Determinació d’anticossos i nivells de fàrmac anti-TNF a la MII: A qui?, Quan? Dr. Eugeni Domènech. Unitat de Malalties Inflamatòries Intestinals [email protected] Niveles valle y anticuerpos. ¿Qué son los niveles valle de los mAb? = niveles plasmáticos más bajos. = niveles plasmáticos determinados justo antes de una nueva administración 100 10 1 0 Concentración mAb 1000 2 6 14 22 30 semanas Niveles valle. Factores potencialmente relevantes o Estudio retrospectivo de una cohorte de pacientes con EII en mantenimiento con IFX (n=79) de las que se obtuvo muestras séricas (n=204) para niveles valle (media 2, rango 1-5). Nº de infusiones de IFX Niveles de proteína C reactiva Marits P, et al. J Crohns Colitis 2014 Niveles valle y anticuerpos. Formación de anticuerpos contra mAb respuesta inmunógena Tratamiento con biológicos en IMID Formación de anticuerpos contra fármaco (ADA) Contra idiotipo (bloquean la unión de IFX a TNF) Contra epitopos del Fab distintos al idiotipo (no alteran actividad) anticuerpos “neutralizantes” anticuerpos “anti-alotipo” Creación de complejos fármaco-anticuerpo con aumento del aclaramiento y acortamiento vida media del fármaco Ordàs I, et al. Clin Pharmacol Ther 2012 Anticuerpos contra fármacos biológicos. ¿Qué factores influyen en su desarrollo? Paciente Genética Tipo enfermedad Actividad inflamatoria? Edad?? Producto Exposición a la luz? Temperatura? Agitación? Prescriptor Cotratamiento IMM Pauta administración Dosis (inicial)? Vía de administración? Moss AC, et al. Aliment Pharmacol Ther 2013 Niveles valle y anticuerpos. Rol en práctica clínica Pérdida secundaria respuesta Pérdida secundaria respuesta Anticuerpos anti-mAb Reacciones agudas infusión Niveles mAb indetectables TLI y ATI durante terapia con IFX en CU o 115 pacientes consecutivos tratados con IFX por CU moderada (n=73) o grave (n=42). 23% AZA concomitante. 81% iniciaron tratamiento de mantenimiento. Determinación de TLI antes de alguna de las infusiones de mantenimiento. 66% TLI indetectable (66% ATI+ / 33% ATI -) P<0,001 remisión clínica P<0,001 mejoría endoscópica P<0,001 colectomía Seow CH, et al. Gut 2010 Anticuerpos anti-mAb en EII. Impacto sobre incidencia reacciones a la infusión o Meta-análisis de 8 estudios (n=1351) en los que se reportaba el status ATI y la incidencia de RAI y RHR durante el tratamiento con IFX. RAI: RR 2,4 (95% IC 1,5 – 3,8) P=0,001 RAI graves: RR 5,8 (95% IC 1,7 - 19,0) P=0,004 RHR: RR 2.8 (95% IC 0,2 - 33,0) P=0,4 O’Meara S, et al. Inflamm Bowel Dis 2014 Anticuerpos anti-mAb en EII. Impacto sobre incidencia reacciones a la infusión % pacientes con reacciones a la infusión ATI pos ATI neg 100 80 60 40 20 0 Farrell 2003 Miele 2003 Hanauer 2004 Sands 2004 Rutgeerts 2005 Maser 2006 Candon 2006 Afif 2010 O’Meara S, et al. Inflamm Bowel Dis 2014 Anticuerpos anti-mAb en EII. Impacto sobre mantenimiento eficacia o Meta-análisis de 13 estudios en los que se reportaba el status ATI y la evolución clínica durante el tratamiento con IFX. Impacto de la positividad de ADA sobre el mantenimiento de respuesta clínica Nanda KS, et al. Am J Gastro 2013 Anticuerpos anti-mAb en EII. Impacto sobre la eficacia % pacientes con pérdida secundaria de respuesta ATI pos ATIneg 100 80 60 40 20 0 Farrell 2003 Hanauer 2004 Candon 2006 Ainsworth 2008 Colombel 2010 Stenholdt 2011 Kopylov 2011 Ben Horin 2011 Imaeda 2012 Modificada de Moss AC, et al. Aliment Pharmacol Ther 2013 Cinética de los anticuerpos contra anti-TNF. o Estudio retrospectivo de 90 pacientes con EII tratados con IFX. o Determinación de niveles valle y ATI mediante HMSA (homogeneous mobility shift assay, Prometheus Laboratories) con el que la presencia de fármaco no interfiere en la determinación de ATI, en 1232 muestras (media de 14 por paciente). No IMS concomitantes RR 1,8 (IC 95%: 1,2-2,6) 59% ATI positivos (en alguna determinación) 28% ATI transitorios • aparición tras mediana de 4 infusiones • Mediana TLI= 0 72% ATI mantenidos • niveles de ATI más elevados (negativización posterior) Vande Casteele N, et al. Am J Gastro 2013 Cinética de los anticuerpos contra anti-TNF. Reacciones agudas infusión Pérdida secundaria respuesta * *P=0,012 neg vs trans; P=0,0042 neg vs pers ATI negativos Éxito de la intensificación ATI transitorios ATI persistentes Retirada IFX por PSR o hipersensibilidad * ** * *P<0,0001 neg vs pers; **P=0,0028 trans vs pers *P=0,0005 trans vs pers Vande Casteele N, et al. Am J Gastro 2013 Niveles valle y anticuerpos. Posible utilidad en práctica clínica • Pérdida secundaria de respuesta • Paciente estable • Predicción de la eficacia Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pérdida secundaria de respuesta Moss AC, et al. Aliment Pharmacol Ther 2013 Intensificación IFX ‘a ciegas’. Eficacia inmediata y a medio plazo Katz L, et al. Inflamm Bowel Dis 2012 Kopylov U, et al. Aliment Pharmacol Ther 2011 ‘Switch’ de antiTNF ‘a ciegas’ en EII tras fracaso o intolerancia. Probabilidad de mantener el tercer antiTNF meses Allez et al. Aliment Pharmacol Ther 2010 IFX (n=59)) ADA (n=4) 69% 55% ADA (n=54) CZP (n=54) 37% CZP (n=5) IFX (n=2) CZP (n=2) ADA (n=5) CZP (n=2) IFX (n=2) 25% meses de Silva et al. Aliment Pharmacol Ther 2012 ‘Switch’ de antiTNF ‘a ciegas’ en EII en remisión. o Estudio prospectivo, abierto y aleatorio en pacientes con EC luminal tratados con IFX 5mg/Kg cada 6-8 semanas, en remisión clínica por un mínimo de 6 meses (n=73). P=0,006 P=0,003 Van Assche G, et al. Gut 2012 Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pérdida secundaria de respuesta o EC con respuesta inicial y en mantenimiento con IFX 5mg/Kg/8 sem que presentaban PSR (CDAI >220 o 1 fístula supurativa). Aleatorización (ciego simple) a intensificación cada 4 sem (n=36) o algoritmo según TLI+ATI (n=33). Seguimiento 12 semanas. o Co-primary end-points= demostrar costes menores junto a tasas de respuestas no inferiores mediante algoritmo. TLI subterapéuticos (<0,5 μg/ml) TLI terapéuticos (≥0,5 μg/ml) ATI positivos ATI negativos INMUNOGENICIDAD FARMACOCINÉTICA CAMBIO ANTI-TNF INTENSIFICACIÓN (adalimumab 80-40mg) (infliximab cada 4 sem) FARMACODINÁMICA, ATI NO FUNCIONANTES o FALSO POSITIVO FARMACODINÁMICA REPETIR DETERMINACIÓN RETIRAR ANTI-TNF (si igual actuar como si ATI neg y niveles terapéuticos) * CAUSA ATRIBUIDA A LA PÉRDIDA SECUNDARIA DE RESPUESTA Steenholdt C, et al. Gut 2014 Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pérdida secundaria de respuesta o EC con PSR a IFX 5mg/Kg/8 sem. Aleatorización a intensificación cada 4 sem (n=36) o algoritmo según TLI+ATI (n=19). Seguimiento 12 semanas. ATI positivos ATI negativos TLI subterapéuticos 20% 4% TLI terapéuticos 6% 70% Costes manejo algoritmo en relación a intensificación sistemática (euros/paciente) % pacientes con respuesta clínica ns ITT (P<0,001) ns PP (P<0,001) Steenholdt C, et al. Gut 2014 Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pacientes estables Estudio TAXIT o Estudio prospectivo de pacientes con MII en remisión clínica bajo tratamiento de mantenimiento con IFX. o Determinación de niveles valle y ATI. Aleatorización del manejo según niveles o por criterio clínico. o Objetivo principal= remisión clínica y biológica (PCR) al año de seguimiento. Vande Casteele N, et al. ECCO 2012 Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pacientes estables * *75% ATI positivos o Pacientes “intensificados” (n=68) Acortamiento intervalo (n=58) o incremento dosis (n=10) o Pacientes “desintensificados” (n=68) Incremento intervalo (n=65) o reducción dosis (n=3) Vande Casteele N, et al. ECCO 2012 Niveles valle y anticuerpos. Utilidad en pacientes estables o 251 pacientes EII aleatorizados para manejo clínico (n=123) vs. manejo según niveles (n=128), una vez “optimizados los niveles. o End-point primario= proporción en remisión clínica (H-b o Mayo) y biológica (PCR) a los 12 meses. ns Nº de pacientes 6 4 ns TLI “terapéuticos” (3-7 mg/ml) en 56% (clínico) vs 78% (según niveles) (P=0,001). TLI indetectable más frecuente en grupo manejo clínico (RR 3,7; 95% IC 1,7-8,0; P=0,001) 2 0 fallo tratamiento manejo C L INIC O ATI pos manejo S E G ÚN NIVE L E S Vande Casteele N, et al. UEGW 2013 Niveles valle y anticuerpos. Predicción eficacia o Estudio retrospectivo de 90 pacientes con MII tratados con IFX. o Determinación de niveles valle y ATI mediante HMSA (homogeneous mobility shift assay, Prometheus Laboratories) con el que la presencia de fármaco no interfiere en la determinación de ATI, en 1232 muestras (media de 14 por paciente). No IMS concomitantes RR 1,8 (IC 95%: 1,2-2,6) 59% ATI positivos (en alguna determinación) • aparición tras media de 4 infusiones • Media TLI= 0 41% ATI negativos • TLI mayores en sem 6 y 14* (siempre) *TLI <2,2 μg/ml en semana 14 presentaron sensibilidad del 79% y especificidad del 94% para desarrollo de ATI. Vande Casteele N, et al. Am J Gastro 2013 Niveles valle y anticuerpos. Predicción eficacia o Análisis post-hoc estudio ACCENT-I de pacientes respondedores (semana 14) a inducción con 3 infusiones de IFX, agrupados según respuesta mantenida (no necesidad de retirada ni intensificación) a semana 54 (n=291). Estas diferencias en niveles valle a semana 14 SOLO fueron significativas en pacientes bajo tratamiento combinado con IMM. Cornillie F, et al. Gut 2014 Terapia anti-TNF en EII. Niveles de fármaco y ATI inicio tratamiento IFX inicio mantenimiento IFX (4ª dosis) semana 14 Pérdida de respuesta TLI indetectable ATI positivos TLI y ATI ATI persistentes y TLI bajos al menos durante 2 ocasiones más Stop IFX Vande Casteele N, et al. Am J Gastro 2013 Nivells vall i anticossos anti-mAb. Conclusions a 2014. oo Les dades disponibles suggereixen que, end’antiTNF pacients en de Existeix una clara correlació entre nivells indetectables i pèrdua resposta. Totles i això, no tots els pacientsde amb nivells presentaran remissió, determinacions TLI i ATIindetectables només tindrien recidiva clínica. utilitat si es féssin de forma periòdica (no puntual). Tot i estudi disponible noindetectables ha aconseguit demostrar o això, Existeixl’únic una clara correlació entre nivells d’antiTNF i anticossos contra fàrmac. Tot i això, una proporció important de pacients amb ATI+ no cost-eficàcia. presentaran pèrdua secundària de resposta. oo En amb contra pèrdua secundària de resposta, la un impacte No pacients tots els anticossos fàrmac són persistents, el que comporta radicalmente diferent. determinació de TLI i ATI sembla cost-eficaç, …tot i que potser no ho seria si es fés un diagnòstic més acurat de o Una determinació de nivells vall indetectables en pacients en remissió poden PSR!!! predir una pèrdua de resposta o significar que el pacient no necessita el fàrmac. Nivells vall i anticossos anti-mAb. Conclusions a 2014. o Algunes dades suggereixen certa correlació entre nivells vall post-inducció i manteniment de resposta inicial. o Algunes dades suggereixen certa correlació entre nivells vall post-inducció i desenvolupament d’anticossos contra fàrmac. o No sabem quin seria l’impacte a llarg termini d’augmentar dosi d’inducció o monitoritzar nivells post-inducció. o Queden per a establir punts de tall tant per a rang terapèutic de TLI com de significació clínica d’ATI, a validar per a cada tipus d’assaig… Gràcies