Desvibhagno Lekh.p65

>> ©e Mðtr{™thtÞýtu rðsÞ‚u‚ht{T >>
Œrûtý rð¼t„ ðz‚t÷ ©e ÷û{e™thtÞý Œuð™e „tŒe™t Ë™t‚™ Ä{o {t‚oÛz
Ãk.Ãkq. Ä.Äw. 1008 ©e yk[kÞo ©e ysuLÿ«MkkËS {nkhks©eLkk þw¼ ykþeðkoË Mkn
yk¿kkÚke «ftrþít
¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞýu …tu‚u ÷¾tðu÷
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
: ÷u¾f :
Mk.økw. ©e þwfkLktË Mðk{e
>> «rËØ f‚to >>
©e Mðkr{LkkhkÞý Mkt«ËkÞMÞ ©e ÷û{eLkkhkÞý Ëuð ÃkeXMÚkkLk MktMÚkkLk - ðzíkk÷ ðíke
fku. Mðk{e ©e rðhõíkMðYÃkËkMkS
©e Mðkr{LkkhkÞý {trËh - MkhÄkh
íkk.S. hksfkux - 360025
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾ : rð»tu Úkkuzwt òýeyu...
Œuþrð¼t„™tu ÷u¾ yux÷u su{tk ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞýu y™uf Sðtí{tytu™t ytíÞkr‚f fÕÞtý™u {txu
…tu‚u ƒ‚tðu÷t {krŒhtu ‚Útt ‚u{tk MÚttr…‚ fhu÷t Œuðtu yÚtto‚T …tu‚t™t MðY…tu™e Ëuðt …tu‚t™t ytr©‚ ¼õ‚s™tu
…tu‚…tu‚t™t MðÄ{o{tk hne™u ftÞ{™u {txu ²æ±Ó™¢ÎíçαæÜUÚæñ fh‚t hnu yuðt nu‚wÚte …tu‚t™t MÚttr…‚ {krŒhtu
‚Útt ¼rð»Þ{tk ÚttÞ ‚uðt {krŒhtu ytrŒf™e Ëwhûtt {txu ‚u{s ¼Âõ‚{t„o™e …wÂü {txu ¼„ðt™ ©e Mðtr{™thtÞý
{nt«¼wyu Ë.S. 4/40{tk fÌtt {wsƒ ðz‚t÷™u rð»tu rð.Ëk. 1882 fth‚f ËwŒ - 11™t htus …tu‚t™t ƒk™u
¼tEytu™t yuf yuf …wºt™u Œ¥trðÄt™Úte …wºt…ýu Mðefthe™u …tu‚t™e yuf „tŒe™t W¥th-ŒÂûtý yuðt ¼th‚
Œuþ™t ƒu rð¼t„{tk ytðu÷t W¥th rð¼t„ - ©e ™h™thtÞý Œuð Œuþ - y{ŒtðtŒ y™u ŒÂûtý rð¼t„ yux÷u
©e ÷û{e™thtÞý Œuð Œuþ - ðz‚t÷ yt «{týu ‚u{™e Ëe{tytu™t «Œuþtu ™¬e fhe™u rð¼t„…qðof …tu‚t™t
MÚtt™u MÚtt…™ fhu÷t Ä{oðkþ™t ytrŒ yt[tÞo ©e yÞtuæÞt«ËtŒS ‚Útt ytrŒ yt[tÞo ©e h½wðehS {nthts™u
…qðtuoõ‚ ƒk™u Œuþ{tk ytðu÷t {krŒhtu ytrŒf y…oý fÞto.
yt ËtÚtu ‚u ƒk™u Œuþ™t rð¼t„™e Ëe{tytu™u Ëq[ð‚t {æÞhu¾t{tk ytð‚t „t{tu™t r™Œuþ
o …qðfo ƒk™u yt[tÞtu™
o u
…tu‚…tu‚t™tk rð¼t„™t yrÄfth™tu ÏÞt÷ yt…e ‚u{™u ƒk™u™u …hM…h ð‚oðt™e her‚ fnu÷e, ‚Útt …tu‚t™t ytr©‚
yuðt íÞt„e „]nMÚt ð„uhu™u …ý su «fthu ©eS {nthtsu MðMÚttr…‚ ƒk™u yt[tÞo©eytu™tu y™LÞt©Þ ht¾e
…tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne™u ‚u{™e Ëuðt fuðe he‚u ‚™-{™-Ä™trŒfÚte fhðe ‚u rð»tu ¼÷t{ý fhu÷e, ‚Útt yt ƒk™u
yt[tÞo©eytuyu …tu‚t™t Ä{oðkþ{tkÚte s …tu‚t™t W¥thtrÄfthe ‚hefu fuðt …wºt™e MÚtt…™t fhðe ð„uhu ƒtƒ‚™tu
W…Œuþ ƒk™u yt[tÞo©eytu™u fhu÷tu n‚tu.
íÞth …Ae ƒeò s ð»tuo Ëk. 1883™t {t„þh ËwrŒ - 15™u rŒðËu „Zzt{tk rƒhtS™u ©eS {nthtsu
…qðtuõo ‚ W…Œuþ …ý fhu÷t yÚto™e ƒu …rºtftytu þwft™kŒ {wr™ …tËu rðM‚th…qðfo ÷¾tðe™u ‚Útt ‚u{tk ƒk™u yt[tÞtu™
o e
ËtÏÞ - …hM…h nM‚tûth™e Ëne fhtðe™u ‚Útt Ëk«ŒtÞ™t y„ú„ÛÞ íÞt„e Ëk‚tu, ƒúñ[theytu ‚Útt „]nMÚt
ytr©‚tu™e …ý {‚w-ËtkÏÞ yÚtto‚T nM‚tûth™e Ëne fhtðe™u ‚u «{týu ð‚oðt-ð‚toððt™tu ft„¤ yt ‘Œuþrð¼t„™tu
÷u¾’ ƒk™u yt[tÞo©eytu™u yt…u÷tu ‚u ÷u¾ ©e Mðtr{™thtÞý ¼„ðt™u MðÞk ÷¾tðu÷wk …tu‚t™t Ëk«ŒtÞ™wk ƒkÄthý
ntuðtÚte ¼õ‚s™tu™u yr‚ W…Þtu„e òýe™u ynª þçŒþ: hsq fÞtuo Au. ytðt s nu‚wÚte ËŒT. „tu…t¤t™kŒ Mðt{eyu
yt Œuþrð¼t„™t ÷u¾™u y™wËh‚t yÚto™tu …ºt Ëk. 1888™t Vt„ý ðŒe- 3™u rŒðËu þwft™kŒ {wr™ îtht
÷¾tðe™u - ËtÄw, ƒúñ[the, …t¤t ‚Útt ËíËk„e Ë{M‚ «íÞu {tuf÷tðu÷tu y™u ‚u{tk yt¿tt fhu÷e n‚e fu yt
…ºt™u ßÞtk ËwÄe …whu…whtu ™ Ë{òÞ íÞtk ËwÄe rŒðË{tk yufðth Œhhtus ðtk[ðtu. (…tX fhðtu.)
©enrh™t ytr©‚tu™u yt …ºt™e …tu‚t™t Sð™{tk áZ‚t r™hk‚h Út‚e hnu ‚uðt nu‚wÚte MðÞk ©eS {nthtsu
…tu‚t™t s{ýt ntÚt‚wÕÞ þwft™kŒ Mðt{e …tËu ÷¾tðu÷tu yt ‘Œuþrð¼t„™tu ÷u¾’ Œhhtus Úttuztu Úttuztu …ý ðtk[ðtÚte
‚u™e yt¿tt™wk y™wËkÄt™ ht¾ðwk Ëh¤ ƒ™u Au. ‚u {txu ynª yt ÷u¾™u …uhu„útV Ërn‚ ‚u{s ¢{tkf Ërn‚ ({q¤
÷u¾{tk ¢{tkf ™ ntuðt A‚tk Ëh¤‚tÚte Ë{òÞ ‚uðt nu‚wÚte s …uhu„útVtrŒ Ërn‚) yûthþ: ynª hsq fhu÷tu Au.
2
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
>> ©e ¼Âõ‚Ä{toí{s ‘©ef]»ý ™thtÞý’ >>
1. r÷¾trð‚k Mðt{e ©eËnò™kŒS {nthts. ð. …tkzu yÞtuæÞt«ËtŒ ht{«‚t… ‚Útt …tkzu h½wðeh
EåAtht{.
2. s‚ ‚{tu ƒu ¼tEyu y{tu Œ¥t…wºt fhe™u y{tht ËíËk„e Ëðu™
o t yt[tÞo MÚttÃÞt Au.
3. ™u y{thtk {krŒh ©e™h™thtÞý™tk ‚Útt ©e÷û{e™thtÞý™tk ‚Útt ©ehtÄtf]»ý ytrŒf™tk ‚Útt
ËíËk„e{tk su Ä{toŒt™e …uŒtþ ‚u ‚{tu ƒu ¼tE™u yt…e Au ™u ‚u™e ‚{tu ƒu ¼tE™u ðU[ý fhe yt…e Au.
4. ‚u™e rð„íÞ Ëe{tzt™tk „t{ r÷ÏÞtk Au. …qðo rŒþt™u rðþu : 1. ©e f÷f¥tt, 2. ©e ftþe, 3. ©e
Wßsuý, 4. ©e ¾t[htuŒ, 5. ©e h‚÷t{, 6. ©e …ux÷tðtŒ, 7. ©e ŒuðŒ, 8. ©e „tuÄht, 9. ©e ztftuhS,
10. {tusu ËEÞ‚, 11. {tusu ƒtuhrz, 12. {tusu y÷uýt 13. {tusu fze, 14. {tusu ¾ztu÷, 15. {tusu
ËtË‚t…h, 16. {tusu {nwÄt, 17. {tusu ½w{s, 18. {tusu þwkÍ, 19. {tusu fuËÁk, 20. {tusu ðtkXðtýe,
21. {tusu yhurh, 22. {tusu ¾t‚hs, 23. ©e {u{ŒtðtŒ {tuxwk, 24. {tusu At…ht, 25. ©e ¾uzt, 26.
{tusu fturþÞt, 27. {tusu r……÷e, 28. {tusu {u÷s, 29. {tusu ƒhtuzt, 30. {tusu ðWXt, 31. {tusu
rðh…h, 32. {tusu …eËtðtzwk, 33. {tusu ftifwk, 34. {tusu Ätur÷, 35. {tusu ¼wk¼÷e, 36. {tusu ðus÷fwk,
37. {tusu Ëh½ðt¤wk, 38. {tusu Ä™t÷wk, 39. {tusu VuŒht, 40. {tusu ¾ztu÷, 41. ©e ÄkÄwfwk, 42. {tusu
ftuxzwk, 43. {tusu „wkòh, 44. {tusu {tuhrËÞwk, 45. {tusu ðt„z, 46. {tusu Œuðr÷Þwk, 47. {tusu ™t„™uË,
48. {tusu ðtrýÞtðŒh, 49. {tusu fh{z, 50. {tusu r{ýt…h, 51. {tusu [tËft, 52. {tusu fwkz÷t,
53. {tusu ¼týuszw,k 54. {tusu ftuhzt, 55. {tusu ËwŒt{zt, 56. {tusu Ëusf…h, 57. {tusu [tuxe÷t, 58.
{tusu ƒt{ýƒtuh, 59. {tusu fðtzðwk, 60. ©e htsftux, 61. {tusu hiÞt, 62. {tusu ðtsze, 63. {tusu
Ztuf÷eÞwk, 64. {tusu Ëh…Œz, 65. {tusu Íe÷rhÞwk, 66. {tusu rðËt{ý, 67. {tusu ztk„ht, 68. {tusu
ò¤eÞwk Œuðtrý™w,k 69. {tusu ‚{trËhtuý, 70. {tusu ðýÚt÷e ðtrýÞt™e, 71. {tusu [tðzt, 72. {tusu
y÷iÞt, 73. {tusu r¾{htýw,k 74. ©e™ðt™„h ytrŒf …Âù{ rŒþt™u rðþu ™u …qðo rŒþt™u rðþu ©e f÷f¥tt
…ÞO‚ rË{tzt™tk „t{ r÷ÏÞt Au, ‚u Ëðuo þw¼MÚtt™ ©eðz‚t÷ðtËe ©e ÷û{e™thtÞý ‚u™e nŒ{tk Au. ‚Útt
yu rË{tzt™tk „t{™e …Ätuh™t hM‚t™tk „t{ r÷ÏÞt rð™t™tk Au ‚u ‚Útt yu rË{tzt™tk „t{Úte ŒÂûtý rŒþt™e
ftuh™tu Œuþ Ëðuo Au ‚u ‚Útt ©e ™ðt™„h™e ¾tzeÚte ŒÂûtý rŒþt™e ftuh,u 75. {tusu ¾k¼tr÷Þwk ‚Útt 76. ©e
ƒux ytrŒf Œuþ Au ‚u Ëðu,o ©e ÷û{e™thtÞý™e nŒ{tk Au.
5. ‚u Ëðuo Œuþ™t ËíËk„e Ë{M‚™e ‚Útt fwË„
k e Ë{M‚™e Ä{toŒt™e …uŒtþ, yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt ð†
‚Útt …þw ‚Útt ðtn™ ‚Útt {týuf, {tu‚e Íðuh ‚Útt fkfh …ÚÚth ytrŒf su ytðu ‚u ‚Útt Äh‚e, ðtze, ‚]ý,
‚Á ytrŒf™e su …uŒtþ ytðu ‚u Ëðuo ©e ÷û{e™thtÞý™e Au ™u ©e ÷û{e™thtÞý™t Œuþ{tk n{ýtk su {krŒh
‚Útt {uze½h Au ‚u ‚Útt nðuÚte su ™ðe ykƒth‚ ÚttÞ ‚u Ëðuo ©e ÷û{e™thtÞý™e Au, ‚Útt nhuf «fthu ™ðe
…uŒtþ ÚttÞ ‚u Ëðuo ©e ÷û{e™thtÞý™e Au.
6. ™u rË{tzt™tk „t{ ©ef÷f¥tt ‚Útt ™ðt™„h …ÞO‚ r÷ÏÞt Au ‚uÚte W¥th rŒþt™e ftuh™tu Œuþ Ëðuo Au.
‚u þw¼MÚtt™ þnuh y{ŒtðtŒðtËe ©e™h™thtÞý ‚u™e nŒ{tk Au. ‚Útt ©e™ðt™„h™e ¾tze W‚th W¥th
3
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
rŒþt™e ftuhu ©e{tkzðe ƒkŒh ‚Útt ©e÷¾…‚ ƒkŒh ytrŒf Œuþ Ëðuo Au ‚u ©e™h™thtÞý™e nŒ{tk Au.
7. ™u Ëðuo Œuþ™t ËíËk„e Ë{M‚™e ‚Útt fwË„
k e Ë{M‚™e Ä{toŒt™e …uŒtþ, yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt ð†,
…þw ‚Útt ðtn™ ‚Útt {týuf, {tu‚e Íðuh ‚Útt fkfh …ÚÚth ytrŒf su ytðu ‚u ‚Útt Äh‚e, ðtze, ‚]ý, ‚Á
ytrŒf™e su …uŒtþ ytðu ‚u Ëðuo ©e™h™thtÞý™e Au ™u ©e™h™thtÞý™t Œuþ n{ýtk su {krŒh ‚Útt {uze½h
Au ‚u ‚Útt nðuÚte su ™ðe ykƒth‚ ÚttÞ ‚u Ëðuo ©e ™h™thtÞý™e Au, ‚Útt nhuf «fthu ™ðe …uŒtþ ÚttÞ ‚u Ëðuo
©e™h™thtÞý™e Au.
8. (1) yuðe heíÞu Œuþrð¼t„u Ërn‚ {krŒhtu™e ðUn[ý fhe™u [eêeÞwk ƒu …t™t™e ™tk¾eÞw.k (2) ‚u{tk
©e™h™thtÞý™tk {krŒh™e [eêe …tkzu yÞtuæÞt«ËtŒ™u ¼t„u ytðe Au, ‚u ©e™h™thtÞý™t {krŒhtu™e Œuþ
Ërn‚ …uŒtþ Ëðuo W…h r÷ÏÞtk «{týu ytðu ‚u …tkzu yÞtuæÞt«ËtŒ™e Au. (3) ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒh™e
r[êe …tkzu h½wðeh™u ¼t„u ytðe Au. ‚u ©e÷û{e™thtÞý™t {krŒhtu™e Œuþ Ërn‚ …uŒtþ Ëðuo W…h r÷ÏÞtk
«{týu ytðu ‚u …tkzu h½wðeh™e Au.
9. ™u ËíËk„e{tk ‚Útt fwË„
k e{tk Ä{toŒt™e W½ht‚ fhðt òÞ ‚u …tu‚…tu‚t™e nŒ{tk òÞ …ý ftuE
ftuE™e nŒ{tk òÞ ™rn.
10. ™u ftuE {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ ÷uðtu ntuÞ ‚tu ƒuÞ yt[tÞo™u …tu‚u …tu‚t™t Œuþ™t {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ
Œuðtu ™u fkXe ƒtkÄðe,…ý ftuE ftuE™t Œuþ™t {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ Œuðtu ™nª ™u fkXe ƒtkÄðe ™rn.
11. ™u ftuE {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ ÷uE™u ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt Ätu¤t ÷w„ztkðt¤t …t¤t Úttðwk ntuÞ ‚tu
…tu‚ …tu‚t™t Œuþ™t {™w»Þ™u ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt Ätu¤t ÷w„ztkðt¤t …t¤t fhðt™u ‚u™e su r{÷f‚ ½h
ntuÞ ‚u ‚Útt s{e™, ðtze ‚Útt ytkƒt ytrŒf ð]ût ntuÞ ‚u ÷uðwk, …ý ftuE ftuE™t Œuþ™t {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ
ŒuE ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt …t¤t fhðt ™rn ™u ‚u™e r{÷f‚ ½h ‚Útt s{e™ ðtze ð]ût ytrŒf ftkE ÷uðwk
™rn, yu{ y{the yt¿tt Au.
12. ™u y{u ‚{tu™u {krŒhtu ytrŒf su ytÃÞwk Au ‚u{tk ftuE ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt …t¤t, ‚u ftuE ft¤u
Œh Œtðtu fhþu ™rn.
13. ™u y{the rþûtt…ºte «{týu ‚{tu hnußÞtu.
14. ™u yu Ëðuo …ý rþûtt…ºte «{týu …tu‚…tu‚t™t Ä{o{tk hne ‚{the Ëuðt fhþu ™u Ëhfth, Œhƒth
ytrŒf ftuE™t ðtkf ‚¤u ytðu yuðwk yòuøÞ ft{ ftuE ft¤u fhþu ™rn. ‚u{ „{u ‚uðtu yt…‚ft¤ …zþu ‚tu
ËíËk„e{tk ¼e¾ {tk„e ¾tþu, …ý yt[tÞo™u {tÚtu ytðu yuðwk ftuE™wk fhs fhþu ™rn, ™u ftuE òýu yòýu
fhþu ‚tu fh™th ¼tu„ðþu, yu{ y{the yt¿tt Au.
15. ™u ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt …t¤t yu Ë{M‚™t ‚Útt ËíËk„e Ë{M‚™t ‚{tu ƒuÞ „tŒeðt¤t™u
yt[tÞo MÚttÃÞt Au ‚u Ëðuo r™hk‚h ‚{the yt¿tt{tk hnuþu ™u ‚{the Ëuðt fhþu.
16.(1) ™u ©eÄ{oðþ
k ™t ƒuÞ „tŒeðt¤t yt[tÞo rð™t yLÞ {‚ðt¤t nhftuE {™w»Þ, þtMºtu ‚Útt òu„u
‚Útt ‚…u ‚Útt ðihtøÞtrŒf „wýu rðþu»t ntuÞ ™u ‚uÚte ©eÄ{oðþ
k ™t ƒu „tŒeðt¤t yt[tÞo LÞq™…ýu òÛÞt{tk
ytðu ‚tu …ý, ËtÄw ‚Útt ƒúñ[the ‚Útt …t¤t Ë{M‚ ‚Útt ËíËk„e Ë{M‚™u y{the yu{ yt¿tt Au su
‚{tht Sð™t fÕÞtý™u yÚtuo ©eÄ{oðþ
k ™t ƒu „tŒeðt¤t yt[tÞo™u ËŒtft¤ r™hk‚h {t™ßÞtu ™u {™, f{o,
4
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
ð[™u yt¿tt{tk hnußÞtu. (2) ™u ‚u{tk su Vuh …tze yLÞ yt©Þ fhþu ™u yLÞ™u {t™þu ‚u™t Sð™u yt
÷tuf{tk ‚Útt …h÷tuf{tk ftuE ft¤u Ëw¾ Úttþu ™rn. ™u yr‚ fü™u …t{þu.
17. (1). ™u ftuE nrh¼õ‚, ©e÷û{e™thtÞý™t Œuþ{tk hnu‚tu ntuÞ, ™u ‚uýu {kºt W…Œuþ
©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo …tËu ÷eÄtu ntuÞ ™u …tu‚t™wk ™t{ …ý ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t
yt[tÞo™t [tu…zt{tk r÷¾tðu÷ ntuÞ, ‚u™u yÚtðt ‚u™t …wºt …tiºttrŒf™u W[t÷t™e Vuhðýe ÚttÞ ™u
©e™h™thtÞý™t Œuþ{tk W[t÷tu ÷uE sE huýtkf fhu ™u ‚u™u ŒþtUŒ rðþtUŒ ytrŒf Ä{toŒt™wk Œuðwk …zu ‚u
©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u Œuðwk ™u „wÁ {t™ðtk, …ý ‚u™tu fþtu Œtu»t Äthðtu ™rn, su «Út{
©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u „wÁ fhe {kºt W…Œuþ ÷eÄtu Au ™u nðu ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t
yt[tÞo™u „wÁ {t™e ŒþtUŒ rðþtUŒ ytrŒf Ä{toŒt™wk yt…wk yuðtu ËkþÞ ht¾ðtu ™rn; þt {txu su yuðe y{the
yt¿tt Au. (2) ™u «Út{ su ftkE ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt …þw ‚Útt ðtn™
‚Útt s{e™, ðtze, {uze, {krŒh, ½h ‚Útt ð]ût ytrŒf ©ef]»ýt…oý ytÃÞwk ntuÞ ‚u …tAwk {t„ðwk ™rn, fu{ su
‚u ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ©ef]»ýt…oý yt…u÷kw Au {txu ‚u yt[tÞo™u s hnu, …ý ‚u™e Vuhðýe
ÚttÞ ™rn.
18. (1) ‚u s «{týu, ftuE nrh¼õ‚ ©e™h™thtÞý™t Œuþ{tk hnu‚tu ntuÞ, ™u ‚uýu {kºt W…Œuþ
©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo …tËu ÷eÄtu ntuÞ ™u …tu‚t™wk ™t{ …ý ‚u yt[tÞo™t [tu…zt{tk r÷¾tðu÷
ntuÞ, ‚u™u yÚtðt ‚u™t …wºt …tiºttrŒf™u W[t÷t™e Vuhðýe ÚttÞ ‚u ©e÷û{e™thtÞý™t Œuþ{tk W[t÷tu ÷uE
sE huýtkf fhu ™u ‚u™u ŒþtUŒ rðþtUŒ ytrŒf Ä{toŒt™wk Œuðkw …zu ‚u ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u Œuðkw
™u „wÁ {t™ðtk, …ý ‚u™tu fþtu Œtu»t Äthðtu ™rn, su «Út{ ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u „wÁ fhe
{kºt W…Œuþ ÷eÄtu Au ™u nðu ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u „wÁ {t™e ŒþtUŒ rðþtUŒ ytrŒf Ä{toŒt™wk
yt…wk yuðtu ËkþÞ ht¾ðtu ™rn, þt {txu su yuðe y{the yt¿tt Au. (2) ™u «Út{ su ftkE ©e™h™thtÞý™e
„tŒe™t yt[tÞo™u yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt …þw ‚Útt ðtn™ ‚Útt s{e™, ðtze, {uze, {krŒh, ½h ‚Útt ð]ût ytrŒf
©ef]»ýt…oý ytÃÞwk ntuÞ ‚u …tAwk {t„ðwk ™rn, fu{ su ‚u ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ©ef]»ýt…oý
yt…u÷kw Au {txu ‚u yt[tÞo™u s hnu, …ý ‚u™e Vuhðýe ÚttÞ ™rn, yuðe heíÞu y{the yt¿tt Au.
19. ™u ftuE „htrËÞt™u ƒuÞ Œuþ{tk „t{, s{e™, ðtze ntuÞ, ™u ftuE ðu…the™u ƒuÞ Œuþ{tk Œwft™wk ntuÞ,
™u ftuE ¾uz™
w u ƒuÞ Œuþ{tk ¾uz ntuÞ, ™u ‚u™u ŒþtUŒ rðþtUŒ Œuðe …zu ‚u su yt[tÞo™t Œuþ{tk su „t{, s{e™,
ðtze™e f{týe ytðu ‚Útt su ðu…th™e f{týe ytðu ‚Útt su ¾uz™e f{týe ytðu ‚u yt[tÞo™u ‚u™t Œuþ™e
f{týe™e ŒþtUŒ rðþtUŒ Œuðe, ‚u{tk Vuh …tzðtu ™rn, yu{ y{the yt¿tt Au.
20. (1) ™u ©e÷û{e™thtÞý™e nŒ{tk ftuE htò ‚Útt ðu…the ‚Útt ¾uzw ytrŒf™e huýtf ntuÞ ™u ‚u
ËíËk„e ntuÞ yÚtðt fwË„
k e ntuÞ ™u ‚u™u ©e™h™thtÞý ytrŒf Œuð™e yt„éÞ ¼ux {wfðt™e yÚtðt {t™‚t
yÚtuo {wfðt™e yr¼÷t»tt ntuÞ, ‚tu yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt …þw, ðtn™ ‚Útt ð† ‚Útt {týuf {tu‚e Íðuh ‚Útt
fkfh …ÚÚth ytrŒf sk„{ ðM‚w Vuhðe Vhu ‚u Ëw¾Úu te {wf,u ‚u™tu ftuE ƒtÄ ™Úte. …ý ©e÷û{e™thtÞý™e
nŒ{tk su „t{ ‚Útt s{e™ ðtze ‚Útt {uze {krŒh ½h ‚Útt ytkƒt ytrŒf ð]ût su ftkE MÚttðh ðM‚w, Vuhðe
Vhu ™rn ‚uðkw ftkE yt…ðwk ™rn. (2) ™u òu fŒtr[‚ yt…u ‚tu ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ht¾ðwk ™nª
5
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
™u yt…™th™u fuðkw su ‚{thu yt…ðt™wk sYh ntuÞ ‚tu yu MÚttðh ðM‚w y{tht Œuþ{tk ‚{tÁk ntuÞ ‚tu yt…tu
yÚtðt y{the nŒ{tk ðu[t‚wk ÷E yt…tu ‚tu y{tuÚte ÷uðtþu, yu{ fh‚tk ftkE MÚttðh ðM‚w ©e÷û{e™thtÞý™e
nŒ™wk òuhtðhe yt…u ‚tu ©e™h™thtÞý™u yÚtuo ht¾ðwk ™rn, ™u …tu‚t™u òýu ‚íft¤ ©e÷û{e™thtÞý™e
„tŒe™t yt[tÞo™u nðt÷u fhðw.k
21. (1) ‚u s «{týu, ©e™h™thtÞý™e nŒ{tk ftuE htò ‚Útt ðu…the ‚Útt ¾uzw ytrŒf™e huýtf ntuÞ
™u ‚u ËíËk„e ntuÞ yÚtðt fwË„
k e ntuÞ ™u ‚u™u ©e™h™thtÞý ytrŒf Œuð™e yt„éÞ ¼ux {wfðt™e yÚtðt
{t™‚t yÚtuo {wfðt™e yr¼÷t»tt ntuÞ, ‚tu yÒt ‚Útt ÿÔÞ ‚Útt …þw, ðtn™ ‚Útt ð† ‚Útt {týuf {tu‚e Íðuh
‚Útt fkfh …ÚÚth ytrŒf sk„{ ðM‚w Vuhðe Vhu ‚u Ëw¾Úu te {wf,u ‚u™tu ƒtÄ ™Úte. …ý ©e™h™thtÞý™e nŒ{tk
su „t{ ‚Útt s{e™ ðtze ‚Útt {uze {krŒh ½h ‚Útt ytkƒt ytrŒf ð]ût su ftkE MÚttðh ðM‚w Vuhðe Vhu ™rn
‚uðkw ftkE yt…ðwk ™rn. (2) ™u òu fŒtr[‚ yt…u ‚tu ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ht¾ðwk ™rn ™u
yt…™th™u fuðwk su ‚{thu yt…ðt™wk sYh ntuÞ ‚tu yu MÚttðh ðM‚w y{tht Œuþ{tk ‚{tÁk ntuÞ ‚tu yt…tu
yÚtðt y{the nŒ{tk ðu[t‚wk ÷E yt…tu ‚tu y{tuÚte ÷uðtþu, yu{ fh‚tk ftkE MÚttðh ðM‚w ©e™h™thtÞý™e
nŒ™wk òuhtðhe yt…u ‚tu ©e÷û{e™thtÞý™u yÚtuo ht¾ðwk ™rn, ™u …tu‚t™u òýu ‚íft¤ ©e™h™thtÞý™e
„tŒe™t yt[tÞo™u nðt÷u fhðwk, yu{ y{the yt¿tt Au. ‚u{tk ftuE ft¤u Vuh …tzðtu ™rn.
22. ™u ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ©e™h™thtÞý™e nŒ™t ËíËk„e ‚Útt fwË„
k e s{tzu ‚tu
s{ðw,k ‚u™tu ƒtÄ ™Úte. …ý ftkE Œûtýt ‚Útt „t{, s{e™, ðtze ‚Útt yÒt, ÿÔÞ, ð† ‚Útt …þw, ðtn™ ‚Útt
{týuf {tu‚e ‚Útt fkfh …ÚÚth, Íðuh ‚Útt {uze, ½h ytrŒf ytkƒt ytrŒf ‚Útt ð]ût su ftkE ¼ux {wfu yÚtðt
{t™‚t™u yÚtuo {wfu yÚtðt r{ºtt[th yÚtuo yt…u yÚtðt ðu[t‚wk yt…u yÚtðt ½huýu yt…u, nhuf ƒt™t™u {þu
yt…u ‚tu ftkE ÷uðwk ™rn, ™u ftuE òuhtðhe {tunƒ‚Úte yt…u ™u yð~Þ ÷uðwk …zu ‚tu …tu‚t™u ftkE ht¾ðwk ™rn,
…tu‚t™u òýu ‚íft¤ ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u nðt÷u fhðw.k
23. ‚u s «{týu, ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u ©e÷û{e™thtÞý™e nŒ™t ËíËk„e ‚Útt fwË„
k e
s{tzu ‚tu s{ðw,k ‚u™tu ƒtÄ ™Úte. …ý ftkE Œûtýt ‚Útt „t{, s{e™ ðtze ‚Útt yÒt, ÿÔÞ, ð† ‚Útt …þw,
ðtn™ ‚Útt {týuf {tu‚e ‚Útt fkfh …ÚÚth, Íðuh ‚Útt {uze, ½h ytrŒf ‚Útt ytkƒt ytrŒf ð]ût su ftkE ¼ux
{wfu yÚtðt {t™‚t™u yÚtuo {wfu yÚtðt r{ºtt[th yÚtuo yt…u yÚtðt ðu[t‚wk yt…u yÚtðt ½huýu yt…u, nhuf
ƒt™t™u {þu yt…u ‚tu ftkE ÷uðkw ™rn, ™u ftuE òuhtðhe {tunƒ‚Úte yt…u ™u yð~Þ ÷uðkw …zu ‚tu …tu‚t™u ftkE
ht¾ðwk ™rn, …tu‚t™u òýu ‚íft¤ ©e÷û{e™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u nðt÷u fhðw,k yu{ y{the yt¿tt
Au.
24.™u ftuE nrh¼õ‚, W[t÷t rð™t ƒeò Œuþ{tk f{týe yÚtuo htus„th fhðt òÞ ‚u™u ŒþtUŒ rðþtUŒ
ytrŒf Ä{toŒt™wk Œuðwk …zu ‚u su™t Œuþ{tk ƒtÞze Atufht Ërn‚ W[t÷tu ntuÞ ‚u Œuþ™t yt[tÞo™u Œuðwk, yu{
y{the yt¿tt Au.
25. ™u ‚{the ð‚™{tk Ëhðth Œuþ™u rðþu ‚{tu ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo™tk Ë„t ËkƒÄk e Au ‚Útt ‚u™t
ytr©‚ su {™w»Þ ntuÞ ‚u ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo{tk su™u su Ët™wf¤
w ytðu ‚u™e …tËu {kºt W…Œuþ ÷uE Ëuðf
ÚttÞ ™u „wÁ {t™u ™u …tu‚t™e {hS{tk ytðu ‚u ‚u™u yt…u ‚u™tu ƒtÄ ™Úte.
6
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
26. ™u ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo™e yu sw™e ð‚™ Au ‚u ËtÁk ‚{thu …tu‚t™e s{e™, ðtze ‚Útt {uze, ½h,
„t{ ytrŒf su n{ýt Au ‚Útt ðu[t‚wk yÚtðt ½huýu ht¾ðwk …zu ‚u …tu‚ …tu‚™u òýu …tu‚ …tu‚t™wk ht¾òu ‚u™tu
ƒtÄ ™Úte.
27. ™u ‚{thtk Ë„t ËkƒÄk e ™u ‚u™t ytr©‚ {™w»Þ ‚u rð™t nh ftuE {™w»Þ™u {kºt W…Œuþ ÷E Ëuðf Útðwk
ntuÞ, ‚u ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo …tËu Úttðwk ™u ‚u™u „wÁ™uu ™t‚u „t{, s{e™, ðtze ‚Útt {uze, ½h
‚Útt yÒt, ÿÔÞ, ð† ‚Útt …þw ðtn™ ‚Útt {týuf {tu‚e Íðuh ‚Útt fkfh …ÚÚth, ytkƒt ytrŒf ð]ût su ftkE
yt…ðwk ntuÞ ‚u, ©e™h™thtÞý™e „tŒe™t yt[tÞo™u yt…ðwk ™u yt[tÞo™u ‚us «{týu ÷uðkw yu{ y{the
yt¿tt Au.
28. ™u yt r÷ÏÞwk ‚{tu ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo™u htS hòðkŒ fhe y{u y{the y¬÷ ¾wþeÚte sÚttÞtuøÞ
ðU[e yt…e r÷ÏÞwk fÞwO Au, ‚u{tk ‚{tht Ë„t ¼tE Au ‚u ftuE™tu ŒhŒtðtu fþtu ™Úte.
29. ™u ‚{tht Ë„t¼tE ftuE ‚{ …tËu ytðu ‚u™u ¾h[ r™r{¥t yt…ðw,k ‚u Ä{oðt¤t ËtÄw ‚Útt Ä{oðt¤t
ËíËk„e™u …qAðwk ™u ‚{thu …ý Œ÷{tk Äthðwk ™u ½xu ‚u «{týu Œuðwk.
30. ™u ‚{the „tŒe W…h ƒuËthðtu ‚u ‚{thtu …wºt ntuÞ yÚtðt ©eÄ{ofw÷™tu ƒeò ‚{tht ¼tE™tu …wºt
ntuÞ, ‚u Ëðo «fthu Ä{o{tk fwþ¤ hnu yuðtu ntuÞ, ™u Ëðo ËtÄw ‚Útt Ëðo ƒúñ[the ‚Útt Ëðo ËíËk„e™u …tu‚
…tu‚t™t Ä{o{tk h¾tðu yuðtu Ë{Úto ntuÞ, ‚u™u „tŒe W…h ƒuËthðtu, ‚u …ý Ä{oðt¤t ËtÄw ‚Útt ËíËk„e,
ËíËk„™e ð]ÂØ™u EåAu yuðt ™u Ëðo «fthu «{trýf ntuÞ ‚u™e {hS ÷uðe, ™u ‚{the ™sh{tk …ý ytðu ™u
y{tht Ëk«ŒtÞ™t „úÚk t{tk {÷‚wk ytðu yuðtu ntuÞ ‚u™u yuf yuf sý™u „tŒe W…h ƒuËthðtu. ™u ‚uÚte ðÄthu
…wºt ntuÞ ™u ‚u „tŒeðt¤t …tËu ytðu ‚thu ‚u™u ¾[o r™r{¥tu W…h r÷ÏÞt «{týu ËtÄw ‚Útt ËíËk„e™e {hS
÷uE™u Œuðwk, …ý ‚u W…htk‚ ftuE™tu fþtu ŒhŒtðtu ™Úte, yu{ y{the yt¿tt Au.
31. ™u ‚{u ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo™u …hM…h ftuE ÷uýŒuý ytrŒf ÔÞðnth{tk ðtkÄtu …zu, ™u ‚u ËtÁk
Ët{Ët{t sðtƒ Ëðt÷ fhðt …zu, yÚtðt ‚u ðtkÄtu …th …th …tzðt …k[tíÞ fhðe …zu ‚tu, su ËtÄw ‚Útt
ƒúñ[the ‚Útt …t÷t Au ‚u{™u yu fSÞt{tk ™t¾ðt ™rn ™u yu{™u …tu‚t™u òýu …ý yu fSÞt{tk …zðwk ™rn,
fu{ su yu ÔÞðnth{t„o™u rð»tu yu íÞt„e Au ‚u y{k„¤Y… Au. ‚Útt yu íÞt„e™u yuðtu ÔÞðnth {t„o ‚u
y{k„¤Y… Au. ‚u ËtÁk yuðtu ðtkÄtu …th …tzðt{tk, sðtƒ Ëðt÷ fhðt ‚Útt …k[tíÞ fhðt ©e™h™thtÞý™e
nŒ™t ƒu „]nMÚt ‚Útt ©e÷û{e™thtÞý™e nŒ™t ƒu „]nMÚt ƒtEze Atufhtkðt¤t, «{trýf, Ä{or™c ntuÞ
‚u™u ™tk¾ðt, ‚u fSÞtu …th …tzþu.
32. ™u fŒtr[‚ ƒuÞ yt[tÞo™t ½h™e ƒtEÞwk™u …hM…h ftuE ò‚™tu fSÞtu ntuÞ ‚tu ‚u{tk ƒtu÷ðt ‚Útt
fSÞtu Wfu÷ðt, ËtkÏÞòu„e rðÄðt ƒtEÞw™
k u ™tk¾ðe ™rn, fu{ su rðÄðt y{k„¤Y… Au. ™u ƒuÞ ‚hVÚte
ËwðtË™e ƒtEÞw,k «{trýf Ä{oðt¤eÞwk ntuÞ ‚u™u ‚u fSÞt™e ðt‚{tk ™tk¾ðe. ‚u Ët{Ët{tk sðtƒ Ëðt÷
fhþu ™u fSÞtu Wfu÷þu, yu{ y{the yt¿tt Au.
33.ytðe he‚u ƒuÞ yt[tÞo™u r÷ÏÞtk fhe ytÃÞtk Au. ™u su su heíÞ™e yt¿ttytu fhe Au ‚u «{týu s ƒuÞ
yt[tÞo™u ËŒið r™hk‚h [t÷ðwk ™u [÷ððwk …ý ‚u{tk ftuE ft¤u ftuE heíÞ™tu Vuh …tzðtu ™rn, Vuh …tzu ‚u
y{tht ð[™™tu ÿtune Au ‚Útt „wÁÿtune Au ‚u Ä{oðþ
k ™tu ™Úte.
7
Œuþ rð¼t„™tu ÷u¾
34. ™u Ëðuo ËtÄw ‚Útt Ëðuo ƒúñ[the ‚Útt Ëðuo …t¤t ‚Útt Ëðuo ËíËk„e™u y{the yt¿tt Au su, y{tuyu
yt r÷ÏÞtk fhe ytÃÞtk Au ‚u{tk ftuE ft¤u Vuh …tzþu …ztðþu ™rn ™u …tu‚t™t yt[tÞo™e yt¿tt{tk r™hk‚h
hnuþu ™u ƒuÞ „tŒe™t yt[tÞo™u …hM…h f÷uþ Úttðt Œuþu ™rn. ™u ftuE yð¤t Ëð¤wk ƒ‚tðe …hM…h f÷uþ
fSÞtu fhtðþu ™u y{the yt¿tt™wk WÕ÷k½™ fhþu ‚u y{tht ð[™™tu ÿtune Au ‚Útt „wÁÿtune Au ™u ‚u y{thtu
™Úte ™u ‚u™u [tkzt¤‚wÕÞ òýðtu.
35. Ëk. 1883™t ð»tuo {t„orþ»to ËwrŒ 15™u rŒðËu þw¼MÚtt™ ©e„Zzt {æÞu ¾t[h ŒtŒt yu¼÷™t
Œhƒth{tk r÷ÏÞwk Au. ÷u¾f ËtÄw þwf{wr™: >> >>©e:>>
r÷r¾‚k …tkzu yÞtuæÞt«ËtŒ W…h r÷ÏÞwk ‚u Ëne Au. (ðz‚t÷ «‚)
r÷r¾‚k …tkzu h½wðeh W…h r÷ÏÞwk ‚u Ëne Au. (y{ŒtðtŒ «‚)
yºt ËtÏÞ : 1 ËtÄw {wõ‚t™kŒS™e ËtÏÞ
1 ËtÄw r™íÞt™kŒS™e ËtÏÞ
1 ËtÄw yt™kŒt™kŒS™e ËtÏÞ
1 ËtÄw „tu…t¤t™kŒS™e ËtÏÞ
1 ËtÄw ƒúñt™kŒS™e ËtÏÞ
1 ËtÄw {nt™w¼tðt™kŒS™e
ËtÏÞ
1 ƒúñ[the {w÷S™e ËtÏÞ
yu ytrŒf ËtÄw Ë{M‚ ‚Útt
ƒúñ[the Ë{M‚™e ËtÏÞ Au.
1 ÷u¾f þwf{wr™:
1 ¾t[h ŒtŒt yu¼÷™e ËtÏÞ
1 Xfh ÷tÄt ht{S™e ËtÏÞ
1 „tu…e rðïk¼h™e
ËtÏÞ
1 ¼è h½w™tÚt „tu…e™t ŒËõ‚ Au
>> þw¼ >>
8