▼▼ Sarrera • Introducción XIX. mendearen amaieran hasi zen Trianoko Mendietako burdinameatokiaren eskala handiko ustiapena. Mineral gehiena atzerrira esportatu zen, batez ere Ingalaterrara, horregatik, meatzeak itsasoarekin lotu behar izan ziren. Minerala tren-geltokietaraino jaisteko, garraiobide modernoak egin ziren, hala nola aire-tranbiak edo balde-lineak, teleferikoen antzekoak zirenak. A finales del siglo XIX comenzó la explotación a gran escala de los yacimientos de hierro de los Montes de Triano. La mayor parte del mineral se exportó al extranjero, sobre todo a Inglaterra, por lo que fue necesario conectar las minas con el mar. Para bajar el mineral hasta las estaciones de ferrocarril se construyeron modernos medios de transporte, como los tranvías aéreos o líneas de baldes, que eran similares a teleféricos. Martínez Rivasen kable bateko aire-tranbia Tranvía aéreo monocable de Martínez Rivas (Valle de Trápaga-Trapagaran) Peña Morako aire-tranbiaren zamatokia Cargadero del tranvía aéreo de Peña Mora Parkotxa meatzeko aire-tranbia Peña Moratik Trianoko trenbideraino iristen zen, Valle de Trápaga-Trapagarango Elguero auzoraino, alegia. Hiru kableko sistema erabiltzen zuen; hain zuzen ere, baldeak kable bikoitz finko batean zehar lerratzen ziren gurpilen bidez mugitzen ziren, eta beste kable batek mugiarazten zituen. Grabitatez funtzionatzen zuen, beraz, abiarazteko besterik ez zen konektatzen motorra. ▼ ▼ Ingurumen Interpretazioko Zentroa Orconeraren hiru kableko aire-tranbia Tranvía aéreo tricable de Orconera (1910) (Pobeña-Muskiz) Fitxa Teknikoa • Ficha Técnica PENAS NEGRAS ▼ ▼ Centro de Interpretación Ambiental El tranvía aéreo de la mina Parcocha iba desde Peña Mora hasta el ferrocarril de Triano, en el barrio de Elguero (Valle de Trápaga-Trapagaran). Utilizaba el sistema tricable, es decir, los baldes se movían gracias a unas ruedas que se deslizaban por un doble cable fijo, mientras otro cable los arrastraba. Funcionaba por gravedad, de modo que el motor sólo se conectaba para iniciar la marcha. Orconeraren aire-tranbiaren zamatzeko geltokia Estación de carga del tranvía aéreo de Orconera (1910) (Ortuella) Baldeak Elgueroko geltokian Baldes en la estación de Elguero (1953) Orconeraren aire-tranbiaren baldeak Baldes del tranvía aéreo de Orconera Echevarrieta y Larrinaga enpresak egin zuen, 1925 aldera. XX. mendeko 50eko hamarkadan Alemaniako konpainia batek erosi zuen, bertako meatzearekin batera, eta bertan mineral-ikuztegia instalatu zuen (horregatik, Peña Morari Alemaniarren Meatzea ere baderitzo). Produktibitate txikia zuenez, 60ko hamarkadaren hasieran ikuztegia itxi eta airetranbia eraitsi egin zuten. Hala ere, bertan dira oraindik ere zamatokiaren abarrak (biltegiak eta kargatzeko atakak) eta zaindariaren etxearen hondakinak. Peña Morako zamatokia eta aire-tranbiaren zaindariaren etxearen abarrak Restos del cargadero y de la casa del guarda del tranvía aéreo de Peña Mora ▼▼ Fue construido por la empresa Echevarrieta y Larrinaga hacia 1925. En los años 50 del siglo XX fue adquirido, junto con la mina existente, por una compañía alemana que instaló un lavadero de mineral (por eso a Peña Mora se le llama también la Mina de los Alemanes). Debido a la baja productividad, el lavadero se cerró a principios de los años 60 y el tranvía aéreo fue desmantelado, aunque todavía pueden verse los restos del cargadero (depósitos y bocas de carga) y las ruinas de la casa del guarda. Alemaniarren Meatzearen mineral-ikuztegia Lavadero de mineral de la Mina de los Alemanes Jarillo Barrio Fonso Sallortun ay o M Peas de Bolar r Pico Ventana Las Tobas El Avellanal Pico de la Cruz adil lo rc e El Cerrillo Los Cuetos La Olla La Rasa El Pen K / SIGNOS CONVENCIONALES Orconeraren Valdibian trenaren tunela Túnel del ferrocarril de Orconera Pico Pastores La Rasa Dolores meatzea lo l di Lezeguti Pepita meatzea El Pico s Alhndiga Tarda meatzea La Rampa San Esteban de Galdames Soberrn Atxuriaga La Acea Vistalegre Impensada meatzea Buena meatzea Sta.Lutzia La Elvira meatzea La Acea Itsasadarraren bokalea. Lehenengo ikuspegian Valle de Trápaga-Trapagaran El Campo El Bortal La Cerrada Desembocadura de la Ría. En primer término Valle de Trápaga-Trapagaran Duraona Pea Mora (Mina de los Alemanes) Parkotxa Zuloko o ila rc Ba El Plano Kareaga Agirre 0 Retuerto 406.2 513.7 Zuloko Pickwick meatzea Centro PEAS NEGRAS Zentroa 417.5 Hostin ua dro La Felicidad Susunaga 522 Bitarratxu Blondis El C Ametzaga Mezkita San Feliciano Lo Pico Mayor ayor La Lejana meatzea 45.2 to a eg R La Arena lepoa ieta Ub 568.9 La Grriga (Lugorriaga) 501.9 544.5 562 Goronillo 50 0 Mendibil 522 412.8 Peas de Ormillas La Ronda Peuco Prieto Pasajes 516.1 Pedernal Las Barrietas (Olabarrieta) 410.7 Las Peas Largas Gromeran lepoa Centro de Interpretación Ambiental Arnabal Argalario PENAS NEGRAS Ingurumen Interpretazioko Zentroa La Arboleda-Muskiz basobidea 1,6 km 48530 ORTUELLA (BIZKAIA) Honorio Rosario meatzeaTfno.: 946 338 097 La Nevera Beteluri Bengolea ▼ Peña Mora Aire-tranbiaren Zamatokia ▼ Cargadero del Tranvía Aéreo de Peña Mora La Siebe Mota 500 La Caraga Gorostitza Sta.Luca 410.0 Calero Ikurrak / Signos Puntal Espinubeta Sobrecampa Zeitegi Loiola urtegia Pico Menor Zuazo Loitzaga 50 Urdaibai Argibidea Información Iturria Fuente Burtzako Mineral-Ikuztegia Lavadero de mineral Maskorta Loio la Eliza, ermita Golf zelaia Iglesia, Tornubeta ermita Campo de golf Treskilotxa Aterpe Zamatokia Saltu Sel de Imintola Albergue Cargadero Nicote Atseden-lekua Área recreativa Iturripe Centro de Interpretación Ambiental La Mirandilla PENAS NEGRAS Gorostitza urtegia Solagan Artuze Ingurumen Interpretazioko Zentroa Casas Nuevas El Tope Urkullu El Regato st a La Macilla Saralojo Barrionuevo La Arboleda Landaburu San Bartolom Ca Tocedo Larreineta Barakaldo La Ribera Ugarte 393.6 Karst "El Laberinto" El Juncal 116.8 413.1 0.3 Campa del el Cuadro Princesa meatzea Escarpada Zub Zubero 106.8 La Batera 391.9 Burtzako Bernacho Pea Ubieta La Magdalena / Urllaga Trapaga-Causo Va l l e d e Tr p a g a - Tr a p a g a r a n 0 Capetillo Urallaga Golf zelaia 50 Villa Eskatxabel Atxaniega iola Molino del Valle Triano urtegia Eskatxabel lepoa / El Cuadro El Saco Bagaza 4 Zaballa Va de Orconera La Campa del Asturiano Naviza Alta Galdames (Alto del Cuadro) San Juan e Meatzea m lda Ga Hoyo Las Rivas Pea de los Guiris Va Ventorro Desde las piscinas de Valle de TráEl Arenao paga-Trapagaran sube unEl Cerco recorrido El Cotn La Terrera San Kristobal (postes de color amarillo) hasta el El Zangarro cargadero (tiempo aproximado: 1 hora y 30 minutos). Otras opciones que sale Sta. Ana son: bajar por la carretera Peoori Las Rivas Torre de Barrionuevo o desde La el área recreativa de Larreineta (en ambos Llano Laiseca de Abajo El Crucero casos se tarda una Laisecamedia hora). Los Cotarros Laiseca de Arriba El C ot n ▼▼ Jarrullada 63 250 La Linde Obekuri Valdibian Errota Matamoros Capela meatzea Campillos Verdes Fuente Maceo N- Tnel Montalvo Funicular 408.8 Lasesarre / Nola iritsi • Accesos Llano ta Llaguno El Calero Pico El Gallo Pea Lampa 117.2 7 M 115.6 75 Pozo Vinagre Salcedillo La Siebe de la Navarra -2 Lagurriaga / Agurriaga San Andrs El Espinal Triano San Gabriel Arkotxa Las Losinas BI-3755 Montellano Safo El Bortal Galindo-Salcedillo Elguero La Escontrilla Revuelta del Agua Carmen meatzea (Cantera Macho) Las Calizas 126.7 BI Valle de Trápaga-Trapagarango igerileAbanto y Cirvana - Abanto-Zierbena kuetan hasten da gorantz doan ibilbidea Las Cortes (zutoin horiak), zamatokiraino iristen dena El Cerrillo (ibilbidea egiteko denbora, gutxi goraPicn behera: ordu 1 eta 30 minutu). Ibilbide horrez gain, honako aukera hauek ere badaude: Barrionuevotik irteten den errepidean barrena jaistea edo Larreinetako atsedenlekutik abiatzea (bi kasu hauetan orduerdi behar da iristeko). La Berena uerta Kokapen mapa • Mapa de situación ▼ ▼ Pedruecos 86.7 Ortuella Sol meatzea Trapagaran 755 Orconera or ue c M El Calbucho Moruecos Aldai BI-3 Barranco Granada Jata os Escachalojo Tob as La Narria Peanegra La Barga Cueto Txurruka 242.0 Las Calizas as El Pobal Llangn s Cadegal San Benito Arana Siete Robles N-634 Circuito de cross G al in do Birutxi Rebortun El Tojo Portopn Markontzaga Ye da l Interpretazioko Zentroa Los Castaos El Once 500 Zarzaga Ingurumen El Manzanal La Concha El Ser Rivas Aiega Golifar Labarrieta n Pic PENAS NEGRAS 209.0 Larreinetako funikularra Sestao La Ralera Saugal e los A cebo s El Depsito Nesilla M uFunicular s k i z de Larreineta Mello Concha 2» (La Corta) Rega to d Centro de Interpretación Ambiental Ortuella Bodovalle El Campillo Bortal del Portillo Las Cabauelas La Rigada La Balastera Cotorrio Los Vados Barakaldo