lengua castellana en chile.

Anuncio
CORRECCIONES LEXIGRÁFICAS
SOBRE LA
LENGUA CASTELLANA EN CHILE.
CORRECCIONES LEXIGRÁFICAS
SOBRE
LA
EN CHILE,
SEGUIDAS pE VARIOS APf:l\'DICE S E\IPOItTAN 'l'ES ;
DI SP UESTA S PO R ÓRDEN ALFAB I; T I CO ,
')
nEb l CA DA~
A LA INSTRUGGION PRIMARIA,
P OR
E l.
Precio, ;, 0 c e nt a vos.
V ALPARAlSO :
IlVIPRENTA DEL C O ~ l E R C I O ,
Hl60.
,
Esta, obra es propiedad del autor y del editor} y todo ejemp lar irá
rubricado por ambos, sin cuyo requisito se considerará falsificado y
se perseguirá conforme a la lei.
ADVERTENCIA.
e JI
La marcha de progreso que trae el país desde diez afias ha , es una llamada
de forzosa contribucion a que todos debemos responder con el continjente que
esté a nu estros alcan ces. E sta cons ideracion nos ha movido, en despecho ce
nuestro amor propio, a sacar a luz los apuntes qUI1 damos al público, destinados
esclusivam ent e a un uso privado. No abrigam os, por cierto, presuncion alguna
de recomendarnos por un trabajo obtenido de esfuerzos ajenos ; pero es innegable, que a pesar de la atencion qu e se ha prestad o a estud ios su periores ; del
fortísimo impuls o dado a la instruccion primaria ; y del jeneral desarrollo operado
en todo j énero de adelantos, se ha avanzado bien poco en materia de lexigrafia;
y bajo este respecto podernos reclamar un título de oportunidad . No acusa esto
una indiferencia apática y censurable, ni el desconocimiento de la importancia
de un estudi o qu e, segu n el sentir ce un sabio escritor americano, "es indispensable a oquclias pe rsonas que por el lugar que ocupan en la sociedad, no
podrimi sin degradarse descubrir en su lenguaje resabios de vulgaridad o ignoran cia, y cuya omision. desluce al orador, y p uede hasta hacerle ridículo y concitarle el desprecio de sus oyent es. " Se esplica su vacio con la preferent e atencion
qu e naturalmente se otorga a cosas de ma s bult o, y la facilidad con qu e pasan
entre ellas las de pequ eña no ta. Tal ha ocur rido, pues, entre nosotros con el
estpdio a que alud imos; y ello esplica tambien la an ornolia de bue nos escritores,
literatos disti iigui dos, y abogados dc fama, ente ramen te indoctos en pu nto alguno de gramá tica. E sto es lastimoso e in cre íble reaimente, pero demasiado cierto
y frecu ente por desgracia ; pues es ind ud able qu e sin correccio u, exac titud, y
propiedad e n las voces, ser án deslucidi simos sus escritos, sus discur sos, y sus
alegat os ; perderán mu cho del buen efecto que debieran haber producido en otra
forma; y arrastrar acaso a con flictos y compromisos de algun resultado (") .
(") E n efecto, supóngase la existencia de U ll precepto legal qu e prohibiera cargar armas,
Su pónga se tnmbieu qu e se escep tuarn en é l a los cm'niccros. pcscadorcs y dernas que las necesitan para su mercado. y qu e por dete cto de p ropiedad. se em pleara la voz l'cswdor en lugar
de p csaulcro como es tan jeuerat entre nosot ros. ¡,Q ué har ía el juez con un vendedor de pescad o, a qui en se acu sara del delito de carga r armas prohi bidas, y a qu ien se negara su
pro fes i ón de pescador ? Y vice versa; si el acu sado es un o de esos cuyo oficio es pesca r ¿cómo
se acom odaría con él ?
A l tenor de esto, ha i muchas otras voces de uso vu lga r aufibol ójico qu e pueden ha cer zozobrar; y para evi tar esto, no se conoce ma s remedio qu e la propi edad, la exa ctitud, y un
poco de estudio sob re lo que llevamos diar iam ent e entre mano s, y hemos menester en los mal!
important es actos de la vida.
A 0\' ERTENCJA .
En cuanto al objet a de esta obra, nue stro propósito ha sido el procurar un
aprendiz aje práctico sin el engorro de es tud ios dilatado s, que much os no pu eden o no quiere n sob relleva r; ind icar solo lo malo que se habla o escri be; y siñ
agobiar con preceptos y reglas , presentar las correcc iones como en un cuadro
qu e sea facil ísimo consulta r. Por aqui se ver á, pu es, que n ues tro plan no ha
sid o hacer gramá ticas n i trata dos completos de cosa alg una, sino solo su plir
vacios y ense ñar sin trahajo a les que necesiten aprovec harlo; dejando a otros
mas competentes el llenar la tarea. Por igu al razo n, esperamos no se reproc he,
el que no hayamos aumentado In Ji ta de nombres y verbos, o las reglas de
"acen tuacioñ que en realidad aparecen incompletas; pero para lo primero, habria
sid o menester copiar el diccionario y las gra máticas, cosa m u i dis tante y aje na
de nu est ro in tento; y en cuanto ti lo segundo, ya da mos razo n satisfac toria en la
nota correspondient e.
H abrá muchos para quie nes sea n en su mayor parte su perfluos nu estros
apun tes y correcciones; otros q ue j uzgue n qu e yo su pongo que se habla en tal
o cual sentido; y otros, en fin) qu e aunq ue no nieguen la realidad de l hecho ,
no crean hallarse comprend idos entre los que deben cerrejirse ; pero 110 se pierd a
de vista, que mis observ aciones las dedico a solo los qu e no saben; que ni ngún
mal resul ta de que haya algunos nombres que no se em pleen por la je ne ralidad
como yo lo asevero, porque, prescin dien do de que alguno habia de haber sido
el juez para la clasi ficaci ón, el esmero que he puesto y consultas infin itas que
he dirij ido a personas impa rciales y com petentes, cas i me dan com pleta ev ide ncia de lo que se espone; y finalmente, si tarnbien hai otros que hablen tan propia y correctamente como se lo imajinan, dudo , sin embargo, el que no hallen
alg o y mu cho de nue vo que innovar. E n cuanto a la fidelidad y exacti tud de
mi s correcciones, 'con solo deci r que nada es mio, sino tomado o compilado de
las autoridades que mas abajo cito, creo que bas tará para aca llar toda duda a su
respecto.
R e tenido a la ma llo para la cnnfeccion de este trabajo el diccio nario de
Arnao, el de la Academia, el de D . Vicen te Sa lvá, los de si nónimos de J onama ,
Huerta y Olivo, las gramáticas de los Sres . Bello, Sa lvá y l\Iartine z L opez ; y
la Ortolojía de los Sres . S icilia, Bello y Sa lvá . E n la doctrina do los nombres
y ortografía, he seg uido a la Academia, cuida ndo, empero, de advertir lo que
agr eba o en lo que difiere el Sr. Sa lvá. En las conj ugaciones he tomad o por
punto do partida la doc trina de este último; aunque mi opin ion, de d istin ta
escuela, no march aba conforme en mu cho casos que he cu idado igualmente
de an otar. C0 ll10 los verb os en iar y uar presentan sus dificultades 'especiales,
he creido conveniente agregar las regla s qu e les son respectivas , copiándolas casi textualment e de Salvá, pero agreg and o las discordancias de Bello y
Sicilia. De estos tres últimos he tomado lo mas , respecto a accntuacion ; y de
los dos primeros y de Martinez Lopez, he acopiarlo lo relativo a formacion de
plurales. El estracto sobre las letras, es doctrina de Salvá, y la nomenclatura
ADVERTENCIA.
vu
final de voces, del Sr. Martinez Lopez, como ya lo indicamos en la nota
del caso.
En cuanto a la acentuacion que fácilmente se notará en la nomenclatura de
los verbos y alguno que otro nombre, no se repare que se haya prodígado sin
fruto y aun contra los preceptos de la verdadera prosodia ; porque ello ha sido
necesario para fijar la aten cion en los defectos o vicios en que se incurr ía, y para dar la recta pronunciacion en lo correjido. En otra forma, habríamos dejado
subsistente la duda, y la correccion no habría podido o sabido aprovecharse.
En conclusion advertirémos: que son cuatro las formas de nuestras correcciones : 1. 0 nombres que poco se conocen o no se usan ; empobreciendo asi el
idioma: 2.° nombr es anti cuados que deben reemplazarse por los que espresamos:
3. ° nombres que e toman en distinta significacion ; y en ellos apuntamos aque l
por que -deben sus tituirse, y damos por medio de un a nota el significado del
qu e se suplanta; para que se adquiera su conocimiento: lo cual dá a entender el
agreg ado-en sentido de; es decir, que se dice mal, en el sentido del nombre
que nosotros damos a luz y que es el que debe emplearse; siendo tambien propio el otro, pero en la diferente acepcion esplicada en la nota. Por ejemplo, la
palabra abalear qu e suponemos mal usada en sentido de fus ilar; no lo es absolutamente; porque en 'sentido de limp iar el tr ig o, es mui castiza : 4.°, por último,
nombre s a que se dá una denominaci ón arbitraria, y entonces decimos - 1W
existe; dando nosotros el respectivo equivalente. Con esta esplicacion , creemos
que podrá salvarse toda duda; y si aun subsistie re algun a, el diccionario será la
mejor guia.
El Su premo gobierno, solícito siempre por cuanto puede mejorar o contribuir
al adelanto de la instru ccion pública, ha dado prestijio a esta obra con un a jenerosa .suscricion ; y nos cumpl e manifestar aqui nuestra gratitud, y otorgarle las
debidas gracias.
Valparaiso , febrero S de 1860 .
GORUEGGIONES LEXIGRÁFIGAS
SOBR&
LA LENGUA
CASTELL 1~Nl~
El CHILE ,
SEGUIDA S DE VARIOS APf:NDICES I:\IPORTANTES.
A
SE DI CE M AL.
NOMBRES.
SI:
DICE MAL .
Ab aj ada ; abajar, 'anticuado
.
Abalear (1), en sent , de
A banderarse, no existe
A barr otar (2), en sent ido de • .. . ... .. .. .
A baste ro, no existe .
A bla ndad ura, anl
.
A botonad ura, ani
.
Abricias, no existe. " .
A brochad ura, anl ..• .
A bull ar, no existe. . . •
Ab und am ien to;
.
.
A bur, no existe
A busione ro, anticuado. .
Abutagarse , no existe.
A can g renarse, no ex . . .
A ca rr ead ura, anticuado
Acerico (3)
,.
.
A cesar , no ex iste
Acet re (4)
.
Accido, no existe ...•
Aconchado (5) , en sentido de
.
A chu charra r (6 ), en
sentirlo de abrasarse,
no creíste
,•
DEBE DE CIR S E.
Baj ad a; baj ar.
Fusilar.
Abanderizarse.
Am ollar.
Abast eced or .
Abl and amiento.
Botonad ura .
Albricias.
Abroch ami en to.
Ahullar.
Abundancia.
A gur .
A gor er o.
Ab otagarse.
Agan gr enarse.
Acarreo.
J adear.
Ácido .
Borr oso; bro zoso.
Achicharrar.
DEBE DECIRSE .
Achi charrar (7), en sent ido de aplastar , no
existe
,
.
A churruscar , no existe
Adrales (8)
.
Aer olit o no «riste
.
A femi namiento, ant . .
Afi tul ar , no exis te...
Afl ojadura, ant .. .•.•
A gorer ía, ani
.
Aguada (9), en seni . de
A guaitar, anl
,.
A gu ardienteri a; agua rdiente ro, no exis te..
A g uasar se ( 10), no ex.
A g uate ro, no exis te ..
Alcoba ( 11)
.
Al derredor, on t . • . • •
Al ertear, no existe .
Al esna, anticuado
.
A leta t12 ) , en. sent. de
Al et on. Al on ( 13) en
sentido de
.
Al ctudo, 7' 0 existe
.
•t ludo, antic uado
.
Alj cdres ( 1<1), no exist o
Almanak, no existe. . .
A lmofrez ( 15), nti e..r ,
A lm uer za ( 16) .. . . . .
Am aman tar ( 17) .. . ..
A ma seca, no existe . .
Amistarse ( 18)
.
Achuchar.
Churrusar.
Aeró lito .
Aferninacion.
Afistolar.
A floj amiento.
Agüero.
A brev adero.
Acech ar. Atisbar
Ag uardenteria.
A gu ar dentero .
A villan ar se.
Aguador.
A l rededor.
Ale rtar .
Le-na.
Al er o.
Al ado.
A lado.
Al ado.
Aj ed rez.
Almanac.
Almofrej .
•
Niñer a.
10
COR RECCIONES LEXIGRÁF ICAS
SE DI C E MAL.
Amolar ( 19), no existe
Amurrarse , n o existe.
An aqu el (20)
.
Anquilla, no existe .
Angurri a (21), en sent ido de
, .
Anteoj era (22), qnt .. •
Antepuertas (23) .. . .
Anudillarse, no ex iste.
Apen u car (24), no ex.
Ape arar se, anticuado.
Ap óstrofe (25 ), en sen tido de
.
Aquilon (26) , en sentido de
.
Arboler a, no existe .
Arcan cia, no existe .
Arcedian, no existe .
A rcioneras, no existe, .
A rdil, no existe
.
Ardidoso, anti cuado ..
Ar enillero, no exis te ..
Areonauta, 110 exist e . .
A reostático, uo existe.
Ar matroste, no existe .
A rn es (27), m sen/o de
A rrellenarse, no existe
Arr emuesco, ant icuado
Arremilgarse, no exist o
A rriej ar, no existe. . . .
Arriej o la ganancia, no
existe . . . . . . . • , ...
Arritrancas, anticuado
Arru mbarse (2 ), en
sentido de
.
Artamu a, no existe . .
A spargatas, no existe. .
Arpej ar , anticuado . . •
Atacado (29), en sentido de.. . . . . . . . . . •
Atorn ill ador, no exis te
Atorm ilar , no exis te ..
DEBE DE CIRSE.
Mol estar.
Arnorrarse.
Anguila.
E sta ngu rr ia.
Antoj er as.
DEBE DE CIRSE .
SE IlI CE MAL.
Aujero, no existe. . • • •
Avanguardia, no existe
A ve cacina, no exist e.
A venimiento, ant ...•
Avío (30) , en sent. de.
A zúcar candia, no ex ..
Azuc ar er a, no existe..
A porri llarse .
Apañ uscar.
Apesadumbrarse
A pó strofo .
Diaqu ilon.
Arboleda.
Al cancía.
Arc edian o.
Acione s.
Ardid.
Artificioso.
Sal vade ra.
Aeronauta .
Aerostático.
Armatoste .
J aez.
Arrellanarse,
Arrumaco.
Remilgarse .
A rrie sgar,
Arriendo la ga n ancia.
Ritrancas.
Aherrumbarse.
Altramuz .
A lpargat as.
Rociar.
Atadero.
Destornillador.
T or cer j introducir el tornillo.
Aturullarse , no ex ist e. Aturrullarse.
Auja, no existe .' . • . • • A guja.
Aujador, no exist e. • • , Alfiletero.
Aujerear, no ex ist e• . • Aguj er ear.
A gujero.
Vanguardia .
Agachadi za .
Aven en cia.
M ontura.
A zúcar ca n de o
candi.
Azucarer o.
B
Baceni ca. Ba cen illa ,
no exis te
.
Baladron ar , no ex ist e.
Bal áust re, no existe .
Bal quinazo, n o existe .
Bañer o (3 1)
.
Baraj o no ex iste.... . . •
Barbaru ch o; Barbarusca, no exis te . ....•
Barred or, anticuado .•
Bar ren ear, no ex iste .•
Barrial , anticuado. . . •
Barrigon , en sentido
de (32)
..
Bastad or. Desbast ador.
Basur al, no existe . . • •
Baticola, no existe . . . •
Ben e factor, anticuado.
Berduque, no ex iste .•
Beteraba, no existe. . •
Bi coca (33 ), en seni de
Bigotudo, no existe....
Bill ador, no ex ist e. . . •
Birr et e, en sentido de.•
Bocar ada , no ex iste..•
Bolson (35) , en seni , de
Bolsudo, nI) existe . • . •
Bomb ero (36), en sent,
de
.
Bordito, no exist e.. . . •
Bordo (37) , en seni, de
Borondanga, xo exist e.
Boruj o, anticuado . . • .
Botamanga, no existe.
Br asilero, no existe•• •
Brazada, anticuado • • ,
Bacin ica. Bacinill a.
Bala droñear.
Bala úst re .
Bar quinazo.
Bad ajo.
Bar ba resco .
Barren dero .
Barren ar.
Barrizal.
Barrigudo.
Gastador.
Ba su rer o.
So tacola.
Bien h echor .
Bald uqu e.
Bet ar raga.
Bi coquin.
A bigotad o.
Bill ero.
Birre ta (34).
Bocanada.
Va de .
A bolsad o .
Bombarder o.
Bordecito .
Borde.
M orondanga.
Orujo.
Bocamanga.
Brasileño ,
Braza.
SOBRE LA LENGUA CASTELLANA.
SE
DI CE
~L\I••
11
DEBE llE CIRSE .
Brigadiel , no existe . • • Bri gadi er.
Brocato, anticuado ..• Brocado.
Budin , no existe . . . . • P udin.
BUñueler o, no exis te.• Buñolero.
Bu squilla, no ex iste .. Busqurllo.
c
Cabalgar ( 38), en sentido de
. Caballa r.
Cab re sto, anticuado .. Ca bestro.
Cachanlagua, no existe Can chal agua,
Calabazo, (39) , no ex . Ca labac ino .
Calor (la) no erisie.. . . El calor .
Cambal ach ar (40) , no
existe
. Ca mba lac hear.
Can dilej a ( 41) , en senti do de .. . .. ,
. A randela.
Cant arias, no exi ste . Ca ntáridas.
Can uto, ?lO ex iste
. Cañ uto.
Canon (42) , en sentido de
. Ca neria .
Cañ onera s (43), en
sentido de. . . . . . . . • Pi stole ras.
Cardal, no existe
. Cardizal.
Car ie, no existe
. Cáries,
Carne raj e ( 14), en sentido de .... • .. .. . . Carnerada.
Carpa (45), en sentido T oldadura. T oldo .
de... . .• . . . . .. . . . .
Cartu ch o, (46) en senti do de...•.. . • . . • . • Cucurucho.
Ca simí, no existe . . . • . Casimiro. Casinura.
Ca squet e ( 47), en sentido de ....•. . .... Ca ire l.
Catimplor a, no existe, Ca n timplor a.
Cayota , no exis te
. Cidracayota ,
Cegat on , no exi st e
. Cegato.
Cequia, ant icuado
. A cequia.
Cigarrera ( 48), en
sentido de
. Pet aca.
Cijo, no existe... . • • • . Cisco.
Cluquillas (49) no ex. Cuclillas .
Colapis, no existe • . • • Colapisci s o colapez.
Coludo, (50) no existe. Rabudo, Colon.
DEBE DEC IRSE.
Concho, no exist e. . . •
C óndoro, no ex iste ....
Corcho, (5 1) en senii tido de
.
Corna lina, no exis te .
Coscacho, no existe. .
Broza, Borr a.
Cóndor.
A corchado.
Cornerina.
Cap ón. Coscorron.
Cctear, anticuado. . . . Acotar.
Cotin (52) en senl , de Cotí '
Cri sto (53) en seni, de Cri stu s.
Cuarta (54) en senl, de Pal mo.
Cuarto de dorm ir .... Dormitorio. A lcoba.
Cuc ara ch o (55) en sentido de.. . . . . , .•.. . Cu caracha .
Cucharear (56) no EX . Cu charet ea r.
Cuete, no existe. .. . . . Cohete .
Cupucha. Cop ucha , no
existe
,
. Nadadera s. V ejiga.
Culumpio, no existe . Columpio.
Chancar, no existe . Cha nque ar .
Charratela, no ex iste .. Charret era.
Chiclan , no exis te. . . . Cicl an .
Ch icotazo, no ex iste . . A zote. Lati gaz o.
Chicote, en sentido de Lá tigo. A zote.
Ch iglo, no existe.. . . . . Chirlo.
C hij ete, ~10 existe. . . • Chisg uete .
Chileno (57) no existe Chileñ o.
Chi spado. Chi spar se . . A chi spado, etc.
Choclo (58) en seni , de l\Iaiz.
D
Defondar, no existe. .
Desapia!ar, no existe.
Desar rajar, no existe ..
De 'atorn illar, no existe
Desatorn illador, no ex .
Desboronar, no existe..
Descalfar, no existe. ..
Descocer (59) en seniido de
.
Descosor, no existe .
Descotar (60) en sentida de
.
Descote, 110 existe . . . •
Desfondar.
Desapiolar.
Descerraj ar.
Destorni llar.
D estornillador .
Desmoronar.
Defalcar.
E ·cocer.
E scozor.
E scot ar.
E scote.
CORRECCIONES LEXIGR ,\FICAS
12
sE DI CE
lULo
Descuernar, no exist e.
Desengraso, no existe.
Desgarretar, no exis te.
Despaturrar e, no ex.
Desp ernancar 'e, 71(: ex.
Despiarse, lío existe . .
Desplome (6 1), /la ex .
De sprofeso, /la existe..
Destapar (62) 1'1! sentido de
'
.
De tiemple, /la exis te.
De tran car (63), no ex.
Diccpa r, no exis te
.
Disvarío, no exis te .
Dormit orio ( 64) , en
sentido a'.:••• • • • •• •
DEBE DECiRSE.
DEBE DE CIRSE.
sE DI CE lUL.
Descornar.
Postre.
Desjarr etar.
Despatarrar e. E sparrancarseDespear se.
Desplomo.
Ex profeso.
Escalfar (68) en sentido de
.
E scarabatear, no existe
E scarc elacion , no ex ..
E scarriarsc , no existe.
E scritas, no existe . . . •
E spclma, no existe . . .
E spomilla , /la existe. .
E sprofeso, no existe ..
E squilen cia, no existe..
E squinar os, no existe..
E staca (J el gallo) no ex .
E stilad era , estilada ,
no existe
.
Descobijar.
Destemple.
De atrancar.
Descepar.
Desvarío.
Antesal a.
E stramb ólico, no existe
E stribera s, anticua do .
E spolón.
Destilad era . Dei
tilada.
E stra mbóti co.
E strib os.
F
E
Ex cena , no existe
. E scena.
Ei , no existe
. Ah í.
El chinche, no exis te. La chinche.
El sart én , no existe . . . La sartén .
E mbolsado (65), en
sentido de
. A bolsado.
Em botinado. E mbotiDar , no exist e
. Abot inado.
Empavesar (66 ), en
sentid) de
. Ap abilar.
E mp a von ar , :10 existe. Pavonar.
E mplantillar , no existe. PI:mtillar.
E mpolla, no exi ste.... Am polla.
Encal var , anl icuado . . Encalvecer.
Encl uecar, no existe .. E ncl ocar . En coclar.
En cuerar, no crisie . En corar.
Encue var, no exis te . En covar.
Enden ántes. En enánte", 110 existe
. Ántes.
Endija, no exists
. Rendija.
Enfatuarse, no existe.. Infatuar se.
Enmielar, no ex iste... Enmelar.
Entadura, no exis te .. Dent adu ra.
Entuert ar , no exist e. .• Entort ar .
Equipar (67) en sentido de .......•...• E squipar.
Desfalcar.
E scarabaj ear.
E scarceracion.
Descarriarse.
E scritíllas.
E sperma.
E spumilla.
Exprofeso.
E squinen cia.
Rinconeras.
F achuri a, no exis te . F echoria.
F alte, no existe
. Bub onero.
Fi ador ( 69 ), en sen l ido de
. Barboquejo.
Fij eza, anticuado
. Fi rmeza.
Fl ecndura, no exist e .. Fl ocadura.
F lorentino, no existe.. Ft orentin .
Flus, no existe
. Flux.
F ond ero, (70) , en sentido de
,
. Fondista.
F orcej ear (7 1), no ex. F orcejar.
F orond o, no existe.. . . Horondo.
F rancolina (72) , en sentido de
. Recula.
F rangüesa, 110 exi ste . F rambuesa.
Frentudo, no ex iste. .. Frontudo.
Fresada 1.73) ¡ en sentítido de
. Frazada.
F rijol, no existe.
Frej ol.
o
G
Gallin aso , no exisle(74)
Gallinazo, no exisl e(75)
Gareta, no exi ste.. . . .
Garrapiñar, no existe.•
Gargarear, no existe. . •
Gallinoso.
Gallinaza.
Jareta.
Garrafiñar
Gargarizar
s o nRE LA LENGUA CASTE LLANA.
S E DICE bU I• •
D E BE
IlE C /RSE.
Garrocl;a, en sentido de R ehilete.
Garuga, n o exi ste
. Garúa.
Garu gar , n o existe
. Ga ruar.
Gorgor ear, no e.ziste . • Gorgoritear.
Gór goro, n o existe . . . . Burbuj a. Gorgorita .
Grea , no ex is te
. Gred a .
Gros (76), en sentido de Gr odetu r.
Grosell a (77 ) , en sen tido de.. . . . . . . . . . . • Gro sellero.
Gru esor, n o cr iste
. Grosor .
Gu alet a, no existe
. A leta .
Gualli pavo, no ex iste. . Ga lli pavo.
Gu ar ap alo, no ean sie... V arap alo.
Gu a rgi'wro, no exis te . . Garguero. Gargüe ro.
H
H ach ar, nn existe
.
H achi, no exis te
.
H all oj o, 1\9 exist e
.
H a mbre el, no existe. .
H ec hona, no exis t e . '. '
H er mafró ita, no existe.
H er vido (78), en seni ,
de
,.
Hil ach udo, 710 existe . .
Hil udo, no existe.. . . . .
H inca r; hincarse, en
sent ido de
.
H est éri co, n o exis te .
H ocicon no ex iste
.
H ojaldra; hoj alda, no
ex is te . . . . . •, .... •
H ojelata; hojelater o, 7; 0
existe • . • . . . , . ..•.
H ornb rad o, no ex iste ..
H orm ar, no ex iste. . . .
Hornegu ear, no ex iste.
H orquet a (SO) , en sent ,
de
.
Hoy ar , no ex iste... . • .
Hue ver o (S I) , en sent.
de .. .. .. .... ... •.
Huev o moll e, n o ex iste
Humadcr a, no ex ist e .•
S I: DI CE
13
M AL .
O En¡.: DE C IRSF. .
H umar, no existe. . . .
H ur gu et e; hurgu et ear,
no existe . . . . . , . . .
Fumar.
H urgon. H urgar.
I
Ign ovar, no existe. . . • In novar.
In cen sio, no existe . " . I ncienso.
Inciensar, no exi ste... Incensar .
Indife riencia, no existe Indife re ncia.
Infrascrito, no existe . . Infraescrito.
Infundia; inj undia, no
exi st e
,
. Enjundia.
In sondeable, no exis te. I nsondable.
In tegrísimo, no existe . I ntej ér rimo.
I ntelij ible (S2), en sentido de
. Inintelijible.
J
H ach ear.
Hache .
H all azgo.
La ha mbre.
Se gadera.
H er mafrodita.
Olla ; coc ido .
Hilach oso.
F ila ment oso.
Arrod illar (79).
H istérico.
H ocicudo.
H oj al dre .
Hojalata. H oj alate ro.
A hombrado.
Ahor ma r.
H orn aguear.
Bi eld o.
Ahoyar.
Hu e ver a.
Hue vo mol.
Hum ar eda.
Jacara ndá, ;/ 0 ex iste . .
J er ing uear, n o exis te . .
J eton , no existe
.
J ilguero , n o exis te
.
Jinj ibre, no existe
.
Jus tan , no existe
.
Palisandro.
J e ri ngar.
J etudo.
Jil guéro.
J enj ibre.
Fu stán .
L
Lac ena, no existe
.
L arnber, no existe
.
La meda, no existe. . : .
La ngúetada, no cxisÚ .
Lapicer a, no existe....
Larguru ch o, no existe.
L avan derí a, anticuado.
A lacena.
Lame r.
Alameda.
Lengüe ta da.
Lapice ro.
La rgu iru ch o.
Blanq uer ia : la va dero.
L en güist a, no existe . . Lengiiero ( 83) . .
L e ñater o, no ex iste... . L eñ ero. Leñador.
L eva (84), en seni, ds L evita.
Le viton (85), n o exis te Sobre todo.
Lienceria. Lie nce ro , Len ceria. Lencero .
no existe
.
L iend re ro, no ex isto! . . Lend re ro.
Lim o, en sent, de (86) . Lima.
Li mpiesísimo, no ex . .• Limpísimo.
L oica , no existe . • . • . • Ll óica.
14
CORR<:CCIONES LEXIGRÁI'ICAS
SE DI CE MAL.
Locomotora , no existe.
Longaminidad, no ex. .
Lu striar, no existe . . . .
Maca, no exis te (87) ..
M aj ader ea r. no ex iste..
Mancerin a, no existe ..
.Man corn a, no existe...
Mandil (88), en seni,
de . '"
.
Manga ( 9), en sentido
de. ' " .. ,
.
Mantequillera , no ex . .
Marin erear, no exis te.
Médula no existe... . . .
M éis, no exist e. . . . . . •
M enj unj e, no exis te . •
Mercedario, no ex iste.
Mielero, no existe
.
Mogron , n o existe
.
l\I ojinete (90) , en seni ,
de
..
Molej on , n o ex iste
.
Monja Clara , no existe
Mordisquear , no existe
l\Ioret eado, no exis te . .
Muela j ordan , no ex ..
Murmullo, en sent. de..
1\1 usta cho, no ex iste ..
1\1 utifior, no exis te . • . .
llEBE DE CIRSE.
Locomotiva.
Lon ganimidad.
Lu strar.
H amaca.
M ajar.
Ma cerina.
Man cuerna.
Manta.
Mangu era.
M antequ era.
Ma rin ear.
Med úla,
Maiz.
M enjurj e.
Mer cenario.
M elero.
Mu gr on .
Frontispicio.
Pi edra de amolar.
Monj a Clarisa.
Mosdiscar,
Amoratado.
l\I uela cordal.
Murmurio (9 1) .
Mosta cho .
l\I ultiflor.
N
Na rigad a, no existe . Pul gara da. Polvo
Ne va sen , no existe . Nev asca. Nevada
Ni er vudo, no existe . Ne rv udo.
Ni ct ezu elo, no exist e .. Netezu elo.
Ni everia, Nie vero, no Ne ve ría. Neveexi ste
.
ro.
Ninar, no existe
. Niñe ar,
Niñ era (92)
.
Niñero (9 3)
..
Nogu er al (94) .. '"
.
• T O le arri esgo la gaArriendo la ganan cia ,
nan cia , . . ,. ,., " .
~E
DI CE MAl••
DEBE DECIRSE .
Noveli sta , no existe ..
Nu ez noscada no ex . .
Nov elador.
Nuez mo scada.
Ñat o, no existe
Chato. Nacho.
Rom o.
Añicos
ÑI COS,
.
n o ex iste
.
o
Obleda, no ex is te
.
Occean o, no ex iste .
Ociosia r, no existe
.
Ogt ógono, no ex iste .
Oid o, no existe
.
Ojear , en sentido de .
Olim piada, no exist e . .
Oblea.
Océano.
Ociar.
Octá gono.
Oído.
Aojar (95) .
Olim píada .
p
Pa chotada , n o exis te . .
Padrazo (96), en sent.
de
.
Pajal , no existe
.
Palabrotada, no ex ist e .
Pa lchi , no existe
.
Pal et a (97), en seni , de
P alitroqu e , en sen tido
de (98)
, .
Panat ela , no ex iste
.
Pangue, 'RO existe
.
Pantominas,na exis te..
Panero (99)
.
P anu elon , n o exist e .
Papal , en sentida de .
Papasnata s, n o existe..
P apel sec an te (100) ,
no existe . . . . . , .• .
P ap el de traza, n o ex ..
Papero (101 ) , en seni . tle
Paragua , no exis te . . . .
Parales. Parali s, no ex.
Parap et ear , no existe..
P arco (pre mio), no ex.
Pa rend er a, no exis te ..
P artidura, no exis te. . .
P at ochada.
P adrastro.
Paj ar.
P alabr ada.
P ar ch e.
P al et ón.
Bolo.
Panet ela.
Panque.
Pantomimas.
Panolon ,
Papatal.
P apan átas.
T eleta.
Papel de estraza.
Patat ero.
Par á guas
Paráli sis
P arapetar.
Par ee.
Parider a.
Cre nc ha.
15
SOBRE LA LENGUA CASTELLANA.
SE DICE MAL.
DEBE DE CIRSE.
Páruli, no existe. . . • .
Pasquinear, no existe.
Pastoso (102) , en sen·
tido de
.
Patasca , no existe
.
Patete, nu existe
.
Patuleco, no existe
.
Peano no existé
.
Pecacuana, no existe ..
Pedro-grullo, 'n o existe.
P ed ro-urdimal es , no
existe.... " .... " .
Peinador (193), en sentido de
.
Peineteria . Peinet ero,
.
no existe
P ej es pada, no existe..
Pl'lar (104), en sent . de
Pelcha , no existe
.
Pellerina, no existe .
Péndul a, en sentido de.
Pensamiento, en senti-
do de. .• • • • . . . .• • .
Peraleda (106)
Percala, no exis te
Pároli.
Pa squinar.
H erboso.
Pastaca.
Pateta.
Patuleque.
Piano.
Ip ecacu ana.
P er o grullo .
Pedro ur demales.
T ocad or.
Peineria, Pein ero.
P ez e spada.
Cortar el pelo.
Percha.
P ellica ; pelli za .
P éndola ; péndulo.
Pen sier; trinitaria (105).
.
.
P eremne, no existe . ..
Pergüétano, no existe.
Peri ñan , no existe
.
PerIéti co, no existe .
Persinarse, no existe..
Pescador (107) en sent ido de ..... ' .... .
Pe scoz on ear , no existe.
Pescu ezu do, no existe;
Pesebrera , en seni , de.
Pe spuntiar, no ex iste ..
Pe sta ñar, no existe . .•
Picana. Picanazo, no
existe. . • . . . ' ..•..
Picanear. Piconear, no
existe
,
.
Piedra poma, 110 tx ;·ste.
Piernaza, no existe . . .
Piernituerto, n o ex iste.
Pihuelo, 110 ex iste . . . .
Percal; percalina.
Perenne.
P eruét ano.
Perillan.
Perlático.
Persignarse.
P escad ero.
Apercollar.
P es co zudo.
P esebre (108).
Pe spuntar.
Pe stañear.
rica; picada.
Picar.
Pi edra pómez.
Pernaza.
Pernituerto.
Pihuela.
SE DI CE ) I AL .
DEBE DE CIRSE.
Pil a (109), en seni , de..
Pil ca , no existe
.
Pimeo, no existe . ...•
Pingorotado, no ex iste..
P in in o, no existe
.
Pin ole ( 110)
.
Pintarnonos, no existe,
P ipiripavo, no existe ..
P itar, en sentido de .
Pitilla, no existe
.
Pi zpirigüe, no existe . .
Pl an azo, no existe
.
Pl at ea, anticua do
.
Pl eitist o, no e:l'Íste
.
Pl eur éti co, no existe ..
Pl éyadas, no exis te . . .
Pli ca ( 111), en sentido de
.
Poblada, no ex iste
.
PoIvadera , no existe . .
Popel ina , no existe . . .
P ot rero (112), en sentido de
,
.
Pozuel o ( 113), en sentido (le
, .
P resdiji tador , no existe
Prefiterio, no existe...
P resupuest ar, no existe
P rí stinos, no ex ist e. . . .
Proteform a no existe . .
Puli miento, no existe.
P ulsiar ( 114) en sentiiido de . . . . . " . ....
Punch e ( 115 ), en sentido
.
Puntilloso, n o exis te..
Pun tudo, 110 exi üe. . . .
Fuente.
Pirca.
Pi gméo.
Pi ngorotu do.
Pi ni co; pino.
Pi nt arn ónas.
P ipiripao.
F umar.
P ita.
P izpere ta.
Cintar azo.
Patio.
Pleitista.
Pl eurítico.
Pl éyadas; Pléyade s.
Plegadera.
P oblach on.
Polvar ed a.
Papelin a.
Dehesa.
Apot taderas.
P restij iador.
P resbiter io.
Pr esuponer.
Pest iños.
Pl ataforma.
Pulimento.
Pul aro
Ponche.
Pelilloso.
Puntoso.
Q
Quebrajear, no existe.. Qu ebrajar.
Queser ía ( 116 ), en sentido de
. Qu e ~ l'ra.
Quincall eria, no existe. Q ui nqu illeria.
Quin tiar , 110 existe. . . . Quintar .
Q uinua, en sentido de.. Q uina ( 117) .
CORRECCIONES I,EXIGRÁFlCAS
16
gl: DI CE
DEBE DE CIRSE.
UI..
Quiñazo, no existe.. . .
Quita ( 11 ), en sent . JI'
Ca chada.
Pipa.,
R
Rái ces , no existe . . . . .
Raj ar ( 119), en sentido
de
·.
Raj ear , no existe
.
Raj uñ ar , no exis te
.
Ra mada, anticuado .
Rampl a, 710 exis te
.
Ra squeta (120), en sentido de .. . . . , . ....
Rayo ( 12 1), el! sentido
de
,.
Rebal e, no existe
.
Rebetear, no EXiste .
Recaudo (1'22) , en sentido de
,
.
Recontonenrse, no ex .
R echuncho, no esisle..
R ecilla, no exi ste. . . . .
Recoj ido, ( 123) en sentido de
,
.
Red ondeta, no existe . .
Refalar , no eriste .. . . .
Refinamiento, no existe
Refre ndamiento, no ex.
R efriarse, no exi ste .
Regata, no exi st e
.
Reme on ( 1::!4), en sentido de
.
Remonte ( 125), en sentido de
" .
Ren úculo, 1/0 exis te . . .
Repl ant acion, no exis te
Replantigarse, no existe
Rep o tero (126) , en sentido de.,
.
Re spingon , no existe..
Re sumidero , no existe.
Retamo, no existe.. . . .
Rebrcij on , anticuado.
Retumbido, no existe..
Revolotear, no exi ste.
Raí zes.
Rasgar .
Ra sguear.
Rasguñ ar.
E nr am ada.
Rampa.
Ra scad ora ; alm oha za .
SE
DEBE llBeIRIB.
DI CE M .H..
Ringl et e, no exi st e.. . .
Rit o ( 127), en. sentido de
Ritorn elo , no exis te . . .
Rodela (12 8), en sentido de
,.
Rond ana, no exi ste .
Rurnbre , no existe . . . •
R ehilete.
Ri stra,
R etornelo.
Ro sca ; rodete.
Rold ana.
Herrumbre.
s
Salamanqueja, no ex . .
Sa lero, Sal sero ; por el
que vend e sal, no ex .
Sa lób rego, no existe. . .
Sa lamanquesa.
Sa line ro. (129)
Sa lobre; salobreño,
Rallo.
Rebalsa.
Ribet ear.
Recad o.
Contonearse .
Rechon cho .
Redilla.
Repul go.
Redondel.
Resbalar ,
Refinadura.
Refrendación.
R esfriar e.
Regatéo.
Remocion.
R em ont a.
R an únculo.
R epl anteo.
Rep an tigarse.
Rep oster ía.
Re spingoso.
Rezumadero.
Retama.
Ret ortij on.
Retumbo.
Revolotear, Re
volear.
Sangradera ( 130 ) , en
sentido de
. Sangradura.
San tiagui no, no exis te.. Sa nt iag ues .
Sa n tulon , n o existe . Santurr ón.
Sedoso, no existe
. Sed eñ o,
Sejo, Sejar, n o existe. . Se sgo; sesg:l.r .
Sérnula, n.o exist e.. . . . Sém ola.
Sequía: A equía ( 13 1),
en sentido de
. A ced ía.
Sera, no exist e
. A cer a.
Siete le v á, n o existe .. Siete levar.
Siné doque, no exis te . . Sinéc doque .
Soberado, no exi ste . . . D esvan.
So conuco, no exis te .. Soco nusc o.
Sofrenear, no exi ste .. Sofrenar.
Sopaipilla , 1<0 existe. . Sopaipa.
Sop ea r (132), en sentido de... . . . . . . . . . • Sop et ear.
Sujuntivo, no exi ste... Subjuntivo.
Su spen sor , n o existe .. Su spen sorio .
T
T abaqu era ( 133), en
sentido de... . . . , .••
Ta co (134 ), en sent, de
Taje ar , no ex iste. . . . .
Tamerindo, no existe••
T apan ca, no exis te.. . .
T aqu ear (135), no ex.
Talarear, no existe.. • .
Teje-madeje, no existe.
Petaca.
T acon .
T njar.
Tamarindo.
Mantilla.
Ta conear.
Tararear.
Tejemaneje.
liOBRE LA LENGUA CA8T E J.LANA.
~E
DI CE
MAl ..
u
D EBE D E CIRSE.
Tembleque (136) , en
sentido de . . . . • . . . . Tembloso.
Teodolito , no existe . Teod olita (la)
Terregoso ( 137)
.
T estnm cnteria, no ex .. Testam entaria.
Te ster udo, 'n o existe .. T estarudo.
Tiemple, no ex iste
. Templ e.
'I'iend ero, no ex iste . T endero.
Tir ap éutica, no ex iste . Terapéut ica.
I'itirirnundi, lLO existe. T otilimundi.
Titiritina , no ex iste.. . . Titir itain a
Ti zn e (138,) en senl, de Ti zn on.
Tomate ] 139 ),en sen/ode Tomater a.
Top eada, no exis te
. Topetada.
Top et ear , no existe . Topet ar.
Torozon (1 40 ), en senlido de. . . . . , , . . . . Taraz ón.
Torreja, no exis te . , .. Torrij a.
Torunaj e , no existe . . . T ora da.
Trabuscar , no ex iste . . Trabu car.
Tragar ote , n o exis te . . Tagarote.
Tranquear , n o existe . . Trancar; atra ncar
T rapalonear , no ex iste. Trapalear.
Trapujo, no exis te . . , Taperujo; Tapuj o.
Trasquila , no exis te . , . Es quiléo.
Trenca (14 1), en sentido de
. T en ca.
Tri gu er o (14 2)
.
Tri go ca ndia l, no existe T rigo candeal.
T risar ( 143),1'11 seni, de Destrizar.
Tu cu y o ( 1,14,) 110 exi ste Tocuyo,
Turu mb a, no exisl : . . . Taru mba.
T usar, /la existe. .• . . . A tu sar .
Tu stu s, no existe , , ... Testuz .
se
IlI C E )I AI ..
ot:B E DEC I RS E...
Undurri ales, no ex iste .
Uñe tad a ; Une re tada ,
n o existe
.
A ndurriales .
Uñada; Uñarada,
V
Vado; Vaho (145) .. ..
Vagu ear (146) en sentido do, . . . . . • • • • . •
Váido, I/U existe... . . .
Vals e, 1/0 existe • . . . .
Vidro, anticuado
.
Vejía, no existe
.
Ve nudo, no existe
.
Vcrdescuro, anticuado.
Verija, n o existe.... . . .
Vinería, no existe.• . . .
Vina te ro, no existe... . .
Volcanada , n o existe , .
Vu elto (147), en sentido de
.
Va hear.
Vahído, Vaguido
Vals.
Vidrio.
Vejiga.
Venoso,
Ve rdusco .
Vedija.
Vin ate ría.
Vin ater o. Viñader o. Viñador,
Bocanada.
V uelta .
1;:.,1..
y
Yeguarizo, anticuado ..
y crbatero ( 148), en
sentido de
.
A
t
iu~
"Ii
Yegüero.
f
rO.
,/
I
Pa stero.
¡f.
1.'
I I~
z
Z alzaparrilla, no existe Za rzaparrilla.
Zancaj udo, 1/0 existe.. Za nc ajoso. ' 1
f " oo)
Z angorri ar , no existe , Z a ngarre~r'r "
Z anoria, no existe. . . . ' Z anahoria. 01'
. .,. ,( '\' 1
lA
r~
J'
r. fl
. . . .. . . .
I_
(
, '1
.H
,\
2
.l
::o
J
f.
CORRECCIONES I.EXIGRÜ·I CAS
VER B OS lt EGUIJ ARES.
A
UE BC
INDIcAtn 'ü.
UEHE
l : D I C E )lAl. .
A bs ue rb
D.: C'R~r..
Absorbo.
Acogoto.
A cóp io .
Acuchi llo .
A d écuo .
A copéo
A cuch illéo
A decúo
A filéo
A gen c éo
A gobéa
A golpéa
A gracéa
A g ravéo
Agréo
A g uij éa
A g uijona . Oo
A ir o
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
.
.
Agóbia.
Agolpa.
Agrácia .
Agráv io .
Agrío .
Aguija.
A g uij on éa .
Airéo ( 15 0) .
Aj ornalea
.
Aj ornala .
A c ogo t J~ O
Afilio.
Agéncio.
Aj uicéa
.
Ajustic éa
.
Ale rt éo
.
Alij e r éa
.
A lí nio
.
Aliv éo .. . . • . . ....
Alrnacen éo
.
A m a rtill éo
.
Amoblo ( 15 1)
.
Am pl éo
.
Aniego ( 152 )
.
Alerto.
Al ige ra.
Al in éo.
A liv io.
Almacen o.
Amartillo.
Amueblo.
A m plío.
A nego.
Aniñ ea
.
An iña,
Ansea
Antícu o
A palabréo
•\pi son éo
.
.
.
.
Aporqu éo
.
A ns ia .
Anti cúo ( 153)
A pala bro.
Api son o.
Ap or co.
Aporro
Ajuíc ia .
.
Aporreo.
Ajnstlcia.
Arri ó ...•.•... . ..
Arrío.
Arriejo
Arrie~go.
.
(119 )
A ala réo
A sfix éo, a", a
Asocéo
.Asuel o, as, a
Atie nto ( 154 )
A tén uo
.
.
.
.
.
,.
Atierre ( l.'í5)
Atiesto ( 15ü)
.
.
Atron o , as, a
Ave réo
A zad on éo
A zogu éo
.
.
.
.
Az uléo
.'.
1) J,;C llt~r..
Asala rio.
A s fix io, ias , ia,
Asócio.
A 010, as , a.
Atento.
Atenúo.
Ate rro.
Atesto .
Atrue no , as , a.
A verío.
Aza dono.
A zogo.
A zulo.
B
BaJéo, as, a
Balad ron o , a s, a .
Baldéo, as , a, ( 158)
E ar de an do.
Barre n éo, as, a
.
Be n e ficéo
.
Boch éo, as, a
.
B roc éo , a~, a
o •
o •
•
••
o
•
•
••
Bajo, a , a ( 157.
Ba ladrcnéo, as , a
B aldo, as, a.
Bard an d o.
Barreno, as, a.
Ben e ficio. .
Boc ho, as , a.
Brozo, as , a .
e
Cabest réa ( 1!í9 )
Cambalac ho
Ca mbéo
.
.
.
Cap itul éo, as, a
.
Ca réa( 160)
.
Carpinter éo, as, a . .
Catéo , as, a
.
Co dicéo, a~ , a
Colu m péo, as, a
.
.
C umbéa
Com e rc éo, as, a
.
Compe ndé o, as, a ..
Compite (161) .....
o
Cambalac héo
Cá mbio .
Ca pi tulo, as, a .
Caria.
Carpinteo , as, a.
Cato, as, a.
Codicio ,' as, a .
Colúmpio , ia s, in,
Comba.
Comé rc io, ias, ia,
Com pen d io, ia s, la.
Compete.
SOBRE LA LEr; GUA CA ST E L LAll".\ .
SI: V I C!: MA
r.,
DE S}; IIF.C JRS E .
Co nce pto, as, a
.
.
C on ciléo, as, a
Co n dimiento, as, a .
Co nfere n céo , as, a .
Co ng en éo, as, a
.
Con sue no, as, a
.
Contagéo, as , a
.
Continuo, as, a
.
Contra r éo,Con tra rio
Copéo , as, a
.
Custod éo, as , a
.
C hampnrréo, as, a. .
C hirréo, a s, a
.
Con cept úo, as, a.
Con cíli o, ia , ia .
Co nd ime n to, as , a.
Confer éncio , ia s , ia .
Congénio, ias, j a,
Co n son o, a s, a .
Contágio, ias, ia,
Co nt in úo, as, a .
Contra rio, ias, ia.
C ópi o, ia s, ia.
Custód io, ias, ia.
C harnp urro, as, a.
Chirrío, ias, ia.
D
D efi e ro, D ifiero
D eIí ni o, as, a
D e lir é'), as, a
D escarré r , as, a
Desconcept o, as
Desgrac éo, as
D es mielo, as
D e sm em oréo
Desov ill éo, a s
D e sp iarlo, D espío,
.
.
.
.
.
.
.
.
.
u'
( 1(2)
Delineo, as, a.
D eli ro, as, a.
D escarrío, ias, ía.
Descon cep tú o, as.
Desgra cio, ias.
D esm el o, as.
Desme morio.
Deso villo, a- .
De speado,
D esp éo , as.
D esq uic éo, a s
. Desquic io, ias,
D esti e rnplo, a ~ . a . De s te mp lo, as , a .
Dctiento, a", a
. D r-tc u lu, as . a .
D ic ip lin éo, as, a . Dis cip lin o, a s , a.
D ifc re nc éo, as , a . Di fe ren cio, ias, ia.
Di gero, eg, e
. D igi ér o, e s, e .
Dilig en céo, a s, a . Di ligén ci o, ias, ia.
Disvaréo . .. . . , . D esv arí o, ías, ía.
Di vorc éo, as , a
. Divor cio, ias, in,
Domeñ éo, as. a
. Dome ño, as, a.
En clleclo, as, a.
En galano, as, 3 .
E nj uicio, ias, ia.
E nm elo, a s, a.
Enredo, as, a.
E ntibio, ias, ia.
E n treg o, as, a.
E n v icio, ias , iu.
Envidio, ias , ia ,
E p ilógo, a s, a.
Episód io, ias, ia,
Yerro, as, a.
E .caramuzo. as , a.
E scarcero, a-, a .
E scobo, as , a.
Esep to,' as, a
.
E sfór zo, as, a
E ~p a c é o , as, a
E ponj éo , as , a
E s puel éo, as, a . , .
.
.
.
.
E x ceptú o, a s, a.
E sfuerzo, as , a.
(163)
,
.
Encanuto, as, a (164)
E namo ric o, as , a.
Encanuto, as, a.
E scoto, as, a.
E spacio, ias, ia.
E sponj o, as. a.
E spoleo. as, a.
E stre mezo, es, P .
E v ácuo, as, a .
E vid éncio, ia s, ia.
Exp atrio. ías, ía.
Exte n úa , as, a.
E stre rnezco, e , e . .
E vacúo, as, a
.
E v iden c éo, as, a .
E xp atr éo, a , 3( 166)
Ext énuo, as - a. . ...
] ]1
F astid éo. as. a
Fer éo, ~. s, a
.
.
F e tej éo, as, a
F iléo, as, a
Fil osoféo, as, a
.
.
.
Ftech éo, as, a
.
F ol éo, as, a
.
F or cej éo, as , a .. , ..
Fulguréo, as , a . ...
Fa, tíliio, ias. ia.
Ferio. ias, in.
Festej o, a s, a .
Fílio, ias, ia.
F olos ófo, a s, a .
Fl e ch o as, a .
F ólio, ins, ia ,
F orcej o , as, a.
Fu lgu ro, a" a.
G
Efcl úo, as, a.
Ej eclltório, ia s , ia.
Emperno, as, a.
E mp eoro , as, a.
IH: Ia : IJF:Gln SI : .
Enclu eco , as , a
.
E ng al an éo, as a
.
Enj llicéo, as, a
.
En mi el o, as, a
.
En ri edo, as, a
.
E ntibéo, as, a
.
E ntri ego, as, a
.
En vic éo, as, a
.
En vide ó, as, a
.
E piloglle ó , as, a
.
,
E pisod éo, as , a
Erro, as, a
.
E scaramuzs o, as, a .
E scar ce la , as, a (165)
E scob éo, as, a
.
E s cotéo, a", a
.
E
Efe ct o, as , a
.
Ej ecutor éo, as, a .
.
E m p ie rn o, as, u
Ernpioro, as, a
.
En am ori sco, as, a,
19
S E .H CF: ;\1.\1. .
Galop éo, as, a ( lü í)
Galop o, a". a.
Gnru gan do: garugó,
etc
.
.
Glo réo, a ~ , a
Gr áduo, as , a
.
C uru a ndo: ga ruó .
Gl orio, ías, ía, ( 168).
Gr ad úo, a s. a.
Guinéo, as, a
Guiño, as, a.
.
CORRECCIONES LEX¡GRÁFIC.U
20
N
H
50 E
DI:BE DE CIRSI:.
Di C E :NAL .
Hachado: hacharon.
Ha stío, as, a
Hinchi endo
Hi stor éo, as, a
Hoc iqu éo, as, a.
.
.
.
Hacheado : hachearon.
Há stio, ias, ia.
Hinch endo.
Hi storio, ias, ia.
H ocico, as, a.
I
Ignovo, a ', a, (169)
In dustr éo , as, a. .. .
In fat uo, as, a .• . . .
In genéo, as, a.... .
Insinúo, as, a •. .. .
Int errn ed éo, as, a ..
Inventaréo, as, a...
In novo, as, a.
In dustrio, ías, (170)
In fatúo, as, a.
In gen io, ias, ia,
In sinú o, as, a.
Int errn édio, ias, ia,
Inventario, ias, ía,
J
Je ringu éo, as, a.
J ornal éo, as, a .. ..
J ustiprecéo, a , a . .
Juzjo, as, a
.
.
.
Ne gócio , ias , ia,
Noticio, ias, ia.
o
Oblicú o, as, a
.
Obsequ éo, as, a
.
Océo, as, a
,
O d éo, as, a. . . . • • . ,
Oficéo, as, a
.
Ordeñ éo, as, a ... . •
Orill éo, as, a..•. ..
Ovill éo, as, a
.
.
Oxij en éo, as, a
Oblicuo, as , a.
Obséqui o, ias, ia.
Ócio, ias , ia,
Ódio, ias, la.
Oficio, ias, ia.
Ordeno, as, a.
Oríll o, as, a.
Ovillo, as, a.
Oxij éno, as, a.
p
J erin go, as, a.
Jornalo, as, a.
J ustipr écio, ia s, ia.
J uzgo, p S, a.
L
Licencéo, as, a,
Lid éo, as, a
.
Lic éo, as, a
.
Lu stréo: l ústrio, as..
DEIIE DECIRSE.
SE DICE MAL.
Negocéo, as, a
Noticéo, as, a,
Licéncio, ias, ia.
Lídio, ias, ia , •
Licio, ias, ia ,
Lust ro, as, etc.
M
Malefic éo, as, a
. Maleficio, ias, ia,
Mali c éo, as, a
. Mal icio, ias, ia.
l\Iancorn éo, as
. Mancorn o, as.
Manipul éo, as, a . Manipúlo, as, a.
Martill éo, as, a
. Martillo, as, a.
1\1 enosprecéo, as, a . Menosprécio, ias, ia
Mezquin éo, as, a . Me zqu íno, as, a.
Mielo, as, a
. Melo, as, a.
Miguéo as a
. Migo, as, a.
Mistur éo, as, a.. ..• Mist úro, as, a.
. Iordi squ éo, as, a .. Monj i .co, as, a.
Mormuro, as, a ..•• Murm uro, as, a.
P aléo, as, a
.
Parod éo; as, a
.
Pasq uin éo, as, a .
Pechéo, as, a
.
P en dcn c éo, as, a .
Peni tenc éo, as, a . .
Per eg-in éo, as, a .
Perfuméo, as, a
.
Perp étuo, as, a
.
P er sino, as , a
.
P ertrech éo, as, a .
Pespu nt éo, as, a
.
Piféo, as, a
.
Pl agéo, as, a
.
Prelud éo, as, a....•
Pr esag éo, as, a
.
Presen céo, as, a
.
Pr esupuestúo, as, a.
Prorned éo, as, a
.
Promi scúo, as, a
.
Providen céo, as, a . .
Pruden c éo, as, a . ..
Pul seó, as, a. (172) .
Punt éo, as, a (173)
Púntuo, as, a . ..• ..
Palio, ías, ( 171).
Par ódio , ia s, ia.
P asqu ino , as, a.
Pe ch o, as, a.
P end éncio, ias, ia.
P eniténci o, ia s, ia.
P er egríno, as, a.
Perfumo, as, a.
Perpetúo, as, a.
Per signo, as, a.
Pertrecho, as, a.
Pe spunto, ~~, a.
Pifio, ias, ia,
Plá gio, ias , ia,
Prel údio, ias, ia .
Preságio, ia s , ia.
Pres éncio, ias, ia,
Presupongo, es, e.
Pr omédio , ias, ia.
Promiscuo, as, a.
Providéncio, ias, ia,
P rudéncio, as, a.
Pulso; as, a.
Punto, as, a.
Puntúo, as, a.
SOBRE LA LENGUA CAST ELLANA.
Q
SE
DI CE MAl ••
8E
D EB E D E CIR SE .
QUf'braj éo, as, a .
Quer o, es, e
.
Qu int eo, as, a .. .• .
Qu ebraj o, as, a .
Qu iero, es, eo
Q uinto, as, a.
R
Rab éo, as, a...• . ..
R adéa..
oo. oooo
Raj o, Raj éo (174) ..
R an céo, as, a o. o .
Raj un o, as, a
.
R astrilléo, as, a
o
R efrigeréo, a&, a o..
Repech éo, as, ao . oo
Repudéo, as, a. o .
Resab éo, as, a
Resfalo, as, a
.
Refrío, as, Il , • • o.. o
R e iden céo, as, a .
R espa ldéo, as, a
o
R e ver en c éo, as, a ..
Rocéo, as, a. oooo. o
Ruméo, as, a
.
0
•
•
o
o
R ábio, ias, ia.
Rádia.
Rasgo, Ra sgu éo.
Rá ncio, ias, ia,
Rasguño, as, a.
Rast rill o, as, a.
Refri&ero, as, a.
Rep ech o, as, a.
Repúdio, ias, ia,
Resábio, ias, ia,
Resbalo, as, a.
Resfrío, ías, in.
Rc sid énci o, ias, ia,
Re spaldo, as, a.
R e veren cio, ia s, ia,
Rocío, ías,
~
•
•
•
( 175)
Rumio , las, ra
s
Salar éo, as, a
o
Saliv éo, as, a.. o .
San tigúo, as, a
o
Sentencéo, as, a .
Sej o, as, a.. . oo'
.
Si lencéo, as, a. o
Sitéo , as, a .. oo' . . o
Si to, Sít uo, as, a o. o
So frenéo, as, a. o. oo
Sostituyo, es, e . . oo
Suelvo, es, e ...
Su e rbo, es, e. oo. . .
Su stanc éo, as,
0
o
ü
,
•
•
o o
•
Salario, ias, ia.
Salí vo, as, a.
Santíguo, as, a.
Sent en cio, ias, ia.
Se.. go, as, a.
Sil éncio. ias, ia,
Sit io, ias, ia.
Sitúo, as, a.
Sofr en o, as, a.
Su stituyo, es, e.
Solvo, es, e.
Sorbo, es, e .
Su stancio, ias, ia.
o •• ••
DICE M .U ..
DEBE DECIRSE.
Tarasqu éo, as, a.. . .
Tercéo, as, a . o
o
T erraplen éo, as, a . .
T estimonéo, as, a o.
T iempl o, as, a
.
Topéo, as, a
oo
T opetéo, as, a.
.
Tu erno, as, a . . o .
T racciono, as,a ( 177)
Tranquéo, as, a (178)
T arasco, as, a.
Tércio, ias, ia.
T errapleno, as, a.
Testimónio, ias, ia.
T em plo, as, a.
Topo, as. a.
Topeto, as, a.
T orn o, as, a.
Traiciono , as, a
Tranco, as, a;
atranco, as, a.
Transo, as, a. ( 179) Transigo, es, e.
Trinéo, as, a
. Trin o, as , a.
T ripu léo, as, a.. o. • Tripulo, as, a.
Trisqu éo, as, a.. .
Tri sco, as, a.
Triunféo, as, a ( 1 O) Tr iunfo, as , a .
Tu ew , es , eo . . o.. o Toso, es, e ,
o
•
•
o
°
•
u
Ulceréo, a8, a .. . o.
Ungüe nto, as, a(1 1)
Ulce ro, as, a.
Unto, as, a.
Va c éo, as, a
.
Vana gloréo, as, a.. o
Vapuléo, as, a.. ...
Var éo, as, a, ( 182)..
Vendiméo, as, a .
Vicéo, as, a
.
Vidr éo, as, ao . o. o .
Vigéo, as, a .... o. o
Vacío, ías, ía.
Vanaglor io, ías, ia,
Vap ulo, a , a.
Var ío, ías, ía.
Vendimio, ias, ia,
Vicio, ias, ia.
Vid río, Í:1 , ia,
, rígio, ias, iu,
z
Zanj éo, as, a
o
Zurr éo, as , a
o..
Zurriagu éo, as, a o .
Zanj o, as, a.
Zurro,
3 5, 3 .
Zurriago, as, a.
PRET}:R ITO .
A
T
T ajéo, as, a. o • • o o •
Tapéo, as, a..
Talaréo, as, a (176) :
21
T ajo, as, a.
T ápio, ias, ia,
Tarar éo, as, a,
1 I
Acogotié, aste, o.. • Acogoté,
.A g uij onié, aste, ó . • A guijoneé,
Acarrié, aste, Ó • o o A carreé,
e tc.
"
"
22
COR R ECC IONE S L E XI GR ÁFI CA S
~ ..;.
[J E B E
JJl:BE UE CI RS E .
nlCl: )f.\L.
Aguj erié aste , Ó • ••
A iné , aste , Ó• • •• • •
Ajornalié, a. te, Ó•• •
Aligerié, a 'te, Ó• • ••
Alinié, a te, ó ... ..
Almaceni é, aste, Ó .
Ap¡.bbri é, aste, Ó• •
A pedri é, aste , Ó• • • •
Ap i é, aste , Ó••• •• •
Api soni é, aste , Ó• • •
Ap orrié, aste, Ó••••
Arriej é, aste, Ó••••
Asoli é, aste , ó . . ...
Au gué, aste, Ó•• •••
Azad oni é, aste , ó . •
etc.
Agujereé,
A ireé,
Ajornalé,
Aligeré ,
Alinée,
Almacené,
Apalabré,
Apedreé,
Apeé,
Api oneé,
Aporreé,
Arriesgu é,
A soleé,
Agü é, Ahogu é "
Azadoné,
B
Babosi.... aste, ÍJ•.••
Baji to, aste, Ó• • •• ••
Baladroni é, aste , Ó• •
Baldi é, aste, Ó (184)
Bard i é, aste, ó ... . .
Barreni é, aste , Ó • • •
Bolti é. aste, ó
.
Boquié, aste, ó
.
Broci«, a te , Ó• • • • •
Babose é,
etc.
Baj é ( 183),
Baladroneé,
Bald é o Balde é .,
Bardé,
Barrené,
Bolteé,
Boqu eé,
Brozé,
e
Capitulié, a te, ó ...
Cabeci é, ast e, Ó••• •
Cái , á iste, ió
.
Cambalaché, a 'te, ó
Calleji é, aste, Ó• • • •
Campié, aste, Ó••••
Caracolié , aste , Ó••
Carpinterié , aste, Ó.
Cati é, aste , Ó • • • •••
Cojié. aste, Ó• • •• ••
Champurri é, aste , Ú.
D
De ferí, Diferí ( 185)
Delin ié, aste, ó.. • :
De sconcerté, aste, ó
Desmielé, aste, Ó ••
Despi é, aste , Ó• • •••
Diciplinié, aste .....
Desme lé,
De speé,
Disciplin é,
etc.
Empiern é, aste, Ó• •
Empioré, aste, Ó •••
Enamorisqu é, aste, ó
Encanuté, aste , Ó•••
Engalanié, aste, Ó ••
Enmielé, aste, ó . ..
E scaramuzié , aste, Ó
E scarcel é, este, Ó••
Es cobi é, aste , Ó••• •
E scotié , ast e, Ó• • • •
E septé, aste, Ó•• •••
E sponjié, aste, Ó•• •
E spueli é, aste, Ó•• •
Empern é,
Empeoré,
Enamoriqué,
Encanuté,
Engalané,
Enmelé ,
E scararn u zé,
E scarceré,
E scobé,
E scot é,
Exceptué,
E sponj é,
E spole é,
etc.
F e ~tej é ,
etc.
F
F estegié, aste, Ó••••
F orc ej i é, aste, Ó• • ••
Fulgurié, as te, Ó•• •
De lin ée ,
et c.
Desconceptué, "
F orcej é,
Fulguré..
G
Galopi é, aste,
Garugó
etc.
Capitulé,
Cabec eé,
Caí, íste,
Cambalache é,
Call ejeé,
Campeé,
Caracole é,
"
Carpinteé,
Caté,
Cojeé,
Cham p urré,
llEC IItSl:.
•
Ó••••
.
Galopé,
Garu ó,
H
Haché, ast e, Ó• •• • •
Hociqui é, aste , Ó•• •
Ha ch eé.
Hociqué.
I
16no\' é, aste , Ó.. . . •
Innov é.
,J
J adi é, aste, Ó• • • • • •
J aquié, aste, Ó•••• •
J ara nié, aste , Ó •• • •
J er ingu ié, aste, Ó•••
J orn alié, aste, Ó••••
Juzj é, aste, ó•.• •••
J adeé.
J aqu eé.
J aran eé.
J erin gu é.
Jornalé.
Juzgué.
e tc.
SOBRE LA LENGUA CASTELLA NA.
23
T.....J
SE
Ill CE ..\JAL.
Lustrié, ast e ,
ó
•
DEBE
•
•
•
DECIRSE.
Lustr é.
M
Man cornié, aste , ú. .
Manipuli é, ast e , Ó••
M ezquini é, ast e , Ó••
Mi el é, aste, ú. "
.
Miguié, aste , ó
.
Misturié, aste, Ó•• •
Mordisqui é, aste , iú
Mormur é, aste, Ó• ••
Meni é, aste , ió . . ~ .
Mi é, inst e, i ó• .•• ••
Man corn é.
Manipul é,
Mezquiu é.
l\l el é.
Migué.
Mi sturé.
M ordisqu é.
Murmuré.
M en eé.
M eé.
S E DI CE l U L .
Sejé, aste, ó
.
Sit é, aste , ó
.
Sofre ni é, iastc, ió .
Sope tié, iaste, iú " .
Sos tituí , iste , Ú. • • •
Ocié.
Oxijen é.
p
I'asquini é, ia ste, ió.
Palmi é, inste, Ó••••
Per egrinié, iaste , ió.
Persin ú, aste, Ó• •••
Pcspun ti é, ia ste, ió.
Pesta üan do ; Pe tañ é , e tc
,.
.
Pr esupuest é
Pul si é, inste , ió
.
Punti é, inste , ió
.
Pa squi n é.
Palmeé.
Per egriné.
P ersign é.
Pespunté.
Pestañ eando ; Pe '·
ta ñe é.
Presupuse. C)
Pulsé; Pulseé ( 186)
Punté (187) .
Q
Quebrajié, ia stc, ió.
Quintié, iaste, ió ...
Se sgué.
Sit ué.
Sofrené.
Sop ete é.
Sust ituí.
T
Nalgu eé.
Niñ eé.
o
Ociosi é, aste, Ó• . • •
Oxij eni é, aste , Ú.
Ra;,gu é; Rasgu eé.
Ra sgul1 é.
Ribet eé.
Resfri é.
Resp ald é.
Revolot eé.
Rod eé.
s
N
Nalgui é, iast e , iú . .
Niñi é, aste , Ó•• • • • •
D EBE DEC I RSE .
Rajé; rajié, etc, ( 188)
Rajuñé, ast e, ó . " .
Reb eti é, iaste , ió ..
Re frié, iastc, ió . . ..
R espaldi é, iaste, ió .
Re volotié, iaste, iú. .
Radi é, iaste, ió ... .
Quebraj é.
Quinté.
( ") De presuponer; porque no hai presupuestar, como queda ya advertido.
Tajié, iaste, iú
.
Tala rié, iaste, ió
.
Ta rasqui é, iast e , ió .
T erraplen i é, aste, Ó.
Topi é; Topeti é, etc .
T raccioné, aste , ó ..
Tranqui é, iaste, ió . .
Transé, aste, ó.... .
Taj é.
Tarareé (189).
T arasqué.
Terraplen é.
Topé; Topeté.
T raicioné.
Tr an qu é.
Transij i , iste, ió,
Traqui é, iaste, ió
(190).
'I'raqneé ,
T risqu é.
Trisqu i é, iaste
.
Ungúent é ,
.
.
u
a :te . ú
( 19 1)
..
U sufruc té, aste , ó ..
Unté .
Usufruct u é.
Vapuli é, iaste , ió
Vari é, iaste, ió
Vapulé.
Va reÍ' ( 192).
.
.
z
Zanji é, inste, ió
. Zanj é.
Zurrié, ia ste, ió
. Zurré.
Zarandié, iaste, i6 .. Zarandé.
CORR E CCIONES LEXIGR,, 'I CA8
B
IMPERATIVO .
U KB E nEC IRSE.
SE DI CE M .U..
Baj éa, ce, een . . . ..
Bard éa , ee, ee n . •. .
Barreu éa, ee, ee n . .
Ben eficéa, ee, ee!! . .
Brocéa , ee , ee n ....
A
DE BE
Ab su erbe, a, an .• ••
A cop éa, ee, een . . . .
Acuchilléa, ce, ee n
A filéa, ce , een ( 193)
A gen céa , ee, ee n .
Agobéa, ce , een
.
Agolpéa, ce , ee n .
A gracéa, ce, ee n .
Agr av éa, ce , een .
A gr éa, ce, een
.
A gu ij éa, ee , ee n .
Aj orn aléa, ee , een ..
Ajcic éa, ce , ee n ...
Ajusticéa, ce , ee n . .
Alertéa. ce , ee n
.
Alijeréa , ce , een .
A lín ia, ie, ien
.
Ali véa, ce , een
.
Alma cenéa, ce , ee n.
AmartiIléa , ce , een.
A mpléa, ee, een . . .
Aniega , ue , uen ,
( 194)
.
.
A nséa , ee , een
A palabréa, ce , een ,
A pison éa, ee , een ..
Al'úrra, t' , en. "
.
A r ria, ie, ien
.
A rr iej a, e, en
.
A saler éa, ce, een .
Asfixéa, ce , een
.
.
Asocéa, ee, een
A su ela, e, en
.
At énu a, e, en
.
Atrón a, e, en
.
A ver éa, ce , een
.
Azadonéa, ce, ee n.•
Azog uéa , uee, ueen,
Azuléa, ee, een ••.•
Báj a, e, en.
B árda, e, en.
Barr éna, e, e n .
Ben eficia, ie, ien ,
Broza , e, en .
m.c msn.
Absorbe , a, an.
A cópi a, ie, ie n .
Ac uch ílla, e, en.
A filia, ie, ien.
Agénc ia, ie, ien.
A góbia, ie , ien.
A gólpa, e, en .
A g r ácia, ie , ien.
Agr ávia, ie , ien.
A gría, íe, íen.
Aguíja, e, en .
Aj ornála, e, en .
Ajuícia , ie , ien .
Ajusticia, ie, en .
Al ért a, e , en .
A lij era , e, en .
Alinéa, ee, cen o
Ali via, ie, ien .
Almacena, e, en.
Amartílla, e, en.
Amplía, íe, íen.
Anega, ue , uen,
An sia, ie , ien,
Apalabra, e , en.
Apisóna , e , en.
Aporréa, ce, een .
Arría, ie, íen.
A riesga, ue , uen .
A salária, ie, ien.
Afíxia, ie, ie n.
Asócia, ie , ien.
As óla , e, en .
Aten úa, úe, úen .
Atruéna , e, en .
A vería, íe, íen.
Azadóna, e, en ,
Az óga, ue , uen,
Azúla, e, en.
e
Ca mb alác ha, e, en.,
Cambéa, ce , ee n .. .
Capituléa, ce , een . .
Ca rpinteréa, ee, een
C hampurréa, ce, een
Chirréa , ee, ee n.. ..
Codic éa, ce, ee n. . .
Colum péa, ee , een. ,
Co rnerc éa, ce , ee n ..
Compendéá, ee , ee n
Concépta, e, en. . . .
onciléa, ee , ee rr. . .
Conferenc éa, ee , een
Conjen éa, ee , een . .
Consuéna ,e, en . . . .
Contaj éa, ce , een . . .
Contínua, ue , ue n ..
Contra r éa, ee , ee n . .
Copéa , ee, ee n . .. "
Custodéa , ee , cen . .
Ca mbalac héa , ee ,
ee n,
Cámbia, ie, ien .
Capitúla, e, en.
• Carpin tea, ee, ee n.
Champúrra, e, en .
C hirría, ie, íen .
Codicia, ie, ie n ,
Col um pia , ie , ien .
Co mércia , ie , ien ,
Comp énd ia , ie, ien .
Con ceptúa , úe, úen ,
Concilia, ie, ien .
Confer éncia , ie , ie n
Congénia, ie , ien.
Con sóna, e, en.
Con tájia, ie, ic n ,
Continúa, úe, úen.
Contraría, íe, íe n.
Cópia, ie , ie n,
Cu stó dia, ie, ion.
D
D elínia, ie , ie n .....
Descarr éa, ee, een . .
D esconcépta, e, en .
Desgra céa, ee, ee n. .
Desmi éla, e , en .. . .
De smem or éa, ee , ee n
Desti ernpla, e , en ..
Det ienta, e, en.....
Di ciplin éa, ee, ee n . .
Difer en céa , ee, een.
Dili gencéa, ee, een,
Deli néa, ce, ee n.
Descarría, íe, íen,
Desconceptúa , úe,
úen .
D esg rá cia, ie , ien.
De smé la , e, en.
Dem em oría, íe, íe n ,
(195 ).
Destempla, e, en .
Det en ta, e, en.
Disciplina, e, en.
Difer éncia, ie, ien ,
Diligéncia, ie , ien.
SOBRE LA 'E NGUA
'E meE MAl..
CA~TELLA NA .
Disvaréa, ee, een ...
Divorcéa, el', een . .
Dome ñen, ce, e cn ..
De svaría, íe , ien,
Divórcia, ie , ie n ,
Dome ña , e , en .
E
Eféctua, ue, uen ... Efectúa, úe, úen ,
Ejeclltol'éa, ee, ec n, Ejccutória, ie , ien ,
Empi érna, e, en
. Empérna, e, en.
Empióra, e, e n
. Empe ora, e, e n .
Enc!ueca, e, en
. En cuecla, e, e n.
Eujuicéa , ee, ee n .. E nju icia , ie , ien .
Enmi cla , c, en
. En mel a , e, en.
Enricda , e, en
. Enreda, e , e n.
Entibéa , ee , ee n . Entibia , ie , ien.
Entri ega , e, e n
. Entrega , ue , u en ,
Envicéa, ce, ee n . Env ici a , ie , ien .
Envid éa, ee , ce n . Envidi a , ic , ien ,
Epilogu éa, uee , u een Epil óga, u e, ue n,
Episod éa , ee, ce n .. Episódi a, ie , ien.
Erra, e, e n
. Yerra , e , en.
E scar arnu zea , ce,
ee n
. E sca ram uz a , e , e n .
E scobéa , ee, een . E sc óba , e , en .
E septa , e, e n
. Exceptúa, úe, úen.
E spac éa, ce, ceu . E spa cia, ic, ien.
E sp onj éa, ee , een . . E sp énj a, e, e n.
E spu cl éa , ee, ee n .. E sp oléa , el', ee n.
Evacúa, úe, úen . . .. Ev ácu a , II C, u en .
Evidenc éa , ee , ee n , Evid en ci a, ie , ien,
Expatr éa, ee , ee n .. Expat ria , ie , íen ,
( HJ6).
Extén ua, c, cn .. ...
25-
G
DEBE DY.CIR SE .
n: DI CE M .I!..
n t: BE DE CIR S F.. .
Ga lopé a, ee, ee n .
Ga'ruga , ue
.
Glor éa, ce, ee n
.
Gr ádua, ue , uen . •.
G uiil éa, ee , ee n . . . .
Gal óp a, e, e n (199).
Garú a, úe, úen,
Gl oria , íe , íen(200).
Gradúa, úe, úe n.
Guiña, e, e n.
H
H acha, e, e n
H astía , íe , íen
H is'or éa , ce , een
.
.
.
Hociqu éa, ee , een . .
H ách éa , ee , ee n .
H ástia, ie, ien ,
H istoria , íe , íen,
(20 1) .
H ocíca , ue , uen .
I
Industréa, ce , ee n ..
I ndustria , ie , íen
In fat ua , ue , uen
.
In gen éa, ee, een .
In sin úa, u e , uen .
I n te rme d éa , ee , een
Inven tar éa, ce, een.
(20:J).
I níat úa, úe , úen, ,
Ing énia, ie, ien.
Insin úa, úe, úen.
:ntermédia, ie, ien ,
In ven ta ría , ie, íen.
(203) .
J
J ering u éa, uee , uce n
J ornal éa, ee, ee n . . .
J ust ipre c éa, ee, een.
Juj a , e, en
.
J e r inga, ue, uen.
J or n ála, e, en .
J ustip réc ia, ie, ien .
J uzga , ue, uen .
E xt enú a , úc, úen .
L
F
Fa stid éa, el' , cen
F eréa , ee, ce n
Fe st cj éa, el', ee n
L icen c éa , ee , /len ..
F astídii, ie , ien ,
.
.
F éri a , ie , ien.
.
F est éj a , e, en.
Filéa , e l', c en
.
Filosoléa, ec, een ..
Flech éa, ee, ce n .. .
Foléa, ee, cen . ..••
Forcejéa, ee, ecn..•
Fulguréa, ee, een . .
Lid éa, ee, ec n
Li céa , s e , ec n
Lustr éa, el' , ce no
.
.
.
L icén cia , ie , ien.
Lidia , ie , ien .
Licia , ie , ic n.
L ústr a, e, e n.
Fília, ie, ien (197) .
Filosófa , e, en .
Fl écha , e, en ,
Mal efic éa, ee , e en ..
M al c fícia , ie , ien.
Fólia, ie , ien (19 ).
Forcéja, e, en.
Fulgúra, e, en.
Malic éa, ee , een .•.
l\Iancornéa, ee , een.
. Manipul éa, ee , een ,
l\Ianc órna, e , en.
Manipúla, e , en.
Malicia, ie, ien,
26
CORRECCIONES LEXIGR .\FI CAS
U ¡';U E
SI : lU C E )1.\1..
D E CIR SE.
s .~
een Provid éncia , ie, ien
ce, een . Prud éncia, ie , ien,
ee n
. Púlsa , e, e n (204 ).
ee n
. P únta, e, en (205) .
uen
. Puntúa, úe, úen ,
Mart ílla , e, en.
Providen c é~ e e ,
~l eno sprecéa , e e , e en
Mcnospr écia , ie ,
ien.
Mezquina, e, en.
M éla, e, en.
Mist úra, e, en.
Mordisca, ue, uen.
Prud en céa,
Pul sea, ee ,
Punt éa, ce,
Púntua, ue,
M e zquin éa , ce, een .
•\-liela , e, en
.
Mi stur éa, ee, ee n . .
M c rdi squ éa, ce, een
N
N áusia, ie, ien
Xegocéa, ce, een
Notic éa, ce, ee n
.
.
.
N au sea , ee, ee n.
Negóc ia, ie, ien.
1 oticia, ie, ien.
o
Oblic úa, úe, úen. " .
Obsequéa. ce, een . .
Ociocéa. Océa
.
Odéa, ce, een
.
.
Oficéa, ce , ¿e n
Ordeü éa, ce, een .
Orilléa, ee, een
.
Ovill éa, ce, een
.
Oxijenéa, ee , een .
Ob licua, u e, ue n.
Obséqu ia, ie, icn,
Ócia, ie, ien ,
Ódia, ie, ien.
Oficia, ie, ien.
Ord éna, e, en.
Orílla, e, en.
O villa , e, en.
Oxijén a, e, en.
Q
Qu ebraj éa , ce, een .
Quinteá, ce, een . ..
Qui squil1éa, ee, ee n
Qu ebrája, e, en.
Quinta, e, e n.
Qui squílla, e, en.
R
Ran céa, ee een .. .. Rán cia, ie, ien.
Rastrill éa, ee, een .. Rastrilla, e, en.
Refrigeréa, ce, ee n. Refrigera, e, en.
Rep echéa, ce, ee n . Rep éch a , e, en.
Repu d éa, ee, ee n .. Repúdia, ie , ien.
Resabéa, ee, een . . . Resáb ia, ie, ien.
Residen céa, ce, ee n . Residén cia, ie, ien.
Respald éa, ee, ee n.. R e sp áld a , e, en':.
R c vere n c éa , ce, een R e ve r éncia, ie , ien.
.
Rocéa, ee , een
. P ocía, ie, íen ~
•
•
•
(206}
Rum éa, ee, ee n
. Rum ia , le , len
s
p
.
.
Pasquin éa, ce, een..
Pechéa, ce, een . .. .
Pend e n c éa , ce, een .
Penitencéa, ce, ccn ,
Peregri n éa, ce , een .
Perfum éa, ee , een . .
Perpetua , ue, nen . .
Per trech éa, ee , een .
Pespunt ea, ce, ee n ,
Piféa, ce, een
.
Plagéa, ce , een
.
Prelud éa, ee, ee n .
Presajéa, ee, een .
Presen c éa, ce, een ,
Pru supue stea, Presupone
.
Promedéa, ce, een .•
D EBE D E CIIt S C.
VI C E )l AL .
)iartil1éa, ce, ee n . .
Paléa, ce , een
Palia, íe, íen.
Parod éa, ce, een
P ar ódia , ie , ien ,
Pasquina, e, en .
P écha, e, en.
Pe ndéncia, ie , ien.
Pen iténcia, ie, ien.
Peregrín a, e, en .
Perfúma, e, e n. '
Perpetúa, úe, úen .
P ertr éch a , e, en.
Pesp únta, e, e n.
Pifia, ie, icn,
Plágia, ie, ien,
Prelúdia , ie, ien .
Pr esájia , ie, ien.
Pr es éncia, ie, ien ,
Presupon.
Promédia, ie, ien .·
Saliv éa, ce, ee n .
Sal a r éa , ce, ee n
.
Seja, e, e n
.
Se nte ncéa, ee, ee n .
Silenc éa, ce , ee n .
S itéa, ee, ee n
.
Sofren éa, ce , ep-n . .
Suerbc, a, an o.....
Susta ncéa, ce, ee n.
Saliva, e, en .
Salá ria, ie, ien.
Se sga, ue, uen.
Senténcia, ie, ien .
S iléncia , ie, ien ,
Sitia, ie, ien.
Sofréna , e, en.
Sorbe, a, an,
Sust an cia. ie, IC n.
T
Taj éa, ce, ee n.. . ..
Tája, e, en.
Tapéa, ee, ee n., . . . Tápia, ic, ion.
'I'a rasqu éa, ee, ee n , Tarasca, ue, uen.
T erc éa, ce , een . . .. T ércia, ie, ieu.
T errapl en éa, ee , een Terrapl ena , e, en .
T e stimonéa, ce, een . Te stimónia, ie, ien.
Tiémpla, e, en •..•• . Templa, e, en.
SOBRE LA LEN GUA CAST ELLANA.
S E DI CE
l\I.\L.
UE O.:
Topéa, ee, ee n .....
Topet éa, ce , een • ..
Tuérna, e, e n
.
Tranquéa , ce, ee n ..
Trinéa, el' , een ....
Trisqu éa, uee, ueen
Tuese, a, an
.
IJI:C II~gE.
Tóp a, e, en .
Top éta, e, en .
Tórna, e, en .
T r ánca, UC, uen,
(2 07)
T rín a, e, en .
T risca, ue , uen.
Tose, a, an.
v
Va céa , e, ee n
.
Vanagloréa, el', een
(209)
.
.
Vi céa, ce, een
Vi dréa, el', een
.
.
Vi géa , ce , cen
Vacía, ie, icn , (208 )
Va nagloria, íe, íen .
Vicia, ie , ien .
Vidría, ie, íen .
Víg la, ie , ie n ,
z
Zanj éa, ce, een
.
Z urr éu, c e , cen o .
Z ur riag uéa ,
ue e ,
ueen
.
Zánja, e , en.
Zúrra, e, en .
Zurriága, ue, uen.
SU BJUNTIVO.
Que y o-A bsuerba.,
Acogotée. . .
Acopée • ...
Acuc hi llée. •
A clecúe
.
Agencée
.
A gobée
.
A golp ée. '"
.
A gracée
A gr ée
.
A guij ée ....•
Aguij óne .
Aj ornalée .
Ajui cee
.
Ajusticée ..•
Alertée.....
Que yo-A b s o r b a,
as, a, an o
Acogote , es,
e, en.
•\ cúpie , ies,
ie , ien.
Ac uch ille.
Aclécue.
A géncie.
A g úbie.
Agólpe.
Agr(lcie.
A grí e.
A g uij e.
A guij onee.
Aj orn ál e .
Ajuície.
Ajustici e .
Al érte.
SE
27
UI CE ' 1.\1 ..
m.nx
Que yo-Aliger ée .
Alínie
.
Almacenée..
A martillée..
Arnplée
oo • •
Apalabrée . .
Apisonée . ..
Ap orqu ée . .
Apó rre
.
Arri e
.
A salar ée .
A socée
.
A uele
.
Aténue
.
Av er ée
.
Az adon ée . .
Azoguée ...
Azulée
Or..CIR SE.
Qu e yo-Aligére .
A linee.
Almacéne.
Amartille.
Amplíe.
Apalabre.
Api sone.
Aporque .
Aporree.
Arríe.
A salarie .
A sócie ,
Asole .
Atenúe .
Av erí e.
Azadone.
Azogue.
Azule.
B
Bard ée
.
Barren ée
.
Ben efic éc . .
Brochée
.
Brocée
.
Carnb ée. . . .
Capitul ée ..
Cat ée
.
Codic ée
.
Colurnp ée . .
Com erc ée ..
Cornpcnde é.
Cun fcr en cée
Con génee .
Contágee
.
Continu é
.
Co n t r a r e ~
Contrá rie . 5
Copee
.
Custodee .
C hamp urrec
Chirree • . . •
Rarde.
Ba rr éne .
Een ef'icie
Br óche.
Broze .
C ámbie.
Capitul e.
Cate .
Codí cie.
Colúmpie.
Com erci e.
Compéndie.
Confer éncie
Congénie.
Contágie .
Cont inúe.
é
Con traríe.
Cúpie .
C ustúd ie.
Ch ampur re,
Chi rríe.
CORRECCIONES LE · IGR .\ t· ICAS
D
DI:Bf:
E DI CE !OU L.
DEDE DECIRSE.
S E DI CE MAl..
VE CIR~E .
Que y o-Delíni e. " . Que yo-Delinee .
Delire.
Del írie. . . ..
Descarríe.
Descarr ée . .
Desconc épt e ~
DesconcepDeseentúe.
c éptue..
DesgrácieD esgra cée .
Desmele.
Desmiéle .
Desmemorie
Desmemor ée
Desoville.
Desovil l ée ..
Despee.
Despíe.... .
Desquicie.
Desquicée . .
Destemple.
Desliemple .
Difer éncie.
Diferen cée .
Diligéncie.
Diligen cée..
Desvaríe.
Disvar íe
.
Div órcie .
Divorc ée .
Que ) '0- Fil ée
. • Qu e yo-Filie.
Filosófe .
Filosofée .•.
Fléch e.
Flechée
.
F ólie.
F olée
.
Forc éje.
Forcejée. " .
Fulgúre.
Fulgur ée....
5
E
Garúgue
.
Glorée
.
Guinée ' " ..
Garú e.
Glorie .
Guiñe.
E-I
H astíe
Hi storée
H ociquée
.
.
.
Há stie.
H istorie.
H ociqu e.
I
E mp ern e.
E mpeore.
Enjuície .
Enmele.
E nr ede.
Ent regue.
Envicie.
En vidie.
Em piern e . .
E rnpiore .
Enj uicée .
En miele .
Enriede
,
E ntriegue . .
En vic ée
.
EIl\·idée
.
E scar amuzée
.
E scob ée
.
E septe
.
E spac ée
.
E spuelee .
E stremezca .
E scaramuze
E scóbe.
E xcept úe.
E spácie.
E spolee.
E tremeza.
Evacúe.... .
Ev acue.
E viden c ée..
E xpatr ée .
E xt énu e
.
E vid éncie,
E xp at rie,
E xtenú e.
F
Fastide e. ' ••
Ferée
.
Festejée .•.•
G·
Fastidie.
F érie.
Fe stéje.
Ignúve
.
Indu strée .
In gen ée " ..
In venta rée . .
In n óve,
Industrie .
In génie.
In ve nt arie.
t-J
J crin gu ée .
J ornal ée
.
J ustipr ec ée. .
Juge.•. . . ..
J eringu e.
J orn al e.
.T ustiprécie,
Juzgue.
L
Lagrim ée.. . .
Léch e, Lecl. ée .
Li cen cée
.
Lic ée ...•..
Lidee.......
Lustrée, Lú strie .•.•
Lagr ime,
Ordé ñe.
Li c éncie.
Líci e.
Lídi e.
Lüstre.
sunn e LA L E N GUA CA ST E L L AN A .
M
s..~
Dt:BI: Dt:CIR SE.
Que yo-Maleficée .•
Malicée ....
M an corn ée .
M anipul ée .
Martillée
.
Menosprec ée
Mezquinée ' .
Mi el e
.
Mi gll ée
.
Misturee
.
M ordi squ ée .
Que yo-Maleficie.
Malicie.
Mancórne.
)tanipúle.
~I artíll e .
Men ospr écie.
Mez qu íne .
M éle.
M igue.
.Mistúre,
Mordisqu e.
Murmure .
Morrn áre ...
N
Negocée
.
Notic ée
.
Negúcie.
N oticie.
o
Obs équ ie.
Ócie.
Ódi e.
Oficie.
Oríll e.
Oville.
Oxij éne .
Obsequée ...
Ocio sée .. .. •
Od ée
.
Oficée
.
Orillée
.
Ovillée .. .• ,
Oxij en ée ... .
p
P asquin ée
Pasquine.
P éch e.
Pendén cie.
Penitenc ie.
.
P ech ée
.
Pe ndcn c ée . .
Peni ten c ée ..
Pcregrin ée . .
Pe rsine. ... . .
Pe spuntéc .•
Piféc .....•
P lagéc
.
Presagée
.
Presenc ée .
Pr esupuest e.
Peregrin e.
P er signe .
P espúnte.
Fílie.
Pl ágie
Presági e.
Pr esencie.
?
Pre supuestúe 5
P resu ponga,
29
DI CE M .\ L .
IlED>: Il EC I RSE.
Qu e yo-Promed ée ..
Providenc ée,
Pruden c ée "
Q ue yo-Prom édíe.
Pr ov idén cie
P rud én cie.
Q
Q uebraj ée ..
Q uin lée ....
Quebráje.
Q uínte.
R
R abée
.
Rábie.
Raju ne
.
Rasguñe.
Rastrílle.
Repúdie.
Resábie .
R esbále .
Resfríe .
R esid éncie ,
R espald e.
R ever éncie .
Rocíe.
Rumie.
R aslrillée .
R epudée
.
Resabée
.
R efale .. ... •
R efri e
.
Resid en c ée..
R cspal dée . . .
R ev e ren c ée .
Rocée
.
Humée
.
s
Sala rée
.
Salar ie.
Saliv ée
.
Salive.
S enténc ic.
Sé gue.
Si l éncie,
Su tit uy a.
Sentencée ..
Seje
.
S ilenc ée
.
Sost ituya .
S ue lva
.
Suerb a
.
Su st an c ée
Selva.
Sorba.
Susta ncie .
T
Taj ée
.
Tapée
.
Tarasqu ée.. •
T er c ée .. ...
T estimon ée .
Ti em pl e
.
Top ée
.
T op el éc
.
T áj e.
T ápie.
Tarasqu e.
'l' ércie,
'l'est imónic .
T emple .
T úpe.
'l'op éte.
30
CORRECCIONES LEXIGRÁFl CAS
s s;
UI C E
DERE
~1.\I. .
Quc yo-Tuerne
Tranqu ée
Tri qu ée
Tu esa
.
.
.
.
Yac- e
.
Vanaglo r ée. .
Vapul ée . " .
nE CIR~E.
Quc )'o-Tornc.
T ui nque.
Trí que.
Tosa.
Vací e .
\'anagloríe.
Vapule.
SE
UI C"~
~1
,H •.
Que )'0- V icee "
Vidrée
Vigée
.
.
.
Que )'0- Vicie.
Vidríe.
Vígie.
z
Zanj ée
.
Zurrée
.
Zurriagu ée..
VEHl30S TEJUnNADOS EN JAU y UAH
Z ánj e.
Zúrre .
Z urri águ e.
(210).
( ~ Il).
Retrla jeneral.- To dos los verbos terminad os en iar y uar disu elven el diptongo,
e decir : car gan el ace nto en la i o en la u: v, g . fiar, fio; ampliar, amp lio; acaluar,
avalúo : conceptuar, concept úo.
l ." Ercepc ion.e-De los en uar, los acabado s en cuar y g uar , co mo t1Jacllor, frag uar,
con ervan el dipt on go, ca rga ndo con si gui entem en te e n otra vo cal ; corno ¿vá euo,
frá guo ('! 1'2).
0
'.:!." E x cep cion s--De los e n inr, lo con er van: 1.0 los termi nados en Mar: 2. los en
0
0
0
ci ar; ménos rocia r y rociar, (213): 3. lo en dial': 4 . los e n girrr : 5 . los en li ar;
rn énos aliar. liar, desliar, amp liar y paliar (214): 6. 0 los en miar; mén os rumiar (2 15);
7. ° los en niar: 8. ° los cnpiar; salvo solo espiar (216): 9. 0 f eriar ent re los en riar,
pu es los demas lo disue lve n ('2 li): 10. 0 los en siar; méno estasi zr qu e tambi én lo
disu elv e ('21 ') : 11.° los e n fiar: 12.0 y fin alme nte los e n r illr ( 2 19) .
E scu sado e deci r. que la disoluc i ón indicad a tien e solo lu gar. en los pr e sente s de
indicativos, y fut ur os de imp erativo y de subj unt ivo. En e fec to, tomando por eje mplo
el verbo ampliar, que en el indicativo pued e leer sc-ámplio o amplio, no ofr ece igual
dificultad en el Ce -pre té rito ampli aba, amp liabas, amp liaba, amp iiabamos, ampliabais,
ampliaban; ni en el futuro ampli aré, ampliará s, rr7lltliará, amp liaremos, ampliareis,
ampliarán; ni en e l pos-pretérito ampli aría , amplicrias, ampliaría , ampliaríamos,
ampliaríais, ampliurian, En el imperativo subsiste la dificultad, pu es es fá cil le er,
ámplia o amp lía: ámplie o «mpli s: ámpli en. o amplíen. Lo mi smo suce de en el
subjuntiv o, donde pueden equivocar se, ámplie y amplíe: á mplies y amplíe s: ámplie y
amplie: ámplien y amplíen ,' lo cual no sucede en el pretérito )' futu ro del mismo,
ampliára , ampliase; o ampliére, es, etc, Lo m ismo sucede exactamente co n los verbos
en uar , como es fá cil percibirlo; por cuya raz ón no ocurrim os a igual ejemplo práctico.
Lo únic o qn e obse rva ré rnos pOI' final , re pecto a los verbos en iar , es cuidar de no
hacer e la i del subj unt ivo: debiend o de cir copie, ojici», por copie , oficée, como se hace
ulgarrnente.
s onnG LA LENGUA
CA S TE LLA ~A .
lRREG
A
Sic: DI C E
~ u. r
..
A dest r amos, a is,
A d est raba, a S,:I , &,
Adestré, aste, Ó,
Ade straré, as, á,
A destremos, ad.
Ade strará, as, a.
A destrase , etc.
á. ••
n re Jo; bI.H...
Concord o , Concorda, e
.
Compet o, Compete ,
Competa
.
Concernió, Conc ernieron
.
Amolo ,
Amol e.
Apri eto , A prieta,
A rrend é, ast e, Ó.
A rr end ar é, as, ~í .
Arrienda , Arriende
A tie nto , Alienta ,
Aviento. A vicntu,
Av ien te.
Am ola ,
A mue lo, Am uela ,
Amu el e .
Apor co , Aporca,
Aporque
.
Apuest o, Apuesta ,
Apu est e
.
trove rtieron . .. . .
C áimos, C áis, C(li..
Coz o, loze, Coza . ..
Complacimos, Com placis
.
Compito, Compite ,
Compita (2:2:3) .
Con cirnió , Concir-
A p uer co, A p ue rca,
Apu er que.
Aposto, Apost e, ec,
Vé, Y é all á.
Con trovirtió, Cont ravi rtie ron.
Caernos Ca éis, Caí.
Cuezo ,
Cu ez o,
C ue za .
Complacemos, Cornpla cei s.
D
D e rre ng-o , Derre nga, De rr eng ue " ,
Dcsme m bro, as, a,
an
.
Desmi em br é, Des.
membra
(222).
Anda: Anda ai ... , .
Con -
meren.
Atiente .
A vento , A ve n ta,
Av e nt e
.
Co nc uerdo ,
cu erda, e .
Controvcrti ú, Con -
Apri ete.
Arriende, aste , o. . .
Arriendaré, as,
Arrend a, Ar ren d é..
Atento ,
Ate n ta ,
Atente
.
LA RE :~.
SE
llF.UI: D EC IRSE.
Adiestramos, ais. ..
Adiestraba, as, a, &.
Adi estré, ast e , Ó, "
A diestrar é, as, a, "
A diestre mos, ad , "
Adie strara, as, a, "
A diestra se , es, e , "
Apret o ,
Apret a ,
Apret e
.
31
Dc rr ie ngo, Derrienga, De rri en gu e.
Desmie mbro, as , a,
an.
Des me mbré ,
mi e mb ra.
Des-
D e smi emb ra ron ,
Desmembr é.... ..
B
Desmembraro n .
De smi embre ,
Denosto , D en osta ,
Bendiji ese, es, e.
Ben d ij ese . es,
l'.
e
Cega, Cegue . ... .
Cirni ó, Cirnieron ••
Ciega, Cie gue.
Cernió. Ce rnieron .
Deno st é... . . . '.
Derrocar (::?24) .. .. .
De scollo , Descolla,
Descoll«. '. , .. . .
Denuesto, Denuesta , Denu este.
Descu ell o, D escu ella, Descue lle .
COR R E CC IO N E S LEXIGRÁnCAS
32
~E
IH :BJi:. IH':' CIR St:.
IHCE MAL.
Descuernaba, Descuerné..... , ...
Descuernaré , Descuernamos.. .. . . .
De sfleco , as, a, an...
Desfleca , Desfloque ,
es, e, en
.
Descornaba, Descorné.
Descornaré, Descornamos.
Destlueco, as, a, ano
De sflueca, De sflue-
que, es, en.
Desollo , Desolla ,
Deselle
,.
Desuello, Desuella,
De suelle.
Discordo , Discorda,
Discorde
. Discuerdo, Discuerda, Discuerd e.
Disolver (225) ....
Doldr é, Doldría ,as, a Doleré , Doleria,
ías, ía.
Digero , Digere, Digera .......... •
Dice , Dijim , Dijiese
, .
Durmimos , Dormió ,
eran
.
Dorrniera, Dorrniese
Diluvéa, . . • . .. . ..
Digiero , Digiere ,
Digiera.
Empiedramos, Empiedrernos
.
nrcu )UL.
OBUE
Engroso, Engruesé.
Entuertamos , Entuerté
.
Frego, Frega, Fr egue
.
Forza, Forza, Forze
Hede, Heda
.
.
Hende , Henda
Hallo, Halla , Halle.
Hacimos, Hace . ...
Empedramos, Em-
pedremos.
En angrento, as, a.. En sangriento as, a.
Erro, Erra , Erre.... Yerro , Yerra, Yerre
Estrego , E strega ,
E tre gue
. E tri ego , Etriega ,
E striegue.
Encueramos, ais .... Encoramos, ais,
Encueraba, Encueré
, . Encoraba , Eucoré.
Entortarnos ,
En-
Fri ego ,
Friega ,
Friegue.
Fu erzo, Fuerza .
Fu erz e.
r-:r
Dormimos, Durmió,
Empiedro, Empiedra , E mpiedre.
Encovamos, Encové (226).
Engrueso, Engrosé.
F
Holgo , Hol ga, Holgue.......•..•.
eran.
Durmiera, Durmi ese .
Dil úvia.
Ut:CIR~):.
torté .
Dí, Dijera, Dijese.
E
Empedro, Empedra
Empedre
.
Si:
Encuevamos , Encuevé. "
.
Hi ede, Hi eda.
Hi ende, Hienda.
Hu ella .
Hu ello,
Huelle.
Huelgo, Huelga ,
Hu elgue.
Hacemos, Haz.
1
1, los
..
In ciensamos , Incien sé ..... , ..•
Inverno, Inverna,
Inverne
.
In gero , Ingere , Ingera. . . . . . . . . ..
Vé, Idos.
Incensamos ,
cen sé.
jn-
Invierno, Invierua,
In viern e.
Ingi ero, Ingiere ,
Ingiera.
M
Moblo , as, a
.
Murimos, Moramos.
Mu eblo, as, a.
Morimos, Muramos
N
Nacimos (pre sente)
Neva, Nievó
.
Nacemos.
Nieva, Nev6.
SOBRE LA LENGUA CASTE LLANA.
o
SE m CE
SE DI CE
~BL.
D E BE
Oya, Oyamos .....
Ole, Olimos, Ol a . .
ne crnsn .
Oiga, Oigam os,
H uel e, Olemos,
H uela.
p
Perdi mos ,
mas
Pi erda,."
Pl ego , rIe ga, Plegue
.
33
~ I A I• •
DEB E
Regoldo, Regolda,
Regole e
.
R en ovo , Ren ova ,
Ren ova • . .•. '"
Pervertió,
P~ie go ,
P erda-
R ca
s
Pueblo, P uebla,
P ue ble.
Se ga , Sega , Se gue.
P ervirtió,
tamos.
Se rro, Serra, Serre.
Soterro, Sote rra , So terre . . .. , . ....
Pedim os, Pudamos,
Pudai s
.
Pervir-
Podemos, P oda mos,
ais,
Ponirnos, P one . ...
1 udrimos, 15, 1'0 -
drieron
.
P on emos, Pon .
P odrirnos, is,
drieron .
,
Pudramos, ais
.
.
P u-
Po d ri r :~ ,
P udri ría .
Pod rmuos, ai-,
Q uebre
Qu ebra ,
.
ra
Quere, Qu e,
.
('¿uedré , as , et c.
('¿ueo l'ía, rias , e tc ...
Q uie:"ro ,
QuicLra,
Q uie ro , Q uien' ,
Qi ue ra ,
Que rr« , ras, e tc .
Querría, ri ns etc,
R
Jvego,
>
R ega , R eel
- le .
R¡'c"O'o, Ri e,," a, Ri e -
gue .
3
Sotie rr a,
Soldo , Solda, Solde .
Sueldo, Su elda,
Suelde.
:;erc
.
Subirnos , i ~
Sal imos, Sale
.
.
Su giero , S ug iera,
e tc .
Sa bemos, eis .
Sal emos, Sa l.
T
1'r:1 'cga ,
.
Tra 'egue
Q uiebre .
('¿u ~ro ,
Sotierro,
Sotierr e,
Tl a s~go,
Q
(-[uebro ,
Siego, Siega, Siegue.
Sier ro, Sie rra, Sierre
Su ge ro, S uge ra, S u-
Pud ri ré, Pudriría ,
(227)
Req uie ro , R iquiera,
Requiere.
Roya.
.
P liega, Pli e -
Pcrver-
tamos .. ... ... •
Renuev o, Ren uev a,
R en ue ve .
Ru ed o , Rueda,
R uede.
R equero, Requera,
Requ ere .. " . . .
gue.
P a blo, P obla , Poble.
R e güeldo, Regüelda , Regüeld e.
Roda , Roda, Rode.
Pe rde mos ,
mo s.
D EC IRS ~
T ra siego, Trasiega ,
etc.
Tosto, T osta , T os te. Tu este , Tu esta ,
Tueste.
Tiüi ó, Tiñieron ..• Tin ó, Ti ñer on.
Tra írnos
. T ra emos, Tr aji mo s,
T rajie ra, Trajiese .. Traj era, T rajese,
v
V e rt irnos, " ¡rtió. . .
Virta mos, ai• . . . . .
Yoleo. \ olea, Vo lqu e
.
Vert emos, Yeltió .
Ve rtamos, a is,
v uelco, " ue lcn,
Vu elq ue.
COR RE CCIONES LEXIGR .í F'ICA~
34
E
HI CE ) 1 \l...
Vol vim os, is
.
Valimos , is , Val e
(22 )
, ..
Venimoti (pretéri.
to) ; Viene
Vistes, Yiamo
.
z
DEBE DE C IRSF, .
Volvemos, eis,
S E UI CE MAL .
Valemos, eis , Val.
Vinimos, Ven.
Vi ste , \ .eamo s.
Zaher í tes, Zaheri ó
Zahere , Zahieramos
.
Zahora , as, a, an . .
DF.8F..
nE C ln ~ E.
Zaheriste , Zahiri ó
Zahiere ,
Zahiramo s.
Zahiera, as, a, etc .
(229)
R.EGLAS PARA SABEB PINTAR IJOS A 'ENTOS.
(~:~ Ii
1." Toda dicci on acabada en una sola vocal o dip to ngo ter m inado en 11, e, o, carga
el acento en la penúltima s ílaba; Y. g., almo, divino (23 1) . La qu e acaba en co ns onante , io carga en la última; como alg odan , corazon; cairel. Cayendo en otra sílaba el
acento di ch o, allí debe pintar e; co mo en si ntáx is, q ue debi end o carga r en la última i,
lo carga e n la a, por cu ya razon se pinta : y márt ir , que carg a en la a, deb ie ndo carg ar
en la i. Y vice versa , cólera qu e debia ca rgar en la e, y am bigú en la i , lo de svía n. fijándolo e n la o y en la u, dond e con sigu ie nte me nte deb e ace ntuársele s.
Lo plurale conse r van el acento del singular; salvo rijimen y cará cter, que hacen
r,.jímen~s y caracteres.
2." En las personas de los verbos, ora acaben en vocal o co nso na nte, el ace nto dicho, v á en la penúltima sílaba; como amaron , amara, bebe, duerme , etc ., de m odo q ue
deber á pintarse, si recae en cualquier a otra; como amarán, bebió, dormí , etc . (232)
3. " 1' 0 se ace ntúan la s diccion es mo nosíla ba s; como va, da, di; salvo que co n ten gan diptongo y el ac ento caiga en la seg unda vocal , v;'ú, dió.
Sin e mbarg o, conviene ace ntuar aq uellas qu e pu ed en confundirse con otra p al abras,
y donde solo el acento estatuye la difer en cia ; co mo él, pron omb re p er son al ; y el , art ículo definido: dí, del verbo decir; y di , del v erb o dar : vé, imper ati vo del ve rboi-, y
ve, del verbo t'n': té, la planta; y te del pron ombr e tú (233).
S O B R ~;
LA r. EN GUA C ASTELLANA .
1,' Los n ombres acabados en co nso na nte, for man el plu ral ag regando es al sing ular,
v. g., varon , varones; torcaz , lorcazes; cóndor, cóndores.
Los termin ados en s y z, n~ acent uad os en la últim a sílaba; los ap elat ivos tam poco
ace ntu ados e n ella (234); Y los compuesto s cuyo seg undo simple es tá e n plural , form an este n úmero sin var ia r el sing ular: el y los juéves; el y los f énix ; e l se ño r y los
señor es R odrie uez ; el y los sacal olas (23.5).
L ord. hace L ores; y a unq ue los esdrújulos, e to e , los ace ntuados en la antepen últ im a sílab a, no cam bian el ac e nto de l singular ni tienen plural jeneralmente; de
r éjimen [orm on. rejimenes, j de cará cter, curnct éres, alt er an do ei ilceq to. Y aun de
f énix , [énices, de sardonix, sardónic es; y de ónix , ón ices, cont ra la r~gla daJa.
2.' L os nombres acabados e n vocal, for man el plur al ag re gando solo una s al sin gu lar, c ua nd o el ace nt o no carga en dicha vocal fina l (236) ; como alma, almas; frio,
f r ios (237) . Si el ace nto carga e n ella, ent únce s se agrega es para formarlo: v, g. baj á ,
boj áes; tahalí, iahalies.
•l!r¡má , prrpá, sof á (238) , y los te rmin ados e n e, o, u. agre gan solo una s, contra la
ante rior regla, para for ma r su plu ral : mamás, TI(/l'ás, sofá.s, ,niés, corc és , rondas. ambig ús; bien q ue todo. ad mite n t a mbie n el plural en es, fuera de mll1ná, prrpá, sof á y
pié (239) .
B ist ur í , z aquizamí , hacen contra la regla, List uris, zaquiz nmis . •,varaL'edí , ha ce marao edis , maracedies, y marauedises, siendo de mas uso el primero; y de alelí , ru bí ,
suel en forma r uleii», r ubí .
3 , 11 Los no mbr es compuestos forma n su p lural
con solo el segundo componente si
algun o de ellos es verbo" ha sufrid o alg una vari acion ; como p al'arayo, boquitu er to, qu e
hace n pllrtlmyos, boqui t uertos . S i no es ve rbo, ni ha su frido va riacion alg uno de ello s.
el plur al se forma con lo" dos nom bre ' (240); com o ricom e, casaquinla e tc .. que hace n
ricosomes, cacasquinius (24 1).
4. 11 No tien en pl ur al (242): 1.0 los nom bres propi os de pe rso nas y los de rejiones ,
r ein os y provincias: salv o cua ndo se hacen apelat ivos o cuando paran a SIgnificar pa rtes de u n todo: 2." los de ci encias, crlrs y profesione s: 3," los de vi r t udes, v icios y pasion es espe ci ales: 4. " los de las edades de la v ida, alvo qn e se altere la ign ificacion:
.5." los de mares y rí os: 6.° los de sign ificac ioti abstra cta: 7." algun os colectivos: S."
los de ci ert os frutos, como arr oz, cane la , miel, t/'lf::o, vino, aunque pue de decir s e pr opiamente: los tr ig os de est e 0710; l.rs mieles est án caras; las cebarlas abaratan; los a::úcar es escasean, etc ., 9 ," los JI' meta les, como oro, plata, CH3): 10.0 alg uno otro>,
co mo f ama , Iuimbre, poderío, sangre, sed, etc.: 1 \. 0 los adje iicos sustantica dos : l '~ . o y
e n fin , los in fin itiros de los rerbos cu arulo lncen de sustan tivos C244).
36
CORR ECCIONES LE XI GRÁFlCA8
LETRAS DEL ALFABETO
QUE PUEDEN OFRECER ALGUNA DIFICULTAD (245).
E -V
Se escriben con b,-1.° todas las voc es que la tienen en su orijen-2.0 las
terminaciones del co-pretérito de indi cativo de la 1.8 conjugacion-e-S." las partículas
ah, oh, y sub, cuando se hallan en dicciones cornpuestas-e--l. v la s de orijen dudoso o
desconccido, m énos aleve, atrever se, viga, vihuela y otras-s-fi." Ciertas voce s sancionadas por .el uso, aunque debia se r con v, atendida su etimolojía; como abogado ,
abuelo, basto, (246) barrer, berrueco, buitre, elc.-y 6.° despues de las sílabas am, em,
im, om, ur.z ,
Se escrib en con v,-1.° las que la tien en en su or íjen, salvo las ya esceptuadas2.° algunas acabadas en ava, ave, cuo, y ca si todas las en iva e ivo-3.o despu es de
la sílabas an, en, in, on, un.
Nunca puede preceder v, a las liquides 1 y r , para formar sílaba con la vocal
siguiente. Muchas voces latinas que tienen P la convierten en h. Y en fin se omite
la b en muchos casos en que la sigue s, como oscuro, ost entar, etc.; pero se retien e en
muchos otros, como obsceno, obstar, obstinarse, obstruir, etc.
c -z
(247)
En la s v oces de orij en con ocido, se con serva la letra que lleva en él. En los derivados y plurales, convi en e tam bien con servar la del sim ple o singular. Y por fin, la r:,
suple a la t latina que pr ecede a dos vocales; como gracia , oracion, ter cero, tomados
de gratia, oratia , tertius.
G -J
(248)
Debe coa servarse la letra de su oríj en. Deb e preferirse laj, cuando esta pronunciacion gutural reemplaza a una letra diversa de la g o la J, com o ajeno, de alienus;
dije , de dixi; herejia, de Iuzresi s; monje, de mona chus; mujer, de mulier; vejiga , de
»esica, etc. Y últimamente, se preferirá tambi en la j, siempre que no es bien claro el
orijen de los nombres (249) .
I--:r
Debe emplearse en ca si toda s las palabras que la tienen en su orijen ; en toda
sílaba que comienza con el diptongo ie y uc; y en toda derivada cuyo primitivo tieneJ¡
como hijo, de filiu s; horno , de [urnus, etc .; y en la s mterjecciones, ah, hahe, he,
kihi, 110, oh.
M-N
Lo único de sustancial qu e hai que adv ertir aquí, e s que ántes de by P debe escribirse m y nó n: ambician: imp -e -lo; imprimi r; inq.u tar, cte.
SOBRE LA LENGUA CASTELLANA.
37
VOCABULARIO ORTOGRÁFICO.
A
CON
Abi geo. (")
Adagio.
Afligir.
A gen ciar .
A genuz.
Ag erato.
A gibil ibus.
A gible.
A gina.
A gil.
A gio.
A gitar.
Albigense.
Albugíneo.
Alfagía.
Al gebrar.
Ali gerar .
A mbages.
A nal ogía.
Amfibología.
An gel.
An geo.
Apogeo.
Apología.
Argel.
Argem on e.
Argen.
Argento.
Argi vo.
Armíger o.
A sp er ges.
A stringente.
Arqueología.
(~)
G;
CON
H.
Ade hala .
Ad he rir.
A h.
Ahe rrojar.
A hí.
A hijada.
Ahila r.
Ahi ncar .
A hitar.
A hoga r.
A hoguij o.
Ahora.
Ahorcar.
A horro.
Ah uchar,
Ahuyentar .
Albahaca.
Al buhera.
Alcahaz,
Alcahuete.
Alcohol.
A ldehuela.
Alh aja.
A lha me l.
A lharaca.
Alhelí.
A lheria.
A lho lva .
A lhó nd iga .
Alh or re.
Alh ucem a.
Alhumago.
Almoh ada.
Almohaz ar.
Anh elar.
Apreh ender.
A zahar .
CON
V.
Abovedar.
Abr evadero.
Abreviar.
Ab solver.
Ab sorver .
Acervo.
A cti var.
Adarve.
Adivinar.
Ad verbia] .
Ad ver sario.
Adv ertir.
Adviento.
A gravar.
Agraviar.
Alcaravan.
Alcaravea.
Al eve.
Al holva.
Alivial,
A lt ivo.
Al uvion.
Alvéolo
A lverja.
Anchova .
A niversario.
Antuvi ón.
Anver so.
A ovar .
Arch ivo .
A rvej a.
A se verar.
A tav iar .
Atrevido.
A travesar.
Avaluar.
Avance.
C ON
X.
Alexifá rmaco.
Ambidextro.
A ne xo.
A proximar.
Ar úspex,
Axioma.
F ácil es advertir que el objeto de este prontuario. es tener a la mano una guia segura
y cómoda, cuando se tropiece con dificultades sobre la ortografía de tal o cual nombre. El
érden alfabético que lleva, conduce de suyo al m énos avisado; siendo oportuno advertir sulu,
qu e a los nombres compuestos y derivados, no se les dá colocacion, por ser demasiado sabido,
que han de seguir en todo a sus simples y primitivos. Creemos, pues, que esta sola adver.
tencia baste para facilitar su manejo, y comprender el objeto de su insercion.
38
COR R EC CIO N E S LEXI GR .\ FI CAS
Co x G.
C ON
Co~
H.
v.
CON
A varicia.
A ve.
A vecind ar .
Avellana.
Avena.
A ven encia.
Aventar.
Aventura.
Avería.
A verigua r.
Av erno.
Aversi ón.
Av estruz.
Aviar
Avi eso,
Avilant ez .
Avion.
Avi sar.
Avi spa.
A vivar.
Avizor.
Avo.
Av ocar.
A vu tarda,
B
Batalogia
Bélgica.
Belízero.
Berengena.
Bogiganga.
Bahía.
Bahorri na.
Bahu no.
Bahorr ero.
Balhurria.
Barahún da.
Batahola.
Batehuela.
Behetria,
Belhez,
Belheso,
Bestihuela.
Bohemia.
Bohena,
Bohio.
Bohordo.
Brahon.
Buharda.
Buharro.
Buh edo.
Buho,
Buhio.
Buhonero.
Banova.
Barlovento .
Bát av o.
Bávaro.
Ben évolo."
Botavante.
Botivoleo,
Bóveda.
Bov ino.
Bravo.
Brava.
Breve.
Breviario.
Burxaca.
X.
SO B RE
LA LENGUA CASTELLANA .
39
e
CON G.
Caliginoso .
Ca ngilon.
Ca ngc ar.
Canongia.
Cardialgia.
Ca rtagi nés.
Cartilagi noso,
Cenopegias.
Coge r.
Cogi tabundo.
Coleg io.
Colcgir.
Compaginar.
Compungir.
Conge lar.
Congeniar.
Congerie.
Conge stiono
COllgiario .
Con gio,
Co nst ri ngi r.
Contagiar.
Contingente.
Convergen te .
Cónyuge .
Corregel .
Corregi r,
Cronologia.
Crucígero.
Ca ud rage naria ,
CON H .
CON V.
Cabalhueste.
Cabrahigar.
Ca hiz.
Cahuerco.
Cal ahorra.
Ca flaheja.
Cohabitar.
Cohechar.
Coher encia .
Cohe sion .
Cohet e.
Coh ibir.
Coh ol.
Cohombro.
Cohonestar.
Cohorte.
Correhuela .
Cadá ver.
Calav era.
Calva.
Cal vari o.
Cañav eral.
Caravana.
Carna val.
Carnívoro .
Cat erva.
Ca utivo .
Cav ar.
Cav erna.
Cavidad.
Cavilar.
Cerve sa.
Cerviz.
Cer viguill o.
Civera.
Cier vo.
Ci rcunv alar.
c..n.
I
Clavar.
Clave .
Clavel.
Clavícul a.
Clavija.
Olivoso.
Comi tiva,
Cónclave.
Connivencia.
Conservar.
Controver sia.
Con valecer.
Conv en cer.
Convenir.
Convento.
Con vergcn cia,
Convertir,
Conve rsa r.
Convexo.
Convidar.
Convoca r.
Convoi .
Convulsion,
Corco va.
Corva .
Corvej ón.
Corvina.
Corv o.
Cuervo.
Cu eva.
Curva.
CON X.
Cornplexion,
Complex o.
Conexo.
Contexto.
Convexo.
Coxcoj illa,
Crucifixion.
CORRE CCIONES LEXIGR .hICAS
CoN G.
CON V.
CON H.
CON
Cuévan o.
Cultivar.
Cherva.
Chichi sv eo.
Chir ivía.
Chova.
D
Degenerar.
Diagolismo.
Digerir.
Digesto.
Dígito.
Diligencia.
Dirigir.
Divergencia.
Deh esa.
Deshecha.
Dehort ar.
Depr eh enso,
Desahuciar.
Deshecha.
Dádi va.
Decernviro.
Decl ive .
Declivio.
Depr avar.
Der iva r.
Desenvoltura.
Desvaido,
Desvalido .
D esv án.
Desvanecer.
Desvar ar.
Desvarío.
Desvelo.
Desven cijar.
Desvío.
Desvirar.
Desvirtuar .
Devanar.
Devantal.
Devastar.
Dev engar.
Devi sa.
Devoto.
Devorar.
Dilu vio.
Disolver.
Divan.
Div ergen cia.
Div er sidad.
Diversion.
Divertir.
Dividir.
Divieso.
Divinizar .
Divisar.
Division.
Divo.
Divorciar.
Divulgar.
Dovela.
Duünviro.
Du x.
X.
SOBRE LA LENGUA CASTELLANA.
41
E
CON G.
Efigi e.
Efugio.
Egida.
Eglógico.
Elegía.
Elegir.
Elogiar.
Emerg en cia.
Enálage.
Encuger .
Engendrar.
Engerir.
Engert ar.
E scoger.
Erigir.
Eruginoso.
E sfinge.
E spagírico.
E stigio.
E stratagema.
E vangelio.
Exagerar.
E xegético.
E xigir.
CON H.
Enhertar.
Exhalar.
E xhau sto.
Exhibir.
E xhumar.
E xhortar.
C ON V.
E fervescencia.
Efluv io.
Elevacion.
Enervar.
Entrever.
Envarar.
Envasar.
E nvej ecer.
E nvés.
Envestir.
E nviar.
En vidiar.
Envidia.
Envilecer.
Envion.
Enviscar.
E nvite.
Envolver.
Eq uivocar .
Ervato.
Ervilla.
Escampavía.
E sclavina.
Esclavitud.
E sclav ónio.
E sparavan.
E sparavel.
Esquivar.
E steva,
E sti\'a.
E stival.
E .tivon .
Estovar.
Es tra ve.
Ev acuar.
Evadir.
E vangelio.
Evaporar.
Evasion.
E ven tual,
E version.
Eviccion,
E videncia.
Evi tar.
Evo.
Ev ocar.
Evolu ci ón.
E xtrav ío.
C ON
X.
E fluxion.
EliXIr.
E xagerar.
Excavar.
Excelso.
E xcitar,
E xcecrar.
Exegético.
E xentar.
Exequiar.
Expectacion.
E xpectorar.
Experto.
Expiar.
Expillo.
Exportar.
Éxtasis.
Exterminio.
Externo.
Extirpar.
Extraviar.
E xuberar.
Exulcerar.
E xultacion.
42
CO RR ECCION ES I. E XI G R .\ F ICAS
CON
G.
C01'i
H.
CON
Fagina.
Falange.
Falangia.
Ferrugíneo.
Filología.
Fingir.
F lage lacion.
Frágil.
Frangente.
Frigidez.
Frugivoro.
Fugitivo.
Fuljente.
Fuligino so.
V.
CON
X.
Favila.
Fav ónico,
F avor.
F ervor.
F estividad .
Flavo.
F luvial.
Frívolo.
Fnll;?:í voro .
Fu gitivo.
Fustivo.
Fénix .
F lexible.
Fl ux.
Gavan zo.
Gava sa.
Gav eta .
Gavia.
Gavil án.
Ga villa.
Gavina.
Gavi on .
Gaviota.
Gen ovés.
Ger viguilla.
Ginevré s.
Gir ovago.
Galaxia.
Genufiexi oll.
Fluxi ón.
G
Gage.
Gen ealogía.
Geologia.
Gingidi o.
Gra v árnen .
Gra var.
Grave.
Gr avitar.
Gurvio.
COX
Gage.
Gefe.
Gelatina.
G"lido.
Geliz.
Gem elo.
Géminis.
Gemir.
Genciana.
Gen ealogía.
Gene ra cion.
Ge ne ral.
Genéri co.
Género.
Generoso.
Gen etIíaca.
Geni o.
Genital.
Genízaro
Génoli.
Genov és,
Gen te.
Gentil.
Genuflexion.
Ge nuino.
Geodesia.
Geogra fía.
Geología.
Geome ncia.
Geo metría.
Ger anio .
Gerifal te.
Ge rman ía,
G
¡XI CI A L.
G érrn cn.
Gerundio.
Ge r vi guilla.
Gesto.
Gético.
Giga.
Gigante.
Gi~ote.
(;ilbo.
Gilguero.
Gilmaestre,
Gimnasio.
Gimotear.
Ginebra.
Ginestad a,
Gine ta.
Ginete.
Gin evr és.
Gin gidi o.
Ginja.
Girafa.
Gira ldet e.
Girar.
Gira sol.
Giro fle.
Giron.
Gironés.
Giróvago.
Gis.
Giste.
Gitanear.
43
SOBRE LA LENGUA CASTE LLANA.
H
CON
H.
Hégir a.
H em olTagla.
Heterogéneo.
Hid rógen eo.
Hidrogogia.
Hi gien e.
Hom enage:
Homogén ea.
Helvecia.
H ervi r.
Hi cocervo,
H ilvanar.
H uevo.
CON
h aba.
H aban o.
Hab er.
H abilitar ,
Habitar.
H abit uar .
Habl ar.
H aca.
Hacer.
Hacien da.
H acinar.
H ach a.
H ado.
H alagar .
H alar.
Halear.
Haldear.
Hálito.
Hallar.
H a maca.
Ha mbre.
Hampa.
Hanega.
Har agan ear.
H arap o.
Harina.
Harn er o.
Harpa.
H artar.
H a tao
Hastío.
Hataj o.
Hato.
Haz.
H azana.
H ebilla.
H ebr a.
H ebreo.
H echizo.
H eder.
H ediond o.
Co
H elv ecia.
H embra.
H emi sferio.
H emistiquio.
H emorragia.
H emor roid a.
H en chir.
H ender .
H e no.
H enoj il.
H eñir.
H eraldo.
H erbaj ar.
H erbar.
H ércul es.
H eredar.
H erej e
H erir.
H ermafrodita.
H er mano.
H er mético.
H er moso.
H ernia.
H er ódes.
H éroe.
H érpes.
H err ar.
H er vir.
H espérid e.
H éti co.
H e z.
H iato.
H ibern al.
H idalgo.
Hidra.
Hi drául ica.
H idrofobia.
Hi dr ój eno.
Hidropesía.
Hied ra.
Hi el .
CON
X.
H eterodoxo.
H exacordo .
H exa édro,
H exágono.
Hexámetro.
H exá peda.
H INICIAL.
H ij o.
H ilar.
Hi lera.
H ilvanar.
H imno.
H incar.
H inchar .
Hinoj o.
Hipa r.
Hipocondría.
Hip ocrás.
Hipocresía.
H ipopótamo.
H irmar.
H isopo.
H ispano.
Hi téri co.
H istoria.
H istrion .
H ito.
H ocico.
H ogar.
H ogaza.
Hoja.
Hojaldre.
Holanda.
Holgar.
Holocausto.
Hollar.
H ollej o.
Il ollin.
H ombre.
H ombro .
Homenaj e.
H omicida.
H omilía.
Honda.
Hond o.
H onesto.
H on go.
Honrar.
Horno.
Horó scopo.
Horrendo.
Hórreo.
Horrible.
Horro.
H orr or.
Horr ura.
Hortaliza.
H ortera.
Hospedar.
Hospicio.
H ospital.
Hostería.
H ostia.
Hostigar.
Hosti lizar.
Hotentote
H oy .
H O\'a
Hoyo.
H oz.
Hozar.
Hu ebra.
Hu eco.
Huelga .
Huella.
Hu érfano.
H uero.
H uerto.
H uesa.
H ueso.
H uésped .
Hu est e.
H uevo.
H uir.
H umear.
Hu meda d.
Hu mild e.
Humor .
Hundir.
CORR E CCIO NES LEXIG RÁ F IC~S
44
Heliaco.
Hélice.
B élico.
Huraño.
Hopalanda .
Hora.
Horadar.
Horco.
Horizonte.
Horma.
Hormiga.
Hielo.
Hiemal.
Hi ena .
Higa.
Hígado.
Higiene.
Higo.
H elar.
H elecho.
H elenista.
H elgadura.
Hurgar.
Hurgonero.
Huronear.
Hurtar.
Hu smear.
Huso.
I
CON
G.
Ignología.
Ideología.
Imaginar.
I maginaria.
CON
H.
CON
V.
Im pavidez.
Improvi sar.
Individuo.
Inhibir.
Innovar.
Intervalo.
Intervenir.
Invadir.
Inválido.
Inv ectiva.
Inv entar.
Inventario.
Inv erecund o.
Invierno.
Invertir.
Inv estigar.
In vestir.
Inveterado.
Invicto.
Invi ern o.
Invitar.
I nvocar.
Inherente.
Inhibir.
Inhierto,
Incoherente.
Imaginería.
I nd ígena.
Indigencia.
Indigesto.
Indulgencia.
Infringir.
Ingenio.
Ingénito.
Ingenuo.
I ngerir.
Ingertar.
I ngina.
Insurgente.
Inteligente .
C ON'
..
J
J urgina.
J ava (isla).
J udihuelo.
J óven ,
Jovial.
Ju éves.
Ju venal.
L
Lanuginoso.
Laringe.
Legible.
Legi ón.
Legislar.
Legitimar.
Letárgico,
Ligero.
Litigio.
Larva.
Lascivia.
Lava .
Lavaneo.
Lava r.
Lave.
Leva.
Levada.
Levadura .
Laxar .
X.
45
SOBRE LA LENGUA CAST ELLANA.
CO N G.
C ON
H.
CON
Liturgia.
Lógica.
Lcn gevidad.
Lon gitud.
V.
CON X.
Levantar.
Leve.
Leveche,
Le vita.
Li viano.
Lívido.
Lovaniense.
Llave.
Llevar .
Llover.
M
Magia.
M agín.
.Magiste rio.
Magi!'tral .
M árgen.
Metagoge.
Me ta lurg ia.
1\1eteorología.
Mitología.
M origer ar.
1\1 ucil aginoso.
i\I ugil.
Mugir.
Maharon.
Mahoma.
Mah ón.
1\1 ari huela,
Moharra.
.Moharacho.
Mohatra.
Mohacen.
Moheda.
Mohína.
Moho.
M ordihuí.
Mu harra.
Matih uelo,
1\1 alévolo.
M alvado.
Mah 'al.
M alvasía.
Malver sar .
Mal vis,
Mal viz.
M aquiavelo.
Maravedí.
Maravilla.
Marv ete.
Moscovita .
Motiv ar.
Mover.
Máxima.
Máxime •
N
Necrología.
Neg ligenc ia.
Nonage nar io.
Narval.
N atividad.
Nava.
Navaja.
Na varro.
... T
ave .
Nav eta.
N avicular.
1 av idad.
Nervio.
Nevar .
Nivel.
Novar.
Nove l.
Novela.
Novena.
N oventa.
Novia.
Nov ie mbre .
Novillo.
1 [ueve .
Nuevo.
Nexo.
Noxo.
("OHRECCIO:>E ~ LEXIGR ,\FI C .~S
46
o
Cox G.
Octogen a rio.
Ontología.
Origin ar.
Ortología.
Os teología.
O x ígen o.
C ON
COi\' V.
H.
Observ ar .
Oh .
Ob ven ciou.
Obvi ar.
O ctava.
O cha vo.
Ochav a.
Oli'·a.
Olivard a,
O livo,
Olv ido,
Orvalle.
Ova .
Ovac i ón.
O va lar.
O vari o.
O vej a.
Cox X.
Obnoxi o.
Óni x.
Ortodoxo.
Oxalrnc .
Oxiacanta.
Óxido.
Oxí g en o.
Oxímaco.
Oxi zacr e,
O xte.
Ovil,
O villa r .
Ó I·olo .
p
Pago!.
P áj ina
Panegíri co.
Panj e lin.
P aragoge.
Par alogism o.
P atología.
Pedagogia.
P e lagianoP en ígero.
P ergen io.
P e rigeo.
P e ry igilio.
Pl agio.
Pre~agi o.
Pri mogén ito.
Pri vilegi o.
Prodigio.
Prog eni e .
Proteger.
Pú gil.
Pun gen te .
Pa pah igo .
P a rih ue la.
Perihelio.
Pih u ela.
Proh ibir.
Pr oh ija r
Parv a,
Pa roxi irn o.
P an 'o.
Parvedad.
Pí xi d e.
P r áxi s,
P retexta.
Pretexto.
Prox imid ad .
P árvulo,
P ;:' a va n te .
Pasiva,
Pavan a.
Pav és.
P ay e sa.
P a v ía .
Pá vido.
Pa vil on.
P a vime nto,
Pa vo .
P avon a r.
I'a 1' 0 1'.
l' av ordi a,
Pcdil úvios.
Perserverar.
P c rsp c cti va.
Per vertir.
Perv igili o.
Pl \ll'i ~.
Pol vo.
P ól vora.
1'01lIe v1.
sou n e LA I. F:NGUA G,\ ST Iii . L AN A.
C ON ( L
COi'"
1-1 .
C ON
V.
47
C ON
X.
Porveni r.
P ra ved ad ,
Precaver.
P reservar.
Prevalecer.
Pre varicar.
Prev enir.
P re ver.
Pr evio.
Primave ra.
Privar,
Pr ivil eei o.
Procli ve.
Protervia,
Provech o,
Provecto.
P roveer.
Preven zal.
Proverbio.
P roviden cia.
Pr óvido.
Pr ovi ncia.
Pr ov ision.
Provi '0 1'.
Provocar.
Puj av an te.
Pulv e rizar.
Q
l.¿uin cllagésim a .
I
Q u i rÍJ r~ i c o .
~ u f' r n:.
Quinqu en e r via ,
Q lI i z :í\- e ~.
:E ~,
Refrige ra r.
Refugiar .
Reful gent e .
R eger.cia.
Regenerar.
Regicid a.
Régimen.
Regíon .
Registrar.
Regitar.
Regu q:6ta r.
Religion.
Restringir .
Rig idez.
R ongigata .
Rugir.
Ratihabicion.
Rehacio.
Reh echo.
Rehen .
R eh end ij a.
TIeh ilet e .
Rehogar.
Reh uir.
Reh usa .
Retahila.
Raven és,
Re cavar.
Reconv enir.
Recova.
Recoveco.
Reju ven ecer.
Rel evar.
Re lie ve.
Reu ovar.
Rese rva.
Hesolv er .
' ~l"·alidar.
Re velar .
Re vel er .
Re venirse.
Re ven ta r.•
Refl exi on .
CORRiCCIO!'iES LEXIG RÁFlCAS
48
CON
CON G.
H.
CON
V.
C ON
X.
Reverbero.
Reverencia
Rev er endo.
Reverso .
Rev és.
Rev esino.
Revezar.
R evi sor.
Revocar.
Revolcar.
Revol otear.
Rev oltillo.
Revoluci ón.
Revul sión.
Ri val.
R iver a.
s
Sahorno.
Sahumar.
Sobrehaz.
uper humeral .
Sacrilegio.
Sagita.
Sagitario.
Sargente.lr .
Sergenta.
Septuagésimo.
Sexagésimo.
Sigilar.
Silogiza r.
orti legio.
Sufragio.
Sugerir.
Su geto ( 1).
Subter fugio.
Sume rgir.
Surgir.
( 1) • ' 111, Un
6Uj PtO:
Sal iva.
Salva.
Salvadora.
Sa lvado .
Sa lvaje.
Salvar.
Salve .
Salv ia.
Sa lvilla.
Sat ivo.
Savia.
Sego via.
Selva .
Servador.
Servato.
Serv ir.
Servilla.
Serville ta.
Severo.
Se vic ia.
Scvilla.
Sier vo.
Silva.
Silvestre.
Sobrevesta.
Socavar.
Soliviar .
Solve r.
Sua ve.
Sub lev ar.
Subve rtir.
cualquiera persona indet erminada.
Saxafrax .
Saxátil.
Saxífraga .
Sexagésimo.
Sexagollal.
Sexángu lo.
Sexenio.
Sexma,
Sexo.
SOBRi: LA LENGUA CA8 T EI. LA1B.
~9
T
CON
G.
Tangent e.
T cología.
Tergiversar.
Terrígeno.
Tin gitano.
Tragedia.
Transigir .
Trigésimo.
Tropología.
Turgcn cia.
CON
H.
Cux V.
Taha.
Tahalí.
Taharal.
Taheno.
Tahona.
Tahulla.
Tahur.
Transhurnar,
Truhan.
Tal vin a.
Taravil ln,
T cr gi versar.
T odavía.
Tolv:l..
T orn avira r.
Torvi sco.
Tor vo.
T ra nsve r- al.
Traversa.
T ra v és.
Tra vesa ño,
Tra vieso.
Tri unviro.
Tr ivial.
Tr ovar.
u
Ung ir.
Unigénito.
Urgen cia.
Uni\·alvo .
Uni versal,
Universidad.
Unívoco .
Uva.
Uvca .
Vagido.
Vagin a.
Vcgeta r.
Ve rget a .
Vcrtiginoso.
Vestigio.
Viceger ent e.
Vi gcnte.
Vigésimo.
Vigía.
Vigilar.
Vigilia.
Ví rgen .
Voraginoso.
Yortisinoso.
Vaiven.
Vahau cro.
Vahar.
Vah' a.
Vah ar c ra.
Valvasor,
Vahid o.
Válvula.
\' c he men cia.
y cndaval,
Vch ícuI.l.
Vih uela.
Villa hoz.
\'illi\'ina,
Vivac.
Vivandera.
Viva rac ho .
Vival.
Vive ro,
Viveza.
Vivificar.
Vivíparo.
Vi\'ir.
Vo lver .
Val va.
Vuh'a.
4
Cox X.
Taxativo.
Tt'xlo.
T ext orio.
Torax.
Tran sfixi ón.
50
CORRECCIONES LEX1 GR ÁFl CAS
C Ol'
\ aca.
Vacar .
Vaciar.
Vacilar .
V acisco.
V ade.
V adear.
V afe .
Vagar.
V ag;ido.
Va~i
n a.
'='
V ahancro.
V a har.
V al.arera.
y ..hiJ o.
V aida .
V aina.
V ai\"cn .
V aj illa .
' al.
Vale .
V alen cia.
V alen tía.
V al ea.
V aler.
Vale riana.
Val etu dinario.
V alida r.
V aliza.
V alon.
V al uar
Vah-e.
Valvasor.
Vál vul a.
Vall a.
Val le .
t an agloria.
.ándalo.
andola.
Vang uardia.
Van idad.
V ap or.
Vapul ar.
V aq ue ta.
Vara,
Va rade ro.
\: a rbasco,
.. arc hilla .
ard asca,
I are nga.
va riar,
\';'trice.
\ a ran.
\ ar rac o,
~ asa llo,
Vasar.
Vasc ón.
Vasij a,
\·a ~o.
Vast acion .
Vástago .
Va sto .
Vat e.
V aticini o.
V aya.
V ecera.
Vecino.
\ ' edar.
Vcd agam bre.
Vedija.
V ed u ño,
V ega.
Vegetar.
Vegu e r.
Vehemencia.
Ve h ículo.
Vei nte.
V ej •.r .
Y ej iga.
\ ' ela.
V elar.
V el a rt e.
Vel eidad .
V elet a.
Velicar .
Ve lo.
Yelon .
Veloz.
V ello.
V ello n .
Y ellora.
Vell orí.
Vell orita.
V ell ute ra.
V ena.
Ven ablo.
Ve nado .
V enaj e .
V enalidad.
Ven cejo.
Ve nce r.
Vendar.
Ve nd aval,
Vende r.
Vend imia.
\'e ncc ia.
Veneficio.
V eneno.
Venera.
V en erar ,
V
I N l rI .\ L .
Venero.
V e ngar.
\ ' en ial.
Ven in o.
V e nir.
Ven ora .
Venta.
V en taja .
V entall J.
Ventalle .
Ve ntana.
Ve nt ea r.
V e nt ila r.
\ . entiscar ,
V en tor.
V e n tosa.
Ventura .
Ven turina .
Venturo.
V énus .
V er.
Ve ra .
Ve rano.
Ve ratro.
Veraz..
V e rb ena .
V c rher ar.
V e rbo.
V e rdad .
Verda sca .
Ve rd e .
V e rd ea.
V e rde rol.
Ver del on .
Ve rdola ga.
V erd ugo.
Ver dura.
Ve reda.
Verga.
Ve rgajo.
Vergarzoso .
Verget a,
Verg üen za .
Vericu et o.
Ve rificar.
V erisimi l,
V erja.
V e r jel.
Vc rrn inoso.
Ve rn al.
Vera.
Ve rónica.
V e ros im il.
\' cr raco,
V erriendo.
verr uga .
\ ' ersar.
V er~ .íti l.
ver scria.
Ve rsíc ulo.
Ve rs ifica r.
V,;rte llra .
Vertello.
Verter.
Ve rt iginoso.
Vesan a .
V éspero.
Ve stíbu lo.
Ve ~ti glO .
vesti gIo.
Vo stir.
Vestugo.
Veta.
Vetera no .
V e te rinario.
Ve tu sto.
Vez .
Vi a .
Vi ad era.
' iador .
Viaj a r.
Vi a nda.
V iaraza.
Viá tico.
Víbora.
Vibr ar .
Vi burn o.
Vicario .
Vice .
Vi cio.
Vicisitud.
Víc tima.
Vict oria .
Vicuña.
Vid .
V idriar.
Viejo.
Vien a .
Vi e ntr e .
Viérnes .
Vig a.
Vigente .
Vi g,~ si m o .
Vi g ía.
Vigi lar.
Vigi lia .
Vi gor.
V igot a.
Vi h ue la.
vu.
NOTAS
( 1) Aúalear , significa limpiar el trigo, cebada, etc., al tiempo de aventarlo
separando del gra no con una es coba. los granzones y paja gruesa. Por esto pue s
d ecimos, qu e se di ce mal , en sent ido de f usilar.
~2) Jlburroinr, es apretar alguna cosa con barrotes; y nó, jugar una ca rta inferior a
la Jugada, que es lo qu e sig nifica la vo z amollar , porque. impropiamente se sus tituy e
aq uella.
(3) E sta voz sig nifica, la almohadilla qu e se usa para clavar alfileres' ca si
desconocida entre no sotros.
'
(4) Significa, el caldero en qu e se lleva el agu a bendita para las .aspersiones; y que
a menudo espresamo s por medio de rod eos.
(5) E l participio aconchado, vien e del verbo aconchar , qu e sig nifica, co mpone r o
ad erezar; y en térmi nos de ná utica, arro jar el vi ento o la corrie nte, a alzuna
em ba,rcacion , ha ciéndola dar con la parte inferi or de su cos tado, en la playa, b~ío o
arrecife .
(6 ) E s mui j en eral de ci r, me uchnc ñarr é las manos con las brasas , con un hierro
ardiendo, etc., en vez de , me achicharr é, etc .
(7) D el mis mo modo s e confund e es te verbo, e mpleándolo o tomándolo en el
sentido de aplas tar; cuando para tal ignifí ca cion , d ebe adoptarse el ante rior de
achuch arrar o achucha r, qu e son los qu e dan a en te nder el act o de aplastar.
(8) S ig ni fica esto, el tejido de va rillas qu e e pone a los lados de las ca rreta,', para
qu e no se caiga lo que va en ell as.
(9) .I1g uada , es la porcion de agua qu e se llev a en un a em barracion: o el I U ~r
donde hacen agu ad a la s embarca cion es. Pero el paraj e dond e se dá de beber al ~an a~lo,
q ue es lo qu e vul garm ente qui ere espr esarse con la voz aguada , deb e ha cerse con la
de abreuadero , que es la q U'.l corr esp ond e 1':1 p ropi edad , como lo indi cam os.
( lO, En la s agregacio nes qu e el se ño r Salv á ha he ch o al di ccionario de la
A cadem ia , r eji stra el verbo ugun::arse en el mism o sent ido qu e avilla narse.
( 11) En Chi le , es ca si de scon ocid a esta pal ab ra. Siempre nos val emos de cu art o de
dorm ir; que a la par de larga y de m al gil .to, pu ed e reemplazar e tan casti za y
económicamente.
(12 ) JlIeta, es el conjunto d e espinas unida s con una membrana qu e tien en los
peces en el lomo, vi entre, costad o y cola, y con que se ay uda n para nadar. En su ma,
lo que impropiam ente se den omina gualda ent re nosotr os: y cuya voz no exi te ,
co mo lo adv ertimo en su luga r re pectivo.
( 13) ./lletan, es au m entativo de alet a; v alon, es el ala entera y sin plumas de
cualq uie ra ave .
( 1'1) E l señor Salv á reji stra tambi én esta palabra, pero corno anticuad a. La
A cad e mia n o la admit e .
( 15) Es indifer ente , ;>n co ncepto del señ or Sa lvá , al mofre z o alrnofrej.
(16) No cono cemos ca si en Chile , cómo significar, la porcion de cosa sue lta .r no
líqu ida, como gran os y otras se m illa, qu e cabe en ambas manos j untas y pu e stas en
form a có ncava, que denota e sta voz almuerza .
( 17) E s casi j en er al decir; está dando de mamar; te dió de mamar; dále de mamar , etc.
cuan do em pleando este verbo, nos es prE'samos con tanta facilidad y economía de palabras
-Está amaman tándolo¡ lo amamanib; amamii nialo, etc.
54
N OTAS .
( 1 ') L o m ismo sucede con el conju nto de palabras que se s us t ~tuye a es te verboS e hicieron omitros: hútmn e amitros: e n ve z de- Se amistaron : ami slense.
( 19) Tambien admite~ el senor Sa ld , el ve rbo a.aolar, en se n tido de molestar: qu e
la Academia rejistra solo, en la significac ion de afilar o sacar el corte o punta a una
arma o instrume nto cualquiera , en la mu el a o piedra de a molar.
(20) ' ig nitic a la divi sion. que tic.icn los arm ario ' o va sare s, pal:a p one r platos,
cr i ta les e tc.; y que de con tinuo espresamos de un modo vago, co n tuso, y lle no de
rod eos.
(2 1) T odo el que e pa qu e angurria es lo mi smo qu e sandía, verá si es exacto el
en tido en qu e se to ma aquella palabr a ent re no otros.
(22 ) E sta voz t ien e dos acepcion es: [a caja en gue se g uardan los ant eojos; !I la
pie z n de t'agllct~1 gue SJ p one a las mula de cache, a. lit p art e eslerior d~l ojo . En amb?s
sentidos es anticuada en conc epto de la A cudemia; y solo en el primero, en se n ti r
de l . eüor Sal vá .
(23 ) La pal abra cortinas es m ui vaga y j en er al, y nunca espresa la idea ta n
precisa me nte como antepuertos .
('~4 ) T am bien tr ae e e ver bo el se flor Salvá .
(~5 ) . '¡pó ~trofe, e" un a figura r etórica po r la cua l se interp ela a alguno; p ero la
virzulilla qu e den ota la up re sion de una vo cal, 'e llama apóstrofo .
(-~6) . 'lg'tilon es un vi ento: y comu entre no sotros se toma por el emplast o
d."'ecat it'o den omin ado diaquilon, es clara la imp ropi edad que ap un ta rnos.
(2 i ) .Lrnes, es el conjunto de ar ma s de acero defen siv as que se ve stian y
aco modaban al cu erpo, asegurá n dolas con cor reas y hebill as. Si gnifi ca tambi en, las
COS IlS necesatias l/ aleun objeto: .\' solo e n es te sen t irlo t a n j eneral y va go pud ier a
di- culpar. e su em ple o por el d j llr:; per o ina ceptabl e e n n uest ro con cepto,
clá sicamente hablando.
(2,,) . Lrrumbarse un a co sa, e tra spon erla o a rrinconarla com o in útil.
('1 9) Ji tacadv , es parti cipio de l verb o ataca r; pero el sus ta ntivo atadero , es el
li <Túme,.tum. con que se confu nde, y el que d be emplear e c ua ndo se qui er a e spresar,
el alndero o tirillas de los zapat os.
(30 ) . ! Ú (! , es- la prevenci ón o apre sto . Significa i gu al m en~e , el acto de soco r re r
con d inero ara el fomento de la, m inas, e tc .: pero de nin g un modo, e l aderezo o
mont ura di' un jinet e.
~ 3 )) El, ueiio de los baños, e ' como decimos j en eralrnente; empleando cinco palabras
por una . y e mpob re ciendo el idiom a.
(32) Barritron, e aumentativo de barri ga; nó, co sa de gran ba rriga.
(33) Bicoca, significa una fortificaci ón pequeña; una garita; una co sa de poca
e .tirnacion: mui di stinto por cierto del bir rete o solideo, qu e es lo que sig nifica
bicoquin,
(34) Bi¡ rete , es un gorro o bonete; pero el solideo encarnado que sirve de
di stint ivo a lo s Carden ale , e. Urreta.
(35) Rechazamos la pal abra bolson, no en cuanto significa un gran bol so; un a
abrazadera de hierro que se colo ca en las bóvedas para ma yor firmeza; si no e n
cuanto se aplica al cartapacio o funda de cartones cubiertos con bad an a, e n que
los estudiante y niños de escuel a, lle va n su trebejos; qu e es lo qu e propi a y
esp ecíficam ente de signa la voz vade, que le sus tituimos.
(36) E ntre no otros es pro miscuo el uso de bombero, p or el so lda do qu e arroj a
las bomba s de los morte ros, y el que funciona con la máq uina hidráuli ca, destina da
a apagar los in cend ios; sie ndo ca si descon ocida la voz bombardero, qu e deb e ap licarse
a lo primer o.
(37) Lo m ismo s uce~le con es ta pal abr a bordo qu e sign ifica sola y esc1usiva me nte ,
el lado o cost ado ex te rior de un a na ve; y nó , el ex tre mo u orilla da algun a cosa, qu e
dem uest ra la vo z borde, con la qu e se confunde de con tin uo .
(3 ) .tlu imal caballar , es com o deb e decirse; e n lu za r de anima l cabalg ar, qu e se
emplea vu lga rmente. Cabalgar, es su bir o mon tar a caba llo .
(39 ) E st a l?alabra..la ag rega el se ñor Sa lvá , con tra la Acade m ia qu e no la admite.
(40 ) T a rnbien reji stra el v erbo ca mbalac har el señ or Salvá, p er o co mo a ntic ua da.
(41) Candilej a, e s mui di stinto de la pi e za redonda en forma de platillo que se
pone al r ed edor del can on del candelero, para recoj er la paveza y lo qu e se derrite
NOTAS.
;j.)
?e la ,:ela, que es lo q ue p ropi a men te se llam a arandela, y qu e no sotr os desIgna mos
l m propm m<: n te con el nom bre de candileja, qu e no es otra cosa, que el va so pequeñ o
de la ta o h ierro qu e se pone de n tro del cand il, y en e l cua l va la mech a y el ace ite.
(4~) Nada mas comu n que de ci r : el . ca/Ion, los cationes del tejado ; por la
cañerui , etc. Ca/ion e n todas su' acepcion es, no comprende la significacion an te rior .
(43) Cañonera es e l espacio qu e hai entre las alm enas de las murallas r ara poner
los cañon es. H ai lanclcas cañoneros, etc. Si n em barg o, el señor Sa lvá hace sinón irn as
es tas palabra s.
('1 4) Carn eraje, es el derecho que se paga por los carneros; pero en tre nosotros se
e m plea par a de mostr ar un rebaño de carneros, lo cua l es carnerada.
(45) Carp a, es u n pez llamado as i. T ambi en se llama carpa, el gajo de UVU3 que
"
se corta de un racim o gra nde .
(46) Cartucho, sign ifica solo, la carga de pól vora y muni cion es cor respon d ie ntes a
cado tiro d e un a arma d e fu ego, envuelta en papel o li en zo para car gar de lino. vez.
P er o e l papel arrollado en forma de cono, es cucu ruc ho; asi que debe mos decir, un
cucurucho de plata, de dulces, etc .; e n ve z de un cart ucho de
etc.
(47) Casquete, es la pi e za de una armad ura antig ua que servia para cubrir la
ca beza. Díce se tambi en del casco de la cabe n.
(48) Porq ue cigarrera, es la que hace o ve nde c igarros: véase la not a sobre la voz
tabaquera.
(49 ) El seño r Salvá rej istra esta voz.
(50 ) E sta últim a voz es agregarla por el se ñor Salv á.
(51) .dcorchndo , se di ce de una cosa que ha perdido su jugo y sabor; al pa ;o (Iue
corcho, es el ta pan hecho de corcho para la s bot ellas. As i pues dec imos mal : durazno ,
membr il lo corcho, etc .; en ve z de «ccrchodo,
(52) Coiin , es e! go lpe q Ui' el jugador que resta, dá a la pelota, al volverla de reves
alto, etc.
(5 3) Decimos qu e se emplea ma l h palabra Cristo, que es el nombre del Salvador,
por la del signo en for ma d e cruz, pOrtllle se la sust it uye, y qu e se llama Cristus .
(54 ) Porque cuarta sig nifica solo el cuarto de alguna cosa; la cua rta pa rte : como I~
cuarta de la vara; la c ua rta falcidia o t r ebel i án ica , etc., etc.; y nó , la di st an c ia que ha i
d esd e la punta d e! c edo p ulgar de la mano ab ierta y cstendida, hasta el extremo del
m en ique, que es lo q ue designa la v oz palma .
(55 ) La palabra cuca racho, la reji s tr a el señor Sa lv á.
(56) T am bien agrega el verbo cucliarear e l señor Salvá ,
(57 ) Lo mismo sucede con la voz chi leno,
(5 8) T a mb i én adm ite el se ñor Salva la palabra choclo, co ntra el dicta men de la
Ac ade mia .
(59) D escoser es quitar o cortar las p un tad as de las co sas que está n cosida s; y
escoser, es se n tir es cozor, o se n sac io n dolor osa como la qu e produce una que m a~lura.
(60) Descotar, es qu itar el coto o p rohibicion d el uso de algun camino, t érmino o
h ere dad ; y :Jd debe confun dirse con Escota)', cu ando quiere dar se a entend er el acto
de cortar o cer cenar algu na cosa, re cort ándola p ara aco moda rla de mane ra que ll egue
a la med ida que se nece sita.
(6 1) E l señ or Salvá ag rega es ta pal nbra desplome.
(6 2) Hablamos, cuando destap ar qu e es quitar la tapa o cubie rta de algu na co.sa,
se emplea sign ifica ndo e l acto de d esabrigar , quitando la ropa; que es lo qu e denom ina
el v er bo descobijur,
(63) Tambicn .agrega este \·e rbo. el señor Salvú, ~U flq U ~ como. an ti cu ado. , .
(6'1) Dormitorio es el cuarto destin ado para dorm ir: y nu, la p1C za qu e est a a ntes d, ·
la sala pr incipa l de un a ca sa .
(65) E~lbo.!s~do, es ¡i~rt i cipi o de l verbo embolsar, q ue sig n ifica g~lUrd ar en un a
bolsa; Ill UI distinto po. cierto, de lo qlt< hace bolsa, qu e es lo que da a en te nder la
p alabra abolsado.
.
(66 ) Emp avesar es adorn a r co n za llardetcs o ban de ra s alg una e mbarcaci ón: y n o,
prep ara r e l pabilo de la s ve las para e~cende rla fác ilmente, qu e es lo q ue sig nifica la
voz apabilar.
(67 ) E s indifer en te, seg un el señ or Snlv á, equip ar o esquip ar, por el acto de apre tar
una em barc ac ion .
56
NOTAS.
(6 ) Porque esealfar, es cocer en caldo o agua hirviendo I?~ ~~evos , quitarla ántes
la cáscara: y no , quitar parte de alguna cosa, que es lo que significa la voz defalcar o
de~falcar.
(59 ) Piador, es el que afianza a otro. El cardan con que se aseguran la s capas o
mant eos tambien es fiador. Lo es iO'ualmente, el fierro con que se asegura por dentro
, a fin, de que aun fa! ~ e :ldas
" , no pue dan abri
.
las puertas,
rJr~ e , etc., etc. Pero I a cinta
con
que por baj o de la barba se sujeta el sombre ro o maman para que no se lo ll ev e el
aire, e barboquejo .
(70 ) P ondero es anticuado y sigaifica hondero ; nó , el que ti ene a su car go una fond a;
que es el fondista.
(71 ) El señor Salv á agrega tarnbien el verbo forcpj~ar lo mi sm? qll~forcejar.
(72 ) Francolin , es una av e de l ta maño de la p erdiz; no el ca lificativo del pull o o
gallina que no tiene cola , y qu e se design a con 1;1 voz recula o r eculo,
(73) Fresada, es cierta vi and a com pue sta de harina, lech e y mant ec a .
(74) Por una per sona pu siláni me , cobarde, etc.
(75 ) El seño r Salv á ag rega esta pala bra q ue desec ha la A cad emia.
(76) Gros, significa un a moneda antigua; pe ro la tela de seda qu e se design a co n
ose no mbre . se llama grode/v.r.
(7i) Grosella es 8010 la fruta . El arbusto qu e dá di cha fruta , es Grosellero.
ti ) Ilerrido , es el p arti cipi o del verb o hervir; y no es sus tantivo, como
j enci almcn te se emplea .
(79) H incar si""nifica solo, int rodu cir o clavar una cos a en otra.
( 'O) Horqueta o e lo mismo qu e arcan ; y no el in strumen to de los la bradores
com puesto de un pa lo lar go, en uno de cuyos estrern os se at ravi esa otro co mo de
media " ara de lar go, en que se fijan otros cuatro e n figura de dientes, y sirve para
aventar la paj a.
(8 1) Hu evero es el que t rata en h uev o : pe ro la especie de copa en qu e p on em os
el h uevo pasado por ag ua, para comerlo, es huevera .
( ~) In ieiijible e - lo que se entiende: pero nada mas comu n qu e oir deci r por un a
cosa qu e no pu ede e nte nde rse-s-es int clijible; en lugar de -es inin tclijible.
(S3 ) y tambien leng úetero, segu n el señ or Sa lvá .
(84) L eva, es la pa rtid a de las em barcaciones; la re cl ut a o enganc he de ge n te
para el serv icio de un estado: no el traje llamad o levita, co n que se co nfunde tan
impropiamen te. Y ténga se pr esente, qu e sie ndo feme ni n a esta voz , debe mos decir,
la Ienita: UM levit o; en vez de , el levi t«, (que sign ifica el Israel ita de la tribu de
Le vi ) un levita , etc ., como es costumbre.
( 5 ) E l se ñor Salv á agrega tarnbie n es ta pa lab ra.
(S!:i) Limo, es el cien o, el Larra: p er o el árbol qu e pro du ce las limas, se llam a
Lima o L imero. El árbol que prod uce lim on es es Liman a Limonero.
( 7) Alqca , es la ci sur a o lesion ca usada en la fru ta o lien zo, por algun da ño
rec ibido.
(' ) .Ylandil, sign ifica el de lantal to co que Usa n algu nos para ha cer ",u. oficios con
lim pieza ~. a eo: y no la cubie rta que se p one a la s caball er ias, y que se den omina
maula.
(S9) E n n i:l g:uua de las mu ch as ace pcione s qu e reji stra la voz mang a, se halla la
de pcdo:o de 10 / '.'1 «louitranada en fi g ura de mllng. l, que si rve p ura sa car y conducir el
",!jI!<1, y que d e ~lglla la voz numg tcra,
(~ O) .ll o.fine!", es la cadera abultada de la s perso nas grue sas: por esto p ues, debe
- ustituirxe por [ron tispicio o terr ado.
(9.1) E l ruid u? onido formado por el agua corrie n te, o por las hojas de jos á rb ole s
mon da por el viento, se lla ma mu rm ullo ent re nosot ros, en vez de m urmur io; y bajo
este sen t ido deb e correj irsc .
(92 ) E s cas i total mente des conoc ida en tre nosot ros esta voz. La sustitui mos por
ama seca, con me ngua del idioma v sacrificio de l bue n custo ,
(93) Lo m ismo suced e co n es ta ~'oz, ab solutamente ignota entre nosotros. Siem pre
echam ~ ' ma no de rodeos, par a significar un a ide a, que pu ed e e spresarse tan se nc illa
como simpleme nte ,
(94) E sta palabra se descono ce casi tambien entre no sotros. .J"[Uc!IOS natrales; sitio
de nogales, y otras palabrerias, empleamos en vez de un simple sustantivo. o
NOT AS.
57
(95 1 Por caus al' mal de ojo; qu e es lo qu e significa aojar.
t9~ P adrastro es el casado con. la m:'ldre de alg uno; y tambien el pedacito de
pell ej o qu e se le vanta de la ca rn e Inmed iata a las unas de las manos, y causa dolor
y. e ~torb.o. ~a8 persona~ n? v u!gar es, han denomi nad o padrazo esto últim o, crey e ndo
di stin g uir a.sl, las dos signific ac IOnes; pero prulrnzo no es m as que el au :ne nta tivo de
padre ; sigu ificando pl)r otra parte, al padre mui in d ulj ent e con sus hij os.
(97) Na da ma s com un que decir, la p aleia de la llave, p or el palelon, etc ., cuan do
paleta es dimin uti vo de pa la, y en ni nguna de sus acep cion es es sinónimo de palelon .
(9.8) Pul~troque, es todo. palo pequ eñ o, tosco y ma l form ado; pero el j uego porque
t an impr oprarnen te se sustituye, se llama bolo .
(99) Vendedor de p uños, es de lo qu e nos valem os par a sig nificar al trafi cant e en
este j én er o; verbosid ad inútil qu e tiend e a empobrece r el idi oma.
(100 ) E l señ or Sa lvá trae, papel de secar o para secar; p ~ro tamp oco p ap el secan te.
(101 ) P orque papero , es la pap illa qu e se hace par a los ni ños; o el vaso en que se
p repar a.
( 1021 P ast oso, es sua ve , bland o como la pasta; o está pintado con bu ena pasta.
(103 P einador, es el que pein a; y tambi en el coberto r con qu e se cubre el flue se
pein a para no ens uc iar se . Pe ro la mesa con espejo y otr os utensil ios para el peinado y
ad orn o, es t ocador.
( 104) Porqu e pelar, es ar ra nca r el p elo; y nó , cortarlo con órden y arte .
( 105 ) En uin gun a de las acep cion es de pensamiento, hallamos alguna qu e con venga
a Trini taria o P ensier, E l señ or Sal vá dice que pensier es anti cu ado , cont ra el
dictá me n de la A cademi a .
(l OG) Sign ifica esta voz, el sitio o terr en o poblado de pe ral es; y qu e es casi
e n te ra me nte descon ocid a en tre nosotros.
( 107) Llamam os pe scador j en er almente , al q ue vend e pescad o; en lugar de p escadero;
pues el prim e ro es solo el qu e tiene por otic io pescar .
(lOS) P esebrera, es el conju nto de pesebres; pero el cajon donde come n las bestias
q ue lla ma mos impropiam en te pe sebrera, es pe sebre.
( 109) Pila, es la ta sa o recip iente del agua; y fuente, es el man antial o sur tidero,
( 110 ) E sto es lo que se llama Indpo o chérca n. e ntre nosotros.
( 111) P li ca, es )2. cubierta en que se contien e un testamento; y no el in strumento
a manera de cuchillo, de marfil , madera o h ue so, qu e sirv e para ple gar y abrir libro s,
que e s lo qu e he mos den omi nado plegadera.
( 112) P otr ero, es el qu e cu ida de los potro s.
( 113) P oz uelo, es dim in utivo de pozo. E s tambi en sinónimo de poz al, esto es, tinaja
o vasija.
(114) Porque pulsear , es echar p ulsos; forc ej ar con los pul sos; y UÓ, tomar r:l pulso
a un enfermo.
(c) El Sr. Salv á, agrega este vocable , pun tilloso,
( 115) P un che, es una especie de manjar blanco.
( l lü) Qu.~sRrif1 , es el tie mp o adec uado para hacer qu eso; y nó. el lugar donde se
fabri ca n y ven de n, qu e es lo q ~e significa qltese~·(, . . . '
.
.
( 117) Qu.inua, es un a se milla blan ca , se meja nte a la lentej a, que se e,o me COCIda
con arroz; a difer en cia de la s ustancia an tife bri l de que se estrae la cas carilla, con que
.
se la confunde , y (lue debl( den omin arse quina, como lo indi carn os.
( l IS) Quita, es el pcrd on o libera cion de una de uda. Usase tambien como
interj cccion: ¡quita a ll~!, .
,...
( 119) R.n ¡:al', es di vidi r con fue rza cosas de P? c~ co nsistencia, C? mD teJ:d o,s, . p~pe l ,
pi el es, e tc; al pa so qu e rojar con q ue le? sustituimos y confundirnos, es d ividir en
raja s; romper un le ño u ot ra co sa por el estilo,
.'
,
( 120) R asqu etas, es un in stru mento con que se rae n y limpian las cubiertas de un
n avio.
( 121) R allo, es la plan cha có nca va de metal CO~l' agujeritos á srero~ , con l~s Cl,Iale >
se desmen uza el pan , qu eso, y otr as co sas , est reg ánd olas contra p!; y lo conlu,nd uno s
e n la pronunciaci ón, con la voz 1'II!! O que significa el lu ego el éctrico desprendido con
violnn cia de la s n ubes, etc., e tc .
( 122) R ecaudo, es recaud ar ; la fian za o seg urida d; pe ro la pr ov ision qu e para el
sur tido de las casas se lle va diariamen te del mercado, se lla ma recado.
NOL\S .
5
( 123) Recojido, es pa rticipio del ve rbo rccojcr; pero el sustant ivo qu e d e nota el
retorcido o dablcd illo , 'e llama rep ulg o.
( 1:2.t ) Remesan, sig n ilir a la 'le.c,ion de arran car el 'pelo o harb a; la c ~l"I'era corta que
dá el j ine te de a caballo. rlct enié nd olo en su vel ocid ad . P e ro la aceren y efe ct o de
rem ov er es remocio ri , strcmccir iento.
( 1'2.'5 ) ' E mu i jeneral emplea r pr omiscu am en te la vo z remonfe,. q \~ ~ significa solo,
el act o de en culllbrarse o e levarse , con la palabra r- moni « que S I~lIl f¡c a e nt re otras
cosas, la compost ura de las botas cu and o se les p~n e de n ue vo e l zapato.
( 1'2(j) P 'p ost en,. e s el encargado de la reposte na.
(1'2 7) Rifo, ,ig niJica solo, costumbre, cercmonin ,
( 12' ) R odelt, ign ilkJ. únicame n te e l escudo redon do que se n ia para cubr ir e l
pecho al 2"ladiad or .
( 12!l) S~ f¡ ero , e aplica a l tomill o fin o y mu i oloroso que. sir ve pa ra las sa~sas.
( 130) ,"angradern, es la lanc-ta co n q ue se sangra; el lebri llo e n que se recibe la san o"re , et c : 'pero la pa. te interior d el br azo por don de se dobla y se sangra, es sangradura ,
o ( 13 1) Sequi a. es seq ue dad: pero e l desa bri mi en to o a."pereza que se sien te en e l
estó ma zo. es acedi c,
( 132) Sop etear , e mojar rep et id as ve ces e l p'lll e n el ca ldo de algun gu isa do ; y
sopear, lo mismo qu e ensopar, es to es, hace r sop a COIl el pan, empapándolo e n v ino u
ot ro licor.
( 133 ) Tnbaqucro , e' la caj a a man era de pornito con cuello arriba, en c uy a
est re midad tien e un o: aO"uj eros por dond e be orbe e l ta baco. T a mb ien sign ifica, la
caji lla de la pipa en (lue ~e quem a el de hoj a para toma rlo. P ero 1, caja rara guarda r
el tabaco de h um o, form a da de paja, cu er o, u ot ra m at er ia flex ible, se lla m a peluca ,
( 1:3.t ) Taco, es el tar ugo o en samb le con q ue se apri et . o afi rm a a lguna cosa; e l
bodoqu illo qu e se echa sobre la car ga p ara asegu ra r la f ue rza d el tiro, etc., etc; pero
en ni ng un a de su' ace pciones, :-ignitica la pie za e n fig ura de se mi-circ ulo qu e se po ne
so bre la s ue la de l calzado qu e d á e n e l calcaña l del pié, pare (lue éste sie nte co n mas
descanso al a nda r y lev ante aigo: que e, lo qu e de m uestr a la pala bra tacen . . . .
( 135) Taquear, entre nosotros, se e m plea en el sentido de dar tacadas con e l taco,
y e n el de pi al' con fuerza con los tacon es, En a mbos es ma l u .ado; y de be sustituirs e
en e l - eg un do, por el verbo d icho taconear, e l cu al no .ignifica otra casa tampoco.
( 1:36) '1 embloso, es el qu e pad ce temblor, e l que tcrn l.l CIuca; pe ro tembleque, es e l
ad orn o que usan las m uj er es p ara la cabeza, consi tente en una tlor o botan d e
dia mante, u ot ras piedras, pre so a ur.a agu ja de plata u oro, q ue por estar re tor cida,
ti embla co n el peso .
( 13i ) Ca i es desconocido ent re nosotros, e l v ocablo p ropio par a ign ifica r un
ter re no lleno de terrones , y qu e den ota es ta voz terreg oso ,
Tizn e, e, e l h umo qu e se prga. a la ' .a rt enes, p e roles, y otros vasos q ue han
e ·ta a o a la lumb re ; n su ma, la ma te ria co n que e tizna; p er o la man ch a hecha co n
tizne, se lla ma tiznan,
( 139 ) Porque tomate, es e l fr ut o; j' la pla nta que lo produce , i omnl cra .
e14U) !oro::on, es el dolor ag ud o de barr iga q ue d á a la ' bes tias, se meja nte al c ólico
de los rac ional es; pe ro el tr ozo qu e se pa rt e o cort a de algu na cosa , se ll a ma l ora zon ,
( 141) Trenca, es cad a un o de lo ' palos atraves ad os e n el vaso d e la co lmena para
so tener los p anales.
(14'2) Tr ig uero , dice e l diccion ari o , es e l qu e co me rc ia y tr afi ca en tri go s.
•N eg ocian le en. tr ig o; ven dedor (¡'e tr ig os, e..; com se di ce e n tre n osot ros: po r d esc onoce r e
casi, aquella palab ra simple .
(11 :3) Tri s.ir , es ca n ta r la alonJra se'f u n el sr-üor Sa lv :'. . La Ac ad em ia no a d mite
'
"
este verbo.
( H ~) El señ or Salvá trae tambi én lu cu jo,
( 1·1:J) J e ne ra lme nt e se confunden estas dos voces. Dícese a vec es-s-pasar fL ca ño;
por pasar a vado . Y otra - el vado; por el uaho de la tet era, e tc .
( I-1G) Vagu ear, es lo mi smo que vag ar; y no e l acto de echar vaho o vapor, con que
se contunde vu lgarmente.
,( 147) Vuelto, e~ participio de l verbo volver ; y tambien u n juego de azar lla mad o
as i. Per~ la demasía que se le debe vo lver al que com p ra o true ca alg una cosa, re specto
del pre cio concertado, se lla ma vuelta.
(l? )
59
NOTA S.
( 148) Yerbalero, e' ul qu e
de yerbas pon zoñ osas.
( 149) Se pon e tan lar ga list a de ve rb o." no Jlorq ue no hub iera sido fác il indicar solo
unos pocos, y con ellos abrir cam ino al buen gobierno de los dernas, ino porque to dos
los an otado", son en nuestro concepto, los que se confunden o pronuncian ma l; y
ado rnas, porrlue e ·ta mi sma difusio n puede contribuir a no dejar dudas ni embarazos.
So? , e tod o, nue stre principal propósito , e s e xitar las re glas , prefiriendo siem p re la
US:l
prác tica.
( 150 ) D el verbo airear; echar ai re; po rque airo, e s con cebir ira . . . .
( 15 1) H ai amueblar y amoblar; por con siguiente , es bien di ch o nmoblo y amueblo,
segun se a r:1 verbo; p e ro no podrán emplear se a mb as form as co n uno solo .
( l"í':!) E s promi scu o e l u so del verbo anegar, Los q ue lo supone n r om p uesto del
simple, neúur, dicen aniego , as, etc; p e ro los que ni egan t al cornpos icion, como el
señor Bello y otros, opina n porqu e d ebi era d ecirse anego, as etc.
( 15:n D el ve rbo anl icuc r; hacer an tigu a una cosa. Aunqu e e, regla com un e n tre los
gram{lticos, qu e los verbo>' e n llar , se pa ra n la u de la a, diso lviendo el diptongo, rnénos
los t ermin arlo, en cual' y gIrar, como ad écuo, des águo; no dudamos en afirmar, que el de
qu e trata mos, es un a ccntra-escep ciou y sigue la regla j encral de los acabado,' e n uar;
co rno lo es colicua d el ver bo co lic ua r, segu n doct rin a del seüor Salva: p ájina 383
edici on 7." tr at, de la acen t.
( 151 ) En sen ti do de int ent ar o co neier un deli to.
( 15:)) En la ign iíicaeioa de tener o ilf Ul.dir terror p('~'que e n la d (chal' a tierra,
s atierro.
(1 5U) P or «lest ig uar porque sign ificando henchir , e s ct iesio .
(157) En el j ue p;o de n aip e s, por el acto de jugar una curi a mui boja.
(1 5 8) Lo baldearon, es m ui jener al decir, por lo baldaron, B tlJUI/", es regar con
balde.
(,15fl) Se em pl a este y er ba, par a llar a ente nder, 'lue la be , ti~l s sujeta, o ~ o se
som e te al cabestro: cuan .lo ju sta mente ,igll iíiea todo lo contrario' p ·to c s sce.u r sin
re¡JU [{lll/lIcia 1., Lesiic, a] r¡ue la llena dr! e .lrstro ,
(lü O) .8, mui j cn e ral e l confund ir el verbo carear que si;uif.ca confrcn 'al', con
cariar q ue si.. ;uitica, donarse o p.idrirse a lgl'n hue so.
.
( I(jl ) Comp ile sale de comp etir (conte nder), 'Iue es irregular, por cuanto cambia en
i la e de la rad ic al; y no debe confundi rs e, como he hace jeneral y trecucntemente ,
con 1 verbo comnelet (pe rte necer o re spe ctar) ' lue es regular, y se conj u:;a exactamente com o conceder.
(1 U::!) .r c nc ralmentc se confu nden es to' do" verbos . D ifiero, sale de difen r , que
signifi ca ser-difere nte: y por esto es mc l e npleado e n lu gar de deticro, que sale de
defe ri r. qu e síjmifica consentir o ser conforme.
l l(j~) Porq u t'1 verb o es enamoricarse, y nú, enamorisc irsc.
.
( [U·I) Porque e l ye rba es enconu'ur, y no cncai-uicr, que no eXI t ' .
(105 ) El ve rbo e s cscarcernr, n ó, : sC'~~'cel u'.
.
.
, .
(lüU ) A si lo e n señ a e! señor Salva . Sin embargo pare.; que sorra uiejor-c-exp át rio,
as, etc. \' éase la nota 195 .
(lü7 ) E s indi fere nte g l/lopéa o gil 'opa , porq ue hui g(]t0l'~"r .\" galopar.
(lü ) Doctrina. lle!. seüo r S";ld. y ,!l'! "efl? r Bell o.
(l G9) E l ve rbo e s IIlnOVlIr; Igl; Ol'r~r , no e:l-te .
... ~
.
( 170) E s do ctrina de l se flor S r l 'a ; p ero indud ab e rr e n le ser ia m'PJor-mdl!stl'lo, as,
etc., a lo que parece ~onforme ~a d ~c :,ri:,la ~el señor Belio. >
.
•
( 171 ) Seg u11 doctri na del sc nor ::;a,\':I. S egt: n r-l señor h 110, es incie rto el uso.
( 172) P ulseo, e s de l H, ..bo pulse-»: o cc lmr pulsos: pe ro e l i omur ,.¡ pulso, o tontear
.. .
.
. .
.
alg un asun to, e s pulso, as, e tc .
( 173) Punteo, sa le de punleur, qu e ' Jglllllea tocar la \:, h uel a h irie ndo determinadas
cuerdas , cada u na con u n de do: a l (la~ o qu e punto, n e ne de pu ntar, poner p unto',
e tc., co n e l cual se confund e.
( 17,1) j ' o se trata aq uí (/,,1 verb o r aj ar , qu e ~ i gn i !i ca
dividir e n raj as una ca a
dura; sin o d e ra strar y rassruear con qu e se con tun de e l p1'l1111'ro.
""
. a del
o
' O t r~ s ;- ns e ñau , I'O~'IO:
' . as, etc .- El
( 175) Segun doctrin
se no ; .SI
a va.
' se ñor
Bello en se na riimio , vádo, uanaglorlo ; y qu e ridrio es de u so incierto.
1176) El verbo es tararear, no ialarear,
o!o
60
l'iOTAS.
no t~·accionar .
(17 ) Porqu e no hai yerba irnnquiar , como ya queda visto en su lugar respectivo:
SID O trrncar, o alruncnr, dar paso y /UI:[JOS, etc.
( 179) N o hai verbo trans ar, si no tronsijir.
( 1 '0) H ablamos por el acto de (Citar triunfo.
•
( 1 1) No hai ver bo u '¡gii:ntar; aunque el se ñor Sa lvá lo agrega , per o com o anticu ado.
( 1 -'2) H ablamos de variar, no varear.
(l 3) Véase la nota 157.
( 1 4) En los dos verbos, baldar y baldear, s~ emplea el pr~t érit o
qu e debe
correjirse, como lo indi camos, por baldé en el prIm ero, y lnlde é en el segundo .
( IS5) V éa e la nota 162.
/
( 1 6) De los yer bas pulsar y pulsear; cuyos .ambos pr et éritos, ' e confunden y unifican en el ¡;u!sié, que queda correj ido,
(1 7) V éase la nota 173.
( 18 ) Y éase la nota li 4.
( 1 9) Yéai> e la nota 176.
(190) V éase la nota li9.
( 19 1) Y éase la not a l S1.
( I9:l) Aquí, al contrario de la nota 182, hab lamo s del yer ba varear, no var iar .
( 193) Segun el señor Bello, debe leer se fili o, afilio .
( 194) Véa se la nota 152.
( 195) E l enor Bello ense na al cont ra rio, como se verá e n el lugar resp e cti vo tratan do de los verb os terminados en iar; pu es segun él, debemos leer-desmemório ,
desm emoria, desmemor ie. N uestra doctr ina ex p ues ta, es tom ad a del se lla r Salvú, como
qu eda y a advert ido en varios lugar es.
(196) E l señor Sic ilia acentúa asi. Ot ros leen exp iü rio, ias, ia, ie , etc , El sellar Bello
dice . que el uso es incierto.
( 197) V éa e l.i nota 2 14, donde ind icarno s, que segun el eüor Bello, debe leerse ,
fili o. i n, ie, et c.
( 19") V éa ela nota 2 14, dond e se v é la conformidad de l seño r Si cilia Con esta
acent uacion: y la incertidumbre que at ribuy e el señ or Bello, re specto al u so defolillr .
( 199) V éase la nota 167.
(:lOO) Y éase la nota 16 .
(201) E sta ac entuacion de hist orio, es confo rme a la doct rina del se ñor Sal va ,
tr atando de Jos verbos acabad os en rinr, segun es de ad ve rt ir a la nota 2 17, don de
rem iti mos al lect or, respecto a la opin ion de los seño res Deli a y Sic ilia.
(:!O::?) V éase la nota 170.
.
(203 ) Véase la nota 2 17.
(20 ·) Y éase la nota 1i2.
(205) \ ' éase la nota 1i3.
(200) V éase la nota 1i5 .
(20 7) Hase la nota rrs.
(20 ) F.l señor Bello en .e üa vácio , as. a.
(::lOg) Ha e la nota 2 17.
(2 10) Debem os fijar la aten cion , en que la mayor pa rte de los er rores que se come ten :n J ~s. modos y tiempos que dejam os visto s, pr ov ienen de no cuidar la ter min aci ón
d el l ~ fi m.(¡ I'o, que es el norte que debe guiamos; resultando de aqu í confundida la s
ter minaciones en ar, cnr, e inr, qee son la base de dond e debem os partir.
Si el infin itivo term ina en (Ir, e l pre se nte se rá -o, as , a, amos, ais , an: el p re térito,
e, aste, limos, as/eh, uron: el imp erativo, a, P., emos, an .l, en; y el s ubj untivo, e, es, e,
emos, ci s, en .
Si acab a en ear , no ha i mas que agregar un a e a las ante riores terminacion es, en
esta forma: ea, eus, ea, eamos, eais, ean; eé, easie , CÚ, camas, casleis, earo n; ea, ee,
eemos, ead, een; y ee, ees, re, eemos, eeis , een ,
Si en iar, se hace lo mismo: añad ir un a i en lu gar de e, a las mi sma s termi nacion e s.
En cuan!o a los aca bados en er e ir, ca si no ofrecen ma s observacion, qu e el cuidado
de no añ adir s a la ~¿gunda per ?na de singular del pr et ér ito, con que tan impropia y
comúnmente se vicia la pronuncl:lcion , dici éndose: amasies, mcneastcs, lidiiisies, bebis-
( li7) El verbo es
t~aiciollar,
uuu .
.o,
NOTAS. .
61
tes: comba~iste~; por ar'~aste , meneaste, lidiaste, bebist e, comba'is te. Y no se repa re qu e
e n la ex plicac ion anterior, no haya tomado por base las terminacion es al' el' ir en
que se incluy en la s otras; porq ue ello, habria he cho men ester obser vacicne s m'im iciosas y conocimientos gra matica les qu e y o no pre sLpongo; pu e s no debe per der se de
,:~Eta, que este bosqu ejo es solo para !os ind oct os; siendo mi úni co obj eto, in strui r a la
Iijera, ya que no se trata de un estudio formal, y de ec harse a cues tas un ap rend izaj e
qu e muchos no qu errán o no tendrán tiempo de formalizar.
'
Lo s verbos en iar, adernas de los errores lexi gr áfi cos a que dan lu gar, ofre ce n
ta mbie n alguna dificultad en cuanto a su aplicacio n or tolój ica ; lo mi smo q l~e los te rmin ad os en uar, Para allanar esto de algun mod o, les hem os re servado la seccion particular que se rejistra en su lu gar re spectivo.
(2 11) Como es tos verbos ofrecen e n la práctica alguna difi cultad en el indi cativo ,
imperativo y subj unt ivo, en cuanto a sa be r si las do s vocal es de la te rm inac ion forman
o no diptongo, para pronunciar con arreglo a ello, no s ha pareci do mui opo rt uno ,
agregar aquí , a v ía de ap éndice ; la s re gla s acotadas por los gram á ticas para pod er
dir ij irse, La doctrina es tomada del se ño r Salvá ; y aun qlle n uest ra opinion difiere e n
algunos puntos, hem os preferido sile nciarl a para guardar unidad; c uidan do sí, e mitir
la de autores re spetables qu e en senan contra lo expuesto.
(2 12) El se ño r Bell o no apunta excepcion alguna a e ta regla de los te rminad os
e n cunr y g ua r o El seno r Salv á adu ce a colicuar , q ue hace coli cuo sezun él; es decir,
falta a la e xce pci ón y sigue la re gla j en eral de los te rmi na rlos en u~r.
(213 ) El scnor Bello no excluye a vaciar entre los qu e conserven el diptongo; y
así se g un él, debemos leer, vácio, vácias,vácia, e tc.
o
(214) E l señ or Sicilia agre ga tambi en, es decir, co mo no conserva ndo el dip tongo,
a reconciliar, sig nificando la re con ciliacion ant e el confesor; y auxiliar en se nt ido de
ay udar a bien morir; y el señor Bello afiliar. Pe ro ouenlia r cfo tiar y pali ar, so n, e n s u
co ncepto, de u so in cierto.
(2 15) El sencr Bello no excluye rum iar , pues ensena r úmio, r úmias, etc., come rvando el diptongo.
(216) Es inc on cebible, por qué el seño r Salv á no agre ga t ambi en a eapiar entre los
terminados en piar que no conservan el diptongo; y si bien al habl ar de espia r,
agrega: en todas su s acepcion es; no teni endo la de exp iar, es claro que no se ha lla
incluido este últim o, com o lo repararnos. El señor Bello en sen a, esp í o y expío.
(2 17) Se gun el se ño r Bello, co nse r van el diptongo , a ma ' de [eriar, q ue es el único en
concepto del scno r Salv á, como queda vi st o: injuriar , agriar, y vanagloriar. E xpatriar,
cariar, »idriur, chi rriar; escoriar e historiar, son de uso d udoso , segu n él. El señor
Sicilia opina segun la regla dada; pero de historiar y escor iar dice que solo la sig uen
en el indicativo, pues en el subjun tivo ha cen , escorie, histórie.
(21 8) E l se ñor Bello lee tambi én, demasio; y resp ecto a esiusiar, asegura qu e no hai
uso constante, hallando ma s s uave esia sio qu e estusi o.
(2 19) Es bi.e n raro que. el se ño r Salvá, ~10 haya exceptuado nO?1bre al g~n o acab~do
e n vial' qu e disuelva el dipton go; pu es es indubitabl e, qu e en nVlllr, desuciar, desvia r,
y ai at'ia r, todos leen, nt'Ío, desurio, descio, ata vío; y no , áv io, desá vio, d ésuio, alu cio,
Esta observaci ón va conforme co n lo q ue ens eña e l seño r Bell o.
(22!1) No se estra ñe que n? detalle tod a~ .las ir!"eg ularidades de ,cada verbo, porque
mi propósito no e s co mpen? lar una g rama tlc a, ~ 1Il 0 so lo ap untar . 0 5 defectos en q ue
se in curre ma s de ord inario y pu ed en sal varse a poca costa ; por esto pues, ' 0 10
enumerar é los qu e SI'. emple an mal e n el uso v ulgar : pu es no hai pa ra qué hac erlo
respecto de los qu e se dicen bien ,.aun sin r egl as d~1 arte.
(221) Correjimos solo en sentido de andar at ient as; porque en el de come/u un
atentado, es atento, as, a, EtC .
.
.
.
222 ) El acto de co locar una centinela, es lo qu e decirnos qu e deb e r egulanzarse.
223) 'N ase la n ota 161.
224) El se ñ or Salv á presenta es te verb o como irregular; advirtie ndo qu e, alg unos
lo usan hoi como re gular. El se ñor Bell o y otro s, Icen - derrueco y derroco; derru eca
y derro ca; derru eque y derroque, e tc.
(225 ) En la lista de irregulares del se ño r Bell o, no h e m o~ ~ncontr:lllo el v e~bo
diso lver. Ignora mos si sea porqu.e lo ~eputc regular, o qUlza por algu,u 01vido
tipográfico. El señor Salv á, Martine z L ópez, y ot ros, lo pr esen tan com o Irr eg ular.
t
:>OTA "
('226) Tiene
1,\5
mi ma infl e nones
"Uf'
encorar , y se conju gan a m bo' en toelo como
acorda r.
('2'2i) Leg un el señ or Salv á, podrir toma la, !I, en todos los ca os e n qu e poder
cambia la o en 11 o cn 11". Sezun e sto , el preu-nto, que en p oder , toma la u e n todas
6U, persona ., d ebe ser, Jl1Idl'!~ pudri ste, p,lIdl'ió, pudrimo s, pudristeis, J)uJl'i~'r.on. El
enor Bello pr esenta corno Irregular de dicho verbo podrir, en el tal pret éri to, las
terc ra s pe r . on as de . ing ubr y ele plural.
(22 ) El señor al vá no admite nale in o ual, El señor Be llo n seña rnle, y dice
que i a! (' 8 algo antic uad o.
('2'2f) • ";:0 a habria sido ma~ fá cil , q ue copi ar la h .t ~ de ye rba s i r r~ o- u l a r (' .qu e
corren en la ' mejores g ra má t icas : pero com o, segun dej a mos y ~ arl v.. rt ".10 antc l'lormente, n uestro obje to ha s ido so lo apuntar lo qu e se p ronu n ci a o e ('libe ma l, p or
1'::0 n o, he mos ceü ido n solo los 'lIle reji st ram os: lo c ua l se udv i rte , para e v ita r el
e rror e n que pudie ra caer aluuno, su po n ie n do o imaj in ando, un vacío en q ue no
liemos incun ido,
'~ 3 0 ) L!1. misma obsr-rvac ion que u' ·j f1. mOO hec ha respecto a lo.' verbo
irr egulares,
rep etir aqui, res pecto a e te P q ucüo bo quejo or tolúji co 'lu e agr e!;aIn ' ,."0 lle va por cierto In prr-su nc ion de in truir a fondo .0' re la materi a. S u obje to
úni co, es 010 suplir a med ias la falt a uboluta de un aprendi zaj e co mpleto , I] U (' h ace
me ne , ter dilatado e tud io, y qu e no se ria dab le s u rn in i .tra r en . impk s al llllltacione. .
1"0 e le tache, p" e ,', de d im in u to, por no ha llar acot ad a' 1. s nu ch as 1I'"la q u e
req ui e re de pr -cision un t ra ta do e. peci al y compl eto, y qu e habri a ido igll lLllente
fác il tra cr ibir aquí: pe ro e.té- e <eguro que lo enun ci ado, dá lo ha tant ' p J ra
empencrse con re g ularidad , y r ara adquiri r e e nlgo , que s iempre vale ma s 'lu e nada,
(23 1) El ace nt o dicho r-s e l orto lój ico; e: decir, e l mayor recargo de pronunc iuc ion
que de : uyo pid en las \ oca les, en toda. las pa labras; resultando de to, que todas
on acentuada rol' naturaleza.
(2.3'2) Los infinitivos no 11 va acent pi ntado, sin embarz de n o obed ecer a la
regl a: e to e , de no car gar en la pe nú ltim a , í1 ha, el ace nt o orto lój ic . Tambu-n d e be
con side ra r e como ora c, ccp cion, en sentir del señor Salv á la prime ra pcr-o n de
plural el I IJn· tí-rito de in di ca tivo, d e los \'(' 1'1>0' de la prim era y terc era c' J1l,iu" <lc ion;
es de ci r, te rmi nad os en ar e ir : que sin embargo lip cargar e n la penúl tima silaba ,
convi e ne acentuarla, pa ra di tinglli r di cho ti e m po dr-I 1'1'1' ' ('11[(', n la n i ma p erson a:
y, g. at: .mc (pre. ent ) ama.n os, [pretérito]: ric imo [p re e n te), ricimo« (pretí- rito). El
• flor Bello no acentúa 1'. ta P' rsonas J(' d ich o pr eté-rito.
(23:3) 'o agr gam o ott a s r gla con ducentes a diccion e s que ti enen diptongo,
porqu {' ya e to no obli go, rin a e n t ra r en detalle fu er de nue tr o prop ó ita: ' r('qu e·
riri a en el lector conocim iento cspecialc que acaso no po ee . Ello CO I re spond e por
ctra parte, a estud io upe ri l e : y no habrá P r qué ec harlo de 1II'~1I0:, en e te opús cul o, de COI r, ccion cs purament e Ir.ri!!:rtifiras.
('23 ~) H a bla mos de l ac ento crtolóji co tic l)U liic imo menci on a la Ilota 231.
('2 ;'5) Xo concurriendo la, circu n tnncia s dicha ', se se zuirú la re gla dada; a i q ue,
a-s, ha rá ase : y jlua; j luces, P r ser acentuad o en la úlma silaba: "/ÚOI'II <l=, «lbornozes,
p or igual raz ón: y rusa- mata, casa - mui a - por no e 'ta l' en pl u ral su segun dv simple,
(~;3\5) No se cs trañe 'l ue n o empleemos e l tér mi no p ropi o de noca! sirure o ag uda:
porqu e (' c' ibie rulo , como y a va adver tido , so lo pa ra lo s no ini c iado en la c ie n ia,
pr efe rim o de p re ci.ion , e l modo adaptable a 11 ca Jl~ ('idad Y mas ad el'uad'l a hacern os
enlen de :',
¡'237 J . l i , a UIl'llle no carga en la últ im a voca l ag re ga e~ p a rol I plural , y hace ayes;
por - l' regla, (Iue la i fi:l:II no agud,\ , precedida de vocal aguda, se con ' ie rt e n yes;
mén o en l~:a i, que hace el p lura l e~ toli '.
Enti én de e por vocl,l "gudll, la ace ntuad,,; la in acentu ada ~e llama lVII/·e . Pero no
"aya a creer, e, Ilue al de üir i/lllcen/ ul1lld, c' por(I'lC hay a vocal al gu na qu e n o lo e stp :
ino qu' no' re fe ri ITlo. a aque lla,; en qu e 110 re . alta e e rl'ca:"O'o o es fuerz ) p a rt ic u la r de
pronu nciaci on : co mo la do ' p ri m eras ap de l;n¡flra, da n d I' e; palpabl e e l so brecargo que
Ue\ a la te rcl' ra. E te ar en to o (.lIfa i particu lar co n 'Iu e p rollll nei am o cie r tas \'o.:al e s,
~e ll ama tam bi"n, co mo ell as , agud ú: lo otro , 6rayc,; y en l' te se n t ido deb e entender la not a :231. 1\ hora, eu cuant o al ac ut o pintado, 8Olo, e fija, ..liando falta la
regla jcneral dada wbre el acento, e s decir, ¡;obre ese recargo especial que debemoa
nr-, e 'fazo>
up
N UT AS .
li3
ha cer en tal es o c ua les vocales. s['g un la te rminacion del vo cablo, y que f e llama
acent o «rt olojico .
• (:2 38) .1·: I .s eno r Bell
no e:'c er tÍl~ a sofá, c~ltre lo:' qu e agregan solo S para e l plur al;
debern os sevun el, lee r SO!IlCS .
(2~!») La doctrina de que o lo. nombre s te rm inados en e, o. u, forman el pl ural
a ña di endo solo s, es tornada de l se ñor Salv.i. El se ñor Bello la con cr eta a :'010 103
pcl isilabos: de con siguiente d eberá decirse a ' U jui cio, las i ées, lo s sies, lo: nbcs, e tc .
(240) Padrcnucsto , van agl oria , y barbacan a , faltan a e ·ta regla, pu es hacen
padrcnu eslr os , uann u lorias, únrúacrl1Ws , . in embarc o de no ser verbo ni de ufrir
vari acion . nin guno d e los co m pon entes.
o
(:24 1) l l ij od ¡f~o, cUftlql. iern , y ouienou i er a, no forman el pl ur al, aj ust ados a la rczla
anteri or, co n d último comp on en te o co n a mbos, s in con e l pri me ro: Itijow/a/go,
c!!a/e.quier.i, 'J l1 ienesr¡uicra, por cu yo motivo p ued e consider árseles como una ex cepc ion Irr egu lar.
( '~ I'~ ) A un' !\Ip r -t a rczla 110 ti en d: a forrn acion, sino al con trar io, hemos crc ido
opor tuno aJ;rpg ,lIla, por cuanto d ice relació n co n el plural, de qrc tr atarnos: y no
d esd ice como co m plc rr-en t de la materia .
('_ 13) S"Au n e l se ñor Be llo, puede deci rse con propiedad, /'H plal-ts: rlr-notando los
p ro.lucto de var ias minas , o lo, .urtido de est e artículo e n el mercado, i\Iarti ne z Lú pez, d ice 'lile no liai ma- que, 113 de oro s.
('211) ¡;: -t.l doct r.nn (le carenc ia de pl urales, la he mos compilado d e la de 101 Sres.
Bell o y . 'al\'á, rc lati va a esta materia,
(Z4.) 1 S in embargo de nues t ro prop ó ita, de solo doctri nar prá c ticamente, esquivand en lu po-ibl c , cuan -o pida d ilatad o trabajo o e ngo rrosa d ificu lta d e n u co mp rensien, no he mos podi do por 1ll,"UOS de añad ir este cort o apéndice sobre las letras que
p ue d e n confundirse , y qll e se rá ,:e pr m ec hoso a uxi lio pa ra much os. E s un ex tra cto
ca i a h letra dedu cido de Salv ti: pe ro como hai e n su doc tr ina mu cho de in útil o de
dem asiad o sabi do, he mos to mado so lo lo que no ' ha pare cido de inm ed iato pro ve ch g.
' o S I' n'pare , I'u e , q ue hay a .no s omi udo y no demos cab ida a lo dornas que M ::.gre ga .
('2-1 ) E n sent ido de fosco, grosero, etc .
(Z·li) E n ti';ndase e n las com bina cione s e, i, q ue son las únicas e n que hai lu gar a
cqui voc
('24 ) Lo m i mo que en la nota a nte rior .
('24!) E l. e ñor S..i l 'á adv ier te, qu e la Acad e mia aUIl'lue e tá vari a n la escri tura
d e lo ' norn ¡r(" q ue d e ja mos dic ho s, se ha dec id ido con tante me n te a esc ribir con j,
tod o - lo termina-r os en fije y sus deri ados .
('D G) A unq u lo que queda e. pu e to respecto a ortografia, pa ecia lle nar nue .tro
obj e to, de tra mitir u na id e a lij e ra siqu iera sobre ella: como allí todo e puramente
teó ri co y acu o i.i com pre usible a la j e nc ralidad , contra n ue ·tr o propósito, 'e nos ha
hec h forza ' 0 , como e l mej or estudio práctico COIl 'lile complementa rlo. añadir la
no mc nr-latura qu e ,,1 c nor M art inr z L ópr- z trascribe en Sil gram ática, rc lati ' a a esta
ma teri a. La fac ilidad pa ra alla na r toda d uda, y la imp or tancia qu e a prim era vista
rev e la, no hac e e 'pe ral' 'lile e l le ctur no lle vará a ma l que aumentemos e te trabajo.
con II n manua l c ómodo y d e fác il manejo. Pa ra mej or com pre nderl o, vamos a copiar
tex tu a lrne r.te , Jo q ue d rce e l au to r a s u re . pecto. l . Se is let ras hall amos e n nu estro
" all ab -to de d ud osa escritura. qu e son B. G. 11, J. V, X. Las cuat ro (n, H , \ ' Y X]
" van co n cada un a de las doma s le tras por órdcn a lfabé tico, en cabe za de la colu m na
" de oco. 'lil e las ti en en , y han d e con serv ar, 'e a e n principi o, .sea en medio de
.. dicci ón. Fu e ra inú til r¡ue Ia.l Y la n e nt ra ra n en e ·ta comb inacion, de de que sus
.. equivalen tes n, V. lle vun la parte 'l U(' del idi oma les cabe, claro I' S qu e las voces no
., escri tas con V, qui er en H, cuya coudi cion e:' apli cabl e a la.l , con rela ci ón a la G ."
"i\lu cho escaseam os la s recrias, y aun las que dam os, bien que siem pre se g ur as , y
" de bidas a un ex .u nen at.:nlo y racional , son poco ll1PIlOS qu e inút iles , si se ati ende
.. al plan uu e seO' uil1l os , p ropi o en nu estro se n tir, pa ra que e l d isc ípulo no dude de
I
o
, .
I I
.
t
.. n ada, ni nun ca, La soja re gla esencial, la 'Ille siemp re la' e tener-e nuu pr e"en e,
es esta:
"Q.JÍere escrib ir una I'OZ cu alqui era. . . . Duda si esta I'OZ ha de IlP 'a l' H o \ T; G o
., .1: 11, X: pero no pu ede 1I11~n O ' d e .abcr cuál e ' la voz sobr e cuya ortog ra fía re cae su
.. d uda, ni p or cons iguie n te, c uá l la in icial de dic ha voz. En efecto, sea la voz e n
por
H
CO . S I ~UI ('nte,
64
SOTAS.
" cue .tion injenio . . . . ¿ha de ser G o J ? . . . Recurre pues a la 1, porqu e TJ es la
inicial de injenio: iestá injenio en la columna corres pondiente a la G? Nada hái qu e
" dudar. ¿No lo está? .. . Escríbese con J. OcúrreIc escribir hombre; pero no sabe si
" ha de comenzar con 0 , o con 1-1. Cualquiera de estas dos letras le sac ará de duda s:
" si va a la 0 , no está hombre, claro es que le corre sponde la 1-1. Si prim ero recurre a
" la 1-1, en ella hallará hombre. Hé aquí el secre to de este vocabulario: no puede ser
" mas simple, ni tamp oco mas exacto."
FIN.
Descargar