Textu completu

 INTERVENCIÓN DEL PRESIDENTE DEL PRINCIPÁU D’
ASTURIES
ACTU INAUGURAL DEL CURSU 2015-2016
DE LA UNIVERSIDÁ D’UVIÉU
(Uviéu, 3 de setiembre de 2015)
Escelentísimu rector de la Universidá d'Uviéu, profesores, estudiantes y señores.
Tengo l'honor d'asistir per cuartu añu consecutivu a la inauguración del cursu
universitariu. Güei confesaré-yos una sensación pocu científica: depués d'unos cuantos
años dedicaos a la xera pública pienso que cada institución –los tribunales, l'exércitu, la
ilesia, el parlamentu…- ta habitada pola so propia alma.
Dixi alma. Quiciabes tendría de pronunciar otra palabra, pero nun alcuentro una meyor
que compendie esa suma d'actitúes, maneres, zunes y lliturxes que rezuma cada
institución, que-yos confier una singular manera de ser. Decátense de que, vistos de
llueñe, estos rituales pueden paecer anacrónicos: los birretes, les togues y les mucetas,
toos esos distintivos resultaríen estemporáneos, desavenientes pal tiempu que vivimos.
Sicasí, una vegada intramuros d'esti caserón de San Francisco, dexen de paecer
tresnochaos, venceyaos como tán a una tradición que forma parte de la esencia mesma
d'esta Institución que, per cuarta vegada consecutiva, repito, concédeme'l privilexu de
participar nuna de les sos ocasiones más solemnes.
Van protestar que, imáxenes al marxe, lo relevante ye'l conteníu. Cierto, anque nun
tengo bien claro que dambes cuestiones puedan aisllase ensin resentise. Importen les
formes; tamién importen, y enforma, les persones. Por muncha vida propia que tengan
les instituciones, a la fin siempre hai daquién responsable del so gobiernu. Nesta
inauguración coincide amás que yo empiezo un nuevu mandatu y que don Vicente
Gotor empecipia'l so últimu cursu al mandu de la nuestra Universidá d'Uviéu. Asina
que, estimáu rector, ésta ye una bona oportunidá pa dicir en público lo que pienso
daveres de ti.
¿Y qué digo? Pues lo cierto ye qu'atopé nesti químicu bona materia orgánico. Xuegos
de palabres aparte, tuvi nél un interlocutor de palabra, tenaz na defensa de lo suyo, que
son los intereses académicos. Discrepemos, pero siempre ye más fácil entendese con
quien tien les coses clares y fala de frente que con quien nun sabe lo que quier y xuega a
lo roncha. Diferencies, repito, hubo y hai, pero los dos tuvimos, tenemos presentes, les
ventayes del entendimientu. Él aspiraba a un contratu programa, a un marcu d'estabilidá
presupuestaria ideal pa la Universidá y yo de mio aspiraba a poder apurrir los recursos
abondos que dexaren un bon pactu pa la Universidá, porque si yera bono pa la
Universidá sería bono p'Asturies. Con eses voluntaes foi posible l'alcuerdu que dambos
roblemos en febreru. Los dos quedemos insatisfechos: a mi gustárame ser daqué más
1
xenerosu y al rector, con seguridá, prestára-y que lo fuera abondo más. Pero, insisto, esi
conveniu foi una de les bones noticies universitaries d'esti añu.
Reducir les relaciones ente la Universidá y el Gobiernu d'Asturies a les tensiones de la
financiación sería un abusu. Sorrá-yoles pa poner de manifiestu que nel asuntu más
revesosu con él foi posible l'alcuerdu. A él y a los sos equipos de gobiernu, que
dirixeron con aciertu l'adaptación de los estudios a les nueves exixencies del Espaciu
Européu d'Educación Superior, que fueron quien a consolidar l'actividá investigadora
en tiempos nada fáciles, quiero agradece-yos el so esfuerzu. Per parte d'esti presidente
adelánto-yos que voi caltener igual voluntá de diálogu y entendimientu col próximu
equipu rectoral, el qu'ustedes escueyan na primavera de 2016.
Esto de les ufiertes de diálogu ye mui conocío, selo. Forma parte del catálogu de
recursos retóricos, de palabres atentes pa componer un discursu complaciente. Pero
decátense tamién que refugar el diálogu aveza dar bastantes problemes.
Francisco Sosa Wagner, quien foi secretariu xeneral d'esta universidá, dixo que “el
consensu, como'l diálogu, ye una encantadora disposición d'ánimu, pero pa sentase a la
mesa y empecipialo ye aconseyable partir de ciertos convencimientos previos espresaos
con rigor, a cambiar o matizar, pero namás si les razones que s'ufierten de contrario
resulten más poderoses o plausibles”. En La trampa del consenso –na que Sosa Wagner
participó como traductor-, Thomas Darnstädt afirma que'l consensu, como metodoloxía,
ye “una forma percara d'entamar la irresponsabilidá”.
Comparto munches de les prevenciones escontra'l consensu como vía d'escape de la
responsabilidá y, a lo postrero de l'aplicación de la regla d'oru de les democracies, que
ye'l respetu a la voluntá de la mayoría. Sicasí, reivindico tamién la disposición d'ánimu,
seya o non “encantadora”, a buscar alcuerdos. Porque, repito, refugar el diálogu tamién
causa munchos problemes. Atrévome a pone-yos dos exemplos:
a. A finales de xunu, el presidente Mariano Rajoy decidió cambios nel ministeriu
d'Educación. Iñigo Méndez de Vigo sustitúi dende entós a José Ignacio Wert. A estes
altures de la llexislatura, cuando queden menos de cuatro meses pal so fin, nun-y puedo
pidir al ministru que resuelva una de les faltes qu'arrastra la nuestraa democracia:
l'ausencia d'un entendimientu básicu sobre'l sistema educativu. ¿Ye muncho pidir que
nesta cuestión eviten les polítiques de péndulu, éses que nel so dir y venir complacen
tanto a un estremu como s'alloñen del otru? Sostengo qu'ésta ye una xera pendiente pal
próximu titular del ministeriu, presida quien presida'l gobiernu, de mou qu'evitemos el
vaivén llexislativu, esi quita y pon de materies y de pruebes énte'l que tamos más
molestos qu'avezaos. Y nun veo nesi requerimientu espresu de diálogu arrenuncia
dalguna, sinón un exerciciu de responsabilidá.
b. Defendo que cada institución exerza les responsabilidaes que-y son propies. Clamo
respetu pal Estáu de derechu. Desque asumí la presidencia d'Asturies en 2012 manifesté
que pa mi incumplir la llei nun ye una opción. Sería una afirmación de Perogrullo si nun
fora porque vemos día ente día cómo un gobernante anuncia la so rebeldía, otru inventa
una finta, y un terceru improvisa un artiluxu a la midida; too, como si la certidume
2
xurídica nun fora una indispensable garantía de convivencia. Tou esti tipu d'actitúes
resulten desesperantes, mayormente por peligroses.
Aludo a la cuestión catalana, a la que tamién me referí l'añu pasáu. De magar, la
situación agravóse. Esti mes van celebrar unes elecciones amarutaes de plebiscitu. O un
plebiscitu amarutáu d'elecciones, según prefieran. A quien, como yo, consideramos que
“la rotura d'una comunidá política de ciudadanos y la fragmentación de la sociedá nun
pueden presentase como un oxetivu democráticu deseable” (2014)… esi asuntu paeznos
extraordinariamente esmolecedor.
Hai muncho que, nel alderique políticu español, escuchamos voces qu'apelen al pueblu,
la patria, la nación…
Al pueblu, sí, unos falen de “un pueblu” que procede del fondu de los tiempos,
preexistente, inmanente, etéreu, esencial.
Tamién hai quien se refier “al pueblu”, ún que nun forma parte d'una nación yá
existente, sinón d'una nueva, inicial, fecha a midida. Un pueblu afirmáu y construyío
frente a les élites que simbolicen el antipueblu.
Con éses, más que d'ún o otru pueblu, convendría que daquién falara de ciudadanía,
porque siempre que'l pueblu, cualesquier pueblu, xubió al escenariu, la ciudadanía fixo
mutis pol foru.
Pero la ciudadanía nun ye etérea, nun ta construyida con emociones y arumes de
lleenda, sinón con derechos, con derechos y con obligaciones polítiques.
La ciudadanía nun ta venceyada a los vieyos mitos de la clase, el pueblu y la nación, tan
propensos a los grandes relatos. La ciudadanía ta venceyada al Estáu.
Hai años, José Luis Rodríguez Zapatero dixo que'l conceptu de nación yera discutíu y
discutible, y acullá de les crítiques que se-y fixeron, porque un presidente d'España
relativizara el conceptu de nación, nun foru académicu nun podemos resalvar que nun
existe una idea clara d'una cosa llamada nación.
Que nun ye lo mesmo la nación cívica nacida de la Revolución Francesa que la
xermánica del romanticismu.
Que tenía razón Menéndez y Pelayo cuando afirmaba que “nada avieya más rápido
qu'un llibru d'historia” y muncho más entá si se trata d'un llibru que fala d'una idea, la
de nación, que nun ye igual en Francia que n'Inglaterra o Bélxica, y que, na mesma
España ye bien distinta la idea dominante de nación na Restauración, na II República,
nel franquismu o na democracia.
Güei España ye un Estáu pa tolos españoles, un Estáu nación pa la gran mayoría en que
m’incluyo, y namás un Estáu pa importantes minoríes. Un Estáu qu’hemos reforzar y
actualizar, porque vivimos nun sistema mundial d'Estaos, non de naciones, y más que la
3
identificación cola nación, tenemos d'identificanos col Estáu, pensar menos nun pueblu
basáu na identidá que nuna ciudadanía fundada nos valores democráticos.
A lo último, nel tiempu del fin de la utopía, los irracionalismos y la desarticulación
pública, convién tornar con mirada crítica a la Ilustración, el sentíu orixinal de la
modernidá.
Reclamosu, como dixi, respetu pa la Constitución y el nuesu ordenamientu xurídicu.
Pero nun se trata namá d'un asuntu xurídicu, sinón tamién políticu, asina que, ensin
facer concesión dalguna a la equidistancia, tamién echo de menos la busca d'alcuerdos.
Non colos independentistes, que probablemente nun tienen yá otra salida qu'alzar
l'apueste, sinón cola mayoría social –toi convencíu de qu'esa mayoría existe en
Cataluña- que prefier un entendimientu a la rotura. Entiendo que nun ye senciello,
qu'hai riesgu de fracasu y de frustración colectiva, pero asumamos tamién la coxuntura
estraordinaria que vivimos.
Ramón Vargas Machuca escribió que nengún réxime funciona razonable y
conducentemente con disputes agóniques permanentes sobre cuála ye la comunidá
política relevante, sobre les potestaes d'ún o otru territoriu. Ye una afirmación que
tamién suscribo.
Quiciabes piensen que toi diendo mui acullá, por asuntos mui importantes pero que
tienen poco que ver con esta inauguración.
Pero si hai un debate que divida a la sociedá española ye'l del modelu d'Estáu; esi
alderique nun se va ganar namás dende la llegalidá y tien un potencial autodestructivu
enorme pa Cataluña y pa España.
Anque falar de la diferencia en financiación sería aplicar un reduccionismu inadmitible
del asuntu, déxenme recorda-yos qu'en cuestión de meses empecipiará la revisión de la
financiación autonómicu. D'ella van depender los nuestros recursos, incluyíos,
lóxicamente, los que van ser destinaos a esta Universidá d'Uviéu. Saben hasta qué puntu
esi debate caldia les tensiones ente comunidaes autónomes. Imaxinen, y ye un escenariu
probable, que la negociación s’aborde cola ferida catalana abierta, piénsenlo sabiendo
que, inclusive en condiciones normales yá ye un asuntu bien revesosu, porque, (y toi
convencíu de que'l Rector como químicu ta d'alcuerdu), el puntu d’ebullición política
ye más baxu nun Estáu compuestu que n'ún unitariu.
Como ven, falo de cuestiones que nos incumben directamente, que van afectar dafechu
a la vida d'esta institución. Pola so apertura, pola so vocación universal, ustedes saben
hasta qué puntu ye aconseyable alzase sobre los murios –inclusive sobre los murios
venerables, como los d'esti edificiu- pa llevantar la mirada.
Consciente de toles dificultaes, prométo-yos que l’apoyu del Gobiernu d'Asturies a la
Universidá non se va debilitar. Con tola modestia, creo que lo venimos demostrando:
col alcuerdu de financiación, tamién cola conxelación per cuartu añu consecutivu de les
tases de primera matrícula, col caltenimientu de beques y ayudes y otres midíes, toes
empobinaes al mesmu fin. Cuenten col compromisu d'esti Gobiernu p'ameyorar la
4
ufierta educativa de la Universidá –un oxetivu pal qu'ustedes realizaron un bon trabayu,
con resultaos reconocíos- y pa, na midida de lo posible, reforzar la financiación de la
investigación.
Concluyo. Equí, ente ustedes, somorguiáu nel so ambiente, convencíu de la bondá y de
la necesidá de respetar al máximu l'autonomía universitaria, volví tener el privilexu de
participar na inauguración del cursu. Al acabar, ratifícome en que cada institución tien
la so alma. Se que la suya, queríu rector, va tar siempre lligada a esta Universidá, la
nuestra querida Universidá d'Uviéu.
Munches gracies.
5