Exposición Créditos fotográficos Proyecto y organización: Fundación María José Jove Álvaro Aparicio González Andrea Morandeira García Andrés Trasancos Seoane Brais Quinteiro González Iago Vaqueiro Fernández Yago Orgeira Posse Carlos Regalado Fundación María José Jove Comisariado: Marta García – Fajardo Asistencia técnica: Patricia Amil Transporte y montaje: JEGA Seguros: Wealth Advisory Services – Axa Art Audiovisual: Carlos Regalado Itinerancia exposición (2012-2013): Fundación María José Jove, A Coruña: Casa das Artes de Vigo. Concello de Vigo: Centro Cultural Deputación de Ourense: Catálogo Edita y coordina: Fundación María José Jove Textos: Marta García-Fajardo Traducción: Patricia Amil Diseño y maquetación: Anorak Studio Imprime: Alva Gráfica ISBN: Agradecimientos A todos los artistas Asociación Down Coruña ASPACE ASPRONAGA Beatriz Pena Belén Varela Lourido Carla Cacharrón Mira Cecilia Meléndrez Fassbender Checho Rama Fandiño Escola Imaxe e Son, A Coruña Esther Tarela Eulógio López José Rodríguez Díaz Laura Fernández Oteiro Lisa Matos Conchado Mª Carmen Piñeiro Ferreiro Mª José España Mª Luz Baldisones Horcouripe Manuel Alvarez Esmorís Maria López González Marta Fernández Rial Miguel Ballester Belzunce Miguel Caridad Pamela Cundins Lema Patricia Fernández Vázquez Xullo Xermade índice > 1 / Érase una vez una ciudad. Pablo Candal Barbeito / Fruela Alonso 13 > 2/ El Corazón de la fruta. Bruno Capodimonti / Itziar Ezquieta 19 > 3 / El jardín del rey. Adrián Caridad / Vicente Blanco 25 > 4 / La abstracción de la vaca. Marta Costa Amigo / Berta Cáccamo 31 > 5 / El bueno y el malo. Manuel Dorado Bello / Manuel Quintana Martelo 37 > 6 / Aviones y bicicletas. Javier Feijóo / Correa Corredoira 43 > 7 / Una merienda en la casita. Belén Fernández Folgueira / Francisco Leiro 49 > 8 / Viento blanco. Gabriel López No / José Freixanes 55 > 9 / Llegó la hora!. Miguel Martínez Novo / Darío Basso 61 > 10 / El limón de colores. Laura Martínez Orizales / Din Matamoro 67 > 1 1 / El Color del Sonido. Eloy Nogueira Álvarez / Manolo Paz 73 > 1 2 / Erraba pola rúa. Jose Manuel Sánchez Rey / Antón Lamazares 79 > 1 3/ La nube que hablaba. Miguel Taibo Pena / Jorge Barbi 85 > 1 4 / Jaime en el reino de Tolkien. Jaime Vázquez / Pablo Gallo 91 > 1 5 / El paraguas y la noche. David Vázquez Lamazares / Anxel Huete 97 > Cadáver exquisito. Trabajo colectivo 103 Como presidenta de la Fundación María José Jove es un orgullo presentar 15 cuentos breves y extraordinarios. Arte Contemporáneo Fundación María José Jove, un proyecto pionero y ambicioso a través del cual hemos aunado dos de nuestras áreas de actividad: el ámbito de la promoción cultural y el de la integración de las personas con discapacidad. De hecho, era casi una obligación para nosotros llevar a cabo una iniciativa de este tipo, que resultó además todo un reto y que como resultado ha dado uno de los proyectos para hermosos y también difíciles de nuestra trayectoria. Como presidenta da Fundación María José Jove é un orgullo presentar 15 contos breves e extraordinarios. Arte Contemporánea Fundación María José Jove, un proxecto pioneiro e ambicioso a través do que unimos dúas das nosas áreas de actividade: o ámbito da promoción cultural e o da integración das persoas con discapacidade. De feito, era case unha obriga para nós levar a cabo unha iniciativa deste tipo, que resultou ademais todo un reto e que como froito deu un dos proxectos máis fermosos e tamén difíciles da nosa traxectoria. Quixemos demostrar que a arte é unha gran fonte de estímulo intelectual que permite ampliar as vivencias de persoas con discapacidade. Por iso 15 contos breves e extraordinarios xira arredor á relación que persoas con diferentes niveis de discapacidade intelectual establecen con obras de arte contemporánea que forman parte dos fondos da nosa Colección de Arte e cos seus respectivos autores. Hemos querido demostrar que el arte es una gran fuente de estímulo intelectual que permite ampliar las vivencias de personas con discapacidad. Por ello 15 cuentos breves y extraordinarios gira en torno a la relación que personas con diferentes niveles de discapacidad intelectual establecen con obras de arte contemporáneo que forman parte de los fondos de nuestra Colección de Arte y con sus respectivos autores. De feito, este proxecto non sería posible sen a participación tanto dos protagonistas deste programa como sen a colaboración desinteresada dos 15 artistas galegos que, nada máis coñecer a iniciativa, non dubidaron en se sumar a ela. A todos eles quérolles agradecer e felicitar polo extraordinario traballo realizado e que permitiu a organización desta exposición que recorrerá as cidades da Coruña, Santiago, Ourense e Vigo. De hecho, este proyecto no hubiera sido posible sin la participación tanto de los protagonistas de este programa como sin la colaboración desinteresada de los 15 artistas gallegos que, nada más conocer la iniciativa, se volcaron con ella. A todos ellos quiero agradecerles y felicitarles por el extraordinario trabajo realizado y que ha permitido la organización de esta exposición que recorrerá las ciudades de A Coruña, Santiago, Ourense y Vigo. 15 contos breves e extraordinarios é o resultado de moitas sesións de traballo nas que os protagonistas descubriron, exploraron, reflexionaron e experimentaron arredor á arte contemporánea, e que culminaron cos encontros co propio artista nos que puideron compartir os seus procesos creativos. Por iso, a mostra que avanzamos neste catálogo é moito máis que unha exposición. Trátase de 15 microexposicións, correspondentes ás experiencias en forma de debuxos, material fotográfico e vídeo que recollen os momentos máis suxestivos das sesións de traballo. Xunto a todo isto, poderanse ver as 15 obras orixinais da Colección de Arte da Fundación María José Jove xunto as súas “xemelgas”, realizadas polos participantes no programa. Y es que 15 cuentos breves y extraordinarios es el resultado de muchas sesiones de trabajo en las que los protagonistas descubrieron, exploraron, reflexionaron y experimentaron en torno al arte contemporáneo, y que culminaron con los encuentros con el propio artista en los que pudieron compartir sus procesos creativos. Por eso, la muestra que avanzamos en este catálogo es mucho más que una exposición. Se trata de 15 microexposiciones, correspondientes a las experiencias en forma de dibujos, material fotográfico y vídeo que recogen los momentos más sugerentes de las sesiones de trabajo. Junto a todo ello, se podrán ver las 15 obras originales de la Colección de Arte de la Fundación María José Jove junto a sus “gemelas”, realizadas por los participantes en el programa. Estamos pois ante un proxecto único que estou convencida sorprenderá a todos os que se acheguen a estes 15 contos breves e extraordinarios. Estamos pues ante un proyecto único que estoy convencida sorprenderá a todos los que se acerquen a estos 15 cuentos breves y extraordinarios. Felipa Jove Santos Presidenta Fundación María José Jove Felipa Jove Santos Presidenta Fundación María José Jove 7 “Todos somos pintores. Pintar es como hablar o andar. Al hombre le es tan natural emborronar cualquier superficie que tenga a mano, embadurnar cualquier imagen, como le es hablar”. Jean Dubuffet El arte es más que lienzos y botes de pinturas, más que pigmentos, acuarelas, más que instalaciones, más que obras exhibidas en grandes museos y galerías; el arte es comunicación, es la expresión sensible de nuestra visión del mundo, es una salida a nuestros sentimientos, percepciones e ideas. El arte es una respuesta natural a una necesidad vital de intentar expresar lo inmaterial, es la forma tangible de captar nuestra esencia; es una manera para declarar lo que uno siente, independientemente de nuestras capacidades intelectuales. Ante a una discapacidad, el arte se convierte, a veces, en la mejor fórmula de contar algo y ser interpretado. Frente a determinada falta de un lenguaje o código común, el arte pasa a ser el idioma que posibilita restablecer los vínculos sociales y reunir diversos elementos de la experiencia propia hasta formar un nuevo significado. Hoy en día, el “Todos somos pintores. Pintar é como falar ou andar. Ao home élle tan natural esborranchar calquera superficie que teña a man, enzoufar calquera imaxe, como lle é falar,”. arte debe considerarse como una posibilidad de expresión más allá de los procesos cognitivos. Es, mejor dicho, el resultado de un proceso de exploración sensorial que hace el camino inverso hacia lo cognitivo. Y en este marco, es importante considerar la importancia del arte en nuestras vidas y particularmente en nuestro desarrollo psicosocial. De hecho, las actividades artísticas permiten el conocimiento y abren las puertas a nuevas experiencias intelectuales y a la posibilidad de desarrollar el potencial expresivo de las personas con diversidad funcional, permitiéndoles así acceder al reconocimiento de sus talentos. Jean Dubuffet A arte é máis que lenzos e botes de pinturas, máis que pigmentos, acuarelas, máis que instalacións, máis que obras exhibidas en grandes museos e galerías; a arte é comunicación, é a expresión sensible da nosa visión do mundo, é unha saída aos nosos sentimentos, percepcións e ideas. A arte é unha resposta natural a unha necesidade vital de intentar expresar o inmaterial, é a forma tanxible de captar a nosa esencia; é una maneira para declarar o que un sente, independentemente das nosas capacidades intelectuais. ¿Cómo vemos el mundo bajo el filtro de nuestras capacidades y discapacidades? ¿Qué queremos expresar a través de las imágenes, colores, materiales y las texturas que no podemos hacer mediante la palabra? ¿Por qué necesitamos crear? 15 Cuentos Breves y Extraordinarios es un proyecto que recoge la experiencia de 15 personas con diferentes (dis)capacidades intelectuales que durante unos días se sumergieron en el universo del arte para conocerlo e interpretarlo pero, sobre todo, para sentir una nueva fuente de estímulos Ante unha discapacidade, a arte convértese, ás veces, na mellor fórmula de contar algo e ser interpretado. Fronte a determinada falta dunha linguaxe ou código común, a arte pasa a ser o idioma que posibilita restablecer os vínculos sociais e reunir diversos elementos da experiencia propia ata formar un novo significado. Hoxe en día, a arte debe considerarse como unha 8 posibilidade de expresión máis alá dos procesos cognitivos. É, mellor dito, o resultado dun proceso de exploración sensorial que fai o camiño inverso cara ao cognitivo. E neste marco, é importante considerar a importancia da arte nas nosas vidas e particularmente no noso desenvolvemento psicosocial. De feito, as actividades artísticas permiten o coñecemento e abren as portas a novas experiencias intelectuais e á posibilidade de desenvolver o potencial expresivo das persoas con diversidade funcional, permitíndolles así acceder ao recoñecemento dos seus talentos. Como vemos o mundo baixo o filtro das nosas capacidades e discapacidades? Que queremos expresar a través das imaxes, cores, materiais e as texturas que non podemos facer mediante a palabra? Por que necesitamos crear? 15 Contos Breves e Extraordinarios é un proxecto que recolle a experiencia de 15 persoas con diferentes (dis)capacidades intelectuais que durante uns días somerxéronse no universo da arte para coñecelo e interpretalo pero, sobre todo, para sentir unha nova fonte de estímulos intelectuais e sensoriais. A arte satisfai intelectuales y sensoriales. El arte satisface el impulso creativo presente en cada uno de nosotros. La creatividad es importante para el individuo mismo, como expresión del desarrollo de un conjunto de recursos personales y constituye un importante motivo de satisfacción, disfrute y realización personal. La primera fase de 15 Cuentos Breves y Extraordinarios consistió en la propia ejecución del ensayo, cuyos resultados conforman la exposición pública con la que remata la segunda parte el proyecto. En la primera fase, llevada a cabo entre los meses de enero y marzo de 2012, cada uno de los 15 participantes, de forma individual, se introdujo durante varias sesiones, -repartidas en días consecutivos-, entre los fondos de arte contemporáneo de la Colección de arte de la Fundación María José Jove para vivir la experiencia de descubrir, explorar y reflexionar acerca del arte en general y de una obra en particular, perteneciente a un artista contemporáneo gallego, sobre la que pudieron trabajar y reflexionar de forma específica. Las sucesivas sesiones de trabajo fueron planteadas individual- o impulso creativo presente en cada un de nós. A creatividade é importante para o individuo mesmo, como expresión do desenvolvemento dun conxunto de recursos persoais e constitúe un importante motivo de satisfacción, desfrute e realización persoal. mente, dependiendo del perfil y personalidad de cada uno de los participantes, cuyas edades están comprendidas entre los 15 y los 55 años. La singularidad del autismo, de la parálisis cerebral, la perspectiva de la ceguera o la peculiaridad de otras diversidades funcionales o intelectuales de más o menos relieve marcaban las directrices a seguir en el programa específico que teníamos diseñado para cada uno de ellos. Aunque por encima de cualquier particularidad intelectual, ha sido el propio carácter, más o menos espontáneo, retraído, abierto, inquieto o tímido lo que ha ido marcando el desarrollo de las sesiones que, en la mayoría de los casos, nada tenían que ver con lo que nosotros habíamos programado. Realmente, cada sesión de trabajo se convirtió en un alarde de espontaneidad e improvisación y desde luego, para nosotros, una experiencia formidable llena de sorpresas y satisfacciones. Eloy, Pablo, Jaime, José Manuel, Laurita, Miguel T., Dorado, Marta, Belén, Miguel M., Bruno, David, Gabi, Javi y Adrián convirtieron durante unos meses la Fundación María José Jove en un improvisado centro de innovación y producción artística. A primeira fase de 15 Contos Breves e Extraordinarios consistiu na propia execución do ensaio, cuxos resultados conforman a exposición pública coa que remata a segunda parte do proxecto. Na primeira fase, levada a cabo entre os meses de xaneiro e marzo de 2012, cada un dos 15 participantes, de forma individual, introduciuse durante varias sesións, -repartidas en días consecutivos-, entre os fondos de arte contemporánea da Colección de arte da Fundación María José Jove para vivir a experiencia de descubrir, explorar e reflexionar acerca da arte en xeral e dunha obra en particular, pertencente a un artista contemporáneo galego, sobre a que puideron traballar e reflexionar de forma específica. As sucesivas sesións de traballo foron formuladas individualmente, dependendo do perfil e per- 9 sonalidade de cada un dos participantes, cuxas idades están comprendidas entre os 15 e os 55 anos. A singularidade do autismo, da parálise cerebral, a perspectiva da cegueira ou a peculiaridade doutras diversidades funcionais ou intelectuais de máis ou menos relevo marcaban as directrices a seguir no programa específico que tiñamos deseñado para cada un deles. Aínda que por enriba de calquera particularidade intelectual, foi o propio carácter, máis ou menos espontáneo, retraído, aberto, inquedo ou tímido o que foi marcando o desenvolvemento das sesións que, na maioría dos casos, nada tiñan que ver co que nós programaramos. Realmente, cada sesión de traballo converteuse nun alarde de espontaneidade e improvisación e dende logo, para nós, unha experiencia formidable chea de sorpresas e satisfaccións. Eloy, Pablo, Jaime, José Manuel, Laurita, Miguel T., Dorado, Marta, Belén, Miguel M., Bruno, David, Gabi, Javi e Adrián converteron durante uns meses a Fundación María José Jove nun improvisado centro de innovación e produción artística. 15 Cuentos Breves y Extraordinarios es una experiencia que, además de propiciar entre los participantes la reflexión e intercambio de criterios en torno al arte, pretende ser una excusa para disfrutar de un momento creativo y potenciar las capacidades de cada participante, no las limitaciones. A lo largo de las sesiones del proyecto, cada uno de los 15 protagonistas fue creando sus propias obras, dando rienda suelta a la pulsión artística que, como decía Dubuffet, es inherente a todo ser humano. Todos ellos ejecutaron diversos trabajos plásticos, más o menos numerosos -o con unos u otros materiales-, siempre siguiendo esa pulsión creativa. Todos realizaron, además, una obra de tamaño similar a la que estaban estudiando. Lejos de demostrar ninguna destreza técnica, sino una versión personalizada y libre, la realización de estos lienzos se llevó a cabo de muy diversas maneras: en algunos casos siguiendo los contenidos temáticos; en otros tomando como referencia los aspectos procesuales; incluso, en ocasiones, tomando como referencias aspectos de índole más conceptual. Pero en todos los casos, dejando cada uno la huella de un proceso creativo espontáneo. En algunos casos hicieron las obras de forma individual y en otras contaron con la colaboración del artista sobre el que estaban trabajando. 15 Contos Breves e Extraordinarios é unha experiencia que, ademais de propiciar entre os participantes a reflexión e intercambio de criterios en torno á arte, pretende ser unha escusa para gozar dun momento creativo e potenciar as capacidades de cada participante, non as limitacións. Ao longo das sesións do proxecto, cada un dos 15 protagonistas foi creando as súas propias obras, dando renda solta á pulsión artística que, como dicía Dubuffet, é inherente a todo ser humano. Todos eles executaron diversos traballos plásticos, máis ou menos numerosos -ou cuns ou outros materiais-, sempre seguindo esa pulsión creativa. Todos realizaron, ademais, unha obra de tamaño similar á que estaban a estudar. Lonxe de demostrar ningunha destreza técnica, senón unha versión personalizada e libre, a realización destes lenzos levouse a cabo de moi diversas maneiras: nalgúns casos seguindo os contidos temáticos; noutros tomando como referencia os aspectos procesuais; mesmo, en ocasións, tomando como referencias aspectos de índole máis conceptual. Pero en todos os casos, deixando cada un a pegada dun proceso creativo espontáneo. Nalgúns casos fixeron as obras de forma individual e noutras contaron coa colaboración do artista sobre o que estaban a traballar. En este sentido, en nombre de la Fundación María José Jove y en el mío propio, quiero agradecer de forma destacada la entrega de los 15 artistas gallegos que han colaborado en el proyecto. Desde el primer momento, todos ellos, sin excepción ni condiciones, nos brindaron su inestimable apoyo. Es importante subrayar que sin ellos nada de esto habría sido posible. Antón Lamazares, Anxel Huete, Berta Cáccamo, Darío Basso, Xosé Freixanes, Din Matamoro, Francisco Leiro, Fruela Alonso, Itziar Ezquieta, Jorge Barbi, Manolo Paz, Manuel Quintana Martelo, Pablo Gallo, Vicente Blanco y Xavier Correa Corredoira nos regalaron desinteresadamente una jornada de trabajo para conocer y participar activamente en el proyecto. A ninguno se le planteó seguir un guión o programa de trabajo, sino que cada uno de ellos organizó las visitas libremente: unos venían con un guión de trabajo prediseñado, incluso con materiales específicos; otros, en cambio, prefirieron apostar por la improvisación. En ocasiones los artistas optaron por centrarse en un diálogo frente a frente con los participantes para impulsar el intercambio de criterios y propiciar una reflexión en torno al arte; en otras, su participación fue esencialmente práctica, improvisando diversos trabajos y procedimientos plásticos o colaborando en la elaboración de algunas obras. Su modo de 10 Neste sentido, en nome da Fundación María José Jove e no meu propio, quero agradecer de forma concreta e destacada ao comportamento dos 15 artistas galegos que colaboraron no proxecto. Dende o primeiro momento, todos eles, sen excepción e sen condicións, nos brindaron o seu inestimable apoio. É importante subliñar que sen eles nada disto tería sido posible. Antón Lamazares, Anxel Huete, Berta Cáccamo, Darío Basso, Xosé Freixanes, Din Matamoro, Francisco Leiro, Fruela Alonso, Itziar Ezquieta, Jorge Barbi, Manolo Paz, Manuel Quintana Martelo, Pablo Gallo, Vicente Blanco e Xavier Correa Corredoira regaláronnos, desinteresada e xenerosamente, unha xornada de traballo para coñecer e participar activamente no proxecto. A ningún deles se lle formulou seguir un guión ou programa de traballo, senón que cada un organizou as visitas libremente: uns viñan cun guión de traballo predeseñado, mesmo con materiais específicos; outros, en cambio, preferiron apostar pola improvisación. En ocasións os artistas optaron por centrarse nun diálogo fronte a fronte cos participantes para impulsar o intercambio de criterios e propiciar unha reflexión en torno á arte; noutras, a súa participación foi esencialmente práctica, improvisando diversos traballos e procedementos plásticos ou colaborando na elaboración dalgunhas obras. O seu modo enfocar la colaboración respondía a la propia personalidad del artista pero, naturalmente, también al perfil de su improvisado discípulo. En cualquier caso, todos coincidieron en algo: en la disposición de compromiso y respeto hacia el proyecto en general y hacia su improvisado alumno en particular. Un sentimiento que, en algunos casos –la mayoría- llegaba incluso a convertirse en una gran inquietud. A todos ellos, de nuevo, nuestra más profunda gratitud. La estructura de evolución de cada persona en el arte se relaciona con sus experiencias y con su desarrollo personal, y no con su edad cronológica o con su nivel cognitivo. No es posible, entonces, dar indicación precisa sobre el tipo de trabajos que pueden esperarse de las personas con diversidad funcional. Lejos de ser limitantes, en muchos casos, las carencias de algunas capacidades motrices, intelectuales o sensibles, desarrollan aspectos impensados que potencian las capacidades que sí se poseen. En este caso es importante presentar a las personas la mayor cantidad posible de materiales artísticos y permitir que cada capacidad propia elija aquellos que mejor se adaptan a sus posibilidades y al mensaje que desean transmitir. De esta manera se puede observar que muchas personas con discapacidad, frente a un material apto desarrollan habili- de enfocar a colaboración respondía á propia personalidade do artista pero, naturalmente, tamén ao perfil do seu improvisado discípulo. En calquera caso, todos coincidiron en algo: na disposición de compromiso e respecto cara ao proxecto en xeral e cara ao seu improvisado alumno en particular. Un sentimento que, nalgúns casos -a maioría- máis que respecto era de grande inquietude. A todos eles, de novo, a nosa máis profunda gratitude. dades sorprendentemente creativas (Judith Scott). Cada persona tiene sus propias experiencias y su propio desarrollo, por lo que se ha de considerar como una individualidad. Pero sobre todo, no debemos olvidar que lo que importa no es el producto final, sino el proceso que lleva a él. Tomando en cuanta esto, resulta fácil comprender que el arte puede funcionar como medio para ayudar a desarrollar la confianza, autoestima y seguridad de las personas en general pero sobretodo, de las personas que tienen algún tipo de discapacidad y necesitan permanentemente reconstruir sus habilidades intelectuales y sociales. A estrutura de evolución de cada persoa na arte relaciónase coas súas experiencias e co seu desenvolvemento persoal, e non coa súa idade cronolóxica ou co seu nivel cognitivo. Non é posible, entón, dar indicación precisa sobre o tipo de traballos que poden esperarse das persoas con diversidade funcional. Lonxe de ser limitantes, en moitos casos, as carencias dalgunhas capacidades motoras, intelectuais ou sensitivas, desenvolven aspectos impensados que potencian as capacidades que si se posúen. Neste caso é importante presentar ás persoas a maior cantidade posible de materiais artísticos e permitir que cada capacidade propia elixa aqueles que mellor se adaptan ás súas destrezas e á mensaxe que desexan transmitir. Deste xeito pódese observar que moitas persoas con discapacidade, fronte a un material apto desenvolven habilidades sorprendentemente La Exposición ..”no debe pensarse al arte tan sólo como si se tratase de una ayuda para el desarrollo cognitivo y motor, ya que la adquisición de los conocimientos y de las capacidades no constituye un objetivo primordial. En primer lugar, y por encima de cualquier otra consideración, el arte es un acto lúdico de la imaginación creadora”. Pauline Tilley Hay que considerar que, a través de la actividad creativa -que se ve materializada en una obra de arte y es leída por el público-, la discapacidad adquiere un cierto grado de “positivización” y estoy segura que de esta manera puede revertirse la imagen de insuficiencia para convertirse en 11 creativas (Judith Scott). Cada persoa ten as súas propias experiencias e o seu propio desenvolvemento, polo que se ha de considerar como unha individualidade. Pero sobre todo, non debemos esquecer que o que importa non é o produto final, senón o proceso que leva a el. Tendo en conta isto, resulta doado comprender que a arte poida funcionar como medio para axudar a desenvolver a confianza, autoestima e seguridade das persoas en xeral pero sobre todo, das persoas que teñen algún tipo de discapacidade e necesitan permanentemente reconfirmar as súas habilidades intelectuais e sociais. A Exposición .. “non debe pensarse á arte tan só coma se fora unha axuda para o desenvolvemento cognitivo e motor, xa que a adquisición dos coñecementos e das capacidades non constitúe un obxectivo primordial. En primeiro lugar, e por enriba de calquera outra consideración, a arte é un acto lúdico da imaxinación creadora. Pauline Tilley Hai que considerar que, a través da actividade creativa -que se ve materializada nunha obra de arte e é lida polo público-, a minusvalidez adquire certo grao de “positivización” e estou segura que deste xeito pode reverterse a imaxe de insuficiencia para converterse nunha imaxe de una imagen de capacidad. La exposición 15 Cuentos Breves y Extraordinarios, (título tomado de una antología de “microficciones” compilada por Jorge Luis Borges y Adolfo Bioy Casares en la que “no siempre el todo es más que la suma de las partes; en este caso, cada parte es un todo en sí mismo a pesar de la brevedad”) realmente no es una exposición única, sino 15 microexposiciones reunidas en un todo, ya que está diseñada de tal forma que cada uno de los participantes tiene un espacio individualizado en el que expone, además de la obra original del artista sobre el que han trabajado, todo el material plástico realizado. Asimismo, cada espacio muestra una selección de material fotográfico que documenta los procesos de trabajo y el encuentro con los artistas. ámbitos vinculados a la discapacidad, sino que tuvimos claro que había que compartir y mostrar a todo el público la experiencia vivida. Y no solo eso, sino que su exposición tenía que llevarse a cabo en un espacio de arte contemporáneo. Es decir en un centro, -público o privado-, normalizado -no solamente para cumplir nuestros objetivos, sino, sobre todo, por ellos. 15 Cuentos Breves y Extraordinarios es un proyecto ambicioso y pionero en Galicia. Para nosotros su realización ha significado un gran esfuerzo, pero finalmente los frutos y la experiencia vivida ha resultado fabulosa, y esperamos, además, que este sea el primero de otros proyectos destinados a generar nuevas experiencias en torno al arte como una rica e inagotable fuente de estímulos. Además de los 15 cuentos individuales correspondientes a cada uno de los participantes y a “su” artista, el proyecto incluye un proyecto colectivo en forma de cadáver exquisito: 15 lienzos de 60 cm de ancho cada uno que los protagonistas han pintado libremente, construyendo una gran obra de 6 metros de largo de una plasticidad y armonía sorprendente. Marta Garcia Fajardo capacidade. A exposición 15 Contos Breves e Extraordinarios, (título tomado dunha antoloxía de “microficcións” compilada por Jorge Luis Borges e Adolfo Bioy Casares na que “non sempre o todo é máis que a suma das partes; neste caso, cada parte é un todo en si mesmo a pesar da brevidade”) realmente non é unha exposición única, senón 15 microexposicións reunidas nun todo, xa que está deseñada de tal forma que cada un dos participantes ten un espazo individualizado no que expón, ademais da obra orixinal do artista sobre o que traballaron, todo o material plástico realizado. Así mesmo, cada espazo mostra unha selección de material fotográfico que documenta os procesos de traballo e o encontro cos artistas. que tivemos claro que había que compartir e mostrar a todo o público a experiencia vivida. E non só iso, senón que a súa exposición tiña que levarse a cabo nun espazo de arte contemporánea. É dicir nun centro, -público ou privado-, normalizado -non soamente para cumprir os nosos obxectivos, senón, sobre todo, por eles. 15 Contos Breves e Extraordinarios é un proxecto ambicioso e pioneiro en Galicia. Para nós a súa realización significou un grande esforzo, pero finalmente os froitos e a experiencia vivida resultou fabulosa, e esperamos, ademais, que este sexa o primeiro doutros proxectos destinados a xerar novas experiencias en torno á arte como unha rica e inesgotable fonte de estímulos. Marta Garcia Fajardo Ademais dos 15 contos individuais correspondentes a cada un dos participantes e ao “seu” artista, o proxecto inclúe un proxecto colectivo en forma de cadáver exquisito: 15 lenzos de 60 cm de ancho cada un que os protagonistas pintaron libremente, construíndo unha grande obra de 9 metros de longo dunha plasticidade e harmonía sorprendente. Comisaria de la exposición Directora de la Colección de Arte Fundación María José Jove Dende o primeiro momento consideramos que este proxecto non podía quedarse nunha experiencia compartida entre nós ou dirixida só a ámbitos vinculados á discapacidade, senón Desde el primer momento consideramos que este proyecto no podía quedarse en una experiencia compartida entre nosotros o dirigida solamente a 12 Comisaria da exposición Directora da Colección de Arte Fundación María José Jove Pablo Candal Barbeito / Fruela Alonso Pablo Candal (1986) Fruela Alonso (1974) s/t, 2012 Ciudad III. Pripiat, 2007 Acrílico sobre lienzo 180 x 110 cm Acrílico sobre lienzo 180 X 110 cm 14 15 > 1 / Érase una vez una ciudad Pablo Candal Barbeito Fruela Alonso La primera impresión de Pablo frente a la obra de Fruela Alonso fue de perturbación: algo pasaba en esa ciudad que Pablo no podía definir pero que producía una gran inquietud. La misma sensación que debió sentir el artista cuando hace años se encontró con esa imagen fotográfica en la portada de una revista. Fue el artista quién le explicó a Pablo la historia de la ciudad de Pipriat, devastada por el impacto de la nube radiactiva del desastre de Chernobyl y que desde entonces permanece tal y como la dejaron sus 60.000 habitantes en el año 1986, tras huir desesperados de la tragedia. Pablo, que es respetuoso, afectuoso y tímido, escucha con atención todo lo que Fruela le explica sobre la obra. El artista le detalla abiertamente su metodología de trabajo y asiste al encuentro con todo el material necesario para enseñar a su improvisado discípulo a construir una obra como la suya: Plantillas, aerógrafo y tintas se disponen sobre la mesa para reinterpretar A primeira impresión de Pablo fronte á obra de Fruela Alonso foi de perturbación: algo pasaba nesa cidade que Pablo non podía definir pero que producía unha gran inquietude. A mesma sensación que debeu sentir o artista cando fai anos atopouse con esa imaxe fotográfica na portada dunha revista. Foi o artista quen lle explicou a Pablo a historia da cidade de Pipriat, devastada polo impacto da nube radioactiva do desastre de Chernobyl e que desde entón permanece tal e como a deixaron os seus 60.000 habitantes no ano 1986, tras fuxir desesperados da traxedia. Pablo, que é respectuoso, afectuoso e tímido, escoita con atención todo o que Fruela explícalle sobre a súa obra. juntos, en unas pequeñas cartulinas, la ciudad desolada de Pipriat (pag. 17, fig 1). Fruela consigue crear una atmóstera de trabajo verdaderamente cálida. Posteriormente, y para compartir el vértigo del lienzo en blanco, Fruela colabora con gran interés y afecto en el abocetado de la composición de la gran tela que Pablo tiene preparada para pintar. En siguientes sesiones de trabajo, y ya sin la ayuda del artista, Pablo construye su paisaje, de una forma muy sintética, empleando un sistema de plantillas, a modo de estarcido, que le permite distribuir por toda la composición árboles y casas seriadas. O artista detállalle abertamente a súa metodoloxía de traballo e asiste ao encontro con todo o material necesario para ensinar ao seu improvisado discípulo a construír unha obra como a súa: Plantillas, aerógrafo e tintas disponse sobre a mesa para reinterpretar xuntos, nunhas pequenas cartolinas, a cidade abatida de Pipriat (pax.17, fig.1). Fruela consegue crear unha atmósfera de traballo moi cálida. Pero Pablo hecha de menos trabajar con la expresividad de los colores y demanda hacer una composición libre: elige pintar, de nuevo mediante un sistema de plantillas, el cielo estrellado y vivaz que le hubiese gustado ver en la desolada ciudad ucraniana. (Fig.2) Posteriormente, e para compartir a vertixe do lenzo en branco, Fruela colabora con gran interese e afecto no abocetado da composición da gran tea que Pablo ten preparada para pintar. En seguin- 16 tes sesións de traballo, e xa sen a axuda do artista, Pablo constrúe a súa paisaxe, dunha forma moi sintética, empregando un sistema de plantillas a modo de estarcido que lle permite distribuír por toda a composición árbores e casas seriadas. Pero Pablo bota en falta traballar coa expresividade das cores e demanda facer unha composición libre: elixe pintar, de novo mediante un sistema de plantillas, o ceo estrelado e vivaz que lle gustou ver na abatida cidade ucraína. (Fig. 2) Pablo Candal- Fruela Alonso Ensayo con aerógrafo y plantillas, 2012 Acrílico sobre cartón 35 x 25 cm Fig. 1 Pablo Candal (1986) Estrellas para Pipriat, 2012 Acrílico sobre lienzo 65 x 90 cm Fig. 2 17 > 1 / Érase una vez una ciudad Pablo Candal Barbeito Fruela Alonso Bruno Cappobianco / Itziar Ezquieta 18 Itziar Ezquieta (1975) Bruno Capobianco (1988) Refugios I, 2007 Siluetas, 2012 Mixta sobre lienzo 170x170 cm Mixta sobre lienzo 170x170 cm 20 21 > 2 / El corazón de la fruta Bruno Cappobianco Itziar Ezquieta seu traballo e cales e porqué son os seus temas recurrentes neste momento. ”Os meus símbolos son os corazóns, as bolboretas e as cores vermello e negro”, di. Interésase por coñecer cales son os temas máis importantes para Bruno co obxectivo de envorcalos na obra. Cuando Bruno toma contacto con la obra de Itziar Ezquieta, no puede disimular cierta desorientación por esos elementos tan concretos y crípticos que aparecen en el cuadro. Los identifica y analiza pero la percepción de los mismos descontextualizados y exhibidos provocativamente como parte de un todo, es decir, modificados con respecto a la realidad objetiva, implica un esfuerzo intelectual que a Bruno desconcierta, provocándole ciertas reservas. Itziar llega a su encuentro provista de interesante material de trabajo: ordenador, materiales, papeles, objetos y recortes. Quiere explicarle a Bruno como son las secuencias procesuales de su trabajo y cuáles y porqué son sus temas recurrentes en este momento. ”Mis símbolos son los corazones, las mariposas y los colores rojo y negro”, dice. Se interesa por conocer cuáles son los temas más importantes para Bruno con el objetivo de volcarlos en la obra. La artista plantea hacer una obra en común partiendo de dos siluetas, siguiendo así una técnica habitual en sus obras. Propone a Bruno identificarse con una de esas siluetas y ella hace lo propio con la otra. Juntos trazan las formas, las recortan y estudian su lugar en el gran lienzo que previamente han preparado. Bruno pinta su silueta con los colores de su club de fútbol, un tema constante en su conversación y donde dice tener el corazón, quizás el mismo pintó Itziar. Esta, por su parte, escribe una letra de rap en la suya, compartiendo otra de las pasiones de Bruno. Bruno Capobianco (1988) Volúmenes, 2012 Masilla plástica y acrílico sobre tabla entelada 38 x 46 cm Cando Bruno toma contacto coa obra de Itziar Ezquieta, non pode disimular certa desorientación por eses elementos tan concretos e crípticos que aparecen no cadro. Identifícaos e analiza pero a percepción dos mesmos, descontextualizados e exhibidos provocativamente como parte dun todo, é dicir, modificados con respecto á realidade obxectiva, implica un esforzo intelectual que a Bruno desconcerta, provocándolle certas reservas. En ocasiones Bruno se sienta frente a la obra de Itziar e intenta dibujar elementos reconocibles. Quiere hacer la silla pero necesita ubicarla en un contexto objetivo así que moldea también un sofá, creando así una imagen que responde a una realidad espacial reconocible. Para esta actividad escucha música y por momentos parece como si en la sala no hubiese nadie más que él, el cuadro y la música. Itziar chega ao seu encontro provista de interesante material de traballo: ordenador, materiais, papeis, obxectos e recortes. Quere explicarlle a Bruno como son as secuencias procesuais do 22 A artista proxecta facer unha obra en común partindo de dúas siluetas, seguindo así unha técnica habitual nas súas obras. Propón a Bruno identificarse cunha desas siluetas e ela fai o propio coa outra. Xuntos trazan as formas, recórtanas e estudan o seu lugar no gran lenzo que previamente prepararon. Bruno pinta a súa silueta coas cores do seu club de fútbol, un tema constante na súa conversación e onde di ter o corazón, quizais o mesmo pintou Itziar. Esta, pola súa banda, escribe unha letra de rap na súa, compartindo outra das paixóns de Bruno. En ocasións Bruno séntase fronte á obra de Itziar e intenta debuxar elementos reconocibles. Quere facer a cadeira pero necesita situala nun contexto obxectivo así que moldea tamén un sofá, creando así unha imaxen que responde a unha realidade espacial reconocible. Para esta actividade escoita música e por momentos parece coma se na sala non houbese ninguén máis que el, o cadro e a música. > 2 / El corazón de la fruta Bruno Cappobianco Itziar Ezquieta Adrian Caridad / Vicente Blanco 24 Vicente Blanco (1974) Adrián Caridad (1985) Contrato para paisaje, 2010 El jardín del rey, 2012 Collage pintado sobre tabla 153 x 134 cm Cartulinas sobre lienzo pintado 153 x 134 cm (Fotograma nº28 de la animación) 26 Fotogramas de la Animación 1: El Jardín del Rey. Adrián Caridad y Vicente Blanco. 27 > 3 / El jardín del rey Adrian Caridad Vicente Blanco A sus 14 años Adrián muestra una extremada curiosidad por aprender, definir las formas y precisar la explicación de las imágenes. Con el mismo proceder afronta su relación con el arte: buscando el orden y clasificación de todos los detalles. En el encuentro con Vicente Blanco ambos intercambian opiniones frente a la obra del artista. Este le explica la vinculación de sus obras con la animación audiovisual, detallándole el aspecto procesual de su trabajo. La propuesta de hacer una animación juntos entusiasma a Adrián, que inmediatamente comienza a construir figuras con recortes de papel. Trabajan con los mínimos recursos: trozos de cartulinas, cámara fotográfica y ordenador. Atendiendo minuciosamente al proceso que le indica Vicente, Adrián escoge los colores, las formas y la composición de la obra: “Érase una vez un rey que, en un momento de descanso, se imaginó su casa, su jardín y todo el paisaje….” Entre las instrucciones que le da Vicente destaca la importancia de colocar un elemento en relación con el anterior, orientar las piezas para otorgar dinamismo y agregar dobleces para dar volumen a los trozos de papel, que poco a poco van cubriendo la superficie de la tela, al mismo tiempo que fotografían cada nueva incorporación, hasta llegar a 28 fotogramas. Cuando finalmente Adrián puede visualizar el movimiento de su composición en la pantalla su entusiasmo es evidente. Como si de un prodigio se tratara repite el movimiento de la animación adelante y atrás, una y otra vez. Aos seus 14 anos Adrián amosa unha extremada curiosidade por aprender, definir as formas e precisar a explicación das imaxes. Co mesmo proceder afronta a súa relación coa arte: procurando a orde e clasificación de todos os detalles. No encontro con Vicente Branco ámbolos dous intercambian opinións fronte á obra do artista. Este explícalle a vinculación das súas obras coa animación audiovisual, detallándolle o aspecto procesual do seu traballo. A proposta de facer unha animación xuntos entusiasma a Adrián, que inmediatamente comeza a construír figuras con recortes de papel. Traballan cos mínimos recursos: anacos de cartolinas, cámara fotográfica e ordenador. Atendendo minuciosamente ao proceso que lle indica Vicente, Adrián escolle as cores, as formas e a composición da obra: “Érase unha vez un rei que, nun momento de descanso, imaxinouse a súa casa, o seu xardín e toda a paisaxe….” En las siguientes jornadas, ya sin la compañía del artista pero siguiendo sus indicaciones, Adrián decide elaborar otra animación. Selecciona el tema, la composición, los colores y las formas. De acuerdo a su metódico proceder habitual, se toma su tiempo para estudiar los movimientos de cada fotograma: la creación de una playa, el mar celeste, la espuma blanca y, finalmente, el barco que surca las aguas. (pag. 30, fig.1) 28 Entre as instrucións que lle dá Vicente destaca a importancia de colocar un elemento en relación co anterior, orientar as pezas para outorgar dinamismo e engadir dobleces para dar volume aos anacos de papel, que aos poucos, van cubrindo a superficie do lenzo, ao mesmo tempo que fotografan cada nova incorporación, ata chegar a 28 fotogramas. Cando finalmente Adrián pode visualizar o movemento da súa composición na pantalla, o seu entusiasmo é evidente. Coma se dun prodixio tratásese repite o movemento da animación adiante e atrás unha e outra vez. Nas seguintes xornadas, xa sen a compañía do artista pero seguindo as súas indicacións, Adrián decide elaborar outra animación. Selecciona o tema, a composición, as cores e as formas. De acordo ao seu metódico proceder habitual, tómase o seu tempo para estudar os movementos de cada fotograma: a creación dunha praia, o mar celeste, a espuma branca e, finalmente, o barco que surca as augas. (pax. 30, fig.1) 29 > 3 / El jardín del rey Adrian Caridad Vicente Blanco Adrián Caridad (1985) Todos a bordo!, 2012 Cartulina sobre tabla entelada 38 x 46 cm (Fotograma nº23 de la animación) Fig. 1 Marta Costa Amigo / Berta Cáccamo Adrián Caridad (1985) Casa de noche, 2012 Acrílico sobre tabla 38 x 46 cm 30 Berta Cáccamo ( 1963 ) Marta Costa (1971) Escalera de caracol, 1996 Hasta el terrado, 2012 Acrílico sobre lona 70 X 320 cm Acrílico sobre tela 70 X 320 cm 32 33 > 4 / La abstracción de la vaca Marta Costa Amigo Berta Cáccamo Marta está nerviosa porque va a conocer a una gran artista. Desde el primer día de trabajo muestra un gran entusiasmo por esta nueva experiencia. En el primer contacto con la obra de Berta Cáccamo, Marta comienza a interpretar sin reservas las imágenes que contempla, manifestando las emociones y sensaciones que parecen transmitirle. Sus observaciones y definiciones son concisas y claras. Decidimos que el trabajo con ella va a girar en torno al concepto de abstracción. Intentamos enseñarle el trabajo intelectual que conlleva la abstracción de las formas y le proponemos un experimento: Marta observa, pregunta, mira los objetos que hay alrededor, cuenta historias, y se muestra particularmente interesada por una pequeña vaca de juguete que decidimos transformar hacia lo abstracto. Colocamos la vaca detrás de un cristal martillado y la alejamos progresivamente. De esta forma, sus formas y tonalidades se van diluyendo y deformando tras el cristal hasta convertirse en una figura amorfa de color anaranjado que Marta representa en un cuadro (fig.1). Entonces comprende que la abstracción parte de un concepto concreto y comienza a entender la obra de Berta. este concepto, extraídas, sobre todo, de referencias mitológicas. Berta le propone elegir otro de los poemas de Cirlot para plasmarlo en una nueva obra que realizarán en común. Eligen el Nº 18: “Hasta el terrado donde estoy bajan los astros, que son como esferas de colores violentos y diversos, contrastando con el cielo intensamente negro. Caen rayos a lo lejos, pero yo siento una inmensa dulzura a causa de estar así, conviviendo con los objetos celestes”. Lo leen detalladamente e imaginan las formas que pueden tomar esas palabras, unas formas que vuelcan en los lienzos logrando una obra de contrastes entre la rotundidad y la levedad, entre el lleno y el vacío; una obra donde se palpa la poesía como inspiradora de los colores y las formas. Es, en definitiva, la esencia misma de la artista. (fig.1) Cuando posteriormente trabajan juntas, Berta -siempre cálida e inteligente-, le explica que cuando pintaba su “Escalera de caracol” estaba leyendo el libro “88 sueños” de Eduardo Cirlot. Le habla entonces de lo cíclico, de la escalera de caracol y de otros elementos inspiradores de la obra. Quiere transmitirle su propio entusiasmo, y la sinceridad que hay tras su trabajo. Menciona la figura del “auróbolo”, que remite a esa idea de lo cíclico y del espiral. Miran juntas imágenes que representan 34 Marta está nerviosa porque vai coñecer a unha gran artista. Dende o primeiro día de traballo mostra un gran entusiasmo pola nova experiencia. No primeiro contacto coa obra de Berta Cáccamo, Marta comeza a interpretar sen reservas as imaxes que contempla, manifestando as emocións e sensacións que parecen transmitirlle. As súas observacións e definicións son concisas e claras. Decidimos que o traballo con ela vai transitar en torno ao concepto de abstracción. Intentamos ensinarlle o traballo intelectual que supón a abstracción das formas e propoñémoslle un experimento: Marta observa, pregunta, mira os obxectos que hai ao redor, conta historias, e móstrase particularmente interesada por unha pequena vaca de xoguete que decidimos transformar cara ao abstracto. Colocamos a vaca detrás dun cristal martelado e afastámola progresivamente. Desta forma, as súas formas e tonalidades vanse diluíndo e deformando tralo cristal ata converterse nunha figura amorfa de cor alaranxada que Marta representa nun cadro (fig.1). Entón comprende que a abstracción parte dun concepto concreto e comeza a entender a obra de Berta. Cando posteriormente traballan xuntas, Berta explícalle que cando pintaba a súa “Escaleira de caracol”estaba lendo o libro “88 sueños” de Eduardo Cirlot. Fálalle entón do cíclico, da escaleira de caracol e doutros elementos inspiradores da obra. Menciona a figura do “euróbolo”, que remite a esa idea do cíclico e do espiral. Miran xuntas imaxes que representan este concepto, extraídas, sobre todo, de referencias mitológicas. Berta proponlle elixir outro dos poemas de Cirlot para plasmalo nunha nova obra que realizarán en común. Elixen o Nº 18: “Ata o terrado onde estou baixan os astros, que son como esferas de cores violentas e diversos, contrastando co ceo intensamente negro. Caen raios de lonxe, pero eu sento unha inmensa dulzura por mor de estar así, convivindo cos obxectos celestes”. Leno detalladamente e imaxinan as formas que poden tomar esas palabras, unhas formas que envorcan nos lenzos logrando unha obra de contrastes entre a rotundidade e a levedade, entre o cheo e o baleiro, unha obra onde se palpa a poesía como inspiradora das cores e as formas. 35 > 4 / La abstracción de la vaca Marta Costa Amigo Berta Cáccamo Manuel Dorado Bello / Manuel Quintana Martelo 36 Manuel Dorado (1963) Manuel Quintana Martelo (1946) From Schindler´s list con mujer, 2012 From Schindler´s list, 1995 Acrílico sobre lienzo 260 X 195 cm Óleo sobre lienzo 260 X 195 cm 38 39 > 5 / El bueno y el malo Manuel Dorado Bello Manuel Quintana Martelo La gran sensibilidad de este hombre de aspecto rudo que con frecuencia dibuja para plasmar en el papel sus propias emociones nos ha producido una gran impresión. A Manuel le gustan las películas sobre la II Guerra Mundial y la figura femenina, y sueña con ser un pintor famoso y exponer sus obras. Realmente, reconoce, él quiere ser como Picasso. La obra de Quintana Martelo se presenta como un desafío interesante. La convivencia del hiperrealismo y la abstracción produce en Manuel un gran estímulo visual y emocional. Primeramente trabajamos en el aspecto narrativo visionando algunos fragmentos de la película La lista de Schindler que nos permite hacer una relectura de la obra de Quintana. En su primer trabajo plástico Manuel elige copiar el cuadro en formato pequeño (fig 1). El encuentro entre Manuel y Quintana resulta dinámico desde el comienzo. El artista se muestra generoso en la transmisión de técnicas, respetando en todo momento los intereses manifestados por Manuel quien, a su vez, aplica complacido las lecciones de su improvisado maestro. Manuel está preocupado con las dimensiones del lienzo y con la resolución de la composición pero, sobre todo, con esos salpicados de pintura que parecen desconcertarle. Quintana aprovecha para animarle a soltarse y dejarse llevar por una pintura que, dice, está viva, y con la afirmación de que la obra se verá reforzada por el impulso creativo. Manuel descubre así una nueva manera de darle vida y ritmo a su obra. Manuel Dorado (1963) Prueba para From Schindler´s list , 2012 Acrílico sobre tabla 76 x 46 cm Fig.1 Como hiciera Quintana en su día, Manuel también ha elegido dos fotogramas de la película para representarlos. En todos los casos se muestra seguro con los materiales. Llena los espacios de masas de color y asoma un talento especial para la representación de las escenas. “No me gustan los nazis, los nazis son malos, los nazis son falsos”, repite como una retahíla mientras pinta con gran ternura y sensibilidad dos de las escenas más impactantes de la película. (pág. 42, fig.2) Aunque sus pensamientos parecen desorganizarse permanentemente en su mente, Manuel es muy observador y su esfuerzo pictórico se orienta a plasmar de la manera más fidedigna posible la obra de Quintana, aunque finalmente toma la iniciativa de incluir una mujer como aditamento personal. Al fin y al cabo, eso mismo había hecho Quintana al añadir a la escena representada ciertos objetos autobiográficos. 40 A gran sensibilidade deste home de aspecto rudo que con frecuencia debuxa para plasmar no papel as súas propias emocións produciunos unha gran impresión. A Manuel gústanlle as películas sobre a II Guerra Mundial e a figura feminina, e soña con ser un pintor famoso e expoñer as súas obras. Realmente, recoñece, el quere ser coma Picasso. A obra de Quintana Martelo preséntase como un desafío interesante. A convivencia do hiperrealismo e a abstracción produce en Manuel un gran estímulo visual e emocional. Ao principio traballamos no aspecto narrativo visionando algúns fragmentos da película A lista de Schindler que permite facer unha relectura da obra de Quintana. No seu primeiro traballo plástico Manuel elixe copiar o cadro en formato pequeño (fig. 1).Aínda que os seus pensamentos parecen desorganizarse permanentemente na súa mente, Manuel é moi observador e o seu esforzo pictórico oriéntase a plasmar do xeito máis fidedigno posible a obra de Quintana, aínda que ao final toma a iniciativa de incluír unha muller como aditamento persoal. Á fin e ao cabo, iso mesmo fixera Quintana ao engadir á escena representada certos obxectos autobiográficos. O encontro entre Manuel e Quintana resulta dinámico dende o comezo. O artista móstrase xeneroso na transmisión de técnicas, respectando en todo momento os intereses manifestados por Manuel quen, á súa vez, aplica compracido as leccións do seu improvisado mestre. Manuel está preocupado coas dimensións do lenzo e coa resolución da composición pero, sobre todo, con eses salpicados de pintura que parecen desconcertarlle. Quintana aproveita para animarlle a soltarse e deixarse levar por unha pintura que, di, está viva, e coa afirmación de que a obra verase reforzada polo impulso creativo. Manuel descobre así un novo xeito de darlle vida e ritmo á súa obra. Coma fixese Quintana no seu día, Manuel tamén elixiu dous fotogramas da película para representalos. En tódolos casos móstrase seguro cos materiais. Enche os espazos de masas de cor e asoma un talento especial para a representación das escenas. “Non me gustan os nazis, os nazis son malos, os nazis son falsos”, repite como unha retahíla mentres pinta con gran tenrura e sensibilidade dúas das escenas máis impactantes da película. (páx. 42, fig.2) 41 > 5 / El bueno y el malo Manuel Dorado Bello Manuel Quintana Martelo Javier Feijóo / Correa Corredoira Manuel Dorado (1963) Fotograma de La lista de Schindler I, 2012 Fotograma de La lista de Schindler II, 2012 Acuarelas sobre cartulina 29 x 41 cm Fig.1 y 2 42 Javier Feijóo (1956) Xavier Correa Corredoira (1952) Mi mesa, 2012 Orzan Este, 1993 Acrílico sobre lienzo 83 X 203 cm Óleo sobre tablex 83 X 203 cm 44 45 > 6 / Aviones y bicicletas Javier Feijóo Correa Corredoira Javi no necesita hablarnos. Su mirada atenta y expresiva es su mejor lenguaje y con ella nos hace saber que el arte puede ser un importante estímulo emocional. Le gusta examinar las diferentes obras, pasear entre ellas y observarlas. El primer contacto con la obra de Correa Corredoira se establece a partir de la identificación de los objetos pintados en ella. Javi, muy observador, los reconoce y determina que se trata del taller de un pintor. La comunicación con Javier siempre parte de lo concreto para posteriormente trasladarlo a ámbitos más abstractos. Como introducción a su proyecto, comienza a preparar lo que será su mesa de trabajo: botes de pintura, pinceles, papeles, etc. De esta manera puede establecer su propia identificacion con los elementos del cuadro. Además, ha traido de su casa varios objetos pertenecientes a su espacio íntimo y personal: lápices de colores, un cuaderno de dibujo y maíces de colores moldeables, que también distribuye ordenadamente sobre la mesa de trabajo. Correa Corredoira colma de afectividad su encuentro con él. La sensibilidad del artista y la predisposicion de Javi propician una enriquecedora jornada de trabajo. Correa estudia con atención el cuaderno de dibujos de su improvisado discípulo, creando el primer vínculo personal con él. En su cuaderno se repiten dibujos de aviones, “disfraces”, barcos y máscaras. Comparten la valoracion de lo íntimo y de las pequeñas cosas. Inmediatamente comienzan a trazar dibujos en papeles, primero con lápices, más tarde con pinceles: cada uno va aportando trazos consecutivamente, cada hoja es una obra compartida de manera musical, con ritmos, intensidades y notas acompasadas. Correa enseña a Javi a “soltar” la pincelada, a rellenar los vacios, alargar los trazos y dejarse llevar por el goce de pintar. Por su parte, Javi invita a Corredoira a entrar en su mundo personal compartiendo con él sus maices de colores moldeables, con los que crean pequeñas esculturas llenas de color. Ya sin la compañía de Correa, Javi se atreve a hacer una reinterpretación de su obra. Nervioso pero entregado comienza a pintar los objetos personales repartidos por su improvisada mesa de trabajo, como en su día hiciera Correa. Además, le hace un homenaje improvisado e incluye algunos objetos que aparecen en su cuadro: Una bicicleta, un cerdito, los botes de pinturas … dos universos dándose la mano que escenifican unas palabras del artista: “Todos tenemos capacidades para algunas cosas y discapacidades para otras. Realmente, todos somos iguales”. 46 Javi non necesita falarnos. A súa mirada atenta e expresiva é a súa mellor linguaxe e con ela fainos saber que a arte pode ser un importante estímulo emocional. Gústalle examinar as diferentes obras, pasear entre elas e observalas. O primeiro contacto coa obra de Correa Corredoira establécese a partir da identificación dos obxectos pintados nela. Javi, moi observador, recoñéceos e determina que se trata do taller dun pintor. A comunicación con Javier sempre parte do concreto para posteriormente trasladalo a ámbitos máis abstractos. Como introdución ao seu proxecto, comeza a preparar o que será a súa mesa de traballo: botes de pintura, pinceis, papeis, etc. Deste xeito pode establecer a súa propia identificacion cos elementos do cadro. Ademais, trouxo da súa casa varios obxectos pertencentes ao seu espazo íntimo e persoal: lápices de cores, un caderno de debuxo e maíces de cores moldeables, que tamén distribúe ordenadamente sobre a mesa de traballo. Correa Corredoira colma de afectividade o seu encontro con él. A sensibilidade do artista e a predisposicion de Javi propician unha enriquecedora xornada de traballo. Correa estuda con atención o caderno de debuxos do seu improvisado discípulo, creando o primeiro vínculo persoal con él. No seu caderno repítense debuxos de avións, “disfraces”, barcos e máscaras. Comparten a valoracion do íntimo e das pequenas cousas. Inmediatamente comezan a trazar debuxos en papeis, primeiro con lápices, máis tarde con pinceis: cada un vai aportando trazos consecutivamente, cada folla é unha obra compartida de xeito musical, con ritmos, intensidades e notas compasadas.Correa ensina a Javi a “soltar” a pincelada, a reencher os baleiros, alongar os trazos e deixarse levar polo goce de pintar. Pola súa banda, Javi invita a Corredoira a entrar no seu mundo persoal compartindo con el os seus maices de cores moldeables, cos que crean pequenas esculturas cheas de cor. Xa sen a compañía de Correa, Javi atrévese a facer unha reinterpretación da súa obra. Nervioso pero entregado comeza a pintar os obxectos persoais repartidos pola súa improvisada mesa de traballo, como no seu día fixese Correa. Ademais, faille unha homenaxe improvisada e inclúe algúns obxectos que aparecen no seu cadro: Unha bicicleta, un cerdito, os botes de pinturas … dous universos dándose a man que escenifican unhas palabras do artista: “Todos temos capacidades para algunhas cousas e discapacidades para outras. Realmente, todos somos iguais”. 47 > 6 / Aviones y bicicletas Javier Feijóo Correa Corredoira Javier Feijoo- Xavier Correa Corredoira Aviones y bicicletas II, 2012 Acrílico sobre tabla entelada 46x38 cm Javier Feijoo- Xavier Correa Corredoira Aviones y bicicletas I, 2012 Acrílico sobre papel 21 x 29 cm (9 láminas) 48 Belén Fernández Folgueira / Francisco Leiro Francisco Leiro (1957) Belén Fernández Folgueira (1972) Pigmalión, 1998 Pigmalión, 2012 Madera policromada 216 X 154 x 90 cm Espuma de poliuretano, madera, alambre y acrílico 127 cm. x 80 cm. x 49 cm 50 51 > 7 / Una merienda en la casita Belén Fernández Folgueira Francisco Leiro Belén es una persona enclavada en su propio mundo. Sus pensamientos, palabras y acciones siempre son refrencias a su entorno cotidiano inmediato: sus compañeros, su familia, la casita, la comida o sus quehaceres diarios. Da la sensación de que todo lo demás está muy lejos de ella, por lo que es complicado trasladarla a contextos nuevos y desconocidos. Su primer contacto con el arte nos deja confusos. En la primera sesión de trabajo profundizamos en la escultura de Leiro, centrándonos en la historia de Pigmalion -como si de un cuento infantil se tratara-, y el momento que había escogido Leiro para captar la imagen. Belén é unha persoa situada no seu propio mundo. Os seus pensamentos, palabras e accións sempre son referencias á súa contorna cotiá inmediato: os seus compañeiros, a súa familia, a casiña, a comida ou ás súas labores diarias. Dá a sensación de que todo o demais está moi lonxe dela e é complicado, como este proxecto que requiría trasladala a contextos descoñecidos. O seu primeiro contacto coa arte déixanos confusos. Na primeira sesión de traballo falámoslle da escultura de Leiro, centrándonos na historia de Pigmalion -coma se dun conto infantil tratásese-, e o momento que escollera Leiro para captar a historia. La vida perfectamente ordenada de Belén hace que este guión inusual de actividades le provoque un cierto desajuste emocional. Son demasiadas novedades y mucha expectación. En el encuentro con Francisco Leiro su conversación es parca y su mirada huidiza. El artista imprivisa una réplica de su escultura con unos trozos cilindricos de esponja, unas tijeras y un hilo de alambre, y para cuya ejecución implica a Belén activamente. Haciendo, recortando, enganchando, colocando aquí y allá va surgiendo de la nada la figura de una mujer que provoca la admiración de Belén, que remata la figura con un sombrero y un collar. En las sucesivas sesiones de trabajo, ya sin la compañía de Leiro, Belén completa la réplica de la escultura original haciendo la otra figura, la de Pigmalión, utilizando los materiales como había aprendido de Leiro. Finalmente les aplica color con spray. A vida perfectamente ordenada de Belén fai que este programa inusual de actividades provóquelle un certo desaxuste emocional. No seu encontro con Francisco Leiro atópase en certa forma bloqueada, a súa conversación é parca e a súa mirada huidiza. Son demasiadas novidades e moita expectación. Nun alarde de 52 creatividade, o artista resolve a situación improvisando unha réplica da súa escultura cuns anacos cilindricos de esponxa, unhas tesoiras e un fío de arame, e para cuxa execución implica a Belén activamente. Facendo, recortando, enganchando, colocando aquí e alá vai xurdindo da nada a figura dunha muller que provoca o entusiasmo de Belén, que solicita rematar a figura cun sombreiro e un colar. Nas sucesivas sesións de traballo, xa sen a compañía de Leiro, Belén completa a réplica da escultura orixinal facendo a outra figura, a de Pigmalión, utilizando os materiais como aprendera de Leiro. Finalmente aplicoulles cor con spray. 53 > 7 / Una merienda en la casita Belén Fernández Folgueira Francisco Leiro Viento blanco Belén Fernández Folgueira (1972) Primer ensayo de Pigmalión Masilla plástica y acrílico sobre madera 33 x 41 cm Además de las dos figuras abrazadas, Belén hizo otra versión de la escultura de Leiro. Esta vez sobre una superficie plana, pero trabajando con volumen. Con una tablilla y unos bloques de masilla comenzó a componer en solitario la imagen, sin recibir ninguna pauta de intervención. Su sistema de trabajo consistió en formar decenas de “churritos” que iba colocando conciezudamente sobre la tablilla. Aquellas formas que iban surgiendo y que Ademais das dúas figuras abrazadas, Belén fixo outra versión da escultura de Leiro. Esta vez sobre unha superficie plana, pero traballando con volume. Cunha táboa pequena e uns bloques de masilla comezou a compor en solitario a imaxe, sen recibir ningunha pauta de intervención. O seu sistema de traballo consistiu en formar decenas de churriños que ía colocando concieciudamente sobre a pequeña táboa. Aquelas formas que ían xurdindo nosotros -ingenuos- suponíamos carecer de sentido, respondían a una razón concreta y firme en la mente de Belén: esto es el cuello, este es el brazo del hombre, estos son los pies de la mujer y así sucesivamente, siguiendo la teoría de Paul Cezanne, que sostenía que la lógica de los colores y las formas a las que los artistas tienen que adaptarse no debe ser, en ningún caso, la lógica del cerebro. 54 e que nós -inxenuos- supuñamos carecer de sentido, respondían a unha razón concreta e firme na mente de Belén: isto é o pescozo, este é o brazo do home, estes son os pés da muller e así sucesivamente. A súa obra haberíalle de gustar a Cezanne, que sostén que a lóxica das cores e as formas ás que un artista debe adaptarse non é, en ningún caso, a lóxica do cerebro. Gabriel López No / José Freixanes José Freixanes (1953) Gabriel López No (1997) Galos e galiñas, 2001 La pared de mi casa, 2012 Mixta sobre lienzo 100 X 81 cm Acrílico sobre lienzo 100 x 81 cm 56 57 > 8 / Viento blanco Gabriel López No José Freixanes Gabi y Freixanes forman un dúo en perfecta sintonía. La participación generosa y efusiva del artista con el proyecto provoca que el más joven de los participantes se quede fascinado con el artista quién, a su vez, se siente gratamente seducido por el carácter y la mirada tierna de Gabi. Su primera interpretación de la obra de Freixanes es rápida y concisa: “Viento blanco, vestido rojo y pez hacia arriba”. Además de las entrañables conversaciones en torno a su obra, Freixanes regala a Gabi una improvisada y cálida sesión de trabajo en común. Con el lienzo en el suelo y en una especie de función a cuatro manos comienzan la obra que Gabriel inaugura pintando la silueta de “un señor con una cabeza, unas orejas, una boca, una nariz y un sombrero, que mira para arriba”. Imprimen sus manos en el cuadro y emplean un rodillo que, según dice Gabi, “parece la rueda de un coche”. Trabaja concentradamente y escucha a Freixanes con admiración y entusiasmo. El color del fondo también dice recordarle a “la pintura de la pared de su casa”. La dificultad para asumir conceptos o imágenes abstractas le lleva a interpretar las formas según su realidad subjetiva y a identificar las formas con su entorno cotidiano. á súa vez, sente gratamente seducido polo carácter e a mirada tenra de Gabi. A súa primeira interpretación da obra de Freixanes é rápida e concisa: “Vento branco, vestido vermello e peixe cara arriba”. Ademais das entrañables conversacións ao redor da súa obra, Freixanes regala a Gabi unha improvisada e cálida sesión de traballo en común. Co lenzo no chan e nunha especie de función a catro mans comezan a obra, que Gabriel inaugura pintando a silueta de “un señor cunha cabeza, unhas orellas, unha boca, un nariz e un sombreiro, que mira para arriba”. Imprimen as súas mans no cadro e empregan un rodete que, segundo di Gabi, “parece a roda dun coche”. Traballa con moita concentración e escoita a Freixanes con admiración e entusiasmo. A cor do fondo tamén di recordarlle a “a pintura da parede da súa casa”. A dificultade de Gabi para asumir Ya en solitario, Gabi quiere pintar su versión de Galos e galiñas en una composición cuatripartita, que incluye los tres elementos formales más destacados de la obra: un pez -de nuevo el gallo, tras la mirada de Gabi, se ha transformado en pez-, la figura femenina y un rostro semioculto (fig.1). Gabi e Freixanes forman un dúo en perfecta sintonía. A participación xenerosa e efusiva do artista co proxecto provoca que o máis novo dos participantes quede fascinado co artista quen, 58 conceptos ou imaxes abstractas leva que interprete as formas en base á súa realidade subxectiva, necesariamente identificable coa súa contorna cotiá. Xa en solitario, Gabi quere pintar a súa versión de “Galos e galiñas” nunha composición cuadripartita que inclúe os tres elementos formais máis destacados da obra: un peixe -de novo o galo, tras a mirada de Gabi, transformouse en peixe-, a figura feminina e un rostro semioculto (fig.1). Gabriel López No (1997) Pez con burbujas, 2012 Acrílico sobre cartulina 60 x 81 cm Fig. 1 59 > 8 / Viento blanco Gabriel López No José Freixanes Gabriel López No (1997) Cuentos con telas, 2012 Gabriel López No (1997) Telas sobre tabla 33 x 41 cm Fig. 3 Prueba de material, 2012 Viento blanco Acrílico sobre tela 38 x 46 cm Fig. 4 Fig.2 Antes de despedirse, Freixanes le ha enseñado a Gabi unas imágenes de Al final del amanecer, una instalación de 600 metros cuadrados, a modo de una gran jaima, montada en 2006 en Casablanca y compuesta por telas usadas de emigrantes marroquíes en España (fig.2). Improvisadamente, cuando el artista ya no está, Gabi le homenajea haciendo una pequeña versión de su instalación (fig.3). Desde que terminaron su obra conjunta, Gabi toma el color gris como una herencia de Freixanes, así que en las jornadas de trabajo sucesivas, este color se erigió como su referencia cromática. Incluso llegó a concluir que para él “un artista es un color gris”. Antes de despedirse, Freixanes ensinoulle a Gabi unhas imaxes de “Ao final do amencer”, unha instalación de 600 metros cadrados, a modo dunha gran jaima, montada en 2006 en Casabranca e composta por teas usadas de emigrantes marroquís en España (fig.2). Improvisadamente, cando o artista xa non está, Gabi homenaxéalle facendo unha pequena versión da súa instalación (fig.3). Para continuar experimentando con algunas de los recursos procesuales habituales de Freixanes, Gabi hizo varias composiciones aplicando el color con jeringuillas sobre un fondo, naturalmente, de color gris. En otro ensayo dejó reposar algunos botes de pinturas, imprimiendo sus huellas, como habíamos visto en algunas imágenes de otros trabajos del pintor (fig.4). En esta obra, además, Gabi observó que “dentro del color gris hay otro color: el naranja, un procedimiento que, dice, ya lo había percibido en Galos e galiñas. Dende que remataran a súa obra conxunta, Gabi toma a cor gris como unha herdanza de Freixanes, así que nas xornadas de traballo sucesivas, esta cor erixiuse como a súa referencia cromática. Ata chegou a concluír que para él “un artista é unha cor gris”. Para continuar experimentando con algún dos recursos Para él, el color negro es una bolsa, el verde un muñeco, el azul claro son cristales, y solo uno, el blanco, es pintura. 60 procesuais habituais de Freixanes, Gabi fixo varias composicións aplicando a cor con xiringas sobre un fondo, naturalmente, de cor gris. Noutro ensaio deixou repousar algúns botes de pinturas, imprimindo as súas pegadas, como viramos nalgunhas imaxes doutros traballos do pintor (fig.4). Nesta obra, ademais, Gabi observou que “dentro da cor gris hai outra cor: o laranxa, un procedemento que, di, xa o percibiu en Galos e galiñas. Para el, a cor negra é unha bolsa, o verde un boneco, o azul claro son cristais, e só un, o branco, é pintura. Miguel Martínez Novo / Darío Basso Darío Basso (1966) Miguel Martinez Novo (1991) Difesa vegetal, 2001 Setas, 2012 Mixta sobre lienzo 195 X 100 cm Acrílico sobre lienzo 195 X 100 cm 62 63 > 9 / Llegó la hora Miguel Martínez Novo Darío Basso El comportamiento inusualmente alegre, instintivo y locuaz de Miguel favorece que las jornadas de trabajo con él tengan un abierto carácter festivo. Su pasión por la naturaleza, especialmente el mundo de las serpientes y la micología, le conecta desde el primer momento con la obra de Darío Basso, quién le explica con entusiasmo como la naturaleza interviene directamente en su proceso habitual de su trabajo. metodologia procesual de Basso, Miguel realiza nuevas composiciónes estampando en unos lienzos diferentes hojas naturales que previamente ha impregnado de fuertes colores (fig.2 y 3). Finalmente, se recrea en dibujar sobre cartulinas diferentes serpientes, al tiempo que relata incesantemente todo tipo de detalles biológicos de la familia de los reptiles (fig.1). De acuerdo a los intereses de Miguel, Basso propone imprimir sobre el lienzo grandes plantillas de setas que previamente han confeccionado en cartón. La impresión la realiza con su propio peso sobre el lienzo, generando una experiencia corporal nueva con la pintura. Darío está interesado en trabajar con la fisicidad de la propia materia, sus espesores y texturas. Siguiendo unas técnicas propias del artista pero partiendo de un tema señalado por Miguel, a las impresiones micológicas se van sumando grandes pinceladas de colores, formas contundentes y campos de color que resaltan el volumen sobre el lienzo. De la unión de sinergias y con una intensa implicación sentimental e intelectual surge una interesante obra en común que Miguel remata con una enérgica pincelada azul en la parte superior que bautizará como“la pincelada valiente”. Fig.1 O comportamento especialmente alegre, instintivo e locuaz de Miguel favorece que as xornadas de traballo con el teñan un aberto carácter festivo. A súa paixón pola natureza, especialmente o mundo das serpes e a micoloxía, conéctalle dende o primeiro momento coa obra de Darío Basso, quen lle explica con entusiasmo como a natureza intervén En las siguientes jornadas, y de nuevo tomando como referencia la 64 directamente no proceso habitual do seu traballo. De acordo aos intereses de Miguel, Basso propón imprimir sobre o lenzo grandes plantillas de setas que previamente confeccionaron en cartón. A impresión realízaa co seu propio peso sobre o lenzo, xerando unha experiencia corporal nova coa pintura. Darío está interesado en traballar coa fisicidad da propia materia, as súas texturas e espesores. Seguindo unhas técnicas propias do artista pero partindo dun tema sinalado por Miguel, ás impresións micológicas vanse sumando grandes pinceladas de cores, formas contundentes e campos de cor que resaltan o volume sobre o lenzo. Da unión de sinerxias e cunha intensa implicación sentimental e intelectual xorde unha interesante obra en común que Miguel remata cunha enérxica pincelada azul na parte superior que bautizará como“a pincelada valente”. Nas seguintes xornadas, e de novo tomando como referencia a metodologia procesual de Basso, Miguel realiza unha nova composición estampando nun lenzo diferentes follas naturais que previamente impregnou de fortes cores (fig.2). Finalmente, recréase en debuxar sobre cartolinas diferentes serpes, á vez que relata incesantemente todo tipo de detalles biolóxicos da familia dos reptiles (fig.1) . 65 Viento blanco > 9 / Llegó la hora Miguel Martínez Novo Darío Basso Miguel Martinez Novo (1991) Holas verdes sobre rosa, 2012 Acrílico sobre tabla 60 x 60 cm Fig. 3 Miguel Martinez Novo (1991) Hojas, 2012 Acrílico sobre tabla (díptico) 60 x 60 cm Fig. 2 66 Laura Martínez Orizales / Din Matamoro Din Matamoro (1958) Laura Martínez Orizales (1985) s/t, 1989 s/t, 2012 Mixta sobre lienzo 200 X 300 cm Mixta sobre lienzo 200 x 300 cm 68 69 > 10 / Los limones de colores Laura Martínez Orizales Din Matamoro La amplia sonrisa de Laurita, sus grandes ojos azules, su belleza natural y, sobre todo, su alegría vital hizo de su trabajo creativo una explosión de espontaneidad. En su primer encuentro con ella, Din Matamoro le enseña como y en que contexto vital ha concebido su obra. Juntos estudiaron los colores – que ella no puede diferenciar- y la ambigüedad de algunas formas. Poco a poco el artista le va revelando algunos de los secretos que subyacen en su obra. Para Laura es muy difícil comprender estos conceptos así que decide entregarse a la acción de pintar. Antes de enfrentarse a las grandes dimensiones de su obra le pedimos hacer un ensayo en un lienzo menor y le invitamos a aplicar los colores en campos cromáticos y formas abstractas. Su energía y espontaneidad le desborda así que remata la obra con las manos, en un proceso O amplo sorriso de Laurita, os seus grandes ollos azuis, a súa beleza natural e, sobre todo, a súa alegría vital fixo do seu traballo creativo unha explosión de espontaneidade. No seu primeiro encontro con ela, Din Matamoro ensínalle como e en que contexto vital concibiu a súa obra. Xuntos estudaron as cores – que ela non pode diferenciar- e a ambigüidade dalgunhas formas. Aos poucos, o artista vaille revelando algúns dos segredos que subxacen na súa obra. gestual y expresivo al que se entrega entusiasmada y entre grandes risotadas (fig.1). El siguiente ensayo lo lleva a cabo con el apoyo y colaboración de Din que, partiendo del gesto espontaneo, intenta enseñarle a distribuir los campos de color con la delicadeza, limpieza y reflexión que definen su trabajo (fig.2). Finalmente Laura se lanza en solitario y sin la menor vacilación a pintar un gran lienzo como el que en su día había hecho Matamoro. Con la obra sobre el suelo va eligiendo los colores, que aplica directamente con escobas, palos, rastrillos y otros utensilios de uso doméstico, lo que le produce gran sorpresa. Por último lanza arena, como imaginó que lo habría hecho Din, una circunstancia que le lleva a concluir que quizás todas las obras de arte sean, en definitiva, arena. Para Laura é moi difícil comprender estes conceptos , polo que decide entregarse á acción de pintar. Antes de enfrontarse ás grandes dimensións da súa obra pedímoslle facer un ensaio nun lenzo menor e invitámoslle a aplicar as cores en campos cromáticos e formas abstractas. A súa enerxía e espontaneidade desbórdalle , e remata a obra coas mans, nun proceso xestual e 70 expresivo ao que se entrega entusiasmada entre grandes risotadas (fig.1). O seguinte ensaio lévao a cabo co apoio e colaboración de Din que, partindo do xesto espontáneo, intenta ensinarlle a distribuír os campos de cor coa delicadeza, limpeza e reflexión que definen o seu traballo (fig.2). Finalmente Laura lánzase en solitario e sen a menor vacilación a pintar un gran lenzo como o que no seu día fixera Matamoro. Coa obra no chan vai elixindo as cores, que aplica directamente con escobas, paus, anciños e outros utensilios de uso doméstico, o que lle produce gran sorpresa. Para rematar bota area, como imaxinou que o fixo Din, unha circunstancia que lle leva a concluír que quizabes todas as obras de arte sexan, en definitiva, area. 71 > 10 / Los limones de colores Laura Martínez Orizales Din Matamoro Laura Martínez Orizales (1985) Pintura, 2012 Acrílico sobre lienzo 70 x 100 cm Fig. 1 Eloy Nogueira Álvarez / Manolo Paz Laura Martínez Orizales –Din Matamoro Composición, 2012 Acrílico sobre lienzo 60 x 120 cm Fig. 2 72 Manolo Paz (1957) Eloy Nogueira (1977) s/t, 1998 s/t, 2012 Granito rosa 120 x 190 x 130 cm Espuma poliuretano 70 x 95 x 75 cm 74 75 > 11 / El color del sonido Eloy Nogueira Álvarez Manolo Paz Eloy es un chico inquieto y muy comunicativo. Su ceguera y diversidad funcional no le restan interés para probar y conocer nuevas experiencias. En su primer contacto con la obra de Manolo Paz le impresionan principalmente sus dimensiones y volúmenes abstractos. referencias vitales: la temperatura de la piedra, las superficies pulidas o la rugosidad de los cantos adquieren para ellos un significado trascendental. Una leve memoria visual permite a Eloy agarrarse a un pasado imaginado, del que dice recordar el color de los coches y los taxis. Y, también, el ruido de las ambulancias. El objetivo de su trabajo es realizar una maqueta que pueda abarcar con sus brazos. Durante su ejecución, dirigida por el propio escultor, Eloy percibe nuevas formas de interpretar los volúmenes. Las piezas poco a poco se van ensamblando y para su sorpresa, la obra comienza atomar forma. Para Eloy -quizás por ser el tacto su fuente de estabilidad-, las formas y esculturas abstractas le producen cierto desconcierto. Manolo Paz le ilustra acerca de nuevas formas de creación y de cómo se pueden concibir formas mentalmente para después transferirlas a la piedra. Eloy se muestra entusiasmado con el proceso de trabajo. Eloy é un mozo inquedo e moi comunicativo. A súa ceguera e discapacidade intelectual non lle restan interese por probar e coñecer novas experiencias. No seu primeiro contacto coa obra de Manolo Paz a Eloy impresiónanlle as súas dimensións e volumes abstractos. O obxectivo do seu traballo foi realizar unha maqueta que puidese abarcar cos seus brazos. Durante a súa realización, dirixida polo propio escultor, Eloy percibe novas formas de interpretar os volumesAs pezas, pouco a pouco, vanse ensamblando e para a súa sorpresa, a obra comeza a coller forma. Para Eloy, quizais por ser o tacto a súa fonte de estabilidade, as formas e esculturas abstractas prodúcenlle Para ambos el tacto es una valiosa herramienta y en sus manos las texturas se amplifican como 76 certo desconcerto. Manolo Paz ilústralle sobre novas formas de creación e de como se poden concibir as formas mentalmente para despois transferilas á pedra. Eloy amósase entusiasmado co proceso de traballo, que ademais permítelle, de forma excepcional, empregar ferramentas cortantes –un feito que lle provoca gran satistacción. Para ambos os dous o tacto é unha valiosa ferramenta e nas súas mans as texturas amplifícanse como referencias vitais: a temperatura da pedra, as superficies puídas ou a rugosidade dos cantos adquiren para eles un significado trascendental. Unha leve memoria visual permite a Eloy agarrarse a un pasado imaxinado, do que di recordar a cor dos coches e os taxis. E, tamén, o ruído das ambulancias. 77 > 11 / El color del sonido Eloy Nogueira Álvarez Manolo Paz En su primer día de trabajo Eloy quiso pintar una casa. Improvisamos un sistema con cuerdas y cinta adhesiva. De esta manera fue componiendo los contornos, pegando la cuerda, para después saber al tacto cuando debía cambiar de color. A pesar de dudar si el tejado o el árbol debían ser redondos o cuadrados, Eloy necesita confirmar que está pintando las cosas tal y como son, sin margen a la especulación. Eloy Nogueira (1977) Casa con árbol, 2012 No seu primeiro día de traballo Eloy quixo pintar unha casa. Improvisamos un sistema con corda e cinta adhesiva. Deste xeito foi compoñendo os contornos, pegando a corda, para despois saber, có tacto, cando debía cambiar de cor. Malia dubidar si o tellado ou a árbore debían ser redondos ou cadrados, Eloy necesita confirmar que está pintando as cousas tal e como son, sen marxe á especulación. Cuerdas, cinta carrocero y acrílico sobre tabla 41 x 33 cm Jose Manuel Sánchez Rey / Antón Lamazares “Agora sei quen fixo a Torre de Hércules, eu diría que Manolo Paz, porque todo é de pedra. Cando eu tiña a vista ía por alí de paseo. El di que para traballar todo é porse. A min, isto quedoume moi claro. Si ves a Manolo dille que a obra que eu estou a facer dedícolla a él. Para min, é mellor facela con esta masilla que con pedra. Enriba de todo vou poñer o faro, que é redondo, e ten unha luz dando voltas continuamente. E debaixo, o mar, que é azul. Vouno facer bravo, con grandes ondas que levantan. E alén da Torre está o campo, que é verde, onde me contastes que Manolo ten as súas esculturas grandes, aínda que eu non as lembro”. ELOY Eloy Nogueira (1977) La Torre de Hércules, 2012 Masilla plástica sobre table y cartulinas 95 x 60 x 55 cm 78 José Manuel Sánchez (1957) Antón Lamazares (1954) Dulce Amor, 2012 Dulce amor, 1983 Mixta sobre cartón 111 X 115 cm 80 81 > 12 / Érraba pola rúa Jose Manuel Sánchez Rey Antón Lamazares Con una mirada franca y noble, José Manuel nos sorprende por su afable carácter, sus grandes inquietudes y el gusto por las conversaciones de toda índole. La fabulación de historias es la actividad favorita de una mente que no puede reconocer las órdenes motrices básicas y, sin embargo, responde de forma natural a la compleja llamada de la creatividad. En la sosegada conversación que frente a frente mantienen José Manuel y Antón Lamazares descubren importantes intereses comunes: unos de carácter más lúdico, como el futbol -José Manuel menciona con asombrosa memoria los equipos de otras épocas-, y otros de naturaleza más espiritual. Pero sobre todo comparten su predilección por la literatura como medio de expresión. Cunha mirada franca e nobre, Xosé Manuel sorpréndenos polo seu carácter afable, as súas grandes inquedanzas e o gusto polas conversacións de toda índole. A fabulación de historias é a actividade favorita dunha mente que non pode recoñecer as ordes motrices básicas e, con todo, responde de forma natural á complexa chamada da creatividade. Partiendo de Dulce Amor, José Manuel descubre la significación del empleo de elementos de desecho para transformarlos en una obra artística: el valor de la materia brut para volver a los orígenes del arte. José Manuel hace su propia versión de la obra de Lamazares. Canalizando su potencial creativo por la vía narrativa, recrea una historia en la que convergen aquellos temas presentes en el cuadro: el reciclaje de materiales en el aspecto técnico; el romanticismo de la pareja en el argumental o la poesía explicita del título. Todos estos ingredientes arman un breve relato que finalmente va recubriéndose –como todas las fábulas de José Manuel- de explícitos tintes autobiográficos. Na sosegada conversación que fronte a fronte manteñen Xosé Manuel e Antón Lamazares descobren importantes intereses comúns: uns de carácter máis lúdico, como o fútbol -José Manuel cita con asombrosa memoria os equipos doutras épocas-, e outros de natureza máis espiritual. Pero sobre todo comparten a súa predilección pola literatura como medio de expresión. 82 Partindo de Dulce Amor, Xosé Manuel descubre a significación do emprego de elementos de lixo para transformalos nunha obra artística: o valor da materia bruta para volver ás orixes da arte. Xosé Manuel fai a súa propia versión da obra de Lamazares. Canalizando o seu potencial creativo pola vía narrativa, recrea unha historia na que converxen aqueles temas presentes no cadro: o reciclaxe de materiais no aspecto técnico; o romanticismo da parella no argumental ou a poesía explicita do título. Todos estes ingredientes arman un breve relato que finalmente finaliza –como todas as fábulas de Xosé Manuel- tinguida de explícitos tintes autobiográficos. 83 > 12 / Érraba pola rúa Jose Manuel Sánchez Rey Antón Lamazares Además de la expresión literaria, a José Manuel le gusta hacer pequeñas composiciones plásticas que lleva a cabo con gran firmeza. En esta ocasión desea expresar plásticamente una escena de su relato: Ademais da expresión literaria, a José Manuel gústalle facer pequenas composicións plásticas que leva a cabo con gran firmeza. Nesta ocasión desexa expresar plasticamente unha escena do seu relato: “De súpeto chegoulle un recordó dunha Praia moi tranquila na que se atopaba una rapaza refrescándose na auga. A rapaza era moi fermosa e os seus ollos e o seu cabelo quedaban reflexados na auga clara e cristalina”. José Manuel Sánchez (1957) Unha rapaza na praia, 2012 Acrílico sobre tabla entelada 33 x 41 cm Miguel Taibo Pena / Jorge Barbi 84 Jorge Barb, (1950) Miguel Taíbo (1985) S/T, 1996 Otras formas de Pasatiempo, 2012 5 Fotografías 40 X 30 cm 5 fotografías 40 x 30 cm 86 87 > 13 / La nube que hablaba Miguel Taibo Pena Jorge Barbi Cándido, dulce y tímido, así es Miguel, quien desde el primer momento se muestra abiertamente implicado con su novedosa experiencia artística. Su primer ensayo con el arte contemporáneo gira en torno a la observación de “las formas que hay detrás de las formas”. A partir de imágenes de nubes, sombras o huellas en la arena descubre que pueden surgir figuras nuevas que adquieren individualidad y definición propia. Una nube que parece un pavo, una huella que forma una cara, una sombra que se convierte en un perfil. Miguel identifica esas figuras y entiende que para algunos artistas la percepción de estas imágenes puede surgir de forma espontánea, como una intuición. Por esta vía comienza su investigación por la obra de Jorge Barbi. Cuando descubre que las figuras de la serie Argéntea son excrementos de gaviota su primera impresión es de profunda admiración. objetos corrientes a la categoría de insólitos a Miguel le parece sencillamente fascinante. En su encuentro con el artista, Miguel le plantea un juego: descubrir qué son las formas descontextualizadas que él mismo eligió entre aquellas nubes, huellas y manchas. A su vez, Barbi le detalla afectuosamente algunas claves acerca de su forma de trabajar y concebir el arte, repasando algunas obras emblemáticas de su trayectoria. Miguel va descubriendo progresivamente su metodología de trabajo y el elaborado proceso artístico e intelectual que hay detrás de esas obras. A partir de esas premisas Miguel realiza de forma individual una obra paralela a la de Barbi. Tomando como referencia unas fotografías tomadas por él mismo en el Pasatiempo de Betanzos, comienza la búsqueda cifrada de formas para transmutarlas en nuevos elementos. Un jardín, unos arbustos o unas plantas sirven, tras la manipulación digital de las mismas, para generar formas insólitas y descubrir otras cualidades de la percepción visual. De esta manera, la dinámica autor-espectador abre el diálogo para lo que será una sucesión de adivinanzas, descubrimientos e investigaciones por la manera que tienen estas formas de transformarse, abstraerse, desvincularse y al mismo tiempo integrarse en diferentes contextos. El surrealismo que subyace en la obra de Barbi y la imaginación para elevar Cándido, doce e tímido, así é Miguel, quen dende o primeiro momento móstrase abertamente implicado na súa nova experiencia artística. O seu primeiro ensaio coa arte contemporánea xira ao redor da observación das” 88 formas que hai detrás das formas”. Partindo de imaxes de nubes, sombras ou pegadas na area descobre que poden xurdir figuras novas que adquiren individualidade e definición propia. Unha nube que semella un pavo, unha pegada que forma unha cara, unha sombra que se converte nun perfil. Miguel identifica esas figuras e entende que para algúns artistas a percepción destas imaxes pode xurdir de forma espontánea, coma unha intuición. Por esta vía comeza a súa investigación pola obra de Jorge Barbi. Cando descobre que as figuras da serie Argéntea son excrementos de gaivota a súa primeira impresión é de profunda admiración. No seu encontro co artista, Miguel exponlle un xogo: descubrir que son as formas descontextualizadas que el mesmo elixiu entre aquelas nubes, pegadas, e manchas. Á súa vez, Barbi detállalle afectuosamente algunhas claves acerca da súa maneira de traballar e concibir a arte, repasando algunhas obras emblemáticas da súa traxectoria. Miguel vai descubrindo progresivamente a súa metodoloxía de traballo e o elaborado proceso artístico e intelectual que hai detrás das súas obras. Deste xeito, a dinámica autor-espectador abre o diálogo para o que será unha sucesión de adiviñanzas, descubrimentos e investigacións polo xeito que teñen estas formas de transformarse, abstraerse, desvincularse e ao mesmo tempo integrarse en diferentes contextos. O surrealismo que subxace na obra de Barbi e a imaxinación para elevar obxectos correntes á categoría de insólitos a Miguel parécelle sinxelamente fascinante. A partir desas premisas Miguel realiza de forma individual unha obra paralela á de Barbi. Tomando como referencia unhas fotografías tomadas por el mesmo no Pasatempo de Betanzos, comeza a procura cifrada de formas para transmutalas en novos elementos. Un xardín, uns arbustos ou unhas plantas serven, tras a manipulación dixital das mesmas, para xerar formas insólitas e descubrir outras calidades da percepción visual. 89 > 13 / La nube que hablaba Miguel Taibo Pena Jorge Barbi Miguel Taíbo (1985) Composición con huellas, 2012 Acrílico sobre lienzo 100 x 100 cm. Jaime Vázquez / Pablo Gallo 90 Jaime Vázquez (1973) Pablo Gallo (1975) s/t, 2012 Inventario de diálogos II, 2008 Acrílico sobre lienzo 165 x 165 cm Acrílico sobre lienzo 165 x 165 cm 92 93 > 14 / Jaime en el reino de Tolkien Jaime Vázquez Pablo Gallo Fig. 1 Fig. 2 Fig. 3 Jaime es un gran conversador, le gusta contar historias y debatir sobre aspectos de la actualidad y de la vida en general. Es sociable y extrovertido y en seguida comparte temas de carácter personal, como su preocupación respecto a la normalización social de las personas con diferentes capacidades, cuestiones de índole religiosa o de relaciones personales. Es un gran aficionado a la música clásica y contemporánea, al baile, al baloncesto y al cine, especialmente a las afamadas películas El Señor de los anillos y Spiderman. Pero sin duda nos sorprende otro tipo de lenguaje con el que se expresa: la pintura. Maneja los materiales con gran soltura y, conocedor de los mismos, se aplica en trasladar sus historias a los lienzos. y concentración. Entre los intereses actuales destacan las referencias a la película Spiderman y a la popular cantante Chenoa (fig.2). Como recuerdos del pasado representa un excalextric, los payasos de la televisión, el desamor o la Torre de Hércules (fig.3). Y con respecto a lo que él denomina “pesadillas” hace referencia a la película La Pasión de Cristo (Mel Gibson, 2004), a la que se refiere incesantemente en sus conversaciones y que significó -dice-, una gran conmoción personal (fig.1). En sucesivas sesiones de trabajo, Jaime pinta, Difuminado 1 y Difuminado 2, un ejemplo de su capacidad para la composición de formas, trazos y colores (pág. 96). Jaime é un gran conversador, encántalle contar historias e analizar aspectos da actualidade e da vida en xeral. É sociable e extrovertido e deseguido comparte temas de carácter persoal, como a súa preocupación respecto da integración social das persoas con diferentes capacidades, cuestións de índole relixiosa ou de relacións persoais. É un gran afeccionado á música clásica e contemporánea, ao baile, ao baloncesto e ao cine, especialmente ás películas “O Señor dos aneis “e “Spiderman”. Pero sen dúbida sorpréndenos outro tipo de linguaxe co que se expresa: a pintura. Manexa os materiais con gran soltura e, coñecedor dos mesmos, aplícase en trasladar as súas historias aos lenzos. El encuentro con Pablo Gallo fue una evocación al pasado. Pertenecientes ambos a la misma generación, compartieron temas en común propios de la infancia y adolescencia (juegos, películas, personajes de la televisión…), revisando sus mundos íntimos, tal y como el artista ha hecho en Inventario de diálogos II. Pero si Gallo ha pintado en su lienzo recuerdos de índole más intelectual, Jaime lo hace con elementos que él mismo divide en tres categorías: “Intereses actuales, recuerdos del pasado y pesadillas personales”. Como en una especie de bocetos, primero los proyecta individualmente en cartulinas para después llevarlos al lienzo, que pinta en solitario con gran esmero 94 O encontro con Pablo Gallo foi unha evocación ao pasado. Pertencentes ambos á mesma xeración, compartiron temas en común propios da infancia e adolescencia (xogos, películas, personaxes da televisión), revisando os seus mundos íntimos, tal e como o artista fixo en “Inventario de diálogos II”. Pero se Gallo pintou no seu lenzo lembranzas de índole máis intelectual, Jaime faio con elementos que el mesmo divide en tres categorías: “Intereses actuais, recordos do pasado e pesadelos”. Como nunha especie de bosquexos, primeiro proxéctaos individualmente en cartolinas para despois levalos ao lenzo, que pinta en solitario con gran esmero e concentración. Entre os intereses actuais destacan as referencias á película Spiderman e á popular cantante Chenoa (fig.2). Como recordos do pasado representa un excalextric, os pallasos da televisión, o desamor ou a Torre de Hércules (fig.3). E con respecto ao que el denomina “pesadelos” fai referencia á película A Paixón de Cristo (Mel Gibson, 2004), á que se refire constantemente nas súas conversacións e que significou, di, unha gran conmoción persoal (fig.1). En sucesivas sesións de traballo, Jaime pinta, Difuminado 1 e Difuminado 2, un exemplo da súa capacidade para a composición de formas, trazos e cores (páx.96). 95 > 14 / Jaime en el reino de Tolkien Jaime Vázquez Pablo Gallo David Vázquez Lamazares / Anxel Huete Jaime Vázquez (1973) Jaime Vázquez (1973) Difuminado I, 2012 Difuminado II, 2012 Acrílico sobre lienzo 60 x 120 cm Acrílico sobre lienzo 100 x 120 cm 96 David Vázquez Lamazares (1992) Ánxel Huete (1944) Yolanda, 2012 Chove sobre mollado, 1993 Acrílico sobre lienzo 195 x 195 cm Mixta sobre lienzo 195 X 195 cm 98 99 > 15 / El paraguas y la noche David Vázquez Lamazares Anxel Huete David parece estar ajeno a la realidad pero está atento a lo que le decimos. Presenta dificultades para la interacción social y la comunicación verbal, sin embargo, su carácter cariñoso, amable y dócil, ejerce al momento una atracción natural sobre los demás. En el primer contacto con el arte contemporaneo resulta asombrosa su lucidez para interpretar algunas de las obras expuestas, difíciles de abordar por el público general. Sus capacidades creativas están canalizadas principalmente a través de la música. De extraordinario talento para tocar el piano, suya es la música que acompaña el audiovisual de esta exposición. en el que participan plasmando sus respectivas visiones de la realidad. En el caso de David, esta debe ajustarse al escenario tangible y lógico de sus entorno cotidiano. En este caso, ese orden lo imprime la figura de su amiga Yolanda, que protagoniza la composición. Después no quiso pintar más paraguas. Cuando pinta libremente, David es muy persistente haciendo casas, una y otra vez quiere plasmar la misma imagen. Sus decisiones son rápidas y seguridas para elegir colores y componer las formas, sin embargo en la ejecución manual de los trabajos su metodología es extremadamente concienzuda y perfeccionista. En su primer encuentro con David, Anxel Huete emplea como principal herramienta de comunicación un cuaderno de dibujo. Aunque no lo parezca, David escucha lo que le cuenta Anxel, aunque prefiere reservarse sus pensamientos. Le gusta mucho dibujar, pero solo motivos de su propio mundo. Impulsado por Huete, pinta un paraguas en una cartulina. El primer paraguas lo pintó impulsado por Huete. Luego le pedimos que pintara otro él solo y nos hizo una casa, que remató pintando un pequeñísimo paraguas apoyado en la puerta. Volvimos a pedirle un paraguas y esta vez pintó una chica, a la que finalmente colocó un paraguas en la mano. David no quiere pintar cuadros con paraguas, pero inesperadamente el último día nos regaló uno extraordinario que puso por título El paraguas y la noche (pág. 102). David tiene unas ideas muy claras respecto a lo que le gusta y a cómo llevar a cabo sus trabajos. No parece tener interes por el aspecto intelectual de la obra, sino por el plástico, que demuestra a lo largo de una generosa y amena sesión de trabajo con Huete para pintar un gran lienzo David parece estar alleo á realidade pero non é así. Presenta dificultades para a interacción social e a comunicación verbal, con 100 todo, o seu carácter cariñoso, amable e dócil, exerce ao momento unha atracción natural sobre os demais. No primeiro contacto coa arte contemporánea resulta asombrosa a súa lucidez para interpretar algunhas das obras expostas, difíciles de abordar polo público xeral. As súas capacidades creativas están canalizadas principalmente a través da música. De extraordinario talento para tocar o piano, súa é a música que acompaña o audiovisual desta exposición. No seu primeiro encontro con David, Anxel Huete emprega como principal ferramenta de comunicación un caderno de debuxo. Mesmo que non o pareza, David escoita o que lle conta Anxel, aínda que prefire reservarse os seus pensamentos. Gústalle moito debuxar, pero só motivos do seu propio mundo. Impulsado por Huete, pinta un paraugas nunha cartolina. David ten unhas ideas moi claras respecto do que lle gusta e de como levar a cabo os seus traballos. Non parece ter interese polo aspecto intelectual da obra, senón polo plástico, que demostra ao longo dunha xenerosa e amena sesión de traballo con Huete para pintar un gran lenzo no que participan plasmando as súas respectivas visións da realidade. No caso de David, esta debe axustarse ao escenario tan- xible e lóxico da súa contorna cotiá. Neste caso, esa orde imprímeo a figura da súa amiga Yolanda, que protagoniza a composición. Despois non quixo pintar máis paraugas. Cando pinta libremente, David é moi persistente facendo casas, unha e outra vez quere plasmar a mesma imaxe. As súas decisións son rápidas e seguras para elixir cores e compor as formas, con todo na execución manual dos traballos a súa metodoloxía é extremadamente concienciuda e perfeccionista. O primeiro paraugas pintouno impulsado por Huete. Logo pedímoslle que pintase outro el só e fíxonos unha casa, que rematou pintando un paraugas moi pequeno apoiado na porta. Volvemos pedirlle un paraugas e esta vez pintou unha moza, á que finalmente colocou un paraugas na man. David non quere pintar cadros con paraugas, pero inesperadamente o último día regalounos un extraordinario que puxo por título O paraugas e a noite (páx. 102). 101 > 15 / El paraguas y la noche David Vázquez Lamazares Anxel Huete > Cadáver exquisito Belén, Javi, David, Bruno, Manuel, Adrián, Marta, Laura, Jaime, Miguel T., Jose Manuel, Gabi, Pablo, Miguel M. y Eloy David Vázquez Lamazares (1992) El paraguas y la noche, 2012 Acrílico sobre lienzo 120 x 100 cm David Vázquez Lamazares (1992) s/t, 2012 3 elementos.Medidas y técnicas variables 102 Cadáver exquisito > Cadáver exquisito Mixta sobre lienzo (15 paneles) 0,60 x 9 mt. Trabajo colectivo Belén Javi El cadáver exquisito es una técnica usada por los surrealistas en los años 20 que consiste en una creación colectiva sobre papel en el que cada participante va dando continuidad a un dibujo del que solo ha visto los trazos finales de un dibujo anterior. Cada autor va pintando así un fragmento, que se va doblando para ocultárselo al siguiente, y sin preocuparse de la coherencia o el sentido que el resultado final pudiera tener. Al desplegar el papel se obtiene un montaje de imágenes inconexas que formaban una nueva imagen. Lo emocionante para nosotros en este tipo de producciones era la certeza de que para bien o para mal, David Manuel Bruno tos y técnicas que dan como resultado una obra, con una longitud de 9 metros, de una plasticidad y armonía sorprendente. representaban algo que no era posible por el trabajo de una sola mente". André Bretón Para el cadáver exquisito de 15 Cuentos Breves y Extraordinarios, cada participante pinta su panel completo y, además, una franja de cinco centímetros del siguiente. Así, el próximo participante, comienza un nuevo panel contando como única referencia los cinco centímetros de lo que la persona anterior ha hecho. Este, a su vez vuelve a ampliar en otra franja de pintura su lienzo para que sea la referencia del siguiente participante. Y así sucesivamente, de lo que deriva una interesante mezcla de visiones, gus- En él podemos identificar la línea estética de algunos protagonistas, tal es el caso del particular estilo difuminado de Jaime, la intensidad expresiva de Laura, el trazo esforzado y colorista que José Manuel realiza sujetando el pincel con la boca, el afán de probar todos los colores de Bruno, las pinceladas libres de Belén y la interpretación goteada de Gaby que es continuada con mayor intensidad por Pablo. Por otra parte, algunos ha preferido plasmar algunos de sus temas recu- 104 Adrián Marta rrentes: Marta pinta el mar; Miguel T. quiere pintar un monumento y elige la fuente de Cuatro Caminos; Miguel M. siempre interesado por la fauna realiza un escorpión; Dorado vuelve a realzar la figura de una mujer; David pinta y titula su obra como “Flor Marina”; Javi prefiere pintar el mar y las palmeras; y, finalmente, Adrián se deja llevar por la profundidad cromática. Mención aparte es el lienzo de Eloy, cuya superficie fue cubierta por una fina capa de escayola sobre la que gravó su composición con un punzón. Una vez seca , y guiándose por el tacto de las incisiones, fue aplicando los colores libremente. Laura Jaime Miguel T. O cadáver exquisito é unha técnica usada polos surrealistas nos anos 20 que consisten nunha creación colectiva sobre papel no que cada participante vai dando continuidade a un debuxo do que só viu os trazos finais dun debuxo anterior. Cada autor vai pintando así un fragmento, que se vai dobrando para ocultarllo ao seguinte, e sen preocuparse da coherencia ou o sentido que o resultado final puidese ter. Ao despregar o papel obtense unha montaxe de imaxes inconexas que formaban unha nova imaxe. O emocionante para nós neste tipo de producións era a certeza de que para ben ou para mal, representaban algo que non era Jose Manuel Gabi posible polo traballo dunha soa mente". André Bretón Para o cadáver exquisito de 15 Contos Breves e Extraordinarios, cada participante pinta o seu panel completo e, ademais, unha franxa de cinco centímetros do seguinte. Así, o próximo participante, comeza un novo panel contando como única referencia os cinco centímetros do que a persoa anterior fixo. Este, á súa vez volve ampliar noutra franxa de pintura o seu lenzo para que sexa a referencia do seguinte participante. E así sucesivamente, do que deriva unha interesante mestura de visións, gustos e técnicas que da como resultado unha Pablo Miguel M. obra, cunha lonxitude de 9 metros, dunha plasticidade e harmonía sorprendente. Nel podemos identificar a liña estética dalgúns protagonistas, tal é o caso do particular estilo esvaído de Jaime, a intensidade expresiva de Laura, o trazo esforzado e colorista que José Manuel realiza suxeitando o pincel coa boca, o afán de probar todas as cores de Bruno, as pinceladas libres de Belén e a interpretación goteada de Gaby que é continuada con maior intensidade por Pablo. Por outra parte, algúns preferiron plasmar algúns dos seus temas recorrentes: Marta pinta o mar; Eloy Miguel T. quere pintar un monumento e elixe a fonte de Catro Camiños; Miguel M. sempre interesado pola fauna realiza un escorpión; Dorado volve realzar a figura dunha muller; David pinta e titula a súa obra como "Flor Mariña"; Javi prefire pintar o mar e as palmeiras; e, finalmente, Adrián déixase levar pola profundidade cromática. Mención á parte é o lenzo de Eloy, cuxa superficie foi cuberta por unha fina capa de escaiola sobre a que gravou a súa composición cun punzón. Unha vez seca, e guiándose polo tacto das incisións, foi aplicando as cores libremente. 106 107