía
— Anuk.') ? ¡n d u k c z
to m a rtj
—
>
/ÍTulukedaz
tom arían
—
»
zin d uk íez
t o m a r íj t i
—
»
/.in J a k ic z e
>
zin d u k egu z
tn tn a ría n to ft —
>
2i t i d u k ^ u / e
lo m aríam o s
P o te n c ia l
PRCSEN TE
M e .
P«dc
N o s ...
to m a r-A ir» n a ik c
puedes
pueden
» — >
» — »
n a ík c z ii
n*Ík|p
p o d rís
*
ria ik « v u e
— *
p u e d e tofoar - A r t u k'«’k c z
puedes
» — • g iik e íiiz
p u fd rn
» — »
g a ik ie /
) > o d é íe
»
g a ik r x u e <
—
Te
•
O s ...
icKjiat •* Afín zaik c z e
. — » z a ik c d « c
w iN it -
p i c i 'd o
»
pueU cn
> • - * 7aikie?.
pueden
»
p ed em os
»
podem os
* — »
—
—
A l tu z a i k c z
puede
puedo
puede
>
■
z a ik c d a / .
z a ik c g iiz f
— »
'jtck íezc
/.aikefiiize
Í7
P « i:r É E I T Ü
ÍM P E R F E C T O
N os.
M v ...
p o d ía
pod*48
p o d ía n
p o d ía is
p o d ía
lo m * '—Atiu n e i» k e a n
> — »
. — *
n e itik c z u n
n c iiik íc n
n e in k c ^ u e ri
'
w " « — Ajw g e in k íz a n
»
•
p o d iim
*
- •
gcinkic?^««
podíais
>
- >
íicinki'/ueaji
0 « ..
Te
p o d ía
pQ^lía
p o 4 ,a n
»orvflT- Afi« « in k e z a n
. — » 7 e itik c d a z a n
,
p o d ía m o s >
_
gíinkezuzan
p o d ía s
podka
to n a t - *t<si /c in k c z c n
, — » /e i n k e d j* e n
> > ?einkÍ?7eR
.
x e iiik ic z a n
po<Iía
p o d ía n
•
z e in k e g u z a u
l> o d larro s
- .
2 c in k ''g u z < n
L E C C IÓ N X X X V I
C o c ija jfa c iá n o b je lW o - p r o n o m in a l
l.a s p r o n o m b r e s re c e p tiv o s d e e s ta c o n ju g a c ió n son:
is o — le
at
— me
ts u
— te
tse — les
aku — n o s
tsu € — o s
Y o c u p a n e n la flexiAii e t l a g a r p o s lc riu r in m e d ia io
al d e la ra d ic a l.
L o s p r o n o m b r e s a g e n te s s o n lo s m is m o s d e la co
ju g flc ió n a n ie río v y v a n d e s p u é s d e io s re c e p tiv o s.
RI a U im n o q u c lia y a a p r e n d id o b ie n la conju^iacirtn
activ a p u r a , n o p r o n o m in a l, s a b ie n d o e s to s s e is p r o ­
n o m b re s re c e p íiv o s y e{ lu g a r q u e d e b e n o c u p a r e n la
S ex ió n , ía c ilm e h le c o n v e r tir á u n a flex ió n a d i v a p u r a d e
p re s e n te o p r e lí r it o im p e r fe c lo d e in d ic a tiv o e n flex ió n
o b je tiv o - p ro n o m in a l d e l m is m o tie m p o .
P o r q u e to d o e llo se r e d u c e a p o n e r el p r o n o m b r e
r e c e p tiv o c o r r e s p o n d í e n le e n la flex ió n a c liv a p u r a q u e
c o r r e s p o n d a a c o n tin u a c ió n d e s u ra d ic a l.
¿ S e tra ta v. g r . ü e tr a d u c ir la fra se s e ¡o lle va (le lo
lleva)? (I)
P u e s b ie n ; r e c o rd e m o s c ó m o se tr a d u c e lleva.
S u tr a d u c c ió n e s d a ro a .
1*0 lig a m u s, p u e s , ts o d e trá s d e l n ú c ic o ra d ic a l d e e s la
R cxíón a c tiv a p u r a , y y a te n e m o s la c o rre s p o n d ie n te
flex ión o b je tiv o - p ro n o m in a l q u e se b u s c a b a : d a ro a ts c .
líi se tr a ta r a d e tr a d u c ir U fra se « m e lo tra e * , te n ­
d r ía m o s e n c u e n ta c ó m o s e d ic e « trae » , y v ie n d o q iw
su tr a d u c c ió n e s d a k a r , p o n d r ía m o s s t a c o n tin u a c ió n
d e su ra d ic a l y d ir ía m o s d o k a r s t, q u e es c o m o se tra ­
d u c e la fra s e « m e lo tra c * .
S i s e tr a ta r a d e tr a d u c ir la fra se
« n o s lo h a b ía n »
te n d ría m o s e n c u e n ta c ó m o s e d ic e « habían> y v ie n d o
q u e su tra d u c c ió ti e s e u e n (2 ) p o n d r ía m o s
después
U )
«
liu a l
i I t U¡ o ¡ t i ¡o. A q m , c o r i ^ w
uM » deJ r n ^ o j u b / t It
« isvai a le lo,
D i w l * Q i í i n á t l c a d e 1 j K f a l A c P d c io U U i p a f l ^ j a f p a p .
« E v ia u M
cor
I I t*l n a l s o B ld o < |iie p n n l a n n a l a c o n c i K r c n c l a a « d o s c j s o a ü i& (ifit0 9 d e l n i > >
“•'> p t o n o ü i b t e ; s i a l a p r - B c s t s / L E U I s ie L A n i r t u ?
-a L f LA
lé i, l e . i i i U f J a u n s o m ü ^ i t i s r a l o , q u e « c « u « a o i t i f i i J o j i o S K I A l e í •
Cl
P » fa
* Jn o
«9<a> o p e t a f H X i n
ia
looéik» de é»i-,
t r .i1 < k o d a
Bay
ftc » Jó n
guc
V
sb s « Vj.
M (* .r
« » la * n
o m n
m a k ila
ei vo ^o « s
iw in t»
i »
C bin a
U
la
fu rn ia
f« o u
d e su
ra d ic a !,
y ñus
re su U a ría
easkuen.
que
U
flex ió n Ira ü u c lo r a d e la írase .
E n c u a n t o a l í s o , h a y q u e a d v e r t ir i |u e s ic m p f e q u e le s ig a a l­
g ú n i u f lj ü q u e n o
s r a e l t Ue la p lu r a liz a e ió n te r m in a l s r
con-
v ijjr(e e n ís u
-Badarr>als<> 2 .
—
^
W tvs.
- ¿ Q u é le llevas?
_ L e Mevü u n a m anT ana.
- ¿ Z e r d a ro a ts a ^ u ?
— S a g a r b a t d a ro a ts a t.
C o n j u g a c i ó n ob j e l i v o - p ro n o m i n a l
d e lo s tie m p o s p eriírá sico s
In d ica tiv o
P R E T l t R l T O H fiÓ X IM Ü
S e lo ... 0 )
S v lo .
ha
he
»
llPS
»
han
hem os
h a b é is
(O
»
*
»
ha
*,UI ó c u t v i
temado
-
.
•
deu^M í
d c u lM z u
-
•
kun
Ueut&azue
» d c u ts fz u
— > deiktVkC
ho in o a
>
— .
h a b c is .
»
— > <|rut&c£uc
E.C«S4Tn.i3 4Í«^rllr q « « i f
Jo « ( I ó f n
>
t
has
— , d c u lw
— > <leot&agu
„ ó c iits c (2)
d c u ts e t
tOiroi3c
>
lie
dcuJSCKU
«luoitia itqaitrrt,-. « « 1 . t « P « "
c u k u o m » i'e r e c t v * p«r ( e i lo .
DTu toUfna ftcxio-i
l. f o .-. «
8«ixt1ia f «
a «I. y l*
‘ w c u 'o « :
C o m . * e 6 « i* * > l- « u r r e f l l « * r i 0 3 k i « < *
á*
tO fl]K g « iW .
U D fí.« i> l(P '» a lw t í y F- t# siempre a l .iluiur.», w
no « l « f
« o í- id o
co.ocldcnu-4 *
« « , o..n<lo I » « a , « 1c.
f i ¡ t D ifn eii e lU s y U * a iw it , 9ln . » ib u ir l» * a n tP la .
^
.
N oA l o .
,M« ío ...
1ia
has
Wuncio— ArKi d e u s i
> — ■ deii& U zn
han
>
h a b é is
>
-
> d e u s tc
— •
deusU zue
ha
i<>inajk> ~ A
has
'
han
*
-* > d cu sk o ?
habéis
>
— >
ha
toaiO o *Arta dculsii
> - > d ? u l« u l
» — . deuiB ue
hem os
•
— > deulsuQ U
P K E T l R l/ O
h a
tom aOci - A r t u
.
— I
d e u t^ u e l
jia n
>
—
d cu lsu c
h e ñ io s
>
— > d c itts u e g u
tonudo—a d j e u U a n
» — / n e u n ts a n
>
— > z c u n fsa n
h a b ía n
h a b ía m o s
>
>
> c n ts c fi
> ^ 'v u n tsa ti
h a b ía is
»
— e z e u n ts ^ ri
R E .H O T O
h a b ía
h a b ía
nm od«)-A rtu e u ts c u
h a b ía s
h a b la ti
iiab{;^nios
h a b ía is
-
-
>
*
.
-
« zcH ofseii
V eu tó ieri
n cu n tsc n
.
— . g r u n l^ e n
»
— • z e u n ts íe ii
N o s 3o...
M e lo ...
lo M ó o -A ttx e u s ta ii
lu b ía s
h a b ía n
»
>
- * z e u ^ ta n
— > eiistcn
h a h is is
>
— •
z e u s tc n
h a b ía l u n u d n - A m eu& kun
h a b ía s
- — » z e tis k u n
h a b ía ti
•
h a N a ís
*
- •
-
'
cuskur'Ti
/e u s k u e n
Ok lo .
' f e lo ...
ktabía
>
Se lo ..
habm
lu b ía
d « u lsu e
be
S u lo ...
h a b ía
hafífa
dcusku 2 uc
O s lo ...
7 c l o ..
he
han
rtu d e u s k u
— » d cD sk u z u
to m ad o -A rtu e u ts u ji
h a b ía
inm aiM -A tlu c u ts iic n
— > ^ u ts u e n
h a b ía
h a b ía n
*
»
-
> n c u ris u c n
. v u ls u e »
— '
h a b ía m o s
»
-
»
h;4bía
>
— •
h a b ía n
>
h a b ía m o s
*
tte u iits u n
^ u n ts u n
g ^ u tiU u e n
Im p e ra tiv o
•
.s e lo
,s e !o
> eyozu
tó m e s e lo
h ^ ira'sclo
(vfT iii& elo —
•
Jó m e n se lo —
»
beyoe
lo m i d s c l o —
> e y o iu «
( u m id s e lo —
»
c y o c 2 uc
trtftie v io
— am u b e y o
lóm am elo
—
heyoe
— Artu b e y o e
» eyoezu
. r a c 'o
tó m e m e to
B O tlO
lá m e n o s lo
A m b c g ls t
»i3m:ìrij<(o
»
CR'shZU
d ó m e n m e lo **
to m ád ro clQ —
» b e b is te
* f g is la ;’u e
> e g i^ k u z u
tó m e n n o s l o —
»
b e is k u c
to m á d n o s lo —
»
e g is k u z u c
...o s lo
. te lo
(ó m e fp lo
K » n « iH e lo
(rtm e o s lo
— Aiiu b c i i u
-
>
— Arin b c ìs k u
lÓRUiicislo —
- - Aiiu b i'iz u e
tó m e n o s lo —
b c iz u c
•
bei-’ uee
Bl im p e ra tiv o sintètico
S n n m u y c o n ta d o s lo s verbc** q u e tie n e n
í m p t r a l i v o ^ In lclico .
E i'o n , e lo r r i, i M i , j o u i t , e k a i n . e r o a n . e u k i y x lg ú n o fro ,
K>tn e n )a conjugacii^Ji p u r a ; q u e e n U p r o n o m m a l r.o s e o y en
m l ^ í o n n a s d e im p c r a i ir o
ú e k a r s f . < lrá lg a m e * ,
F l'o e u y c k ü M c ,
s i n t é i i e o q u e ía s o h je liv o -p ro n o m ÍJia le *
y e k ú s iie ,
p r o p ia m e n te p a r e c e n s e r o b )C lÍv o * p ro iio -
n n n a l e s d e e k a r r i ( lo m is in o q u e b e h a r s l) , s e e m p le a n , m p e c t i v a m e n tc , e o n U s ig n ific a c ió n d e « tlain e» y < d a d m e » .
L t m is m a c o n ju g a c ió n p u r a d e l im p e ra tiv o s in té tic o so la m e n te
c n e l o r r i e s c o m p le ta .
B e tö r . V en g a
E rd u . V en
B f t o e , V e n g a ti
E r d ü » e . V e n id (1)
L a tie lo s d c m i s v e r b o s c a t ^ e d e s e g u n d a s p e r s o n a s
( j s te r c e r a s s in g u la r e s ,
ta n to a c tiv a s c o m o n e u tr a s , s e ío r m a n
co n b e y n ú c k o r a d ic a ! , lo m is m o q u e b e fo r .
B e g o . E s té — B f ' A a . T e n g a
V
la s p lu ra le « , s í s o n n e u tr a s ,
c ü ji
b e , n ú c l e o r a d ic a l y * ; y si
s o n activ :ts, c o n b é , n ú c le o r a d ic a l y f ,
Begf>s. E s te n — B é u k e
T engan
E n lo s v e r b o s n e u t r o s q u e , te n ie n d o p r e s e n te d e in d ic a tiv o , c a ­
recer) d e s e g u n d a s p e rso n » « d e im p e r a tiv o s in lé lic o , s e s u p le n eslas c o n la s s e g u n d a s d e ^ q u e l tie m p o .
h $ tá , e s ta te . - Z agO r
E s la d .
— Z ago«
T f:M A S
DE
T R A D U C C IO N
(Y.^r e k a r r i d e u s t n /u B ilb o tik ? - T K íp e l b i t c k a r r i d e u ts iit, c d e r r a . — ü r r e k e z d e u s t e ^ r e k a r r i. — E r , o r r e k t i d e u t s » « z e r e k j r rik o . — K o rta k o s a ts g u z t ia M a n n k e r o a ie n d e u s k u . — A t¿ o e m o u
c n s k u ii J o a n c k d i r u a . — N i k c z n e u n ts u e n e m e n d o . — E m o n egí«k u 2u g u r i .
M a in ik e m o n jjo d c ijls u z u r i . — M * n iik s iz o e m o n
e n s ta n . — ¿ Z e r di*kars(a 2 u o r? — L z la k a rts iit c z c r b e . — Ñ ir e d ir u a k M a iiu r i d a r o a ts a z u c z . - Z i i r e d ir u a k « t a r o a 1 « g u z iñ o r i be.
'
P iU p cn b e y a M a n iir i s a l d u g e u n t u n .
T tá e m e a lg o d e U Ü bao. — r;Q u é te tra e ré ? - T r í e n o s n n a b o f-
nfl.
ii>
trán,
D o s b o in a s lc tra je y o a y e r a (u lie rn ia iio , — N o le tra ig a s
E fd a
BroDisTí"*»« es c l iofinÍ»i*o <»el « t b o
« yfo « , k h J M i o a « luego
enla¡(^,
cráu,
*.e»w Ainjí.
A-imlMOO ftffcMi«« o iiiÍo « u f n « ™ ie oeW * de set e l
tt9t>, i«a lle««do « » lin jü c a r 5hJrrU%
/ lu efo , p ix
^
ha <utma(}o e u t s i f , «loxiad».
« m o íiíe tih a fs e * .
De
« v a l d . . P o t fai»« a iu lo g j» , c e o o id>
de í u t t i , •ae®*
a r a lo fl« , ?e eetsi,
b o in a s 8 m i tte im a n o .
t lé v a m e «>{0 ¿ L u ju a ( L o y u ) .— ¿A q u ié n
le h a s c o m p r a d o « c s ilb o ? — E s t? s ilb o n o se lo h e c o m p r a d o a
n a d ie : m e lo h a Uí<do h t p j i r 'O — D in o s la v e r d a d . — V o S iem ­
p r e US h e rtic h o la v e r d a d . - - M a n u e l o s d a r á el d i n e r o d e la lie rc d ü d . — r ú n o n o s d a r l ^ n u n c a
Y o e l a n o p4SadO <’S d i
T « n b i é n 1 « d í a v u e s tr o s h e r m a n o s
l e s ü is ie n a d a . — A li la m b lé n le h u b k n d a d o
la m ita d , si hH-
b ie r a s p e d id o .
L E C C IO N
X X X V II
Síj^ue Iñ coojug;aci<3n o b | e i i v o - p r o n o m i n a l
d e lo a t i e m p o s p c r i í r á s U o s
S ub ju n tiv o
H K C SE N re A BSO LU T O
^u c
Q i i v 0C l o .
(o m c
— Atl" difeiioii
—
>
d a ^ io d a n
\o r 9 t
lo m a m o s
(o n ié ii
— Artu d íg i ^ e n
— * d a g io e tia ii
d a g io z u n
> d ag io ci)
lo m e s
—
to m e u
—
**
»
d a g io g u n
lo m e m o s
—
>
d a e io z iic n
lo m éis
—
—
a v l o ..
to m e
to m e
. .
>
to m e s
t«>mf'n
> d a g io e z u n
•
c lig to c n
» d a s ío c x u "
> d a g io c z u e n
^ U O 006 l o . . .
Q u e m e l o ...
to m e — Aciu d a g is la n
lo m ^ s * * d aj'isU ^.im
to m e — Af’i* di»>»i'>kan
lo m e s — > d i« g i^ u z u ii
Jv m e n —
* d a íjisl^ «
to m e n -
lo m é is -
*
lo m é is
d a g is U z u e n
—
A n u f s i r o s h e rm a n o » n o
»
• '
d<*g^kueii
d ^ g is k u z u e n
Q u e t e lo ...
Q nv o e lo .
to m e
lo m «
— Artu d ag H «un
— » d jf iils u d a n
to m e
to tn e
—
»
to m e n
• • » 'd a g lts u c ii
to m e n
—
»
d<*giisuen
to m e m o s —
>
d a g ils n q ju n
jo jn c m o s —
•
d a jfits tij^ ii
A rtu d a g i t s u e n
d a jc it& n e d iin
L as f1fxío;ie< a u x ilia re n d el p r e s e n te c o tid ic io n s l d e l s u b ju n tiv o
s o n e s ta s m io m a s c o tí )as « tg u ic u tc s v a ria c ió n ^ » :
p re fija c ió n d e b a e n tc x la s rMas,
s u p r e s ió n d e ú n e n la'4 te r m in a ti a s e n á ú n
f s u p r e s ió n d e n e ;t to d a « la s d e n ie s
H K E T fK ir O
IM ('Í- X Í‘ K< T O A liS O l UT«>
Q ue
Q u e s o l o ..
lo ..
to s ía s e
— Atti) r g io n
to tija se
to m a s e
—
>
n e n g io r i
lo m a s e
to tu a ie s
(a m a le n
-—
—
>
z e n g io n
to m a r e s
*
e i'io e ti
lo m u s e n
to m á s e m o s —
g e n g io ii
to m á s e m o s —
gCTiKiocn
to tiu s e is
z e t ig lo c n
to m a se is
/•en g io en
-r
e c is ta n
A rtu
»
—
—
to t iu s - e
—
> z c n g js ta n
to te a s e s
—
lo m a se n
»
e x is te n
to m a s e n
to rn a s e is —
•
z c rig isU n
to m a s e is
•
Aiiu ei^lskun
>
> r c n g js k u c n
to m a s e
—
e g i¿ iin
to m a s e
—
to m a s e
— •
n e t ig íi u n
e g iz u e n
to m a r e
to m a se n
—
—
g c n g iz u ii
to m á s e m o s
^ »
z e iig is k u a
> c g ls k u o i
Q u e O i 2o...
Q u e t v lo ...
to m á s e m o s — *
r c n tjiü c n
> e g io c n
—
to m a se n —
lo m a s e n
e g io e n
> iietigiwen
Q ue nos lo ..
Q u e m e I v ..
to m a s e
- At»u
a . iu
egnuen
> n e n g iz u e n
» ecL zucn
•
E'^i*s¿*znen
f le x io u e s a u x ilia r e s d e l p r e t é r it o c o n d ic io n a l y la s d e l pre«
(é rito a b s o lu to s e d if e r e n c ia n e jitre s i lo m is m o
la s d e l ¡>re>
s e n « a b s o lu to y p r e s e n te c o n d íc io o a l.
C o u d ic iu n al
c o n J icio n a ilo
FU TUPO
SI se lo...
Si se lo...
— Atjnko b a le u ts o
b 3 n e u n t» o
— ___•
•
__
h a z c u n ts o
— »>
lo m a se
lo m a s e
Jom sSP^
lo m a s e n
•>
lo m á r e m o s —
to m a s e is
»
—
»
to m a s e
to m a s e
— Attuko b a lc u ls e
—
s
b a.n eu n ls€
to in a s ís
—
—
-
b a ^ e u n ls c
hi^leutsic
to m a s e n
bac<'U tit»o
to m á s e m o s —
b a g e u n ts e
b a rc u n tse
lo m a s e is
h a z e u n ls ie
— Atüi):o b a le iisl
-
SI nos lo...
Si me lo...
tom x& r
.
>
h a ic u t» e
to m a s e
— Aniiko b a lc u s k u
lo m iíse s —
>
ba»''*un^l
t/jjn a srt —
•
lo m iise ii —
»
ba]ei)<:te
to m a s e n —
»
baleusfcue
to ra a se i« :—
»
b a « u n < lc
to m a r e is -
»
h a /e u n s k u e
Si 08 lo ..
Si le l o ..
(ornase
—
loMiasi?
—
—
to m a s e n
—
to m á re m o s —
tn m a s c
— Armko b a le u « u c
b íiie n n is u
tomaj>e
—
•
W n e u n ts u e
b a le u ts u e
tom a& en
—
lo m á s e m o s -
>
»
b a le n is u e
h a g e u n is u c
A r i u k o b a U 'U * 5 U
»
bazeunsku
b ^ g c u n t^ u
f x c u s a m o í a d v e rU r q u e c l t o n d i r b n a l d e c o n d ic io n a d o
p ic -
t é r i io lic n c la s m is m a s f le x io n e s auxiliarc:> q u e e l c o n d ic io n a l ú t
c o n d ic io n a d o q u e a c a b a m o s d e v er,
LECCIÓN XXXVIÜ
T e r m in a
Ea c o n iu j c a c íd a
o b jctiv o -p r o n a m in a l
d e lo a t i e m p o s p e r i f r á s i c o s
C o tid ic io n a J o
rUTUKÜ
S e l o ...
8 e l o ..
(ruñarla
— Aíiuko le u s k io
—
>
iieu&kio
(urna ría
(o m a ria s
zeu& kio
lOfTiarisn
to m a r í .1
AHiikQ icii'skíc
( v d ijr ix
»
n c u s k if
—
—
>
i
7 eu ^ k ie
l« iisk ie
Ic u sk ic
k o m x rú s
i(>m jríafl
lo m a r ía m o s -
^ 'M s k io
(<^n)étfaino<; —
>
K cuskic
io tiiariaÍ>
z c u ik ie
lo m a r ía is
>
zvubkk
—
lo,,
M e
N o s l o ...
to m a r ía — Atiubo le u s k íl
lo in i* rú s
*
2CU))&ktt
to rn irla
— A nuko l e u s k í g u
lo t n a r í a s
.
to n u r ía n —
»
I c u 'h i d c
m tn a iia n
lo m a ría
»
z e u n sk U le
to m a ría is
—
i
*
z cu trsk isu
»
je iis k i? u c
»
z c u n s k ig u c
0 9 I n ..
T e lo
tó m a r i a
— ajuiIco I c u s k iz u
lo m a r ía
— AHuko leu<ikizue
(C im arla
—
»
ncu& kizt>
to m a ik a
—
•
n e it^ k iz u e
t<^rnar(ari
—
>
leu 9kixue
lo tiia iía ii
>
Ic u sk tz u e
lo if ia r la m o s —
•
g e u s k ir u
to m a r ía m o s —
»
^’cu & k ü u c
P o te n c ia l
P ÍF S C N T E
S e lo ...
S e lo ...
puede
to fB jr-A n » leyó
> — y neyo
> — • z in c y o
p u e d ft
puedes
pueden
.
podem os
> — * R in cy o
> _ * z in c y o e
p o d é is
— ,
Ic y o e
r»uede
puedo
te n a r— Ano 1cyoe
. — » neyoe
puedes
»
pueden
>
podem os
» — ■ a iu e y o e
p o d é is
-
puedes
« o ta r Arfn ICiSl
» _ , 7 in e is t
pueden
p o d é is
> » _
»
,
le is ie
z in e is te
puede
puedes
A rtu
o
pueden
•
podem os
•
— > le iz u e
-
*
— > z in e y o e
pueden
> _
,
p o d é is
*
> zliieife;iie
le ig u e
O a lo ...
leizu
> n e i? u
tM s a t
> le y o e
w iia r - A r tu tei^fU
. _ , z in e ig u
T « l o ...
puede
puedo
-
M os l o .
M e lo .,.
puede
— > y in e y o c
g in e i 2 u
pnpde
tooinr - A ttu !ei*ue
p u e tif '
pueden
* — >
* »
cifizu c
le íz u e
podem os
»
g m e iz u e
-
*
P R E T E H IT O IM P E R F E C T O
S e l o ..
S e lo ...
p o d ía
p o d ía
p o d ía s
p o d ía n
lomar— Attu le u sk io fl
, — i n r'u n ^ k io n
»
•
p o d fa
{todía
loB éc— Atiü k u s k i e n
6 _
, n c u n s k ie n
« > r P u n s k io n
p(^día$
t
— > zrM tiskIett
• le u s k íe n
p o d ía n
»
..
p o d ía m o s
p o d ía is
. . . »
-
p o d ía m o s
> — * ficunsfeion
p o d ía is
> —
> z < ru n sk ie n
f
_
>
Ic u s k ie ri
g e u n s k ie n
,
7.eunbkicn
NuB lo...
M e l o ..
pf>día
eooot - A t f u I c u s k i d i i i
p o d í:i5
»
*
z e iiu s k id a n
^Kclfan
poiilai»
* - » leuskidcu
• — ’ zcun^l<ÍU.'Ti
pod ín i>ioar - Acw leu íkigu ti
podi.'ts • — » zeunskicun
podían • — * leuskt^'iien
podíais • — » zeunskiguPn
O s lo...
T < l o ..
podía
lomít A»(% l^skizuii
p<HÍia
>
*
iiru s k iz u n
l><xljan
podíamos
» — » leu^kizucn
• — • geuskízim
podin
loesc—Arlo leuskizucn
, ncusbizitcik
.
_
podíntnos • -
,
Ic itsk iz u e n
» gcuski/ufu
Como $e vc, estas flexiones auxiliares ion las misma's del condi<lof>8do con estas liecms *arlacionc5; sudación d r ún en las
Jerminada* en f. y suhj.<ción de /i <;n lociís lai dimáü.
V erb os reflex iv o s y verb os r e c íp r o c o s
V e r b o s re fle x iv o s e n c a s te lla n o s o n lo s q u e
conM jro a n te p u e s to o
s u fija d o u n o d e
llev an
lo s sig u ie n te s
líT o n o iiib r e s ; m e , íe, se, n o s, o s, s ie n d o el s u je to el
m is m o q u e d e n o ta el p r o n o m b r e ; d e m a n e r a q u e su
a c c ió n v u e lv e al m is m o s u je to q u e le rig e .
f ije m p lo s :
y o m e q u e jo o q u é je m e
tú te asu sta s, etc,
V
e s to s v e r b o s s e tr a d u c e n al e u s k e r a c o m o n e u tro s,
si s o n n e u iro s , h a c ie n d o c a so o m is o d e la tr a d u c c ió n
d e l p r o n o m b r e m e . le, se . n o s . os.
S i s o n activ o s, c o m o a c tiv o ^ y tr a d u c ie n d o
el m e
p o r n e u re b u ru a
el íe p o r ¿ e u r e b u r u a
e l nos
p o r g e u re
el os p o r z c u ro n
bu rú a k
bu rú a k
6l üC p o r b e r e b u r ú a o
e u ro n
b u ru a k
s o g ú n q u e e l se se r e f ie r a a é l o a e llo s
«
S e h a m a ta d o .
--
S e h a n m a ta d o . —
B e re
b u ru a il dau
E u ro n
b u r u a k il d a b e /
S I e l m e. fe. e tc ., es d a t iv o , e n v e z d e a c u s a tiv o , c o m o
e sto s d o s e je m p lo s , s e d ir á , n a t u r a lm e n te , neure bir-
en
r u a r i, ze u re b u m a r i, e tc . ( 1 )
V e rb o s
r e c íp r o c o s , c o m o
in d i c a su m is m o
n o m b rt,
s o n lo s q u e d e n o ta n r e c ip r o c id a d .
y
ll e v a n e n s u c o n ju g a c ió n
u n o d e lo s tre s p r o n o m ­
b r e s p e r s o n a le s p lu r a le s n o s . os, se. P o r l o c u a l s ie m p re
es m ás d e uno o
p lu r a l su s u je to .
A n t o n i o y J o s é s e tu te a n
P ed ro y
y o n o s c a rte a m o s
T o d o s nos
q u e re m o s
V o s o t r o s o s o d iá is
P u e s b ie n ; t o d o v e r b o i* e c ip ro c o e s a c t iv o y
k e ja
a l eus-
se t r a d u c e c o m o tal.
e n c u a n f o a lo s p r o n o m b r e s /?(!.';, o$. se, lo s tres,
Y
in d is t in ta m e n t e , se tr a d u c e n
p o r cilkar.
A n t o n io y Jo s é se a m a n . —
A n t o n lo k e ta J o s e k
N o s o tro s n o s a m a m o s.
ü u k
a lk a r m a ite d a b e (2 )
—
alkar
m a ite
dogu
Sá
Qtij're, (MJCdC
Notf..« q u r m u i
ijiia r »
i
pie vcibj
e
i1 prunitoaur pO«e$lVO ntU fl. «tC.
con U n n f n iu a i.n
g ^ g i i > u b i4 r p f | it > f
ér
« tu
c lx e
4c
v c ib o f C
(t.iUme r«'r
0D ip a e s )i> *
« • lu i^ a ia iis s
a
« ¡a *
V o s o t r o s ü s < im á is . — Z u e k
a(k ar
m a íie
dozue
Si e( /IOS, o s.
C5 d a tiv o , e n v c¿ d e a c u sa tiv o c u m o
c n esto ^ Ire s e je m p lo s , s e d ir á , n a iu rn lm c n tc , alka rreri,
e n v ez d e a ik a r.
ts o s
s e h a n d a d o la s m a n o v
a lk a rre ri e m o n
- - O rre k
eskuak
d e u ts e z
L C C C IÜ N
X X X IX
Conjuj^aciiio í a n i i l l a r m a s c u l i n a
I n c o n ju g ^ iiiA n f a tn ilia t e s d e d o s cUse<;: in3<icuHtia y f é n m in ii .
M a s c u lin a e s íq ie c lla q u e «
e m p le a c o n v e r s a n d o fa ríjilja rm e n le
c o n v a r ó n , y f o n c n i n a b q u e s e e m p ic a h a b l a n d o fa m íH a tm e t t '
c o n h e m b ra .
A l a s fle x io n e s
q u c
&c e m p ic a n c n a m b a s conju>»flcÍunc5 la s d is -
f i n g u im o s a s im is m o lU m iin d o a la s p r im e r a s H ex io n es rn n sc u lín a s
y a la s Sk’^ n ü i i ^ , lle x io tie s fe m e n in a s
A te n d íc tiilo c o ¡n o s ie m p r e a la c la r id a d y b u e n m é lo ilo , iic ja irn >
p a r a m á s l<*rde la e x p lic a c ió n d e la» fle x io n e s íe in e n in a s , y ex p Jic j r e m o s e n e s te p á i r a í o la f o rm a c ió n d e la s n ia s c u lin n ^
Ij
c o s a n o p u e d e » c r m á s S encill«.
U n a v e z ap ix 'n d i< la b ie n
l«i cor^jtig;ieÍ6n c o r le s , e o m o s u p o n e *
n io 8 la h a b r á a p r e n d i d o u s te d , e l e s u id io d e la s f le x io n e s m a s c u ­
lin a s n o le o f re c e rá n in g c in a ilificn lM d .
P o r q u e p n r a ii^ b c r la s fle x io n e s m a s c u lin a s , n o h a c c fa lta l u á i
q u e s a b e r c ó m o s e m a s c u litii/a n la s c ó r le le s .
P a r a m a y o r c la r id a d , d iv id ire m o s í s t a s e n d o s grnj>o4i Flexiones
c o rte s a s q u e lle v a n z u , ts u
var» J1 Í : u , n i í s n , ni ízii
û
I z u , y f l.x io jie s c ó rle se « q u e n o lle ­
D e la s f le x io n e s q u e lle v a n i u ^ i i o h i f c a s o , p o r q u f U s c o n íu g a c io jie s ía n ii|i» r? s n o s t p u e O e n e m p le a r m á s q u e c n n u n a s o la
p e r s o n a ; c o n m i * o lo v a r ó n la m a s c u lin a , y t o n u n a sc^a h e m b ra
1 « f c m c n in j.
F l e x i o n e s c o r t e s e s q ite l l e v a n <za>, <tsa> o «tzu>
L a í q u e lk v a » i z a a l f in s e m a s c u lin Iz a n c o n s o l o
c a m b ia r 1«
2 U c n k.
Y la s q u e la lle v a n c n m c tiín , c a m b iá n d v U e n ka.
A s í d e d a u k a z u , c o r té s , d a u k a k , m u s c u lin a
y d e d a g i z u n , c o r té s , d a g ik u n , m a s c u lin a .
L »ç q u e lle v a n I s u a l f in se m a s c u li» i^ jn c a m b iá n d o la t n sk .
Y la« q u e la llc v a ji e n m e d io , c a m b ü n d o l a c n a .
A s í d e J t u t s n . c o r té s , d e u i k , m a s c u lin a
y d c tíi’U K « ', e o r t « , d f i i u l , m a s c u lin a .
L a s q u e lle v a n I z u al t>ii se m ^ c u l í n iz a n
c a m b iln d o h
cn
fe
Y la s q n e ia lle v a n e n m cU io , c o n ^ p o r fin a l, ra n ib ia i> d o U tal
;zci::cn z d t
A íi, d e y o U ü , c o r té s , j'tffe, m a s c u lin a
y t k g ú / X ü t i u z , c o r té s , g ú l x o i a k . m a s c n lin a
F l e x i o n e s c o r t e s e s s i n x z j i > , «tsu> n i <tzU'
I j $ q u e c o m íc iiz a n c o n d . c u a lq u ie r a q u e f u e re s u ta* m in acló n ,
p a r a h a c t r s c racsculin.»«, p id e n c a m b io d e «u íjiíc ía l e n y ; y a d e m i« ,
si te r m in a n c n v o c a l, s u f i p c i ó n d e k
I > i¡aiilco, y o u k a k
«i t e n u in a n
•
f , a n te p o s ic ió n d c » s r t i a final,
s ie m p r e q \ic la a n t e r i o r i n m t d í a l a n o ^ c a r
Av
v .
o> V ,
'''•
y si tc n n jf ia n t n l o r . c a m b io d e l a / u r ta l c u k .
dakít, yu k w t
— dahorl, yuküTt
— dobit, yabik
— üoto/, ^ n lo k
De
L a s q u e c c 'm ic n z a n c o n # s 4 h a c é n iijasicijljiias, p r e f ija n d o y
a
la i n k U l .
eukon. yfaJuin
— eutsan, yfuisüti
De
L a s q u f c o m ie n z a n c a n g , i o a , p a r a h a c e r s e m a s c u lin a s p id e n
b ia t e r p c s i c i ó n d e a y c n l r c la in ic ia ) y le tr a s in m e d ia ta s , y a d e m is
s i t e r m in a n c u v o cal, « u ñ ía c íú n d e k
s i te r m in a n c n z . s u f i ji c ió n d e a k
y ? i K 'rm ín a n c n z a n , a n ir p o s ic i ó n d e o a la U l s v n
fin al
O c g e u M O i g a y e a s k iO k
— g i n d u k c z , ffa y in d iik e z u lc
— g í n A i z a n , ¿ ¡ a y in d u a z o n
L as q u e c o m ie n z a n c o n y |> iden ^ n c i l t a m c n l e
s i tc in i i n a n c n s'o c a l, su fija c i6 n d e k
i \ le r m tiia n e n í o ?, su fija e ió n d e efe
y si le r m in a n e n z a n o n n o p r e c e d id a d e r a , ajite*
|>o<iici<^n d e j
a l a ta l e a n o n R nal
D e y /ik ii, y a k u k
— y a t. y a la k
— yotaz. ya ta ta k
— yukuion, yakuazan
— yokun. y o k m n
L a s <iue c u m i e n / j o
c o n z , p á r a h a c e r s e m a s c u lin a s , p id e n e li­
s ió n d e » ( a In ic ia l, y ¡^dem is
9 i t e r m in a n e n v o c a l, s u fiia c ió n d e k
91 te r m in a n c n ó a z u h a . e n m b ío d e l U l ¡Saz o t a z e n t
its
sí te r m in a n en z a n , c a m b io d e l ta l z o n e n o n
y s i te r m in a n e n z , n o p r o c e d id a d f
o / a , e lis ió n d e
la t i l z Hiial.
D e z e u n k e , e u n ite k
— z i n d u k ^ a z , in d u K f/
•
z a fx a ln z , a tx a t
— z o l U z a n , a ite a n
•
A ijiif e o n
Z fig o z .
a n o
reiflció ii a l a s q u e c o m ie n z a n c o n z
y l e n n l n a n cn
z n o p r e c e d id a d e d i' o iu , s e h a d e a d v c r U r q u e la í^ r m a d e U
f ltx tó ti c o r té s q u e s e h a d e to m a r jtfira s u m - H u l Í n Í z j c Í ó n h a de
la r e a l y n o
fo n é tic a
A s í, p o r e je m p lo , p a r a U n u s c u 1 lo iz a c i0 » d e z a t o z s e b a
if tin a r s u F orm a r e a l z a t o r z y |> ara 1* d e
zq U U z,
de
zu b U e.
Y a s i r e s u lla r d
d e s a to r s, a to r
d e ta b ü 9 , abU
L a s q u e lle v a n p r e fijo b a , se m a s c u l in ít a n l e m is m o q n e 1*6
q u e n o l o lle v a n .
L a s q u e lle v a n p r e fijo b e d e
im p e r a tiv o , p a r a q u e p u e d a n s e r
m a v j u l i n ü a d a s , p id e n e n g e n e r a l in te rp u b ic ift« d e
e n tr e e l d ic h o
p r e fijo y la I c ln i in m e d ltt;i, y a d e m á s
si te r m in a n e n v o c a l, s u f íj- e ió n d e k
si te r m in a n c n / o r , c a m b io d e b
til
/
o
r
e n íf
si ( e tm in a n c n i , a n te p o s ic ió n d e u a la ta i t
y SI te r m in a n e o z , $ u fi¡a c i6 n d e üA:
M o to b e n e . * L i$ p o c a s flc x io n e « q u e c o m o z a í f u d a z lle v a n in ­
fijo p l u r a l íz a d o r //, p a r a q u e p u e d a n
s e r m a s r u lin lz a ils s , exlkfe»
q u e s e le s d c s p r e tid a d e d ic h o in fijo .
C asos a isla d o s
L a fle x ió n m a s c u lin a c o r r e s p o n d ie n le a l a c o r l é i L a s iñ tf e s fkj^
g iñ tz ü z a k ,
I j co T resp d n d Í'* iitc a* la c o rlé * b o H r o ,
—
b o l/fz .
b a litz o e a k ,
iH jlilio k
i b u n ln fí.
M /r ,
b a n in tz c k
b e ii n k
M te z .
dú.
dok
dabe.
yoek
doti,
yok
d ir u ,
dczoh
yoa^u
dogu,
fh o n .
ü e it o í o li
yuan
y o tk
n a itu e .
^ y o ta k
a ara .
gO M k
g e n á ito n .
guyoon
g lñ ftín .
g in izo a z a n
nübe.
nayoek
ñau,
n o (.
aayok
nok
nedon,
nayoan
n ia lg a n ,
ta n ,
n in fs o ú n
ta r a .
io a n
ns
ilT e a n ,
eooenn
P e m ln i£ íii:in n d e f l e x i o n e s m a s c u l i n a s
Las
a )
flc x to flfs m a s c u lin a s se lia c e u fom cnicw s:
s i t c i n i i i r j Q 'e t i
v o c ü 1,
c o n su fija c ió n d e
n.
D e o g o . m a s c u lln n , u g o /ti f«nieniiiit
b)
s i je r m in a n c n If, c a m b iá n d o la e n n.
D e d o k , m a s c u lin a , rfc*/í,*ícm cjijna
c)
s i ( c rn ) iu a n e n / o r , c o n su fija c ió n d e n<i.
D e o b il, m a s c u lin a , n b itn a . fe m e n in a
— Q to r,
»
a to r n a i
»
d)
$i te r m in a n c n a n o n t . ¿ n le ix in ie n d o n a d ic h a o n o a l
D e y ú k io /, y a k in n l
-
e n d u o fi, e n d u n a n
e)
%i « n n i n a n
dkhx
e n t.
no
p r e c e d id a
á t o . a n te p o n i e n d o
au
a
t
D c Ir tíiu k íf. i n J u U f í ú t
-
a u t, a u n ai
C asos a isla d o s
*
L a fle x ió n f t . w « i n a c o r r e s p o j id i e ti lt a l a m a s c u lin a c z e s a s a n
la c o r r e s p o n d ie n te a l a m a s c u lin a o ü ru . íta n a g u
—
y o a g u , y o n a u 'J
PluralIxaciÓQ U r m i n a l d e fle x io n e s f a m i l i a r e s
L a p lu r a liz a c iú n ( e rm ln a l d c la s fle x io n e s acfiva^ U n to m aftcu*
U n as c o in o f e m e n in a s $c h a c e c o n U m a y o r fa c ilid a d .
D iíSii i n t e r p o n e r la s ila b a z a
ésU
e n tr e s u f in a l y l a s le tr a s q u e a
p r c tc d c n .
T ñ lü tie n e s ( v a ró n ) . -
D au*
T ú lo t l c n « ( h e jn b ra ) , -
D an-
k an .
T il lo s tie n e « { h e m b ra ). — D flu-
kak.
Tvi lo s tie n e s '( v a r ó n l. — D a u -
kazan.
k a^ ak .
P o r .ix c e p c iy o r la» f le x io n e s fe m e n in a s q u ^ k - r o i i n a u e ji n o /
p r e c e d id a s d e n a p id e n ^ u e e l z a p l u r a l¡ z a d o r s e le« c o lo q u e inm e d i a t a m c n k a n te s d c l d k h o n ü .
Y a u k a n a t. — Y a u k a z a n a t
Y eu k an a n . — Y cukazanan
TEM AS
D E
T R A D U C C IÓ N
(C 0 N V K R S A N C K > c.O N V A R O N )
I
,
N o t e v e n d r S 'í w . — Y rt 1e lo d a r é m afi» n a — M a ñ a n a m e d irá «
eso. — H oy
n o h a y aq cií 'm x iu a p a » .
- S i 'tu v ie r a s
v c r íf C e n z a . . . -
H o y n o h e m o » ^ to n u d o a a d a , - . - A h l c a t í n éso s; y a k s p u e Q c s v er.
- N o a n d o b k n - - T a m p o c o . a a d a b ie n lu h e r m a n o .— Y a v ie n e n
lo s lu jo s d e L > o m in so .,— Y o n o v o y a e s c p u c N o . — A q iu ' » l e -
m o t « t a r . — AHÍ m olíam os e s t a r nosoirt**. — Y o ta m b ié n le » » c ío
y^r, — M e lla n
t£ d a r é l a s m a n z a n a s .
I
( C O N V C R ! jA N n n C O N K C M B R A J
A h í v ie n e lu lie r m a n o .
H o y n o w n d r i m i h e r tn a n o . — D a le
e s lo ¿I p a d r e .— N o i n d e s i s i — N o s o tr a s n o s o te m o « v e r a Iu m i*
d te , — A q u í h u b U m o í a n d a d o a y e r.
T a m p o c o e s tá n a q u í . -
No
iw s v e n d r á p sa c h ic a . — Y o v o y a B ilb a o . — T a m tiié ii i r á F ra n c is c a
iHatHBíke). — A q u í n o h a y p a n . — S ie m p r e a jid a r c m o s a s í. — A
D u r a n ^ jr ia y o . — N o v a y a s h o y a D u r x n g o . — l i é p a s a d o n ;a — P asad A m a ñ a n a e s lu n e s .
L E C C IO N X L«
V e r b o s c o m p u e sto s de n o m b r e e «izaa
E l v e r b o fs ú n c o n a r d u r a y o t r a s p a la b r a s q u e s e s-erán e n el
s ig u ie n te c n a d r o f o r m a u n a e s p e c ie d e v e r b o s c o n ip u e s lo s , com »
p u e s to s d e n o m b r e y v e r b o , q u e a l tn s te lla n o p u e d e n
tr a d u c lis e
p o r s i m p l e vprt* 0 .
A g i r f h a n - A p a re c e r,
(ja r o h a n
A r d u r a / « i r t . im p o rta r .
A l S f g i n i t a n . A le p ra rs c .
M u t l f t t a n . A m a r.
N n i h a n . Q u e re r.
( ¿ u e r e r,
A l t e k o b e ie a n . C o n d o le r le .
N a ya > jo ia a n . P re fe r ir .
A u t o r h a n . C o n fe s a r.
O i i z a n . A c o s tu m b r a r .
B e a r la a n . D e b e r . (1)
O p a isa n
D e s e a r (a lg o a
fju íe n ),
B h i ¡s a n . V iv ir.
D o m a i e a n . A r re p e n iír s e .
l / s t e ie a n . C r e e r , o p in a r .
G a m a i z a n . V a le r, (2
O o m u ta is a n . R e c o rd a r .
Z o r iz a n . D « b e r. (3)
C o r r o to is a n . O d ia r .
E r r u X i i z a n . C o m p a d e c e r.
D ebtr, m d
V a ltr. ser «fii.
(3j ü e ^ r , rn d
(I}
ti<^
A l Í» o n . P o d e r .
nb1ig34n> y u ia b lc ti cu el de . tKCCiltar».
(ÎJ
.ienet d n d i> , «adeudar*.
* 1 -
S u s t i e m p o s s o a lo a m U m o s d e «ízati
A h d c ju c c9 d e
n ‘TiÍT q w
c r e e r q u e n o h .ty a n e c e s id a d , p c n n i t a « i i o s *»1-
1 « f w m p o í d e estfw v e r b o s i o n lo s n u s m o s d e is o n .
G u r a rfotf v . jjr. e s p r e s e n te «le incH catívo, )o m is m o q i tc tfaa.
G u ra e6an f i
p r c í é .ít o
ijn p e r fe c to d f
I n d lc itiv o ,
lo
m ìsm o
qiM efta n
C u r a i z a n d tiii <*s p r c l é r i to p r ó x im o , lo m is m o q u e ieú /i d a n .
Y a » í to d o s lo ^ d .- r n is líe m p o s,
F s d e c ir, q u e e n la c o n ju if a e íó n d e e s to s v e r b o s J o s tie m p o s 400
s i n t é t i « « m ic n lia s n o in terv ertí;» !! c l in f in liiv o is a n , c l g e r u n d io
¡ s a le n o c l f u to r ib le ú a n g o .
C a b e q i i c c l n o jn b r e v e rb H iis n tc to m e f o rm a ilc f u tu r ib le a d ­
h i r ié n d o s e a) s u f ijo k o . F e n ó m e n o c r a m a tic a l m u y c o r rie n te .
P e r o « q n c $ | b ie n se m ir a , c n fai f u tu r ib f e s e v e e lip s is de
¡ s a n c n i r e e l n o m b r e e n e u e ^ iió n y e l s u f ijo k o .
B fa r ic o d o n d o n e c e s ita rá ) v . g r , s e d ic e p o r b e o r I s a n g o d a n .
Y c l ÍBan e lip iic o d t b n i t k o u n i d o .i b v e s c l v e r d a d e r o f u r u r i b k
¡g o n g o .
O b s c r v a c i o i i e a s o h r c s u s c o n ju i^ a d o n e a
L o s verl>o$ m ./c / « / ? , m o í t e i s o n > g o r i» a n s e c o n ju g a n c o m o
n c u te o s e n U v o z n asi v a, y f u e ra d e la v o z p a siv a , c o m o activo«.
5c debe.
— Z o r da
L o d e b e . — '/.o r d a u
1,06 v e r b o s o i i z i in , a l / « í / t , e » tn ¡ t a n ( n o p o d e r ), b e iir ú a n , g u r a
le a n y n a i ic ó n p u e d e n r e g ir a o t r o s v e r b o s e n ÍTifínltlvo o s e r lo
q u e s e lla m a v e r b o s d e te r m in a n te s d e o tr o s v e r b o s , c o m o p u e d e n
s e r lo e n e r d c r a s u s c q u i r t l e n t e s ta s f e lla n o s .
P u e s b irn ; o í U n n ,
úÍ
io a n y e tlr j i s o n p íd e ji c o n ju g a c ió n n e u ­
tr a e ji la v o z p a s iv a y » te m p re q u e s e e m p le e n c o m o d e te r m in a n ­
te s d e u n v e r b o rie n tro .
SI se pucdc.
— A l b;^<la
S i p u e d e s vfD>r. — l i l o r r l a l f u z j r a
Y f u e ra d c « t o s d o s c a « » , p id e n c o n ju g a c ió n actls-a.
P u íd o .
A l dot
S i n o p u e d o , — E z lii b a d o t
I
P e r o k i« o t r o s t r e s v e r b o s , b e a r /« > ? , A 'o ra Í s o n y n*U i e c n , «e
c u n j u g i t i c o m o n e u tr o « s o la m e n te c u la vor. p a siv a .
S e d e b e h a c e r . — E g in b e a r da
D e b e v e n ir .
— E lO rri b e a r d a u
O o m u la ¡ s a n p u e d e s lg n K ic a r
« re c o td a r > , c o m o se d ic c c n cl
c in id r o , y ( a n ib ié n « a c o r d a r l e '.
Kn
p r i n ie t c a s o s e c o n ju g a
c o r e o » c tív o , y c n e l s ^ u n d o ,
c o m o n e u tro .
A g i r l i s u n |> u ed e lig n i f ic a r « p a re e c r> , * s c r v isto » .
Y ta m b ié n « v ír s e le a u n o * (e sta n u tr» co sa).
Y r ig ie n d o a u n verl>o c o n jn ip id o co*i s u f ijo n a o / a (1 ), «co»
n ü ccrse » ,
-e c h a r ^ e d e ver> .
E n e l p r i m e r c a s o s e c o n jii^ 'a c o m o n e u tr o , y e n
lo s o t r o s do^«,
l o n i o a c tiv o
L o s v e r b o s a t s c g í n u u n , n f s t h a h f ¡ s o n 'f d a m a i t a n s u e le n r e ­
g i r á o t r o s v e r b o s , lo s d o s p r i m e r o s c n f o rm a s u b s ta n tiv a d a , ( c o n v ir tie iid o lc c n s u b s t a n ti v o v e rb a l), y c o n e l a r tíc u lo n , y c l tc r c f r o
c o m o 3 a d je tiv o v e r b a l y ta m b ié n c o n e l a r t íc u lo d ic h o .
P u e s b ie n ; so la m e i^ te e n e s to s r e s p e c tiv o s c a s o s (>ldpn con]ug¿ie ió n « ctiv a.
Kl v e r b o c r r a k i ie tin p u e d e síg ^ iT K a r « r o m p a d e c e r »
« c o m p a d e c e rs e » y « s e r J í ^ n o d e c o m p a s ió n * .
h i i e l j i r l m e r c a s o p i d e c o n j u g í c l ó n a c tiv a ,
ü n e l s e g u u d o , e o n jn g a c ió n tie u tr a p r o n o m in a l.
(Ij
E n U) k c c iú n
h a b iM n io s de cstoe svJIjas.
y ta m b ié n
Y e ti e l (iTCcro, n c n ( ra n o p r o n o m ln a f .
L e c o f lip id c z c o .
— E rn ik i dot
C o m p a d é c e te d e n o s o l m s .
A lio r a » 0 s o m u s d ig n o » d e c o m ­
p a s ió n , feom os tc lic c s .
— E r r iik i zisklguz
— 0r*»in c z k a r a c r ru k i
G o u 9 ii u a n . b i e i i f o r t y a r d u r a i e c n .
e m p le a d o s s in p r o u o m -
b r e * m f , i t , ie . no», o t o I t s , s e c o n ju g a n c o m o n e u tr o s .
No
V 3 le ,
n o s frv e .
A h í v iv e .
N o i m p o r ta ,
g au ? a
— O r b iz l da
— E z ta a r d u r a
S i s e fti\p\e<*t¡ c o n p r o n o m b r e m e e tc ., lo« d o « p i j n i e r o » llev an
c o n ju g a c ió n n ciív a p u r a , tr a d u c i e n d o m < p u r tfo t, n e lto n , e tc ., k
p o r tfrtsü , e f f t i f u a n . e tc ., s e g ú n lo * iÍe n ip o s;y c l te r c e r o lle v a c o n ju ­
g a c ió n o b je llv o -p r o n o m in a J .
¿ T e v iv e e l p a d r e ? -
¿ ,\ i t a h i i i d o ? u ?
S í te v a le ...
— O a u z a b a d o z u ...
N o m e im iw r ta .
— E z d c u st a rd u ra
L a c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l d e go rro to i t a n y op a ita n e n la
v o z a c tiv a e$ oH >.'t<vO 'pronon)liral,
A
n a d ie se le o d ia . — E z y a k o í ñ o r í g o r r o to r lk
L e o d io ,
— C lo rro to d c u ts a t
I .a c o n jirg a c ló n d e a u t o r i t a n , « c o n íe s s r »
e ^ a e t i v i d e su y o :
a c jiv a p u M si n o r ig e a lg ú n p r o n o m b r e p e r s o n a l, y e n c a s o de
re g ifiri, o b je tiv o - p r o n o m in a l.
c o n f ie s o .
— A u to r d o t
T e c o n fie so ... — A u t o r d e u f s u i .
T EM A S D E TRA D U CCIO N
E tx c i> rretan b iz l d a ñ i r e atiay.<. — A n tx lñ a n eu b e o r b iz i n in *
l / ^ n . — O a u r B ilb o r a jo « ji g u ra n e u n k e . — O rre k b e r e gn rro to
O )
i) o e f l • r a n f 'M r *
significado p o i
p ilo q a e e l 4 « n a K t f u , >0 7 ^ u e j r t o n
k
aafor
Iza n
ü « » m iü r j m i « j b >
U M ifo u d ó n d e u * M illo .
d c u ts u , — S m c n c z z a ttc i^ u b « 4 f, — ¿ A n a y a b iz l <k>2u? — A ) b s d o t, egiiigi> d n ( , — U r t c a s k o U k o o & asu n a r>p¿ d euL «ut, -
A r tu
e g lz u a u . g a u / a b a d o z u . • • E z lo l b « a r. — B s a r e z U n g a u z a r ik , e z ta
a rlü Ix a r. — l u í «
e t o r r i iz * n o a z >,’ a u r. *
¿ E l o tr í a l iz a n d o z a r a
b í i r ? - E z t o i a%lt. — U a m u d o t o r í i s a n a — O u f í c z tc n s k u a r ü ie ra rik . — Q e u r i b e r e f?..
N o se d c b t h a c c r c o s a M m e ja iile ( n )a n g o n k ) . — V o n o q iifp ro
e*o. — T á tío q u i e r e s a n d a r c o n P a c o .
• M i h e tin a n o
v iv e
con
F c d r o . — V a v e n d r á , «i p u p J o . — N o m e h a c c s fa lta ( n o te n c c c s ito ). — Y o n o q u i e r o ir a tu ca?«.
T o m a d esa m esa, s i o s s ir« . — C r e e m o s q u e n o {rto c r e e m o s ) , — ^Dt[ifíde Vivías c t a ñ o p a ­
s a d o ? - T o d o s v iv ía m o s « q u i. - N o (>0'^reinos i r a D u r a n g o . —
E t a ñ o p a s a d o n o s o d ia b n tu h e r m a n o , ^ ( e a ilo n o s ti^sca s ^ lu d
y p a z . — t^se E cecu cn ten ieiite h a a c o s lu tn h r a d o v e n i r c o n e l H ijo
lie M a n u e l.
L EC C IÓ N
X L I
V e r b o s com pueí^taa d e n o m b r e y <e^in>
T a m b ié n í ^ n n f o rm a c o n a l g u n o s n o m b r e s v e r b o s c o m p u ^ 'sto s
q u e a l e stflo d v lo s q u e a c a b a m o s d c v e r s e
^tm pk
pueden
tr a d u c ir |>or
v e rb o .
K u ed e u n ir $ c p a r a e) v j s y , c o m o s e v e r á p o r c l c u a d r o , co n
m u c h o s m i s n o m b i t s q u e iscin,
V eám oslO A :
A g in k a
efln ,
m o rd e r.
i \ r j ç l « R l n , a lu m b r a r.
A ^ i ^ i i k a < g la , re p re n d e r.
A m a s a e g i n , r e s p ín ir .
A l t e a r e n e s l o , s a n tig u a r s e .
A r r a u a í e g i n , b o s i e /a r
A l b o k a « ji'In , ta m b a le a r s e .
A r r i k u v g i D , ap ed rear.
A M o c g l r t , fav o rc ciT . ( I )
A m e s e g iD , s o f o r ,
A U e ffÍD , r a s c a rs e .
A U e r a e ^ jin , r^ m > c c d c r. (2}
¡l
T atrbU a &<ga«ri» >aparui>.e', 'la îK ic ««..
A id e
«K »U
o illk
A ('a r lá le O e a h í
Tíisbidü puMe ilgaiAca/ <«M nr a uu«r>
D t r r e e g l n , re ir.
K lr r iz k a t g i n , c r u j i r
K o k a e g l n , e m p a c h a rs e ,
K o r r o k e g ln , e ru c ta r
L a p r A « l e g i a , re s b a la r.
B e a r e g l n , tr a b a ja r.
L o e g i n , « lo rm lr.
B e g i v « f i u . f a s c in a r .
M « a © e g J ii, m a y a r.
B e f b A e | l n , hA blar.
M o l o k o t « f i n , quebrar.
M u n e g ln , b esar
A n e le g ln , M ru r.
B A k o e g l a , fa lu r.
B a r A u e f l n , a y u n a r.
R id e
c s m in a r .
M u r g l l c g l n , z a m b u llir s e . (1)
K i i l t z c g : ì n , f n i p u ja r ,
K u r r u k a e x i n , lu c h o r.
M a r r u s a e g ln , m u g ir
K i i r a t l k c ^ l n , d e lira r
D a n t s a n e g l i ) , físilar.
T J a y a v g l n , har<sr«e.
D cC
N egar
llo ra r
O l e a e g i n , t U m a r (2)
O n e g in , a p r o v e c h a r . (3 )
lla m a r,
n u r n n d u e e l n , re s o n a r .
E d u rr& e g tu , nevar
K g;oK « f i n . v o la r .
O o v z k o a e g l a , mejorar ^4)
H r r e n v c i o , cc ijp jr
O t s e p cin , lla m a r, (5)
H s t u l c f i n , loòor.
O y n e g i n , c la m a r.
P a U a t c g ln , c h ;ip o (e a r.
O r r o a e g in , ru g ir.
H u r l A C X ì i t , llo v er.
G a n e « e g I n , re b a s c ir
P u t ¿ c g la , s o p la r
G a t x e í í n , p e i) u d ì c a r
G v K A Í l e g i t i , a b u r r ir le .
S e f t a e g i n , p a r i r {6j ^
S o a t v r e g i n , tr o p e z a r .
G v ffO r e g lii, o p o n e r^ .
T o p e s e g i n , c h o c a r . (7)
tl(e »
L 'm e a e g in , p a r ir . i8)
liu ir,
T x i r r i a t c g ln , resbalar.
I ñ e s e g l i ! , id e m .
I r H » t c g h i , p u tìiia r.
T s l U e g lu , reh ilar.
I s ta x id a « f i n , re v e n ta r
T x lM Q « g i n , s i l l a r
J o t e r a « g i n , m l > e s iir ,
K a k a c ^ i o , d efecar
T x lz a e g ìn , o rm ar
I x n l n t e g i n , fra c a sa r
K a U « u s I o , d añ ar.
L 's a i n e g i n , o lfa te a r.
Il)
C3>
<«1
Cn C h o n « r r l M d ice
D a n a it
»
t x o u ^ àgtn.
la » u e t« .
S«aiw > f .1 o ao bien
S e d ire h ib la o d »
ti
«n««rnK».
151
L la t u a i* . « n
lU
in
S i « c p p le a t r t l i r t i v — « e * w
» « » Ii4 u it e l U m w
t« M ^ n c iin
r » t * b i w i i w i e d e * i g p i f i c « r • s o u f t '»
l i a b U i K i o *»« p e r i O M S . V r » * «
O io c a t, iio p e t it . i*(»efnitfiu« <ir naiM H « b w #
M
« m p lo
amec egin y
«
» ^ ta
>r>* algniw i.
1
t ia C H f t n t lo < k a o ) m , i w .
a
U í » e f f l n , fa lta r. ( I )
Z t u n U « e g i n , la d ta r ,
Z l r k i n t / c i ñ , m o v e is e .
Z o k o « f fJ n , a la s c a r w .
Z l n t í c j i i i t , s o n a r v ', {2)
Z u r r o t « f i n , s o tb c r .
B l «hacer' d e estos verb os co o ip u cslo s
C o m o « v e , a s ic D n io f u lo s c o m p u e s to » d e o o m b r f e ¡ t a n
c a r c c « ^ ( e ó t v a l o r írih ln c iiv o , ¿ i i t:^ m b icn e g in e n ^ l o s .
I n tc r p o a ie jid o r a e n i r e iri e y g i n d e e g in . «
c o m o s e I k jja a
p o » « r l o c q u í v i k n t e i l v f r b o « h a c e r* c n p sin s v e r b o s com pue«kK>
A sí
g r . ó a r f € e g in e s s n ii p ie m e n te * r e i r , y b o f r c e i o ij in e»
V,
« h a c c r re ír» .
lo
e g ji. D o rm ir.
I a> m g i n H a c e r d o r m ir
A m e s f rjg it> . t l a c e r s o ñ a r
A m ^ s e g in . S o ñ a r.
I l e r l « e g in . H a b la r .
N e g a r e g iti, L to r s r,
ü e i b a e r a g in
B ear eg Iti
B í J i c r a g iii. H a c c r t r j b a j j r .
N fg n
T i ab aiar.
H a c e r h a b U r.
e r a f ii i
H ;ic c r llorTir.
L o s o o tn b re s en frn s c s in t e r r o g a ti v a s
T w l o n o m b r e q u e c n l r a c o n eQ in c n U f o r m a c i ó n d e u ti v e i b o
c o m p u e s to <n
la » f r a s e s m le rro K « ^ ^ '''a« . c o n d i c i o j i a l e a
c n q u e p r o c e d e la e x p r « .ió ti d e l a r iíc iilo
y n c fja lív a a
¡ i i d e l e r m i i i a d o i k , llev a­
r á n e s l e a r t í c u l o c o m o l o lle v a n f u e r a d e t a l c o n ^ m i c í ó n a l
in -
l e n e n í r e n s e m i r ja n te s íc a w s
N o q u fe re d o rm ir.
— E z U u lo r tk e g in g u ra
N o llo r e » , h e r m o s o . —
S I te rie * ,,,
(I)
F z n c f ^ a ir ík i'jiiii, c d c r r a
— D a r c c n k e g i u n b tá a z u ..
F i1 tw cn d
p rr« ( u (<io>efan im<
<)f r o «sliiit
U u c^in M o ( . pa>kait),
-
m
be tM udii, n Iw
««CiK’K C C iA n
¿ Z e n ^ l Btfr* tiu ^ sin d o ^ a ? . ,A
(igo’ñc*
acM U " y
r2 > !xiíiir««, l i n p l i r U s ifo e rs ,
n iJu a l)a» ta lu ó « ?
.a o coiBígiit*.
y
la u ib lA i t u
3|>
«t
L o s a d j e ( iv 0 8 c o n e s t o s v e r b o s
L o s a d je tiv o »
in k r v e n g a t i e n la m is m a o r a c i ó n d e
esto s
v c rfto » c o m p u e s to s a fe c ta n s i e m p r e al e le n ic iito - n o n ib r e d e l v e rb o
c o m p u e s to , y d e b e n I r p o s p u e s t o s a l n o m b r e y n o n i v e rb o .
I'S d e c ir , q u e d e b e n I r e n tr e e t n o m b r e y e t v<rbO .
^81 q u e V g r . (a f r a s e « p o c o h e d o r m id o » , 5e d e h e i r a d u d r a s l :
g ily í e g in d o l
O ndo,
L x o r tú y
o (ro 9 a d v e r b io s
o r d in a r ia m e n te
p reced en
'A
n o m b r e , e s d e c ir , a to<to e) c o m p u e s to .
E > orniÍr b ie n , q u e V . d e s c a n s e .
O n d o lo c ^ in
C o n ju g a ció n de e s to s v er b o s c o m p u esto s
La
la
e o n ju K H c ió n
de)
s iv a
s im p le
la
v o ?
A c li« d ,
.M i\
N o
en
n o
se
e s to s v e ib o s
e«
n e u tra
q u e
se
c o n ju g u e .
ert
en
N e u tra ,
d e lo d o «
c g ín ,
la
vo z
la
vo z
he
)ia
o
c o n ip u c s to i> .
a c tiv a , v : t f ú n
q u e
lo
m is n io q u e
a e ii» a o
pa­
a c tiv a .
p a s iv a .
ilo n n id o .
lla m a d o
ir^ M A S
a
<
n a d ie .
DE
—
O r
cz
d o U o n k
E z y a k o
e g in .
Ir to r i d d n k e s i n
T R A D U C C IO N
E r t o t n i k ín o g a z b u r r u k a r ilt f g í n — O r n i k c o g a lt c c itc n d o t
— O r r e k t x o r í o r r e k i'zin d a u e f a z i k e g in .
Z e u k b e n : e r re n
e g lie n d o z u .
l}>azko U oriaV i ñ e s et’ín e b e n ,
I ñ o r í k u lle n h egin
b a r ik b iz i n a z . — O r la p r a s t e g in jjo d o z u . — E m c ti ex i 'g i / u l o r i k
e g in , •
M u n k'gio^i) e ^ k u a n o r r e t i ja u ti o r r t t l — K u i¿ e g in
bear
dciitSA t S uH h. — ¿ U s a ln e g in d c u te a ? u o n e r i ? — U r n e o r r e k ezta»
zirk ii^ ik e g iíe n . - E z e g lz u n e ^ - r n k e g m .— B a rr e e g in d a u P e ru k
E s c b ü r y » 0 « u e le m u g ir . — E l h e r m a n o d t J ii a n h», q u c b r v d o .
- J i u n » m u c J io s h a p c r iu d ic a d o . -
V.$(a v a c a frc c u c n ^ c m c n tc su e le
e m b e s tir . — A q u í d o r m im o s a n ie a y e r * M a n u e l y y a — H o y v a »
l lo v e r (llo v e rá ), • E i ¿ ñ o p a s a d o n o n « v ó a q u í. — N o p o d e m o s
h a b l a r a q u í . — N o h a b le s a q u f — A y u n e m o s h o y . — A lu m b ra d m e
ah o ra.
E l p a d re m e su e le re p re n d e r,
n o , __Y o t a m b ié n h e s o i 'a d o . — N o
- N o t e m o r d e r á e*c p e ­
te r ía s — S ( U ene» ra sc a «
TÒH ( a z k u r a ), r á s c a te . — A n o c h e h a p a r i d o l a v 8 fa d e A n to n io .
L E C C I O N LU
S u b i o s p o s íL e z io o a lc s
A sf lla m a m o s a n e a n , n e k o , n e r a k o , n e íik , n e z y o tr o s ,
d e lo s c u a le s n o s o c u p a r e m o s e n s u lu g a r.
L a « í n k l a l d e lo s d i a d o s f o t i s u s n o m b r e s p a r c c c s e r c l tn is m o s u f ijo r e la tiv o n q u f s e v e r á e n la p á g i n a 230.
N t a n s e tr a d u c e p o r « cu a iid ü > s¡n a c e n to .
» C u á n d o » co n a c e n to , y a lo s a b e u s te d ,
s e I ra d u c e
por m iz .
—¿ N o lz jo a n g o z a ra ?
— ¿ C u á n d o Irás?
- A m a jo a n d a ite n c a n .
— C u a n d o v a y a U m aU re,
N e k o se tr a d u c e p o r . - p a r a c u a n d o * .
- ¿ N o íz k o e g in g o d o z u ?
— P e n i d o a n e k o . b a i.
- ¿ P a r a c u á n d o lo h a r á s ?
P a r u t u a m l o v ay » P e d r o , sí.
T a m b ié n s e p u e d e t r a d u c i r p o r « i n a ia n ( o > .
E to r r i ilan eV o , o í r a ¡ o a n <U. — 1 '» c u a n to h a v e n id o
s e kia id o a la c a m a
f ^ â r a k o t8 m h íeii %e t r a d u c e p o r « p a r a c u a n d o « , lo m is m o q u e n e h i .
S e d i s t i n g u e d e ',e n 4 « le q u e t a tr a d u c c ió n d e la fle x ió n a quese& uH j;«
s i e s <le in d icatívr», s i e m p r e e< e n in d ic a tiv o y n tiiic a e n s u b ju n llv o
t o m o p u e d e o c u r r i r c o n r : fk o » e g ú n s e v e e n s u c je m p ío .
P e r ú d o a n e r a l( o , — P a r a c u a n d o v a P c ü r o .
«
N e tik s e tr a d u c e p o r « d e s d e q u e * .
- ¿ N ü iz tik d i g o OTi o ía n ?
— ¿ I V '^ c c u i t i d o e s tá CSC asf?
- A m a il c k io n e tik .
— I k s d i ; <jiic s e l e n t u i i ó la
m A drc.
N e z s e tr a d u c e p o r « seg ijn > .
d i i l o n i u e z , il d a M a n u .
— S e g ú n d i c e s tú , M a n u H ha
fa lle c id o .
- Z « rra k « a t e u d a b e n e z ...
* S e g ú n s u e le n d e c i r l o s v iejo s
P o u é l i c a d e lojf su fl|o & p o s f l e x i o n a l e s
L o s s u f i jo s |> o & n e x io n ile $ n la s n c :< io n r$ Ic r m in u d a s c n s , i o e
s e le s un <1^co« in lr r p o ^ ic ió n d e u n a n.
A s í q u e v. g r . d e á a k u s y n e a n , á o k ju a n e o n
A u n q u e s in ta n ta n e c e s id a d , t a m b ié n « u e le h a c e r s e r ^ lo m is m o
,il
u n ir lo s c o n f l e x io n e s q u e
te r m in a n e n i ,
c o m o á o ic i y e n o ,
c o m o d ao o .
A la s
f l e x io n e s t e r m in a d a s e n r o ¿ w
c ió n d e u ) ia e.
le< iin 4 r o n
in íe r p o s i-
•
A s í g u c V, i^r. d c d u l v r y n e a /f, d a f ñ n e n e o n
A la » t e r m in a d a s e ti
» c lc% u n e e lid ie n d o la ta l le tra ,
A s f q u e v . g r . d e e¡fOon y r .fiin , tn o tín e a n
\ ' i l a s tc rn iitia d d S e n k , c;iiiil>Ían dD la Uil k e n a.
A sí que d e y o í y neun, y o o r ta u
B l s u f i j o r e l a t i v o «n*
T a m b ié n es p o s f ic x io n a l
T r a d u c e el re la tl'.'o « q u e * . Y ta m b ié n
el re la tiv o
« q u ie n » , p e r o e n tié n d a s e b ie n , a m b o s sin a c e n to .
T r a d u c e ta m b ié n e l a r tíc u lo d e l e r m in a d o ju n ta m e n te
co n <cual>, ig u a lm e n te s in a c e n lo .
D a ro a d a n d iru íí,
P a k i/u n gu«»a.
E l d in e r o q u e llev o ,
P e r u k d a u k a n s a g a tr a .
La m a n ¿ a n a
l o d o lo q u e sa b es.
q u e tie n e
P ed ro .
C o n stru cción de la s fra ses re la tiv a s e u s k é r ic a s
G e n e r a lm e n te l a c o n s t r u c d ú n d e U s f ra s e s e u s k c ríe ^ s d e s u fijo
ic la tiv n « es, c o m o s e v e c n c&tos e je m p lo s , c o m p I c lJ in e n lf ' c o n t r a ­
r i a a la c o n s tr u c c ió n d e s u s e q u iv a le n te s c;)$ le]lan as d e p r o n o m ­
b re
r e la tiv o « q u e » .
q u f e n la^ f r a s e s ca^ itellan as p r o c e d e al r c la liv o
«que», cn
e u s k é ric a s v a posi»ue<ilo a t s u íijo r e la tiv o n ; y a l c o n tr a r io , lo
q u e v n ta s c a s te lla n a s v a p o s p u e s to a l r e la tiv o < q(K *, e n ta s e u s Ic^ ricie p r e c e d e a l s u f ijo r e la tiv o n .
A&( v . g r . e n e l ú ltim o e je m p lo «)a m a n 4 a n a > v s a u le s d e l re*
U liv o c a s te lla n o « q u e i m ie n tr a s
q u e s a ^ a r r o , tr a d u c c ió n d e
«la
m a n y a n a > , v a p o s p u e s t o a l r e la tiv o e u s k é r ic o n , y e n c a m b io , «tien e
P e d r o » v a p < j« p u e s » a l r e la tiv o c a s le lta n o « q u e » , j n ie n tr a s q u e
P e r u X e/a u b a . q u e e s s u tr a d u c c ió n c u s k í r ie a , va a n te p u e s to a l
la tiv o e u s k i r i c o n.
E n la tr a d u c c ió n d e l a s f r a s e s d e
d ía ta l q u e v ie n e e n o c lio »
y «el d í a ta l q u e v ie n e <n quic^ce», f u e ra d e la in sx T sió n d e l r<I.1 IÍV0 y la ftexv5n, q u e n o p u e d e nienf>s d e o b scrv ar& c e n ti>do
CASO, p o r q u e e l r e la tiv o euskérìcv» n t r i d u c t o r d c ( CAslellano «que»
c s s u fijo , M o b s e r v à c o n s tr u c c ió n p a r e c id a a ]« cà& lcllana.
f i d o m i n g o q « € v ie n e e n o c h o .
— D o u ic k a d a to r re ii
z o r tz i
i n d o m in g o q u p v ie n e e n q u in c e . — D o m e k a d a to r r c n
sm ah o si
N ó te s e q u e c n e s ta s y p a r e c id a s f r a s e s c) e o r ta i y c) a m a b o s t
n o HcvAn e l s u fiju u n , e q u iv a le n te d e la p r e p o s ic ió n e a , q u e pre^
C(*de ¿ » o c h o * y « q u in c e » .
T r a d u c c i ó n d e la a p r e p o s i c i o n e s
y
<en*,
c o o e l r e la t i v o
L ¿ ( re d u c c ió n d e la p r e p o s ic ió n e n q u e rija a l refativ o
c a s te lla n o ‘ n u e* o « q u ie n » , sin a c e n lo , v a e m b e b id a c u
d
m is m o ’ su fijo r e la tiv o n.
L a c a s a e n q u e y o v iv o .
— N I b iz l n ^ z íin c^xea.
E l p u e b lo c n q ii c y o n i t í . — N I j a y o n in tz a n c r ría . ( i )
Y
lo m is m o U d e la p re p o s ic ió n o , (an Jo d e íc rm ín o
d ir e c to c o m o d e in d ir e c to .
L a c a s a a la c u a l l e v ie n e n m u c h o s m a le s . - O a b a n d ia k y a to r k o z a n ctx ca.
E i n i ñ o a q u ie n ic a m o y o .
-
N ik
m a lte d o d a n
u m ea.
E l h o m b r e a q u ie n (e v e n d i m o s la v a c a .
* B o y a s a l d u ffe u n t s a n ifiz o n a
(1 )
I j trariucciO K 4 t |o n r « p o s i c i m 4'n u x t r i i a a l i< K - b !n c t o r e l r s a J f u e r e r c |i d »
m I.i tB Í'fn t en y » t*» n li a <r>*u n<i
M Cl n f i í i i l e l j l í i o /¡, Vinu tt>*c iM x:
e ( p i ^ a r W « D »U l u g a r c n r t s p n M I C il t«
C e l i c t w CT que v h o f o .
- N i b ( ; l M u n e iié a ji
Para U
tra d u c c ió n d e la p re p o sic ió n
ai re la tiv o
poner t\
ció n
-que*
o
< q iíícn » ,
rela tiv o e n f o r m a d e
»con» q u e
o rd in ariam e n te
«que»
rija
procede
y sin ia p re p o s i­
«co n » , h a c ié n d o la a ésta s e r p re p o s ic ió n d e a b la ­
tiv o d e l v o c a b lo q u e a p a r e c e c o m o n o m in a tiv o .
P o r e je m p lo , e n v c ¿ d e
das
tú»,
se v e n d rá a
que andan
« lo s cliico s c o n q u i e n e s a n ­
d e cir e n
vascuence
«los
c h ic o s
c o n tig o » .
Bl sufijo <n> c o n o tra s tra d u c c c ío n e s
y ala o ia g u a n
T o d i flex ió n v e r b a l r e g id a d e ñ o r . s e r . s ¿ in . n o is , n o n , eeíu fl y
t e l a n g o . p u e s to s e n c u a lq u i e r c á f o d e d e c lin a c ió n ,
r e g id o s a s u
v e ? p o r u n v e r b o g u < dcnolí< d ic c ió n , c j c i c l « , v is ió n , a u d ic ió n o
cfkM p o r c l e s tilo , p U lc irab bi u n a n . a u n q u e s in v a l o r tr a J u c tiv o ,
E M n d « u (su t tio r d an
— V a ie h e d ic ttn q u ié n es
B a d a k iz u n o g a z d ab iU eti — V a s a b e s c o n q u ié n a n d a
ü z td k it jioLz e t o r r i k o d a n — N o s é c u j n d o v e n d rá
S i l a fle x ió n s in s e r r e g i d a d e u n o d e lo s I n d ic a d o s lé rm in o » , lu
f u e re p o r « n v e r b o
q u e d e n o ta c ie n c ia , d ic c ió n , c tc ., J a
n
qne
H ev f I ra s s í s e t r a d n c c p o r «si», c o n ju n c ió n c o n d ic io n a l
h j'ta k it c t o n i k o d a n . — N o
si vcnilri^
S I la O cx íó ii e s tá regidla d e u n o d e (o s indicad<vi té r m in o s a o
i-eg íd o s, a s u v e ? , d e u n « r b c i q u e d e n o ta c ie n c ia , d ic c ió n , t i c . n i
d e u i r i í i m o t r o %'erbo, la n q u e llev e tr a s s i e q u iv a íe a « se g ú n » .
V
la H exión e n ta l c a v í, s ie n d o d e In d ic a tiv o tie n e
s íg n iñ c a e iÓ H
d p s u b ju n tiv o .
Ñ o r dan.
• - S c jiú n q u ié n sea
¿ c l a n d a n . — S ci,n ín c o m o $ e i S e g ú n y c o n f o rm e
L E C C IO N
Bl
p o s fle s io n a l «la*
T r a d u c e la c o n ju n c ió n
Q ue,
c la ro
X L lll
está,
<que>.
n o se
debe
el
c o n fu n d ir con
que
p r o n o m b r e r e l a t i v o . (1)
—¿ D k c s q u e h t m o s ga n ado ?
— H e o í d o q u e h a s p e rd id o .
— D ic e é « q u e vo&oiroí fe ha*
— ¿ Ira b a z i d o g u l s d iñ n z u ''
— G a l J u dc»'Ula e n i z u n d o t.
— Z u e k íl d n z u e la d i ñ o o r r e k .
b é is m á U d o .
Bl sufijo <na>
T am b ién
Y
e s p o sfle x io n fll.
lo m is m o q u e
P ero
m en te q u e
n e s re g id a s
( ll
U jio
Sr.
A zcue q u e
lu g a r d e su s in ó n im o
de
verbos q u e
<qLie».
m á s propia*
que».
l a . c o n t le x i o *
sig n ific a n « sa b e r» ,
»cono*
« c r e e r > , < v or> o c o s a p o r e l e s t i l o .
Pac4
r e ljiiir o
bct,
el
< q u e * s í c n i f i c a <el h e c h o d c
Se em p tea en
cer> ,
l a t r a d u c e la c o n j u n c i ó n
a d v irta m o s con
y
00 c v t f n n i H '
ttvf.
c o n ju n c ió n
l« o r r
q iv
p m iu > r s b t e
e1 n i > n u ) n i ' t i i b t «
n
lo tú u . A u , n
codiciun fui rf^afzat d/een OUS
p r o n o m b '« ,
p o rq o e
fumbfti:
rl
y
v « i M « d ic e n j
9 « ic uno*
p iU le
en
ereí
« t ilr c
c o lA O d o
iW
tn tte
la M |u o d a
o fic ttc r n
u t t no>r>¿>re c o n
m Ia z A
o tts
S 6 1» m
un
vertv,
K t ? « Ic o ip lo ,
U¿s apetCMa, (/ae
/ií^mbrei eutUean,
« I
c o s iu o ó v n ,
la
l o f v o c s b lo e 9 N r
^ ú t a jiiiilc a
C A B lc lla n a A
y
tu
f/>o a
o <ná<
p o * i)b c
< "
A t a d c t n ia
t i 'e n ,
no
a
Q U E
C s p a A v lR i
ct
iftt c.akt
r tla c l^ it
a
« * a c o tijn n c id « . E íU
m ejor
C4
Q U I ' A d tf
lo s
f> lfc . q u e q u t « r e
n ,
fú
l>i K n l
p t n iiM a b r e
| t r iin e r a o r t d ó n
a iu iia J«
« I m cx M sm v C a m iiu r u n «
s iir ó fx » .
el
¡m /tpmóM
'i r
v
a
rvn
c c * x jn n n t> « < , e « p t t l a j i a j ver-
a íg tin o S i d e w d e n w l i r v e r b ii
C lá u s u la s c o n o
itiif)
< la c o n f u n c i o n
p c e s & iite q u e a u o ü c l o , c a i i w
p í g . 2 0 1 ).
sa*
d o n d r %e « u p ]^
B a d a k ii o r í o n a d a tia .
S ín ís tu te n d o l e to r r ik o d a ñ a .
Y a s é <|iic e s e e s b u c n n
C r e o «jue ( t i Jic c h o d e q u e )
Iku&i d o z u t x a n a k di ra n a .
Ya has
vPTidrá,
q u e $00 m a lo s.
S i d ic h o s v e r b o s lle v a n n c g a c ió n , s e e m p le a ntic c n v e z d e n a .
Eztr>t s in is tu te n e l o r r ik o d a n ik , — N o c r e o q u e v e n ;;s
Y e l v e r b o e n ta l c a s o , c n m o t e
vg
e ii e l e je n ip to , e s U n d o en
i n d í u t i v o tie n e s ig n if tc s c ió n d e s u b j u n t i v a ,
B l sufijo p o s fle s io n a i «Íako>
d e la .
E s d e r iv a d o
Y
s ig n if ic a a p o r q u e * , c o n ju n c ió n c a u s a l, q u e n o d e b e
c o n f u n d ir s e
con
el
c o n ju n t o
de
«p o r*
p r e p o s ic ió n
y
» q u é » p r o n o m b r e r e l a t i v o a c e n tu a d o .
- ¿ / e g a i l i k c / r a tü z ?
-O u ra
— ¿ P o r q u é n o v ie n e s?
* P o r q u e n o q u ie r o .
— A l p e r r a z a ra la k o .
— P o r q u o e r e s v ag o .
L o s sufijos <lal£oa» j 'la k o a n »
T a m b ié n
ti
s o n d e r i v a d o s d e la .
p r i m e r o s e t r a d u c e p o r < ¡d e a d e q u e » ,
^ c r e e n c ia
d e que».
O n d u d aják o rt d a u k a t
- T e n g o id e a d e q u e s e h a e n m e n d a d o
C z ta u k a t o n d ú d « la h o rík . — N o c r c o q u e s e h a y a e n m e n d a d o
El
se^ ndo
se
«cre ye n d o q u e».
Ir a d u e c
por
«en
la
id e a
de
qne»,
O j z t P a g o a d a l a k o a n c k a m d o t. -
U
h e tr a íd o c r e y e n d o q u e ea m i s
jo v e n
O n d ú d a la k o a n
-
Kn
la id e a d e
m endado
que
se
ha
en­
* F le x io n e s d e s u b ju n ti v o c o n <la» y 9ia •!«>
L a s f ie x ío n e s d e l p i ^ w n l c a b s o lu to y p r e té r i t o im p c r íe c lo a b s o ­
lu to d e s u b ju n tiv o , cooif> y n s e h a v isto e n U s c o n ju g s c io n e » , de
s u y o , s i n n e c e í i d t d d e q u e le a c o ro p a fie n in fjú n s u fijo , lle v a n e q u i­
v a le n c ia d e « q u e » y h a s ta d e « p i r a q u e> .
L le v a n e q u iv a le n c ia d e « q u e * s ie m p r e q u e s e a n r e g id a s d e ver*
b o q u e s ig n if iq u e « q u e r e r - , « d e s e a r» o a te o p p r e) e s n l a
y e q u iv a le n c ia d e « p a r a q u e » e n c a s i to d o s lo s d e m á » c aso s.
N i jo a n n i i í e i i c u r a d a u .
— Q u ie r e q u e v a y a y o
N i jo a n n a líe n e g in d a u o r i . — H a h e c lio e s o p a r a q u e m e v a y a y o
P e r o e s ta s in isiu a » fle x io n e s, s ie m p r e q u e íu e r e n r e a ¡da»
’•«''*
YO q u e s ig n if iq u e « d e d r * , « m a n d a r» , o » Ig o a.< p o r e l e s ü lo , ex­
p r e s a n U c o n ju n c ió n « q u e * c o n e l su fijo i i .
N i jo a n n a ite la d iñ o ,
- D ic e q i i t v a y a y o
E l «ufijo « l a s g e r u n d iz a n te
L a s f le x io n e s d e p r t s e n l e y p r c l é n í o I m p e r f e t o d e Ín d Íc » iÍv o co n
e l s u f ijo l a , p u e d e n t e n e r v a l o r d e g e r u n d i o e q u iv a le n te a o / y v e rb o
s in c o n j u g a r o a í t g á n y v e r b o c o n ju g a d o .
E J x e tik n a ^ f o r r e l a i k u s le n d o t V in ie n d o d e c a s a (a1 v e n i r d e casa.
segTÍn v e n g o d e c a s a ), le s u e lo v e r,
E tx e t ff i n e n t o r fe h i liM S i n ( b m . V in ie n d o d e c a s a (al v e n ir d e casa,
$ e(fú n v e n ía d e casA), le vi.
L a s fle a io jic s d e p r e té r ito h e c h a s g e n a n d io se e m p le a n c u a n d o la
o r a c ió n p r i n c i p a l a Is q u í d e h e a c o m p a ñ a r «) g e r u n d io ,
d e tie m ­
p o p r e té r ito , d e tie tn p o p a s a d o ; y c n c a s o c o n lr a n o , s e e m p l c i n la»
d e p r e w n tc .
L E C C I O N X L IV
C o t i j ii n c l o a e s
P e r m íta s e n o s
lla m a r
así
a
las
p a la b r a s e u ^ k é ric a s
e q u iv a le n te s a las conjuncionc*s c a ste lla n a s.
C o rn o c o iju la liv a s se e m p le a ti ta y ez.
C o m o d is y u n tiv a s , i d o y a ta .
C o m o a d v e rs a tiv a s , o rre ^ o itiñ o , b a rriz, b a ñ a y b a ñ o .
C o m o c o n d ic io n a l, efu.
C o m o c a u sa l, b a d a .
C o m o ila tiv a , beraz.
C o m o c o m p a ra tiv a , leg ez,
C o m o c o n tin u a tiv a , la fra s e a la n d a ze .
T a y e z y a q u e d a n e x p lic a d a s d e a n te s , e n las le c ­
c io n e s V ] y V II.
L as d e m á s las ir e m o s e x p lic a n d o p o t s u o r d e n .
L a s c o n j n n c l o n e a <edo> y *ala>
S o n s in ó n im a s .
A m b a s se tr a d u c e n p o r la c o n ju n c ió n
«o».
P e r o s u , u s o 'e s m u y di^tinto,^ c o m o se v e r á ahora«
I j c o n ju n c ió n d is y u n tiv a c a s te lla n a «o» s e tra d u c e
p o r e d o e n to d a s las o r a c io n e s a firm a tiv a s.
P o d r á s c o m c r m a n z a n a s o p e r a s . — J a n 7 in e iz « g a r r a k
e d o m a d a r ía k
V e n c e r o m o r ir .
— O o í t u e d o il
H o y o m tñ n n a i r i.
— O a u r e d o b l a r jo a n g o n«z
• F u e r a d e )a^ o r a c io n e s a firm a tiv a s (en las in te r r o g a ­
tiv a s, n e g a tiv a s y c o n d id o n a l i s), s e g ú n .
S i se d a p o r s u p u e s to u n o d e lo s d o s té r m in o s d e
la d is y u n tiv a , s e tr a d u c e p o r afa.
Y si n o , se tr a d u c e p o r e¿/o.
I*or p jp m p lo , e n ia fra s e « n o s é s i v e n d r á J u a n o P e d r o » , s e da
p o r s u p u e s t o u n o d e lo s d o s térm i'W « J ' j a n o P é d r o . »c » u p o n e
q u e v e n d r á J u a n o P e d r o , y lo q u e se ig n o r a e s c u á l d c lo e do*
v en d rá.
P u e s b ie n ; i q u í «o* s e t r a d u c ir á p o r a fu
E n c a m b io e n fr«(a fra s e » ¿ p o d rá s v c n ír h o y o m ifla n a ? » n o se
s u p o n e la )> osihiH dad d e
n in g u n o
d c lo s d o s (é rm in o s ,
ni de
fifly ni d e m a /i a n a .
V a q u í, p o r lo m i^ m o , « o » s e tr a d u c e p o r e tfc.
' f í a ñ a > , <orre^Ait¡ño>f <bafio» y ' b a r i iz *
B a ñ a e q u iv a le a <p<*ro».
Y
ta m b ié n p o r s in o n im ia a « e m p e ro » y * m as» , c o n -
juncíon*'S c a s te lla n a s s in ó n im a s d e < pero> .
G a u r e ? n a z jo a n , b a ñ a b l a r jo a n g o n a z . - H o y n o h e Id o , e m p e r o
iré m añ an a
A n ü ia b a d a , b a ñ a a l p c r ta .
- O r a n d o > ac^, p e ro vago
C u a n d o e n tr e d o s o r a c io n e s , p r in c ip a i la u n a y a c c e s o r ia la o tr a ,
$e cfkloca a l f in a l d e é&la,
(¡e n e l a s ig n if ic a c ió n d e « a u n q u e » .
O r r e k e z ta k i b iz i íz a tc n , d i m a bcidnuJifl b a ñ a .— E s c n o s a b e r í v ir , a u n ­
q u e y a lie n c d in e r o
O r r fg a iiíñ o e q u iv a le a « sin e m b a r g o * .
E to r r ik o n a ? o r r e g a ltif to b i a r e d o t i i l — V e n d r é s in e m b a í d o m a ­
ñ a n a o pasado
B a ñ o e q u iv a le a « sin o * .
O r i e z ta e iz o n a , o ts o a b a ñ o ,
* E s c n o e s h o m b r e , s i n o lo b o
N o d « b e c o n f u n d ir s e « s in o » , c o n ju n c ió n a d v e r s a tiv a , c o n t s i n o » ,
c o n j u n l o d e >si* c o n ju n c ió n c o n d ic io n a l y «no* a d v e r b io d e ne>
g a c ió n ,
« S in o » , c o m o s e h a v is to y a , s e t r a d u c e p o r b a ñ o .
<$i n o *
«e
t r a d u c e p o r c s p u tte , s ie m p r e
que
no Ic s i^
ver*
u r
b o c o n ju g a d o s in in te r p o s ic ió n d e c o m a .
D ig o s ie m p r e q u e n o le s ig a s in in te r p o s ic ió n d e t o m a u n v e r ­
b o c o n ju g a d o , p o r q u e si le
«&i u n v e r b o e o n j u g í d o , y a n o
s e tr * d u e c p o r f s p c b e , s in o p o r f s p ú (1), «íue s « p r e fija a la flexión
tr4 Ü u c to r4 dk*l ta l v e r b o e o n ju g í d o .
H rd u tiia r e ílo e z p a b e .., — V p ji m a ñ a n d o si n o ,..
B ia r ezp&zalA 2 , i k u ^ k o d o z u . — S i n o v ie n e s m a ñ a n a , y a v e rá s...
B a /io t r a s n u m e r a le s c a r d in a le s , s e I ra d u c e p o r « m á s q u e » ,
A m a r ra k b a ñ o e z d r a o in d iñ o . — T o d a v i a n o s o n m i s q u e U s d ie z
U » K Ízo n b a ñ o e s t ir a e t o r r i .
— N o h a n v e n id o m i s q u e c u a lr o
lio m b re s
B a r r a y s u s in ó n im o O iU r u e q u iv a le n a « en c a m b io > .
O r i t ì ilb o r a , *ii b a r r í / O u r a n g o r a . — t s e , a l^ ilb a o , y o , e n c a m b io ,
a D u ra n g o
O u o s te rà o s o i«car(o.
— N o s o fr o s , e n c a m b io , m u y m al
'Bte
A u n q u e s e tr a d u c e p o r «si», lo m is tn o q u e d
Njo
n a l d u b iU liv o .
<))
pre*
n o c s s im p le m e n te c o tid ic io n a l, s in o c o n d ic io ­
ji
lo 9abc u t e 4 , n i t a s p o s ld ^ Oe
6a ez.
¿ jo a n g o e te n az?
¿S i iré ?
¿ E m o n g o o te d e u s k u ?
¿S i n o s d a rá ?
E l «sí» c j s le ü a n o c o n a c e n to , y a s e s a b e , e s a d v e r ­
b io y se tr a d u c e p o r bai.
S in a c e n to , p u e d e te n e r e^ ías c u a tr o tr a d u c c io n e s :
E m p le a d o c o m o c o n ju n c ió n s im p le m e n te c o n d ic io n a l
sin s e r r e g id o d e s lg ú ti v e rb o , se tr a d u c e p o r el p re ­
'-j
fijo ba.
Si v ie n e ... — B a d a to r,..
f im p le a d o ig u a lm e n te c o m o c o n íu n c ió n sim p le m e n te
c o n d ic io n a l, p e r o r e g id o d e a lg ú n v e rb o , s e tr a d u c e p o r
d
su fijo n .
N o s é si v e n d r á , — E ziak it e to rr ik o d an
E m p le a d o
c o m o c o n ju n c ió n c o n d ic io n a l d u b ita tiv a ,
s e tr a d u c e p o r eie.
¿S i v e n d r á ? — ¿ E to rrik o e te d a?
Y , fin a lm e n te , e m p le a d o c o m o c o n ju n c ió n c o n d ic io ­
n a l e n fá tic a o p < m d e ra tiv a , se tr a d u c e p o r e z p a .
¡Si s e r á é s e m a l o ) ., — ;T x a rr a e ? p a d a o rí!...
N 6 ( c s c q u e c n CASlelUtio r « m u y c o r rie iile e m p le a r e l fu tu ro
i m p c r k 't t u c o n s tg ttillc a f irtn d e p r e s e n t e y a s í m ii tn o e l p r e té riio
ira p c rf^ 'c lo d e snb ]u n tjv f> c o n s ig n if ic a c ió n d e p r e té r ito im p crfecW
d e in d ic a tiv o .
l* ero p^ira s u t i a d u c c ló n a) v a « u e n c c s e h a d e a te n d e r a lo q u e
s ig n ific a «I lie m p o , y s i c l tie m p o d e f u tu r o im p e rfe c to d e in d i­
c a tiv o
V. E l .
c s t í c o n s ig n if ic a c ió n d e p r e s e n t e d e in d ic a tiv o , p o r
é s te s e h a b r á d e tra s lu c ir.
¡
L E C C IO N
XLV
Bada»
E q u ív a k
Y
a )a c o n ju n c ió n
!o m is m o
ha, q u e
causal
«pues*.
e s c o n tra c c ió n
suya
— E k a z u b a d a , o ríx c ,
— D a m e , p u e s , « o m is m o .
— E iu s l b a.
- T o m a , p u es.
T a . c o n ju n c ió n o o p u la iiv 'a q u e y a c o n o c c u s te d . jm e s U a l ñ n a l
cié u n a o r a c ió n tie n e v a l o r d e u n a conjunc)<3ri c a u s a l.
— C á lla te { » t x c a lla n d o ) , q u e
2 i g 0 2 i r íl i k , P c r u d a t o r
v ie n e P e d r o ( p u e s v ie n e }*ed ro ).
• T ó m a lo , q u e f i b u e n o .
- A r l u i í u , o n ^ d a ts.
La
c o n jU Q C Íó n
B e r a z e q u iv a le a
Y
la m b ié n
s in ó n im o
de
a
* p o r ta n lo > ,
«por
«beraz
< p o r lo
c o n s ig u ie n te » ,
ta n to * .
que
v ie n e
a
ser
« p o r la n ío * .
'Q a u r e g u e n a d a.
'B e r a z b ia r b a r ik u a iz a n d o d a.
— H o y e s ju e v r s ,
— P o r l o ta n to , m a ñ a n a s e rá
v ie rn e s .
L a frase
«alan d a ze>
T r a d u c e la c o n ju n c ió n
c o n tin u a tiv a - a s í q u e » .
ÍÍ2 (a e t o r r i I c b a z d u n a . A la n
— N o h a v e n id o la m e rlu c c ra .
d a z e e r i n ja n g ln e l g a u r le b a lz ik ,
A sí q u e hoy n o podem os
i
c o m c r m e r lu z a .
L a co n ja n ció o
S e tr a d u c o p o r < com o> , s in a c e n to , c o n ju n c ió n co m ­
p a ra tiv a .
El < cóm o> , c o n a c e n to , e s a d v e r b io d e m o d o y se
tra d u c e , c o m o y a s a b e u s te d , p o r ze la n .
— O s a b e a je g e z d a b i(.
- A n d ! c o r a o e l tío .
- ¡S5or b ì7 ì le ile k e n r i i Icgcz!
— ¡ Q u if n
rúl
L e z s e tr a d u c e
p u d ie r a v iv ir c o m o
lo m is m o q u e ie g tz . C o m o q u e no
e s o tr a c o s a q u e c o n tra c c ió n d e éste.
B u r d ía le z d a b i l — A n d a c o m o e l c a rro
S i e1 e n m o v a r e g id o d e n o m b r e o d e l v e r lw
d i s t i n t o d e l v e r b o s e r , c o m o c n 1«
p o r cl a d je tiv o l o n g o
y n o d e v e rb o
a n te r io r e s e je m p lo s , s e t r a d u c e
T e n g o u n p e r r o c o m o a q u é l — A U n g o t x a k u r b a t d a u k a t.
N o lia y h o m b r e c o m o fú
Cs co m o tú
— 7.u ) a n g o g iz o u ik eztaifO
— 2 u la n g o a d a.
• L a n c i o , a o n t (d e a a ) o r r e í d e o r í) , a y Z4 s t le s s u e le s u f ija r
O n e la n g o , c o m o é s u * (d e c s ta V a lid a d )
O r r e la n g o , c o m o é i t ( d e e s a c a lid a d )
A U n g o , c o m o a q u é l ( d e a q u d l a c a lid a d )
Z e U n g o , q u é (d ^ q u é r a lid a d )
O n c lw lg o t t í k u r r a k m a g r a e d o n o n , — P e r r o s c o m o é s te n o s e v en
( n o e s t i » ) e n c u a lq u ie r
s ilio
Ei
M á s b ie n q u e c o n ju n c ió n , e s u n a p a rU c u U q u e in ­
te rv ie n e et) la o r a d o n c o n la e q u iv a le n c ia o sig n ific a c ió n
d e « d ic e n q u e » , <se a s e g u r a q u e » , *se d ic e q u e » . G e ­
n era l m e n le v a p te lija d a a l a flex ió n v e rb a l.
M a n u ei d a to r. — D ic e n q u e v ie n e M a n u e l
11 e id a .
— S e a s e g u r a q u e h a tn u c tto
t i a d v e r b io t s c y ii e i , lo m is m o <jiic e o n ó o , s u e le o c u p a r lu ija r
p re fe re n te .
E z c i d a it. — S e a s e g u ra q u e n o h a m u c rW
L E C C IO N X L V l
P o s itiv o s y com p aral iv o s
C o m o d í t e l a G ra m ^ ític a d e la R e al A c a d e m ia E s p a ñ o l a , ad jeliv o ^
p09ÍTív<^
tU m a n lo ? a d je ílv o s q u e s íg n iñ c n n s im p l e m e n t e a lg u n a
c u a lid a d , condiC ÍO n o c ir c u n « ta n c ia d e lo s s n b s la n liv o « a q u e s e j u n ­
ta n ; c o m o fiü /fío , m u lo , g r a n d e y p e ifiie /lo .
V
c o m p a r a tiv o s se Ita m a n l o s q u e d e n o ta n i'o m p a r a c ió u ,
com o
m a y o r , m e n o r , m e jo r , p e o r , s u p e r i o r t in fe r io r .
T a n to c u v a s c u c n c e c o f c o c n c a s te lla n o lo s a d jv tiv ü s c o m p a r a tiv o s
* o n m u y p o co s.
E n v a s c u e n c t n o h i y m á s q u c o b a , m e jo r , c o m p a ra iì\* o d e o n ,
bueno.
E n c a s le lla n o , m r fó r , d e <b u e n o * p f o r , d e
m a y o r , de
« g ra n d e * , m e n o r , d e « p fq u e flo > , s u p e r io r , d e « a lto » , in fe r io r , de
« b a jo » y a t g i i s o tro .
«
Y
M e jo r, e s ig u a l a m à i b u e n n
P eo r,
»
m á s m a lo
M a y o r,
»
m á s g ran d e
M e n o r,
>
m ás p eq u eñ o
e s e e s e n e a s t e l b n o lü f o r m a d e h a c e r c l c o m p a r a tiv o d e to d o
adjeliv(» q u e n o lc t e n g j p r o p io : a n t e p o n e r » s u p o s itiv o e l « d v e r b ^
m ás.
lis te m á s , a d v e r b io d e e o m p a ra c íó rt, se t r a d u c e a l e u s k e r a p o r el
s u f ijo a g o .
A n d i, G r a n d e . — A n d ia g o . M i s g r a n d e
E l { c n n in o d e e o m p a r a c ió ii, s i e m p r e q u e h a y a q u e e x p r e s a r la , o b ­
s e rv a , e n (o d a ír a s e c o m p a r a tiv a v a s e a u iia c o n s tr u c c ió o s ln lix ic a
c o m p le ta m e n te c o n ( r a r ia a la d c s u e q u iv a le n te c a s te lla n o ( l )
F.l té r m in o d e e o m p a r a c ió o , q u e c n c a s te lla n o v a d e s p u ^ d e la
c o n ju n c ió n g u e , e n e u s k e ra va a n t e s d e b a ñ o , q u e e n f r a w s c o m ­
p a r a tiv a « v a s c a s s ig n if ic a o tr a d u e ? d i e h a c o n ju n c ió n .
S o y u iá s g r a n d e q u e J u a n
— J o a n b m f lo a n d ia g o a n a z
B l a d v e r b i o <m enos> e n v a s c u e n c e
l 'l a d v e r b io « m e n o s » n o tie n e tr a d u c c ió n p r o p ia a l e u s k e r i n tás
q u e c o m o a d v e r b io d e c o m p a r a c ió n d e c a n tid a d , n u n c a c o m o a d ­
v e r b io d e c o m p a r a c ió n d e c u a lid a d .
C o m o a d v e r b io d e c o m p a r a c ió n d e c a n tid a d se t r a d u c e p o r g h
t x ia g o . Y a lo v e r e m o s e n s u lu g a r .
(i)
Ll’im^'nos »qol » « m ío o
rx m p acaH v a, v a n<
cw nparaQ cn a lu í i f ,
« le s p o c * ú « I d e u i i ) u n c Í o i * 4 U t> .
Cntáí- J ja n , < g*. en esia frUÉ: m n u il
^uc Juan.
deU
1'**^
C o m o a d v e r b i o d e c o m p a r a c ió n d e c o a l í d a d n o tie n e tr a d u c c ió n
p o s ib le a 00 « r p o r p e r ífr a s is .
Q u e s e v e riíic a rií r e c u r r i e n d o a u n a id e a c o n t r a r i a a l a d c l a d je tiv o
cu y a coni p a r a d o »
b u s c a y tr a d u c ié jid o U c o n m á s e n v e z d e tr» -
d u c ir U c o n m e a o s , e s d e c ir , ( r - tiu c ié n d o la cor> e l s u f ijo a g o
P o r e je m p lo , la fra s e m e t ,o s g r a n d e , c u y a tr a d u c c ió n p r o p ia ai
e u s k e ra e s im p o s ib le , la p o iire m o s t r a d u c i r p o r p e n 'lr s s is h a c ie n d o
b tr a d u c c ió n d e la id e a c o n tr a r ia <1 e g r a n d e , q u e
fte q u e fío , y
a ñ a d ie n d o a est* i<lea la tr a d u c c ió n d e lo c o n tr a r io d e m t n o s , ^ u c
e s m ás.
in ic ie n d o así, <*n v e z d e * m en o ^ g r a n d e * , m á s p e g u e ü o ,
( ^ u e e n r e s o lu c ió n v ie n e a s e r l o m is m o .
M e n o s ffra n d e M e n o s la r g o
M e n o s v ie jo
T x ik ia g o
-
M á s p e q u e i^ o
-> L a b u r r x g o — M á s c o r l o
— G a x ie a g o — M á s jo v e n
M enos vago
— X in U o a g o — M á s la b o r io s o
S u p e rla t) v o s
S e g ú n la d e f in ic ió n d e la R f a l A c a d e m ia E s p a ñ o la , s e H aniaii su*
p e r ia tiv o s lo s a d je tiv o s q u e s i n lia c e r c o m p a r a c ió n s ip i i f i c a n c a lid a d
en su m o g rad o .
T a le s s o n « m á x im o » , « á p tím o » , « p é s im o * , «íoM ino», lo s a c a b a d o s
e n I s im o . c o c n o « b o n ís im o »
y
lo s a c a b a d o s
e n é r r im o , co m o
» a c é rrim o » .
T o d o s e s to s «e t r a d u c e n a l v x s c u e n c e p o r c l po<.ilivo e o n g u sft'« u
o s o a n te p u e s to s .
B o n is iiflo — Q iu tÍ ? : o n a
P é s im o
O s o tx a rra
O p o r e l p o s itiv o r e p e lid o
n o n ís im o
• O n ona
P é s im o
— T x a r tx a r ta
P e r o U m b ié n h a y o t r a f o rm a d e s u p e r la liv o c n c a s te lla n o , q u e e s
ia d e s u p e r la tiv o s c o m p u e s to s d e a r t íc u lo d e te n n in a d o , a d v e r b io d e
c o m p a r a c i ó n « m á s * y p o s itiv o , o d e a r tíc u lo d e te r m in a d o y c o m ­
p a ra tiv o . Y a s í s o n lo s s ig u ie n te s , v . g r,: e l m á s bfirnO j ¡ u m d s j o r e n ,
l o m á s c u n y e n i f n t e , l o s p e o r e s , U is m e j o i f s .
Y
e s ta c la s c d e s u p c r l - t iv o s , h q u e p o d e in o s l l i m a r su p e rla U v o s c o m p a r a tiv o s , s e t r a d u c e n a l eu<ikera |>or cl s u f ijo e n . s e g u id a de
« rifc u lo .
t í m ás bueno.
O ncna.
La
ü a z te e rirf,
(^ g o k ie n s.
¡o v en .
L o m ás
c o n v c n íc D lc .
L o s m á s ric o s.
A b e r a l/.e n ik .
Lo« p e o r e s .
T x arren alt,
L a s m e jo re s.
O nenak.
E l te r m in o d e c o m p a r a c ió n d e e s to s s u p e rla tiv o s , s ie m p r e q u e
v a y a e i p r r s o , v a d e s p u é s d e la p r e p o s ic ió n « d e» o « e n ir e » , q u e a l
v a s c u e n c e s e tr a d u c e n , re s p e c tiv a m e n te , p o r e l s u f ijo A y e ) su ti»
j o e fú /t.
E l m á s w i o d e lo s h o m b r e s — O i z o n i k i a r r e n a
E l m á s v ie jo e o l r e lo s h ijo s . — S e n ie e ta n z a ir e n a
C o i » o si f u e ra té r m in o d e c o m p a r a c ió n , c o n c l s u ñ jO i k s e t r a d u ­
c e eJ s u l A ü n t i v o q j e e«ité e n tr e e! a t t íc u i o y e l a d v e r b io « m ás» d e un
s u p e rla tiv o .
E l h o m b r e m á ' r ic o .
É
,
.
. ,
— O i^ o tn k a h e ia ts e iia
—.
U m u je r m á s tr a b a ia d o r a . — A n d r a r ik b e a r g iftc n a
A u m e iita (ÍT O s y
.•
d im io u tiv o s
E n v a s c u e n c e , lo s a u m e tita ti v o s s e fo rm a n c o n e l s u f ijo io o c o n
e l s u f ijo /« u r.
M a n u . M a n u e l,
M a n u lo . M a n o ló ii,
O iz o n . H o m b r e .
O i 2 o n to . H o m b r ó n .
A n d i. G r a n d e .
A n d itz a r . E n o r m e , g r a iid ó n .
V i o s d im in u tiv o s , c o n c l s u f ijo Ixu .
44
M i n u . M a n u e l.
*
M a n u lx u , M a iio lín .
G iz o n . H o m b r e .
í i i z o n l x u . II« ^ irb re c i(o .
A n d i. Q t a n d e .
A n d íty u . G r a n d e c ilo .
L E C C IO N
X L V ll
B l s u i i j o «z>
P r o p ia m e n te sig n ifica «con>.
C o t n o q u e e l g a z , q u e t a m b i é n s e t r a d u c e p o r e s la pre*
p o sic ió n , s e g ú n s e le h a e n s e ñ a d o a u s ie d , es c o m p u e s to
d t g a y z y t n r ig o r n o d e b ie r a a p lic arse m á s q u e
a se­
r e s a n i m a d o s , a u n q u e h o y s u e l e a p l i c a r s e in d lstin C am en C e
a s e r e s a n i m a d o s o i n a n i m a d o s , c o n f o r m e a lo e n s e ñ a d o
e n n u e slra g ra m á tic a.
f m p ic á d o c o n « u p r o p ia s ig n ific a c ió n d ? « r o n » , c a s i s ie m p r e llev a
c l a r líc u lo d e te t i u i n a d o a , a u n q u e r e s u lte é s te r e d u n d a n l e p^ira e l
c a ste lla n o .
D im a z .
S in el a r tíc u lo
* C o n d in e r o .
d e te rm in a d o ,
t r a s o in , e s k ü , z a f d i y
a lg v m a o t r a p a l a b r a s i g n if ic a <a*.
One?,
—
A
pie
Z ald i?.
—
A cab a llo
Esku7.
—
A
T r a s in d a r , itx a s o . le g o r ,
m ano
erra y a lg u n a o tra,
In d arrc¿. • -
P o r fu erza
ílx a so /,
P o r m ar
—
L egorre¿. —
P o r tie rra
«por».
Mesedez.
— Por favor
Neurc* erruz. — P or mi culpa
Tras los nombres de los dias de la semana,
lunes, ele., significa «en*.
a s te k n ,
AsEeIcnez. — En lunes
Eguenez. — En jueves
Ir a s e g a n y algunas otras palabras, «de».
Egunez. — De día
G a u pide en el caso acompañamiento del arlículo
determinado, y se dice g o b a z .
Tras otras palabras en general significa <como» o
«en cuanto>.
G iz o n e z , como hombre, en cuanto hombre
J a in k o z , como Dios, en cuanto Dios.
A lo s v o c a W o s
negar, ikara okUdar, k s d a v a lo r d e g e r u n d io .
N e ^ a r r e s , llo r a n d o ,
I k a r a g , te m b la rid n .
B ilJ u r r te . íe m íc n d a
Si a la palabra a que se sufija sigue otra que la ñ g t,
ordinariamente se traduce por <de*.
U rez b e te ta , lleno de agua
A z a k z g a n e lik , por encima de la piel
U r e z a n d ik o a ld e a n , al olro ladu de la ria
H l s u í i j o 'zaz>
Se usa casi siempre te jid o de o s te a n o g a n tr a .
A z a z s o ñ e r a , a más de aquello.
O n e z o z o s le a n , íucra de esto, aparte cslo.
Siempre significa «de».
B l s u f i j o <zko>
Significa «de», como denotando causa materiai,
—- De ero, hecíio con oro,
(Jrré zko .
tomando €l oro como
materia de fabricai^úii,
Urrezkü ordu aria.
— t i reloj de oro.
Zidarrezko erestuna. — La sortija de plata.
Rurdiftezko zubia.
El puente de hierro.
i’re c c tic c o m o c n e s to s e je m p lo s a l v o c a b lo q u e le rig e , s ie m p r e
q u e n o r ija e s te v o c a b lo a o ) r o ^ n í t i v o o a u n p o s e s iv o .
P u í s ert t i l c a s o d c b c i i p o s p o n e r s e a l v o c a b lo y u c lc tíejc, o c u ­
p a n d o e( p r i m r r h i g a r v n tc p c l v iK 'a b lo Con ek*>, f l g e n itiv o o p u s t's ív o y c l v o c a b lo q u e I f n g ? , e l g e n i ii v o o p o s e s iv o e ti e o ^ ^ tíó n ,
m a n e r a q t j e s e o b s e r v a r a e s le o rd e n :
1.”
El g e jiitiv o o |K>se<iivo d i c h o . — 2 * E l v o c a b lo q u e r ig e a l
v < « ah lo q u e líc v a c k o ; y 3 ” E l v o c a b lo c o n zle o .
E l r e lo j d ? o r o d<* J u a n . — J« j» n c n o t ^ u a r j n r r c i k o a .
M í m oiied;* d c p la ta .
— N i r c d i r u /.id -rre /,k o a .
B l s u f i j o <1zat>
E s s u fijo q u e se tr a d u c e p o r la { V íp o s id ó n «po r» e n
s e n tid o h ip o té tic o o d e a tr ib u c ió n o d e a d o p c ió n .
L a p u rtz a l. — P o r la d ró n
O n tz a t.
—
T x a rtz a t
- - P o r m a lu ,
ü a l d u t¿ a t.
P o r bueno,
P o r p< irdido.
ift
EreduLat.
S em e l/A l.
Por modelo.
** Por hijo.
R I ia fljo
< tz a k o >
%
Es compucslo <ic iz a r y k o y equivale a « p re s u n to - ,
<reputado por lal» o «tenido por Ul», Por aquello que
se significa con el vocablo a que se sufija.
Lapurtzakoa. - El presunto ladrón.
Semetzakoa. — E) presunto hijo, tenido por hijo.
Atnat¿akoa,
- La tenida por madre,
B l s u fijo •arren>
También significa <por>, lo mismo que
pero
como significando »movido de* o «en obsequio a».
L o tse a n e n . — Por vergüenza, movido de vergüenza.
J a in k o a rre n .— Por Dios, e n obsequio a Dios.
C o n c! a d v e r b io d e a firm a c ió n * b tr e *
fo rra « u n
c u r io s o " io ­
d is m o .
¿ A s ío ^ rre n b e r e , o r í e g i f ig o z e n d u a n ba?
¿ P o r m u y io n io q u e fu eren , e s o h a b ía s d e h a c c r p u e s ?
<BiUa>
Se traduce por <en busca».
Generalmente el vocablo a que rige, si no es pro­
nombre demostraUvo, no lleva en.
V
no llevándolo, en la escritura se le une por medio
de un guión.
Sagar-hilla. — En busca de manzanas
Orren billa. - En busca de ése
Onen billa, — f!n busca de ésle
El »por» o «a por> sinónimo en muchos casos del
<?n busca de», se iraducc por el sufijo tan.
U retan noa.
- - V oy a por agua
Ogitan duaz orrek. — Esos van a por pan
I.fiC C lO N XLV III
Los s u f ijo s <an>, <arren>, »ko», <kotan>, <raño
y
<z>, c o n ei s u b s t a n ti v o v erb al
t i primero se Iraduce por *a(*.
Ikii<,iian
'
Al « r.
|
A l $ 2 \ ^ r < \ w v e n ía s tú.
^’slx l 7 i) a ik n s lc a n .
Z u z ilo z a ta j» k ítta ii.
A l v e r q u e e r a P a tx l.
ti secundo, arieQ, se traduce por la preposición <p o r ^
P o r * er.
P o r ver a Paco,
P o r v t r f c i li.
El tercero, k o , se traduce por -para».
Ik u s tc k o .
P a lx i ik u ^ le k o .
P a r » vTr,
Z u ik u ^ te k o .
P a c a v c r l f i ft
P ara v p ra F àco.
h i c u a rto , k o ta n . s e tr a d u c o p o r < a c ü n d tc ío a d e.
Ib u s t^ k o la n .
A c o n d ic ió n d f wer.
P a lx i ikii<!tekf>(an.
C o n la c o n d i r i ó ii d e r o r a P * c o
Z u jk u s if k r tta n .
C o n la W 'id ic ió n d < v o r t f « H.
E l q u in to , ra ñ o , s e tr a d u c e p o r « h asta el p u n to de* .
H flsta e l p u n t o d c k 'n c r ,
l'.iik iteiariu .
H iS la d p u n t o d c e n tr a r .
S artuW r»f1a.
¿y \la cK lu ¿ a r a c z f u k ile r a ñ o
¿ O l i a i l l e g i d o h a s ta el p u t ì » '
i \ f n ù s e n t i r ( te n e r) r c r o o r - ^
z c u r e 8 r i m i II k c z k a r ìk ? ( 1 )
d ir n ie n te a l g u n o e n t u »Una?
El se x to ,
s e tr a d u c e p o r ^ c o rn o » , c o n la sig n ific ac ió n
d e ‘ c n c u a n to a>.
C o m o e s ta r.
jA tez.
C om o co n er.
h g ftJe z o n d o d a g o .
C o m o ci>kar, e s tà b ie n .
T a m b íf t i s e p u e d e tr a d u c i r p o r < de* o « p o n ié n d o s e a*.
E d a l e / e d a n p o I t u k e u p e a b e . — P o n ié n d o s e a ite b e r, b r tw r ía h a s ü
e l m is m o to n e l.
rc ftrié n d o fte a p u n t o d e r e s id e n c ia , c l a m e s lá , e q u iv a le »
• d e resid en cial*.
B ilb o n d a g o e g o te z , -
(1 ;
M a rtjarfa l/la
rte frjy
E n B ilb a o e s l í d e r e s id e n c ia .
;u a n A » t o r jo
át
U r b r ie ,
p íg ii*
» ,
H ’' «
^
h o 9 s a í i j M « y í * . ' a r r e o >, < c z k e r 0 ‘ e «ik»
c o n c l a d j e t i v o v e r b a l {■)
p.l p r im e r o d e s u y o s ig n iíic a « co n * .
F.m ona?.
~
¿ / e r d a iik a t o r r e r l a ii c m o n a z ? — ¿ Q u é te n g o c o n O aH e c v to a es<,
P ero «
e m p ic a ta m b ié n c o m o g e r u n d iz a n íc d c l a d lc ú v o v e rb a l
l ltv á n d o e n v u e lla k id e a d e « d e p a s o - .
V ie n d o ( d e p a so ).
lltusiaz.
B ilb o i k u s u z
V ie n d o d e p a s o U ill'a o ,
A w d íru a k e n d u « .
Q u i l í n d o lé d e p a s o d i n e r o
I
a
a q u 6 l.
R e g id o d e J o a n , p u e d e e q u i v a le r a g e r u n d i o c o » a d iU ra c n W de
U id e a d e g r a d a c ió n .
B arloa ík a^ iaz. • • Y a v a a p r e n d i e n d o ( p o c o a p o c o , g r a d ú a I n ie n tc )
El s e g u n d o , arren, s e tr a d u c e p o r - a p e s a r de>
Ik u s i-. r r e n .
A p e s a r d e v er.
B ñ b o ik u íi-a rre n ,
A i>e*ar d e v e r B\\hsf>.
N i ik u ^ i- a r re n ,
A p e ^ a r d e v c r m p a m (.
C o m o q u i e r a q u e e n c a s tc U a n o «a p e s a r d e » c o n ín f in íliv o y
« a u n q u e » c o n s u b ju n tiv f t s e k le n liric a n , e s te a r r e n t;im h ie n p u e d e
tra d u c irs e p o r » a u n q u e » c o n s u b ju n tiv o .
D ir u a> ko e u k i- a r r e n , i( b e a r d o z u .
a?
r>0f »dieikva '^ rb a l,
l> fin id \ u
M
n is tv o
n
-
u s W , er» ftu m á lica '<4SC«iMd’* «
vrtC w v & lo f iin g u f i
,
A u n q u e tenidas m u c lio d in e r o .
tie n e s q u e m o r ir .
a d ilü A C o n .
enOwwk r 1
N a litr a lm e iite , a ú m t i p u e d e p r e c e d e r c( adveri> Ío r e , y e n tal
r a w , tc n c lre n io « r i e r e n , q u e se I n d u c i r á p o r «a p e s a r d e n o » c o a
¡n íio itiv o o p o r « a u m |n c n o * c o n su b ju tith 'O .
O r í j a k í n - e i a r r c n , j o a n n e in tP k e r c r u r a . — A p e s a r d e n o s a b e r eso,
p u e d o i r a l c ie lo A un*
q u e n o se p a » o , puedo
•
ira ld e to .
E l te rc e ro , e z k e r o , s e e m p le a c o m o ^ e r u n d iz a n te del
a d je tiv o v e r b a l, p e r o n o e n n in g u n o d e lo s se n ti­
d o s d e 02.
t% g e r u n d tr a n t e c o n la s ig n ific a c ió n d e « en c a s o d e * .
Ja n -c z k c ro .
j
C o m ie n d o , e n r a s o d e c o m e r.
|
D ic ie n d o , e u c a s o d e d « i r .
E U a n -c z k c ro
D e b ie n d o , e n c a s o d e b e b e r ,
F ^ ja n -e z k c ro ,
f ^ ik e r o c o n n e g a c ió n c s e t i k
J a n - e z ik
— N o c o m ie n d o ,
E d a n - e z ik . — N o b e b ie n d o .
C o n e l s u f ijo pO bR cxional n
d ic h a /I n o ^
se I ra d u c c p o r « y a q u e » ,
Y tra s
c o tí v ie r te c u e s ik .
E to r r i dar» erfcero ,..
Y a q u e )ia v e n id o ...
K z ia lo r rc n e z k e r o ,., — Y a q u e n o v ie n e ,,.
t i c u a rto , ik , s e e m p le a ta m b ié n o r d in a r ia m e n te c o m o ,
g e r u n d iz a n tc , p e r o c o n la sig n iB ca ció n
p asiv o .
de
p a r tic ip io j
Ik u s írik ,
V ie n d o ,
A ii ik « s irik .
V ie n d o e s to , v is tn c ’to
A u c iilz u n tk .
O y e n d o « C o , o id o esto .
I’a r c c c q u e m i s p r o p ia m e n te tr a d u c e eJ g e r u n d i o « h a b ie n d o » , lia c le jid T q u e el íjiím itiv o a q u e s e u n e s e Iradii^X;« c o m o p a r tic ip io
p a s iv o .
A u c n t z u n i k . — H a b i e n d o o í d o c s lo .
C o m o s e v e c n ( k u s tr ik , lo m is m o q u e s u h o m ó n i m o i k a rtic u «
lo ìn d e ie r n iln a d o , p a r a u n i r s e a v o c i a l o q i ie te r m i n a e n v o c a l p id e
)a i n l c r p o s k i ó n d e u n < r.
Al Ig u a l q u e e e k e r o , c o n n e g a c ió n c s e e ik
El q u in to , Qí^iñean, se tr a d u c e p o r «a p iq u e d e * , «a
p u n to d e » .
—Jausi-aiT ìftean.
— A p u n to d e c a e r,
-ll- a g iñ e a n d a g o .
— E s tá a p u n to d e m o r ir ,
M a n u g i¿ a jo a íl- a g iñ e a n úu '^o . -
Ei p o b r e M a n u e l cstó
a p u n to d e m o rir.
L E C C I O N X L IX
A d v e rb io s ü e c a n tid a d
A d v e r b io s d e c a n tid a d p r o p ia m e n te dichc^s n o h a y en
vascuence m ás q u e
¡y a , e q u iv a le n te al c a s te lla n o -c a si» ,
y a iñ a , e q u iv a le n te a «ta n to c o m o * ,
Y lo s d e m á s c a s te lla n o s s e tra d iic c n c o m o a d je tiv o s
< M uchü>
« P o co *
g r . p o r a sk o .
V.
*
* B astante» >
por g ifx i.
p o r n a ik o a .
V e r d a d e s q u e e s to s a d v e r b io s c a ste lla n o s, s ie n d o e n
r ig o r s im p le s a d je tiv o s , p u e d e n e m p le a rs e e n e r d e r a c o m o
a d v e r b io s y c o m o a d je tiv o s , lo m is m o q u e s u s e q u iv a le n ­
te s e u s k é ric o s e n v a sc u e n c e .
P e r o a u n lo s a d v e r b io s «m ás» y <m e n o s » , q u e e n cas­
te lla n o ja m á s s o n a d je tiv o s , c o m o ta le s s e tr a d u c e n a i
e u s k e ra .
••Más» e m p le a d o c o m o a d v e r b io d e c a n tid a d , o m e jo r
d ic h o , c o m o a d v e r b io d e c o m p a r a c ió n d e c a n tid a d , se
tr a d u c e al v a s c u e n c e p o t n e y a s n .
O a u r g i¿ o n g e y a g o d a to z . — H o y v ie n e n m á s h o m b re s .
R e c o r d a r á e l t l i i m u n t ( u e € r ta le c c ió n X U V , e l a d v e r b io «m ás»
6 c tr a d u c ía p o r e l s u fijo «ago».
Ei> < |iic a llí lo c o n s id e rib a m < ^ s c o m o a d t c r b i o d e c o m p a r a c ió n de
c a lid a ii, m ie n tr a s q i ic a q u í lo c o n s id e r a m o s c o m o a d v e r b i o d e c o n ip a ra c tf^ n d e caiili< tad.
Y
r c s u lU q u e r o m o a d v e r b io d c c o m p a r a c ió n de- c« n < jd ad s e t r a ­
duce
g f y a g o , y c o m o a d v e r b io ü c
r l s n f ijo ü^'o.
T ú U r n c s m .is d i n e r o
*l*ú e r e s m Á s b i s o c o .
co m p arai
d e c a lid a d p o r
- Z u k d í n i g»'í<<í?o d a u k a z u .
Z u z u r ia g o a / a m .
El a d v e r b io « m e n o s» , q u e c o m o a d v e r b io d e co m ­
p a r a c ió n d e c a lid a d n o tie n e tr a d u c c ió n p r o p ia , c o m o a d ­
v e r b io d e c o m p a r a c ió n d e c a n tid a d s i la tie n e .
P o r el a d je tiv o c o m p a ra tiv o
m ás poco.
T ú tie n e s m e n o s m a r r a n a s . — Z u k sa rja r g itx ia g o d a u ­
kazu.
H o y v ie n e n m e n o s h o m b r e s * O a u r g 'z o n jjitx ia g o d a ­
toz.
T a n to c o u g e y n g o c o m o c o n g i i x i a g o . e l t é r m n i o d e e n t i p a r ic ió n ,
s ie m p r e q u e %e e x p re s e , o t u p a c l l u ^ a r a n t e r io r tJim ed íai.) a iKtflo.
Tú
lle n e s m ás^ d in e r o
que
yo. — 7 u k
n ik
baño
d iru
geyago
daukazu.
Tú
lii*nes r a e n 0 5 d i n e r o q u e y o . — Z u k n ik b a ñ o d i m g ífx ia g o
dauk^^u.
& iñ a
Y a lie m o s d ic h o a n te s q u e tr a d u c e « la n ío co m o »
P o r lo m is in o , e n la íra se c o m p a ra iiv a eti c u y a fo r­
m a c ió n e n t r a ir á s ie m p r e e x p r e s o e l té r m in o d e c o m ­
p a ra c ió n .
Q u e o c u p a r á e n la fra se el lu g a r a n le r io r in m e d ia to al
suyo.
le n g o ta n to c o m o tú
7 u k ai ñ a d a u k a t.
T e n g o ta n to d in e r o c o m o tú ,
Z u k a in a d ir u d a u k a t.
fitU rc to n to y c o m o b ie n p u e d e ir, c o m o se v e e n el
s e g u n d o e je m p lo , u n
n o m b r e s u b s ta n liv o
o
ad je tiv o .
P u e s b ie n ; c ó m a s e v e la m b ié n e n su íra tiu c c ió n , el e q u i­
v a le n te d e l tal ^ u b sla n íiv o o a d je tiv o irá e n e u s k e ra sie m ­
p re a c o n íin u a c ió n d e a iñ a .
T a m b if n b v s U s u e le e t» p 1 e a rse c o n ta n ta o m á s f r c c u c n t ia q u e
o iñ a cr>tk e s ta m isin o i i f t i i r í c i r i ó n d i « ta n to c o m o » .
T e n g o t a n t o c o m o rú .
— Z n k b e s t e d á u k a l.
T e n g o t a n f o d i n e r o t o m o tú . — Z u k
d ir o d a u l u t
I a fra s e <ie « fan lo c o m o » p u e d e lle v a r e x p r e s o u n v e r b o e o n ju p a ­
d o i c o jH io u a c irtn tiel c o m o , y e n ta l c í s o c l b f s t f si s e tr a d u c e p v r
fies/f» o c l a iñ a s i « t r a d u c e p o r tii/ iii, s e e m p ic a p r e c e iü d t] d e U Jra d u c c i ó n d e l d ic h o v e r b o c o n iu jja d o c o n s u f ijo p o ^ H ex ío n al n
iP a r e tT m e jU lril i T e it k n d o ta n lo d in e r o co iti o tie n e s tú L ,
iO u z u r r a d i n i d i ! ;Z u k (ÍA ukJ¿un b e s te (o a iH a ) d l r u c u k í t«!..,
N o t s a l a s f r a s e s c o m p a r a t i v a s d e c a n t id a d
c o a <nias> o « m e a o s*
Si*vi v 0 c s b íc n i u c s ig ile a « ic á s » o
y
s ig u e a l i
COfijHficidn c o m p a r a tiv a « q » c * d e l a f r a s e c o m p a r a tiv a d e c a n tid a d
^ cn b o $ $ o n s u je to s n e u l r o s d e la o r a c ió n , a m b o s se tr a d u c e n a l v(fSk e r a c o n e l s u f tjo Io n .
A q u í h a y n i á i h o m b r e s q u e m u je r e s
— E m en a n d rita n h a ñ o g i/o n e U n
g ey ag o dago
A q u í h i y m e n o s h o m b r e a q u e m u je r e s — h m e n a n d r ;tljr i b a ñ o gl*
s o tie U ii g i t x i i g o d a ^ o .
Y
lo m is m o , s i a m b o s s o n té r m in o s d ir e c to s { a c u s a tiv o s) d e U
o r a c ió n .
V a te n g o m « m a n i* n a s
quc
nn cccs.
N lk i t í l u u r r e l a n h a tlo s jg a r r e t a n gi'yi^su daufcat.
V o t e n g o m e n o s m a n z a n a s q u e n u e c e s.
N i k ¡ n ix a u r r e la n b a ñ o s a g a r r e ta n g ii x l a g o d a u k a t.
B l v o c a b l o «lar> y c l »oQ jo
L a p a U b r a « d e m a s ia d o * s e (ra d u c e a! v a s c u e n c e p o r la
p a la b r a /í7r ( 1 ) o p o r e l su Jijo eg i.
Si se refie re a la c a n tid a d , p o r lar.
M ay d e m a s ia d o .
L ar d a^ o .
T ie n e s d e m a s ia d o d i ñ e ro .
H a b ía d e m a s ia d a s maa-^
D ir u la r d aiik az u .
S a g a r la r e g o ¿ a n .
7an as.
4),.
L a ffeg i.
que U m b ió i s a e k eui p’n t K e n lo s caaxs dé ro/* e t (^eoiM iHO de ¿ s k .
y fgi
$igo>flc4i p o r lo tniito, U K M lneeK i » d n a e u id o dotia^Jado*.
OMUO co sic M u U o 4 e A te
Y
s i re f ie r e a la c a lid a d , p o r e l su fijo egi.
r.re s d c m as) a d o b u e n o .
O n e g i a 7ara,
t i d e m a s ia d o b la n c o .
Z u r ie g la da.
1 .0 tie n e s d e m a s ia d o la r g o
L uzeegi daukazu.
l.rC C lO N
i.
T r a d u c c i ó n d e l a d v e r b o «ta(i>
E l a d v e r b io «tan» p u e d e e s ta r s c g u fd o d e c ü m o o s e ­
g u i d o d e g u e (en a m b o s c a so s c o n a lg ú n v o c a b lo in le rp u e s lo ), o n o s e g u id o n i d e c o m o ni d e qae.
1.“
S i le s ig u e c o m o , el c o n ju n to d c lo s d o s , ta n y
c o m o , se (ra d u c e p o r b o tz tn .
T a n b iic n o tx jm o lú . — Zu h a i? e u o n a .
T a n m a lo c o m o P f f i r o — P e r ú b a lz e n C u r r a .
2.®
E n el c a so d e s e g u irle í/a e, h a y q u e v e r si a c5tc
q u í l e s ig u e u n tie m p o d e indicalK 'O o d e su b ju n tiv o .
S i lo
p r im e r o ,
«tan> s e Ira d u c c p o r a m
y ^ q u e»
p o r ze .
Us ta n b u e n o q u e l o C tw lo d o .
— A lii d a o n a r e ünnH s íriis tu te n
dau.
S i lo s e g u n d o , «tan» s e tr a d u c e p o r a m y q u e p o r z e ó id a . V el v e r b ü c o n ju g a d o , si
d e p re s e m e d e s u b ju n tiv o
se tr a d u c e p o r el fu tu ro im p e H e c to d e in d ic a tiv o co n s u ­
fijo
p o s íle x ío n a l rt, y si es d e p r e té r ito im p e r íe c to d e
s u b ju n tiv o , p o r ei f u tu r o re m o to ,
N oel
(o n io ’q u e l o c r e a to d ü .
E z i a a i n k i r le n a ; ie m d a g u z ü a
sifii« lu k o d a u n .
N o e r a t a n ( o n to q n e to c r c y r t c to d o .— E z z a n
k ir tc n a ze iiid a
g u z t i i s iiiis tu k o c b a n .
3.®
Si e l «U n> n o e s tá s e g u id o n i d e c o m o n i d e ifue
s e P raü u ce p o r u n a d e e s ta s tr e s c o s a s: f>or o n e n . p o r
o rre n o p o r a in .
a ) P ox o n e n . si el té r m in o d e c o m p a r a c ió n tá cito , q u e
s ie m p r e s e p i i e d í s o b r e e n te n d e r , e s y o o a fg o q u e se
p u e d e d e s ig tia r c o n e l p r o n o m b r e d e m o s tr a tiv o ésie.
¿ O iii« n m e h a h e c h o U n ¡njfT afo?{es d c c I r , ta n in g r a to c o m a v y j y o ) .
¿ N o h ct^ici o a u o n e n e s E e rIx a rrík o a ?
*l*ú n o h a r ía s u n a m e s a ta n b ie n (U n b í t n c o m o e s tá h c c t u á síu ).
'¿ \jk e z e u n k c c g in g o m a ir ik o tie n o n d o
b)
P o r o rre n . si p o r té r m in o d e c o m p a r a c ió n se so­
b r e e n tie n d e íú o a lg o q u e s e p u e d e d e s ig n a r c o n el pro*
n o m b r e d e m o s tr a tiv o ése
¿ Q u iS n (e lia M e d io t«n h e r m o s o ? ( q u i e r o d e c ir, U n tic r m o s o c o m o
eres
tú.)
¿ N o li e g ín z a ltu z o r r e ti e tie rr« ?
N j d i t h » r ia u n a m e s a ta n b j e n , ( q u i e r o d c c ír, ta n b ie n « e c h a c o m o
e s tá h c c h » is a j.
Iñ o k c lc u k e eg in n O m a lr ik o r r e n o n d o ,
c)
P u r a in . s i p o r té r m in o d e e o m p a r a c ió n s e s o b r e ­
e n tie n d e e n to n c e s, a n te s , él, a q u é l, c o m o s e cree, co m o
s e creía , c o m o crees, c o m o creía s, etc.
H o y n o e s to y U n m a) (e^ d e c ir, tnn m a l c n n io e s tu v e e n to n c e s , o
c o m o e s tu v e ú n te s .)
fia u r
n a g o a i n Ix a rto .
Y o n o s o y ta n tn a lo ( e s d c c i r , u n m a lo c o m o ¿ / . J u a n o P e J r ó , o a
q u ie n n o s te P ira m o s c n te rc e ra p er« o n a).
K i c z n ¿2 a llí Ixam «.
N o c s t u n m a lo ( q u i e r o d e c ir , t a n m tJ o c o m o
c r e i).
E ¿ d a a in U a r r¿ .
R é g im e n
d e l v erb o
E n c u a n to a l r é g im e n d c l v e r b o , s o la m e n te n o s q u e d a
p o r e x p lic a r c u á le s v c tb o '; r ig e n o r d in a r ia m e n t e a c u s a ­
tiv o e x p r e s o y c u á le s n o .
C o m o q u ie r a q u e e l a c u s a tiv o es t<5rfnino d ir e c to d e
a c c ió n , d ic lio s e e s tá q u e lo s v e r b o s n e u tro s n u n c a rig e n
ac u sa tiv o ,
De m odo
q u e lo s v e r b o s « jo a n » y «e t o r r i v e r ­
b ig ra c ia , p u e s to q u e s ím n e u tro s , n o p id e n a c u sa tiv o .
P o d r á n lle v a r d a tiv o , c o m o e n esto s e je m p lo s:
jo a n y a k o n a r i.
E to rri y a k o n o n e r i.
— S e le fu é a a q u é l.
-
S e le v in o a ís t c .
P e r o a c u s a tiv o n u n c a ,
t n c a m b io , to d o v e r b o a c tiv o , m e n o s lo s q u e a b a jo
e x c e p tu a m o s , p id e n d e s u y o a c u sa tiv o c o m o té rm in o d i ­
re c to d e la a c c ió n , a m á s d e l d a tiv o q u e p u e d e n p e d i r
c o m o té rm in o in d iie c to .
C u a n d o p id e n d a tiv o , h a y q u e e m p le a r ñ c x io n c s ol>j cti v ü - p ro n o m i n al es,
S ag ar b a t e ro a n d o t
- l i e lle v a d o u n a m a n z a n a ,
(-Kroan d e u ts a z u M a n u ri s a g a r ra ? — ¿ L e h a s lle v a d o a
M a n u la m a n z a n a ?
P e r o h a y v e r b o s a c tiv o s q u e a u n sin a c u s a tiv o su e le n
lle v ar d a tiv o , y p o r lo m is m o a ú n s in a c u sa tiv o (levan
c o n ju g a c ió n o b je liv o - p ro n o m in a l.
Y ü c e s ta c la s e s o n lo s c o n te n id o s e n e s te c u a d ro :
m ira r.
Üeilu, f i a m a r .
B e g ira íu ,
Brag;ln,
trocMiap, d e fe n d e r.
. l a r r a l i u , s e g u ir.
s ig n ific a n d o
L a g u n d i : , a y u d ar, acom ­
p a fiar.
m o v tT .
B ra g o n ,
in s is fir,
m u r­
[ t x í , R ig n ifican d o d e ja r,
e n e) s e n tid o d e «no
m u ra r.
B u i s i , s o s t e n e r , a ^ ir
G u ra
h a c e r c a so * .
O r a t a , a g a r ra r.
i z a n , s ii» n Í f ic a n d o
ornar.
Ü a c g i, m o rd e r
s ig n ific a n d o
a g u a rd a r.
U k u m , to c a r.
Itx a ro Q ,
Ja g o k ÍD ,
aíT) p a r a r ,
H id u , s ig n ific a n d o « ag a­
)ia -
rra r* .
A m » , b c c ir ítH efejíozd o n e r i
D e itu d f c i t s a t c t a e / ( a n c k w ri g u r a . Itx j egi07.li, lazfae>a,
B j í , z c u k j j g ü k i t c t i d e u l^ a ? u ta ...
B l s u f i j o «¡k>,
M a d re , m ira a é s s.
L e h p l la m a d » y n o i |U k r e
-
se n ir,
D é ja le ( n o lc
-
aniM ln.
5 í, c o m o t ú U d e f i e j id c i..
s u iijo
hagas
modal
E l s u f ijo ih. e s iTiod.)l r n la s s ig u ie n te « p a la b ra « :
A l |> e r r / k t j i v n o .
l U l l i k . £ ti «ifriH'io.
B u r a u r i k . E u <yiini*s.
B J llo lz ih . D e«nuúo.
M a k a M k . L n fe rm o .
B i z l r i k , V iv ü , c n v iv o .
B u r n r J h , I.o c o .
ü A i x o r l k . K n íc rm o .
G á x te rlb .
jo v e n .
Ü r t o z i k . D e s c a f '-j.
O s o r l k , K n tcro .
P o z i k . ( jú n te n lo .
U i s i k . V » cío , d e vacío.
Z a h a l i k . A b ie rto ,
G e l i li r ih . t ^ ic to .
2 « rrik
U o rc lifilk
Z u lu n ík
ÍCn t r u d c .
D e v if^ ,
D e p íe .
ca«o)
B iz ir ik d a g o
^
£ « tà v iv o , tie n e v id a ,
f ìiz irìk s a ld i! d o t
»
L o h e l u d i d o c n v iv o
B iin ir lk d a g o ,
— E s tà lo c o .
IÜ C C IO N
J .I
C i m o 9 Q d i c e c o v a s c u e n c e «año>,
« m es-, etc.
A n o . U rte .
ilo r a . O rd u .
M e s. I l, illa b c tc .
M in u to . U n e .
S c tn n n a . A ste
S egundo. T akada.
D Ìrt. E ^fun.
U r ie a k iiu r e iii) d a ì t u r o g e ta b o « l e g a n d a u k a ;, b i;;ilu rte 3 e / l j n e a n , — E l a ñ o tie n e I r c « i c n t 0 3 s e s e n ta y c io e o d ía s , c u a n d o n o
n
b isie ftu .
D izilu ilr;« d a n c a n , c iju n b a t g fy«g'> . — C e u ju io <*s b is ir v io ,
d ia m à i .
un
E sta cio n es d el año
R iim a v e ia . U d a b » r ri.
V eran o . U da.
O to ñ o . U i b g o y c n .
ltiv<eriM^, N e g n ,
U d a b a te t: e z a u to tie b a n o r i ,
— En
U d a b a rrí e d p rra d a au .
— H c r tn o s » p r im a v e r a c s esta.
Udeá
n íiz a t;
Ji e g u a ,
un
v e r a n o le
conocí
a c ío .
g u i a d a iin c tit? a l. — FA verane.^ p j r a m í: e l in v ie r ­
no
q u ie n lo q u ie ra .
N om b res de lo s m cscs
Ijie tx ). U H a r r il.
F e b r e r o . Z tz e ì] .
Ju lio
M a r z o . E p a il.
S»*pticm brc Ira il.
O c lu b r p U m .
C ira g a rril,
A ^ s ( o . D a g e n il.
A b r il , J o r r a il,
Maiyo. L o n iil.
N o v itm h r e . Z e rn fu c li.
J u n io .
D ic ie m b r e .
A u /iq u « m e n a s ca&(Í¿os, % on m á » u s a d o s M u n ì', A p r i l , M a y a ts
y A * fe n d u q u e f i p a i l , J o r r o t l, L o m i l y L o its a il
• • U i t c i k a in a b i illa b e le dauka<t. — L I a ñ o t i e n e d o c c m c s w
" e Z c i n U u k d ir a ? — ¿ C u á t t s so n ?
— U r t x i r i l U , Z c z e illa , E p a illa , J n r r i i t U , li> r¿ÍII« , l^.<gÍIU, ( ia ra *
g e m i l a , D a g c n illa , I ra illa , IJrré a . Z e m e n d ia la Iu?ia/.illa. — L tie ra
F e b r e r o , M a r /o ,
A b ril, M a y o , J u n io , J u l io , A g o s to ,
S e p tie m b re
O c tu b r e . N o v ie m b r e y D jc ic a ib r e .
D í a s d e la s c m a o a
I.im o s . A s tc ic n ,
V ie r n e s . B a rik u .
M a rte s . A s(c » rh '.
S á b a d o . L a u re iib a t,
M iéri'r>les. K g u » /lc n .
Ju e v es h g u e n .
D om Í))(*o. I ¡ ^ n d e .
E l v u lg o t n v e z d e o s i e a r t c d ic e m a t iiiz e tt, t n v i t <le l a a f t n ú o l. e n p a tii y c n v e z d e lÿ a n d c , á o m e k o
— e ü í u r z c c g u n d¡3?
— A sieletJH .
H a y q u e n o t a r q u e «Î b i e n
" ¿ I ^ o y q u é d ú es.'’
L unes
pji
c a a (e ll» n o p u e d e n c a lla r le , y c c *
u e ra im e tile s e c a lla n , e l a r tíc u lo «el» c o n lo s n o m b r e s d e lo s me*
y
ta
p r c p o s ic té n « fn » c o n ln < d e k>i d is* , e u v a s r u c n c e
stic*
le n s ie m p r e e x p r e s a r s e s u s é q u iv a le n te s U n to c o u lo s utio»> c o m o
e o n f o i (tiro s .
E n J u ilo ,
- Q arag arrlU o fl» .
E l jueve'S. —
E n cam b v 3 s n c le h a c e r u e n v a s c u e n c e e lip s is d e l à p o & p o sicló "
rtff c o n z o r l e i y o t i i o h o i i e n f ra s e s e o m o
tim o h o s f,
Ptr,
i'^ u e n tíwWff*
m ie n lr a s q u e e u c a s l tlla n o e n s u s cquiv,«lpti(e% < hoy
en o c h o >, «el jite v e « q u e v ic u e e n q u iM e t ^ e tc ., n u M «iejâ d e e x p r e s a r
I j |n tp o « Í c Í6 ( i «en» a n i e «oeho> y « q u in c e » .
N o m b r e d^l d i n d e l a s e m a n a r i g i e n d o a n o m b r e
d e m es
El n o m b r e c k l d í a d e la sc m an .i q u e r ig e a u n n o m b r e d e m e« en
g ^ n lisv o pidc* q u e v$ te
¿ o ( o ¿ 7i>), y e n e a m b io , c l d e l d û b n l o s
«tel m e i e n e i m is m o c a s o , p i« k iju c el s u f ijo d e g e n itiv o w a en.
H a g il^ o b s n k u e i m . — tíis lo« v ie r n e s d e J u m o .
B a g ilU re n l>os(ean
— E l c in e o d e J u n to ,
P ró x im o y
L a s p .1 l i b r a s
p ró x im o » y « p asru lo * a c o m p a ñ a n i o a p a la b r a s q u e
fIcnoüM lie m p o lic ú e n p o r c q u Í v « le n te « , r e ? p e r liv - m e n tp , m i a f o r r e n
y j-Mjn di¡n.
D a lo r r e n a s tP le n e jfl. -
íí l lu n e s p ró x im o .
J o a n d a n a s te a o .
E n la s e m a n a paba<U.
-
L a s ho ra*
O r d u b a ta k .
O i d u b a i e la la u tc iia V
— U
una,
L a u n « y cuario«
O r d u b a ta tc id ia k .
— L à u n a y m e d ia .
O r d u b ia k .
O r d i i b i (erriiak.
—
<ios.
— l.a « d o ^ y ru<“d U .
I 4 S ire« , la« c u a lr o , e tc ., s e d ic c e n v a ^ c u e n c ? , c o m o e n ca^stclianO'
c o n la « im p le e x p r « i 6 i i d e i n u m e r a l y e l a r if c u lo e n p lu r a l; f n o a k ,
U iu rú k , e tc .
O raintK C d i r a o r d u b a ts k ,
— A h o i a m i i m o s o n la u n a .
L a s tc r d ir » o n i u b A liitcrd iak . — L iic g o s o n la u n a y m ed ia.
O r d u h ia k jo d i» )7 .
— H a n d a d o la s d c s .
O r d u b a te la n .
— A la u n a .
A la u n a y c n a r to .
O r d u b a t e ta la u r e iie ia ti. O r d u b a ía te r d ie ta ii.
— A la u n a y m e d ia .
O r d u b ic ta n .
A la s do«.
O r d u b i t a la u r c n c la n .
- A la s d o s y c iia rto ,
O r d u b í ta enlictsiTV.
— A la s d o s y m e d ia .
I r u r c ta n .
-
ü i ii r c U n .
A la s trc$.
A la$ c n ^ lro .
C o r n o « e v e, e l e ta n , d e s d e la h o r a s e g u n d a se tr a d u c c
[)0f
*á ¡a s‘ .
•
J n i i m r c ta n .
— A U s tr e s t n p u n to .
I a u la u r e ia n .
— A fa s c u a t r o c n p u n to .
C o ’n o $ e v e , U h o r a r e p t l í J a v a le ( ¿ n to c o m o «cn p u n to » .
I r u i a k c m o n lx iia k
• • L a s tr e s r e c ié n d a d a s .
L a u ra k e m o n i K uak. ' * L a s c u a tr o r e c ié n d a d a s
C o m o s e v e a g u í , fn w r jtx H , c n
b o r« ^ v a le la n to c o m o « r e c ifn ¡
d a d a s * o « a c a b a d a s d e ü m » ..
E m o n t x u é to 't, p o r lo m is m o , c o m o y a s u i » m l r i u s te d , v a ( r b n t o c o m o ’ i la s U n ía s r e c ié n d ad n « * ,
A u i a r r : k e m o jifx u e ta n ,
•
• A la s d í r z rc c íc ii dad a«
f n u i l f a u n t r a s n o m b r e U c h o r a v a le ta n lo c o m o
«;* e « o «le>.
«a c o s a de«,
A n ia r r a k ín g u r u a ti,
— A e s o d e la s d ie z .
O r d u b a ta k in c u r u a n
— A e s o d e la u n a .
L a u ra k in g u r u a n .
-
S e ir a k in g n r u a n .
— A c s o d e las seU .
A c$ o d e fà s c u a tr o .
L tC C IO N
in
• S e U > p o r 'bat*
S ig n ific a n d o
«un*
c n s e n tid o d e te r m in a d o , d e m a ­
n e ra q u e n o e q u iv a lg a a « cierlo * , c o n u rie , a ñ o , //,
se m an a , a s te , m e s, o r d a , lio r a y a lg u n o s v o c a b lo s q u e
d e n o ta n m e d id a c o m o a i z i, p u lg a d a , se u s a b e ie e n v ez
d e b ü i.
U r te b e te .
— L tia ñ o .
U r te bA icn. •• E n u n a ñ o , e n c ie r to a ñ o .
O f d n h e le . — U n a h o ra .
A rr a b e te .
t j i tu a n tr t a
— U n p alm o .
il, m c>, c c ^ n n c n e a d v e r ti r q u e l i a r e u n í p a l a b r a co n
Í U t A d c — L 'ii m es.
V q u e ijsí s e d ic e , i U o M e . (kor - m p s ^ c o n to c io s lo s J iu m e ra le s e a r m m u s b i.
C o n b t, i's iUe.
I n i iU ab ctc.
Trc%
L a u illa tic le .
— C u a tr o m e s e s.
U le b i,
tile b i ta ep d i.
— D o s m eses,
—
m o v s y m e d io .
T a m b ié n s e d \ c c Í I ! o M é crm z c iiib o l, o in b ú t, onenl>esíCi o r r c n b e s t f
y ù ifìb e sU .
i Z c i n b a t ÍlU b e * t?
A in b a t ilU b e te ,
— ¿ C u á n t« m es« ?
• M u c h o s m eses.
O n e n b e í f e iH ab cte. — T a n t o s m r s f s .
U s a n d o b f f e c n v e s <!f b a t c o n v o c a b lo s q u e d c u o 'a n m e d id * , ci
n o m b re d e U cosa
&e m i d e < e p o u e s in s u f iio al^ in H ;. V dcs>
p u ^ ü e b e le , i^ue a fiu v e z v¡) d e s p u é s d c l n o m b r e
A rra b c le lu r. — U n
p :iliíio
la m c<lhla,
d e tie r ra .
A l g u n o i v o c a b lo s c o m o b u n l i . e s X u , e t c , s i p i i f i c i n d o nn.tli<l i lle­
v a n e l s u f ijo ka</n o s u v a iía tile lo d o .
H u ik a d ü
- C a rr e l« d a .
E s k J ia d a . —
T a lc ^ v o c a b lo *
u ti id o s
con
fc o t ío
M ,*nol9da.
r c c lis u in
in te r v e n g a a lg ú n n u m e r a l c a r d in a l, e x ig e n
c l
ijiie
In -lf,
j'
a
m enos que
e l n o m b r e d e la
c c m
n ie d id a I k v c c l a r tic u lo d e te r m in a d o .
B u r k a d a d ir iia .
B urlii^da lu tt d ir u
— C a m ta < la d e d in e r o ,
— U eia n n e í a d a d e d in e r o
I a u h u r k a d a d i r u . — C u a lr o c a r r e t a d a s
d ifie ro .
E i b ü f y e l W s n e le n in te r p o n e r s e e n l r e e l n o m b r e d e la n ic d iila y
e l d e la e o s « m e d id a , to ^ d e n iJ s n u m e r a le s c a r d in a le s s e an tep o ^ ien
a\ p rim e ro .
l’e ro p u e d e n e m p le a is e ta m b ié n s in ít/rfu , y c n in l tfl»o n i r e c h a z a n
el h e te
q u e r e r i i i d k a t « u n O ', o í pi<lcn q u e el n o m b r a d e h c o «
m e d id a lle v e e l a r l íc u lo ilr le r m i'ia d o .
l^ u rd i l>eie d ir u
— l / n c j r r o {llerio) d e «liiicro.
G é o e r o s d e ta n to v a lo r
y g é t t Q t o s p o r v a l o r d e ta n to
E n c a s te lla n o la e x p r e s ió n d e g é n e r o s p o r v a lo r de
ta n to , o r d in a r ia m e n te se h a c e c o n c o n s tru c c ió n s in tá x ic a
c tim p le ta m e n íe o p u e s ta a la d e s é n e r o s d e (a u to v a lo r.
S e v e r á p o r e s to s e je m p lo s:
D o s d u r o s d e v in o .
V in o d e d o s d u ro s .
E n el p r im e r e je m p lo s e e x p r e s a g é n e ro p o r v a fo r d e
la n ío , d o s d u r o s d e v in o , e s d e c ir , v in o p o r v a lo r d e d o s
d u ro s . Y e n el s e g u n d o s e e x p r e s a g é n e r o d e ta n to la fo r ,
v in o d e d o s d u r o s , es d e c ir, v in o q u e c u e s ta d o s d u r o s la
c á n ta ra o lo q u e se a.
Y
y a s e v e q u e e) v a lo r q u e e n el p r im e r e je m p lo p r e ­
c e d e a l a p re p o s ic ió n « d e» e n el s e g u n d o la s ig u e , y al
c o n tra rio , el g é n e r o q u e e n el p r u n e r e je m p lo s ig u e a la
p re p o s ic ió n d ic h a e n e l s e g u n d o la p r e c e d e .
P u e s b ié n ; e n e l p r im e r c a so , c o m o tr a d u c c ió n d e la
r e f e r id a « d e» se e m p le a cu , y e n el s e g u n d o , ko .
O g e r le k o b ie n a rd a o a .
O g e r le k o b ik ü a rd a o a .
E l «por» d e l « (a n to por« p r u p o r c io n a l
l^or e s te m is m o su fijo k o s e tr a d u c e cl «por> d e este
ta n to p o r .
*
V é a se c o m o :
E u n e k o o n e n b e s te . — T a n to p o r d e tito .
E u n e k o se l.
— S e is p o r c ie n to .
B u ru k o o g e r le k o a . — U n d u r o p o r b a r b a (p o r c a b e ra ).
« Z a b a b t r a d u c i d o p o r « d e a n c h o » y «luze»,
p o r «de la r g o *
Z a b a f p r o p ia m e n te sig n ific a « an c h o » sin la p re p o sic ió n
« d e» . P e r o r e s u lta q u e e n fra se s c n q u e s e c o n c re ta u n a
r n e d id a c o n el n ù m e r o d e m earos, p ie s, etc., sin n e c e s id a d
d e s u fijo a lg u n o q u e v á lg a p o r «de> e q u iv a le a «de
an ch o » .
filx e o n e k o g e ta ir u o in z a b a l d a u k a z .
t s t a c a s a fie n c v e in titr é s p ie s d e a n c h o .
P o r el m is m o e s lilo , lu ¿ e q u e p r o p ia m e n le sig n ific a
'l a r g o » , sin « d e ', e n el c a s o c tta d o e q u iv a le a « d e laj^o *
L a u atzi lu ? e baleu k a:í...
S i f u v i m c u a tro p u lg a d a s d e la rg o ...
U C C í O N LUI
B l s u f i j o «lar>
S ig n ific a n a tu r a l u o riu n d o d e l lui^ar 3 c u y o n o m b r e se
S üfjja.
R ilb ü ta r.
N a tu ra ) u o r iu n d o d e B ilb ao .
D izkaitar. ^
N a tu r a l u o r iu n d o d e V izcay a,
T a m b ié n p u e d e s ig n ific a r p a rtid a rio .
i
i
O fia^ tar.
— O f ta d n o , p a r tid a r io d e ü fta /,,
O a n b o a ta r . — G a m b o in o , p a r tid a r io d e G a m b o a ,
S ig n ific a n d o n a t u r a l u o r ifin d o , ta m b ié n s u e le e m p le a r s e e) s u ­
fijo a r .
P a rc e c q u e n o h a y rcjjl* f iK
d if e re n te u s o d c « t o s d o »
sufí|o;>.
V o c^ (a b )« c« ría i a s ig u ie n te : q u e t u r se u tia a io s v o c a b lo s d c u n a
o d o s s íla b a s , y o r a I r « q u e ti e n e n m i«
d o s, Q o?
q u e com ú n iD cn te d e b e d e s u c e d e r .
L o y u ta r.
— N a t u n I u o r l u u d o d c L u ju a .
I .e k e ilia r. — N a t u r a l u o r h i n d u d e L c q u e ltio .
E l s u f i j o <tariko>
P u e d e u n irs e a l re la tiv o ¿ f r , a lo s Tiun»era(es c a rd in a le s ,
a lo s |) r o n ü m b r e s d e m o s tr a tiv o s o a {os p r o n o m b ie s p e r ­
so n a le s d e s ig n ific a c ió n p lu ra l.
L a k d e 1 « p r o n o m b r e s p e r s o n a ! « y d e tn o s ir a iiv o s qu<r c n p J u ra l
ia lle v a ji y la r d c z e r s t e ljd e ti a l c lio c a r c o n e s te s u ltjo .
S u fija d o a lo s p r o n o m b r e s d e m o s tr a tiv o s s e tra d u c e
|H)r d e ta l o c u a l esp ecie o cia se... d e Id in d ic a d a p o r e]
d e m o s tra tiv o a q u e s e su íija,
¿Z e fa rik o s a g a r r a k d a k a /u ¿ ?
-
a n c a n a s d c q u e otase
tra e s?
O rr e ta r ik o s a g a rra k .
— M a n 7 a n a s d e e s a clase.
A la rik o a k .
— D e a q u e lla clase.
S y fija d o a lo s n u m e ra le s c a rd in a le s , se tr a d u c e jx>r d e
ta n ta s e sp e c ie s o c la se s... d e ta n ta s c u a n ta s in d ic a e l n u ­
m e ra l c a rd in a l a q u e s e sufija.
B ita rik o e lx e a k .
C a s a s d e d o s clases.
S ü fijâ d g ,1 îo s p r o n o m b r e s p e r s o n a le s d e sig n ific ac ió n
p lu ra l, si n o l e s ig u e u n n u m e ra l ca n d in a l, se tr a d u c e p o r
d e la d a s e ... n u e s tra , o v u e s tra , etc,, s e g ú n cu a l sea
cl p r o n o m b re .
7 .ie ta rll(o a k . — L o s d e v u e s tra clase.
(jQ ta rik o a k .
Y
— L o s d e n u e s tr a c la sc .
si te s ig u e a lg ú n n u m e r a l c a rd in a l, p o r d e entre...
n o s o tr o s o v o s o tr o s etc,
Z u cW rIk o b a t, ** U n o d e e n t r e v o so tro s,
ü u t a r i k o b u — D f)s d e e n t r e n o so tro s.
L o s s u fijo s < na», <nan> y ^ n a k a ‘
L o s tr e s s u e le n u n i r « a n u m e r a le s c a rd in a le s ,
til p r im e r o , s ig n ific a n d o c a d a u n o o a c a d a u n o . se­
g ú n Q ue s e re la c io n e n c o n té r m in o d ir e c to o c o n té r­
m in o in d ire c to .
A m a r iia d a u k a g u ,
— T e n e m o s d ie ¿ c a d a u n o .
A m a n ta e m o n d e u s k u e . — N o s h a n d a d o d ie z a
cada unoE1 su fijo n a n y su
v a r ia n te n a k a
se tr a d u c e n
por
Üe la n to $ ... e n ta n to s ..., e n a n te s d i g a el n u m e r a l a q u e
se u n a n .
Iju n a n .
— D e c u a tro e n c u a tro .
B a n ak a .
— D e u n o en uno,
N ó l f s e C(iie U n to n a c o m o n a n y n a k ii » b a i y b o s t le s e lid e n
la í, y a l o i i í r t e c o n n u m e r a l c a r d in a l t e r m in a d o e ti / , r o m o bi) se
c o jiv lc rtc j!, r e s p e c lir t r a c n t c , c n fío , Ií m
y fía k c .
D ina
* U no cada uno.
$einan. - i>e seis en scib.
En ruauto a b con$tnicc;ÒH sia ìix k s. hasle idvcK u q » f cs !«
mi$tHa qnc w 6Jbc del numerai canllnal desprcvìsti <le la i« siifilos.
Sa2 « r b-ina. — Una rniuzaiia ca<fa ano.
L«una a.igat.
Cu4Uo manza iihs cada uno.
l5o$)ia
— Ciuco uuhzjìUI cada uno.
D e la n o o m i s i ó n d « l a r t ic u l a y la p o s p o s i c i ó n
C o m o y a « b e u s te d , e n c a s te lla n o g e n e r a lm e n te el
a itic u lo Ü p r e p o s ic ió n q u e r ig e a u ri v o c a b lo y s e e x ­
p re s a a n te é s te p u e d e o m itir s e a n te e l v iK a b lo o v o ­
c a b lo s q u e , n o c o n c o r d a d o s e p ité tic a m c n te c o n e s te m is ­
m o , le s ig u e n e n
la m is m a fra se y
en
id é n tic o c a so
d e d e c lin a c ió n .
C o m o e n e s to s e je m p lo s ;
U riiiU iira y s u a v id a d d e e s ta s c o s a s s o n g r a n d e s .
V e n im o s c o n J u a n y M a rtín . '
tis to e s p a r a J u a n , M a rtin y P e d r o .
t^ero e n la tr a d u c c ió n e u s k é ric a d e ta le s fra se s, n o
c a b e o m it ir la p o s p o s ic ió n e q u iv a le n te a )a p rei? o sic ió n
c a ste lla n a tr a s n i n g u n o d e lo s v o c a b lo s r e g id o s p o r ella.
J o a n e g a z ta M a rtm e g a z g ato ?,
A u Jo a n e n te a t, M a rtiftcn t^ ac e tn P e r u n t¿ a t d a .
N i ta m p o c o e l a rtíc u lo , a m e n o s q u e in te r v e n g a
c o n ju n c ió n «y*.
ü a u z a o n e n g o ? o ta s u n ta b ig u n ta s u n a a n d ia d a.
la
T a m p o c o s e p u e d e d e ja r d e e x p r e s a r e l s u fijo k d e
n in g ú n
s u je to
a c tiv o
p o rq u e
en
ü tr o
q u e v a e n íl
m is m o lu g a r s e h a y a e x p r e s a d o .
E so P e d r o y M a rtín ta m b ié n y a lo s a h c n .
O r i M a rtiñ e k e ta P e r u k b e b a d a k ie .
t.tC C 1 0 N
L IV
M á s ir it c r j « c c ío n e s (1)
i Ñ o f, in te r je c c ió n c o n q u e se lla m a a u n a n iñ a .
j T x o \ in te r je c c ió n co n q u e se lla m a a u n n jfto . E n
g e n e r a l s e d ic e ¡ I x o íx o '
e x c la m a c ió n q u e s e u s a p a r a lla m a r a la s av es.
i V x a '. e x c la tn a c ió n i |u e s e u s a p a r a a h u y e n ta rla s .
¡ ^ o l. in te r je c c ió n q u e se d ir ig e a lo s a n im a le s d c
c a r g a p a r a q u e se d e te n g a n .
.A r r f! , c o m o e n c a s te lla n o «jarre!*.
¡ A iú a f, e x c la m a c ió n
co n
q u e se
a n im a
al
ganado
v a c u n o a q u e s ig a c n c l c a m in o o tr a b a jo c o m e n z a d o ,
J e iir t! . e x c la m a c ió n c o n q u e s e in c ita a l g a n a d o a
q u e d é la v u elta,
¡A tzJ, e x c la m a c ió n co n q u e al g a n a d o v a c u n o s e le
in c ita a r e tr o c e d e r s in d a r v u e lta .
/B iz ! , in te rje c c ió n q u e r e p e tid a lo m is m o q u e ;m iz.'SQ
e m p le a p a r a lla m a r al g a to .
¡ Z a p a , < jz a p e ! » .
'h
L u sfiiccú^r««,
b< J w i i n n a X X V )
j
X X IX ,
¡ P o í x ! , VO?, c o n
le
lla m a c o n la
que
s e lla m a
al c e rd o .
T a m b ié n
se
e x c la m a c ió n ¡ tx ik in l, c o n la c u a l p a re c e
d e m o s trá rs e le m a y o r c a riñ o
^ A h ir a /, v o z c o n
q u í
se
le
in v iU
a que
e n tre
en
la
p o c ilg a .
¿ A tx !, e x c la m a c ió n
,O o r ú ',
E rre g e l*
con
e x c la m a c ió n
^ jV iv a
el
que
s e le s u e le
e q u iv a le n te
a
ah u y en U r.
< jv iv a t» .
« ¡C o ra
K ey !> .
iD e r a ! , e x c la m a c ió n e q u i v a l e n t e a « ¡ m u e ra ! » o a « ja b a jo !* , q u e
'j A b a j o
,O r i
Ja,
e s lo
q u e d e su y o
s ig m f ic a , ; B e r a errc j a f e a k f
lo s e x p lo ta d o re s d e l p u tb lo !> .
d o k , o r i!.
b a r r ir ò !,
e x c la m a c ió n e q u iv a le n te a
e x c la m a c ió n
e q u iv a le n te
a
« [b ra v o !* .
< ;q u e
se
re p ita !* ,
:/o
la
k e a f, e x c la m a c ió n
e q u iv a le n te a
« jd u ro
y a la
c a b e z a !* .
L a s p a la b r a s <alfO* 7 «nada^
Ij
p a la b r a « s ig o * rig ic n « l 0 ¿ u n
a d je tiv a o r< lm ¿ rÍd tn cn (« s e tra*
d u c e p o r s a m a r o Ixu .
E s a1j»o íjrH n J^ . — A n d i* s a m a rf a <ii.
E% ti a lg o < M lÍcnk. — B c rO 'S a m a r d^igo.
B vrotK » d a g o .
E m p ic a d o s in (i5 ré g im e n , 'si h o n e v a l o r d e a l g o suli'^uuC ivof
g e n c ta lm c n to M t r a d u c e p o r l e o s e r o z c r O a lU -n U i o r a c i o n « a b s o liiU m c n te ^ fírm a liv a s , y p o r e s ^ r c n kci» d e tn á s
E&e
tie n e .
— O r r e k z c o z c r ÜHuka.
A I ejo te n é is .
— Z e r b a lt d a u k s z iie
S i tiw iéram o«! a '? o ... — l:z e r b ^ íjo tin k i...
V
si tie n e v a l o r d e a l z o
p o r iir e a n o b a p c .
c u a n tita tiv o s e t r a i u c e o r d in a r la in c n tc
K1 a n a n S( u s a m u c h o e n e s te scntídc^ c n C h o r i c r r i y A m f i a
y l o d e n o ta m e ; o r y c n m á s Ira s p s q n « f>ape, a m i iriO<1 t) d e v er.
P a r é c e m e q u e b a p e tío p u e d e e i r i p le n r ^ e n e«ile s e n lid o e n o r a clon<.'« a b s o lu ta m e n te a firtn a tiv a « , a m e n o s q u e e l v e r b o llev e el
S iiR jo n r ta tiv o n c o m o c n c s (a fra s e :
D «pc d a u k a n a k t.'u rd c e d ite n d a u .
?*! <4u e tie n e a[|?o (M lguni c a n tid a d ) lo »¿uarda ( g u a r d a r haec}.
M a s e l o r e o n , « o b r e lo d o 91 s e le f u h ja e l d m i tin n iv o i x u , p u e d e
e m p ic a r s e e n e s te s e n t id o d e a l g o c u a n ltU iiv o e n ( o d o g é n e r o d e
fra se s.
A r c a n c m o n Icizti.
— Y a te p u e d e d a r a lg o .
E^(x?ad i l a u k j t aieanlK U . — l*n
te n g o a l g o <algun.< c a n ­
tid a d )
L as p a la b r a s f e irr , á a p f y a f t’o zi c o n n e g a c ió n s ig n if ic a n < iiada*.
E z ta u k a c z c i.
N o tie n e n a d a .
A « c r y a r c a n s ie m p r e q u e lle v e n n e g a c ió n , s i e l v e r b o n o se
e x p re » ^ , le s p n e J e a c o m p a ñ a r c l a d v e r b io bere.
A á o p é tío l e s u e f e a c o m p a ñ a r o t r o ber<‘ q u e e l t |u e lle%a c o n ­
s i g o f o r m a n d o p a r l e in te g r a n te d e ella.
P o r lo d e m á s la s ig n if ic a c ió n d e b e r e c o n p a l a b r a q u e sig u ifí*
q u e « n a d a * , d e s u y o c s « a b s o lu ta m e n te i,
f v e r b efe iz .
— A I)SO lu(ém etnrna<ÍH .
I j 'U u k a i e / e r l>ere.
N o le n g o a b s o lu U n ie n ic n a d a .
E l v o c a t i v o c o n e l arlik;iilo
S e lla m a v o r a lív o o
d ic e q u e e s t i e n v o c a tiv o la p a la b r a q u e w
r m p le a p a r a lla tn a r c o n m á s o m e n o s é n f a s is
c o m o d ic e la O ia m á *
tic a d e la R e al A c a d e m ia E s p a ñ o l a — a u n a
p erso n a o
cosa p e r­
s o n ific a d a
E l v o c a tiv o c a s te lla n o p o r l o g e n e ta f s u e f e e m p le a r s e s in a tlíc u lo .
P e r o c l vocallvc» e u s k é r ic o ( c o m o c u a l q u i e r « t o c « 0 t n general^
s e g ú n lo te n e m o s e x p lic a d o y a), s e c m p k a c o n e j a r lf c u lo a s ie m p r e
<iue s e a p lu r a l.
A m ig o s , v e n id ac ¿ . — A d iz k id c a k , c r d u z c o n a.
Y ^ u n s ie n d o s i n g u l a r ^ , c o tí e) a r l íc u lo a se c n ip fe a n lo d o s lo%
v o c a tiv o s v u s h ^ ttc o s i n r n o s a ) tig a z u b u , urrff, íQ e te , m u tu . n e s k n .
n t u i i l l o . m s l Q f o y n esikctiU Q ; 6 ) l o s d c n o m b r e s q u e llev an su fijo
i^inuciiii^iivf) tú o d i m in u tiv o I x u ; c )
l<>^ d e n o m b r e s f a n á ü a r e s
c o m o i€ » ip . iiJabii, < K ; il) k>i d e a p o d o s c n g c t ic r i l; y « ) lo s d c
n o m b re s p ro p io s
V a u n los’ m is m o s i i m f , g a s t e . m a tU . n f ^ k u , m u U tk o , n t s k a t o y
n e o k u U liu y lo6 r » c e p i u J d o s e n c l np ^ rl.icio b y l o s c x c e p m a d o s en
jp a r ta « lo c. m e tío s a i / ü y a m u y >u6 c o m p u eb lo « , s e c m p i i a n co n
el jr líe u ) o « 3 , s ie m p r e q u e e sté n u » m 'o r d a d o s c n c o n c o r d a n c ia t p l te tic a c o n u n a d je tiv o p o«biy< ^ o r e t i d o s d c u n e c n m v o p o s r t iv o .
¿N o ra z tíK , u m c?
;N i f to , a il6 i.d e v is ?
lE , ix a rrito !
— iC u id a d o , g r a u d i s i in o p u c r c o
; N e n re « m e a , ñ o r a z o a z ’ ( I ) .
— ¿ í l i j o m ío , a d ó n d « vas?
J a m k o i i n 'i i a l j h e a , z e r d iñ o z u ? -
¿ B e iid itj d c D io s , gcié tiices?
T r a d u c c i o n e s ü e <olro>
E l a d jc li v o 'O tro » tie n e v a rln s tradiicci<^iieft j 1 e u s k e ra .
• O tr o * y i o n i i « m o s u p liiru l « o íro s » e n c o n tia p u s ic i6 u a « u n o
m is m o »
t r a d u c e p o i iñ o r-
O r r i 'f c b e a r r a b c ti iix ik o d j u iñ o n tz a t*
I ñ o k b e ti c r f u a .
E ac »ii m p r e d e ja r á el
p a r a o l r o i,
— S ie m p re ( tie n e n ) o tro s
la c u lp a .
E n c o n t r í p o s i c i ó n a l o q u e n o s e a « u n o m is m o » Sc í r a d u c e p o r
b e s t(.
O )
A 4 n r U n o s guc c m
f . i m l l í a r e « ic fX ta ln iftK « en w
dr
nenre < « dice
T r a e e l o ír o i
— I '. l u r n i u ( l ) b ^ s 'e a .
T r a ? lo« fklro» -
E k a r r i ii i? besfeaV
) I h e s ltí n o l lc v i n d o e í arffiM ifo d e t í r n ü n ^ o c o n tn * q n í lo Un*;«, o
cl ii i d e t e n n i n a d o o a lg ú n p r o n o m b r e , p i d e «4 c o n c u ra A d e t>ñl, ¿
n iriK K q u e lle v e b i o a J g ú n o t r o n n m e r t l c a r d i n s k
•
N o f c n ^ o n i n c ú n o lr o .
E zU ukat b n lc rik .
E k u u b c ^ tc c d o z v in .
— D a m e o tr o c iia tc ju k ra .
E k a z u b e s t e o r í.
— í> am e c s í oTro.
I .k a ? u z b ^ s le b i.
U u( 2 Í¿ b e s ie l a u . (2 ).
— D a m f o ir o « do«.
— T o m a o ljo « f tia ír o ,
E k a z u be«fe b a (
— D a m e o lr o ,
B a l z u k d i ñ o e b a y c tz , c ía b e s te h a iz u k e /e U
• U rK H d ic e n q u e «í y o tro « ()u e n o .
I'.l « o Ito s ja itiJ iiín » n o p r c x e ^ liJ o d e a r tíe u lo , si n o s e d ic e c u in lo « ,
4P (ra J u iY pá¡r g e y a g o b f.
Y a h a y o lro * c iia ír o ta m b ié n , — K ^ d a g o z beste- laii b e r e .
V a t e lo d ir ö n o t r o s ia m h ífi? , si n o í e e n m io u U » ,
E>*iangu (Icn t^ u g e y a g o k b e , o i> d u te n e z p a / a ta
L E C C I Ó N LV
'A n d i < pcvr « a s k a » ,
p o r <enki>
y « e f o n * p o r «egin*
F u t r .i dt* la«
n cK aliv as y d « ío n o e n fá tic o , c o n h iíd u r , h g u r o ,
b e r o , f>ls, g r u p . t g a r r i , M
(I;
E tu m m
n
h>
c o it it a lii d«
L u f o r in a t d e
cooflísiófi
fk a r 'l
iw if c a ^ ic v a c tiv o
» i n | u b c V p lu r a l, 9 u « l« n
n a rru d o e e
y c n s « » n l c o n t o d a p a la b r a q u e n o
ik )
K s i i i t d a i m s o n a d « á H ib < i« n a n r r o «
« n « C n rn
egl dt
ka t u r n a
i a ip m i i'M
tta r M ic < K d í a *
a m ilL a t ,
é to r ri é g iiu . rkurriga.
tlcaff4 tg U a t, ekarrittie.
£x n t K coottanloiKS, al lafliiitívo iera9kH»Jo en n prriMi<ü Ar
tt
la
M 7 «I M'7iin"4o n
IK» p tK ^ id n 4e /, «; le caetbia >j ti dicha « r n U MtR r
D« i^ k l» t f l i a . ¡ s k ls a
• /Mr fg izu , iftrMr,
{2) A b fstc to io i loa nujofrales eard jM le k l n tuelai p.t«pin«c.
A 9Í, de
de
sij^ n ífiq u c p e r s o n a , a n im a l o c o s a r e a l y n n } ¿ Í b k ,$ Í n o a lg u n a p a s ió n ,
a c c ió n , c u a lid a d c tc ., q u e a d l « s s e p u e d a M tiibuir. e n
de asko
s e e m p le a o n d i.
*1 ie n e m u c h o d ln e r n . — D i i u a s k o d í u l c j.
T ie n e d i u c h ú Ir'tffo.
T ie n e m u c h a u v a .
T ie n e m u c h o m ie d o ,
T ie n e m u c h a s e d .
G j t í a« k o Q ju k a .
M a ts a s k n d a n k a
B í ld u r a n d ia d a u k a .
* C}¿arri a n d ia d a u k a .
SI h f i s s c e& n'*ifa(¡va y d e t o n o e iif á lic o a l m is m o ltpm ¡)0, c a b e
e m p le a r t o n i s t M m is m v s v o cab lo '» e l ;tdjftivc* fí$.ko.
¿ B a d a k iils u M a n u :' .M jik u ts e a n d a b il d a g o n e g u r a lü ia z .
¡E z ta u k a
o r r e k 0 I2 asko!
E t te n e r
úí:
« te n e r m ie d o » , » te n e r s u e ñ o » y d i m ^ s ír n w s q u e f e
v e r á n c n la s iif ii'e n le Übts, s ie m p r e q u e n o s e i**presr e l »djcH vo
m ttc h o <>
a tijv iiv o p o c o , s e k a d u c e |>or iz ú tt, e n n ju g ijitlo s e é«iie
c o m o v e r b o n e u tr o . L a tr a d u c c ió n d c l s u b s ta n ti v o q u e si{*a a l vert>o
t c n t 'f , s e p o n e a iilc s d e l ic ó n , a n o s e r q u e in te r v e n g a c l a d v e r b io re,
y s ie m p r e s i n n in g ú n » a f ija c ió n ,
B e r o i í » T i , te n e r c « ln r
N a j I i% A n . t e n e r perei'A,
B i l d u r i z a n , k 'n v r m ìe d ò
O 1 & i i a i r , liM ierfrío ,
K g i i r i 'l i í a n , te n e r s e d ,
K a k a * l a r f i I z a r , t e n e r ne>
G o a e I z a n , te n e r h am b re,
I .o ^ u r a
I s a n , le n e r s u e ñ o
l . o c s a Í 2 AJI, te n e r v e rg ü e n z a .
T o n p o c a lo r,
e e s id a d d e d e fe c a r,
T s t s a * ] a r r i í s a n , te n e r n e ­
c e s id a d d e o r in a r .
— B;“r o naz.
T c n tfo m ie d o .
— B i ld u r i iíz .
N o tc n jio m ie d o d e ^ e . — E z n a z o r r e n b íld u r,
Ij ^
iira
lia o r í l>e.
T a m b ié n é v r lle n e ^ u efio .
l*:i v e r b o e g o n e m p ic a d o e o n b e r o u o le , p o r s u je lo s , s e ir a d o ce
p o r « h a c e r* .
i t e r o d sg O .
0 12 d a g o .
— H a c e c a lo r.
- H a c c frió .
B c ro a n d i« d » g o .
O t z a n d ia «lago.
— H a c e m u c h o c a lo r.
H a c e m u c h o frío .
A ^zü K ' o ( / pgOTti.
A y e r ta m b íc n h a c ía frío
( i á i i r e z i n g o o lz ik .
T ie in p ü it
H u y n o h a c e fciu.
p e rH rá s ic o E >
con
< y ii>
y
s in
<ya
D ijim o s c n la p á g i n a IS 3 q u e fQdO lieanjvi ix rifi-í« Íc o , s in occi'S td,i() fie n ln g ím a d í a m e n tó , p iK c lf ír a d u c i r s u c o r r c s p o u d k t i t ^ w « k'H.kOO c o n e l a d v e r b io d c a firm a c ió n «ya».
Y a ti8 lle g a d o .
y « l le g a r i .
-
E lü u d a.
— E ld u k u
d a.
L o t r a d u c e s i e m p r e q u e w e m p le e , c o m o e n lo s
e je m p lo s d ic h o s
a is la d a m e n te , s in a c o m p a ñ a m ie n io d e o i r o v o c a h lo .
P e r o Jiay q u e a d v c r i ír q u e a u n a c o m p a ñ a d o d e o l r o v o c a b lo piM 'de
tM d u e itJ o , i i c \ ta l v o c a b lo iJO s e le aittei>:^nc.
W> lo h a lle v a d o M a n u e l,
- * E ro a n d a u M ^ nuk.
Y j 1ic lle v a d o u n a m a n z a n a . — E r o a n d o t e a g a r b á t
1.0 h a lle v a d o M .Jtiu c l.
— M a n u k r r tia n d a u .
H e lle v a d o u ti.i m a n z a n x
—
b a í e r o a n d o l.
U n t k m p v p c r if r ís ic o , lle v e o n o llf'v e v o c a b lo a n tc p u e s i‘>, p u e d e
ja n ib ié ii d c jiir <le lle v a i e q u iv a le n c ia
« y a» , lle v a n d o c l v e r b o ^ g in
c u tr e e l vetbc> c o in u g a b le y c l a u x ilia r y c o iis lltu y c n d o s c el mi«mí>
v c i'b o
e n e le m .'n to In fin lliv o , fu <u r ib le o jic n in d iO , e n v e z del
v c i b o a q n e líco m p afia .
J o C2 M1 n m
— M e h a D cjiurto,
J o e g lie n ñ a u
-
M e su e le p e g a r.
J o e g in g o m u . — M e p e g a r í .
A bÍ s ie m p r e q u e s e e m p le e e l tie m p o p c r íf r á s ic o s in a d v e r b io iñ
s u je to n i t é r m i n o n o m in a l e x p re s o .
V
a u n e x p r e s a n d o e l s u je to o K r m in o n o m in a l o a m b o s a In
v ez, c a b e
q u e $« e m p le e c u el Ü cm p o p e r ifr á a f c o e l
v e r b o e ¿ ln
c o n f o r m e 4 lo a r r i b a d i d i o , s i » iu d e ja r d e e x p r e s a r e l s u je io o
té c m in o n o m in a l, s e p r e te n d e (» rin c íp á lm e n te to n s ig n .^ r
p1
c a u s a d o p o r e l íu ;ett> o r e c ib id o p o r e l té r m in o n o a n in a l q u e se
e x p re se .
C o m o c n e s ta fra s e : « M a n u k s«*mea ¡ o e g in d a u » . E n la c n a l se
p r e l t n d f c o n s i g n a r p rin e ip a lm e t> ie e l h e c h o c a u s a d o p o r M « n iirl
y s u l n d o \ ' ^ f s u h ijo ; <JU'‘ a q u é l a é s te le h a h n h o e s to : le b a
l>egado.
i : t n p i c a n d o u n tie m p o p e r if r á s lc o c o n f¡¿Ín tr» $ u n A d v e rb io p r e ;
C ed id o d e u n v e r b o c o jr>ftiiÍtÍvo, g e n e r a ltn e i)le é&lc s e tr a d u c e ¿*si,
e a in fin itiv o , y c i eK in s r t r a d u c e c o n ln aipnificaciórT d e fs te .
P o r e$h' « íílo ;
J a n , O lid o e g in d a u . — C o m e r , lia c o ñ u d o b ie n .
B i <j&> repetido
E l «ya> q n e
e m p ic a r e p e lid o c s c o s a d ls tln ja d e l «ya> q u e
a < s b a m c s d e cf> n sid erar.
1:1 « y ae r e p e t i d o e u n in te r p o s ic ió n d e c o m a t i e n e v a l o r d e c o n iu n c ió n d is ir ib u liv a .
V a e n la m ilic ia , y a e n la s letr<<s.
Y a c o n g o z o , y a c iín <lolor.
K ste «>9» s e t i a d u e c p o r b<ji, r e p e li d o (a m h ié n .
D ai o r , b a i e m e n -
Y a a h í, y a » q u i.
« O o g o r a lu da> t;nn u n e a n u n e a n at> cn e g in b e a r i/:j(c n o b ela, b a i
S e t ñ í r i b u la r r a ^ n io te k o , b a i c u r e n
y o rp u l-'-ik it« e d e n a )d ia k
aríu*
? e le z a ii, b a i g o s e e g a r r iz ía Ic ig n ra / t » o fse z ib ili e z in d a * .
C o n s id e r e m o s q u e a c x d a m o iu e n to se v e ia n o b lij-a d u s a h a c e r
a lto e n s u c a m in o , y a i ia r a d a r d e m a m a r a) N i ñ o , ya p a r a q n e
s u s c n e r p o s tom a& en r a lo s d e d e s e a n » , ya p o r n o i» » ltT ( n o p n tlie n d o ) a n d a r a C ausa d e l h a m b r e , d e )a s e d , d e l s u e fjo y J e t írío .
(« J e s u s e n B io l^ a r e n iU a ^ p á g in a 33.)
. i
^
-
-a
L E C C I O N LVI
«
B l v e r b o <izan>, <Ber>, c o n c o n j u g a c i ó n
p r o n o m i n a l a c t iv a
El v e r b o iz a n s u e le e m p le a rs e c o n la sig n ific ac ió n
n e u tr a d e »ser* y c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l
a c tiv a en
fra se s e n q u e s e tr a ta d e in q u ir ir o m a n ife s ta r la r e la ­
c ió n e x iste n te c n ir e el s u je to d e l v e r b o y la p e r s o n a
q u e h a b la , a q u e lla co n q u ie n s e h a b la o a q u e lla d e
q u e se h a b la .
¿ Ñ o r d o z u o r i? — ¿ Q u ié n e s é s e co n re la c ió n a tí?
¿ E se qu^í e s tu y o ?
A ita d o t,
— E s p a d r e c o n re la c ió n a m í. Es
m i p a d re .
E ( s u fijo a g e n te p r o n o m in a l e n c a d a u n a d e s u s fle­
x io n e s p r o n o m in a le s a c tiv a s e s el c o r r e s p o n d ie n te a la
p e r s o n a c u y a re la c ió n c o n e l s u je to s e in q u ie r e
nifiesta.
ü
m a­
A sí, e n el p r im e r e je m p lo c $ z u , y e n el s e g u n d o , t.
T a m b ié n s u e le e m p le a rs e a s í c o n la s ig n ific a c ió n d e
« ser» y c o n ju g a c ió n p r o n o m in a l a c tiv a c u a n d o se q u i e ­
r e d e c ir d e l s u je to q u e es al¿fo q u e u n o c re e ig n o ra b a
a lg u n o o a lg u n o s d e lo s q u e le o y e n , o d e to d o s m o ­
d o s , c r c e u n o m u y c o n v e n ie n te e l in d ic a rlo .
A b e ra tz a d o 7 u o r i. — E s e (ése q u e v e s a h í o é s e d e
q u ie n s e h a b la ), e s rico ,
E n e s to s d o s ú ltim o s c a ^ s se u s a cn e s ta f o r m a prin­
c ip a lm e n te c o n s u je to s d e te rc e r a p e rs o n a , e m p le a n d o
d o z u , c o m o e n el e je m p lo , c u a n d o el s u je to tal e s s in ­
g u la r , y d o z a z , c u a n d o e l s u je to ta l es p lu ra l.
La con ju n ció n
I
su fijad a a l verbo
a c o n ju n c ió n t a c o r r ie n te m e n te s e « u fija s t v e r b o e n In fin ílí-
v o , c o n l a s ig n if ic a c ió n d e « d e^ jiu é^ d e» o « h i h ’í n d o » ,
AuKC ik u s its j o a n g o n a z . — f r é d e s p u é s d e v e r esto ,
N a tu ra lfT íT iie , si a l a c o n ju n c ió n s u tija d a a i in f in itiv o $ p le d a
^ íg n if ic jc ( 6 n d e « lia b ie u d o » , e l in tiiiiü v o a q u e ¡»e suhj.a
tr a d u c e
fr» m o p a r tic ip io p a s iv o .
Ik u s ita . — H a b i e n d o v isío
Ü x ita.
— H a l w n d o d e ja d o .
P u e d e c q u i v i l e r e l c o n ju n l o d « l v e i b o y U fo tijn iició f« / a s u f ija d a a l m i& m o a l g e r u n d i o d e é s le , s in «Itar^iendo*.
•L u rra k
crd u an
c r r a ic n b a r r u t l k
d a rd a ra k c i, n r r iz k o s o iñ e k o a k e te n d a ,
b lz in k
a ta r n l í,
Ü a sk o
j c s u s i 'n J iu n c ro tk o ta s u n a autor*
h t eban*.
I,a t i e r r a e n lo n c v s c o n s u s te m b lo re s ( tc tn b la n d o j, r o m p ie n d o
&US v e s ü d u r a s d e |> ied ra, s a c a n d o d e d e n t r o d e
etilr«i1as co n
v id a a n iu c h c « m u e r to s , c o n f e s ó la D iv in id a d d e Je sú <
(« J e s u s e n B loC zoreu illa>, d e A z c n e , p i ^ . 7 6 . ú ltim a s lin fa s )
Y e s ta p«r<*cc i c r s n s i^ n if itíic ió n m á s c o r rie n te .
S i el v e r b o a l c u a l <ie su fjja la c o n ju n c ió n t a n o lle v a lé rm fn o
d ir e c to , c a b e o t r a tr a d u c c ió n * la d e p a jt i c ip io p a « Ív o s n i «iiab ic n d o * .
0 \ i e l d u fiific a n e k o , a m ^ liu t^ e ^ a n .
P a r a c u a n d o l l ^ a t n o ^ n o s o tr o s , e s t a b a te r m in a d o .
S ie iiific a n d o « d e s p u c í d e » p u e d e l l e v a r l a c o n ju n c ió n í a c n p o s
?) e l a d v e r b io í f l r o , a u n q u e i w u l h r p le o iiá s lic o . P e r o
e n UÍ
c a s o s u e le i r sep;<r¿tio d e l v e rb o .
A u x e íVusi ta g e r o jo a n g c
P o r r a s ó r t d e fo n é tic a , /a . s ie m p r e q u e <ie s u f íje i v e r b o t e r m in fld o
en / o rt, s e c o n v ie r te e n üo.
O rd u ra k o , H d acg o a n .
— P a r a e n to n c e s , c s la h a m u e rfo .
A u x e e g i t i d t jo a n jjo n « .
— Iré d e s p u é s dc l i i c e r esto .
E R IT X l, « lU m a r a o , y B R IT X I.
« p a r e c e r le a uno>
E l v e r b o e r i l x i e n a m b a s sjc n ífic a c io n c fi lle v a e n d a ­
tiv o la tr a d u c c ió n d c lo q u e s u s e q u iv a le n te s ca síe lla n ü s lle v a n eri n o m in a tiv o c o m o s u je io su y o .
S ig n ific a n d o < p a r e c e r k a u n o * tie n e a d e m á s la p a r ­
li c j lari d a d d c lle v a r e n n o m in a tiv o lo q u e s u
le n te lle v a e n d a tiv o ,
t s t c n o m in a tiv o d e e r i t x / s ig n ific a n d o
equi va.
« p a rc c c rle a
u n o > a d if e r e n c ia d e l n o m i n ali v o d e l o tr o e r i l x i , tr a ­
d u c to r d e l n o m in a tiv o p r e d ic a d o d c s u e q u iv a le n te
• llamarse**, lle v a el su lì ¡o a c tiv o k.
E so n o !e p a r e c e b ie n a P e d r o . • - P e r u k o r r e r í e z d e ritx o (1) o n d o .
P s e s e lla m a P e d r o .
— O rre ri
,'A ti q u e te p a r e c c e so ?
— ¿Z uk zer
o rre ri?
Y o m e lla m o P e d r o .
— N ir i P e r ú d eritK at.
'I
f» «6' »Wdfrinui, coinúBjnMi» k di« díníw .
P erú
d e r itx o ,
d e ritx a z u
I n d i c a t i v o c o n a lig n ificac ió n d e s a b j u n t i v o
H - y «S O S e n q u e e n v a s c u e n c e se e m p le a c l i n d ic a h v o c o « s ig n ìn c a c ló n d e s u b ju n tiv f '.
A l g u n « « h a n v h ( o y a.
A c s to s h a y < \ut a ñ a d i r el c a s o d e l p r ^ c n l e y p r e tè r i t o i m p e r ­
fe tto
d e
in d k a lix ^ n o
r e g id o s
d e n b t f i i n v e r b o y a c o m p a f ta d o * d e l
g u filo la .
D a t o r r e la .
— Q u c venga.
E to /a la .
-
Q u c v in ie se n ,
; D a t o r t e l a o r i , la! — ;A v e r; q u e v e n g a fisci
L a c o n i n o c i ó n «o> t r a d u c i d a p o r «nai*
l .a c o n j u n d ó n
<o*, d e n o ta n d o in d ife re n c ia
p o r c u a lq u ie r a d e
lo s ( é rm ln o s e n tr e lo s c u a le s s e e m p le a , c s tr a d u c ib le p o r n o i.
V e n g a s o n o v e n g a s , y o a q u í « t a r é . — / a t o z a l a n a t e /a to z a la ,
n i e m e n e g o n g o n u /.
P o r e s ie m is m o n a i p u e d e f r a d u e ír s e e l .$ e a ..„ se a* u - o r a . . , o ra * .
N a i h a te r a , n a l b e s tc ra , n i k b e li g a lriu .
S e« d e u n m o d o , s e a d e o tr o , y o s ie m p r e p ie r d o (|> erd cr).
<Qnra» y
<nal> c o m o s u i i j o s
T a n to e l u n o c o m o e l o tr o s u f iia d o s a ñ o r , z c in . z e in tu it, n o ie ,
n o n y u i i n s i ^ n i n c a u « q u ie ra * o * se q u ie r a » . O « q u ie r a s * i r q u ie ra » , e tc ., o «.q u isie se « » o .< ju isie se » , e tc ., scj»ün )a p e r s o n a y U em p o d el v e rb o q u e le a c o m p añ a.
S i ñ o r . e d n , e tc , lle v a n a lg ú n s u fijo , c n la e ^ r i t u r a s e iiile rp o íle
u n g u ió n .
N o rg ü M .
— Q u ie jiq u ie r a .
Z e it ig u r a .
— C u a lq u ie ra,
Z elan g u ra
— C o m o s e q u ie r a .
N o r t 'g u r a . — A l q u e se q u ie r a .
N o r a - j i u r i . • A d o n d e se q u ie ra .
i c r i i u r n s e t i a d u c t p o r « c u a jq iiic ia cosa» o « lo q u e se q u i e n »
o « lo q u e q u i e r a s >, « lo q u e q u i e r a , ctc.
Bl tr a ta tn ie n to d e ' b e r o r ú
Y a h e m o s v isto e n s u lu g a r q u e « u ste d * s e tr a d u c e
p o r berori.
D e m a n e r a q u e e) ír a ta m ie n to d e b e r o ri e n v a s c u e n c e
e s el m is m o tr a ta m ie n to d e « u ste d » e n ca ste lla n o .
Y lo m is m o q u e é s te s e e m p le a e n te rc e r a p e rs o n a .
U s te d ^
v en d rá .
— B e ro r i e to rr ik o d a.
U s le d n o s lo d a rá .
— B e ro rre k e m o n g o d c u s k u .
N o le c o n o 7 c o a u s le d .
A u s te d y a le h a v e n id o
- f!^lol e z a u tu te n b e r o r i.
— E to rri y a k o b e r o r re ri.
M a ñ a n a s e lo d ir é a u s te d . — B ia r e s a n jjo d e u ts a t b e ­
r o rr e r i.
E l p lu ra l d e bsro ri. c o m o ta m b ié n se (c h a d ic h o y a,
e s eurok.
U s te d e s s a b e n b ie n ...
U s te d e s n o v ie n e n n u n c a .
A u s te d e s le s d a ré .
— O n d o d a k ie e u ro k ...
E u r o k e^ tato z ifio¿.
— E u ro r i
em ongo
d e u tsie t.
V O C A B U L A R IO
C A S T f :L L A N (> V lZ C A Í N O
V O C A B U L A R IO C A S T E I.l^ N O -V IZ C A ÍN O
E o m e v o c a b u C a jI o
k
e c lu -
rinO e ícenos li» prepostciofie»
• a>, • d f ', etc Z i qxe
n*
P 0 e « iii0 6 e n la O ' a r t á t i f a
• HM,« s a b r e v l t i i t r a de
Ü^táA/ea, >v a * . M pot
a re c e a y 'C l » r M Cho^it'
r n . coM tca v ijc a ltM sin u d a
j a n e a B ilb a o /
oc
coape*
«10« pmM mí DrHFt®,
£ / » « 4 Í o . L fjo K * . L o )n a .
n t i i t , O ta n i/ L^nr'. /Ama>
dio f SnftdK*
A
A b a j o . B c a u . || B c ra . |l E l p r i ­
m e r o c% a b a jo ,
<cn
lu g a r
in f e r io r » y H M g u n d n
l u g a r in f e rio r .
>a
A b s r c A . B ««e :v a )
A b i t l i s v . A b a iid u
A b d o m e n , p a n z a . Z ilb o t.
A b e d u l (3 o t .) U rki.
A b e j a . Fríe.
A b o n a r , e « le rc o U r, S i t s i lu .
A bono,
e s tié rc o l. S a ts. p Si*
m a u r . || A l h c c h u c o n » n p c r fo s f a ío s s ^ le lla m a t x o n - .’íaU .
A b m s a r . K í^ lta ld u .
A b r a z a r . L a z U n d it.
A b r a s o , L a z ta n .
A to r I L J o r r a i l . |l E3 v u l g o d ic e
A p r il.
A b r i r . Irig í,
A b ró ta n o
A b u e la
B lz Ío * b e d a r.
A tn a m a .
A b a c i o . A iraita.
A b u n d a n i e . U g a r i.
A b u r r i r s e . O o p a itu . || A ^ r t il.
I
A ttp r r fu e s a b u r r ir s e
e n e l s e n t id o d e
hastiúr.<;e,
c a n A o r ií
A c a r r c o . Lor.
A c a u d a l a d o . E u k ih it .
A c c i ó n , Fgitc.
A c e b o , O o r o s íi.
A c e l g a (H o t ) Z a rb a .
A c v q u i a . E r r c tc n .
A c e r o . Kaltzi^ídn.
A v e r l a d o r , a d iv in o . Ig a rla .
A c e r t a r , l^arri
A c e r tijo . I^ rk iz u n .
A c e i r o A n to is tn .
A c i a l . Lak,i?ki.
A c o b a r d a r a e. K o ld a r lu .
A c o c e a d o r , O s tík a ri.
A c o |; l d a . A b cg i.
A c o m e t e r . F á e ts i.
A c o m o d a r . C o m o n d u (v . a )
A c o m o d o . O o m o n (v. a.)
A c O 'A lD
2ys
A c o m p a n a m i e u to , « y u d t.
!-jg u n la su n .
A c u m p à fta r,
P a g e n ll . Il E l
A g o s t* .
v u lg o
h o y d ic e A 'jo s fu ,
a y u d ar, ü i -
C üiidD .
A g r a d e c i d o . E s k c r-o n f'k o .
A e r a d e c l m l c Q t n . I « k er.
A c o r i b o j a r s c . I.a rrltu .
A ^ A n t c c v r , su c e d e r, Jazo.
A j e r i a r s e , picar& e. C ì it r a z t u .
A c o r t a r . ),ah u rto .
A g u a U r,
A g u a n t a r , s u f f i r , IragO .
A c o s ta rlo
E iz u n .
A j ì 'r l o
O a rra U .
A c r c e d o r . A rU ir ^ n t h in .
A g u a r d i e n t e . P a ita r .
A c t j v o , li g e r o . A rk a i*
A g u ija d ív
'\k iiilu .
A U ecuado
A « ;iiiJÓ '>
ii 't'T .
E j;o k Ì.
A d e l a n t a r . A u r r t n lu ,
A b C a ilf t
A d e la u te . A u se rà .
A k u ì i i . O r r a ts .
A g u j e r e a r . X u lo tu ,
A d e l^ z a r .
M etu .
A m no.
A d h e r i r , añ ad ir, Er-nk«i,
A g u ^ v ru .
A d ió a . A gur
A d m i r a b l e , c^tiippndfi. A r n -
A ^ u ^ a d e ra ,
g arri.
A d m i r a r s e . A rritu .
A d o r a a r . A p a in d u .
A d o r n o . A p a in d u ra . Il Bilxl.
A d v e r t e n c i a , n o ia , O a r.
A d v e r t i r , O a rlu .
A f a b l e . M aral.
A f e a r . E » in < lu .
A ilc lÓ Q . Z iilelasun.
A fic io n a d o Z ^k .
A f i c i o n a r s e . Z aletu.
A f i l a d o , i ^ ú o Z o rro tz.
A f i l a d o r . /Corrotzalle.
A t l l a r . Z o rro ztu .
A i U c d ò n . AtsaJcal'e
A f l o j a r . N aaaitu.
A g a l l a , b ra n q u ia . Z akalz.
A g a r r a d a . O ra lu d a .
A g a r r a d e r o , asidero. E usUarri.
A g a r r a r . O ratu .
A k ÌI, activo. B izkor.
p ie d ra
ru la iiv »
d e s f ila r , ü e z tc c a .
A g u z a o le v e ,
l p á ja ro ). D u /-
ta ii'ik a r ^ .
A U L
Or.
A h i j a d o . B c so e la k o .
A h o g a r . Ito .
A h o n d a r . S^kondu.
A b o r a . O r a in ,
A h o n d a r , li r k a tu .
A h u y e n t a r , U s a tu .
A i r e , v if n to . A izc.
A i r o s o , á g il. A a k o r. || Fxaipo.
F .sle d e n o t a
m a y o r e r g u i­
m ie n to q u e a s k o r .
A j o . tíe r a k a lr .
A l a . Lgo.
A l a m o , (D o t,) / u z u n .
A l a r g a r . L u z a tu .
A l a r a . A ra b a .
A l a y e s . A rab ar.
A l b a r r a s , (B o i ) Z u r r lb e d s r A l b e r g u e , f l e c h a d o . A le rp e
A l ^ n i D i o a , d a t a ( d c l h u ev o ).
Z u rìn g o ,
A m a r g o . M in g o is || S a m m .
A m a rg u ra
M in g o ^ ía c u n , |
S a m in ia ^ u ii
A l e * 'd e . A|l<Hh‘ 'I F .f» !o r?(v .a.)
A M e A . H't^ierri,
A iu a rlU c u to
AIdeano
A m a r illo
B a se r i iU r,
A l c f r u r « « P o T tu .
A lc K i i a . P os.
B e llez ta .
B e lle g i. || U r i i| El
p r im e r o « a m a r i l l o m á s v iv o
q u e el se cu n d o .
A I H le r. H jiru k o rriti
A m e n a z a /r tn a í,
A l f i l e t e r o . C)rra2k>ki.
A l g o . I v e r . r Z e iM iL I Bapi*.
I A reali.
A m o n a s a r . Z e n ia tu .
A m i g o . A d iz k id c .
A m i s t a d . A d iz k ld c ta s u n . .
A l K Q l c D . I ñ o r . |i N o r)> aU .
A m o
A lie n ta
A m o r . Mi>i(<;tasiin
ArriH&a.
A l i g e r a r . A r iiid u
A m o r a t a d o , cá rd c "t> . U b c l.
I
A s í 5>c le p<>«irfa l U n i a r al
A l i n i A ñ a . l ’a t s r í .
A i l i u e u t o . J a n a ri
m is m o c o lo r m 0 f>itÍ0
A l i s a r . L a u rtd u .
A IU o .
A m p o lla .
A lu a
A bu
(v. »,)
« V l m o l i a d a , B u rru k i).
A l m o r z a r . O n /a ld u
A lm u e rz o
(ìo z a ri. | G o fu l-
d u y g o s a r i , g u c o r ijiin a r ia m c iite s o n v o c p ^ g tjip u /c f ia n a s , n o Ja s e m p le a e! v u lg o d e
V i/c » y a (»IVI *i
e iis k c r à -
g ra fo s ,
A l t u r a , ( lo i
A l & a p r l u i a , p a la n c a . Z a u Ì .
A lla
I’u sla
A n c ia n a
A l m a . A iifT^.
A l m á c l f a , v iv e ro , T x irp ì.
A liu irc 2
U gazaba
A ra ,
A lli. A n.
A m a U g a ’'4lpd(idra.
A m a d o . M iilf.
A m a r . M a ita tu .
A m a r p i r . M in jio s fu || S a m in -
A iso.
A n c i a o o . A g u rc
A a d i a r . Z a b a ld u ,
A f i c l i o . Z ab al.
A n u h o r a Z a b a lc ra .
A n c h u r o a n , c ó m o d o . N a sa !.
A n d a n z a . Ih ille ra .
A n d a r . Ib ili.
A n g e l . A in c e r u .
A t i g i i s t i a . E s tu ta s u n .
A n illo ,
s o r tija . E r c s tu n J A I
iD illo d e la
h&cba, e t ­
c é te r a , 5c le lls m a doru.
A n i m o , v x lo r . A d o re .
A n i f i a r s e . U t)ie tu .
¿V n o . U /k i
A n o * * » « c « r lllu n tz e .
* . .a ñ o
Ig a z .
A n t e a y e r . A ra ñ c ^ jiin .
d u | | E l s e g u n d o v% am ai^^^r
A n tc p a B a ^ lo , A saba.
H Q igicndo.
A n t e » . L cti. |J L e n a jio , || E s te
e ttip le « d e n o t a n d o c o m ­
pii racirtii.
A litic u m m e n C c . A n to ñ a .
A a a n c iftr
|r ;ig a rr i.
A n z u e lo . A m u.
A rrib a .
O o y a n . || G o r » || E(
p r i m e r o e s u rrU yc « en lu g a r
s u p e r io r » y e t s e g u n d o •«
l u g a r s u p e r io r * .
A f t o . Urte.
A r r i e r o . M a iid a z a in .
A r r i n c o n a r . D a s tc riu .
A p a g a r . A m a ta li. || A z c u e opi*
A rro ja r
n a q u e v ie n e d c l c a s te lla n o
a n fig lio
púzcoa
u m a t í if .
v:
d ic e
E n G u i­
ììz u U . E n
V i ic s y a a n tig u a m e n te s e <1cc U o lifiS e in .
A p a r c c c r A g e rtu
A p e l m a z a r , c a lc a r , ^ k a i u .
A p é n d i c e , a ñ a d i d u r a . E ra ^ k ìii .
A p e t H o . J a n jju ra .
A p<adar»«e. E r n ik itu .
A p l a s t a d o , ac)iat;^do. 7.apal.
A p l a s t a r , p is a r. 2 a p a l d u ,
A p l a u s o . T x alo ,
A p o d u . Ezizcn.
Ja u ru n .
A r v « j a . td a r.
A s a . K in e n ,
A s a d o r , Ín « lrn m e n f o d c c o
o n a . B iir d u n iii
A s a r. Fnc.
A s c e n s i ó n . Ig o c ra .
A s c o , te d io . Ig u m .
A le e d lo , e e rc o . P c>ixo(v. a.)
A si
O n v ta r a . I] O r r e t a r a . H
A ta r a , | f:i p r im e r o e s o s/,
«d e e s ia in a i ie r s •, r l se g ii n d o
A p f » » e n t f t . G e la .
( d e e s a m a n e ra * y e l te rc e ro
• d c a q u e lla m a n e ra * .
A i i r , s o s te n e r . E u 6 i
A s p e r e z a I n b < su n .
A p u r a d o , in q u ie to . A rb in ,
A sp e ro
A p u r a r s e , A r b i n d u . |j E s tu lu .
A q a e l . A.
A s u s t a d i z o . Jkar?i1(or
A q a i . lim e n .
A r a d o . N ahas.
A t a r . \/)[ iL
A r e a C Q , p ú a . E rb a tz .
A r ia c o , in c iv il. U z u .
A r i s t ó c r a t a . A n d ik i.
A r m a . I s k illo (v . a.)
A r r e p c u t l m l e n t o , { ) a m u la su n .
A r r e p e n t i r s e . D a m u tu .
i
A r t e s a . A z p ira ,
A p r e n d e r . fVaM.
A p r e t a r , t'.slu ln
A p r e t a r a E s iu ra .
A r a Q a . M a sn ia.
A r c Ü la . B iiztiñ i.
5
A r r a l a . T K Ím ur.
A r r u i n a r . T x im u rfu .
l.a lx .
A s u s t a r s e . Ik a ra tii.
A t e m o r i s a r s e . B itd u r lu .
A t o l o n d r a r s e , //» r a h ia u .
A t o l l a J e r o , l,u p .á ri (v , a.)
A f f á s . A t ie r a .
A t r a s s r , A tz e ra tu .
A t r a s o . A tz e r a k u n tz a .
« A t r e v e r s e . A z a rtu .
A t r e v i d o . A z a rri,
A t r e v i m i e n t o , A z ^ rk u a t^ a ,
A u m e n t a r , G e ilu
i
A v e n a . 01o.
A u r o r a , s i b a . E k 'n n a n t z . ||
A v ^ r f o n a a m e . L o ts a tu .
E g u n w n t i |l A u n q u «
c a s ti/c ,
e g u n s c u tt
e s m ás
A yer
i i ^ n q u c (fr a n a n te
A tz o .
A y u d a , a c o m p a ñ a m ie n to , l.a-
A u t o r l d * d , A u d i (v . a )
g n n ta ^ u n .
A y u d a r . I agundu.
A v a r i c i a . Z c k c n k rr í.
A v t r o . Z c k en .
A v « . h g a n ii.
A > u n o . B a ra u .
A v c i r i a . E g a b e ra .
A z u e l a . O p a tx u r .
A r ^ e t a r , Z a rk u ld u .
«V ftul. L 'rü in .
A v e l l a n a , U r re ix ,
A z u z a r , i cu i la r. K iü » tu .
A z a d a . A O tur.
B
ü a h a . A d u r.
B c c a rd ó n
B a d t l. H jrt/un.
B a d n U q u e . Pe)r¿l.
H a ja r . J a tsi.
B a l d e , Tatikar.
B a n c o { d e e m b a r c a c io n e s ).
B u i i u c o , Z íta l.
Tf>sJa,
(p á ja ro ). M 'H ^ r .
B « iia q u c r ia
Z ita l k e n .
B e i l o , h e r m o s o . Z o ll,
B e l l o t a , r ./ k u r .
R e i ie ü c i o . O n e g in ,
B e r o i v j n c i a . lís k a llo .
B a r a t o . M e rk ?,
O e r z a . A za,
B a r b a . B íz a r .
B a r b e c b v . L a n tz a r. ,| L a tz m ,
R u r b llla . O k o tz .
B e s o . M o$ii. ,1 P u r b e s o c n
B a r r a n c o . T ro k a .
B a r r e ñ o , le rre ñ a .
B a r r i o . A iizune.
B a r r u o t a r , o o ta r . A ^ m a u .
s illo d i s tm l o d e la c a r a , v e r­
b ig r a c ia e n ia m a n e , s e d ic e
m un
B e e t l a . A b e re .
B i c l i o . P IstI.
B a s t a n t e . N a ík o a .
B i e n { a d v e rb io ), O n d o .
B t e n a v e n t u r a d o , feli?. Z o -
R a a u r a . S a s ta rrc rí.
B a t a n e a r , y o l p c a r f iic ttc -
B ie a a v e u tu r a o sa .
m e n le . T r ím ín d u .
B a i i r , r e v o lv e r. ír ib io n i.
B e b e r . E d*n,
B « b id A . t d a r i .
R e c a t i a . O lla g o r .
rio n e k o .
Z n rio u *
ta s u n ,
D l s a b a e l a . B írra m a m » .
B l s a b n e l o . B l m í t ^ i ta .
K J 2 CO liz k e l, II K e g i-e z k e l ||
B e to k e r.
R i z i i i e t o Birlrtbt
B '^ r r a v I t e r a
H L a a c o , Z u rì.
B l a n c u r a . Z u r ít s s u n ,
B o rm ch w
M o sk o r.
M w íkorli.
B o r r i v o . A s io .
B o a t e ¿ 0 . A r r a u s i.
B Ì A n d o . B ik'un.
B l« iiq n v A r. /u r ilu
B l a o n n e c i n i » Z u riz ta .
R o t ó o . c a p u llo . P ip il.
B IA S e m la
B rasn
R r a m ld o . M urru»a.
B Irao .
Txin};ar.
B r a z a d a . IW sarlek ad a.
K l u s a . TxrtTics,
B o b a l i c ó n K<^kolo
B o ^ n , K oko.
B r a s o . ües< i, .
B r e v a lh ig o ) . 1 /zU Ík o .
B < » ca . A b o .
R r e s o . e « c n b a . C in a r r a .
B ocado
R r i z n a , m o ta .
K op*u.
B o c h o rn o ,
B r o t a r , n ic rr. F íie ,
pesado y
m o le d lo S i r g ù r ì.
D o d a . ( '/ l e g u .
B r 0 > a. S o rg ili.
B r o j u l a . lu j^ o rra tz .
R o fc tA d a
B r u m a . L a iib ro .
P la s tc d á .
R o m a . T x ap v l.
B u c b u . B ira p o ,
B o j E z p c l.
B o I a , D o k . V $ e g ú n A s ta rlo a ,
B o e n o . O n.
B u e y . )d i.
t s VO/ g e n ti in a m e n te vt&c«.
B u i t r e . S ii .
B u l t o , v o lu m e n , P i I)í .
B o l a a , /.i^ k u .
B o n d a d O n ta s u n .
B u r b u j a . P u $ p u lu .
R o o K u n c i i t e . P u lito .
B u rla ,
B o f i i t o . lin d o . P o lit.
B a r r o . A sto.
c s c a m io . Irrl.
c
C a b a l l e r o . Z a ld u n .
C ada
C a b a l l o . 7 ^ ld i.
C a b e c i l . ! iu ru .
C a d a T c r . Q o rp u .
K dkotx.
C a b r a . A u n tz .
C a e r . Ja u s í.
C advna
K a tc .
C a b r i t o . A utrn:.
Cagón. Küksli.
C a c l q u c . Ji^nntxii
C a i J a . jA U skera
C a c h a z a . T r c n tin .
C a c h o rro (p e rro
de poco
tiem ix > ). T x a k u rk u m c .
C a c h n c h a , c s p c c ic d e g o r ra .
T x o ta .
C a V K ire
C a l a b o z o . Z lc];a.
C a l a d o , f o n d o . Z in g o ,
C a l a v e r a d a , to n te r ía . Zor¿*
k c ri.
C a lc a ñ a r . O s tik o .
C a lc a r . « p p ln n « r . Saiutu.
C a ld e a r . O on (u .
CaIJ«>. Salda.
C a lle n ta r . Berofu.
C a l e r o . Karobi.
C a l l c a t i ; B c ro .
C a t o r . BcriM aviin. il T a m b ié n
5 » ' d i c e sim p lfitu n te tífrc.
C a l U r ixildu
C a m a . (>e.
C a r a a - f c r c b a ( d c avi.*« d e
c o r ra l) O tó .
C a m b ia ' . Tnjkaii,
C a m ia a D te .
C u m in o . DiOr.
C a m p a . lA n tia ,
C a m p a n i ll a , rttiün.
C á n c e r . Bizí«i).
C a u c ilL i. L ata.
C a d J í I Krusclu.
C a n g r e jo . K s rra m a rro .
C a n s a n c i o , fftiiga. N ek e.
C aQ sar^ie, l . m g a r s e . N c k ítu
C a n t e r o . A t^ n .
C a ñ a ( 8 o t .) KañAbera.
C a t o . K aiiii. || O * (v. a.)
C a o lín . T ciska.
C a p a ll o . l^pU.
C a r a , A r p e g i.
C a r á c t e r , Ín d o le . Seta.
C a r b é d íkatz.
C a r b o n e r o . Ilu z ^ in .
C a r c a j a d a , D ;irrta lg a ra ,
C a r g a . K a rg a . |l Z a m a . (v . a.)
C a r ic ia . TKera.
C a r le a . T«¡)nttar.
C a r n a v a l . A ra lu st« .
C a r n a t a « . A ta r r í.
C a r n e . A r a 0 . i| O keU , L| O k f Ití sc d ic c c x c lu s iv a m ^ ite d e
U d f co n P r.
C a r n e r o A ri.
C a r p i n t e r o . A ro tz ,
C a r r i l l o , M a tra lla .
C a r r o . D u rd i.
C a»a.
C a a a m l e n t o , i x k o n tz a ,
C aaar. L zkondu.
C ^ a c a b v l. Ko&kabüla.
C á s c a r a . K o sk o l.
C a s i . ly a .
C a s q n i v a n o . K^<;karia.
C a s i a , r^ z a K n d a .
C u a t e l l a i i o (id io m a ). £ r< lcr¿.
C a s t e l l a n o i n a tu r a l d e C a s ti­
l la , y c n c c n m l , e s p a ñ o l n o
v a s c ü ). E r J e l d u t i.
C a s t i KO. /igorrad a.
C a t o r c e A m a la u ,
C a u n a , m o tiv o . Z io .
C a n t l T O , p r t s o . K a t i^ i ,
C a T a d o r. A b n rU rí.
C a r a r . A ts u r lu .
C a s c a r r i a . M a sk aL
C e b a d a O a rjg a r.
C e b o l l a . K in p u U .
C v c c a r . Z ^zrx u ,
C e l i n a . G ^ it/a rtu ,
C v d u la (d e c o m u iiió ji). T x a n te l.
C e g a r . I ts u tu .
C e g a t o , its u k i.
C v ^ e d a d . I ts u ta s u " .
C e n a . A U ri.
C e n a r , AíaUlii
C e n c e r r o . A rra n ,
C e n t é n . K uneko.
C e n t e n o , Z c b i!? .
C e n t r f t l , d e l m e tí ir>, E rd ik o .
C e n t r o , Tn<*dÌO. K rdl.
C e r s . A r g iz tì.
C o c i d o , < p o ta je > . L a p ik o k o .
C o c i n a . S u c tc .
C o c o , d uende. Papao,
C o d o , U ko»do.
C o d o rn iz
C a lc p e r ,
C ^ C A . D r.
C o jo
C e V c A r . I n £ u ra tu .
C o la , rab o
C e r c o , a M d io . P o iv o (v . a.)
C o l a d a . D o g a d i.
C o l e a r . I'.«kegi.
C c rd u
T x a rri.
l'.rre n .
B u z ts n .
C e re z a , K m /a .
O e r r e r . I n lg i.
C o l m e n a . C rla u ts.
C e r r a r . 1x1,
C o l o c a r e » . J<irri.
C « 8 tm
O tz a ra .
C e « to
Z a ra n .
C o l o r . M a rg o .
C o ln m p lo . ¿ (b u .
C o l m i l l o . B c la ^ m .
C i e g o . I ts u .
C o m e n s a r . A s i.
C i c l o . Z e n i. i| A l c ie lo , f i n n a m c n to , a n lig u a m e n ic 8« le
C o i a o r . J a n , || B a z k a ld u , E!
lla m a b a o r l z i
C i e n t o . K un.
C i e r t o , « e E u ro . 7 -iu r
C im a
T u n tu r .
C i u c o . BOAI
C i n c u f t n t a . B e rr o fitta a m a r
c o m e r $ífjnÍfira< lo p o r « t e
es
t o m a r la re fe c c íó fi üel
m e d io d ía » .
C o r a i d a . re fe c c ió n d e l m e d io ­
d ía , K a¿kari.
C o t a l e n z o . A&ii<er¿,
C i n t u r a . C a r r i.
C ó m o , Z eU n .
C o m p a U e c e r f t e . U r ru k ilu .
C i r c o l o , c irc u n fc rc ic ta . O bo,
C t t m p a f t e r o . L ag u ii.
C i r u e l a . O lu ra n ,
C k a c o , c a r b ó n m u y m c n iid o o
C o m p a a ló ú
E rm k í,
C o m |i a s l T O . E r n ik i'^ r .
r e s i d u o i |u e q u e d a < k i m à^
C o m p l e t a r . O r n id u
g ru eso
C o m p r a r , E ro s i.
C o m u ó a . T rP m e» .
e n la s <arb{>oeras
d o n d e s e c n c ic r r a n . Id u rÌ.
C la m o r , O yu.
C o n l ^ e b i r S o r tu .
C l a r i d a d . A r g ita s u n .
C o n c e p c i ó n . S o rlu e c a .
C l a r o . A r ^ i.
C o n e j o . K ui.
C l a v o . U n tte ,
C l i e n t e . B e z c ru .
C o n f e s a r , A u lo r tu .
C o u f e s i ó n A u to r k u n iz x
C lie n te la . B c ifv .
C o u K ^ l ^ r . L eí cu.
C o b a rd e .
C o b a r i l i a . K o ld a rk c ri.
C o n g o l * . L arri.
O x i o c c r . E z 4 u tu .
C o c e r . E g o si.
C o n o c id o . Fzaun.
K o ld a r.
C o u o c i i n l e a t o . crcnda Kzà>
e u c ra .
C o o o c lm ie n lo ,
re la c ió n .
la tie r n ) q u e e s tá e e r c a d e
r l ia . Itx a sa ld e .
p 7 ííu p ¡d e .
C o n s a > i g a í n ^ > . O d o ic k o
C o n i g l i i r . Ji^reUi.
C o n s e jo . K n n ls « iü , P O n u
(V. a i
C o n s i d e r a r . O o f ia ra lu .
C o n s u lta r
C o s q u i l l a . K illklIÌ.
C o s q a l U o a o , K ilib er» .
C o s t a , o n l U <lei m » r , y to d a
C o s t a d o A lbo.
C o s t a i , sa c o Z o rro .
C o e t t U a . S a y a ts . I| A la c a r n e
d e co stU ia
s e 1« lla m a
sü -
y a s k l.
Ifu n d u .
la
C o s t r a . Z e U k a | K o rtik a .
C o s t u m b r e , h ib ilo . O ì t u r a
C o f e tu r e r S i Jo s k rile , |] J o s tu n .
C o y u Q lu r a , sazó n . A b a rm e ,
C o k . O s tik a d a .
C r e c e r Azi
e r u d i t o , haber. A rtu rcn .
C r e s t a . G xngar.
C r i a , c n a t u r a . U rn e ,
C r i a d o . .N^orroi. || O ts e in , | El
m a d r e , b ì l d o t z a l q n c fm p » e -
m o r t o i s e d ic e s o la m e n te de
C o u t a r , n u m e ra r. Z m ^ r lu
C o n tra h e c h o .
(v . a.)
C o n v a l e c e n c i a . C ìa ix o n d o .
C o n v e n ie n te , ^^oki
C o n v e rs a c ió n . B e rb e ta . '
B e rb a ld i.
C o r a i ó u . B io tz .
C o r t f e r o . A r t x a II B ild o i* . ||
A Cuci S«’ lla m a u r f x o a l co r*
d e r o q u e s e a lim e n ta
a a lim e n ta r s e p o r s* m i s ­
m o y a i u r i a1 r e f ié ti n a c tó o .
C o rn ic e rra d o ,
o o r n ìg a c h o .
T x o rd o .
C o r r e a ({de ¡ U g el
C o r r e d a (d e t o f o s ) Z ezcnkeb^.
C o r t a r . E b a g l.
C o r t e , c o r t a d u r a . EpAÍ.
C o n e x a , s u p e r f id e , A&<1.
C o r t e * ! {<lel p a n ). Ku>^kur.
C o r t o , t.a b u r .
C < » rv a, h u e c o d e la ro d illa .
2»nkape
e r ia d o s v a ro n e s .
C r i b a . G al bai.
C r u d o . O o rd m .
C r u e l . A nl< er(v a .)
C r u j i d o , K ra k a d a .
C u a d r a . O o r ta .
C u a d r a g c s i m o . B crroüei
rren
C u a j a d a O alzatu.
C u á l , ideili.
C u a l q u i e r a . L dozein.
C u á n d o , N oiz.
C u a n d o q u i e r a . E d o n o iì.
C o s a . O iu z a .
C u Ì Q < .o . Z e in h a t.
C u s c o j a ( B c t.) Z u m e l.
C o s e r . Jo s i,
C u a r e n t a . B e rrf^ e i.
C u a r e s m a . O a r lz u m a .
C u a r t a , c u a r ta p a r t e d e fatie^
C f t s q u e , g u l p e d t o t n e l c rá ­
n e o . K o s k o rre k o
nega,
(itinla.
C u e r p o . O v rp u t/.
C u e r v o , B ela
|| E r r o i. |
C o a r t o , a p o s e n to . G c U .
C t i A r t o (m o n e d a ).
C a a rto (n u m e ra i
El
p ií jn c r o p r o p ia m c n lc s ig n i­
o rd in a i).
U m g irre n .
C u a r t o , c u a r t a p a r re , L a u rc n .
f ic a cOritt’J a .
C a e « c o , p e d o , U z k a r.
C o a r t o c r v c l u o t e . Il^ o ra .
C a e s i a , A ld a iz .
C u a r t o m c o ] { o f t n t e . lib b ra .
C a id a d o
C a a t r o . Lnu.
C u i t a d o . Q iz a jo .
C u a tr o c d c n to » . Iju re u n
C u l e b r a . Suge,
C u c i i U‘». K u k u .
C n c h i U r t A Ì2to.
C u l( » . E p c r d i.
C u e l l o , S a ín a .
C u l p a b l e . H r ru d u n .
C u ñ a , c la v ija Z iri.
A r d u r a . | | Ant&(.
C u l p a . E rru ,
C u e n IO . I p u in .
C n e r n o . A d a r,
C iip u la
'l'x u v ru .
C u r a r . O s a tu
C u e r o . N a rru .
Ch
C b a c o ii.
C b i n c l i u . T x im ir l* a .
v in o d e V i?xa> a.
C b l q u i U a d a . l 'm e k e r i .
C li lq u i t« > ( m e d id a ) T x lk c rd i.
*1 K akoliu.
C h a f l a n M eka.
C h a l e c o . K o ra tillo .
C h i r r i d o . K ir rjn k a .
C h i s m o s o . r^aT ipicL
C b ftm b ra , B a ^ a ,
C h a m u s c a r . O a r d o ^ tu .
C h i s p a . T x in p a rt.
C h a p a rró n . Z apam da,
C h l T o A k er.
C h o q u e z u e la ,
C h a q u e t a . Ja k e.
C h a r l a . B a r n k e ía ,
r ó tu la .
la u ii b u n i.
C h o r l i t o (iv e ). K u rlin k a .
C l i a » ^ u e a r , d e s m e n tir . O u z u r U u ,.
C h a t o J jiir f x e . | S u r-ra p a l.
C h 0 7 ,a , TxaHola,
C h lc h a rrO u
C h u p a r . M u s lu u ,
C h u b a s c o . Indn& ka.
T x in tK o n a ,
D
D a u z » T r is k a . I| E l v u lg o h o y
d ic c àanU ùs
D a f i o , K alle.
D a r. E m on.
D a r d o . A u k o n (v , a.)
D e b a j o . A m pian.
Be-
D e b e r , a d v w la r Z o r iz a n .
D « b c r ,
B e a r
e n
« t s r
)? s n .
o b lig a d o
!•
s
V é a n s e
c l p á rra fo
a lg o .
a m b o s
ín lih ila d o
« V e r­
b o s c o m p u e s to s cíe n o m b r e
c iaan».
D e i* U .
p iig .
2 29 .
in d a r e s ,
j M a k a l
u\
E l
p r im e r o v i l i f i c a « d é b il» cn
e) s e n tid o d e « p o c o fu e rte * ,
V cl s e g u n d o e n c l
s e n itd o
i D v m u n t e , lo c o . Z o ro ,
D c m o r A . 1 u?.apidc.
D e o t e l U d a . A g in k a d a ,
D e n t r o . K a rm a n .
D e n a n d a d o r . ? a la ta h .
D e n u n c i a r . S a la tu .
O e r v c b o , h c u tta d . E sku b cd e.
d e r m i s . M m lz
D e r r a m a r I s u ri.
ü c « ciiF erm o * .
D ^ c A j i l l a r . B u n m iO z tu .
D e rre tirs e . U nu.
D e c id ir
E r^bagi
n é c im
( M u m e r a l
o
D e l i t o , r v a tk c r i
P e m A s l a d o . L ar.
D e m c u c l a , lo c u r a . Z u r o ta s u n
o r d in a l).
D e rrib a r
E ra ts i.
D e s a r r a p a d o , T ra s k il,
Ai11JCi'''rrri1.
D é c i i n o c t a T o . A m « z o r t - 'Í g a rre n .
D tjc l i n o c u a r t o .
Am
auga -
D e s A T U o a r . B a ra u s í.
] > e « A j i i a o . B a rau sk a rri.
D e s b a n d a d o , « ucU o, D ental.
rrc n .
D é c l i t i o n o n o . lím e re tz lg a -
D u s b s r a t a r . O o ib c t« ,
rrcn .
D é c im o q u in to .
D escan sar
A m aboska-
rre n
D c c l R i o c é p t im o .
sa iro i
A n iA $ a « p i-
D e s b a s t a r , L a iid u
A tsc ü o n .
D e s c A u s o . A tscU eii.
D e s c o l o r i d o . M a rg u l.
D e s c o n o c i d o . 1.2e2cnn.
D e « C D a r t l « a r . L a u rc n d u .
D é c i i D O B C x t o . A in a^ eig a*
D « » C Q b r Í r . A g e rtu .
rrc n .
D c c lin o l e r d o .
D e « e n , g a n a s . Gog<^.
D e s e o , p r e te n s ió n . U s i.
A
m
a Ir u g a•
P e c e e p e r a r , d e s a liu c ia r.
rre ti
D e c i r . 1:^11.
D e sfa U e c e rse
D w d a l T itc r a .
D e d o . A 1/ a c r a r .
D e s g a n a d o . N a k a r.
D e^cne ra r
B a ld r e s .
D e í s f ^ r r a r . U rra lu .
D e a g r a c i a . m a la s u e r te . Z o -
K n d a k a tu .
l > e h c » a , p a s tiz a l. L arra.
D « J a r . ItRi.
D e la u t« . A uncan.
D e l a n t e r a , A iu r e .
D e l g a d o . M e.
D e l g a d u c h o , Z iz tr ln .
D e sg a rb a d o ,
E b a ^ i tu ,
d r s a tiñ a d o .
r ig a tx
D u s ^ n ^ c l ^ d o . Z o r itx a r r e k o .
D e sg ra n a r.
U r k u l d u . Ij E n
C !< , g a r a n d u .
D c s h l D c h a r a e , I b i lu . '
D ^ h u n u r,
D i e c i o c h o . A m a z o rtz i.
d c s b o iiri.
Q e-
r c n (v . a,j
D i v e n i s t e . A m asa& pi.
D e s ie rto ,
p a n i e , siH o
d e s p o b la d o
genCn
A in a s e i.
D iv c is ó ls
de
e d ific io s
B o ^a n io rtu
f
y
Oyan
D i e n t e . A g io ,
D i e * . A m a r,
D ie z m o . A m a rre n ,
A'- t .)
D e » a ii.* o u 2 a r . Z e a tu
D ifíc il
Q a tc .
D e s n u d a r a « , E n n tz i.
D i} ;it& l ( P o i ) K ^ ik u p rak a .
D e g p e j d d o , Oc c a r i c t c r a b i c >
lr>. A z a r r i
D i g n o . IJ u in .
D e s p e rd ic io , ^ s ta r . J Z abor r c ij,
D l u v r o . D i tu .
D i f l v n i t a d . G a iz l a » u n
D l l i f S R t e , la b o r i o s o . M a r a U .
D l o s . Jaiikko,
D e » p c r t a i r I r a tz a r r i.
D I r e c l o r . A rt^ w r i .
D e s p e r t a r s e , Itu rC u .
D i r i m i r , EbJ*t?:Ì.
D i 6 < ; i p a l o . tk a s la .
D e o p M jm r
U ld u .
D i s c u r s o , c o n v e r s a c ió n . B e r-
D e s p u é s , lu e g o . O c ro .
b a ld i.
D e s t a j o . A b e s p c lu .
D c s ta rtA ia d o , < o rp e .
Da(>
d a r.
D i a v u s i ó a . E z ta b a ld a .
D i s e m Ì M a r . B a n a tii,
D e s t e r m r . E r t x s te tu ,
l> e s lre z u , O an o rx
D i s e n t e r i a . P lrrip irn ,
D e s i r o 2 & r, e x te r m in a r . T r i s knu
D i s i a s t e . N itib ^g a .
D i s l o c a r . T ro k au .
D i s m i n u i r . O itx itu .
D e s t r v s o , d a ñ o . T ris k u .
D i s p o n e r , a i r c g la r .
P e s iro z o ,
k a n l/a ,
D i a p n e s t o , d c c r d itlo , p r e p a ­
e x te r m in io .
T r is -
r a d o . O c r iu .
D v s T & l i d o , p o b r e . F ^ e u k i,
D e s v e n t u r a , /o rìg a tx .
D iv ie s o , /.ild a r.
D e s v e n t u r a d o , X o rtg a lx -
D o c e . A m a b i.
D o b l a d i l l o , p lie ( ;u e , ix u r.
D o c e n a . A m a b ik o .
(o k o .
D e t r á s . A tz c a n .
D ó c i l . M en.
M e i) la s u n .
D e a d a . Z o t.
D ocilid a d
D e a d o r . Z o rd u n ,
D « v o r a r . I r u n is i.
D o l o r . M in ,
D o m a r . E zì,
D ia . E gun,
D o m e s t i c a r . B c zau .
D
D o m i n |; o
ìa
M
o
A io n d u ,
. T x c rr c n .
(d ía ),
D o cn ek a ||
D i a r r e a , D erazk o .
P a r e c e v o ^ f t r d é r i c i . E n O n i-
D i e c i n u e v e , K m e r e t/i,
p ù i c o t s e d ic e
ig a n d f-
Al
D o i e l . L rre M l.
ilo m iD eo d e C a rn a v a l « n C h .
le D am an m a r tx o .
D o m i n i o . M e n d e.
D a d A . E z b a i.
D o d , g r a c ia . D o e .
D o l c e . G o z o . || H a b l a n d o d c l
D u c ilo . Jau b e.
ajiuai, y c n c o n tr a p o s ic ió n a
D ó n d e , N on.
D o n d e q a i e r a . lìd o n o n .
f!U2 Ì, s e d i c e g a s ù .
D o r m ic iiS n , L o.
D a r A r . I r» u n .
D o r o (m o rte d a ) O g e r le k o .
l i o r m l l ò a L oti.
D o r m i r . L o c g in .
D u r o , f u e r te . O o g o r ,
D u r o , c o r r e o s a ¿«Ü .
D o s . Bi
B
jE a I
ivam o $ l iT ira!
& c Ie A là a lic < » . f ili/g iz o n ,
B c o n ó r a l c o , a h o r r a d o r . Ba*
tzalle.
R c i u i r . J a u rlin .
H d A d . A d in .
E d a c f t v l ó n , c r ia n z a . A z4 y cra
II A c ic ra .
R i « . A r d a ti.
E m b e l l e c e r P o li tu .
B i n b o m i c b a r s e . M o s k o r tu .
H m b o t u d o . A m o tz .
B i r i b o t A r ^ e . A m o ^ tu ,
H in b u d o
O n il.
E m p e re z a rse
N a g ltu .
F .m p n je . Saka.
B m p u j ó n . B u ltz a k a d a ,
B n a g u a , A to rri
H ii a je n a r s e .
K o n k o rtu .
B n c a m a r s e . O iraH i.
R n e U . U Í.
E n c i n a , A rte .
E n c l e n q u e . t,r k iu .
H n c o f i d o , n o e stira d o . Ikol.
B a c i » n t r a r A urkitu.
H i i d c r e z a r . A r tc z tu .
E n d r i n o . E io rra n tz a .
E n d u r e c e r , O o g o r tu .
U n e m i f o . A rcrlo.
H o e i D i a t a d . A r c rio ta s u n .
E n v r o , U rta rri).
E n f a d & r a e , A s a rr a tu .
E n f a d o . Amarre,
i n f e r m a r . GaiKotu. ||
kaldu.
E n f e r m o . G a ix o , | .Nilakal.
E n f la q u e c e r . A r^ ld u .
E a g a fio .
K iig afiu .
(V. a.)
f í n g e n d r a r . S o r tu .
B n ^ r d a r , L o d itu .
E a j a l m a . Txitima.
B o j u n d i a . G a n lz
i ^ n j u t o . Z im e l.
K n l o q n e c e r . Z o ra tu ,
f i o n c g r e c e r . B a lu itu .
O gen.
E o o r i n i l e c e r s c . A r rù iu ,
B e c a r m c i > t a r . O a le iid u (v .a.)
E o ro je c e r
E i ^ c a r m l c a t u . Q a k 'n (v, a )
G o ir ltu .
K n S c f i a r , a d o c tr in a r . Ira k a fsi *
B s C a r p in , T xapm ,
U n a e f i a r , m o e lr ^ r . E r a k u t y
B u a o c i a r , L c ilu .
E a c a a e a r . U m tu .
K f t c a a e s , U r r iU s u n ,
E n t e n d e r , llle riu .
H a c a a o . U r r ì.
E o t u r a e c e r a e . S a in u r lu ,
B s c o i i d v r . E z ta ld u .
K n ie rO , 0 » o .
E e c o r l a i ; Ì ó n . Z tn b r o .
B o t i b i a r s e . E p « )d ii.
E s c o r i a r c e , T a n b ro tii.
E s c o r p i ó n h ii> j.
E n t i e r r o , c o n d u c c ió n d e c a ­
d á v e r . Ili Ma.
B o t r a d a S a rra y c m .
B n t r a ñ a . E rra i.
E n t r a r . S a r tu .
E a t r e p l e r n a , {starn arle.
B n t u m e c e r a e (lo $ d e d o » )
S u m i'td u .
E s c r i b i r jraJ?Ì.
H s c r i t o r . Ira z le
K a e , «M . e<o. O rí
B s fìo te r
Z udpga.
B a f u e r t « > A lvgin.
s d i a m o . F jtP g o rr i.
(“^ p a i l a ñ a (H o t ) U rc z p a U .
R n r e j e c e r . Z a rtu .
B s p a ld a
Hnvlar.
E s p a n t a r . I z u tu .
B ia lò u .
le p o .
E n v i d i a . (ñ a rC d (v. a.] || H o y
E s p a n t v : j O . Iz u g a r ri.
c l v u l g o d i c c i k n s ( - e s ì n y e e (n fiu s i
R s p e c l à c u l o . I k u ^ k iz u n .
H a p e r a n x a , U s ie .
'
E a v l n d a r . A la r g u n d u .
B s p e s o , 110 r a lo Z a ira tu .
E p o c a . A ld i, I: la te r a .
E & p l u a . A ra n (za.
H r i i f t . K irifcio. il R n a l a n o s
E s p i t a . Z a p o tz ,
sitio « se d ic e K ifik iñ o . K n
C li. k i r ìk o lo t s .
E r m i t a ñ o P a d a r.
E a p a s a . E m a z te .
K a p A s o , S c a n r,
K a i > u n ia . Kils,
B m c t o . K o tr o k a d a .
B s q iilu a . tr tz
H r n d i t o , J a k in ts ii.
E s q n l v o . M u k c r.
K s t a c a , T ak et.
E s b e l t o , c á n id o , l^ n lc n .
E a c a l o i r i o . O i^ 'ik ara.
B a t a d o , s itu a t.ió n , t g o e r a .
E « i ; a i n p a d a . A te r ri.
B a ta r.
G . ^ c a m p a r . A tc rfu ,
B a t e , e s la , e«io, A u,
K a c a f i n . T x itx illu .
t ì a c a r d i d n r a . Jo rr? .
B s lc rc o la r
E s c a r d a r . J o tra tu .
E s c a r d i l l o . J o r r a i.
E s l ó r a a j ' u . U r d a il
B a t o r n u d A , Usi>i.
E a c a r n l v , b u r la . I r ti.
E s t r c c l i a r . E ii u t u .
S a tiitii.
B s t i é r v o l . S ^ ts .
E s r -p L H
(e u fe m is m o ). || A l d e l ^ l u *
d o l a n a r se le lla m a k o r o te ,
] ¿ a t r c e h o . E&lu.
B » t r e l U . Iz a r.
E s t r é p i t o . A s tra p a la .
E x a c titu d
3U
y a l d e l v a c u n o , b fk o r o ts .
E x t a s i a r s e . K o n k o rlu .
E x t e r m i n a r , l'r is k a u .
Z c á z ta s iin .
E x a c t o . Z c a tz .
E x l e r m i n l A . I r is k a n tz a .
B x c l t a r . P u z tu .
£ s c re m e n tf> .
K aka
|| L o i
P i b r i c a . O la .
j Y a que no
h a y f c r r r r í s s , < |u e e s lo q u e
s ig n ific a b s
p a la b r a , se
le }>odrla d e s t in a r a s i g t i i ñ *
c a r « fáb rica » .
P a c í» . r,rrez.
F a c l l i d « d . E rr e z tá s u n
F é re tro .
A ia u te
j Z e rr a ld o
•V. a.)
P e r r e r í a . O la ,
F e r r o c a r r i l . D u r d in b id e .
F i e b r e . S u g a r , jj A la fie b re
tifo id e a e n L a b o r d le lla m a n
s u X a r - u s te L
F a c i l i t a r . E rre itu .
P i e l , le a l. K in n e n .
P a ja
F i e s t a . Jai.
F i g u r a , tr a z a . I tx u r a . II T a y u .
G a r r ik o ,
P a l t a , y e r r o . U ts c g in .
F a l t r i q u e r a . S.^kel,
F i l a , h ile r a . E rr c s k s d a .
F a m a , r e p u ta c ió n , E iitz u tc .
F i n , té r m in o . A m a i
P a m a , r e n o m b re . O s p c .
P i a e z a , la b o r io s id a d . Z in t¿ c ^
P a m U l a , S e n ik e ra .
P a r i o e l a , c a c h a . M o ro k il.
P a t u i d a U . E ra k c r l.
F a t u o , n c c iü , b q u I U o . K ro.
F a v o r . M czcdc.
P e . S in is m e n . jj H iniste,
F e a ld a d
tiz a in ta s u n .
F e b re ro
Z e z e il.
ta s u n .
F i n o , l a b o n o í o . Z in tz o .
F i r m e , r o b u s to . S e n d o .
F i r m e , e s ta b le . O o g o r.
F i r m e z a S cn d o la& u n .
F l a c o . A rg a l
F l a c u c b O . F r k in ,
P l a q n e z a A r^ lta a u n .
F e c u n d o . U g a ik o r.
F l a t o , r e g ü e ld o . A u p a t$ .
F e l i c i d a d . Z o r ia n .
P l e j e . Z u m it/F l e m a , g a i^ a jo . G o r r o .
F e l l y r é B . E liz ta j.
P e l i * , Z o rio n p k o .
F e o . E f a iji.
i!
M olz.
F l e x i b l e . Z i n b c l . ¡j S u r b o
(V. a )
F r ia ld a d . O zU sun.
F r iá tic o . P rp e ra .
F r t d . 01«.
F l o j o , h o lg a d o . N a s a l.
F lv r,
LorA . 1| A
la f l o r d e l
m a íz y a la d e l n a b o s e U s
F r i t a d a . K o ip a l$ u .
F r o t a r , re s tr e g a r , Ig o rd í.
F m n c i;. Iz u r
F r u n v l r I z u rtu .
F r a s i e r i a E zgauza.
lia i r a g a r a .
F o f r t A rol.
P o n d e A d e r o , d iq u e . D ílx o .
F o o d o , c a la d o . Z in g o ,
F o r m a i , s e r io . B e n .
F o r m a l i d a d . D e n ta s u n .
F o r t a l e c e r , I n d a r tu
F o r t a o a , s u e r te . Z o ri,
F o r z u d o . In d a rK u .
F u e t e o , S u.
F u e l l e , A uspo.
P n v n te , llurri.
F n c r t v , firm e S e n d o , ' O o-
F r á g i l . A u s k o r . || S a in u r .
F r a g u a , S u te g j.
g o r.
F n e r i e , fo rzu d o . Irdari«iU
F n e r s a , fr id a r ,
^ u l a u o . Ü riia ,
F o n c i ó u (d e i^ lc $ ía). ñ )ÍA i*
F r a u d e , I ra m p « . M a rro
F r v c u c D t e i a e n t e Z arri.
F r u n t c . B ekoki.
F r e a a . M a llu k i.
zun.
F r e s c o , a lg o f r ío , *| O ír a m a r .
F r c » a o L e iz a r,
F u n e r a l e s . Eli/*<arí.
F u s t e , su b « 1 an cia. C a n o ra .
a
G a c e l a . B«& aunU .
G a c h a , fó riite ta , M o ro k ll.
G ao a n c la
Ira b a z le ,
G a | o , c a d a u n a d e la s d iv is io ­
G a n a r . In b a ? ¡.
G a n c h o . K ak o .
n e s in te r io r e s d i v a n a s f r u ­
C a u d a l . K ayo,
ta s . K a ld a tz ,
O a l g a . D ra g a ,
G a l o p e . A r ra p « ) a d a . || O r b l a.)
G a u g a . T xoke.
G a n g r e n a . P¡i$m o
G a n g re n a rz o
P asc n au .
G a l l i n a . 0 )lo .
G a n s o . A tn z a r,
G a r d n f i a , K a ta m íe rle .
G a U o . O lla r .
G a m e l l a . A z p e l.
G a r g a j o . G o rro ,
G a r g a n ta , U r in g e .
G a m ó n (B o l.) Z a p a p o r r u . i|
B a& ap o rru .
G a r g ü e r o . K o r k a m u ta ,
d e (V.
G a r r a , E rp o .
h sta r r L
G a rra p a ta
io . E s k e r r l k
K a p a r.
G r a j o . I'!skilla40.
G r a m a ( B o t ) M u ? iM .
G r a a d e . A n d i.
G r a n o , C a i'a ii.
G r a s a , A crite í d e p e w } . S a ín .
G ta tu J to . D oako
O r e A a (p < lo ). S ap a.
* G r i l l o (iiisc c to ). K irliil,
G r is , p a r d v . A rre .
G r it o . De;id.4r.
G r u p o , 4ro|>^l. M oi'd c^ a.
G u a d a ft a . KodAña. || Z crbots,
G a t o K atu .
G e o e r a c i ó t i . O iz a id i,
G e n i o , tn k irlu .
G i b a n t e . E r r a i d o i.
G l a d i o l o , esp ald añ i)(B o l ) Ur.*
c z p a is
G l o t ó n . O o s e z to , |'. S a lo '| S a ­
lo b r e .
G i o i e l l e r i a . S a lu k e rí.
G o l o n d r i n a . E U i.
G o l f e . O ts.
G o lp e a r . Jo
I M a k e tz (v . a }
G o r d i n f l ó n . T o to lo .
G o rd o
G u a r d a r , O o rd c.
G u e r r a . O c r r a . H G u d u . (v a.)
G u iu d lU a , p im ie n io p e c tu c ñ o
L oO i ! | A l í v r d ' j d e i s
la in c >c le lU ira g i s f n .
G o rd u ra
G o rg o jo
G o ta
<t$ko, m u c lia s
g ra c ia s .
t í a s t a r ( d in e ro ) . U ld u .
) o d ila ^ u n .
y p ic a n te . H in iern iiii.
Kot)<orrf>.
'l:in l 2 . II T a jita k ^ d a .
G u i ñ o . K iñ u
G u ip u s c o a o o .
G o t e r a . Ito g in ,
O uípn/koar.
II K ip u tz . h E l s e g u n d o « «n
O r d c i a , D o c . |' E s k « r, j, l i l « *
c o n v e r s a c ió n ísm tiia r.
g u tid o < len o la ¿ g ra d e c itn ic n *
H
A s p c r lin
H a b a . B a b a , j E k o s a n {v. a )
H a s tia rs e
H á b i l . E rr im c .
M a c o f . E g in .
H a j a . l 'a g o .
H a c i e n d a , biene<;. O n d a s u n .
H edor
H a c b a . A zk o ra.
H e U c h o . Ira.
H a l l a r , ¡d o ro .
H e m b r a , i^ n e .
H e r e d a d r^olo.
H t l l a r s i ; , e s ta r. E ^ n ,
H a ^ a l . P a g ^ d u i.
A ts.
H a m h re . O ow .
H a r in a . U ru a .
H e r e d a r . J a r a u i u i tv . a.}
H a r t a r » « , A s e tu .
H a rto . A « .
H e r i r . Z a u n tii.
H e r i v a n a . A íz U . || li s b erm a *
H e rid a
Z a u rí.
n a rie m u je r . A l a d e v a ró n
H o llín
^ r le lla m a arre>>a.
H o m b r a d a < ti/n n k e rt.
H o m b r e . O iz o n .
H e r m a n o . A n a i. || E s hcTTna-
n o <ÍK v a r ó n . A l U f n m j« r se
k lla m a n ^brt.
K e d a rra .
H o m b r o S o rb « lc k .
H o n d a A b a lU ,
H e r n i A t a i u c n t c . E d c c to .
H o n d o , p r o liiiid o S a k o n ,
H erm o sea r
H < iu d u ra ,
E d c r t ii.
H e r m o s o . E d cr.
H e r m o s u r a . l'u je rU sU ii.
H e r v i r . Ir a k in .
H i e d r a . Ü n tz . || C o m ú n m c n -
( « $ c le lla m a i i n t e u f f i
H i e l . B crtztun.
H i e l o l.ei.
H ie rb a
p to f u )) d id a d .
k o n ta s u n .
H o r a . O rd u .
H o r c a , in s lr u m c n io ae ríc o la .
S x rd s
H o r c a , l u g a r d e la e j e c u c í ^ ^
l ir k a m e n d i.
H o rm ig a
H edar
H i e r r o . B u r d ln
H i s A i l o , O Ib c l.
Iñ u m .
H o r a o . L aha.
n o r q u ^ H a , icistru u K 'n to » 2 ^
<<^ia ir a u r lu .
llifC O . Ik u
H o s p e d a j e . O s ta tú .
H ija
H o s p i t a l . O a ix o te g i.
A lab a,
G H a s t r a . U}¿auUI>*.
i l i j u s l r o . U g a te in e .
H ijo !^m e
H l l á c U a . A iiz l,
H i l a r , i r u n {v. a ]
H ile ra
H ilo ,
E rn .'^ k /d a .
A r j, ' E n O i . y o tr o s
m u c h o s p im ío s g e n e r a ltn c n ip <ie le l la m a J f m .
H o y . G íiir.
n o a . Ig ila i,
H osar
lu d u ^ tu .
H u e c o . I ’u iin c
H a e r f a u o . Z iir tz | iJm c ^ u rU .
En
c l scnti<ln Jn a tc ria l
liu-ctFano
H o e a o . A z u r.
H u é s p e d . O s ta U ri.
H u e v o . A rra u tz d .
H i o i d c « , h u e s o , n u e z (<ir- la
U n i d a l g o $ I ITies
H u i r . Iñ e s
e a r /ja n ta ). O o rg o ll.
I l i p o . Z o t in , II E n C ) i , kikels.
H um edad
I l i r v i e n t e . ( jo r i .
H u i u e d e c e r . E z o lu .
H is te r is m o
H ú m e d o . E zo.
U r d a lle n .
H o g a ñ o (e n e ste a ñ o ) A u r te n ,
l',20tasu>i.
H o j a . O r r i.
H u m e r o . B r to n d o .
H u m i l d a d . A p a lta s u n .
I T o l g f t d o , cómCKlo. N a s a i.
H o l g u r a , c o m o d id a d , N ^ s a i-
H u m i l d e . A p al.
H u m o r C lo g ald i.
H uso
de
d ic e cl ‘■ecundo
H i n c i i a r s e . A n d itii.
ta&uti.
Se«
A rd a lz .
i
1
( c l e r t c i a . L a ru ,
I n m u n d i c i a . S a ^ k e lc ri | Sa«*
( (* u a l K ard in
lo m a n d o ,
l e u s l a r B a rd i ndii.
I i u a g u n . I n i d i,
In o c c D tc ,
sirv cu tp A .
lu s c c to
KotKO
ta r re r i.
I m a e iiia u ii^ R , I r u í t i m P '’ |
V o /
iTiny usad;» p " la lile r a -
1ur4,
Z a n ta r.
F rru b « k o
I; A
lo s n e -
CT08 c u jc n c r - íj s ? I « llJ m a
m onw rro y a
lo5 s u H If rr á -
n co i m am erro
I n i p e c l i n u 'n l o .
E raii^orpcn.
I m p e d i r . E ra fio tz í.
I m p r e c a c i ó n . A rao .
I n i p r e m e J i l a c i ó n . 11/.u ile .
I n s i s t i r . E k in ,
K iñ a tu
Io < » tM iiie, U itr .
I n c i v i l , a r is c o , U z u .
I n c l i n a d » . M a k n r,
I n s u s i a n c l a l . m r ’m o . T x a ld a n
I n s u s ta n c ía lld a d . m e m e z .
I n c l i n a r s e . M .ik u rlu ,
I n c o a v c i i l o n t c , rfp u & n ancia*
] x a ld a n k e r i
l i i t o g r i d s d , O v ^ ta s u n .
f íig a r a .
I n d o l e n c i a . N a g ik in .
In te rc c s ló o ,
l a t ^ c c t ^ o r . B ita rtc k o ,
H?.igai x,
C o d u l g i s u c i a . I'arkan icit.
I| U i -
b car.
I n t e r m e d i o . O iu r te .
i n t e s t i n o . E&ie.
I t i ú t i l . O a u ^ a -e z ln n ,
I n n t l L I z s r . (ja iiz a * c z ta n d ii.
I n g e r t a r . M endeu.
liiT v u c ió n
I n g e r t o , M c iid u .
L ii ^ 'v D t a r .
l o g r a l i I n d . E s k c r b s k o ta s u n ,
in y o ra a d a .
E s k e rtx a r
I n g r a t o K íikertKa rre k o .
In v ie rn o
I t i j u r i a . I ta in
Ol<>.
I r , Jn fln ,
I
I n j u r i a r . I ra in d u .
in flu e n c ia . Bi*
ta rte k o ia su !).
( n d o l c u r e , l',4rr;)4,
I n f l a r , P u lz itu .
lifo riu n fc »
Z u rig a tx .
bák<^ i| L l s f ; ; i i n d o s c d ic e
sonas.
I i i c a n d e s e e n Le. O o ri.
In d ó m ito
I n v i t a n i f l c a n l e , o J^ ^ d í. T x a t» a r.
I n s i j i i d o . ^ r> ^ . O a 2 S ||G < z *
c a s i e x c lu s iv a m e n te d e per*
I m p u t a r . I g o l/.í.
In c ita r
o b scen o .
A sm o,
A » m ;^ u .
N c /ju .
I n v o c a c i ó n , lla m a d a . D c i '|
le la ,
Il (’i r e c e q u e fué
L a rr^ m e n d ì el p rim e ro q u e
« k a p a l a h r * a » '^ lu fica f
.j5 ta > . ( A s c u e e i «»u H iccio -
e x le n d ió c o n m u c h o ¿ c ie rto
n an o ).
J a b a l í . B ssu rd e ,
J a ^ n e c a , b u ru te n ^ .
J a r a ( u n a r b u s to ) . T x a ra k « .
vcr& idn. Jvlat». I K i t o i i ( v . i 4 ;
E n o (r¿< j c e p c i o n r s se tra­
d u c e p o r /ofco.
J a r o . K eresi.
Juvv«9
E cucn.
J a r r o . P ílx a r,
Jn g n eU
B i(xi.
J 6 f e , «uperiot*. Na}¿u^i.
J u i c i o . S e n . ii S e n lz u o .
J u l i o , O d r a g a r til.
J e i « (d e c jé ic ito ). A g in J a ri.
J e r g ó n . I js la m a rra g j.
J e r i n g a . H ix iz tu ra .
J I b a . K orkoCc.
J l b U { p c z ) . E ^ a b iib í.
J j b u « o . Kurke>7Al)i n .
J i q u e r o . ü a r d á R tx o r i
J o v e n , ( ta z te .
Jo y a
M a r r a (v . a.)
J u e g o , e n lr c tc iiim ic n to o cJl-
J u n i o . Ha{;U.
J u n t a , r e u n ió n . H atzar.
J a n t a r B a t/u n d u .
J n s l i c i a Z u z e n tá s u n
J u s t i l l o , c o r p in o . O o ia n b f
J u a t o , r e e to . Z u z c n
J u v e n t u d (ai¿rui>ACÍón de
venes}. C a ? 5 e ri.
’
f
J i > v c n t i i J < e d a d ) G^^teUSU «
L a b io . E zpan.
( « a d r ó n . L a p u r,
L a b o r . L ^n.
L agar
L a b r a d o r . N e ^ ? z a lf ,
l . a h r u i C A ( v i rl s ilv e s tre ). B a^
L a g a r t i J * ' S u g e la n d ir » .
s a m a is .
D o la ra ,
L a g a r i o . M u sk u r,
L á g rim a
M a lk o ,
L a l o , e o s ta d o . A lb o ,
l ^ d o , $ itio , A ld e.
L a m e n t o , E ro s U .
L a m e r . M ia sk au .
L a d r a d o r . A usliL art.
L a m in a r . I r u tx iu ív .a )
L a n g o s t A (p e sc a d o ). O tarraíiw
L a d r i d o , A u s i,
L ie b r e . K rb í,
L ie n d r e . P a z p l.
L i e n z o , M ie sa .
L i g e r o , A rin .
L i m a c o . D are,
L i m p i a r . O arbíiu,
L i m p i o , (3 a rb i,
L i n a j e , N a re .
L in e a , L trro .
L ia o . L a u n .
L a n z R I g u n I L a iitz a . I; H o y
n o 5C < iife ijp ift m á s q u ? en
a ( ? n n 0« d e r iv a d o s , co>no &üpU¡>un, l a n z t d r t c a r r o
L u ze.
L a rK U )ru c h o . L uzanga.
La
u r i , L u 2 cr« .
L a rin g e , tiU m .
I .a a tlu m
T a m a l.
L a lro v io lo .
I.a p u rr e ta .
L i s t o . Z u r,
L it ig io « p le ito . A u zí,
L « u r e L E reíiot?:.
L e a l . K irm e n .
L e c i n r , Irak u rla .
L o b e z n o . O t» o k o ,
( . e c h e . K sne
L o b v . O tso .
L c c liii^ iL . I J r a 2 a ( v . a.)
L o co , /o ro .
L o c u r a , d e m c u c ia . Z o ro ia s u n .
L o d a z a l , b iirr iz a l. K a u tz a .
L o d o , b a r ro . Kasa.
L o m b r i x B iiio .
L o o g a n i z A , Lukainka.
L o q u lllo Z o ro tta ,
I .o x a n o . C u r e n .
I . u c i c r n a g a . H p e rla rg i,
L e c h a z a . O a b o n t/.
( « e t r . I ra k u r r i
L e i ^ a ñ a . P i/.ta.
L e g i t i m o , H Íd e2 k o .
L e g u m b r e . £ |^ o » iu rÍ.
L e j o s . l/cT u n .
L e U U f t . T c n tc ik e rj.
L e l o , m iija d e ro . T e n W ,
L e i i g u a , M il),
( . u u t o j a ( B o t ) T ilis U (v , a )
l . u c h a . H u rn ilu ,
L n e K O , d t t p u é * . O c ro ,
l . e ñ a . E ffü r.
I . e v a i } a r a . T x A ilíx a d u ta .
L u e g o , p r o n to , LastM*,
L u g a r , « ilio , L c k u . ||T o k Í ,
L e v a n t a r . Jaso ,
L u v a n tA r a e . Jig i.
) . u n a (ibiK i. li
L u u a r , O r c in .
L uzua
(i2l€)i,
L u n e s . A s le le n , !i £ n
( . i h c l u l a , M ariorr»t& .
o tr o s p o d io s , iU en.
L as
L ib e r i( D o .ía ^ Í « o . N ^ b arm e n .
Ch. y
A rg).
L I
L l a m a . Car,
L l a m a d a . Dei,
L l a m a r . !>ciiu.
L l a m a r a d a , Barb&!*üa,
L l a m a r s e , t e n e r ï« o r n o m b r e ,
tirirxi.
L I& 0 0 , lis o
Li<¿no, B ete.
L S e v a r , £roan.
l . l o r a r . N c jia f egin,
L l o r ó n , Negarti.
L l o v e r . R n ría egín,
L lo v i& o a LurÍ2 Ínn.
Lfluii.
L l a n t é n ( b o l ) S « n b rd a r.
L lA n to N e g a r,
L U r
L a ra tz . || E ii C U . y o ír o s
i n u c ^ 5)tíus, la ra ta a .
L l a v e . 0»(*7.
L le g a r
tid u
m iri.
L l e n a r , BeT'fu.
L lu v ia ,
E urL
M
M a c h e t e . A y o lz,
M a d e j a . M ataba.
M a d u ra
iM a n c h a ,
I o í, |< ) rl) a n .
La
n u n e r ta « ig n itic a d a p o r M .
X u r,
e s m á s m a te ria l g u c la s ig w -
M a d r a s t r a . U e ^ ^ a tn a .
M f t i l r e . A m a.
fiC íila p o r arbOR.
M a n c h a r , l.o f íu | O rb a n d tf.
M a d r o íí< » . (B o i). G u r b ilz .
M a d r u g a d a , O vi^^^ldc.
M a n d a r . A g ín d u .
M a d i t r a r s « ( u n ¿ f ru ta ) . E M it.
M a t l a r a i ’s e ( u n a K e n d a )y /» ld u
M a n e r a . E ra .
M a n i d o , p s s a O o d e m a d u ro .
. M a g r o . G ig a r ra ,
M a í z , A rto .
M a o l f l e s t o , p a te n tt . A f ir í.
M a ja d a
i M a u l r s e . U m e ld u .
<
M a n o . E sk u .
*7^
K aik u
M a l , e n f e r m e d a d . O a ix o .
M a l ( a d v c r b ío j,
T x a rto .
M a l d a d , ile litu . 0 A Í2 ta k e ri.
M a l d a d , p e r v e r ^ id a ii, T x a rtS '
s u n . I G a iz to lu s u n .
M a ld ic ió n
O r m iz a .
V m el
A l a u n r {v. a )
M a |a d e r o
M a u d íb u la
A fiei)
M a I e a r # e . T x a r t u ' | Q a iz t o t u.
M a l l i e c b o r O a v i^ i n .
M a l o , d c f e c tu o « o . T x a r.
M a l o , p e r v e r s o . O a i2 to ,
M a lv a d o . D cunea.
M a l v i z . B I n g a r ro .
M a n a r . L rio n ,
M a n s o . O t^ flii,
M a n t e c a K o íp e,
M a n t e l , X im u .
M a n t e n e r , b lik a tu (v a.)
M a n t o u l m í e n t o tlih a tt» r a (V . a .)
M a n s a o a . Sa}>iir.
M a n s a r a l . S i*gardit'.
M a n * a j i i i i a ( B '^ t) B itx ilo A .r .«
I| L ir r a n h i l l u ,
^
M a f i u o a . tie m p o q u c tr a n s c ir *
n t d e s d e q u e á m s n e c c has«*
el m e d io d ía . O o iz.
M a ñ a n a , d i a s ig u ie n te a l de
h u y (a d v e rb io ). B Ìar,
M ur
hxaM .
M a r v h ita r M , Igartu,
M a r o b i i A . Ig a r.
M £ L r!d o fre n a r. |' O Ìz o d .
C9 c o m p a r a tiv o d c ( a d v e r b io
o n d o , ‘ b ic n » . Y o b o , d t c n ,
«bueno».
M e j o r i a . O b a k u n tz a . Il A la
m e jo r ía d e u n e n f e r m o se le
M à r l a e r o . U k a sc Ìz o ti.
H auid
M e l a n c ó l i c o , m u s t io K a d e n ,
. H f t r i p u s a . P irrx ik > la. I| T xiri-
M e l i n d r o s o . M Ü iki
b iri.
M a r i A a h l d l i l a . P e tix e ta .
M e m b r l l i o , Ira sa ^ a r.
M a r m i t a , 'l'o p in
M e n d i c o . E sk e k o .
M e n g a n o , p re n d ía .
M a rm o ta
M Ix ar.
M a r t e s . M a rii (z e n . |l L a v o i
g e n u i n i e$ a s f f a i t f , q u e
M « i u o , in s u s ta n c i« ]. T x a ld 4 n ,
M enos
O ítx ú c o .
M o m a (B o t), B a ta n .
J ic e cn O u ip ù z ft» .
M a r t i l l o M a llu
M e n t a r , A i ta tú .
M a r z o . E p a il, |, H o y e l v u lg o
M e n tiro s o
d ic c m ii/ti.
M a ^ . O ra.
M e n u d o . Z e.
M a s i i CAI*. M airi u r tu .
M a i a r . Il,
M e n tira , ü u íu r.
O u z u r ti.
M a r c a d o . Z c y a (v . a.)
M e r e n d a r . A s k a ld u (v , a.)
M e r l u z a . I .e b a tz .
M a t v r i a , p u s . S ak ar,
M e r o , «innple
M a u l l i d o . M do.
M e s . II. II llia b « tv .
M a y o . M cìyatz u L o r a il.
M e s a , M »),
M e z c o l a n s a . N a s te * b o rr » s te ,
M a x m o r r a , Z ìc ^ a ,
•U h z o . M a zii, I 'C i b i (v . a.)
M e d i a , c a lc e la . K a itz e r d i.
M eaon,
M e d l a c l ó d , in f lu e n c ia . B ìta r -
M « t v r . S a r tu .
•c k o ta s u ij.
M o d i a d o r . in te r c e s o r . K ita rtek o .
(V,
U ts.
ta b e rn a .
T » Í o lf ^ a
s .)
M v x e l a . NASte.
M e z c l a r . N a s ta u .
M i c h e , b o l o p e q u e ñ o K a ix ln .
M e d ic in a . O sasarri
M i e d o , B íld u r.
M e d i c o . OMÉTilk.
M e d id a . N e u rri,
M i e d o s o . B ild n rti.
M e d i o , r e n i r o . lìrd i.
M i é r e o l e a . lig u a z te ii.
M i e r d a . K aka,
M e d io d ia
tg u e rd i.
M e d i r . N e u r tu .
M é d u la . U n.
M e j o r . O b i . Il Olmeto. || O b e lo
M i e l . E2 tl.
M i g a . M a in in .
M i g a j a . A n p u r,
M i l a n o . M iru .
IH ltn h re
M o s q u ito
M im e n ,
EltKO.
M o s t r a r . E r« k u lsi
M u t a , b r iz n a , S a m a r.
M Í D < r a L M ea
M i r a d a B c ^ r x k iin e .
M i r a r . B e g ira tu .
M o t i v o , c a u s a . Z ìo .
M i r l o , tO Tdo. Z o r o .
M i s a M eza.
M o v e r . E f a g in . | Z i r l i í n m e t "
M o v c r t í c , ¡ g itu .
M l t « d . l ir d i.
MovliDieatv. Zir^in.
M o c c tó n , M unobho.
M o s a , N c s k a lilla .
M o c i t a . N c s k a to .
i H o i o , M u til.
M o c i t o . M u tiik o .
M o c h n e l o M o z o lo .
M u c h a c lia
M o d i s m o h < ¿ k c ta .
M u c h a c h o , m o z o . M u (il.
M o j a r . B u tli.
.M u c h v d n m b r e ,
M o jó n
N eska.
M u c h a c h i t o . .NWtiko
M u g a r tí, | E n C h .,
re b a ñ o ,
l a id e .
M u c l i o . A in b a t. | A «ko El
p r i m t r o d e n o ta m a y o r a b u a -
m un arri.
M v l e r . Eyo.
M o l i n e r o . K rro la ri,
« lan cia q u e e l » g u n d o .
M o l l n i J l o T x a b illa .
M udo
M o l i a o . E n o ta .
M v n e 4 A . D in i.
M u e b l e E r r c d iz a (v . a )
M u e c a . 7.iñu.
M u tu ,
M o n o , T * Ím ifto .
M o n t a n a , m o n te . M e n d i,
M u e l l e (D e l la t,
M u e l a . A lb o a g iti.
d iq u e ,
m u r a lló n ) . N a s a
M o u t a A c s . M e n d iU r.
M o n t n r a { < tru b a llo s , b u rro s
M a c r d a g u (B o t.) U s ^ r a .
M u e r t e , E n o í^ a .
e le .) K a^U .
M o r a iB o t.) M a su s U .
. H u e r i o , s in v id a . IL
M u e r t o , ( w o a c tiv o ,
M o o U i i i . P illo .
M o rc illa .
B j z k u n tz
| O do*
poco
8'itiotx> M o tel.
lo s te . II E l buzkantB e» u n
M u g r i e r t o . K o ip e z to .
t é r m in o m e d io e n t t c vi to p e
M u j e r . A n d r à , I E m a k u m e . ||
y el o d o h s f r . s i f n J o H U la
m o r c illa m á « d e lg a d a .
M u je r , r c s p c c to ü f 5u m a r i­
M o r c i l l o u . L o p e.
d o , c í d c c ir , e s p o s a , e< « m a z -
M o rd e d u ra , U ^k^üa,
te o a n d r a
M u j o l ( p e z v u lg a r m e n te Ha*
J l o r d e r . U s p g i.
M o r e n o . H aH x eran.
M u l o .\ia n d o .
M o rir
M u ltip lic a r,
II.
M o r t e r o , a lm ire z .A b u . (v. a.)
M o B C a . EuJL
m i d o « m u b le t) . L a» u n .
a u m e n t a '' .
U g a ld u .
M u n d o , .M u n d u
j.
L u rb ir a .
DaiTia e n C h .
M a o e c « ( m ie m b m d e l c u c c p o
M o r r a n l l « . M < vn30fi0.
M u r m u r a r E ra g o ii,
h u ir s t» ^ ) . l i t k u t u f .
M iiA ^ c s ,
que
figurillci d c m u ifr
« irv c d c tú g a te le t
Tiiña^
M u s f o . O r n ld i,
las
M u s lo
S im ilik i. II A ^i s e (e
Ister.
N
N a b o . iB o t.) Art>i.
N i e v o . E d u r,
N a c e r . Ja y o .
N i ñ a , c h iq u itU . Ne<>kato.
N a c í c i i l e n t o , J s y o t^ á .
N * < la, F ? ? r t t |, B a p ercz .
N i f i c r i a . U m ekefi.
N a ü a r . U g a r e E ín , I I g a r je g in .
N i ñ o . t 'm e . |i A l n iñ o a u n
N l ü a , p u p i la (d e l o jo ). B c ls c tn .
N « d i e . Ifio r e z.
dtr<iletado y
N a lg a ,
nennr
N a ta
M o k o i. | E p c n rta m n ’
(d e la Ic c h c )
O oycn.
N a v a rra
O aU <*. |
( p r o v in c ia )
N apa*
c n g o ic rA l
no
al
d e la fa m ilia Sf 1e s
lla m a s i í .i .
N iT c l. S « t r « .
N o.
rro a .
N a v a r r o , i ia lu r a l ii oriunda.»
N o b l e , p r in c i p a l , l / r e n (v . a )
d e N a v a rra . Ñ ap ar.
N v w » i d a d . f ie a r- i? a n . ' P r e -
ra<i h o r a s d e Id e m s c d ic e
m ífin.
N e c i u , fa»i)0
N egar
tiro .
U k a tu ,
N v g a t iv a . EzcrVo.
N c g o tio . ü a ra t/.
N u c h e . < ia u . ¡| P o r la s p rim e *
ú r r a ts .
N o d r i s a . lítu d e .
N o m b r e , Iz e n .
N o r t e Ip a r.
N o s o t r o s . O u.
N o v v c i e o t o « . I k ü e r a t¿ ir e u n ,
N e jfro ,
N e g r u z c o , B a llzizk a .
N o v e n a , n o v e n a r io .
N e r r l o . K ítío .
N o v e n o . B e d e r a U ig a r r c n .
N o v i s . E m a z tc g c i,
N o v i e m b r e . Z c m m d i.
N o v i l l o . Z c k o r.
N o v i o . S e n a r g e i.
N o v í s i m o , [to ^ írim e ria A za*
N e rv io s o
U rd n n .
N e v a d a . E d u r tr a .
K e v a r . K tiu rra e f í i i
N i d a l ( h n r v o ) . A b is a rl.
N i d o , Ak>i
N i e b l a . L año,
N i e l o . Llob<4.
B e d e ra -
tr iu rre n .
g a . (V. a.)
N u b e O dci
I
N a e v e . D c d e ra iz i
TifncA . ld u n * 4 z u r .
K u d o . T r o ñ u . Il A i n u d o
N u e v o . B a rri.
de
N a e x . I n ix a u r.
U b ia s s e k lla m a la k a tz .
N o e r a , E rra n .
M a r n e r ò . K o p n ru .
N a e s t r o . O u fe.
N u tria
I g a r a b i. |l U r t t a k u r .
0
g r a m á tic a M czpliCA ti lo s d ls *
o r a b i t g o . Z il
O o c B . A m a ik a .
titilo « UW8 d e
O p i n a r . Ü ritx l.
0 . Edo.
A la
II
I
N a l. || L n la
tre s p a ­
O p ()n e r 8 e . Ja r il,
la b r a s .
O b c d l e n l e , t'Iuneka.
O b IiK
LoV ao.
I
lÓ B - O b lÍg a?.Íilo . ||
D e b ió d e d e c i n c a i
a lg ú n t ie m p o c n M a rq u ín a .
O b flc n r u c e r . I llu n d u .
O b s c u r id a d . Illu n ta s u n .
O b s c a r o . Illuti.
O b s t á c u l o , Sí»»tor. || K n g o x pcn.
O ra c ló d
t r r e g i L |* E n e l R o n ­
c a l d ic e n o ío i.
O r d e n a r , arre j^ U r. A lo n d u .
O r d e ñ a r . C rat$i.
O r d i n à r i o , <le c a lid a d
in fe ­
r io r . B a sto .
O r e j a . B elarK .
O rg u llo
A r ro k c r Í .
O r g u U u e u . A m >.
O c u l t a r . E jt a t d u .
O c u l t o , E z ta rI,
O c u r r i r , a c o n te c e r, j a z o .
O c n r r i r ^ e le f a uno). Otu.
O r l g c D . J a to r r i.
O c h e n t a . L a ro g e i.
O c h o , ZortzI.
d u ra.
O r t i g a . A duu.
O c h r » d c n t < M . Z o r tz lr r u n .
O r z u e l o . B e ^ C c in d o r,
O d ia r . O o r ro ta ii.
O d io . G om >to
O d r e , p e lle jo , Zagi.
O s c u l o , b e s o . M üS u.
O i r . F .nt/,un,
O t r o . B cstc.
O jo . Begi,
O lr»r. U ^ in ,
O lT id a r A izfii.
O v e j a A rd i.
O v i l l o . A ril,
O rin a
T k Íz ,
O r o U rre .
O r o p é n d o l a , (|)á ja ro ).
O a o . A rtz
O to ñ o . U d a ^ y e n .
O y e n t e , h n iz u la .
D u>
P a c i f l c o . B a k e ? .k o . il Bahe-
P ard o
N ab ar.
P a r e d . O rm a .
?u(« ;| & ak^i9u.
P a d m s C r a . U gazaiU .
P s i i r e . A iu .
P a K A r O rd a iiH Ju . i Paj^cu.
P » j 4 i d « I n g ü , m aSz , c t c ) U s ­
P a r e n t e l a . S cnitart& ,
P a r e n t e s c o . A id e la s u ii. || E cnld cta& u n .
P a ré n t^ A ,
in te r v a lo . T a it^ .
t o . il t n C h . y o t r o s s it io s , a
P a r i e n t e . A id e I^ S c n id f,
b d e triE^ »s« te lla m a ¡íultzu.
P a r o a z u l { p d ja ro ). A >riilotx.
P s j a r . ijsla tfjH .
P árp ad o
P á ; * r o . TKorl,
P a r t e , iie d iz o . Al.<l. I Z atl
P a r t e s ( p u d e n d a s ) . L o ts a ri.
P a r í ir , diviiür, 2 a 1 itu . |, Pur
P a U b r s . B c rb a .
| A lg u n o s
q u i e r e n q u e s r diga)*t¿.
P a l a c l v . JaiiTk'gi.
H a la n u a .
T ^U i.
R elaza).
p a itiT e n «los p ed am o s s e d i «
e r d ib ifu
P a l i d e c e r . 2 u ct> iiü u .
P a sa d o m aü aaa. fi/i
P i U t d o . Z u rb U .
P a s a r . J^aro.
P a s i ó n , IncliriaciO n, d e s o r d e ­
P a lm o
A rra .
P u l o , b a s tó n . M akíUa.
P a l o , v a r a . Z a rla .
P a l o m a . U so.
P ü m p a n o . A yen.
P á r n p l o n a . Irui'a.
n a d a o n o , p e r o v c h c m e n ie ,
d e l á n im o . G ilñ a .
P a a ló u
( a c c ió n d e
i e a la d e N
P a o . O si.
p a d e c e r),
l e s i n a I N c k a ld i. | E itc se
e m p le a ya m u c h o refi rièri
S . JesH C ríbto.
P a a a d c r o , 0 k i n { v . a.)
P a i o , a n d a n z a , Ib ille ra
P a o a d í x o . Z o itz a in .
P a a o , e l e s p a c io a d is ta n c ia
q u e a n d a n d o n i lu r a lm e n t e ,
P a n a l ( d e m ie lj. A b a .
P a u t a l ó n . Ptaka.
P a n l s n o . Zingira.
P a n L o r r lI la . Zanko.
P a n s a Zllbot.
$<• a d e la n ta d e u n p ie a o tr o
O in k a d a . J H ausu
P a e t l z A l , d e b e s a . L a rra ,
P a t a d a , O s tik a d a ,
P A f t u e i v , to e » , ^ p i .
P a ta ta
P a p A k lA . O k o z p c .
P a t e n t e , m a n lf ie s io . A g iri,
P a ra je
P a t r o c i n a r . Ja g o k in ,
P arar.
A ld c rd I.
O d d ltu .
L u s a g a r ( v . a.)
P a v e s a , C c ld o
P a z . Bakc.
P e r e s a . Na){i(a$un.
P c c h o . B u la r.
P e d & c l t o , T v a ta l,
P e r e z o s o . N a g j.
P e r i c a r p i o M o sk o L
P e d A 2o
P e rju ic io , daño
P e d ir
Z atl.
K « lt« .
P e r m ÍS 4 > . B a ím p u .
K sk atu .
P e d o . U zk ar.
P e r m it i r . U k riu
P e d o r r e r o . U ^ k a r tl,
P e d r H d o . . A r rik a d a .
P e r r e r í a . T w k n rtc e r í
P e d ris c o
P e r r o T xaknr
( ' c r v e r s i d a d . O alztot^& un.
Iñeta&i.
P e d ú n c u lo .
A lie , i! A l
pe­
P e r v e r t i r s e . Q a iz to tu
d ú n c u l o d c l tro n n > o « le lla ­
P esad o ,
m a kukuU .
de
m u c tio
p«so
P e g a r , g o lp ^ iir . J o .
A ^ lu n ,
P e f t a r . rirrc p c n tirn ic fitn . D a m u
P e l a i i r . O r r a x lu
P e i n e . O r r a y i.
P e s c a . A rran t7 U .
P e s c a d o r . A rr^ rilz alle.
P e lA .{ u » t¿ n . T u k il .
P c s e n e x a . Id u ti
P e l a r . U ld u .
P e i e b r e . A «ka,
P e lo
P e « i a A a . B e tu lc
U le.
P e l l c j u , co rU 'z« . A z a l.
P e s te
P e l l e j o , o d r e . Z ag j.
P e Í ) Í £ C 0 . l í i w i m u r . )| PÍU »Í-
P e s t i l l o . T x liig v t.
kada.
M iiU « |v . »,)
P e tic lú n .
P e t i r r o j o ( p í ja m ) .
T x in d o P -
P e z , p c v a d c x A r ra in
P e n a , lá s tim a . T arn « ).
P v iiA , to r m e n to . O fla* e.
P e r u d i d a d , s u f r im ie n to ,
sa ­
P e * ( d c o d r e ^ y fa c n ip lM d a
p o r lo s
p alero s} , l^ i.
c rific io . N e k e .
P e n d e n c ia , K ezkx
P e ? ,ó n (d< ]a u b r e ). K rfo,
P e n s a m i e n t o . O o j^ am cn .
P ia d a T x io .
P ic a d o r , ta jo d e c o o n a
P e i u f i a . A p « tr ,
P e f l a , AIX.
P e q u e ñ o . T n lkÍ. !' T » ik a r . jl
T x ík c r.
P e r a . M s d a r i.
T a u k i.
P i c a n l e , a g r ín
O a rra lr.
P i c a p o r t e . K isk c t.
P e r d e d o r . O a lb a ile .
P ic a rle ,
P e r d e r . C aJd u .
P l c a t r o n c o (pjjsTO ). <)kll>
P e rd ic ió n ,
r u lia .
n ie iid i.
O nda-
a fitla re c , O a r r a z tu .
P i c a s a (p á ia ro ) . M ik a .
P i c v t e r i a , T x a n p le le rl.
P é r d i d a . G a ltu i.
P i c o t e r o . T x a n p le l
P e r d i ® . E p e r.
P e r d o n a r . I’a rk a lu
P i e . O in .
P ie d r a . A r ri
P i e l , c u e ro . N a rtu .
P i e l , p e lle jo . A z a l.
P o l i n e l o . iK ita
P J « r a « , BcTiu), || TxsTika.
P o n e r . Im iñ l.
F if i* . M in i.
P i m i c p i n , Hi|>er.
P o r f í a . T em a.
P o r f i a d o , t e r c o . T e m a li.
P i n á c u l o , r x u iif tu r .
P o rq u e ría
P in g a d o
P o r t e , c a n ü d a d q u e $e d a o
p ¿ ^ p o r lle v a r o ir a n s p o r la r
B ild r i.
I * in 2 0 o ( p á ja ro ) . T j » n l a .
P ó m u l o . M a tra lla lb o .
T x a r r lk c r i.
u n a C0&4 d e u n l u g a r a o tr o .
P i o j o . Z o r r í.
P i r a . T x o n d o r.
P í r o s i a , BcoiZ“« r r e .
B ld a r ie n Cv a )
P o » a d a . O s ta tu .
P l a c e r . A l^ g in .
L * o s tr v . O n k i (v . a )
P o s t r e r o , ú ltim o . A z k c n . |. Al
P i A o t a ( B o l ) L sn d a ra .
P l a f f t . Zi<lar || E l v u lg o , a l
p o s tre ro e n el iu c g o y c n cl
n ie n o 6 e l d e C h .. l e lla m a
b « ile de) a a n e s k t» s e l e lla ­
ú f f t aaú,
P U z a , l u g a r fitich o ; e s p a c i o ­
s o d e n t r o d e f> o b la d o . Z c U i.
( v . >1.) I A c u e l l a e u q u e s e ce*
I c b r a n m e r c a d o « , < 3 ? d I> o (v .í)
m a a U ts k a .
P o s t r i m e r í a . A z a g a (v. a.)
P o t r a n c a , y e g u a jo v e n .
B c o rk a ,
P o t r o , c a b a llito . I x l k a
P l e g 4 f . T o l c s tii.
P r a d o , c a m p o , ¿ e la í .
P r e f e r i r . N a y a g o iz a n .
P l e i t o . A u zi.
P re c n n ta
P i l e g u e . T o le s
P l o m o . K eru ti,
P rc ffu n c a r
P i a i o . I'.pe
P l u m a . I u n ía
P o b la c ió n
l ’ri.
P o b r e , d e s v á líd ü . Eí'PUki.
P o c ilg a
T c g i.
P o c o . O itd .
Í* o d a
Iñ a u ^ b e ra .
P v J a d e r a , M a k c tx .
Ita u n e .
lia n d u .
P r e m i o . S ari.
P r e ñ a d a (b e stia ).
E in n r i
||
Ü e m u je r e s s e d i c e S fin d u n ,
y d e a n im a le » h e m b m
g e n e r a l, u m e d iin .
P r e « o , c a u tiv o . K a tig u .
P r e s t a r , P a l a g a d u (v. a )
P r e s t o , d is p u e s to , ü e r i u
P o d a r . Iñ au si.
Prctenslóo, dcskv. Usi.
P o d e r ( s u b s ta n tiv o ) A l.
P re le n to
P o d e r ( v c rb o j. A l iz a n .
P o U l U . Srt«.
P r i e t o . F s iu .
P r i m a I e n g u s in .
P o l v o . A u ts.
P r J m a v v r a . U d a b i^ rri.
P o lla . O D anda,
P o l l o , O lla tó o .
P r lm w r o . l pncngo.
P r i m o . Irt(g u < iu
T x u f» u .
cn
326
P r i* Q u e
P r i n c i p i o . A s ik e t^ ,
P a e b l o . E tr l .
P r i i a . I r a d u |v . a.)
P u e n t e . Z o b i.
i
l * r o a , B ra n k a .
P u e r c o , c rrd o . T x a rn ,
P u e r c a . A le.
I#
P r o c e i i v n (a l r c d c d c v d e la
P u « r ( o . K «i.
ic lc a ia ) . E l'z b ir a .
Pues
P r o c u r a r . S íy a t» .
P r o f u n d iz a r , a lto n d a r . Sa-
Ba
P a l e a d a . O n t z a . !l A izi.
hondu.
P u lm ó o .
B in k í. H i X c » ? f X '
P r o f u n d o , k > n d o . Sakon,
c lu s lv a n ic n te d e l p u lm ó n d f
P ro h ib ir. D e b e k iu
ira n a iJo \'a c u n o , p e r o b ie n
p o d r í a d e c ir s e d e ( o d o p u l*
|
E ra*
g o iz l.
g e iá e .
P ro m e sa
P a l p o . A m a r ra tz
A g í n iz a .
A ^n*
la b r a e n t \ P e r ú A b o fc a de
M oguel
P r v m v t v r . A g lo d u .
P u lv e riz a r
P ro m in e o v ia
P u n t a p i é . O s iik a d a .
T o n to r .
P ro a te ru a rs e
P r o t e c c i ó n , a m p a r o . P c k ii.
P ü ü e i a s o . U k a b llk a d a .
P r o r c c h o . O n c n i.
P u A o . t'k a b i l
P u r g a r , fcrin {v, a.)
E s a lc g c . |* S n p ila
P n s , m a h 'r la . S n k a r.
«.)
Q
Q n « b r i i z a , c r k b d e lo& pe*
^ ) u 6 , q u é COM. Z c r.
Q o e b r a i l i x o , (rtg il
A u«kor
Q o e b m r , r o m p v r . A u s i.
Q n e b r a r , c f^ a r pn el c n m e rc io p v r
d e c a u d i i e s e n ti
t h o s . U g d t/ J t r a i n
^ u e d t r a e . <iera<u.
Q u e lia c c r
,
c a s c a rra b ia s
P ir r i.
P u n s a d a . S aetad a.
A iiz p a z (u ,
' i'
A u s tu .
P u n c lü o s o ,
P r o n l o , )ufí»o. l.a s te r.
P r o p o r c i ó n . E re d u .
IV .
j
P o l s o . T ín í i n . | S e Ice e s ta pa*
t2 ¿ri.
P ro v e rb io .
*í
••
•
m ón.
P r ó j i m o . L a g u n -u rk o H A n t ig u a m e n le s e d e c ia ta m b ié n
>
•
Z e re fíü .
Q u e j i d o . U tu .
q u e s a l i s ù c e r a s u « ¿ c re s d o *
Q u e m a r , E tte .
r e s }>erdÍeiido e l c r é d ilo . M o -
Q u e r e r . O u r i ii a n .
lo k o i e ^ in
Q u e r i d o , a m a d o . M a i te.
i
>p
»
4
♦
Q n ln c e . A m a b o s t,
Q u i n i e u t o s B o s te u n .
Q u i n t o ( n u m e r a i o r d in a i) .
Q u e ^ o . n ¿ 2 U i,
Q u i e b r a ( c o in c rc ìs l) M o ) o k o t
Q u ic Q . N or.
Q u ie n
e r a , Edonor.
B o s k a r re n
Q u i s q u i l i a , c a m a r ó n . f:/.k ir¿,
Q n ila r . K endu.
Q u i e t o , O e ld i.
Q u i j a d a . M a ira tla z u r.
R
R a b a M a z l.
•
R a b ia . A m u r r u .
R a b o , c o U . B u lla n .
R e c u e r d o . C o r n u ta .
K a i ^ t D o . M o tila .
R e d . S jitc.
B a i«
R e d U . A n e g i,
R e d o n d e a r B irib í Idu.
R e c u e r d o s , e x p r e s io n e s . G o>
ra n lz t,
S u s ir ^ i.
R a m e r a . P « ta | V o z g f r t u i T iim ? " tó v a s c a , « g t ì n
A a-
R e d o n d o , B ìr ib il.
R e frá n
ta rlo a .
E sak u n c.
R a u a . t J f ^ r a s i o l| U g e r « y o
R e fu iiia f to .
R a p o s o . A z c r j. | Lui<i.
R a r o , p o c o a b u n d a n te . Ba*
R e g a lo .
( V . a.)
K r r ^ a l u , || B e ? u /a
R e g a l ó n , q u e s e c r ía o «e t r a ­
n ik a .
K ascazój
Ej>ak>{e.
F u rn is ta d r f,
A z k u ra .
ta c o n m u c h o r e c a lo . M iz k e .
R a s g a r . U c ra tu .
R u ^ a l o i i c r i a . M iz k e ri.
R a sg ó n . T a rra u d a .
R a s t r o j o . S ^iskur.
R e n o s o A Itzu .
R e j i ú e l d o . A u p a ts .
R e a c c i ó n (M e d ic in a ). O n e z k o
R e i n a . h r r e g íñ a .
R e b a n a d a . Z e rra .
R e b a ñ a r . Z ib lz k a u .
R e b o j o . U n iz u r .
R e b u s u o A r r a n Iza.
R c c v i o . Z a y u . |l S u s m o ,
R e i n a r . A g in ta u .
R e v o te r.
R e l á m p a g o . lxim i/.iá. !| Fn
B a tu .
R e c o l e c t o r . D ats;illf.
R e c o r d a r . ü o n i u l ¿ ix an .
R e c t i t u d , /.u z e n ta & u n .
R e c t o . Z u z e n . |i A r te z .
U o i r . B a rr e e g in .
R c j n T e n e c e r . Oazti;Lu.
R c la c ió o ,
c . o n u c Ì m i c ) i IO.
f.-'a u p id e .
C h , y u s iu r i
R e le n te
K e lin c lio
K c lo j.
Iñ o n lz .
I r r in tz i.
O rd u a ri.
i| E s p^ labrai
d e r c c ie n le ii iv c n d ó n , p « r o
R e v o l v e r , e m b a d u rn a r. N az-
b a s t a n t e e x le n d id a .
b iid u .
R e y ErrcRC.
R e y e z u e l o ( p á ja r o ) . E p c tx .
R e m e d i o , (1 ) e d i c I n ¿ O sag a*
r rL
R ia d a ,
K c iD C D d tr. A dabau.
B o n iie n d o , A dabu,
R « m f» v er
a v e n id a
de
U r io l,
R ib a z o , M uña.
tra g in .
R i c o . A b craU ,
R i n c ó n . B a x te r. II Z n k o n d o .
R e m o y u e l o . B in ta i.
R e n d i j a , liriV iiu .
k e u v m b r e . CH|>e.
R i o a . A '^arre.
R e n o v a r , iJa rriz ta u .
B iñ o n
R e p r e n s i ó n . A g in k a .
R e p u g n a n c i a , in c o n s'en cen te.
R i o . Iba!
R i q u e »«T A b e r a z ta s u n .
R l H a . Q arre .
R o b a r . O s h i.
C n g a ra .
R e p u l g a r . A z p i lJ u
R e p u l g o . A z pi Id lira
R e p u t a c i ó n , f.in ia
K u n tz u r r u n .
R o h ie . A re a
tn iz u tc .
R n b l o d o . A r c s d u i.
R v q n e a ó n . ( ¡ a z la n b c r a .
Robo
R e v b a l& d lx o
R o c ío . 0 « ro ,
R u d a j a , i 'n r r i n d o i a .
L á b an .
R e s b a l a r . L abaindii
R e t b a l ú u . L ^ p r.ib l't^ a
R « s i d n v , rc sw . O n d i t . | K o n d o . !| E » te s ig n ific a p r o p i J -
L a p u rr c U .
R a d e te
S o rk i.
R o d i l l a . B c la u n .
m c n ic - r a b o » , « p t d a / o q u e
R o e r M arraslidU
R o g ; a r . E r r e g u tu ,
q u e d a d e lo f ^ s i a d O '.
R o je z , ü o rrlta s u n .
R e s o l v e r , E m b a g i.
R o jiío
R e s o n a o v ia . D u ru n d u ,
R o j o . O o r r l.
R o s p o o i l e r . F ,ra n iz u n ,
R e s t i t u i r B iu r tu .
R o l l i z o . MrtTdO.
U c * tr« fg a r
R c s u c ic a r
I g o rd í.
B iz tu .
C Ío rrízt» .
R o m p e r A u s i.
R o n q u i d o . Z u rru .
R o ñ a . U ^.^r.
R e R u r r c c c l ó n . U i/lu e r a .
R ueca
R e t a m a (B o t.) 0isat& .
R ueda
R e t o r c e r . B io n u .
R o i r a i m i e n t o A Iz c ra p e n .
R u e d i » (d e l a r o p a ). M a g a i.
R e tra b a r.
R u id o , Z a n u
A tz c ra tu .
R e L r a s o A iz e ra k u n i / a
R e v e n t a r (z U n d a e g in .
R e v c rv o
I r i i n t /i ,
R u g id o
(io ru .
r x ir r in k a .
O rro a .
R u i ü . D o llo r .
R u i n d a d . D o ilo r k e ri.
R u i s e ñ o r L 'n c t x i n d o r .
S
S á b a t J n . L i u i c n b t t . || H o y el
Sábana
S a r a m p i ó n . F.IgmTi
S a n c o . K u tx e r.
S a i i s f a c e r s c K a ik u tu .
vulg<» d ic e z a p u iu .
Iz sra .
S e h e r . Ja k in .
S a n t - e . S d re ts .
S a ú c o . I'la u sta .
S a b id u r ía
Secar,
S a B a í l v n . A z k o rd irt.
SaH o
J a k itu r i.
S a c ^ r . A la ra .
S a c o , c o s ta l
S e c a r s e , p e r d e r u n ^ p ia n ta s u
v e rd o r,
v ig o r
o
h ^ a n ia .
IgattH .
S e c o , s in h u m e d a d . I.e g o r.
S e c o , s in a g u a . A g o r
S e c o , » in s u v e r d o r , e tc Ig a r.
S c . 'c u n d l o a , p la c e n ta . S e la u n .
S a l i r U r te n .
S a l i t r e . K re sa l.
rx b fu .
h u tn c d a d .
fio , u n a f u e n te , e le . AKt>rtu.
Z o rro .
S a c u d i r . A&ikjidü,
S a l . G » t/.
S a l a d n . C iiz l
S a l a r . (Ía z itu .
S a l a r l o A log^r.
S a l i l a . U r ie y e r a .
S a liv a ,
c x tra t-r l a
l.e g o rlK
S c c a r « « . q u e d a r s e s iti a g n i u n
J:ik jru n .
| liti C h . y
S « 4 . le g a rti.
S e g u ir . Ja r r a iiu
.
S e g u n d a (num era) o rd in ai).
o tr o s s itio s , t t u .
S a l m ó n l^ o k iii.
K ig a rrc n .
S a l m u e r a , ( ¡ a iz u n .
S a l p i c a d u r a . T K ip ri^ lln .
S a U a / B sx i.
S e f U D d o {de lic m p o ). T a kada.
S e g u r id a d
Z iu tla'àu n.
S a l u d . <)«asun.
Seg u ro ,
í< a l u d o . A fiur.
S e i s , bei,
S e l s c l e n t u s . S e ire u n ,
S a u f c u l l u c l a . l ''u n .
S a n o , s a lu b re . O s a su n ^ su .
/ iu r .
S a n o , s in d e f e c to , Z lt^do,
S e l v a . & « '» .
S e l v à t i c o , u l v a j c . Di«iad.
Sau
S e m a n a , A^te
S ebasdáu,
c a p ita l Ue
G u ip ú z c o a . D o n o s tia .
Z a p o . liV ^ a s c la n o U
S c m a T i e r o . A s tr k o .
y u c %t l e p o n e e n c l v o c a b u ­
S e m e j a o t e . A n lz e b o .
S < ? i n c ja o x a . A n tz .
Sapo.
la r io v irc a ÍT io -c a stc lla iio ,
S e m b r a r . E re in .
il
S s M -S u n
33ü
S e m illa
S i n , DArik. ;iK a g a
A zi.
S e m i l l e r o , M in tr g i.
S i n v e r g ü e n z a . L o tu b ik o .
S e iK »
S i t i o , l u g a r L e k u |T o h i .
S i t u a c i ó n , c s ta U 'r i'g o e r a .
K o lk o .
S o i i t i i r » u . J c s a r ri.
S e n t e n c i a , f^lio . I.pAt
iS ^n U ^o ,
srd s in o id s d .
nork*.
S e n t i t i o , ju i c ln
S o b a c o . K ált/.* rp e.
Kn*
S o b r a r . E n p a r a u.
S o b r e p e c h o (?), p a r le í n te r ­
S c n iz u n .
S e n t í m l e o t o , a f lic c ió n . B io z k e ta .
in e d í a e iilrc c l c u c il o y t í
p<.cho. P a p a r.
S o b r i n o . l /> lu .
S e ñ a l . E zau g ¿rT Í.
S o c a r r ó n . M ^ b n u iz
S c D o r . JaiiTi.
S e ñ o r a . Ar>dra.
S o c a rru n e ríi.
S ep arar
i* o í
H a n a jrd u .
S o c o rre r
M a lm u z k c ri,
S o r o s i (v. a )
tg iiz k i.
S e r ( v e rb o ) . Iznn.
S o l c d i i i J . D »k«rt.ide
S o l o , ú n ic o R d k a r
f> c r, n a tu r a lc z « . I?ale.
S o l t a r , d e s a tn r, A z k a tu .
S e r o j a , b o ja c » !d a . O r b e l.
S c r r f t n n ( p f / ) . K a r ia s p io .
S o l te ro u
S e r n n . Z e r r a u ts .
S u m a , s a lv a d o . 7 a i.
S e r r u c l i o . Z e rr o ta .
fv o in b rn
S e s e n ta . )tu rc h i.
S o o a j c r o . T x iiil> ir riti.
S eso
S o i i r j u a . ir ib d r r e
S o ñ a r , A m r s e g in
S e p t i e m b r e . Ira il.
ú arau n .
S e t a . P c r rc tx ik o .
S e t e c i e n t o s , ^ .iS p irp iin .
S e l o , v a lla , i 'S i .
^ e x t o , S e ig a tr e u .
S
i
.
.M n tilzsr.
S o l t c r o o a . N c& küznr.
C c riz a .
S f» p a . ^ k u .
S o r b e r . Z urruLc}>Ín.
S o r b i d o . Z u r n iU d a .
S o r d o . G ü r.
Bai
S i t í ú j p r v . B cti.
S o r tU “
S l u r r a . Z e rra .
S i e r v o . Jú |» u (v . a )
S o s p e c h a , re c e lo , S u s m o .
$ i » a p e c h a r , r e c tltr. S u sm au .
S ie é ta .
S o s t c H c r . liu ls i
R á y e te || H o y c n C h .
li á m a
h < itk c í‘ O s tc k o .
S i e t e . S asp i.
S ig lo . Q iu ld i.
S i l b i d o . T kísiu
S ilb f» . T 'íilíb itu .
S ile n c io .
Ik U .
S l l l « . A u lk i.
íic s iu ii.
S o t a ( r a r i a d c l n a ip e ). r « u k ;* .
S u a v e B ic u n .
S u a v i d a d . B iguiiU «inn,
S ú b d t t u . M cndeko
S u b ir.
S u b o r d i n a c i ó n . M ' iiik “
S u b s t a n c i a 'i u R O . O n u r a .
S u c e d e r , » conicccr. jazo.
8 uc«80. acontcCimicntf).
J a z o c r» .
S u c i e d a d . L o ik e ri
S u d o L o l. I S a^ h cl. | t ) s a s k e ! e s s u c io , d e s a s e a d o , q u e
n o )> ro cu ra a n d a r IÌm(>Ìo.
S u o la . Z o ra .
S u e l o . B e. | | Z
H a i,
Su«6o,
M
t k ilc n c ia .
S u d a r . Iz e rd i
S u c g r A . A m a g i ñ a m b a . ,| l'.n
C h . y o t r o s ^ l ì o s g e n e ra !«
n iv 'n i« s e d ie ? aut>*.
S u e f r v A ita g iñ á r ra b a .
S u e r t e , f o ru m a . Z e ri.
S u t r l r , a c u a n l a r Iracro.
il E n
S u p e r i o r , je fís N a ^ u s i.
SúpilCA.
S u r c o . 4 z a lz ,
S u » l o , I k a ta .
Suyo
d e c l.
C h , se l e tla m a g í ñ e f r u b i i ,
« su y o » , d e
4 in a ita .
ru ro n .
T á b a n o (¡nsck.(0) E z p a r a .
B e re .
T a b la , 01.
B c r e n d u . || B elu.
iiijO. I 'x a n p o n .
; T a l e I ¡ U l il) U t !
T a l . a rits .
T asa
T a íc íc a . Takel,
T a l ó n , c a lc a ñ a r . O r p o .
T a m b o r i l , Í n s ( r u m c n to
T ea
m ú-
SiCT). T u n tn n .
T a n . A in , l 'O i i e n . \| Ü r r e n . ll
S u s d is t i n t o »
en
u$os
la G ra m á­
tica.
T a r a b i l l a , TKsranbcl.
T a r d e , t ie m p o q u e h a y d e s ü e
m ediod)«!
.
Por
« e lio s» . S í d ic c
T a l o , p ic a d o r . T a u k i.
e x p lic a n
]
T a r j a , m o n ed a h oy y a e ji dcs-
T a c a ñ o . ZÍl<o(z,
se
l.o g u ia .
S u e ñ o , e n s u e ñ o . A m e s.
S u p e r f i c i e , c o r te z a . A ¿al.
$ a d » r . )z(*rditu
K a iz c n .
|) L u r .
i^ u o D V , d o m n c i ò n . l o .
h a s t a a n o c lie c e r .
A r r a t S H jd e
T a r d e , a h o r a a v a tiz a d a <lel
d ia o d e la n o < lie (a d v c rb io ).
K a lillu .
S u zÍ.
T e d i o , (g u in .
T e j a d o . T e lla tn . | S a b a i. |
L a u ^ a iu . (v . a )
T e j e d o r . E u le ,
T e jid o . Eun.
Tejou, ta s u g o . A zk o riar.
T e m b l o r . Ik a rx
T e m ib l e . B ild u ^ a rri.
T e m o r . B ild u r .
T e m p e r o . A ro ,
T e m p e s t a d lik a tx .
T e r n p l a r (a li m e n ío s o e l tíe m py}, A u s itu .
T e m p l a r { in s iru m e n lo s ).
» tu .
T e m p le , e sU d o , b n fn o o m a­
l e , d c l c u e r p o . O o r p u lz a ld i
e s p a c io l i b r t d e o l f o s n e g o ­
c io « , A«ti.
T i e r u o . S am u r.
T i c i r a , p la n e ta q u r h a b ita m o s ,
L u rb tr a .
T i e r r a , p a r te s u p e r f ic ia l
T c C T ip r a a o . (jo i¿ e tÍk .
T e n a z a . U rk u lu .
d a p o r c l m a r . Ix ’g o r.
T i e r r a , m a t e r í j ijio t g 4 n íc t
T « p c , Zoi
T « r i ; c r » . IrufiaiT cfi.
d c s m c n u / J b le d e q u e p r í n c í p a lm e n ic se e o m p o iK i'l v u e ­
T c r t o . ZUal.
T e r m i n a r . Am aíTu
lo n a tu r a l
L u r.
T I g r « . K a la m o tz .
T é r m i n o , fin . A m ai.
T e r n e r a . Díg^iH:<a.
T e r n e r o T x^l | K s n o m b re
a m b ig u o , q u r p u e d e sigTiiti-
T i j e r a . A ria ¿ i,
T í m i d o , c o r t o d c carJttM -.
c a r « te rn e ro * y ta m b ié n « te r-
LotSÜT,
T í o . CH aba,
n e r t » . I*of « tc r n c ru * p re c l*
T i r r i a . T ip o .
s im fn ie
T i& o n
«
d ic c
zekor
n
lllin li.
l x u l- e $ k o r , y p o r « te rn e ra »
T o c a r . U k iilu ,
p rfc iia m e n tt, b i g o n i x u o
T o c in o , U rd a i
Ix a l-u r ru z u
T o d o . O 11/U
T o U I n o . Is u rd e .
o
s im p le m e n te
urrusa.
T e r n u r a . S a m u r ta s u n .
T e r r c m o to
Lur«ikar<».
T e r r i b l e , liza!.
T e rró n
( d e ííc r r á :
dc
trsie m is m o g l o b o n o o c u lta ­
T e ti« r . t » h .
T c n t c m O i O . T e n tc l.
M o k il. |1
A l d e a z v i e t r « le lla m a fcos-
T o m a r . A rtu .
1 'o n e l , cu b « . U p e .
T o p o . S a to r.
T o r c e d u r a . B iu r.
T o rc e r . O kenu
í Or .
T e r t u l i a . D igira
T o r c i d o O k e r.
T o r d o ¿ ozo.
T e t a . T iti
T o r o . Z ezcn .
T i a . Iz e k o
T í b i u , liu « K i d c la p i e r n a . B e r-
T o r t a . T alo .
na^ur
T o » . E z tu l.
T o s c o . T ra u s k il
T i b i o E p e l.
T i e m p o , e tjla d o a tm o s f ír íe o .
T o s t a r , a b r a s a r. K isk u ld u .
tg u ra ld i.
T i e m p o , é p o c a . A ld i.
T ra b a jo
T i e m p o , lu g a r , p r o p o r c ió n o
T r a g a r . Irunt%i
T r a b a j a d o r . B e ^ rg in .
B e a r.
T r a e r . E k a rr i,
T r l t u r a r . B if r ín d u .
T r o m p e t a , l u r r u n t a . |l V o z
T r a m p a . fcaH Íe. M a r r x
T r a n c c d c a p u r o . V s iu a ld i.
c iti|* le a d j p o r e l P . A fillw rro
T r a p o . M e n ta r
T r a a c r o , c u lo . F .p ^ rd i.
y a lg u n o s o tro s .
T r i n c h o . M u ik il.
T r a s t o r a & r . lu u la z tu .
T r * v I « i O . O k e r . ,ü.*»2Eo.
T ra z a
T r o p e l . A ld ra .
T r a c h a . A r r a n k a r i.
ItK ura.
T á . I. I , Z u . I I S u d is tin c ió n
s e e x p lic á e n I» Q r a m á -
T r é b o l , { ru sta.
T r e c e . A n u iru .
tica.
T u e r t o . H e g ib a k á r.
T re c K o . U ne.
T r c í f u a . M crii (v a.)
T u é t a n o , l.'n .
T u m u l t o Z a tr a p a r r ? .
T r e s . I ru .
T r e » c i c i l i o s . I n ir e u n .
T u rm a ,
T r if o . Q »n.
T r i U t í ( i n s t r u m e n t atrríco li)*
(V.
a
te s tíc u lo .
O ríw l.
)
T u rn o . T «nda.
ts to -
ü
V n i a r . Ig o tz i.
U b r e , fcm p e.
UAa
U l a n o , A r to .
U l l l i u o . A zkcn.
V t i i b r a l . B rin b e l.
U n c i r B u z U rm .
1 1n R ü e o t o M i r ilz a ( M o g u elJ.
U o i c o , s o lo . B a k a r.
U n o . B at.
C a o m i s m o . N o r b c ra .
V a c i o . t'» 5 .
U s a r , fcrab ili.
l ’a o , c o 'c u r a b r e . Ú ílu ra .
U s t e d . B e ro ri.
U s u f m c t o . O ozam cn.
U n i r . B a tu .
V a c a . Bei,
V a c i a r U s lu
A t 2 azal.
U r d i d c r o Ira z U s k a ,
U r d i r (U lela). Ire z k i.
U o itu .
U l « n s i i l o . T re s n a .
U v a . M4l%.
V a d o , I b i iv a )
V a c a n c i a . A ip « r k e n .
V a ^ jo
A Ip c r.
' ’ » h o , v a p o r L ú rru n
V a i n « , v j i n i l l f ( le g u m b r e )
V e a c e j o , a ta d u r a
I
l.e k a .
V a l o a , tú n i c a o c á ^ r a r a tie r n a
y la r g a c n q « c e s tá n e n c e ­
r r a d a s a l g u n a i » im íc n tc s, co>
m o ja s ú t Ift c o l y l i m o ^ ta ¿ a , la s ju d ía s , l a s h a M « .
e ic fte ra , /e r u k a .
B id u r.
V e o c e j o ( p íja ro í. T x irr itto n .
E n C u c m i c a , s i r r i n k i t 'u
V e n c e r . O o ltu .
V e n d e d o r , S u) Iza lie.
V e n d e r i^ ld u .
V e n e o o . S a ta r r l.
I
d e u n a o c a s ió n .
V * l l a . s e to
i V a i u o s ! , ¡ea! ¡T ira!
V e n i d a E to r r c ra .
V e n i r , E h>rn.
V a r a , p a lo . Z a r tJ . |! Z ig o r
V e n t a j a , O b a r l.
V a r O n , Q iz o n e z k o . '| E n c o n ­
tr a p o s ic ió n a
p o r «hem ­
V e r . Iku<t.
V e ra n o
U da
b r a ' s e d ic e « iin d ra z k o » . A $i
V e r a z . E g ia z ti
lis b la r u lo d P p f R O n a s
V e r d a d . E gt.
V e r d a d e r o . E ^ ia z k o .
m a­
y o r e s H a b l a n d o á e m o /o s ,
m u l i l y n « ^ k c U lfa . r e s p e c liv a m e n le , V lia b la jid o d e n i­
V a a c o n i a , p a ís v 2 sc o , liu s k s ie rrú
le n g u a
v asca.
V e rjja ,
IdixK ,
o& kbligo
V e rg lie n :^
de
buey.
(.ol&A.
V e r r a c o . O r d o la .
s e d i c e ja n * s i.
'
V « c ln < » . A u 7 0 .
V e t i i r . Ja n tri,
V e d a . C e b e n (v . a )
V e a , lu m o . T x a n d a .
V e d a r . O e b e n d u fv, a.)
V e * , liefT ii« u o « 5 Í ó n
V e * : a . Ib a r.
V e i n t e , O g c í.
V e je * , caüd«d de
ta s u n .
dkc
txrcJe.
V e s t i d o . S o ñ e k a |¡ T a m b i ^
F ,tisk cra.
V a ílja . M u rk o ,
V e r d e , fre s c o , f . 'x .
V e r d e (c o lo r) O r íu r d in .
E l v u lg o en g e n e r a l
ñ o s , m u l ü y n e s k a lo
V a e c d f l l o , E usbralzale.'
V a » c o n g ; A d o . H u sk ^M u n .
V a « c ii« n c (;,
l’a la b r a
e m p le a d a p o r M o g u e l e n m á s
d e te r ­
m in a d a ett ijiic s e e j e c u U
u n a í c c i ó n . A ld j. |( C o n lo s
v ie jo . Z a r-
V e j e z , s e u e c liid , é p o c a d e v ie ­
n u m e r a le s c a r d in a le s e n g e ­
n e ra l, se d ic e h id a r . J r u V id a r
tr e s v c c t s . Lm u b id u r . c u a tr o
jo . Z a ttz a r o .
Y cccs e íc . P o r « d o s v e c e s * se
V e jig a . P u iik í.
d ic c b ir filQ n . y p o r « u n a
VC2 » h í i n o d e / n b á la » , o
V e l o c i d a d . A b la d a .
V e n a . 5*n.
b a te a s e n c illa m e n te .
V ia - Y UN
V i 9 j o r o , c a m in a n te . B iilazti
V i a n d a . J a k i.
S 35
V i r ù U . M a ira z u (v . t . )
V iru e la
V i c t o r i a , ( i u r e n d a (v , a )
| N a p afrí
V iru ta
t:< Írlo rs.
V i s t a , v isió n I k u s m e n ,
V i d a B iz i ! B í t í u a
V i e j o . Zj t .
V i t o r i a , c a p its l
O a z tc iz .
V i e n t o . A iz r
V i c a i ^ e . Satvel
V ie rn e s . B anku.
V i u d o . A larifijn ,
V 'l r o . B izi.
Ge
A la v a ,
V ig a . Ak'c.
V 'o l c a r
V i c é s i m o 0 « c ie a rre n .
V (} T o r K e m c n .
V p l u u T a J . G u r a I B o r o n d a te '
V o l v e r . B in rtu .
V J J , r a s tr e r o . A z p tw p o .
V i l l a n í a . 7 ap o k crÍ.
V o s . Z u,
V 'i n A g r c
V in o
I ru ld i.
V o m i t a r . E rre b e ^ a u .
O z j)Íii.
V o s o t r o s . Z uck.
V u e l o F g a r ljJ á .
A rd ao
V i a » . M a sti.
V u e lta
H ira.
Y
Y
T a.
Y a.
Y c r iB O , d e « Í e r lo
L a s t r a d u c c io n e s d e
ya
L re m u ,
Y e r n o . S u in .
n o scí’u id o d c ç n ? y d c l }>a
Y e r r o , faila. U ts , |, L 'ts c ^ in .
i/u e s c C K phcan <n la G r a -
Y e r t o . G c y o r tu fa .
Y e s c a , A r d a i. |. Ire s c a ,
m x lic a .
Y a c e r . T iz an .
Y egua
H eor
Y v m s , |> o rciù n riç w l o r d o r a ­
d o c o n te n id a d e n i r o d e l h u e ­
v o d e l as'e y rodea< la d e la
Y eso
igelL v),
Y o N i.
Y u g o . R u íW rri.
Y a n q u o . V ungude,
Y’ i i a t a , p a r e ja d e b u e y e s . I d i-
» I m y U c á s c a r a . Ü o r r itig o .
b u z U irri
I A l4 y e m » d e l d e d o %e la
l la m a a f ^ ^ m u m n
se
;| O r d in a n a i u e n c e
e m p le a
i p iiííQ r r l.
su
c rin ta c c ió n
Z A cnhA . A n k a -o k e r
A nka-
Z a r c i l l o , p e iid ie n ic , a r ra c a d a .
B e ia rríe ra k o .
ta b a t.
Z f t t iib u ilid u r ii. T v o n b o .
Z A tu b iilU r s e .
T x o n b o c |^ n .
Z i B c o . T n k im a k o .
Z ar& a, S»$i,
Z a r s a p a r r illa
(ESoL)
Acka>
u \% .
Z A ü K a n o , a v is p ó n , E r ts n a g i,
l| H r la n i¿ n d o .
Z o q u e t e , a « tí li a g r a i id f . B a ld o
Z a n j a , c u n e ta . ( J e a r r a in .
Z u m b i d o . B u r r iiJ id a d a .
Z a p a te ro .
Z n r d a (m a n o ). C s k e r,
Z a p a U r i. || Z k o l
(v. a.)
Z a p a t o . CH kí ¡| E l v u lg o h o y
d i c e B o p o ta .
Z a r a n d a , A r tz a .
Z o r r o , r a p o s o . L u k i. || A z c n .
Z u r d o , E ^ k c rii.
Z o ro ,
ra 'jp a
d e sg ra n a d a
B unnxe.
Z u t a n o , (^i)dca.
de
Fe de erratas
HA(ilNA
LINfA
48,00)32*
66
ú lts m i
njOF.
2
OHsr;
d ig n ific a n d o a p iia
8 Í g n if id ) ) d o m a d e r a
i I r o n ía
c a m a * p c r c h a (de
a v e s d e c o r ra l)
6Q
24
c ria n
é ria n
70
3
a r le
70
ü
iflzóka
ir le
la z o k o a
74
20
20
rrlfx
allí
e r iix a
dO
112
22
p o ^ p o s lc ló n
p r e p o s ic ió n
143
IS
a l g u n o s h o m b re »
li5
10
s ir n k p r e c l iiitim v
a lg ú n h o m b r e
d 's e g u n d o n ú h ín io
3
s u e le ír
}¿cneralm enle
157
21
m eno» bogo
m e n o s barile y b a g a
1$4, r u ó ,
is »
14
IU2
20
157
\
211, no» J.*
224
ahí
s u e le ír
X X V II
XXVI
d tìlo f
d o fo r k il
g.l1x¿7.UZ
g a ls a t/in z
c en'
221
I
17
237
y
238
238
1 6 ,2 1 y 24
244
2
fu e n
ene
eu p , i s u e 0 ( z u e
l e u c n ifo
U u e en s tìk
X L II
l.ll
d ? e n é«ie
d e é s te en
une
unen
23
n a n io rr tla
n u io r r e la
24S
22
s u u s o PS
su s u so s so n
256
2<iA
n
a rren
g a itik
14
U s ic d y a v P rid ri
U s te d v e n d r á
30A
27
22
K iirU e
S iirtx v
U s te
U s te . Il itK aro p en .
aio
l ’f tr a l g á n d e s c u id o n o »íiv crIiU o e n la c o r r e c c ió n d e p ru e b a « ,
c n la p á g i n a 7 2 , b a j o la lín e a 2 2 , « h a o m ilíd o lo s ig u ie n te :
» A s im iiin o , lo s vcrtK K q u e e n c a s le lla jio
s o n n e u tr o s , lo s o n
ta m b ié n c n v a s c u c n c t.»
E n la p J g i m
104, b a jo la lin c a 9.*, lo síifin e n lP :
• T ix i n n ú c le o r a d ic a l q u e íc r m in a e n { c í m b i a e! s u e n le u y
pí e u f pti iz u e .
D e d a r u b i l y z u . d a r o b U le u *
E n la p á ffín a 113, b a j o la lin e a 9 . ^ lo s ig u ie n te :
• íg iia lm c n lc s e e lid e a l c h o c a r c o n to d a k c s ra c le rU lie a d e p l u ­
r a l, a u n q u e í s t e n o lle v e e l a r tf c u lo d e te r m io id n .
D e 0TT,'k y g a e . o r r f k a t »
lili la p á g i n a 2 2 4 , b * jo h
ú ltim a lín e a , lo s if j u i e n t r ;
•!>\ term ÍTi3ii c n s i o z . s i i f i j a a á n d e a h . ’
E n U p iig itia 72% b a jo la lin c a 5 . \ lr> s ig u ie n le ;
d iiiit, y e u s fa k
—
d(¿i{os, y u g o z Q k
K n 1* )> ágiua 2 5 4 , ba}o U lin e a Z i , l o s ig u ie n t e :
• L o s s n b s la u iiv o b s e f í f . o h h a . a n a i , u t z i o . n e t o y a r r i b a , c o n c l
s u p t'r la íiv o z u r r o n a sig n iik c a n d o «cl ro a y u r» o g a 2í*’f n a s i^ f n if io n d o «el m e n o r » , s u e le n d e j a r d e lle v a r «1 tlic lio s u f ij o ¡k.
La h ija m a y o r (U m á s v ie ja ). — A la b a z a r r c n a .
E l In jo m e n o r (e l m á s jo v t n ) , -
S e m c g a z h ‘ena.>
E n }• p á g i n a 2fl9, U uea JO, c n l r e la s p a la b r a s « c n m a » y «tiene»,
l o s ig u ie n le :
. , s i n o e s la in le r je c e ió n «¡y!»'** g e n e r a lm e n te .»
l u ì
Otras obras del mismo autor
K r í s t a u a r e n O o l r i ñ e a ( T ra d u c c ió n v iz c a ín a d e l ca íe c is n io d e l P . A ste te , c o n u n a p é n d ic e e n q u e se
e x p lic a m in u c io s a m e n te e( m o d o d e a y u d a r a m isa).
20
c é n tim o s.
M a n u a l d e l V asc < 5 fi(0 (L ib ro d e m u d is m o s , o n u m a to p e y a s , e lip s is , d c . d e l v a s c u e n c e v iz c a ín o ). 3 p e ­
setas.
E n esto lib r o s e e x p lic a la o r lo g ra f ia v a s c o n c a d a .
E N P R E P A R A C IÓ N
Z a p a rra d a k
p ro sa).
(C o m p o s ic io n e s fe stiv a s e n
v erso
y
cn
f\ '
I, .
-o
\'
*
-
V
1
<.
><
* « '; t
N>•^ ;
>J i n ^ i
' ' i x V- i **7^f.^v f». iv-.
-V «
•
. . 'W K ' Í .'. * . 'V 4 . ^ h ' 1 ^ . ^
*1
H ' ' ‘
r /
u * ..
w
’ >/<■>
j f v v '. t i i K ( í > ^ i ¿ A ^ { r
t.
,•
M IK f L
U ifc 2
D £ S C P T IE H B R E
DE
1 9 1 5 , E N B i l b a o , f 'N i a iM i’ S tU N rA
D K jo s f
A
DE L er ch u n d i
r>
4 ».
-
Í '
\.
u*
V ;
.> .
> s* .
* • : 'Í
• ^ " •J
b
•
^ y
'
V
S ^
.
.
•V
'
. ^ 'S ;
■
'i t i '.
*4% » s o
1
'/ i d
'^
' 1
■ . ' ■ M
« ^ t u
u ••
' ••
/■
•<
v.*
V ,
»
*
. '
• »
>■
W
m
m
s à iM
11
^ ^
1
»
l
lll’Efcp^w
M
m
f
t
^ ji] 3 2 ir Jl* ]l
m| b S | s
s|L(U S B < i d 9
d
Íh ^ 5 * . ^ ' ü « '■ 'C V o f ' t
t #m ÉW í
I
i'-'<
,(rf.
ñ
íM
'. i Ç * * - •
/ '•
.