- - Digitized by the Internet Archive in 2010 with funding from University of Toronto http://www.archive.org/details/librodereglaocarOOsant CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR JUNTA PARA AMPLIACIÓN DE ESTUDIOS E INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS CENTRO DE ESTUDIOS HISTÓRICOS LIBRO DE REGLA o CARTULARIO DE LA ANTIGUA ABADÍA DE SANTILLANA DEL MAR PUBLICADO POR D. EDUARDO JUSUÉ MADRID IMPRENTA DE LOS SUCESORES DE HERNANDO Calle de Quintana, 1912 núm. 33. MAY 2 6 I ^/TVOFTO^ 235 INTRODUCCIÓN Hacia el oeste de Santander, a unos 30 kilómetros de distancia, y próxima a la costa del mar, se halla la villa de Santillana del Mar, en cuya iglesia parroquial, en otros tiempos abadía y colegiata, se venera el el cuerpo de nombre la virgen y mártir Santa Juliana, de a la histórica donde vino villa. Varios documentos muy antiguos de esta abadía se conservan hoy en buen orden y estado, gracias al celo del señor cura párroco, D. Julián Ortiz. Entre estos documentos ocupan lugar preferente el Cartulario llamado Libro de Regla, que hoy publicamos, y una numerosa colección de privilegios concedidos por nuestros reyes a la iglesia. En las muchas visitas que hemos hecho a la villa de Santillana, formamos el propósito de publicar primeramente el Libro de Regla, por la grande importancia que tiene para la Cronología, la Geografía, la Historia y para el estudio del lenguaje. El Cartulario o Libro de Regla contiene XCVI incompletas, que fueron redactadas desde el cartas, algunas siglo ix hasta los pri- meros años del xm. Existen en Santillana dos ejemplares del Libro de Regla escrito en vitela, de con letra del siglo xm, todo él de la : uno misma forma letra. Tiene LX1V folios, numerados primitivamente con numeración muy modernamente, se agregó la nume- romana, y posteriormente, ración en cifras arábigas. Faltan dos folios, que son tiempos constaba de LXVI el VIII y el X; de modo que en otros folios. Está forrado con tapas de madera, cubiertas de cuero rojizo, ya obscurecido por la acción de la luz. CARTULARIO DE SANT1LLANA DEL MAR Tiene el volumen: de largo, 235 milímetros; de ancho, 160, y de grueso, 30. La parte interior de la cubierta está defendida por retazos de pergamino de un libro de canto gregoriano. Los epígrafes de las cartas están escritos con letra roja, de tipo más moderno que los caracteres de aquéllas. Creemos que estos epígrafes fueron puestos en el siglo xvi, pues así lo acreditan la forma haber sido raspados algunos de los primitivos para que creemos más modernos. La encuademación, que por su materia y forma parece ser también del siglo xvi, nos sugiere la idea de que al encuadernar el libro de letra y el escribir los se pusieron los epígrafes de color rojo. En el margen de algunas cartas se han agregado muy modernamente pequeñas notas sin importancia alguna, como son, verbigracia, la fecha de la carta con relación a la Era cristiana en números arábigos, el nombre del abad que figura en la carta, etc. Otro ejemplar es una copia hecha magistralmente por D. Francisco Javier de Santiago Palomares, en el año 1773. La copia es exacta y hecha con gran esmero. Hasta los epígrafes fueron escritos en letra roja, como en el original. Excepto en una fecha y en un pequeño olvido de una linea, no hemos notado difeel original y la copia caligráfica de Palomares. Las dos hojas o folios VIII y X que hoy faltan, son los mismos que faltaban cuando Palomares hizo la copia. En el sitio que corres- rencia entre pondía al folio VIII creyó Palomares que faltaban dos folios, y no es de extrañar, pues quedan dos talones longitudinales que parecen ocupar la desaparición de dos folios. Así nos pareció también a nos- otros en un principio; pero atendiendo a la paginación en romanos, se ve que sólo foliación en bió el falta el folio VIII, números romanos es de la números ya que esta paginación o misma época en que se escri- Cartulario, o sea del siglo xin. Hemos agregado notas cronológicas e índices geográfico y de nombres de personas, y un glosario de voces latinas, entresacadas del Cartulario. Cada voz lleva el número de la carta y el de la línea en que se encuentra. La serie de abades está formada con los datos del Cartulario, y quizá con el rectificarse. estudio de los privilegios pudiera completarse y aun CORRIGENDA 17 CARTULARIO DE LA ABADÍA DE SANTILLANA DEL AAR Jueves 25 de julio de 1200 [f. In (1). VIVEDA i-! metum ñeque Dei nomine. Ego Diclaco Gómez, non per per turbatum sensum set pro expontanea mea volúntate per remedium anime mee parentum meorum, fació carta ad regula Sánete Iuliane vel et a tibi abbati Don Petro et ad lare qui est in villa que-vocitant el rio el solar qui ibi servient, maledictus et homo XXX. a VIII. Don a , et cum feria V. luda traditore a , VIH. S et affirmo stabile qui hanc cartam disrumpere quesierit excomunicatus dampnatus. Facía carta die notu sub era M. a CC. a de uno so- Viveda loco prenominato ubi dicent que fué de Martin Novales. Sic do per semper. Si quis ille clericis, in sit inferno kalendas augustas regnante Rex Aldefonsus in Toleto 10 Maiordomo del Rey Gonzalvo Roiz Girón, Merino del Rey en Chamesa Fernando Martínez, Potestas en Chamesa Don Nunno, Martin Monioz coníirmat, Didaco Alfonso confirmat, Pela Pelait confirmar, Roy Pelaiz confirmat, Guet in Castella et tierre del Regina Alionor, Gonzalvez confirmat, Gonzalvo Gonzalvez confirmat, Petro Rio teste, Iohannes de Azent confirmat, Gonzalvo Martínez Los datos cronológicos de las cartas se han comprobado por medio de Tablas para comprobación de fechas en documentos históricos, segunda edición, que hemos publicado con informe muy laudatorio de la Real Academia de la Historia. (1) las i.-, Cartulario de Santillana del Mar. confirmat, Roy Pedrez — Núm. II. confirmat, Migal Pedrez confirmat, Petras et Iohannes hic testes sumus et de manus nostras roboramus, Petrus scripsit. comenzó en El año 120Ü no V feria VII como (sábado); día 25 de julio fué feria el III (mar- año bisiesto 1200 el día de aumento no se hubiera agregado al mes de febrero, sino con posterioridad al día 25 de julio; verbigracia, al fin de diciembre, de lo cual hay ejemplos en los siglos medios, el día 25 de julio de 1200 caería en lunes o feria II, y como este número romano fácilmente toma la forma de V o feria V, se explicaría la equivocación del amanuense. (V. nota A.) tes), y feria (jueves), dice la carta I. Si en el II Miércoles 24 de julio. Sin año (1202). ''• In [LUESA] -lo.] i Dei nomine. Ego Oonzalvo Roderici de Ceuallos, non per me- tum ñeque per tiirbatiuri per remedium anime Sánete Iuliane vient de mea et a mee tibi parentum nieorum, abbati hereditate de Petro Feles el solar sensum, set per expontanea mea volúntate vel que et el Don Petro est in villa et fació carta ad clericis, solar de Quintana. Sic sic ille ibi ser- de Luesa loco nominato maledictus et do homo aquestos dos solares stabile per semper. Si quis cartam disrumpere quesierit ad regula qui " et affirmo qui hanc excomunicatus et cuín luda traditore in inferno dampnatus. Facta carta die notu feria 1111. a , VIIII kalendas augustas, regnante Rex Alfonso et in Castella et jordomo del Regina Don Alionor et el Infante Don in Toleto Henric, 10 Ma- Rey Gonzalvo Roiz Girón, Merino García Roiz Barua, Don Nunno, Merino Fernando Martínez, Gon- Polestas en Asturias zalvo Gonzalvez confirmo, Didago Gonzalvez confirmo, Gutierre Gutiérrez confirmo, firmo, Roy Fernandez confirmo, Didaco Alfonso con- 13 Fernando Gonzalvez confirmo, Roy Monioz confirmo, Roy Sanzez confirmo, Domingo Pelaiz Teste, Iohannes Iohannes Gonzalvez teste, hannes hic testes sumus scripsit. Petri de Arce, Martin Gonzalvez Teste, Petrus et et Io- de manus nostras roboramus, Petrus 20 Cartulario de Santillana del Mar. Esta carta, tediada que firman la III. 3 día 24 de julio, miércoles, sin expresión del año, el de ser de fecha próxima a julio fué jueves, — Núm. anterior la 1.°, : y en ésta se dice que en la primera se dice que día 24 fué miércoles; el primera carta se repiten casi todas en la debe el día 25 de 2.°, las personas segunda. De todos modos, una y otra carta son de los primeros años del siglo xm, y son las mis modernas dal Libro de Regla, En el año 1202, que comenzó por martes, el día 24 de julio fué miércoles. III 28 de mayo de 870. IGLESIAS DE SUANCES '< 2 Sub Christi nomine. Ego lames, licet indignus, presbiter qui sum quadam patris mei Quiriaci, et matris mee Carterie traditorem filius vel testamentum fació eclesie sánete vel regule Patris et Filii, et Spiritus Sancti, in nomine Trinitatis quod corde credimus ore profe- rimus Patrem ingenitum, Filium genitum, Spiritum Sanctum ab utro- que procedente mundo : hominum in se credentium venisse et de Patre nunquam recessisse. Quia ipse dicit: Ego et Patrem pro salute Spiritu Sancto unum sumus, et me qui habet, habet et Patrem, et qui videt et Patrem. Iterum dixit: lum pedum meorum. térra celum mihi sedis In celo angelí hominibus predicant. Ite, me vendite omnia alibi: qui dignus. Et iterum filios eí : transeunt plus multoque melius sic dicit: et suam et sefilios, est '<" me qui non odit patrem aut matrem vel uxorem, propter me, non est est io et in quis vult quam me, non aut agros, vineas, pomares, aut omnia que animam suam si plus fecit patrem aut matrem, uxores, mundo aut agros, vel que videt scabel- que possidetis, Et iterum: venire abneget semetipsum, et tollat crucem quatur me. Et me est, et térra totam Trinitatem adorant date pauperibus, et venite sequimini me. post •" Filium solum carnem de Virgine suscepisse et in mundum da omnia pauperibus, calcare, et veni me in mundo possidet, dignus. Proinde melius Evangelium complere. Quia sequere me, et habebis vitam eternam. His auditis pro remedio anime mee, per huius testamentum scriptura testamenti quidquid visus tenere, habere, vel possidere, aut deinceps ganare, vel proligare potuero, trado his baselicis sanctis in 20 Cartulario de S antillana del Mar. — Núm. III. que dicunt Suancies, Sancto villa soris Christi, Sancto Felici, me servum rem Damiani, quorum Sancto Martirio Confes- *r Salvatori, , Sánete Leocadie, et Sanctorum Cosme Trado omnia contestor. et et contesto quidquid mihi pertinet, vel quidquid mihi parentes mei tradiderunt meo et iuri habe, id est iumenta, animalia, peccora promiscua, domi- casas, horrea, apotega, vestimenta et ornatum ecclesie, casul- cilia, steria vel so quos habeo, vel quos adhuc conscribere potuero. Mini- las, libros omnia contensilia ecclesie, scalas argénteas, vinea et po- mares, cupas, vel vasa vitrea, orceorum terreum, conca terrea, térras quod mihi pertinent in Soancies ab et indivisa culto quam et in leuco, salsa in Menico, illa sit tora et est, in ipso loco tam divisa quam villas evenerit, in tam in b felgaria, molina, sive et ipsum solarem quem comparavi paragiam quem comparavi de Papiano, iusta ipsa conclusa dara integritate, exitum vel ressitum, cum sua in ipsa salinas sive et et omni quicquid infra términos de ipsas monte ubi ipso filios Benedicti ipse ecclesie fun- omnia superius nominara ad ipsas baselicas 40 traditum et consignatum, ut nullus ex inde vindere, vel donare habeat potestatem. Scilicet quicquid ibidem in Dei laudibus conmoraverint et fideliter Deo servierit, et collacionem vivere voluerit, comuniter vel regulariter per ipsi illud obtineant. per superbiam leuare se presumat, sed nisi sua humilitas elegerit, sive sit Et nullus sénior hic quem sancta collatio vel unus, sive plures, seu sit, 45 presbiter, diaconus, monacus, advena, Íncola, rapacius peregrinus, servus, hanc liber, propincus an extraneus, sicut superius ad ipsas ecclesias cultor que divisione aliqua omnia teneant, sie sánete vindicent bus dixi, extiterit, et regulariter vixerit et qui ibidem sub uno abs- propter nomine ipsius eccle- atque defendat. Post obitum vero ipsis sanctis ecclesiis vel regule sánete suum su cultori- possidendam relinquant. Et nullus en inde ad aliam conversationem vindere vel donare pre- sumat, sed ipse illud obtineat qui sinas Deo Deo servierit, et obtulerint caste et pie vixerint. Seu sit unus sive plures, seu propinquus an extraneus seu qui supervenerint. fieri pro nobis elemo- sacerdotes evocaverit qui pro peccatis nostris oblationem minime credo mea inrumpere hec, testamentum ad voluerit, ad presumserit aut aliquam voluerit in primis sit illo me sane quod factum aliquis de parte ad iure ipsius ecclesie sánete auferre divisionem in eadem a sancta Si quis 55 sit ecclesiam mittere communione extraneus et cum luda eo Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. traditore in inferno dapnatus, et insuper inferat testamentum auri libras tres, et hec Factum testamentum DCCCC. a era Ego lames octava. in 5 ad ipsas ecclesias iuris ecclesie firmis pactum sub vel IV. permaneat. die quinto kalendas iunias, hanc testamentum manu mea testibus tradidi roborandum, Stephanus presbiter testis, Advescen- cius presbiter testis, Agitus presbiter testis, Nonitus presbiter te- Quiricus presbiter stis, Felpe presbiter testis, biter testis, Argaziz presbiter testis, No Mauriz se expresa en esta carta la feria o día de 28 de mayo mayo fué también feria del afio 870. Este Esta carta es la I año comenzó en testis, testis, la feria Portemius pres- Severus testis. semana correspondiente I (domingo), y al día 28 de el (domingo). más antigua del Libro de Regla. En ella no se menciona la de Santa Juliana, pero se explica, porque sólo se trata de mandas hechas a las iglesias de Suances en honor del Salvador, de San Martín, de San Félix, de Santa Leocadia y de los Santos Cosme y Damián, que con el tiempo se iglesia incorporaron a la abadía de Santillana. IV Jueves 6 de julio de 1122. f3 COUBRECES . Sub et Christi penas nomine. Ego Gundisalvo Godestioz evadendo, inferni et paradisi Deum thnendo, introiendo trado corpus meum meo solare Deo et regule Sánete Iuliane et tibi abbati Martino cum ómnibus ibidem servientibus, et est illo solare in Alfocum propio ce de Cabec,one in certo loco in villa que dicitur Caobreges. Casas et orreos, et cunctis tectibus, térras et regressitus, omni tibi de monte integritate, abbati meo do in fonte, abstersum ex meo roboro a et in iure Sánete Iuliane quod fieri sit traditum atque con- minime credimus tan ego quam genere, vel extranea, hanc scripturam infringere te- mptaverit quisquís ctus, et Deo et a Sancta Iuliana, et mee vel parentum meotempore de iure de me Gundissalvo Gode- et ofero et firmatum. Si quis tamen aliquis et Martino, pro remedio anime rum, ut do hodie die vel stioz sit pomares, defessas, exitus ipso solare pro certis suis terminis ab ille fuerit qui talia comiserit, in primis sit maledi- descomunicatus usque ad septimum generationum cuín Da- Cartulario de Santillana del Mar. 6 cum Symone Mago, tan et Abiron, cum et angelis eius in diabolo et Nerone, profundum dapnatione, et super inde pariet istud qui cum platum vel triplatum — Núm. cum luda et M. C. L. X. a hac regla resonat du- in auri libras tres, et ad Imperatoris Et ego Gondissalvo Godestioz in hac regula que manu mea -jsumus manus nostras audivi El año 1122 (feria V), como feci, roboravi coram testes Citi tertie nonas II. regnante Rex Allefonsus Pampilonense, . traditore, inferni lugeat in eterna pariet libras V. Facta carta die notu quinta feria, era V. iulii, volui legendo. Velliti. Hic testes + roboravimus. -f- comenzó en dice feria 1, o sea domingo, y el 6 de julio fué jueves documento. Reinaba en Castilla D. Alfonso el Batallador el 20 in Castella. 23 y era abad Martin. V Sin año (1111-1122). 1 " Sub CAMPLUENGO, SOPEÑA Christi nomine et Spiritus Sancti, et individué Trinitatis Patris videlicet et qui unus et admirabilis extat per dam sécula seculorum. Amen. Ego Sol ctaz, Deum penas timendo, do, trado corpus quod habeo et térras, et et meum in villa et inferni illa et tibi regula Sánete Iuliane omnia regressitus de abbati sit meos tersum firmatum. Si quis tainen aliquis fratres et in iure quod mea ubique divisas, hic et mihi pertinet inter meo et solare 5 hórreos, monte in Deo et meo Martino, cum servis Dei ibidem sunt orantibus, et servientibus pro Sopenna meas iure de Rodrigo He- medietate ab omni integritate trado remedio anime mee vel parentum meorum. et Filii finien- et paradisi introien- animam nieam simul cum suo regule Sánete Iuliane Virginis, et Deo filia que vocitant Campolongo, cum casas pomares, defesas, exilus fonte, medietate et ómnibus qui Rodriz, evadendo, nunquam in fieri Quebeda en quantum cunctis locis integritate, ut Sánete Iuliane sit de hodie die traditum atque con- minime credimus tan ego quam ex mea proienies, vel extranea hanc nostram scripturam fringere temptaverit, quisquís ille 10 et roboro, et offero hereditate en et ab omni Do in- fuerit qui taha comiserit, in primis 13 ' Cartulario de Santillana del Mar. maledictus et excomunicatus usque sit cum Datam Domini inferni traditore, cum et Nerone, et cum luda eterna dapnatione, et super inde pariet istud qui in in cum ego Sol Rodriz in Castella, et do audivi manu mea sumus manus nostras hac carta que in -f- se expresa en esta carta año, pero se puede deducir con bastante apro- el rey de Aragón Alfonso el Allefonso Aragonense in Castella-; también se dice que era abad Martín meo legen- feci Velliti, hic testes roboravimus, Michael notarius. ximación. Según se dice, reinaba en Castilla abbati ad Rex Allefonso Ara- roboravi coram testes Citi -|- Iiac auri libras quatuor et Imperatoris tertie pariet V, libras auri. Regnante No 7 diabolo et angelis eius luat in profundum carta resonat dupplatum vel tripplatum gonense VI. septinuim generationum, in cum Symone Mago Abirone, et - Núm. Martino». Este abad regia la de lilla 1122, época en que D. Alfonso Comunidad de el : «Rex «et tibí : Santillana por los años Batallador tenia disensiones con su esposa D. n Urraca. En otras cartas veremos que D." Urraca en esta época se titula reina de León y de Galicia. TI Sin año (1085-1109). EN CABEZÓN »'• Sub Christi et Spiritus nomine individué Trinitatis Patris videlicet et et Sancti qui unus et admirabilis extat per Deum da sécula seculorum. Amen. Ego Michael Flaynez penas inferni evadendo, testamentum fació Deo et numquam Filii íinien- timendo et ianuam paradisi introiendo pactum vel et regule Sánete Iuliane et tibi abbas Dopno Martino, et a servos Dei qui ibidem serviunt die at nocte trado cor- pus et animam meam simulque meo meorum, et est ipso solare solare quod habeo de parentum in villa que vocitant en Alfoc. de Capeqon Serna per terminum de solar de Annaya Cidez, itinera antiqua, terminum de solare III rio Everneru infra ipsos termino per quatuor términos cabo quod superius resonat cum casas cum cupas II. illa terminum per solar de Annaya Stephanec, quarta plenas, curtes, et cum omni et orreos lagare, et mobilia et illo abdega quantum potui plantare et acmentare, et comparationes, exitus vel regressitus de Cartulario de Santillana del Mar. 8 monte portione et abeatis illo divisa, et in illa Ego Miehael dabo propter illo fer meo filio et cum honore ille et filiis cum sedeat et nomine de illo préstamo et caballo et uno ariete, et aut qui illa uno uter de sicera det hereditate post abuerit. filio Semper meo I tocinu pro anima mea donatione habeat ista inde abbas Sánete Iuliane et servos Dei qui ibidem fuerint et serviunt die ac nocte ut et fallat, et de et si abbas advenerit meo filio donatione quod superius diximus térra et stra- meo filio levar et cum sua hereditate pro mala parte quesierit sine capitulo et sine directo vadat se ubique voluerit » inde abeant tolerationem et ego ante illos remissionem peccatorum. Amen. Et Deum neus aut aliud abbas 20 suis et neptis et generatione de eius nati, et in festivitate Sánete Iuliane quatuor focabas et aut 15 monestina propter remedium parentum meorum, et Petro Michaellec, pro hereditate illo mea illo firmiter. et Sancta Iuliana a bien abeat puteo illo remedium anime mee, teneat VII. ubiqui potueritis invenire ab omni integritate et dúos in fonte solares en Salinas et in mea — Núm. umquam non de pumares Patrigano cum térras et 3o pumares cum suos términos ab omni integritate et illo pumar de Arniella et cum suos términos ab integritate, et in illa Agüera cum totas integro suas hereditates Faltan dos hojas en C. a el original. Prosigue el fin de otra donación, que dice LXXXII, regnante Imperatore Allefonso ego Petrus et Marina et Castella, et in Toleto. Et hac regula que fecimus legendo audivimus, -j- -\- et in Legione filios 35 : et in nostros in de manus nostras roboravimus, Miehael notarius. VII Sábado, julio de f? ORDUN EN VALDEGUÑA Sub et 1116. Christi nomine et individué Trinitatis Patris videlicet et Filii Amen. Ego Donna Tegridia Deum timendo et evadendo et paradisi introiendo trado a Deo, et fació Spiritus Sancti. penas inferni regula Sánete Iuliane et ad tibi abbati Martino simul cum congre- — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. gatione Sánete Iuliane de una térra en Alfoce de Egunna in térra num de Didago Gonsalvez, de Petro Michaelliz, fra ipsos IIII II villa cumsua VII. pomífera, et est ipsa termino de Iuliano Petriz, termino de •"> que vocitant Ordum per termi- illo III termino prato de Sancta Iuliana, in- quatuor términos ipsa térra ex integra ab omni integritate, pro remedio anime mee et parentum meorum, ut servos Dei habeant 10 inde tolerationem, et ego Tegridia ante Deutn remissionem de peccatis meis. Ita ut de hodie vel iure de Sancta Iuliana quis homo ad disrumpendum tas (forte póstenlas) sit meo iure sit ipsa térra egressa, et in tradita atque confirmara. Si quis venerit vel venero Tegridia comunionem, sed cuín luda eum ali- aud posi- meas aut gens mea, aut qui contemptor qui comiserit, in primis descendat super accipiat tamen extiterit traditore habeat partem in eterna dapnatione. Amen. Et super inde pariet ista térra duplatam vel platan in simile tale loco libras cum de auro. Facía carta die notu sabbato Castella, et tri- auri libras V, et ad Imperatoris tertie regnante Allefonso Aragonense et i.-, non Dei, et in fine ira iulii, eraM. a C. a Regina Urraca Comité Roderico Gundisalviz in in L. a Legione Asturias et Petrus X 1111. a 20 et in Go- destioz Maiorino et ego Tegridia in hac carta que feci legendo audivi et de manu mea testes sumus et -f- roboravi coram testibus, Petrus et Iohannes hic de manus nostras roboravimus -f- -j- Michael notarius •» scripsit. Sábado ¡ulio del año de N. S. J. 1116. año 1116 (bisiesto) comenzó en feria Vil, o sea sábado; por tanto, los días 1, 8, 15, 22 y 29 de julio fueron sábado, suponiendo que el día de aumento, por ser bisiesto, se agregaba al mes de febrero. Reinaban D. Alfonso el Batallador y su esposa D. a Urraca en León y en Castilla, y era abad Martin. Subscribió la carta El «Michael notarius». 30 — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. 10 VIII. VIII Domingo 12 de febrero de UBI ARCO tr-BTta Sub Christi nomine individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et abbatibus, vel omni populo cliristiano viventibus et cum consistentibus, ego Iuliana loliannes una et Maria pro remedio anime mee cedo ad partem et ad tibi Antolino abba, et ad et et tota sua hereditate et reliquiis qui con- et ibi sunt, de- orationibus, elemosinis, vigilis que monte in meis Iohannes servitores ecclesie qui in fonte ubicumque potueritis invenire ab omni integritate, et est ipso solare et ipsa hereditate in villa Ubiarco in loco nominato Enege, et isto solare dolo quomodo dono) a Sancta Iuliana a foro et una gallina, et III, nin merino nin de erega, et abuerint abbate, aut prior, Non attt filios illo ad capitulo, filiis, non quisiere darles derecto, vayas con toda sua hereditate tamen hereditate, et vayanse. Si quis aliquis factum nostrum a disrumpendum venerit, excomunicatus cum Datan cum luda traditore no inferiore. era M. a LXXXX. a cum et diabolo Abiron et in et homo primis aut prendan directo abbate Sánete luliane tenendolos a derecto quisierense et solar sayón isto foro, et si merino, aut ego Iuliana, aut vengan a io pro (sic, panes en enfurcion entre in abeant los sos neptis unus ex alteris rencura, si dicitur V, obreros a labore. > solare con casas et uno ipso loco facte sunt. Inde trado vobis orreos filiis • regula sancta ibi illos in in parentum meorum trado Sánete luliane et in regula morantur, et ut partem abeam in 1056. ir, i'¡ et et si lexen la qui contra hunc sit ille Symone Mago, maledictus et 20 Nerone angelis eius luat penas in infer- Facta carta die dominico, II. idus februarias, sub a 1111. El año bisiesto 1056 comenzó en feria 11 (lunes); el día VI de febrero no fué domingo, sino lunes. Es de creer que la carta es del año 1055, en el cual fué domingo el dia 12 de febrero. La carta contiene una donación en Ubiarco, siendo abad D. Antolin. •>:. Cartulario de Santiliana del Mar. — Núm. IX. 11 IX 19 de septiembre de SEÑORÍO EN OREÑA ['«] In lili. nomine Sánete Ego Urracha Dei Trinitatis. Regina vobis Sánete Iuliane et gratia totius Spanie eiusdem ecclesie abbati Donno Mar- Do- tino ct clericis ibidem in presentí et in futuro deservientibus in mino Deo eternam salutem. Amen. Quando quidem honor et imperium istius mundi sunt causa transitoria quantum ad Dei honorem et futurum ineffabile gaudium, ergo rectum tum possumus deserviré et tota est ut in .-, quan- mente placeré studeamus. Qua pro anima patris mei testamentum supradicte ecclesie Sánete et Iuliane de Asturiis, et prefato abbati eadem dignum Dona Urracha propter ego iam dicta Regina tantum fació cartam et Dopno Martino et clericis quam habeo ecclesie deservientibus de onini hereditate in m in Valle de Horennia per suos términos antiquos. [Scilicet primo ter- mino per Peña Albea, II. Luanna, la III. termino a ad Pelagum Pelanebrera. cumque termino per Arenna de Sancta Eulaya de Penna de Penna camin, potueritis invenire pomares, in ortos, termino usque IIII. Infra istos términos supradicíus] (1). eam ab in pratos, in Ubi- i.-, integro in solares, in vineas, in pascuis, in montes, in fontes, cum exitibus et introitibus, ut absatis et possideatis vos et qui post vos in ecclesie Sánete Iuliane voluntatem. Dono Deo vobis ut stas per nulla voce, nec servierint, et faciatis inde in totam vallem non meus merinus, nec meus totam vestram intret aliqua pote- 20 sagio, nec de ullo quem aliquo nomine nisi vester merinus et vester sagio et vost ibi post vestram posueritis, nec faciatis inde íacendariam nec ad me, nec si aliquis homo hoc meum regule donum quod ego Regina Dopna Urraca dono ecclesie Sánete Iuliane frangere ausus fuerit, quisquís fuerit sit excomunicatus et cum luda ad aliquem alium hominem. Et traditori penas inferni firma. Ista carta fuit (1) nota. patiatur, et in super hec scriptura maneat sub era M. a C. a XL. a Las líneas incluidas entre corchetes van en el VIlII. a , XIII kalendas Cartulario añadidas como 25 : Cartulario de Santillana del Mar. 12 — Núm. X. eadem Regina in honore patris sui, Miennaia Maiordomus confirmat, Comes Donus Rodericus Asturiensis confirmat, Didacus Vermundez confirmat, octobris, regnante Gutier Fernandez Curialius Petrus Assuriz et Comes Comes confirmat, Petrus Gundisalvez de Lara Munio Roderiquiz confirmat, Magistri Petrus ingenio et intimatione hanc cartam Regina Donna et confirmat, Annaiaz cuius Urraca propia roborare proprio signo confirmo fecit fieri et tinus Pelagiades Ecclesie Sancti in Curia Reginne Donne Urracce Citi et velliti testes, Iacobi canonicus et notarius quod -\- Mar- 35 eo tempore scripsit confirmavit, Martinus qui notuit. Contiene esta carta una donación hecha a Santillana por la reina D. a Urraca día 19 de septiembre del año de 1111; el abad de Santillana era D. Martin (primero de este nombre). Al hablar de la abadía se dice: «Ecclesia Sánete Iuliaen 30 el » ne de Asturiis». X Sin año. f[ EN CABEZÓN 6vt °] Sub Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, presbiteris, diachonibus, clero atque lissimo Deum timentibus et in omni populo christiano fide- regule sánete consistentibus, ego Vermudo Rodris et uxor mea Tarasia acsi indigni pactum vel testamentum tradictionis facimus propter remedium anime nostre ad regula Sancta Iuliana cuius Corpus tumulatum est in villa .-, Planes et sub regimine Petrus abba tradimus adque concedimus nos supradicti Vcrmundo Rodris, et Iuliana nostras casas Cabegone Uxor mea Tarasia ad cum suas iuxta ilumine Saya ipsa regula Sancta hereditates qui sunt in territorio de in villa que vocitant Varcenaciones. 10 Damus ipsas casas cum orreos, cum abtechas, cum curtes, cupas cum omni adiacentias suas, térras, pumares, felgarius, pratis, pascuis, padulibus, exitus vel regressitus de monte in fonte ubique potueritis invenire ab omni integritate et in alio loco in villa de Conulles dimus atque concedimus nostras casas cum suas hereditates pumares felgarius cum Faltan dos hojas en este modo el et tra- suos exitus original. Prosigue con otro trozo de donación, de 15 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XI. XI Jueves 27 de febrero de 1111. [POLANCO] Deum timendo et penas inferni evadendo, introiendo, trado atque concedo ad ipsum cum hereditate suas casas ipsas hereditates in et cum omni loco predicto in Polanco trado adque concedo mea regressitus, de monte illo inter ubique in fonte Roderico Gutiérrez ante pratis, pascuis, illa villa de monte integritate, et in alio loco meos heredes, térras, pu- potueritis, invenire de ipsa Dei nomine abeatis potestatem in Deum merces perveniat, et ego Ro- derico Gutiérrez in hoc pactum vel testamentum traditionis a Deo, et abbas Martinus, firmis permaneat semper. Planes Si quis tamen contra hunc factum ira et a tibi mea vel quislibet Dei descendat super eum, sanctam co.nunionem, dapnatione. licus qui Amen. et et meum ego homo inrumpere quesierit, in primis cum luda traditore abeat partem hunc pactum meum quantum ausus flagellis Facta scriptura et obtineat. kalendas martias, era M. a C. X[ L ] Legione Urracha. et in Castella adque in diabo- inrumpere quesierit pariet primis ad C, civitatis parie auri libras V, et scriptura ista sed firmis permaneat, in inferna omne Et post temporali pena parie ipse inrumpere duplatum vel triplatum cum III Roderico Gutiérrez excomunicatus permaneat ad sacro- parte de ipsa regula Sancta luliana comité quod ad regulam Sancta luliana, cuius corpus tumulatum est in Villa aut proienie et Camesa post iure de regula Sancta luliana quieto et quicquid ex inde faceré volueritis feci mea defesas atque pascuis, padulibus, exitus vel tectis, silvas, et ut mihi divisa in ubique potueritis invenire ab omni hereditate abeatis illa adiacentias suas in territorio de de Chavancone quamtumque quadra mares, ianuam paradisi suas pumares que sunt ipsas casas padulibus, exitus vel regressitus et in fonte et locum sanctum VIIII, Aracone, Ego Roderico Gutiérrez in fuerit et conatus post parte non rumpetur, ista die V. a feria, regnante Rex Adfonsus et in Regina uxor eius Dopna hoc pactum quod feci propter Cartulario de Santillana del Mar. 14 remedio anime mee et parentum meorum et — Núm. XII. réquiem defunctorum manu mea -f- roboravi coram testibus roboCiti Veliti, hic testes sumus et de manu manus nostras -fravimus, Rodericus Chomes Asturiense confirmo, Didaco Vermudiz confirmo, Vermud Munno Rodriz confirmo, Guntsalvus Ansurit convolui et legenter audivi, et de + firmo, Fernando Petriz confirmo, lohannes presbiter notavit. de febrero de 1111, fecha d; esta carta, no fué jueves, sino lunes, año comenzó por feria I (domingo). La semejanza de los números romanos que expresan el lunes y el jueves, feria II, feria V, explica que se transcribiera uno por otro. En el original est¿i boEl día 27 puesto que el 1 o algún año próxila L de la fecha; pero es indudable que la fecha es mo, pues se dice que reinaban D. Alfonso el Batallador)/ su esposa D." Urraca. rrada 1 1 1 XII Sin año (1111-1122). ' --••' Sub EN CAMARGO Christi nomine Spiritus Sancti qui dam unus et individué Trinitatis Patris videlicet hac et admirabilis numquam extat per finien- Amen. Ego enim Urracha Rodriz diem iuditi timendo portas inferni evadendo et ianuam paradisi introiendo fació expontanea mea volúntate regulam vel pactum tradictionis a Deo et a sécula. Sancta Iuliana virginis cuius baselica fundata est sis et ad tibí abba Martinus et a collegio in patria monacorum Asturien- qui ibi de- abeam protectores et ad Deum semper rogatores. Amen. Ego iam dicta Donna Urracha trado adque concedo in territorio de Camargo in illa villa de Calva meas casas et orreos, lagares cum abdegas, cupas, curtes cum omni ornamenta térras, pumaserviunt ut ego res, defesas, exitus vel regressitus et monte ubique potueritis invenire et integritate et in alio loco est iuxta litore maris, dicta cum omni mea divisa prenominatos adiacentias suas de in illa villa in illa villa concedo ego Dopna Urracha in ipsa villa orreos, lagares et abtegas, cupas, curtes, et tota et iam meos mea hereditate cum de Liencres ad regulam Sánete Iuliane meas casas suos puntares, cum exitus ab omni de Liencres qui et Cartulario de Santillana del Mar. — Num. XIII. 15 Esta carta incompleta carece de fecha, pero por ser abad Martin y por regir una Comunidad de monjes «ad tibi abba Martinus et a collegio monacorum», a creemos que se redactó en tiempo de D. Alfonso de Aragón y de D. Urraca (desde 1111 a 1122), época en que Martín (primero de este nombre) regía la Comunidad. En tiempo de Martín (segundo de este nombre) (años 1128 a 1157), ya no había monjes en Santillana, sino canónigos regulares. (V. carta XX.) Falta una hoja en el original. Prosigue después con el fin de otra donación, y dice 20 2:. : XIII Martes 10 de mayo de 987. et in agone tus fuerit abeat Deum Christi certavit vel in Dei ex inde toleratione mihi et liberius Donna comemora- Fronildi ante niercis perveniat et nullus inde a laicali conversationi redu- cere presumat nec ab ipsa ecclesia auferre presumat. Si quis pre- sumpserit anatematizatus et excomunicatus permaneat, traditore in inferno dapnatus, et pro temporali ipsius ecclesie Sánete Iuliane aliud toris tertie parie aun libras V. e et pena tantum duplatum hoc testamentum mis permaneat. Facta scedula testamenti die cum luda et ad Impera- , feria VI. u idus M. XXV, imperante Comité nostro García Fernandez, et ego Donna Fronildi in hoc testamento de me facto que relegente audivi manu mea -j- roboravit coram testes, Belliti hic citi testes -f- madii, era Quiricus ic Nunno Velasquiz in Ermegildo hic presentía -(- testis, testis -f- mea Roderico Telliz presentía in + Roderico 1 > mea Vela- + Galindo presbiter in mea presentía. Donna mea presentía mea presentía + Gundesalvo Acisonez in mea presentía presencia -{- Garcia Fredenandez Comes -f- Donna Goto in mea confirmo, Donna Iusta in mea presencia -f- et Ava Cometissa consquiz in 5 juris ecclesie fir— a 111. et pariet ad pars 15 Otrocia in firmo et de omni ornatu ecclesie idest cum lapidibus preciosis et piellos dit II casullas nomine Vicenti Mauro et illa I. illa Corona argéntea una grecisca, mulier Arvidio ego et ornata et II manci- quod 20 tradi- confirmavit et einc roboravi. El año 987 como comenzó en sábado (feria Vil), y el día 10 de mayo fué martes, dice el documento. La donación hecha por D. a Fronilda en tiempo del conde García Fernández no puede precisarse por estar la carta incompleta. ¿> Cartulario de S antillana del Mar. — Núm. XIV. XIV Domingo 8- r Christi est Deum nomine. Ego Ennegildo abba evadendo et paradisi conquirendo, do: venite benedicti Patris mei accipite íum 933 o 967. UNIÓN DEL MONASTERIO DE SAN PEDRO DEL VALLE Y SUS DECANÍAS Sub inferni 7 de julio de timendo, penas vocem Domini audienregnum quod vobis paraet ab origine mundi. Ego iam dictus est Ermegildus trado ad tibi abbati Donno Alvaro et norma monacorum unu monasterium que vocitant Sancti Petri de Valle do et concedo cum suo directos et suas abiacentias et per suos térmi- regula Sancta Iuliana, et ad nos nominatos id est Golpegeras, per et per terminum de Cova illa arrogium que discurre iuxta arrogium a Sarcoso, illa itinera et iuxta illas antiqua ad illu Gómez Didaz que nominant del Gatu, et per illa villa illu lividu, et per que vocitant Quintana, illu et illu 10 casas de Martino Didaz, et per que vocitant Selione, rivo 5 et ipso rivo a cum cum suas de- iuso usque a Sancta Leocadia que istos términos includent omni prestancia. canias in les to III et concedo a Sancta puteo de salinas illo de moria et in illa Do et illa decania de Cesura tres po^a- decania de Fresnedo decania de Carreio betiellos in illa Iuliana et de moria, gla, et in ilumine Salia et III, popales de moria, III et die sabba- quatuor sernas foras términos de re- una cannalera de piscamina que vocitant vado-levaniego, 15 popales de moria, et in illa pescaría de intus terminus de iure de mihi iam dicto Ermegildo abba traslatum, et in iure de tibi 20 Albarus con- firmatu ut abeant servi Dei substancia, et ego Ermegildus Dei misericordia et que de luerit aut si mea gens Serna habet duas sernas obtimas rius, et aut posteritas non obsequio monasterio. Et et suas defesas que posuit bonas cum Abraam Sancti Petri id est Sancto Iohannes de Sancto Cibriano et alia mea inquietare vo- in illa villa que vocitant tres cálices monila- Flainez et decanias de Maguquo et dalia decania decania que vocitant Sancta Lucidia. Istas as Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XIV. 17 cum suas defesas et suas aquaductus et cum omni bonitate. Ego Ermegildus una pariter decanias iam supra dictas suas prestancias cum et eredibus meis do et ad omni clericorum, concedo ad regula Sánete et ad tibi abba Albarus 33 Iuliane Virginis ut in diem iudeitii homo ad mea aut de subveniat nobis pietas Christi. Amen. Si quis tamen aliquis disrumpendum venerit vel venero, aut de posteritas aliqua gens qui contentor stelerit aut qui talia comiserit modo platum pariet tale monesterio cum cum sua et in 35 tri- auri libras VIII, et ad pars Imperatoris tercie trecentos solidos pariet, et super hanc descendat super celi quoquo- prestancia duplatum vel diemi iudicii cum eum ira Dei, et ruina ludas traditore abeat parte in eterna dapnatione. Amen. Et disperdat illum Deus sicut disperdit Datan et 10 Abiron. Amen. Facta regula pactu vel testamentum de mihi Ermegildus abba et de heredibus meis benefactum nostrum die quod erit notum dominicum, nonas julii, era DCCCXXI, regnante Rademirus Rex in Legione, et in Castella, Comité Guntsalvo Fernandez, et ego Ermigildus abba legendo audivi et in roboravi, et Vicenti Rodriz -f- hoc testamentum sanctionis quod de manu mea -f- -j- feci volui et roboravi coram testes, Beato roboravi, et de Infanqonibus nominad Didaco confirmo, Martino Didaz confirmo, Roderico Feles firmo, Feles Menen -f- confirmo, Meniz Berielliz -(- 43 -(- -f- con- confirmo. Domingo día 7 de julio de la era 821 (año de J.-C. 783), siendo rey de León D. Ramiro, y conde de Castilla Gonzalo Fernández Todo está en esta fecha en contradicción: la era, la feria, el rey y el conde. En el año 783 no fué domingo el 7 de julio, sino lunes; no reinaba ningún rey Ramiro, y no tenemos noticia de ningún conde Gonzalo Fernández en Castilla por aquellos años. De los tres reyes con nombre de Ramiro, el primero no fué rey de León, sino de Asturias, y reinaba por los años 842 a 850; no puede referirse a él 50 5."> la carta. Berganza (v. Antigüedades, tomo I., págs. 372, 373, 375, 566) nos da noticias de un conde Gonzalo Fernández, en Burgos y en Castilla, que firma en cartas de los años 893, 912, 914, 915. Antes que Berganza, nos da noticias del conde Gonzalo Fernández el P. Sota (v. Crónica de los Principes de Asturias, págs. 471, 472 ), y dice que figuraba como tal conde en el año 931. La carta es indudablemente de tiempo de Ramiro II (930-950) o de Ramiro III (967-982), y en ambos casos hay que suponer que el nombre del conde de Castilla está equivocado, debiéndose leer «Ferdinando Guntsalvez». El día 7 de julio del año 933 y el mismo día en el año 967 fueron domingo; en el primero de estos años reinaba Ramiro II, y en el segundo Ramiro III. <;o 63 18 Cartulario de Santillana del Mar. — Núms. XV y XVI. XV 28 de marzo de 1157. EN ORDUN DE VALDEGUNA Sub penas nomine. Ego Petrus Michaeliz Christi inferni pavendo fació cartula hereditate supercasa de Petro Iulianiz, et de Diago Gómez, na, Pennas, las III. II. Facía carta die Iulianiz. nonagésima V. Legione, a , la la carrerra et II. 111. a III. feria, termino de Petro Iulianez de altera hereditate. de Sancta V et una Iuliana, kalendas aprilis in Iulia- ter- I.° 5 de Petro IIII. sub era M. C. Toleto et in Urbe Spanie, Infanta Donna Sancia, abbas Sán- ete Iuliane Martinus, ego Petrus Michaelliz concedo a regula Sánete audivi et de I.° imperante Imperator Aldefonsus et in tota timendo de Donna Tegrilla que es de Sancta IIII. mino de Diago Gómez, Deum nominata en Vilordum manu mea signum ista hereditate hanc cartam que dono et feci legere roboravi coram testes Citi et Belliti. Iuliane, et io Hic testes sumus, set de manus nostras signum roboramus. La feria característica o por la cual comenzó el año 1157 fué martes; el dia 28 de marzo fué jueves, y no martes, como dice el documento. Era abad Martín II, y firma la infanta D. a Sancha, que murió ya en 1159. XVI Miércoles 27 de 10 Sub •"• 1117. MONASTERIO DE SAN SALVADOR DE BLANDES EN PEÑARRUBIA Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, presbiteris, diachonibus, clero lissimo mayo de Deum atque omni populo christiano fide- timentibus et in regule sánete consistentibus, ego Gongalvo Sanciez una cum meos iermanos Martino Sanciez et 15 Cartulario de Santillana del Mar. Flamma Sandez, et Yelo Sanciez, Maria, do Sanciez Goncalvo et filios dic,, indigni et Sancio de Maria Sanciez, pactum et et — Núm. Goina, Pelagio et XVI. 19 de Galin- et filios .-, de Maior Galin- filios de Tota dueña. Nos quidem et filios testamentum tradictionis facimus propter reme- vel dium animarum nostrarum et parentum nostrorum ad regula Sancta Iuliana cuius corpus tumulatum est in villa Planes et sub regimine i > Martinus abba, tradimus adque concedimus nos supradictis quarta en nuestro monasterio que abemus de parentorum nostrorum territorio adiacentias suas, et ego Sancio Galindec, de Villanova una iermanos, Munio in de Penna Rubia Sancti Salvatoris de Blandes cum omni ego Pelagio Quinlac, una cum et Gutierre^, et Martino Gutierrec una cum meos ego fratribus meis, et cum 15 nostros iermanos et cum viro meo cum uxor mea et uxor mea Ma- neptos de Didago Petric, et e'go Sancia Petriz una Munnioz Petro Oro ria, Petriz et e García et Pelaio Petriz, et Xemena Petriz, et ego Petro Citiz ego Goncalvo Citez Fernandez una cum iermanas meas concedimus nos iam supradictis supradicto Sancti Salvatoris tres quartas illas tradimus atque sic 2ü monasterio de Blandes iam in illo ab omni integritate propter remedium animarum nostrarum et parentum nostrorum, pa- ctum vel testamentum facimus a Deo cuius, corpus tumulatum et ad Sancta Iuliana regula, est in villa Planes, et ad abba Martinus tibi 25 una cum collegio clericorum qui ibidem deserviunt diebus ac noctibus, ut quicquid ex inde faceré volueritis liberam abeatis potestatem. Et nos sumus scripti, sive primi tam quam viri et quam femine in novissimi sic tradimus atque con- cedimus nostro monesterio Sancti Salvatoris de Blandes de Penna Rubia, damus et V. e libros et sirichas, et in illo tres un frontale siricho, capanas et una duas vestimentas computas abdegas, cupas, lagares, curtes et omni adiacentias suas, térras, Dei nomine qui iam superius et uno tectis casas et orreos, pumares, felgarius, aquarum prestancia, et cum pratis, pascuis, pa- in fonte ubique potueritis invenire quia ad ipso mona- sterio pertinet. Damus atque concedimus ab omni integritate propter parentorum nostrorum, Deum remissionem, ita et et per réquiem defunctorum, seu vos inde abeatis tolerationem ut 33 vel in sedicas molina- rum de monte remedium animarum nostrarum, :» cithara et HII. or casulas cum cum omni sua dulibus, exitus vel regressitus aquis in territorio cálice argénteo de odie die vel tempore de et nos ante iuri nostro io Cartulario de Santillana del Mar. 20 egresso et in iuri vestro sit dictis quam etiam et XVI. tradito atque confirmato abeatis et possi- deatis et in perpetuo vindicetis. Si quis iam — Núm. filiis tamen homo tam nos aliquis nostris aut neptis aut eredibus nostris, aut comes, sive regi, aut potestas, aut homine de subrogata nostra persona qui hunc pactum nostrum inrumpere quesierit aut contra regula Sancta Juliana proinde contempciosus Dei descendat super eum et rufea celestia et extiterit, in priinis ira cum luda traditore habeat parte in eterna dapnatione, et excomunicatus permaneat a corpus et sanguinis Domini nostri Ihesu Christi, et post dapna secularia infe- monasterio, rat ipso cum omni re cum que superius comprehensum locum cum solidos CCC, et post est duplatu vel triplatu in simile tale parte Imperatoris auri libras V. e et die 1111. a Adfonsus et feria, VI. in kalendas junii, era M. Castella et in Toleto atque en Regina Donna Urracha galvo Sanciez una monasterio pactum in Sancta Iuliana cum vel testamentum tradi- Facta scriptura testamentum tradictionis ctionis firmis permaneat. in Legione atque C. L. V. a Aragona , regnante Rex sive in Asturias in Gallicia, et Citi Gon- hoc pactum tradictionis vel confirmationis ad regula et a tibi Martinus abba quod fecimus voluimus — Veliti, hic et manus nostras roboravimus -| |- coram jtestes sumus et de manus nostras -) legenter audivimus et de testes e'go eredibus qui iam supra sunt scripti de isto roboramus, Goncalvo Sanciez -j- — confirmo, Martino Sanciez confir- mo -j-, Donna Flamma manu mea -j- confirmo, Fernant Godestioc manu -\- confirmo, Eilo Sanciez manu -f- confirmo, Marina San|- conciez manu -f- confirmo, Maria et Goina manus nostras -j firmamus, Guntsalvo et Sancio manus nostras -\ \- confirmamus, (Pelagio manu -f- confirmo, et nos filios de Maior Galindec. -j (- confirconfirmamus, filios de Maria Sanciez, manus nostras -| (- confirmamus, mamus, filios de Toda Dueña manus nostras -| Sancio Galindec manu -f- confirmo, Peíalo Quitlac manu -j- con|- confirmafirmo, et neptos de Didago Petric manus nostras -| mus, Sancia Petriz manu -j- confirmo, Petru Munnioz -f- manu confirmo, Pelagio Petriz manu -j- confirmo, Petro Citec manu confirmo, Oro Petriz manu -\- confirmo, Xemena Petriz manu -f- confirmo, Goncalvo Citez et uxor Maria manus nostras confirmamus -j-+> Garcia Fernandez manu -\- confirmo, lohannes presbiter titulavit, manu mea signum fecit. — — — — — — Cartulario de Santillana del Mar. Miércoles 27 de El año 1117 mayo — Núm. XVII. 21 año 1117. del comenzó en lunes 27 de (feria II). El día mayo de este año fué so domingo y no miércoles. El día 30 de mayo, o sea NI kalendas, fué miércoles, y dada la semejanza gráfica de III kalendas con VI kalendas, pues fácilmente se confunden si se unen los trazos de las dos II en III kalendas, se copiaría el día 27 en vez del día 30 de marzo. En esta carta se disciernen bien los Estados en que ejercían soberanía D. Alfonso el Batallador y D. a Urraca, su esposa. 85 XVII 25 Viernes ff- CERRAZO 10 vto] Sub de enero de 111S. Christi nomine ritus Sancti qui unus individué Trinitatis Patris et et et admirabilis extat hac Spi- Filii per nuinquain finienda sécula. Amen. Ego enim Petrus Ectaz et uxor mea Iuliana una cum meos iermanos Michael Annaiaz et Iohannes Annaiaz et Iuliana Iulianez, et Maria Iulianez, pactum vel testamentum facimus a Deo et ad regula Sancta Iuliana cuius corpus tumulatum et ad tibi Martinus abba et viunt diebus ac noctibus de una térra cum de Cerrazo minum de Sancta minum de Sancta in Planes sua pomífera que habemus de parentorum nostrorum. Et est ipsa térra in illa villa est in villa ad collegio clericorum qui ibidem ser- in territorio de Camesa loco certissimo en Sancti Genesi per ter- Iuliana, terminum de Donna Oria, II. Iuliana, terminum per IIII. Infra ipsos quatuor términos ipsa térra cum illa ter- III. itinera antiqua. sua pomífera. Damus atque concedimus propter remedium animarum nostrarum seu pa- rentum nostrorum, et per réquiem defunctorum ab omni integritate, tempore de nostro egresso, et in ita ut des odie vel sit tradito atque confirmato abeatis et possideatis et vindicetis. Si quis et filiis tamen iuri aliquis homo tam nos iam dictis nostris aut neptis sive regi vel potestas aut qui vestro iuri in perpetuo quam etiam hunc pactum nostrum disrumpere quesierit aut contra regula Sancta Iuliana proin- de contempciosus extiterit, in primis descendat super e'um Patris Omnipotentis et rufea celestia, et parte in eterna dapnatione et post tate cum sua pumifera in simile cum dapna secularia tali ira Dei luda traditore abeat inferat ipsa eredi- loco duplatu vel triplatu cum Cartulario de Santillana del Mar. 22 — Núm. XVIII. e solidos C, et ad Imperatoris tertie auri libras V. et scriptura ista feria, VIH kalendas sus in Castella et in februarii, era Toleto, et in 25 testamentum tradictionis die VI firmis permaneat. Facta scriptura M. C. regnante Rex Adfon- L. VI, Aragonia sive Dona Urracha in Legione adque in Gallicia, mea Iuliana et Michael Annaiaz et Ioannes et in et Asturias et Regina ego Petrus uxor et Iuliana et Maria in hoc 30 pactum quod fecimus voluimus et legenter audivimus et de manus nostras -f- -f- roboravimus coram testes Citi Veliti hic testes sumus et de manus nostras Gutierre Gómez + -f- roboravimus, Alvar Rodric + confirmo, + confirmo XVIII Miércoles 30 de abril de 1130. EN ARCE [f.llvto.] Sub Christi nomine et Spiritus Sancti et individué Trinitatis Patris videlicet et qui unus et admirabilis extat per seculorum sécula. Amen. Ego Munio Guntisalviz pactum et regulam facimus Deo et Sánete Iuliane numquam Filii finienda uxor mea Iuliana et et ad tibi Martinus abba cum ómnibus qui ibidem serviunt propter remedium animabus nostris et parentum nostrorum, damus et confirmamus nostra propria ereditate et solare que habemus en Arze, solar que fuit de patre nostro Adfonso Fannit. Solare et tota et sua divisa in montibus, de nostra gente ab omni mus ut servos iuditii casas, orreos, térras et integritate, damus atque Munio et Iuliana íieri ille fuerit Deum in hanc nostra qui talia comiserit, primis sic inaledictus et excomunicatus usque in septiman gene- rationem cun Datan et Abirone cum Simone luda Domini traditore, cum diabolo et Mago et Nerone, et cum angelis eius luat penas in inferno inferiore, et super inde pariet istud i¡ et tole- minime credimus aliquis ex nostra proienies vel extranea scriptura infringere temptaverit, quisquís in scriptura firma- de peccatis nostris ante remissionem. Si quis tamen quod tam nos quam pumares fontibus e'xitus et regressus, de nos Dei abeant inde de ipsa hereditate subsidium racionem. Et ego diem cum in .- quem hac carta resonat y. — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. duplatum vel triplatum in simile tale cum loco XIX. 23 auri libras V. e et ad •« Imperatoris tertie pariet libras VIII et scriptura ista in iure Sánete Iuliane firmis permaneat. Facta regula die notu mundus, et uxor eius Urracha et ego Munnio ravimus coram nostras in Legione uxor mea Iuliana et volumus Iuliane II feria, 1 1 M. C. LXVIII, regnante Rex Adfonso madii, era et in Toleto et et in kalendas comes Raiin Castella, hac carta que fecimus Sánete legendo audivimus manus nostras testes, Petrus et II. filius — -| |- ¿~> robo- Iohannes hic testes sumus manus roboravimus, Michael notuit. -\- -\- XIX Jueves 10 de mayo de f 1¿ EN PIÉLAGOS DE ZIGÜENZA - Sub ritus Christi nomine pactum et tumulatum bus de nostra ereditate hac Spi- est in villa Planes, et ad tibi Iu- Martinus 5 in Valle de Piélagos loco predicto ad in exitu vel regressitu, pumares, felgarius, pratis, pascuis, libus, aquis divisa, in aquarum illa villa vel in sedicas molinarum, et de monte in fonte pumares, lagares, padu- de Sigoncia nostras casas térras, felgarius, aquis aquarum, vel in sedicas molinarum, de monte in fonte ubiqui potueritis invenire, quia ad ipsas casas vel ad ipsam hereditatem pertinent. que concedimus ab omni nostrarum et integritate 10 concedimus nostra ubique potueritis invenire ab integritate, et in alio loco in illa villa et orreos, illo cum casas et orreos, lagares, abdegas, cum cupas cum sua prestancia et cum omni adiacentias suas, illo plenas, curtes et omni Filii numquam finienda una cum uxor mea Oria per ad collegio clericorum qui ibidem serviunt diebus ac nocti- campu, damos cum individué Trinitatis Patris et Amen. Ego enim Guntisalvo Citiz vel testamentum facimus a Deo et ad Regulam Sancta liana cuius corpus abba et Sancti qui unus et admirabilis extat sécula. 1112. propter 15 Damus ad- remedium animarum per réquiem defunctorum seu parentum nostrorum et vos inde abeatis tolerationem, et nos ante Deum torum, ut quicquid inde faceré volueritis libera remissionem pecca- in Dei nomine abeatis 20 Cartulario de Santillana del Mar. 24 verumtamen potestatein, sed in agone servierit et Dei laudibus commemoratus nos ante et XX. Deo ipse illum obtineat qui Christi certaverit vel in abeat ex inde tolerationem — Núm. Deum fuerit, mercis perveniamus et nullus inde a laicale conversatione reducere presumat nec ab ipsa quis presumpserit, anatematizatus ecclesia auferre presumat. Si excomunicatus permaneat pariet et et 25 pro temporali pena et ad pars ipsius ecclesie Sánete luliane aliud tantum duplatum, ad Imperatoris tertie iuris ecclesie firmis Castella et pariet auri libras V. e et hoc testamentum permaneat. Factum testamentum die M. C. idus madii, era L., regnante Rex Adfonsus Comité Rodericus in Asturias, et in V in et legenter vimus coram audivimus et sumus so et -f- -f- confirmo, Iohannes robora- de manus nostras et roboravimus, Alvar Rodric confirmo, Gundisalvo Petriz -|- VI et in ego Guntisalvo Citez de manus nostras testes Citi Velliti, hic testes firmo, Rodericus Citiz -\- confirmo, Petrus Gómez feria, Legione hoc pactum quod fecimus a Deo ad regula Sancta Juliana uxor mea voluimus -\--\- damnatus, in inferno Gómez -f- -\- con- 35 confirmo, Guter fecit. Se dice en esta carta que el día 10 de mayo del año bisiesto 1112 fué jueves. computáramos los años bisiestos, como hoy se hace, agregando un día al mes de febrero, resultaría que el día 10 de mayo de 1112 seria viernes en vez de jueves; pero como hemos demostrado que en los siglos medios se agregaba el día de aumento en los bisiestos a otros meses, frecuentemente a fin de diciembre,- si Si que señala asi lo hiciéramos, resultaría bien la feria jueves, nota A el documento. (V. 40 la sobre años bisiestos.) XX Sin año (1122 a 1157). f.i'vto.] Sub MONASTERIO DE SAN SALVADOR DE CUDON, ETC. Christi ad regula et LÚE, nomine. Ego Sancia Comitissa fació regula a Deo Sancta Iuliana et ad tibi et Martinus abate cuín ómnibus in illo monamea mater donavit canonicis qui ibidem sunt morantibus quarta portione sterio de Sancti Salvatoris de Lúe qui meo pater et a Sancta Iuliana. Ipsum quartum trado et confirmo ad Sancta Iuliana quantum ad mihi pertinet ab omni integritate, et in Cutone mea quarta 5 , Cartulario de Santillana ab omni quomodo nes mea integritate, et in Cutia mea integritate, et in Quiratio in tota ereditate del. Mar. — Núm. portione, et portione et mea mea Aunque no II que ad mihi pertinet lleva fecha esta carta, se (1 122 a 1 La 157). 25 divisa, ab omni divisa, sive in solares et in térras, et in pumares, et in divisas ab abad Martín XXI. nomi- in istas villas, in omni integritate. 10 puede inferir que es del siglo XII, siendo condesa D. a Sancha que hace la dona- infanta o murió en 28 de febrero de 1159. ción, XXI Viernes 7 de abril. Sin año (1018 a 1028). V-™- IGLESIA DE SAN FELICES, CERCA DE REINOSA Sub Christi nomine individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et abbatibus vel omni populo ehristiano Deum timentibus et in regule sum sánete consistentibus gratia Dei Garseani Comiti qui morie quod est parentum tissa, meorum Sancioni Comité, ideo ego Garseani Comiti pro remedio anime me- dive Urracha Comi- et mee et de meis 5 parentibus trado atque concedo post parte de regla Sancta Iuliana vel quorum tibi Iohannes abbate hunc locum recondite sunt reliquie sánete qui in et ad clericos tuos qui ibi serviunt et et a perme- moraverint, ideo trado atque concedo ipsa ecclesia Sancti Felicis que est fundata in territorio invenire in illo firmiter Campo de perpetuum habiturum. in concilio et veniat tore in toto contemptus super Ule maledictus et iuxta ilumine Ibrio ubi, potueritis ira Si quis et homo superbus Dei de celo, sumesit cuín Sodoma qui disrumpere voluerit aut extiterit aut pretiosus invaserit, et sit et ex ea excomunicatus Gomorra et cum luda et tradi- 15 inferno inferiori dapnatus, et ad Imperator tertie VI libras usum campo et obtineat usque et in testamentum istius regule sit firmis finem seculi. Facía carta die notu permaneat feria VI. idus aprilis, et Comité Garseani in Castella et in Asturias pacto quod coram , usque teneatis post parte regula Sancta Iuliana fieri volui et iussi scribere, et legere audivi et testes -|- roboravi, a , in VII hoc manu mea Gutierre Gutiérrez et Annaia Didaz ibi 20 Cartulario de Santillana del Mar. 26 — Nüm. XXII. + presentes fuimus et per testes manus riostras -f roboravimus, Alvaro Veilaz, Gongalo Munnioz, Munnio Godestioz, Fernando Petriz, Petrus scripsit. No la el año de esta carta; pero puede deducirse de las personas que que son D. García Sánchez Conde (1018-1028), y D. Juan, abad se expone autorizan, 25 (1017 a 1034). XXII Sin año (1128-1157). [f- RU LOBA 1» vto.: Sub I Christi nomine. Ego Monnio Gostioz non per metum ñeque per turbatum sensutn, sed placuit mihi pro expontanea mea tate trado illa et a tibi ereditate abbate Martinus ma mea, et abeant vivant in ea et fuerint in dent ei filii Sancta Iuliana, abbas qui suum censum quatuor qualis fuerit mea fiiii vel neptis eos est in Rio de Loba, a senioribus qui ibidem serviunt pro ani- cum onore de mei, meorum cum et nepti et his qui et serviant ei anno in eos cum onore aut ista hereditate in V, vel "> non perdant. Et abbas tenendo jure Sánete Iuliane cum 5 meo et directo, anno X, fogatas usque non auferant. Et ego trado ista tectis, hereditatibus, quantum mihi pertinet, et si quis inde condempnatus sit in sécula seculorum. in fonte tale foro de genere unusquisque de quali possibi- fuerit ibi teneat in mea volún- Sancta Juliana potencia eorum, et serviendo a Sancta Juliana ereditate a Sancta Iuliana et et que pro remedio peccatorum litate fuerit. El et (?) pumariis, de monte abstulerit maledictus Esta carta es del siglo xn, época en que hubo abades de nombre Martin. Nos inclinamos a creer que es de la época del abad Martín II (1128 a 1157), porque se llama a los que vivían en comunidad con el nombre de séniores, y no monjes. ld — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. XXIII. 27 XXIII Sin año (1128-1157). EN SAN MARTÍN [fi3vto.¡ nomine Domini In videlicet Patris et regnat per (?) Filii numquam altissimi, miseratoris, clementissimi et pii, et Spiritus Sancti qui unus et admirabilis Amen. finienda sécula seculorum. Dei Igitur in nomine ego Domina Iusta una cuín consensu mei filii Petro Monnioz, et Iuliana Vermudiz pactum vel testamentum facimus ad Deo et regula Sánete Iuliane, et ad tibi Martinus abba et ad collegio cleri- corum qui ibidem serviunt diebus ac noctibus, de qui est in territorio de Quo uno nostro solare loco prenominato ad Sancti Martini, et hoc propter remedium anime nostre, et propter spem celestis vite. Damus atque concedimus nostras casas cum orreos cum abtecas, cum curtes, cum lagare cupas et cum omnes adiacentias suas, proprio solare ab omni integritate. Damus illa flosa que est ante casa pumiferata ab de 11 1 1 omni . ° flosa integritate per de Cid Vida, Filios termino illa ab omni III. terminum de Fel Vellidez, in Infra ipsos itinera antiqua. terminu II. quatuor términos la media V inte- Faca ixera la medietate, et en della parte medietate, en sua pomífera, en defesa, et et medietate in illa de fondos defesa, en pumar quantum ad me dua una et altera ermune, et Duesso meatad en una térra pumifera, pertinet. tierra. En heredades, tierras, E'xerit medietate en et el meos duas sobre 23 tierras, medio. Entre en otro logar, en Barciniellas, en Lemedo, en tres pumares, quantum ad Sobre casa en duas ger- integra et in la tierra en Felgario de roca de e'ga tres <i cum enna pruent et pumifera medietate. Enna Padelega medietate en tres carrera medietate en térras Iusta pertinet inter manos. En Valleiu una hereditate pumifera, la térra defesa, et en integra et in pumifera la medietate en quatuor ereditates, la en Casar de Artemio 15 la medietate, et la loco en sub riba alia ereditate pumifera gra. Et in alio loco illa subtus casa integritate, et in illa alia flosa qui est eodem 10 termino de Filios de Rodrigo Monioz, medietate, et alia térra in predicto loco en sub ripa ibidem 5 térras la medietate, et en el me Nuel una :n 28 Cartulario de Santillana del Mar.— Núms. mcdietate en una térra. XXIV y XXV. Istas térras vel ipsas he'reditates atque concedimus, ut vos inde abeatis tolerationem tradimus nos ante et Deum peccatorum nostrorum seu facinorum ablucionem. Esta carta, sin fecha, es de la época de la anterior, siglo XII. XXIV Sin año. EN CAVARCENO [M*vto.] Hec est ereditatem que dedit in que fuit de Fronilde Gutiérrez en Cavarceno Sancta Iuliana, solar de Martin Felliz, et solar de Iuliana Ciprianes qui cadieron por partida a Santa Iuliana. XXY Sin año (1017-1034). HERENCIA EN UBIARCO, EN LANEZ, EN FAEDA íf.iivto.i Sub Christi nomine ego Gunteriqus Filius Verixima. Ego Gunteriqus pactu testamentum ecclesia Sancta Iuliana, et ad timendo tradidit et (?) penas inferni omnia mea apate evadendo, ego Guntericus ad vel rem, et in tibi et Montani fecit ad et Deum meo Ioannes diem mater et ad iudicii paradisum introiendum.- Et ipsis locis sanctis mea V. a in meo ganato ereditate in villa Ubiarco, et in Planes, in Faceta, vel ubique potueritis in montibus, in fontibus, in aquis aquis aquarum, vel in sedicas molinarum invenire ex voce mea. Por nombrarse en esta carta a 1034). el abad Juan, creemos que es del siglo XI (1017 10 — Núm. XXVI. Cartulario de Santillana del Mar. XXVI Viernes 12 de junio (1030-1058). EN CAOBRECES [í.i4vto.] Sub nomine Christi et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbíteros, clero atque omni populo christiano timentibus et una cum in fratres meos Assur Reguntsalbiz, pactum testamentum faeimus ad et ad Deum regule sánete consistentibus. Ideo Petro Guntsalbiz Deum et et Munio Guntsalbit, ad regula Sancta Iuliana 5 abbati nostro Petro pro remedio anime de fratre nostro tibi Martino, tradimus vel concedimus illas casas de Ckaoprices cum sua hereditate vel cuneta adiacentia ab omni integritate ut abeatis ipso qui hanc scriptura resona des odie die datum vel confirmatum per huius scedule testamenti post parte de regule Sánete Iuliane et ad tui Petri abba Martino ante in Deum Dei nomine abeatis poíestate, merces perveniat. Amen. hunc factum nostrum disrumpere eum Si fratre et quis tamen qui quesierit qui taliter comiserit in celestis et cum luda traditore abeat parte in eterna dapnatione et scriptura ista non rum- primis descendat super ira Dei petur. Facta scriptura ista die VI feria, Rex Ferdinando ego Petro que fieri manus testes et Assurre et rufea II et idus iunius, era Munio voluimus ad regula Sancta Iuliana nostras -f- -f- — -\ \- in M. a L. a VI. 15 a , hanc testamentum et legenter roboravimus coram testes sumus manus nostras 10 nostro Citi et audivimus Iohannes, hic roboramus, Sebastiano scripsit. 20 Viernes 12 de junio del año 1018, siendo rey Fernando. Evidentemente está equivocada la era. Los años comunes del reinado de I, que comenzaron por feria V (jueves), cumplieron la condición de ser viernes el día 12 de junio. Tales fueron los años 1030, 1041, 1047, 1058 Asimismo, en los años bisiestos que comenzaron portería IV, como 1052, se verificó que el 12 de junio fué viernes. En tiempo de D. Fernando I era abad Pedro (primero de este nombre). Al final de la carta vemos «Sebastiano scripsit», y este mismo nombre encontramos en otras cartas de tiempo de D. Fernando I. (V. cartas XL1X, LVI y LXXXVI.) D. Fernando 25 Cartulario de Santillana del Mar. 30 — Núm. XXVII. XXVII Viernes 12 de junio de 1097. '• 15J IGLESIA DE SAN JUAN, ENTRE VILLAPRESENTE ET BARCENA Sub et Christi Guntsalvo nomine et individué Trinitatis. Ego Guntsalvo pactum testamentum facimus ad Citiz Deum Petriz ad re- et gula Sancta Iuliana, et ad abbati nostro Pedro Sesgustiz, et pro remedio anime nostre tradimus vel concedimus illa Sancto lohannes que est inter Villapresente cimiterio et cuín sua defesa et per terminu pro la illo rio illo de Sancto lohannes ira in usque hunc factum nostrum disrumpere eum ad Imperatoris feria, II Dei Omnipotentis Citiz in coram fieri et insuper pariet cum auri libras VI Petriz, et in To- -\ — roboravimus |- sumus manus nostras -f- -\- robo- ravimus, Sebastiano scripsit, lohannes de Ubiarco presbiter cantore eglesia, stis, Martino Sebastiano presbiter Gonzalvus nes presbiter testis, testis. Monaco testis, 13 Guntsal- volumus ad regula Sancta audivimus manus nostras testes Citi Velliti, hic testes 10 Pacta scriptura die VI ego Guntsalvo hac testamentum que Iuliana et legenter quis tamen qui M. C. XXXV, regnante Rex Adfonso leto et in Castella et in Legione, et vo defesa de quesierit, qui taliter comiserit, in tertie pariet libras auri VIIII. idus junius, era illa Dei nomine habeat Sancta in sécula. Si ipsa ecclesia duplata vel triplata in simile tale loco et 5 términos ab omni integritate vallatare, quartu terminu per ilumine Iuliana per regula ista confirmara primis descendat super Varzena Varzena cuín suo secundum terminu per maiore, vega, tercio termino per Saia. Ipsa ecclesia cum suos ecclesia de et testis, lohannes Martiniz Michael magistro testis, te- lohan- 20 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XXVIII. 31 XXVIII Viernes HERENCIA DEL ABAD INDULFO [f.isvto.] Sub 29 de mayo de 980. Christi nomine et individué Trinitatis, abbatibus, presbiteris, diaconibus, clero atque stiano fidelissimo sistentibus. filius Ego Deum timentibus et in recule Sánete Iuliane con- Indulfus abbati licet indignus, et presbiteri qui mea Flámula Patris mei Uranii et Matris mentum fació Deo nomine Sánete Trinitatis Patris et quod corde credimus, ore proferimus, Patrem Filium genitum, Spiritum Sanctum ab utroque procedente. Filium solum carnem de Virgine suscepisse et in omnium in se credentium quam recensise, quia ipse celum mihi sedis Ego dixit. me et térra est, mundo pro salute venisset, de Patre et Spiritu Sancto abet, habet et Patrem. Et qui et vendite omnia que possidetis Pater unus sumus, et qui me. Et iterum, si pedum meorum, in celo et Ite, 0S me venire abneget semetipsum et per huius scriptura trado ego Indulfus abbati huic ecclesie et trado et contesto omnia mea ganato id est cum frenos et sellas et VI bobes cuín higos el sogas et et meo lectu cum sua lectuaria computo, et oves et capras et mea ereditate que abeo de parentorum meorum, id est porcos, térras et pumares iusta ecclesia in territorium in villa Sancta Iuliana et inter Planes, idest unum pumare cum términos de Sancta Iuliana suo terre fundus ex integrum et alia térra et putnifera iusta de Rebelio de Sancta cum 20 caballos VII vacas, et 5 sequatur me. His auditis pro remedio anime Sánete Iuliane Virginis, II. , date pauperibus, et venite sequimini quis vult post crucem suam me videt, videt et Patrem. Ítem dixit: scabellum et 1(V num- angelí totam Trinitatem adorant, et in térra hominibus predicant. mee •-, Spiritus Sancti, ingenitutn, tollat sum tradictione vel testa- Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum et ecclesie est in villa Planes, et scriptura in Filii et ómnibus episcopis, omni populo chri- et de Mernella et términos Iuliana, et alia térra in valle pumifera ubi dicent Pumare maiore inter términos de Sancta Iuliana et de Mato et de Vandilo, et alium pumare ad illas roe,as inter 25 Cartulario de Santillana del Mar. 32 termimos de Frissela de Johannes et et — Núm. XXVIII. de Sancta Iuliana et de Matier- 30 no, et alia a Linares per terminum de Sancta Iuliana et de Frissela usque in itinera de Sancta ex integra. Et petrigo ipsas térras et et ad fonte spina per terminu in de Orvana usque in illo pumares qui super resonant ab omni fixo integri- Et escala argéntea, et inter liencos et sayales XII, et una pelle tate. de cera. et VIIII panares tradidit vel sit alia térra de Revelio Iuliana, et que iam superius comprehensum 3.-, est concenssit ego Indulfus abati ad ecclesia Sancta Iuliana propter remedio infinem Isto seculi, ut anime mee sic traditum vel concessum usque non germani, ñeque sobrini ñeque aliquis homine, qui ex inde a légale vel aliqua parte reducere presumat nisi vero illi 40 obtineat hanc rem qui ibidem ad ipsa ecclesia Sancta Iuliana cultor quis tamen steterit. Si rente mea vel de quod minime credo fieri ecclesie eicere quesierit in primis ad sancta fiat et cum luda traditore homine de pá- et inrumpere voluerit aut alia parte in inferno illo de iure ipse comunione extraneus dapnatus, et insuper inferat ad ipsa ecclesia Sancta Iuliana auri libras III, et hec testamentum 45 iuri ecclesie firmis permaneat. Factus testamentus vel scriptura ista die VI. a feria, II kalendas iunias, era M. XVIII, Rex Ranemiro 1 1 in Le- gione, et Comité Garsea Fredenandiz in Castella, et Indulfus abbati in hanc testamento tradictionis que manu mea testes Munio vi -\- fieri volui et coran legenter audi- Rodrici, Félix presbiter, Meildizi in nostras presentías presbíteros hic testes sumus -j- et -f- Vermudo Rodrici. Beliti et roboravimus, Martino Adriano manus nostras -\--\- roboravimus, Cissilani et scripsit. mayo 55 Aquí años bisiestos, resultaría la feria Vil (sábado), en vez de VI (viernes); pero agregando el día de aumento después del 29 de mayo (o al final del año), resulta bien la feria del documento. El día 29 de 50 roboravi coram Colegio Sancta Iuliana et coram del año 980 (como liemos dicho también en (bisiesto), la carta según esta carta, fué viernes. XIX), computando como hoy los 6 > Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XXIX. 33 XXIX Viernes 29 de mayo de 980. OBEDIENCIA DE LOS MONJES AL ABAD ELECTO [f.ievto.] Ecce nos omnes monacis congrecatibus fratribus et in unutn a quam Deo baselica Sancta Iuliana locum que dicitur Planes, tam fratribus monaci, qui subtus notari vel signa facturi sumus, pactu facimus et ecclesia Sancta Iuliana et tibi nos docet doctrina sicut gelistarum. Ecce unum et capita nostra. quam bonum dicente ita domino et abbati nostro Indulto, prophetarum, apostolorum patris quam iucundum et bonum est evan- cum viro iugum portaverit ' Falta una hoja en el original. Et cum apostolis non io quod vobis utile videtur, sed quod Dominus, vis venire ab alus imperatur acceperitis, ut salvi sitis. Et ad vitam, serva mandatum, unusquisque abneget semetipsum, tollat 5 homines super propheta David, imposuisti Et per Yheremia, et habitare fratres in crucem suam et et si sequatur me. Et arta via est que ducit ad id est alterius imperaverit adiutor fuerit promitimus ambulare. Ecce et nos tibi vita, quantum Deus in ]5 supradictum abbati nostro Indulfu ut sub imperio tuo atque mandato, dicione, sive obedientia concurra- mus, et omnia nostra quod visus sumus abere térras, vineas, pomares, basselicas, vel possidere, id est libros, edificia, cum ómnibus adimínimum tibus suis, vestimenta, rebus ómnibus, bobile inmovible a usque ad maiorem, vel quidquid vindicare potuerint omnia dimus abiturum in tibi et huic sánete regule perpetum conce- honore Sánete Iuliane inde faceré vel iudicare tam per animis Virginis. lis Ut quidquid ex quam pro corporibus huic regule concessam potestas a nobis, sive et post i 1 ao ex voce nostra hac sánete regule tuum sit tibi dices, sum qui huic regule sánete vice tua quisquís pater accesserit. Et tu quiequid dab odierno die nobis imperaveris atque mandaveris per 2 .-, Cartulario de Santillana del Mar. 34 Deum et implere. Deo tua sancta oratione, Tu XXIX. iuvante omnia compromitimus ad- vero paterno moderamine super nos vigiles quamtuin valueris et per animas nostras atque increpes curam ieras et exortes, admoneas a> ementes. Si quis, quod Deus non paciatur, ausus et temerario aliquis et nobis contra inobediens — Núm. tuum mandatum contumax aut in nobis emendationem tune abeas potestatem extiterit, faceré aut per flagelia aut per casticationem, vel usque a Domino accipiamus, et tu pater excomunicationem subierimus non superflue, 35 fratrem non malitiose nos insequaris, ut unum diligas alium alium non frater solum qui tibi sua obedientia absque fecerit et sit quod absit quod Deus non omnes permittat, nos qui liunc pactum íecimus retrorsum ex nobis aliquis, ex nobis abire voluerit, id est fugire ab altero monasterio, vel ad pacto isto absiedere et parte transferre presumserit, tune abeas potestate eum conprehendi per episcopum aut per comité au per te in alia w persequi et ipsum aut per quacumque collatione et huic monasterio vel pacto relicari ubi Deo votum fecimus in servitio Dei, et in tua obedientia ut nullus ex nobis pereat de manu Domini, de omne omnino vero quo huic loco s vel huic regule que fecimus vindicare presumat, sed mansura consistat amodo contra hunc facto nostro nichil omnia et ex inde aliquis ex nobis fugiens integra et intemerata hic ibidem per- usque in sécula seculorum. Si quis vero adisrumpendum venire temptaverit de pro- pinquis vel extrañéis venerimus, in primis descendat super Dei Omnipotentis, pus et et eum luda traditore consortium abeat, et eum ira 50 ad cor- sanguinis Domini nostri Ihesu Christi extraneus permaneat. Et insuper inferat post parte ipsius ecclesie Sánete luliane Virginis auri libras V. e perpetim abiturus. Facta confirmata vel tradita in scriptura pacti istius die VI. a feria, IIII. kalendas iunias, era M. XVIII, sub Rege Ranemiro, Comité Garcia Fredenandez Tresmadus frater in Nunez converso pacto a me facto in hoc pactu manu hoc pacto manu -j- mea manu mea manu mea roboravi roboravi, Frona in hoc pactu pactu + -\- -f roboravi, roboravi, ego Beila roboravi, Félix in hoc -j- in roboravi, Quintilianus + in manu mea Ennego -f- ss ego me facto manu mea -\- roboravi, Montanus in hoc pacto a manu mea + roboravi, Onnas in hoc pacto manu mea -1- roboravi, Revelio in hoc pacto in mea hoc pactu manu mea in Castella, hoc pactu manu mea roboravi, Suarius in hoc hoc pactu manu mea -j- 60 — Cartulario de Santillana del Mar. manu mea roboravi, Zonius in hoc pactu in hoc pactu manu mea mea in hoc pactu manu mea manu mea -f- roboravi, Froisclis in ravi, mea -f- mea manu mea -|- roboravi, manu mea Onnas hoc pactu manu mea mea -\- ravi, Adeca biter in ravi, -f- manu mea -\- frater in manu hoc pactu manu -\- + roboravi, roboravi, Rebelio frater in roboravi, Zonius frater in hoc pactu hoc pactu manu mea -|- robo- roboravi, Pa- hoc pactu manu mea roboravi, Terentius frater in hoc pactu frater in pactum -f- roboravi, Félix presbiter in hoc -f- manu mea hoc pacto manu mea manu roboravi, roboravi, Ermeildus in -f- Montanus frater in Quintilianus in hoc pactu -f- roboravi, Zezinus in hoc pactum roborabi, -j- manu mea hoc pactu manu mea in roboravi, Vitalianus in hoc pactu ternus in hoc pactu pactu -f- roboravi, Terentius roboravi, Martinus in hoc -f- Adeca hoc pactu manu mea hoc pactum manu mea -\- 35 roboravi, Petrus in hoc pactu roborabi, Terentius in hoc pactu -(- Audas -f- Núm. XXIX. roboravi, Iomendinus presbiter manu mea -\- -f- manu mea -f- manu robo- roboravi, Suarius pres- Enneco presbiter -f- robo- roboravi, Terentius frater manu mea -j- roboravi, Natales presbiter manu mea -f- roboravi, Nunu frater manu inea'-f- roboravi, Tesmutu frater manum meam -froboravi, Moniu frater manum meam -f- roboravi, Flaino presbiter manu mea -j- roboravi, Monisso frater manu mea -f- roboravi, Pugelus frater manu mea -f- roboravi, Petrus presbiter manu mea roboravi, Martinus presbiter manu mea roboravi, Aurelius frater manu mea -+- roboravi, Petrus presbiter manu mea -f- roboravi, Stephanus presbiter manu mea -\- roboravi, Alvaro Seuiriz manu mea -\- roboravi, Alvaro filius presbiter manu mea -|- roboravi, Onnas Zeziniz manu mea -f- roboravi. + -j- En esta carta se vuelve a repetir que el 29 de mayo del año 980 (bisiesto) fué viernes, lo cual prueba, por repetición en dos cartas seguidas, ser, por computarse los años bisiestos como hemos dicho en que la así nota A. debió de — Núm. XXX. Cartulario de Santillana del Mar. 36 XXX Sin año. BARGAS Sub Christi nomine et individué Trinitatis, licet indignus, ego cognomento Citi Vermundiz, timore compunctus Deum timendo Félix et penas inferni vel cuneta eo a tibi evadendo, trado me rem qui visus sum abere meo apate vel patrono corpus meum et animam meam vel de odie ganare potuero trado Petro ad regula Sancta et cuius corpus tumulatum est in villa Planes, trado corpus animam meam per pumares, casas, pacti testamenti cuneta quem mi orrios, cellarios, cupas, curtes, obes, porcos, lectaria, vestimenta, tam mobile montibus linis, in bobes, vacas, cabras, quam et inmobile, in in fontibus, in exitus, in regressos, in aquaductilis, in piscarías quam que meo apate vel patrono meos in villa quam dicunt Bar- pactum conatus super cum eum vestimentum sane aliquis qui hunc factum nostrum vel directum fuerit, ira Dei celestis disrumpere permaneat cruciatus et in finem non accipiat comunionem sed igneis cathenis ligatus in perpetuo existat et et ñeque corpus eius recipiat térra et eius exuta efficiaíur de vita eterna, et propter libras aurias fisco exolvat, et et meum qui talia rex (acaso res) comiserit, alacriter descendat luda traditore Iuliana Pedro et anima mea remissionem homo superbus contra hunc adisrumpendum venit hanc pars mea vel quisliet Si quis tradictionis homo tibi vel deindeps inde habeat apates et fratres de Sancta Iuliana victum Amen. mo- usque mínima gallina aut granus sinapis tam meo mihi pertinet de parentes peccatis. et continet térras, gas, vel ubi mihi hereditas continet ex integro trado eo ad bet Iuliana, meum quantum super in ad tibi anima dapna secularia duas Petri apati et ad regula Sancta hoc pacto resonat duplatu vel triplatum, insuper auri libras duas, et hanc scriptura firmis fiat. Facta tra- dictione pactum vel testamentum qui faceré voluit et legenter audivit manu mea roboravit coram testes, Albaro et Iohannes testes manus nostras Bellitic et Anaya et + + roboravimus, presbiter et Petrus Migael presbiter et sumus Iohannes presbiter in nostras presen- cias -\- -\- roboravimus, Ballerius scripsit. i Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XXXI. XXXI Sábado 28 de julio de 1022. r ''' EN PUENTE Sub Christi nomine et individué Trinitatis, licet indignus, timore compunctum nos quidem Trissilia et uxor mea Maria et ego Londino et uxor mea Quisflavara pactum vel testamentum tradictionis facimus Deo e't regule Sánete Iuliane Virginis et ad tibi abate nostro Iohannes diem iuditii timendo et portas inferni evadendo et paradisi •" introiendo, tradimus nos metipsos corpus nostros et animas nostras ad ipsa regula Sancta Iuliana tradimus ibidem et hereditate. Sive térras quantum nobis per rio et et quomodo usque illa pumares itinera antiqua, et per Cova inter in illa in pomífera, et feras integras abeatis firmationem et et abati nostro Iohannes, e't tibi ipsis locis medietate in nostra pertinet abere in villa de Ciezo vel de suos heredes, quomodo ad genera arborum tradimus vel in tota et et contestamus ad et in silbas vel defesas, contestamus medietate et Ponte per terminum de terminum de et per filios in de Flayno, termino de neptis de Revelio ipsos términos medietate sive in térra illa alia medietate in alia sernas et pomi- nos de peccatis nostris remissionem. Et hunc factum et instabile habiturum. Si quis tamen hunc factum nostrum aliquem perheniter hominem ad inrumpendum venerit nos metipsos aut ex progenia nostra aut ira qui hunc factum nostrum inrumpere Dei descendat super maneat ad eum fidei Christi et et rufea celestis, et voluerit, in et talia comiserit, excomunicatus per- homine diaboli- post parte ipsius regule sánete auri libras V. e testamentum istum tradictionis stabilem abeat firmitatem, et post parte Imperatoris tertie alias auri libras V. e die sabbato, V.° kalendas augustas, era fonso in Legione, et w primis cuín luda traditore abeat portionem in eterna dapnatione et pro temporali pena pariet ipse cus qui 15 vos de ipsa hereditatem tolerationem vel con- nostrum testamentum traditum firmissimum regiam 10 illo Comité Garsea in Factum testamentu istum, M. LX, regnante Rex Ad- Castella et in Asturias, et eo 25 uxor mea Maria Trissila et Londino et hac testamentum istum que fecimus — nostras et — Núm. XXXII Cartulario de Santillana del Mar. 38 (- -| manus roboravimus, Montano nostras + + roboravimus, E'rmegildus et Petro Revelliz uxor mea Quisflavara et audivimus et legiente Alvaro hic testes et ego Feles Obequez et + roboravimus, Iohannes in Petru et K scripsit. XXXII Martes 21 de agosto de 1022. AVÍOS 10 vto.] [f. Sub Christi nomine et individué Trinitatis, licet indignus, timore compunctus. Ego Petrus Escupariz pactum vel testamentum tradictionis fació Deo et ad regula Sancta Iuliana Virginis, et ad tibi abbate meo Iohannes diem iuditii timendo et portas inferni evadendo et paradisi introiendo trado atque concedo propter remedio anime mee ad ipsa regula Sancta Iuliana et ad tibi abbati meo Iohannes pumare cuín suo terre fundo qui est in a dicto de Vi per terminum términos de et alio filios de Savarico abeas tu Iohannes abbate et de et fratres ipso pomare tollerationem et usque Vo termino de et de Ermigia. in pomares ut de ipsa regula Sancta Iuliana de ego Petro de peccatis meis remisio- in finem seculi. Si quis tamen contra hunc factum homo qui hunc meum mea eum municatus permaneat ad fide Christi portionem in eterna dapnatione, meum ego aut regia, vel potestas aut quis- factum isrumpere voluerit, Dei Omnipotentis descendat super homo filias quomodo hoc testamentum ad me factum plenam abeatis firmitatem Petrus aut aliquis ex progenie libet pomare qui est et duabus termino de neptos de Adefonso Infra ipsos términos medietate sive in térra nem ipso et et pr.o in primis et rufea celestis et cum luda ira exco- traditore abeat temporali pena pariet ipse qui talia comissit post ipsius regule Sánete Iuliane ipsum pumare duplatum vel triplatum, et auri testamentum istum tradictionis stabilem habeant libras firmitatem. III et ad partem Imperatoris Factum testamentum istum, die 111. a feria, 30 manus sumus Godestio et Vicenti Trissillaz et Vellita in nostras presentías -f- et tertie parie XII kalendas — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. a regnante Rex Adefonso septembris, era M. Comité Garcia in Castella et X. L. , XXXIII. in 39 Legione, et Asturias, et Petrus Escupariz in in hunc testamentum que íieri volui relegentem audivi manu mea roboravi, Iuliano et Stephano hic testes sumus manus nostras + roboravimus, Iohannes 25 -f-f- seripsit. XXXIII Lunes 8 de abril de 1056. ( EN POLANCO f 20 -! - Sub nomine Christi individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et omni populo presbiteris et diaconibus, clero atque lissimo Deum et tibi evadendo meo abbati regulam Sánete Ego meo Roderico in caricas vel in Petro diem indicii timendo et penas inferni mea divisa et in villa mea Palanco, hereditate, in térras in in illo rio, et in illa suas cesuras vel genera arborum gio pertinet inter meos heredes potueritis invenire 5 quem habeo de pomares ab omni cum et clausa la VI. a in vineas, cum cum suos solares cum cuneta genere arborum medietate. In sua pomífera usque Iulia- introiendo trado ego Pelagio Roderici ad ipsa et paradisi regula Sancta Juliana patre christiano fide- timentibus et in regula sancta consistentibus. Pelagio Roderici pactu vel testamentu fatio ne (?) ratione illa serna 10 que mihi Pela- ubique mihi hereditas pertinet vel integritate, sic in vita mea quomodo post vero obitum de mihi Pelagio ut habeatis ipso qui hac scriptura resonat de hodie die datum vel confirmatum per huius scedule testa- menti post parte de regule Sánete Iuliane et de tibi Dei nomine abeatis potestatem. Et ego Roderico ante perveniat. Si quis in primis tamen hunc factum eum ira cum luda descendat super ad sacramenta Dei, et meum Deum merces disrumpere quesierit Dei, et excomunicatus pennaneat traditore habeat parte in eterna 20 dapnatione, et pro temporali pena pariet ipse nomine diabolicus, qui, hunc factum meum regule Sánete Iuliane platum vel triplatum, disrumpere quesierit, primis pariet post parte quantum ausus et auri libras 15 Petro abba in II, fuerit et conatus inrumpere du- post parte Imperatoris tertie Cartulario de Santillana del Mar. 40 or et — Núm. XXXIV. post inde scriptura ista die notu pariet auri libras IIII. idus aprilis, era M. ego Pelagio hunc pactum XIII, Rex Ferdinando 11. a feria, VI testamentum que tibi Petro abbati et ad regula Sánete Iuliane volui et legenter audivi manu mea in + roboravi testes vel feci coram testes Munnio Fanniz et Annaya Citiz. Hic -j- roboravimus, Sebastiano scripsit. sumus manus nostras Según ,25 in cunctis provintie sue, + m esta carta, era abad de Santillana Pedro, y reinaba D. Fernando. El año que está escrito tiene grande error. Creemos que la carta debe ser de alguno de los años del reinado de D. Fernando I que comenzase por feria III, para que e! día 8 de abril resulte lunes. El año 1056 (bisiesto) comenzó por lunes, y el 8 de abril fué lunes, computando los bisiestos, Termina la carta con «Sebastiano tiempo de D. Fernando I. scripsit», como lo hacemos hoy. que subscribe otras cartas de 35 XXXIY Jueves 5 de ['»•] mayo de 987. EN GOLBARDO E EN CARANCEJA ET EN FUENTECHA. IGLESIAS UNIDAS — Sub Christi nomine ego García Fredenandiz Comes, et Donna Aba Cometissa comitis Imperatoris in Domino Deo et eterna salutem. Amen. Ideo placuit nobis et accessit voluntas ut pro remedio animarum nostrarum tradimus atque concedimus ad eeclesia Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum est in villa Planes et Sancto Vin- centio et Sancti Iohannis Apostólo et Sancto Petro Apostólo, reliquie recondite sunt in eeclesia Sancti hunc locum, tradimus atque concedimus Andree Apostoli, qui est in mino de Perieto per suos términos per Petraíita, et illu ribo usque in de in Campo, pelago Larbario, 5 corum illa locum Caranzelia penna et per illa peniella et et in ter- Fotdrici, et per illa per fogium Cafini, i" tradimus alia eglesia Sancti Stephani Carancelia, et tradimus alia eeclesia Sancti Cipriani. In territorium Campo Pau in fonte tecta cum suas hereditates et suas serras et suas iacentias, tradimus atque concedimus ipsas ecclesias hereditates, pomares, vineas, silbas defesas, et aqueductis aquarum, casas et céreos, vestimenta ecclesie, molinos montes cum suas in fontes, cupas, lacares, libros, vasa vel cum aquis dúctiles suos in ilumine Salia, is Cartulario de Santillana del Mar. bobes et vacas, mobilem - Núm. XXXIV. peccora promiscua, lectos, lictuaria, basilia, discultum usque ad mininia gallina, tres et omnia superius comprehensa et pupillos, presbíteros peregrinos, advena extraneus abeant ex inde adiutorium tolerationes minum nostrum Ihesum Christum contestamus illa Golbardo, qui tradimus coba que est in concedimus et III propincus aut tradimus et et de Salia flumine, ubi dicen vel territorio a> fra- nobis aute Do- et mercis perveniat est in ripa terminum rem etiam et tradimus vel contestamus ad ipsa ecclesia Sancta Iuliana sic et quam regressus tam cultum et inmobile, exitus vel 41 25 de Caranzelia ex integra, pocales de moyra vel sal in illo puteo de Salinas de Varniello cada sabbato omni totum que tempus usque in finem seculi, III pocales plenos de moria sic tradimus et concedi- mus ego Garcia Fernandez comes tumque superius comprehensium vel et est Donna Aba cometissa quan- adiutores ipsius ecclesie propter remedio animas nostras ab omni perpetum abiturum, quia audivimus integritate dicentem me omnes venite ad : invenietis réquiem animabus audiens eorum concurrimus clesia evangelio et iterum: da Domine, quia dedimus miserere sisti (?) et tu nobiscum Deus natum ad dicit: venite nos quidem tradimus et et misericordias feci- integritate. Ita ut et omnia iam supra nomi- et ipsa Sancta Iuliana coba que Comité Ferdinando Gundeet nos confirmamus moria que nos concedimus de nostro iure data Sancta Iuliana, et et in in iure i'-> pocales de de ecclesie de Indolfo abba vel fratribus ipsa ecclesia Sancta Iuliana sic traditum et ex coniuratione consignatum et nullus omnia que sunt mentum numquam erimus si omni ex hodierno die vel tempore abeatis ipsas ecclesias suas abiacentias salviz dedit a w redde nobis quod promisisti Emanuel noster ipsa ecclesia Sancta Iuliana per suos términos ab stas nostra, bene- mei percipite regnum quod preparastis ante faciem Dei, mus quod tum 35 hec omnia contestamus ad ipsa ec- Sancta Iuliana ut quando venerimus ante tribunal Domini dicti Patris et evangelio nos quidem ad hac vocem vestris et et in qui laboratis et honerati estis et nostri Ihesu Christi eficiamus sicut in cum 30 ad ipsa ecclesia Sancta Iuliana ex inde presumat, sancta, quia contra ac testa- inrumpendum, nec nos potequis presumpserit venire, videant qualiter pena multaventuri ad est in die iuditii et pro temporali pena a pars ipsius ecclesia Sancta Iuliana inferat ad cultores, qui ibidem conmemorantes fue- so Cartulario de Santillana del Mar. 42 alium tantum duplatum vel triplatum qui ipsa ecclesia ausus rint, fuerit conatus inrumpere, parie ad Comité sia Sancta luliana D. C. L. solidus et V. a , regnante Domino 55 ad ipsa eccleiuris ecclesia finem seculi. Facía scriptu- in a testamentum seu tradictionis die V. M. a XX. a civitatis et hoc testatnentum Sánete luliane firmis permaneat usque ra — Núm. XXXV. feria, III nonas maias, era nostro Ihesu Christo, et imperante ,;i1 in Castella. Ego García Fernandiz Comes, Dopna Aba Cometissa in hunc tradictione testamenti que fecimus et legenter audivimus manus nostras-|--f-roboravimus coram multi testis, Bermudo Rodric hic testis manu mea -(- roboravi, Rodanio Romaiz hic testis manu mea -f- roboravi, Didaco Asuriz hic testis ® manu mea + roboravi, Domna Fronildi confirmo factum comitis manu mea -f- roboravi, Domna Otrocia confirmo manu mea -j- roboravi, Osoyro Ermegidiz confirmo manu mea -j- roboravi, Albaro Albariz confirmo manu mea -|- roboravi, Fredenando Armentariz confirmo factu comitis manu mea -f- roboravi, Teillu Rodriz confir- 70 mo manu mea -f- roboravi, Froilla Assuriz factum comitis confirmo manu mea -f- roboravi, Munio Didaz confirmo manu mea -f- roboravi, Teilllu Veilaz confirmo manu mea -f- roboravi, Goiniz Gotiniz confirmo manu mea -f- roboravi, Cissiliani notuiz. Comité García Fernandez et Esta carta fué publicada por el P. Sota (Crónica de los Principes, V., pági- 75 na 638). XXXV Miércoles 15 de agosto de 1022. RESTITUCIÓN DE HACIENDA [f.22vto.] In presentía id est riquiz, Anaya un in Roderico Munni Concilio Camesa Annaya SavaEgo Munio Leceniz Citi Petriz Castro. una cum uxor mea Gotiniz scriptura precaria vel captione facimus vel de roboramus a illa térra iam tibí icta iuxta terminum de Iohannes abbate, vel ad ecclesia Sancta luliana que est in villa Peirieto agro que duobus terminis de Sancti Romani, Godestio, et fige se in terminu de filios de Imila, et dicitur Emila, et terminu de alium terminum s Cartulario de Santillana del Mar. de filios de Baleiro de Sancta et Iuliana, et minos de Godigeva. Munio terminum de in Gotina ipsa térra integra ad in scriptura vel cognovimus nos Munio ro ipsa térra tibi et Gotina ecclesia Sancta Iuliana et ad abbate secundum iam fuerunt in scriptura "> testamentum nostrum resona, et quomodo de suos Azanno Sonna simul cum abuit Umei- post hec et filios, tradidit ea alias ad is suas tér- resona, et iurificaverunt ipsi abbate, qui Sancta Iuliana ipsa térra et ecclesia tér- Iohannes abbate ad eccle- vendivit Umeiro ipsa térra ad Azanno, et ipsa ras duobus iam dictos absolvimus eo in veritate comparata de Flaceia 43 de dúos términos Citi et alia parte revertit ipsa térra in Intra ipsos términos Sancta Iuliana, sicut sia et et usque ex — Núm. XXXV. cum sua pomífera per annos L, usque pervenit abbate Endulfo ipsa térra iam dominara in iure eius et iurificavit Indulfo abba ipsa térra annos XII, et -'° post edidit Indulfo abba ipsa térra ad Peipi pater de Gotina et socer de mihi Monnio siesse Indulfo préstamo cum in abba aut ¡ugarios suos térra aut Peipi aut absque iudicio térra et post obitu in iure abbatis quidem Peipi vel in filios abbas de ecclesia Sancta ejus in ñeque definitio, et ipsa difinitione sic obtinuit Peipi ipsa reliquit ad suis filiis qui misi essent ecclesie Sancta Iuliana de cuius iure au reliquit ipsa térra ad nos quomodo i de dato ecclesie Sancta Iuliana per prestamum, que ei sapiente que per gratu quomodo ad nos et venit iugario in 11 i obtinuitea cuín Monnio ipso verbo de préstamo, et tenente ipsa térra eo Peipi Iuliane ipsa cuius iure invenissent ipsa térra Iuliana, qui missi essent ipsa térra in iure 23 rem suo ipsa térra ad ipso térra et nos qualiter die qui- voce ecclesie Sánete et Gotina 30 sic obtinuit Peipi et prestitus fuit sic ad voce de ipsa iam dicta ecclesia Sancta Iuliana nomini eius abbas ad inquirendum vel ad sapiendum per ipsa Gotina una cum térra, si voluimus ea daré, et eo Monnio et k eredibus nostris fecimus retemtus super ea animis nostris violenter per audatia et eieci inde vel et ista carta in concilio filia ante et eccice (forte ecclesie) uita ipsa térra, que rovoro Goto Rodani Comiti, falsa carta et isrita et super ipsa carta devenimus da placitum inde firmamentu ad amborum utrisque partes ad melioribus et in constituto die M. LX, rio qui sic venit iste in a feria, XVIII kalendas setembris, era Iohannes abbas cum verídicos de hunc ventante dixerunt, presentat IIII. ista ¡scriptura edit falsa, concilio pro ipsa térra, unde intencio territo- que odie Monnio erit quia nos erimus m — Núm. XXXVI. Cartulario de Santillana del Mar. 44 sapientes ipsa térra in iure ad Azanno, et post hec tradidit ea ad abbas dederunt ea ad Peipi ecclesia Sancta Iuliana et ipsi et eo Monnio non et Qotina non abuit tales verídicos 43 prestitutn in concilio quia (1) XXXVI Jueves f- 23 IGLESIA DE ' Sub Christi nomine 1." de mayo de 983. SANTA MARÍA DE RENEDO et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbiteris, diaconibus, clero atque omni populo christiano fidelissimo bus, ideo ego Deum Donna timentibus et in regule sánete consistenti- Domino Deo Fronildi in eterna salute. Amen. mee Ideo placuit mihi et accensi voluntas, ut pro remedio anime trado adque concedo ecclesia Sánete Maria de valle Pelacus cum ómnibus meo in locum que dicitur Planes et tibi ab- Indulto et senioribus que ibidem serviunt cum suo solare sive cáseas, orreos, lacares, cupas, libros, térras, pumares, pelacus, molendinarias, fontes, aquis 5 est in actibus suis ad ecclesia Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum est bati Ranedo que aquarum cum aquis mine pars (acaso Pas), exitus vel regresitus, w dúctiles suos in ilu- tam cultum quam etiam discultum, sive ubique potueritis invenire habeatis por iure ecclesia Sancta Iuliana ac defendatis, libera in Dei liberius nomine commemoratus Fronildi ante Deum et quidquid ex inde faceré volueritis servierit et in fuerit agone Christi certaverit vel in habeat ex inde toleratione et Dei is mi Donna mercibus perveniat. Et nullus inde a laygale con- versatione reducere presuma nec ab ipsa ecclesia oferre presuma. Si quis presumserit, anatematizatus et cum luda ad ipsius ecclesie Sánete Iuliane aliu tum quantum ab ipsa ecclesia ausus (1) excomunicatus permaneat, traditore in inferno dapnatus, et pro temporali Esta escritura queda así incompleta. pena tantum duplatum vel fuerit et pariet triplica- quod natus inrumpere et •» Cartulario de Santillana del Mar. auri libras stamento die V feria, comité et a III, iuris — Núm. XXXVII. 45 hoc civitatis pariet alias libras VI, et te- ecclesie firmis permaneat. Facta sedula testamenti kalendas maias, era M. XXI, imperante Comité nostro -,r' Eo Donna Fronildi in hoc testamento de meo factum que relegente audivit manu mea -f- roborovi coram testibus, Belliti hic testes manu mea -f- roboravi, Ermeildo hic teGarcia Fernandiz in Castella. Quirigus hic stis -\- El año 983 ves); fué feria testis comenzó en +. feria II (lunes); el día 1.° de mayo no fué feria V (jiie- 311 (martes). III XXXYII Sábado 10 de diciembre de 998. COMPRA DE HACIENDA f.Mvto.; Sutn Christi et nomine ego Donna Sancia in placuit mihi ut vindivi a Indulto abbate et ad regula Sancta Iuliana tibi pumares Sancia a Fenolieto sibi in villa tibi et cum sua pomífera Otrocia per in ribo illa et vel illas in 5 manzanares per terminu de Domina sepe illa per terminu de Sancti Martini et per que discurre per villa glandiferos et per terminu Servandi, et per Fenolieto et per illu Donnu, integritate, et in illa per et de Sancti Martini cum suos mancanares omni pomífera ab omni illu illos cotellu et per illos castaniares usque in via antiqua et per terminu de itinera cerca sernas Donna serna ubi cerazios et per illos manzanares et per illos de Sala, vallatu, et per illa itinera diferos vel ereditatem térras de abua mea Donna Sendina fuerunt Fenolieto et mea alus locis vindiu ego Indulto abbate et ad regula sancta casas de Didaco Albariz usque in et 10 illa glan- serna ad Re- pollo iusta terminum de Sancti Martini et per terminum de Braolio usque in Iuncaria medietate, et in alia térra so castello iuxta termino de Sancti Martini, limite ab omni et per termino de Otrocia, et per Otrocia usque integritate, et alia serna so castello iusta Braolionis, vel suis neptis, et per ab omni Donna illu illa limite et per terminu 15 in illo terminu de Donna fogio tras Castro et per terminu neptis Braolionis integritate, et alia térra in so castello per terminu neptis 20 Cartulario de Santillana del Mar. 46 — Núm. XXXVTX Braolionis et per terminu de Sancti Martini, et item terminu de Sancti s Martini ipsa serna que dicent longare ex integra, et alia térra in so castello in illo valle per in terminu de Donna duobus partibus de Sancti Martini usque Otrocia ex integra et alia térra so castello in de Donna Otrocia ex iusta termino de Sancti Martini et terminu integra et alias térras illas fagolas in costa de castello per terminis de Sancti Satornini in in 30 costa usque in penna ex integras, et alia térra Rianlio per illos cerazios, et per illum arrogio et per terminu de Donna Otrocia ex integra et alia térra ibidem in Rianlio ante molino per terminu de Froila vel de suis neptis per terminu de trizos et per que est in Donna Otrocia ex integra, et Bareta de terminu de Sancti Martini, illo Pe- illos fixos alia térra serna, <'> terminu de et iusta Sancti Salvatoris et per ilumine Salia et Besagra (pro Besagia) et usque de penna medietate, in filios de Monnio Rodrizi ibidem et alia térra et Bareta de termino in per terminu de Sancti Martini et per ilumine Salia et Besagia usque in silva ex integra, et alia et per terminu in de Sancti Martini usque in mare ex Covilias sernas darenas de mare usque in de Ariaas et Donna Sendina iuriíicaverit inter omni pomífera, qui iuriíicaverit illa Didaco Alvares et Perulieto abua mea © et et mapanares, vel abua mea Donna Barcina vindo in serna que est iusta terminu de Iohannes et de Vaíiro, et per illum ballatum et per terminu Iohannis per terminu in de ipsas casas de Fenolieto vindo in Miliares, térras et Sendina, vindo a vobis ab omni integritate, vobis et Suances quantumque Didaco Aluarit a vobis ab omni integritate. Et et sic vindivit filios Floregii, et per ilumine Salia ipsa serna et illa hereditate de eo Donna Sancia a vobis Indulfu abbate integritate. Et accepit de regula Sancta Donna Sancia de vobis Iuliana, id est pretio 50 per terminu Sancti et Romano, ad regula Sancta Juliana ipsa ereditate, qui iam superius comprensus omni 10 Otrocia integra, et ibidem Saucedo per terminu de Sancti Martini ex integra et in Rieto et in in térra in Donna Covilias per terminu de Braolionis et per termino de est ab Indulfu abbate dúos bobes uni nigro et 55 alium rubio, et tapete et baso argénteo, et pelle connelina et arritacacavi in sub uno pretio valente XV, solidos pretio que a me Donna Sancia bene complacuit, et adfirmavimus inter nos seucio vel necotio isto per ipsas térras et manzanares et glandiferos vel arbusta usque in finem seculi et sic nomine ego Donna Sanca aut filiis meis, aut ali- eo — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. quis homine de subrogata mea persona XXXVII. abbate vel a fra- et Indulfu tribus de regula Sancta Iuliana pro ipsa ereditate, térras et quanta ipsas térras continet sive et lantiferos vel in Perulieto, sive in 47 pumares Fenulieto sive in Bareta sive in Rieto, sive in Suances, sive in 65 Miliares sive in Barcena, sive en Vespieres, villa que vocitant, quan- tumque Didaco Alvariz et que vobis vendivit, qui abia mea in mea Donna Sendina iurificaverunt me Sanqa evenit aliquis divisa de vel a fratribus regule Sancta "» Iuliana per inde in iuditio petire voluerit, aut contemptio fecerit per homine per inde vobis Indulfo abbate quantu qui si ego Donna Sanca aut ista scriptura resonat, et non octorigaremos vel vendicaremus quantum resonat térras et pumares, et glandiferos vel ipsas térras continent post parti de Sancta Iuliana suis et filiis meis, arbusta que ad tota Indulto abbate de regula de ipsius regule Sancta Iuliana vel de fratribus non octorigarimus Sancia vel tibi filiis in ista scriptura meis a Iuliana ipsas térras et et tibi vindicaremus Sancta Iuliana auri libras V. e in pariet et "» Donna Indulfu vel a fratribus de regula Sancta pumares duplatu vel meliorato in ipsis bras V. e et post hec quomodo vel quantum locis, et et in ista scriptura resonat desuper pariet ad regulam post parte Comitis pariet alias li- so scriptura ista carta benditionis et compara- tionis firmis obtineat emtio et robor. Facta ¡scriptura carta ista die sabbato, gione et 1 1 1 1 idus decembris, era M. XXXVI, Rex Vermundo in Lein Castella. Ego Donna Sanga qui Comité Sancio Garsianis carta ista benedictionis de quantu qui super resonat et legenter audivit manu mea hunc ad roborandum, Alvaro hic hic testis manu mea -\- testis -f- que manu mea -\- voluit Montano manu mea -f- roboravi, roboravi, Adfonso hic testis roboravi, Cisiliani exscripsit. fieri roboravi coram testes tradidi sr> Cartulario de Santillana del Mar. 48 - Núm. XXXVIII. XXXVIII Viernes de mayo de 987. 1." IGLESIA DE SAN JUAN DE UBIARCO rr.2.-,vto.i Sub Christi nomine ego Donna Fronildi in Domino Deo eterna Amen. Ideo placuit mihi et accensi voluntas ut pro remedio anime mee trado atque concedo eglesia Sancti Iohannis cum ómnibus actibus suis qui est in villa Ubiarco, per omnen suos términos pro termino Menizi et figet in termino de Montes ter et pro fonte salute. pro molione albo salice et minos, Donna est in vel sic trado et atque concedo ipsa ecclesia Sánete Iohannis eo Fronildi ad ecclesia Sancta Iuliana, cuius corpus locum qui dicent Planes, omnes fratres •" pro terminu de Iohannes per suos tér- et abbati et tibi meo tumulatum Indulfo presbiter presbíteros vel reculantes, quia ipsa ecclesia io Sancta Iuliana Virginis comemorati fuerint trado ibidem Donna Froipsa eclesia Sancti Iohannis nildi cum ómnibus casas, orreos, Iacares, cupas, libros, térras, actibus suis, sive pumares in villas nomi- naras in Ubiarco in Planes et in Macortedo, sive ubique portueritis invenire abeatis post iure ecclesia Sancta Iuliana ac defendatis, et quidquid ex inde faceré volueritis, liberam potestatem, sed verumptamen ipse in agone Christi certaverit vel in abeat ex inde toleratione, et mihi in obtineat qui illo Deo servierit et Dei liberius comemoratus fuerit, Donna Fronildi ante Deum mercibus perveniat, et nullus inde a leigale conversatione reducere presuma. excomunicatus permaneat, Si quis presumserit anatematigatus et cum luda traditore in libras III, testamento et tantum duplatum vel triplatum aliu ipsa ecclesia ausus fuerit ad comité civitatis iuris ecclesie firmis Garsea Fredenandez mento de meo factum quod notus inrumpere, et auri pariet alias auri libras IV, et hoc permaneat. Facta scedula testamenti die noti feria VI, kalendas maias, era stro 20 et infernu dapnatus et pro temporali pena pariet ad ipsius ecclesie Sánete Iuliane quantum ab 15 Dei nomine abeatis in Castella, M. XXV, imperante Comité noeo Donna Fronilde manu mea vel relegente audivit, in hoc testa- -f- roboravi, 23 Cartulario de Santillana del Mar. coram, testibus, Beliti, hic testis manu mea hic testis, -f- Quirugus, hic testis, sentía, -f- mea Nuno mea Belasquiz, in + presentía, -f- mea mea 49 roboravi, Ermeildo, -f- Roderico presentía, -j- Gontesalvo, Esconiz in presbiter, in — Núm. XXXIX. Feiliz, in Donna mea Otrocia, in presentía. -\- Galindo, presentía, -f- Cissalani, exscripsit. El día 1 ." de mayo del año 987 no fué viernes, como leemos en esta carta: fué domingo. Como la fecha del año coincide con la época en que vivieron el conde García Fernández y D. a Fronllde, nombrada en otras cartas, creemos que debe ser la carta de alguno de los años inmediatos en que el 1.° de mayo fuera vier- nes, como 30 pre- 35 985, 991, etc. XXXIX Martes 3 de marzo de 1019. CARTA DE HERMANDAD »«] Sub Christi nomine et tum facimus nes diem cum iermana mea Maria Amen. Ideo ego Annaya eterna salute. et timendo et in Maria pactum vel testamen- et ad regula Sancta Iuliana iuditii nomen Domino Deo individué Trinitatis, ego Iacobi,quod appellatur Annaya, una et a tibi abbati nostro Iohan- portas inferni evadendo et paradisi •"> Annaya et Maria ad ipsis locis sanctis nos metipsos et nostra quinta in omnia nostra rem et nostras ereditates, que visi sumus abere et deincepsque ganare potuerimus, tan de abos introiendo, tradimus nos quam de parentibus vel de nostras comparationes in villas prenomi- Cavargeno natas, id est in et in Penagos et in Flandone et in Pama- io nes, et in alus locis, ubique potueritis invenire, nostra quinta integra in térras in uacas pumares et in res in vita nostra in casas et in orreos, in mouile quam et in tota etiam et omnia cupas et in lictuaria in re nostra quinta integra, sic de post obitum nostro, ut abeatis ipsa nostra quinta desodie die data et confirmara per huius cédula Iuliana et de tibi abbati nostro Iohannes potestatem, et nobis ante Deum in ió Dei nomine abeatis merces perveniat. Et si quis tamen contra hunc factum nostrum vos metipsos ut aliquis homo, qui hunc factum nostrum inrumpere quesierit, super eum et excomunicatus fíat in primis ira Dei descendat ad sacrasancta comunione et cum 20 Cartulario de Santillana del Mar. 50 traditore abeat partem in eterna dapnatione. pena pariet ipse — Núm. XL. Amen. Et pro temporali homine diabolicus, qui huncfactum nostrum inrum- pere quesierit, primis pariet post parte ecelesie Sánete Iuliane Virginis quantu ausus libras et II, hominem ipse conatus inrumpere duplatu vel fuerit M. in die ista Castella et in Asturias. V et feria, III regna rex Adfonso L. VIII., et Sanees nonas marcias Legione in in hac pactum vel testamentum que fecimus vimus et de manus nostras Iulijz et Appa -j- et Citi Ziti Suaric. et Appa, et El año 1019 in Comité Garsea Annaya et legenter roboravimus coram Severo Adfonsic, hic testes sumus, Citic, et Gutesálbo Iohannes, roboravimus, Iohannes como + et Ego Annaya una cum germana mea Maria roboravimus, non qui talia comiserit, et post inde scriptura ista rumpetur. Facta scriptura era triplatu, et auri post parte Imperatoris tertie vel alias auri libras V. e parie et manus nostras Didaco Rodaniz in audi- testes, Belliti, et — -| |- Comes nostras presentías -f- + scripsit. comenzó en feria V (jueves), y 3 de marzo fué feria el III (martes), dice el documento. XL Martes 24 de junio de 991. IGLESIA MONASTERIAL DE ARCE f.26vto] Sub Christi nomine et individué Trinitatis, presbiteris, diachonibus, clero lissimo Deum neptis Domno episcopis, ego Donna Fronildi una cum sobrinis timendo meis Munniu Gutiérrez ómnibus atque omni populo christiano fide- et Nunu Gutiérrez, adsid indignus, qui sumus Rodani comité, pactum testamenti tradictionis facimus propter remedium animas nostras ad regula Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum est in villa Planes, et sub regimine Indulíu abbati tradimus atque concedimus nos supradicti Gutiérrez et Munnu (Nunnu?) Gutiérrez ad Monasterio vel ecclesia Sancti Arce, cum suas casas suis terminis, id est et una Iuliani, que Donna Fronildi et Munnu ipsa regula Sancta Iuliana siita est in territorio de villa orreos et torcular, et térras, et pumares pro térra in mere de Golata iusta terminum de i Cartulario de Santillana del Mar. Sancti Iuliani et illu sotu usque in terminum de Frominio, que ipsa térra, pro et cia et de Sarracino, que est in et alia térra alia térra, que est iusta terminu alia térra que est in que est in de Librino mere de Sopenna rem que concedit Adfonso ad omni que vocitant sernas que sunt ibidem iusta de et in illa itinere et terminu de Fafila et et per terminum de Afonso in et et pro duas térras de Arce et alia térra terminum de Adfonso, Maria. Sic tradimus et concedimus ego Donna 20 hereditatem vel integritate, et alias in territorio i"> de Osi- mere de Rosnia de termino de Fronimio, termino de Ofreiso usque mere de Rosnia mere de Golata itineres publicas et per terminis termino de Revelio et aliu terminu de Martino usque in 51 terminum de Maria, itinere iusta est in illo vale, et alia térra de duobus partibus terminis XL. serna et alia térra que est iusta illa illa — Núiw. et per terminu de Fronildi et ego as Gutiérrez ipsas térras vel pumares ab omni integritate, quantumque superius comprehensum est sive ipsa ecclesia Sancti nominata sive quantum ad ipsa ecclesia apertinet quantum quantum in nomine de ipsa ecclesia apertinet nomine de ipsa ecclesia ganatu in defunctorum quam etiam pratis, pascuis, exitis, et iam et iurificavit, fuit vel fuerit vel per animas w per viventium in montes, in fontes, aquis aquarum, sedicas molinarum, que ipsa ecclesia Sancti Iuliani apertinet et Iuliani et iurificavit, vel cum omni suas apresuras, tradimus et ego Munnium Gutiérrez et ego Sancti Iuliani iam nominata cum concedimus e'go Donna Fronildi Nunno Gutiérrez ipsa ecclesia quantumque superius resonat ad regula Sancta 35 Iuliana et ad Indulfu abbate vel ad cultores ipsius regula Sancta Iuliana ab omni integritate propter remedio de animas nostras de me Fronildi et de mea germana Monna Tarasia et propter remedio de animas nostras de me Munniu Gutiérrez et de me Nunnu Gutiérrez, et de abia nostra Donna Gontroda, sic tradimus et concedimus ad ipsa regula Sancta Iuliana, quomodo superius conprehensum est usque in finem seculi, ut non ad alia parte sit traditum vel concessum in perpetuum abituram. Si quis tamen ego Donna vel filii nostri, suprini, non eredes, ñeque gens genere quia inde reducere presumat post parte regula Sancta Iuliana, Fronildi et filiis non io ego Munnium Gutiérrez nostris aut Comes vel hunc factum nostrum inrumpere et ego Nunnu Gutiérrez subrogata nostra persona quesierit, aut contra regula et qui Sancta Iuliana proinde contemtiosus extiterit, in primis ira Dei descendat 45 — Cartulario de Santillana del Mar. 52 super eum — Núm. descendat super e'um Deus sicut de- et rufea celestis, et scendit super Datan et Abiron sceleratissimos, cum vivos absorbuit et térra illos pena eterna et XLI. excomunicatus quod pro sua ludas traditore abeat participio fiat et in sanguinis Domini nostri Iesu- pro dapna secularia inferat ad ipsa regula Sancta Iuliana christi, et e vel ad cultores suos auri libras V. et ipsa ecclesia Sancti Iuliani, que superius comprehensum captum 50 scelera Facta iscriptura feria, VIII Legione et Fronildi et pactum iulias, vel ego Munnium Gutiérrez tradictionis quod Indulto abbati confirmationis mus manus nostras -) — f- cum ¡s ipso territorio, et alium et iste te- testamentum tradictionis die M. XX. era VIIII, Comité Garsea Fredenandez pactum testamentum in vel confirmationis firmis permaneat. traditionis ista kalendas duplatu comité alias auri libras quinqué parit post parte stamentum pactum est, Rex Adefonso in Castella. et a 6o Donna Et ego ego Nunno Gutiérrez qui ad regula Sancta Iuliana, fieri 111. in sedis voluimus roboramus coram et legenter et ad audivi- testes tradimus robo- k¡ randa, Martinus presbiter, Ermeildo presbiter, et Petru et Félix hic testes sumus manus nostras voluntatem mea -f- et -f- + roboravimus. Ego Alvaro Alvariz factum de uxor mea Fronildi confirmavi roboravi, ego Annaya et manu Adfonsiz, ego Citi Suariz, ego Roderico Guntdesalviz, ego Indulfo abbati, et ego Ermeildo frater et ego Frila Albariz in nostras presentías fuit factum el manus nostras -j -o \- Cissilani exscripsit. El año 991 comenzó por miércoles. Es de creer que la semejanza gráfica de los 11a 639) publicó esta carta. feria V (jueves); el dia 24 de junio fué feria IV, o sea amanuense copió feria III en vez de feria. IV, por números romanos II y V. El P. Sota (Crónica, págiel XLI Martes 24 de junio de 1001. [f .28vto.) Sub iqleSIA MONASTERIAL EN Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, presbiteris, diaconibus, clero meo Deum MORTERA atque omni populo christiano timentibus et regule sánete consistentibus. fidelissi- Ego Munnium 75 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XLI. 53 Domina Fronildi, acsid indignus, facimus pactum, testamentum tradictionis facimus propter remedio aminas nostras de vobis Munnium Gutiérrez et Domina Fronildi et de genitores nostros sive Gutiérrez et et "> de parentes nostros tradimus atque concedimus ecclesia monasteSancti Iuliani rio cum ómnibus actibus suis ad regula Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum est in Planes, et a villa Indulto tradimus atque concedimus nos supradictis rez et Donna et libros usque monte infra que cum Biati suas casas términos de Mortera Morteira, per illos per terminu de 10 cupas ribo, et illo de Sancto Corto et i-"> serores abitaverunt, que forone de illos foios et usque in illo Bo et per illo Aguto usque via itinere antiquum ad termino de Monte et Beati et alia ereque est in soma pia in pauo de Arce que dedit Munnium et per terminu de Gutierriz ad Sancta Iuliana, fuit illas azebos usque ad queto que dicen Alegio ditate et orreos, et torcular et et antiqua que viene de Liencres a Mortera, et de in illa itinera terminu per ubi in illa Gutier- exita e'st in territorio de Mortera in pre- alia parte per et abbati nostro Munnium Fronildi ad ipsa regula Sancta Iuliana monasterio vel ecclesia Sancti Iuliani, dicto loco tibi que abuit de sua divisa de sua uxore Ablina et hereditate illa z> que de sua muliere Ibera, de sua mulier Terentia ipsa hereditate quantumque pertinuit ad et ipso solare ubi abitavit Sancto Corto in res cum suos monte ab soma ya con ereditarios ipsa ereditate térras et oinni integritate infra términos de mino de Pausadorios et per illa ipsas tres mulie- pumares monte Faleto via itinere qui discurre in fonte in et » per ter- ad Arce et adfligese usque in miere de Arce ad Escarzico et usque in Lebe, et in Priedo et alia hereditate Iuliana, que fuit ereditate per illum Aiba et usque hereditate in monte in que dedit Munnium Gutiérrez ad Sancta de sua devisa in Capidiello, qui fuit quetum de Arrias usque Fagelo cum suos et usque Arce in in et in anima de mihi Munnium Gutiérrez mas de parentorum nostrorum et et et per omni ab omni integritate, integritate pro de parentes meos sive per ani- cum Campo Pau cum térras et suos pratos suas casas et tota ecclesia pertinet, sic tradimus et 35 tradimus atque concedimus alio monasterio vel ecclesia que vocitant, Sancti Petri, qui est rium de 30 Penna Mieres de Arce ipsa editos infra ipsos términos ab in fonte, ubi putueritis illo invenire de García ipsa Ganzo rem et suos orreos, vel ganato vel et in territo- suos libros, et quantum ad ipsa concedimus ad ipsa regula Sancta «> Cartulario de Santillana del Mar. 54 omni Iuliana et ad tibi abbati Indulfo ab dium animas nostras et de me Munnium nildi et Si quis et filiis de parentes nostros. ego Donna Fronildi vel potestas, aut — Núm. XLI. integritate et propter reme- Donna Frotamen ego Munnium Gutiérrez Gutiérrez et de nostris ut comes, aut regibus vel omines de subrogata nostra persona inrumpere quesierit 15 aut contra regula Sancta Iuliana per ipsos montes et ríos vel per ipsas iam dictas ecclesias, que super resonant, cum ómnibus actibus suis cum omni rem vel ganato vel hereditates vel quantumque in testamentum hic resonant perinde contempciosus steterit, in primis ira Dei descendat super eum Deus sicut descendit super Datan et Abiron sceleratissimos, quos pro sua scelera cuín ludas traditorem abeat participio in pena eterna corporis Domini nostri Ihesu Christi, et pro ad parte de ipsa regula Sancta Iuliana cultores earum ipsius territorios dampna sanguinis et secularia inferat duplatum cumque et illum alias auri libras VII, et istum ad et a tibi Indulfu abbati vel auri libras VII et ipsius monasterios vel Sancti Iuliani et Sancti Petri 50 térra illos vivos obsorbuit, et comprehensum superius captum ecclesias 55 est in pariet post parte comité testamentum pactum tradictionis vel confirmationis firmis permaneat. Facta ista scriptura istum pactum vel testamentum tradictionis die M. XXX. Castella, VIIII. III sub rex Adefonso ego Munnium Gutiérrez et feria, VIII in ego Donna Fronildi testamentu vel traditiones que fecimus manus nostras -j- -j- et sumus iulias, era so -j- -J- in hoc pactu legente audivimus et roboravimus coram testes Petrus et Iohannes hic testes kalendas sedis Legione, et Comité in tradidit roborandum. roboravimus, Cissilani scripsit. El P. Sota (Crónica, pág. 640) publicó esta carta. et 65 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XI.II. 55 XLII Jueves Sub Christi Domino Deo nomine individué Trinitatis, ego et Deo ad meo Iohannes diem quem abeo de mea dote vel dedi vel roboravi, sicut nos. Id est de vel directo vado illo usque ad lare et per terminu illos fixos na Afonso et ad et per carraña qui discurre ad Aselio, illa ad Argueces de Albaro Galindiz arroyo, et per terminu de Petru, nu de Eldefonso, discurre ad illum et per et arroio et aflige et ad sic trado meo Iohannes illa illu Vil- pen- illa et termi- carrera que in villa Planes, et et a tibi orreos, pumares, silvas vel defesas, aquis, pra- post iure de Sancta Iuliana quieto, volueritis liberam in Dei Sendina ante Deum is atque concedo ad ipsa regula padulibus vel ubique potueritis invenire de ipsa hereditate abea- tis illo io et per terminu de trado atque concedo ipsas casas lacares, cupas, curtes, térras, tis, per tinteiro et per illu Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum est abbate et de suos heredes et terminu de Sancta Leocadie, illu alio vadum, 5 que viro meo Didacomizi arras itinere qui discurre illo ab- dote resonat per omnes suos térmi- petricos et terminu de Quintila Asuriz usque ad et pervenit tibi evadendo adiacentias suas in audito de Loisa, meas in mea in ad et et portas inferni atque concedo ad ipsum locum sanctum cum omni casas de Felecta regula Sancta Iuliana uniendo iudicii et paradisi introiendo trado illas Donna Sendina Amen. Ideo ego Donna Sendina pactu eterna salute. vel testamentum fació a bati 1019. EN VALDEGUÑA [f.¡svto.] in 22 de febrero de et nomine abeatis potestatem, merces perveniat, et 20 quidquid ex inde faceré ut mihi Donna de viro meo Didaco. Si Donna Sendina aut homo hunc factum nostrum inrumpere Dei descendat super eum in inferna dapna- quis tamen contra hunc factum nostrum ego proienie mea vel quislibet quesierit, in primis ira tione. Amen. Et pro temporali ipsa regula Sancta Iuliana pena pariet ipse quantum ausus duplatum vel triplatum cum solidos pariet auri libras V. e pariet ipse C et 25 homine ad parte de fuerit conatus inrumpere, post parte comité civitalis homine qui talia comiserit, et scri- 30 Cartulario de Santillana del 56 Mar.— Núm. XLIII. ptura ista non rumpetur et firmis permaneat et obtineat. Facta scri- ptura ista die V. et in a kalendas martius, era M. feria, VIII L. a VII. a , et Rex Adefonso in Legione et Comité Garsea in Castella Asturias. Ego Donna Sendina in hoc pactu que feci pro reme- regnum et dio anime mee et de viro meo Didaco + roboravi, Iohannes Munio nostras + + roboravimus, Iohannes mea et legenter audivi et de hic testes sumus et manu manus scripsit. El año 1019, ya y ves), el hemos dicho (v. carta XXXIX) que comenzó en feria V (juedomingo y no jueves, como dice este documento. día 22 de febrero fué XLIII Viernes 18 de enero de 1017. vt0 'l "' 1 Sub IGLESIA DE SANTIAGO DE nomine Christi et individué Trinitatis, presbiteris, diaconibus, clero timentibus et Donna, in VALDEGUÑA ómnibus episcopis, atque omni populo christiano Deum Ego Donna Monia de Monnio Didaz et Donna GelAmen. Ego Donna Monia Donna regule sánete consistentibus. acsi indigna, vira in Domino Deo placuit niilii que sum filia eterna salute. accensit voluntas, ut pro remedio anima mea r> simul de meo Nunno Gutiérrez et de parentibus nostris, tradidit ego Donna Monia Donna atque concedit corpus meum et animam meam ad regula Sancta Iuüana et a tibi abbate meo Iohannes, tradidit ibidem ecclesia Sancti Iacobi cum ómnibus actibus suis, qui est funviro data in valle Egunna términos, et de itinera illo in locum vocabulum Cagarone, per cotello absque que pergit ad Egunna, qui minu de Félix per illo in illa exit fonte pro illo de Mesuzo, ex omnem 10 suos balelio et per alia parte ter- foyolo de Monio, et usque in terminu de Donna Gota, et per illa calata que est iter qui pergit de Conflia et venit ad Egunna et per suos términos tradidit eo Monia Donna atque concedit ipsa ecclesia iam dicta cum omnem rem ganato, casas, orreos, lictuaria, torcularia, vel tota omnem rem causa quantu ad ipsa ecclesia oportet abere vel deinceps acmentare vel ganare i.-, — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. XLIII. putuero, sic tradidit atque concedit ipsa ecclesia iam dicta 57 cum omni- 2» bus actibus suis integro ad ecclesia vel ad regula Sancta luliana et ad tibi abbate Iohannes, sic terris quam etiam pumares, silbas vel monte defesas, pratis, padulibus, in fonte in quantum ex eius Donna quam voce invenire post obitum meum, et aquarum vel me Monia in aquis de potueritis, sic in vita Patella, in villa tota ipsa 25 in anima de viro meo hereditate, in térras, in vineas quinta portione pro Nunno Gutiérrez. Et ego Donna Monia Donna post obitu meo in meo ganato mea quinta integra, ut abeatis post iure, ecclesie Sánete quod Iuliane ac defendatis, et quicquid ex inde faceré Dei nomine abeatis potestatem. Sed verumtamen ipse qui Deo servierit, in memoratus Donna fuerit, ante agone obtineat, 3» Christi certaverit, et in Dei laudibus habeat ex inde toleratione Deum volueritis in illo mercis perveniat mihi et et nullus com- Donna Monia ex inde ad layeale conversatione reducere presumat. Si quis presumpserit, anatemati- záis et excomunicatus permaneat, et cum luda habeat traditore 35 parte in eterna dampnatione, et pro temporali pena qui hunc scri- ptura scedula testamentum tradictionis istius inrumpere quesierit, aut comes aut alia regia vel potestas, aut qualicumque homine dia- bolicus, qui taliter comiserit, pariet ad ipsa ecclesia Sancta luliana et a sotii earum chatolicus quantum ab tus inrumpere tantum ipsa ecclesia ausus fuerit cona- 40 duplatum vel triplatum et auri libras V. e et post parte regis aut comité, qui hunc térra imperavit, similiter pariet non ru- auri talentum et post inde scriptura ista testamenti istius mpetur. Facta et considerata est iscriptura feria, XV in Legione, in Castella et in Asturias. mea -\- manus sub die qui est VI. a a kalendas februarias, cúrrente era M. L. Rex Alfonso, Rex stamentum ista tradictionis et Et ego quod Donna Monia Donna fieri -f- + roboramus, volui et scripsit. , regnante in hanc 45 Adega Nunno te- manu legenter audivi Munnio Iohannes confirmat roboramus, Ermegildo a sumus hic testes Braolio confirmat, Godestio niuz confirmat, Didaco Beilaz confirmat, Citi Petriz confirmat, V. imperante Comité Sancio Garciani roboravi coram testibus Sesguto et nostras a Mun- Rodriz confirmat, et totos in uno + so Cartulario de Santillana del Mar. 58 — Núm. XLIV. XLIV Jueves 16 de noviembre de 1021. EN L1ÉBANA [f-3ivto.] Sub mee, nomine. Ego Adefonsus prolix Didacus sive coniuge Christi Maria, favente et dive memorie nostre cartilla vel testa- id est nientum tradictionis facimus Deo abbate tibi meo Iohannes de ecclesia Sancta Iuliana, et et cum suo propia nostra vinia ad terrefun- dus, qui est fundata in territorio levanense locus perfonsus et Maria ipsa vinia iam dicta ad ipsis locis sanctis propter remedio anime Deum in die nostre sive de parentes et genitores nostros, ut ante iudicii tremenda accipiamus copiosa mercede voce damus ipsa bus suis, per hanc metuenda ex fundata per cunctis vinia, sicut circunspecta per ubi nos Sancta luüana, concedimus vinia tis et illa et s locis et termini- iurificamus integra ad ecclesia io terrefundus ad integra, ut abea- pars ecclesias et cultores ipsarum ipsa vinia iam dicta usque in íinem seculi. Si quis causa alicum homine, aut rex, aut comité, aut hominem potentissimus, aut Adefonsus et Maria, aut hunc factum nostrum inrumpere corpus et filiis nostris qui quesierit, in primis sit extraneus sanguinis Domini nostri Ihesuchristi et cum ad 15 ludas tradi- tore habeat parte in eterna dampnatione, et inferat ad pars ipsius ecclesie, et ad congregatione eius ipsa vinia duplatum vel triplatum homine, qui cum solidos XXX. a taliter comiserit, auri libras , et cum suo V. e et post iscriptura ista rumpetur. Facta iscriptura donationis die quod kalendas decembris, era M. a Comité Garsea Sancii in L. a V1I1I, Castella, et terrefundus ad comité pariet ipse erit V. Rex Adefonsus Adefonsus et a feria, in Maria non XVI 20 Legione, in hanc quod fecimus legenter audivimus manus nostras -f- -f- roboravimus coram testibus in presentía abatisa Fronildi roboravi, Veila Munioz -j- feci, Vermidus Braoliz -f- roboscriptura testamenti istius 25 + ravi, Maiordomum Tercia de roboravi, Velliti Martiniz García Valeriz ravi, -f- Stephanus -f- -f- roboravi, Fredinandus roboravi, + + roboravi, Vermudiz Ordudus Frenandez Annaya -\- roboravi, Menendus + robo» Munio testis, Meme testis, Ermigildo scripsit roboravi, testis, : Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XLV. 59 XLY Jueves 16 de noviembre de 1021. V-m EN LIÉBANA Sub Christe nomine. Ego Donna Sendina Deo favente et dive memorie mee cartula testamentaria tradictionis fecit Deo et ecclesia Sancta Iuliana et ad tibi abbate meo Iohannes de propria mea vinea cum suo terrefundo, et ex fundata in territorio levanense in villa que vocitant Casiellas super de filios de Donna Goto, in via vel iter quod et currit iter II quod 5 pergit ad Frania (1) iusta vinia pars terminum de Maysato ad ecclesia Sancti Sebastiani, usque et inter ipsis cum ipsa Donna Sendina cupa maderiza, rubur facía, propter remedio anime mee et de parentes meos, vel de genitores meos et terminis vel cunctis suis limitibus ipsa vinia integra, et vinea dedit ego pro hanc metuenda voce dedit ipsa vinea suis terminis per et eum concessa usque aut comes aut in iurificavi integra ad et ipsa ipsis locis sanctis tradita finem seculi. Si quis causa alicum hominem hominem potentissimus aut ego Donna Sendina pars mea, qui hunc factum nostrum inrumpere quesierit, in primis extraneus ad corpus io cupa pro cunctis et aut sit 15 sanguinis Domini nostri Iesuchristi, et cuín luda traditore abeat parte in eterna dapnatione et inferat ad pars ipsius ecclesie, et ad fundo et ipsa congregationem eius ipsa vinea cum suo cupa duplata, vel triplata comité parie ipse homine, qui scriptura ista cum XXX. a terre- solidos, et taliter comiserit, auri libras non rumpetur. Facta scriptura donationis I, ad et post die ao notu quod erit V. a feria, XVI. kalendas decembris, era M. a L. VIIII. a Rex Adefonso in Legione et Comité Garsea Sanciz in Castella. Ego Donna Sendina in hanc scriptura testamenti istius quod feci legenter roboaudivi manu mea -\- roboravi, Sisiverto presbiter -f-, Petrus ravi, Monnio -f- roboravi, Arboyro -\- roboravi, Gongalvo -\- roboravi, coram testes Flaino et Vincenti, hic testes sumus, manus no, + stras roboravimus, (1) Ermegildo ¡a scripsit. El pueblo que en esta carta se llama Frania es Frama, a unos 3 kilóme- Hoy existe el camino que desde Casillas se dirige hacia Frama, aunque abandonado desde que se ha construido la carretera que comunica a Liébana con la provincia de Palencia. tros al SE. de Potes. :l " Cartulario de Santillana del Mar. 60 — Núm. XLVI. XLVI Viernes V- ;t J - Christi nomine. Ego Mansuara quidem favente Deo et regula et mea Adesenda, nos et filia dive memorie testamentum tradictionis facimus Sancta Iuliana dimus nos metipsas et 1021. IGLESIA DE SAN ACISCLO vto.: Sub 29 de diciembre de et et ad tibi abbati nostro Iohannes tra- omnen nostram rem vel ganato, que habemus que adhuc ganare vel fundare potuerimus, tradimus ibidem ipsa "' ecclesia Sancti Aciscli qui est in villa Trido, qui est edificata in térra de Sancti Petri vel de Sancta Iuliana, qui anteriori nostri ea tradiderunt ad ipsa regula Sancta Iuliana, et nos confirmamus et tradimus nostro edificio vel cimento, qui ibidem fundamus in ipsas térras ex integro ubique laboratum abemus, et tradimus nostras casas et cupas et orreos, et lictaria, capras, minima galina. Et in Toranqo nostra portione, ralo vel cimento fundato aut ganato ex ritis, homine ad vel ubi nostro labó- voce nostra invenire potue- nomine Sancta firmiter aprehendatis et possideatis in nullus sénior aut aliquo w porcos, vel omnia rem tota usque ad Iuliana, et reducere presumat, alia parte et is qui faceré voluerit aut contradicere ad ista scriptura, in primis ira Dei omnipotentis descendat super in infernum missus voluerit, et eum dapnatus et et extraneus insuper et discomunicatus inferat, qui talia ad pars ipsius ecclesie Sánete Iuliane vel pariet temptare alia rem ad ipsa ecclesia iam supra dicta cuín fundamentis vel terre sue, et ipso edifitio vel cimento pumares, et auri libra tum I, et ad comité tradictionis ista et torculada, alias auri libras non rumpetur. Facta II, et et post hec testamen- confirmata scriptura kalendas ¡anuarias, era M. a L. a VIIII, Rex AdefonEgo Mansuara una cum filia mea Adesinda traditione ista que fecimus legenter audivimus manus (- roboravimus coram testes, nostras -| Severo et Sauarico hic testes sumus manus nostras -f- -j- roboravimus, Ermegildo scripsit. die VI feria, sus, 1 1 1 1 Comité Garsea Sanciz — » arbuncula, pariet duplatum in Castella. » Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. xlvii. XLYII Viernes »*] de diciembre de 1020. 1." COMPRA EN ARCEDA Sub Christi nomine. Ego Roderico Munioz una cum uxore mea Donna Iusta placuit nobis pro expontanea nostra volúntate, ut vindivimus a tibi stras térras Areeda Iohannes abbate vel regula Sancta Iuliana proprias no- que abemus de parentes de Sona, ¡usta termino et vel defesa et usque in ilumine Salia, et illa redondo pro terminu de Sancta vel agro de abos nostros, alium terminum de Roderico et Iusta ipsas térras ab omni sic modios de lango albo valente civaria, III modios in et III sub uno pretio quod da mihi Roderico Monioz bene complacuit de civaria et calapagos et vendivimus nos filiis in XV modios de te non reservavimus, ut 15 Iohannes abbate vel de regula Sancta usque in finem tamen contra hunc factum nostrum nos Roderico, Iusta vel heredes nostri propinquis aut extrañéis autalicum homi- potentissimus vel assertoris de subrogata nostra persona que Iohannes vel 10 solidos, et sayale Iuliana ipsas térras pro suis terminis firmis permaneat nem Iohannes ab- bobe albo va- uxor mea Donna Iusta et Iusta iure in ipsas térras de hodie die post iure de aut 5 abbate Iohannes deuitus non remansit pro daré, nec nobis Roderico seculi. Si quis ¡n est in Cubilias integritate, et a bate, sic dedisti nobis prefato per ipsas térras id est lente VIIII, una silva vel usque perexit ad Juliana, et agomale. Intra ipsos términos iam dictos, illo que alia térra ¡lia illa fratres 20 de regula Sancta Iuliana proprias nostras ad iuditio compulsaverit, et ego Roderico et Iusta in concilio non fueri- tnus convalidus auctorigare vel vindicare post parte de regula Sancta Iuliana, quomodo pariemus post parte de te Iohannes abbate vel de regula Sancta Iuliana ipsa hereditate et ipso pretio duplatum vel platum cum solidis X, et parte carta ista firmis permaneat. feria, de comité pariet auri libras Facta carta vel scriptura ipsas kalendas decembris, era Comité Garsea M. a in Castella in Asturias. L. a VIII. a , tria 1. ista die VI. Rex Adefonsus Ego Roderico et et Iusta a et hanc 25 Cartulario de Santillana del Mar. 62 carta venditionis, que fieri voluimus et — Núm. legenteraudivimus etde ma- + + roboravimus, Petro Reuelio manus nostras + + roboravimus, Iohannes et ñus nostras XLVIII. so sumus, hic testes scripsit. año 1020 (bisiesto) comenzó por feria VI, o sea viernes, y por tanto, el de diciembre no fué viernes, como dice el documento, ya se compute este año bisiesto, como hoy lo hacemos, agregando un día al mes de febrero, o, como 35 El 1." que se hacía en los siglos medios, agregando un día al mes de el primero de estos casos el primer día de diciembre de 1020 sería jueves, y en el segundo miércoles. Creemos que el copista puso «die VI feria» hemos visto En diciembre. por «die IV feria-. XLVIII Viernes de diciembre de 1021. EN BARREDA [£33vto.] Sub I." Christi nomine. Ego Roderico Munioz, uxor mea et Iusta, nos iam dictus que sumus dive memorie pactu vel testamentu tradictionis fecimus Deo et ad regula Sancta Iuliana et a tibi abbate nostro Iohannes, diem iuditii timendo paradisi introiendo, tradimus vel et portas inferni evadendo et concedimus ad ipsa regula Sancta 5 Iuliana propria nostra, qui est in Bareta per terminu de Sancta Iulia, et per silva vel defesa et illa quam et usque Damus minis ipsa térra integra. in ilumine Salía inter ipsis ter- ea vel concedimus sic Iohannes abbate propter remedio anime nostre catis nostris remisionem et ecclesia tamen ego Roderico minem qui et Iusta fidem et tune pariet ad Iuliana et tibi et ad cultoribus earum ipsa comiserit, auri libra VI I, feria, et io isti usque in finem seculi. quesierit, in primis ira discomunicatus de Christi fiat is Iohannes abbate vel ad regula Sancta solidos XL, et ad comité pariet ipse testamenti die abeamus de pee- aut pars nostra aut alicum ho- hunc íactum nostrum inrumpere Dei descendat super ipso nomine et a tibi Sancta Iuliana de ipsa térra con- firmationem per hac scriptura testamentu Si quis et nostra in vita post obitum nostrum ad ipsa regula Sancta Iuliana, térra duplata vel triplata homine diabolicus, qui cum taliter post hoc non rumpetur. Facta iscriptura ipsas kalendas decembris, era M. a L. a VIIII, ¡» Cartulario de Santillana del Mar. Rex Adefonsus Legione in — Núm. Comité Garsea et XLIX. in Castella, et 63 ego Ro- derico et Iusta testamentu vel tradictione ista que fecimus legenter audivimus manus nostras -f- Sonna + roboravimus coram + roboravimus, Erme- et testes, Albaro hic testes sumus manus nostras -f- ' r> gildo scripsit. XLIX Lunes 13 de junio de 1028. EN ARROYO [f-34.] Sub Christi Deum ad fació nomine. Ego Dominico Didaz pactu vel testamentum ad regula Sancta Iuliana et atque concedo nostras casas et cum suo et a tibi gallina, velut mea quam granum Petru abba trado solare in villa Arrogio térras pumares vel cuneta genera arborum, ubi ea mínima (?) sinapis ab potueritis invenire, aut omni integritate, sic in vita confirmato per huius scripture testamenti Deum ego Dominico ante potestate, et in Dei nomine abeatis merces perveniat. Amen. Si homo, qui hunc factum quis tamen aliquis meum disrumpere quesie- eum ira Dei, et in cum luda traditore abeat parte iunius, era M. L. XVI, Rex Ferdi- qui talia comiserit alacriter descendat super rit, finem non accipiat in eterna communionem dapnatione, feria nandus, ego Dominico in II, idus hanc testamentu que fieri voluit et legen- manu mea -f- roboravi coram testes, Annaya, et sumus et manus nostras -\- roboramus, Sebastianus Citi hic testes scripsit. Dice la carta este año fué mos. que el el I ir> día 13 de junio de 1028 fué lunes y reinaba D. Fernando. 13 de junio jueves, contando los bisiestos Don Fernando 10 et ter audivit En r> etiam post obitu tneum, ut abeatis eo desodie dato vel como hoy lo hace- fué asociado al trono de Castilla por su padre D. Sancho, no habría inconveniente en admitir bien creemos que está equivocado la el fecha de 1028, año. si la feria coincidiera. y Más 20 Cartulario de Santillana del Mar. C4 Jueves 1 ;íl IGLESIA »h»j /." — Nüm. t. de septiembre de 1018. DE SAN VICENTE EN TORANCO Sub Christi nomine ego Frissila, cuius consonans nomem Annaya, que sum filium, quod est parentibus meis Mascimo et Gontroda in Domino Deo eternam salutem. Amen. Ideo placuit mihi accensit voluntas mea, ut pro remedio anime mee tradictione vel testamentum fecit ad Deum et ad regula Sancta Iuliana in nomine Patris et proli et ad abbati tibi meo lohannes, tradidit anima mea ad ipsa regula Sancta Iuliana abbati patrono diem iuditii meo timendo me ipsum et ad tibi corpus iam supradicto lohannes, his auditis propter remedio anime et portas inferni evadendo 5 meum mee et paradisi introien- do per huius testu scripture testamenti istius. Ego Frissila tradidit ex me una cum omnia mea pertinentia quicquid visus sum abere, possidere, aut deinceps ganare, vel proligare potuero tradidit, vel hunc ad vum ipsis locis sanctis et contestor trado et dit et contesto meo abeo III ad tibi meam rem et abbas lohannes coram meo ganato omnia me ser- esse tradi- quicquid mihi parentibus meis ganaverunt, et qui iuri 15 meas casas et meos orreos, torculada et lictaria et vasos argénteos, qui meos abeo, cruce et cálice, vestimento ornadest que iam tu ecclesie, libros, ipsas casas, cum dixi que abeo in villa Erfuci ecclesia Sancti Vincenti in valle Toranco. Id est caballos, eguas, bacas, boues, oves, arietes, capras, porcos, vel omnia tota rem ab que abeo de parentibus meis, integro, térras, pomares, vinias quadra me ínter meos germanos quarta portione meas comparationes Carrieto, et in villa Aviti et ría 10 III, et in sernas vel térras, et in Caycedo alia térra illos cum sua genera arborum que eomparavi, eomparavi et quetos alia térra Sancta Ma- que eomparavi, molino cum suo coriculo in villa integritate in rivo Erfuci Quintana, comparatione in illos Sancta María, et alia et alio comparatione in eyros tradididit eidem omnia iam superius nominata integrum, tam de abos quam de parentibus meis, et meas comparationes et 25 pumare subtus mea casa que molino ab omni et alia in villa Furci, et in in villa defesa de glandiferos, et tota alia et alio 20 et meis prestationibus, quantum ego : » Cartulario de Santillana del Mar. Frisilia iure abeo — Núm. !. 65 ganare potuero ganatu vel rem omnia iam supe- et comprehensa, usque potueritis invenire ex voce mea rius aquarum bus, in fontibus, in aquis cultum quam monti- in molinarum, tam vel in sedicas in discultum ut abeatis post iure ecclesia Sancta « et in ; Iuliana traditum et confirmatum, ut quicquid ex inde toleratione, et Deum mihi Frisilia ante mercis perveniat. Et nullus ex inde ad lai- cale conversatione inde reducat, nec ab ipsa ecclesia auferre presu- mat. Quia ego Frisilia non valeo conlaudare alio patrono de alus nec nasteriis singularis omnia acta mea, nencia ipsius tradidit et alia scriptura, adclamo me, de et eieci et ipsi alus et intellexi trado me, et omnia mea abbas me ad corpus sanctum Sancta ibidem sunt residue in locum Planes, coram sive me me factum aliquis homo w perti- de suis testationibus et Iuliana vel et reliquie, qui omnia mea ibidem et contestor usque in finem seculi. Si quis sane, que hec testamentum mo- que ego factum abui fieri minime credo 15 venturus venerit ad inru- mpendum comes aut regia vel potestas, aut alii abbas de alus monasteriis cum alia scriptura, aut aliquis de parte mea inrumpere evacuerit aut illos, aut iure ipsius ecclesie Sancta Iuliana auferre presu- mpserit, aut aliqua divisione in in primis sit anathematizatus nione extraneus et cum luda eodem que iam et superius dixi voluerit, condempnatus et dampnatus, traditore in inferno per inferat ad ecclesia Sancta Iuliana et ad abbate tibi et auri libras libras V. e et post missimus M. a L. VI, a usque audivi regnante manu mea El año 1018 feria II in Domino in (lunes), conatus -j- + comenzó en y no V, nostro Ihesu Christo como et -f- testis, era in Castella. Et ego factum volui legenter Iohannes et Albaro, hic testes ad roboravimus, Ermegildo feria istius, imperante Adfon- me tradictionis + coram nostras IV (miércoles); el día 1." dice el documento. Creemos, los su hijo D. García Sánchez. 60 scripsit. de septiembre fué la semejanza dada números romanos II y V, que se puso este último en vez del primero. Esta carta prueba que en 1018 ya no vivía el conde Sancho García, y gobernaba de 55 fir- perpetuum. Facta scriptura testamentum Comité Garsea Sanciz hunc testamentum sumus manus fuit post parte regi aut comité pariet auri kalendas septembris curentis annis feria, sus Rex in Legione et Frisilia in et hec scripta testamenti ipsius nemine rumpatur et stabile die notissimo V. III, et insu- meo Iohannes ad congregatio tua vel pariet tantu duplatu quantum vel inrumpere so ad sancta comu- 65 Cartulario de Santillana del Mar. 60 — Nú.w. LI. LT Sííbado 30 de noviembre de 1023. ••^ HERENCIA DE GONZALO NEPZAN Sub Christi tibus meis nomine. Ego Guntesalvo qui su Nebzano et Otrocia in Domino Deo quod est paren- eterna salute. Amen. filio Ideo iam dicto Guntesalvo pactum vel testamentum tradictionis ad Deum ad ecclesia Sancta luliana et ad et meo abbate tibi feci Iohan- meum et anima mea ad ipsa ecclesia et omnia meo ganato et meas térras et pomares et sylvas vel quicquid visus sum abere et ganare potuero tradidit ibidem ad ipsis locis et ad tibi abbate vel patrono meo Iohannes ego Guntisalvo ipsa mea rem, et ganato et ipsas térras et nes tradidit corpus mea rem defesas integro tradidit pomares in villa Fraxineto et in Laureto Guntisalvo hereditas pertinet abere, aquarum vel in sedicas merces perveniat sive me 5 vel et Guntisalvo in Planes, vel ubi mili et in montibus, in 10 fontibus, in aquis molinarum, ut ad mihi Guntisalvo ante Deum nullus inde ad layeale conversatio inde reducat et omnia mea sibi Deum contestor usque in finem seculi. Si quis sane contra hunc factum nostrum aliquis homo )5 venturus venerit ad irumpendum comes aut regia vel potestas aut quilinte (?) in nomine qui hunc testamentum temptaverit ad irumpendum primis sit extraneus et anathematicatus duplatum quantum fuerit firmis et stabilis II Legione et condemnatus a Sancta communione conatus inrumpere parte comité alias auri libras sabbato, et insuper pariet ad ipsa eclesia sancta luliana tantum usque in III et et auri libras II et ad 20 post hec scriptura testamenti ipsius perpetuum. Facta scriptura testamenti die kalendas decembris, era M. a Comité Garciani et a XI. a testes Carito et Vincenti hic testis , in Rex Aldefonsus in hanc testamentum manu mea -j- roboravi coram sumus manus nostras -\- -j- robo- tradictionis, qui feci, legenter audivi ravimus, ErmigÜdo scripsit. L. ego Guntisalvo 25 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LII. 67 L1I Sábado 26 de febrero de 1026. •' * EN SO-CASTIELLO LA SERNA DE LA PUERTA DEL CASTIELLO Sub nomine. Ego Sendina Christi et luliana et Xemena qui dive memorie quod est parentorum nostrorum patre nostro et sumus Romano matre nostra Argylo. Ideo nos supradictos tradimus atque conce- dimus post parte regule Sánete Iuliane fratres ipsarum tradimus illa et ad abbate Iohannes vel ad serna vel térra que est in Castello qui 5 dicunt Misileo per terminum de Sancta luliana et alium terminum de Sancta luliana usque et alios penna in illa concedimus ipsa términos de Valeyro térra pro anima de matre mea de abio suo Comité Dopno Rodanio, homo homo aliquis si de suos heredes et Argilo, sicut illa abuit ex hodierno die vel tempore ita ut abeatis illo post parte regule firmiter quis tamen et vel petra inter ipsos términos sic tradimus atque usque io finem seculi. Si in venturus regis aut comes aut quislibet qui hunc iussio nostra vel factum inrumpere quesierit aut iudi- cio contemptiosus extiterit. In primis ira Dei Omnipotentis descen- eum dat super et rufea celestis et sacrosancta comunione et dampnatione, et in cum excomunicatus permaneat luda traditore abeat parte post parte tem. fiscalis auri libras Pactum M. a Garciani in ego Xemena LXIIII. a , V in manus et Echa Rodriz istius die sabbato, regnante Rex Adfonso hoc pacto que nostras a is -j- -j- fieri in 1 1 1 1 solidos C et — (- et et 20 Comité ego luliana et legenter roboravimus, Anaya Didaz -\ kalendas mar- Legione Ego Sendina iussimus in nostras presentías manu mea cum scriptura ista plena abeat firmita- Castella et in Asturias. et scripsit et testamentum vel tius, era et eterna super pariet ipse nomine diabolicus post parte regula Sancta luliana ipsa rem duplatam vel triplatam et in et audivimus Vela presbiter roboravimus, Iohannes ¡s Cartulario de Santillana del Mar. 68 — Núm. LUX. Lili Miércoles [fe. lili. y 37j UNIÓN DEL MONASTERIO DE SAN MIGUEL DE CALVA, EN CAMARGO Sub Christi nomine et Iuliane et individué Trinitatis Patris videlicet ac Spi- unus admirabilis eiusdem ecclesie abbati in presentí et in futuro Amen. Ego iam stat numquam per finienda sécula. gratia totius Hispanie Regina vobis Sánete Amen. Ego Urraca Dei Domno Martino Donna Urraca Regina dicta que vocitant Calva cum et clericis ibidem Domino Deo eternam deservientibus in cedo meo monasterio Sancti Michaelis villa de agosto de 36 vio. ritus Sancti qui tem. 11 in territorio directis suis salu- 5 trado atque con- de Camargo in ab omni integritate stabile cum casas et orreos, lagares cum abdegas, cubas, curcum omni ornamenta, térras, pumares, defesas exitus vel regres- w situs et cum omni adiacentias suas de monte in fonte ubique potueritis invenire et mea divisa in illa villa ab omnem integritate. Si quis tamen aliquis homo qui contra factum meum disrumpere voluerit sit per semper et tes, maledictus et excomunicatus et pectet ad regem decem a vobis abbati et servitores dampnum menti die quarta idus augusti, sub era feria, tertio regnante eadem Regina in libras aurei, et triplicatum. Facta regula testa- honore Patris sui. M. a C. a XL. a VIIII. 15 U , Minaya, Gutier Ferran- dez curialius maiordomus confirmat, TJidacus Vermudez confirmat, Comes Dopnus Rodericus Asturiensis confirmat, Petro Assurez conComes confirmat, Petro Gundisalves de Lara et Comes con- firmat, firmat, Magistri tam Regina confirmat El Petrus Annayas cuius ingenio Dompna Urraca feci fieri, et -f- Citi et Villiti testes, año 1111 comenzó en coles, sino viernes. feria I et tiniatione 20 hanc car- propria roborare proprio signo Martinus qui notuit (domingo), y el et manu mea. día 11 de agosto no fué miér25 Cartulario de Santillana del Mar. — Núms. LIV LV. y (39 L1V Sin año. FUNDACIÓN [ñsrvtoj DEL MONASTERIO DE SAN PEDRO Y SAN ROMÁN Y SAN FELICES, EN CABEgÓN Ego Recemirus mento Traserigus, presbiter vir religiosus et sanctissimus mus ad Antefonsus Rex solvicione, Deum in sedis Cabecone et mani cuius baselica fecimus appresura et rio ct sit per illa et ubi voluissemus habitare et ad Rex Adefonsus monacus Dei dictos Recemirus et Betelus in patria leonense et metuo accepimus sua quod propter amorem Dei serviré de benedictione nominata Et nos iam fiat fiat. placuit nobis et fundavimus baselica Sancti facía et que est illas ilices, et illos fonsi Regis, et et que discurre a villa et Otiese usque Vibo, in illa pinnaculos de intus. Istos quatuor términos cum tale foro quod qui post nos eum ubi regula sedis fuerit, et in ipso 'monasterio si non fecerit a die fiat. LY 16 de f 3 mayo del año TOPORIAS ' Sub Christi nomine ego Heredus spontanea mea volúntate una pariter subter notari vel signaturi facimus Deo in villa Planes et facti mero animo presbiter pro cum ceteris sumus testamentum vel tradictionis ad regula Sánete Iuliane cuius corpus tumulatum et religioso abbate nostro locum nominatum Toporias, Domno id est térras et et meis gasalianis qui est Albaro tradimus nos medipsos simul cum omni ecclesie Sancti Romani tri 10 coba, adfirmamus nostras apresuras per iussione Ade- remanserit tradat iudicio dapnatus Ro- Toporias nominatos términos per cuetu albu de Dunna itinera antiqua scalidamus 5 venimus Petri et Sancti dicitur qui dicitur Pellar, et ipsu rivo nominato Currendo ad ad cogno- nomine Betelus accepi- et alius vir sanctissimus et Sancti Pe- pumares, senras et defesas, aqueductos et felgarios, casas et orreos, et cubas, et cortes 15 — Cartulario de Santillana del Mar. 70 cum omnia Núm. LV. cum prestancia, lictuaria, libros, casullas, cálices argén- teos et omnia ornamenta ecclesie, cento uacas et bobes, caballos et edos et oues, bervices et eguas bravas, arietes et agnos, pertinet a prestancia vel deincebs ganare potuerimus que cedimus post regula Sancta Iuliana a rem et tota omnia con- eorum. Et sicut iam et cultores sancia auctoritas et sicut doctrina docet patrum nostrorum et avii nostri vel antecessores nostros sicut presbiter cognomento Trasserigus iam supra resonat. Recemirus 15 Betelus qui per manibus suis et construxerunt vel fundaverunt ipsa ecclesia iam nominata, sicut illis cum omni abiacentias suas ad alia monastefecimus cum exitus vel regressos suos per permiserunt, traderet ea maiore. Et nos ria ita ubi antecessores nostri adprehendiderunt de dato Domini Adefonsi Regis Legione vel in usque rivo de Pellar arripa curret ubique et per per illas ilizes, et Oveto per in per in coua columbaria illa Bo, et per illa Albaro. Et ego Osonius presbiter qui abbate illa términos eorum nos medipsos nasterio tradimus ad Sancta Iuliana et ad tibi ad Domno fuit que diset coua colum- cum mo- nostro abbate nostro tibi 20 illu pinnaculos et illos spinas, et refriget se illas baria. Infra istos totos ad itinera antiqua cuetu albu de Dunia illu per et advena levanensis, Recemiro cognomento Transerigus, 25 Domno veni et et dedisti mihi licentia ad populandum deuitos tuos cautos et tuas appresuras. Et ego Osonius iam nominatum ecclesie, et Canales cum meas comparationes, Ubrica et in valle et in in Novales abba Regmirus ad regula Sancta tibi mpore firmis fiat et securus eorum qui sunt dum iste vel qui post seculum deinceps alius scendat super quando fiat homo eum fuerit in fieri ira diem eum una Iuliana, ut obitum nostrum steterit, ut iliic hic testamentum que Lusa et in una serna que :!0 et in ab- est in pariter cum do hodie vel te- 35 permaneat per ipsos términos ad cultores venerit a in ista regula fuerint, habeant gubernationem Amen. Ita disrumpendum ante Dei presentiam peccati remissionem. vel Rodeces et de Subilla. Ego Osonio levanense trado dito vel cum manibus nostris cum omnia substancia hedificavit ecclesia Sancti Felicis ubi vocitant Erenezo ut ista iussimus post parte ecclesie Domini iuditii nostri Ihesuchristi in cum luda et nos de hodie die tradictione in primis 4ü de- hoc seculo et traditore abeat participium et scomunicatus a cetu christianorum. Et insuper pariet ad cultores ecclesie auri libras V. Facta tradictio vel testamentum istum, XVII ka- '•" Cartulario de Santillana del Mar. DC. LXXX. — Núm. LVI. regnante Principe nostro Domno lendas iunias, in era Rademirus Legione. Et ego Eleredus presbiter una pariter in I, meis qui hunc testamentum fratribus fieri voluimus et vimus manus nostras roboravimus, Eleredus presbiter tradidit me sic tradidit ad Sancta Iuliana Albaro abba, sicut antecessores mei fecerunt, simul de quicquis visus sum abere, Todesindus rus -f- -f- et testibus roboranda, Recemirus presbiter, Fecisimus presbiter ego Monellus presbiter -f- Flacenti Nonnitus -\- sandus presbiter manu mea -\- -|- Ordonius presbiter Natalis -f- Don Pater -f- Arciso so Laza- -f-f- Friecus presbiter -\- et tibi cum omnia mea Arbinus presbiter -f- -+- ad et roboravi coram testes, Froila -(- Saturninus Iohannes presbiter -j- demirus presbiter -\- et cum relegente audi- Espa- -(- 55 To- Oltricus. Esta carta y la XIV son de tiempo de D. Ramiro, rey de León (puede ser Ramiro II o III). En una y en otra carta se dice que era abad Alvaro. (Véase lo que decimos en la nota de la carta XIV.) El P. Sota (Crónica, pág. 636) copia una donación hecha a Santa Juliana en el año 966, firma D. Ramiro, rey, y figura como abad Alvaro. 60 LVI Jueves 6 de mayo de 1049. 1 6 *° : EN ARROYO Sub Christe nomine. Ego Dominico Didaz ut qui per spontanea mea volúntate trado omnia mea hereditate et de meos germanos cum omnia prestancia que pertinet ad omnen rem. Et est ipsa hereditate in villa que vocitant Arrogio, cum sua prestancia ab omni integritate spontanea mea voluptate trado eam ad regula Sancta 5 Iuliana et ad cultoribus ecclesie qui ibidem sunt morantibus et ad tibi abbate Domino Petro, ut ego Dominico Didaz homo a disrumpendum Dominico Didaz meorum comiserit fació venerit aut benefactum pro remedio anime qui disrumpere voluerit, et quomodo auri libras V." et mee parentes vel et abos meos abeamus illuminationem ante Deum. Amen. Si quis aliquis meum quod et inquietare voluerit, qui taha pariet ipsa hereditate duplata vel triplata ad parte Imperatoris ego de parentum tertie cum D, solidos pariet. Facta 10 — Mar.— Núms. LVII Cartulario de Santillana del 72 quod carta securitate ista die M. a LXXX. a in era Castella, et a VII. notum erit ego Dominico Didaz legendo audivi, et V. a feria, de manu mea in -\~ et de manus nostras in Legione hac regula que roboravi coram roboraverunt, GonQalvo, Félix et Petrus hic testis audivimus nonas magius, II regnante Rex Fernandus , y LVIII. -| et in feci volui testis, sumus qui ibidem legendo et roboravimus, Sebastianus \- '-" scripsit, fecit. El año 1049, en que reinaba D. Fernando el mayo día 6 de comenzó por I, y no jueves, como dice fué sábado, feria I (domingo); la carta. LYII Sin año. f TRECENO :!;l Sub Christi Didaz tradimus nomine ego Petro Gontsalviz et confirmamus de Sauinnane tradimus in solare de Bovalle illo et uxor mea Sancia forca de Trecenio usque in illa quantum ad uos ipso solare ad Sancta Iuliana ab omni integritate de fonte cum suas conciatas et suas defesas uita Vermudiz cum dez et filios illa forca de illo Treceno usque sas, exitus et regressos de monte pertinet, et tradimus confirmamus et in in et Michael Fernan- solare de Bovalle ad Sancta in comparationes que comparavi cum viro tum ad uos pertinet monte suas hereditates, et eo et meos Guter Fernandez Maria Fernandez tradimus Iuliana de Savinnane térras, meo Fernando fonte ab omni pomares, Didaz, defe- integritate quan- quantas comparationes comparen meos isto solare integro filios ad Sancta Iuliana usque in sécula. LYIII /ucvcs [f. 39 vto. Sub hac Filii 1." de marzo de 1084. IGLESIA DE SAN VICENTE, EN PIÉLAGOS Christi nomine et individué Trinitatis Patris quoque videlicet hac Spiritus Sancti qui unus Deus trinus et verus eternus permanens in a et sécula seculorum. Amen. Ecce nos omnes neptos de Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LVIII. 73 Donno Nunno Alvariz et de Donna Tarasia id est Nunno Monnioz una cum uxor mea Donna Fronildi, et Petrus Alvariz et Donna Maior una cum viro meo Gundisalvo Petriz et Donna Geluira una cum viro meo Petro Gundisalviz, et ego Iuliano Petriz pactum testamentum facimus a Deo de illa ecclesia Sancti Vincenti cum suo terrefundus fecimus a sicuti et Donno Petro de cum suo patrono nostro, vel magistro nostro tibi sedis Sánete Iuliane, de Piélagos, in valle per rio et illu que est ipsa baselica vel ecclesia illo soto et per fonte de illa Arcellero et a Iuliane et per sumiría cerra, et transgredí itinere antiqua et ad penna illa ad et figes se illu nominatos, tradimus atque concedimus eo integritate ante illa una omni tuas ab iú parentum vel térra cum sua pomífera in certo loco ad illa ponte ecclesia Sancti Vincenti pro termino de Petro Alvariz, et pro termino de Gundisalvo Petriz, et manus in illa ipsos términos ego Nunno Monnioz una cum uxor mea Donna et Fronildi trado rio infra animarum nostrarum propter remedium nostrorum, 10 loco in Salceto, que est ipsa ecclesia in certo terrefundus per 3 pro termino de alia térra in illa tercio terminu et pro Donna Urracha usque illo solar de Petro Alvariz in illo rio, et in alio vega de Cete Rodriz et alio Donno Gundisalvo Petriz et de de Vincenti Didaz, usqua 20 loco et flumen Pas in confirmavimus atque concedimus eas ab omni integritate propter remedium animarum nostrarum ad illu antiquorum itinire agro parentum nostrorum. Et vel poco per terminu de Annaya in contra flumen Pas, et tercia in alio et affiget se vega super casa de Anfonso Fannez que illa tiene Iohannes a mampostura. Et ego Gundisalvo Petriz una mea Donna Maior damus Iohannes ferrero super et alio illa de Donna Fronildi Et ecce nos omnes alia térra et mus corpus audivimus penas et in Goto cum uxor que comparavimus de Cidi 30 ponte per termino de Petro Gundisalviz et de Goto Iohannes usque in illo soto. viros atque mulieres de Concilio de Piélagos quam atque de Salceto tam Infanzones timendo alia faga 23 lulianiz et pro illa itinere et alia inferni evadendo, animas nostras a Deo evangelio dicente inunda sunt vobis. Et Iterum : : et alij plures diem iuditii et paradisi introiendo, sic tradiet 35 a regula Sancti Vicenti sicut date elemosina et ecce omnia thesaurizate thesauros in celo et alia plura sicut iam superius audivimus in sancta scriptura. Beatus qui legit et qui audit verba prophetie huius et servat ea que scripta sunt. 40 mus et Núm. LVIII. inteligendo advenit nobis voluntas ut bono expontaneas nostras voluntates pactum testamentum faci- Nos quidem audiendo animo et fecimus coram sicuti et vel magistro nostro ego Petro est — Cartulario de Santillana del Mar. 74 Donno in Gundisalviz Petro Sancti Vincentii a in illa vega iusta Goto Martiniz dabo una térra et ego Citi Iohannes dabo una resonat infra ipsos términos nominaros omni illa id serna cum una loco prenominato Varcenilla per termino de Dominico térra in illa plosa quod Sancti Vincenti, sic tradimus atque concedimus eo ista patrono tibi de omnes facultates nostras et ego Oro damus una faca et Sancti Salvatoris, et ego promifera Deo en integritate. Sed si nostrum vel scriptura mpere venerit vel illa quis tamen aliquis ista de scriptura nostra proprietate ab homo qui hunc factum quam nos iam nominatos fecimus venerimus nos iam supradictos, aut filiis disru- vel neptis aut propinquis nostris vel eredibus aut quibuslibet de subrogata nostra vel persona vel aliquid menti conare vel vociferare alia iniuriam fecerit, in primis celestia, et diaboli qui hanc scriptura testa- filii visi tantum vindicare coram de alioquin descendat super eum ira Dei et rufea discomunicatus permaneat a sancta comunione luda traditore lugeat penas in inferno inferiore. Amen. et cum Et post partem ecclesie pariet eo qui talia comiserit et ereditas sicut scriptura resonat duplato vel triplato Imperatore tercie in lili. " simile tale loco cum auri libras H.° s et ad libras áureas pariet et scriptura ista plena abeat firmitatem usque in seculum. Facta scriptura die a a a kalendas martias, era M. C. XX. II, notum feria V. imperante Rex Adefonsus a , in Sedis Legione et nos omnes qui hanc scriptura fecimus legenter audivimus testes et sumus de manus nostras et + de manus nostras -+-f- coram -\- testes Citi et Belliti hic roboramus, Petrus presbiter notuit. comenzó en lunes; el día 1.° de marzo fué aumento, por ser bisiesto el año, se agrega al mes de febrero; si se agregara después del primer día de marzo, verbigracia, al fin de diciembre, resulta, como dice la carta, que el dia 1.° de marzo fué feria V (jueves). Creemos que así se hacía en aquella época y que está bien la feria. (Véase El año bisiesto 1034 de esta carta viernes, nota A.) si el dia de - Núms. LIX Cartulario de Santillana del Mar. LX. y 75 LIX Martes 4 de enero de « f- HINOJEDO Pactum testamentum Deo 1121. et regula corpus de animas et Quintana loco ad fació riostras et est ipsa térra in illo ego Martino Petriz Sancta Iuüana Virginis et ad de una térra tibi Donna Fobe et Martinus abba de cum sua pomífera en Sancta Maria de Fenoleto en certissimo casare per termino de Martino Fes, antiqua, quarto termino de neptos de et II per III illa itinera Petro Alvarez. Infra ipsos quatuor términos ipso solare ab omni integritate usque in finem. Si quis tamen aliquis homo, qui hunc factum nostrum disrumpere ausus quoquomodo fuerit, ipso Iuliane qui libras II." et notu a 111. Adefonso parietqui ad Imperatoris feria, II comiserit post parte regule Sánete talia duplatu vel inscripta resonat tertie nonas ¡anuarias, era M. C. in Castiella, et triplatu pariet libras V. ego Martino et L. testes Citi Velliti hic testes sumus manus cum VI II I, regnante — -\ auri Facta carta die Donna Fobe quod fecimus legenter audivimus manus nostras coram e in Rex hoc pactum roboravimus ¡- nostras -j- -f- robo- ravimus, Michael scripsit LX Sin año. ' " Hec de AVERIGUACIÓN DE LA SALENCIERA DE MIENGO Y CUCH1A est Mengo causa sapiendi de et in illa moria que abemus in illo puteo vice de Cutia, sobto integro et luneiro et sabbato per ad Sancti Andrés, et per ad Sancti Salvatoris, in vice de Ciella, sobto integro et et luneiro et medio luneiro et sabbato in vice de Met Seuire, medio sobto medio sabbato ad Sancti Facundi, et in Melithfan medio sobto et medio luneiro et medio sabbato Sancti Facundi et vice de ita ad ad Sancti Iohannis barcu plenu de moria ad Cartulario de Santillana del Mar. 76 — Núm. LXI. sexsma septimana in sabbato, et tres burciellos qui fuerunt de Ermigga in illo Mercores qui est de Met Befane. ítem alia noticia de ro, et item alio sobto, in ipsa vicj de Cutia, sabbato, et in medio sabbato, et medio luneiro vice de Foras et lunei- Ciella, 10 me- Charriago et in vice vice de Pau, sobto et luneiro Met Seuire medio sobto et medio luneiro et Met Seuire tercia in sobto et sabbato. Et in vice de Mogro medio sobto et medio sabbato, et medio sobto medio luneiro et illas ad Didago Braboliz et sexta feria in medio sabbato. Eu duas partes ad Sancta Iuliana et die is de Bedances medio et in vice medio sabbato. Eo Leunego Monioz Didago Braboliz de Camargo alia tertia de item in ipsa vice de medio luneiro et in sabbato vice de et tercia in luneiro et in sobto sabbato, et et luneiro et sobto integro et et in vice medio sabbato, dio sobto et medio luneiro et et de Cutia sobto, in vige moria de Sancta Iuliana cum sua et 20 nocte se- mper ad Sancta Iuliana, et die sabbato barco pleno de moria, et vice Met Bephane medio sobto et medio luneiro et medio luneiro in et medio sabbato. LXI Sábado 19 de marzo de 1043. (?) UNIÓN DE MUCHOS MONASTERIOS CERCA DE CASTRO XERIZ r. 41 vto.] Sub Christi nomine individué Trinitatis Patris unus videlicet hac Spiritus Sancti qui quoque et Filii est admirabilis extat per nun- Amen. Exiguus licet peccator atque indignus Fredinandus gratia Dei Rex prolis Sanctioni Regis et uxor mea Sanctia Regina Adefonsus Principis filia in Domino Deo Dei filio quam finienda seculorum sécula. super adnixo sempiterno et trona et alumna Sancta Iuliana quorum corpus humatus asturiense in loco qui dicunt Planes, seu cum norma monacorum anime nostre vel tibi est in térra pater Iohannes abbati qui ibidem degentium propter parentum nostrorum. Nos vero remedium Deum timentes et eius misericordia sperantes ideo offerimus et concedimus sacris altaribus vestris 5 veram sospitatem. Amen. Tibi ergo pa- iam supra taxatis vel vobis iam prefatis Dei cultoribus in ter- 10 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXI. 77 Monaste- ritorium Castro Siriz in villas prenominatas, id est ipsum rium Sancti Romarii de Fanux cum suos unum terminum de prestancia, id est términos cum omnia sua et temiinum Asperiella, et alium 15 de Alvariga, tertium terminum de Fonte Taulin. ínter ipsos términos nominatos de montes est exitus et regressibus suis et id in fontes, in una vinea de regula de sempercava, Gramal, duas vineas de regula et alias de regula in Quetu de Monmune, in et alia de Cede, et vinea de et alia de Valmayore, Megano, vinea de Romani, Monneca que la et alias in Sancti Romani vinea de de una vinea et una tertia térra Munniz de Vermudo, et 25 et tertia pars vinea de petrafita que dedit Petri Servandiz a Andree et de alia pars 30 pars vinea de Gutierre, et in Mamblilas que dedit Garcie Flainez, Valladare que dedit Ecta Morilliz, et alia vinea dedit Garcie vinea de Monnecha, dedit Fredinando Lopaquiz a Sancti iuxta limitem vinea de Sancti Citi, et Colobrera in Pratiellos, et alia duas vineas de regula iusta limitem itinera antigua, et alia vinea de et alia vinea de regula regula que dicent del Asina, alia vinea de regula de la et alia 20 duas vineas de regula in Aspierella, alia vinea de regula et alia duas vineas párete de regula in Quintaniella la duas vineas de regula regula in paco de barrio et alias vinea de regula de Tava- ñera, et alia vinea de regula del Peral, alias de los Rovorios, vinea de regula del et alia Arroyo, et in una vinea del Paramiello que iuxta limitem de Todislo, et de alia pars vinea de tercia pars vinea de Duentalo, dedit Morilli in paco de Variuelo que et alia vinea que 35 dicitur Sancti Christofori iuxta limitem de Iohannes Telliz, et de alia pars vinea de Megote, et tertia pars carrera que discurrit a multis locis, et que dedit abba Donno Garcia, et illa in alias una vinea duas vineas quinta est in Colobrera, et paco de Tavanera. Et una serna que est illa alia in alia serna de Fonte Taulin usque in monasterium, in Arroio, et et alia serna 40 in Penniellas que dicitur Valcavatu, et alia serna in Pelaco de Otra. Iusta limitem térra de Sancta Maria et de alia pars térra de et tertia Amato, pars carrera que discurrit, et alia térra que est en ñas Quin- tanas de Fontes, et alia térra que est in Val de Fontelecjna que dicitur in Valleio de Ervelas, et alia Luppi Assuriz iusta limitem de Iacob Ebreo, tertia serna in Quetu de térra de Falcon, Monmime que et de alia dedit pars térra pars carrera que discurrit et duas vineas Sol Alvariza que dedit Luppi Assuriz, et alium monasterium Sancta Ce- -i~> Cartulario de Santillana del Mar. 78 cum sua alia ebdomada, et que hereditate est in circuitu, est Arroyo de Valdemoro VI vices est in et in altera una vinea que est in ebdomata V térra de plano, la et illa lacuna cum suo paco in alium monasterium qui et cum suas orto et una hereditate, et duas carreras antiguas, era, et alia térra inter de so et in altera vinea que est et alia cum omnia sua Sancta Cecilia de Ripiella térra molinum que illi de Atuendo VIH vices, vices, et Brato de Serna, LXI. una ebdomata, in de PJanielIos que dicitur a Sancti Pelagij, dicitur — Núm. s et tercia fontes, et in Vega de Lotra, que dicitur de Casares de Romano, et una vinea prato suo portione, et una serna en na Alvado, serna que est et alia qui est in Cortes de regula, et alia vinea que vinea que est in Fonte Moral de regula, alia fuit de Pecenniello, et vinea que est in et alia eo prato de Serna de regula, et alia vinea que est ant villa de regula, et duas vineas ripiella paco de Loma de regula, in cum suos nasterium de Canaleias qui dicitur Sancti Juliani nos, terminum peí Pelayo de I discurrit per Sancti Iuliani, et gritate, et de et III molinos en Pisorga, II que II e't discurrit, et unum molinum terminu carrera que discurrit et illum III sotum ab omni pars per Velga de e't alia integrum que est vineas de Escopar de regula, et alias carrera III que cum suos términos, id est discurrit pora Palencia, alium terminu de Val de Centollo, illas et III covas, et unum molinum portiones in la, et alia illo sotu, et serna que est putia de regula, et super casa, et alia in in pria. Et sit et alia 1 1 1 1 I II in vinea in II dicitur Alar, est in Portilla et alia de regu- bo serna de Fonte solana de regula, et alia et II vinea vineas in vineas in paco de Valbonielle paco de Penniellas cum sua defesa pro- concedimus vobis iam '' Collatiello in rio qui dicitur Pisorga, vinea maior del Votear de regula, et paco de que terminum de Val de Votear de regula, la m rio, terminum del Cerral de super Requexu una vinea de illu Ecopar, in Lo- vineas terminum de una serna que paco de Cannamares de regula, de regula, inte- serna que dicitur in Pe'tresa que dicitur de la Puente, et alium monasterium Sancti Cipriani es termino carrera que presa del vado de los molinos de et ipsa serna que dicitur de Ecta Annayaz, Quintana, tra, et mo- termi- serna en Vega de Lotra iusta térra de Assur Assuriz, et I alia pars carrera e't alia la la Ollilla, aliu de Escopar a Fenoliosa vado del Melgar, el molinos de et in illos vices in molino de intro in octo in octo dies, et alium II dictis ipsos monasterius superius a-. Cartulario de Santillana del Mar. memoratos ad ipsos tinet, et et cuín 70 prestancia cuín exitus vel regressibus suis, quantum ad ipsos monasterios invenire. Et LXI. iam prefatis cuín quantum per- sacris altaribus cum omnia sua — Núm. pertinet ubique potueritis vetamus de ipsos monasterios merinos et iudices atque oo sayones per aliquum deuictum aut pro aliqua facinora. Id est pro omicidio, aut per furtum, aut pro fornicatio, aut pro labore ad Castellum, beant in seuque per fosatum vel ad nuba, Sancta Iuliana, et dictos abeant servus dei temporale subsidium non ha- iure et potestate non den portaticum, nos apud et ut ex inde Deum remissio 95 peccaminum. Sic rouorauimus adque confirmauimus ego Fredinandus Rex et Sancia Regina ut de maneat ómnibus diebus est aliquis ista scriptura firma et stabilis homo de genere nostrum filiis, per- obitum nostrum. Et vite nostre sibi post si neptis atque bisneptis, sibi propinquis vel extraneus aut subcensoribus nostris qui hunc factum nostrum disrumpere voluerit a Mater Ecclesie alienus permaneat, locum penitentie non inveniat. Sed vivens in corpore duabus careat luminaris a fronte, et post discessum corpus non sepelliatur nec spiritus ceteris christianis, cum luda traditore lugeat in societur illius 100 et cum eternam dampnatione, electis Dei, et per cum sed dampnum 103 huius seculi persolvat ad partem huius ecclesie ipsius monasterii cum omnia sua prestantia dupplatur vel tripplatur, tum quinqué, et et insuper talen- post hec hunc nostrum testamentum firmis perma- neat. Facta cartula testamenti confirmationis die sabbato, XIIII ka- lendas aprilis, era M. a XXX. a ;1 1. , ego Fredinandus gratia Dei Rex Sancia Regina qui hunc testamentum signum impressimus. Bernardus fieri gratia Dei iussimus et Episcopus manus in et 110 nostras Sedibus Pa- lentinensis confirmat, Ciprianus Dei misericordia in Sedibus Legio- nensis confirmat, Petrus Episcopus Comes Fredinando in Sedibus Burgensis confirmat, Monnio Adefonso Comes Comes confirmat, Gutierre Adefonso Comes confirmat, Gómez Didaz Comes confirmat, Flagini Fredinandiz Comes confirmat, Flagino Roderiquiz Comes confirmat, Didaco Monnioz confirmat, Comes Gundisalvo Munnioz confirmat, Donno Nunno Alvarez confirmat, alium Nunno Alvarez confirmat, Loppe FurtunioFlaginiz confirmat, 113 confirmat, Assur Didaz niz confirmat, Ruderigo Vermudiz confirmat, Furtuni Alvarez confir- mat, Munnio Godestioz confirmat, Gundisalvo Rodriz, confirmat, Nunno Gundisalviz confirmat, Alvaro Munniz confirmat, García Gu- lá0 Cartulario de Santillana del Mar. 80 tierrez confirmat, — Núm. LXII. Petrus Nunniz confirmat, Beila Rodriz confirmat, Fredinando Rodriz confirmat, Gundisalvo Rodriz confirmat, Guterre Gundisalviz confirmat, Alvaro Rodriz confirmat, manu mea Citi ías Hanniz exaravi, feci. Es inadmisible la fecha o año 993 que da el Cartulario, puesto que firman a rey D. Fernando y su esposa D. Sancha. Dice la carta que el día 19 de marzo era sábado. El año 1043, que el comenzó 130 cumple la condición de ser sábado el 19 de marzo, y era rey D. Fernando. Es de creer que en la fecha se olvidara escribir una L, con cuya adición resulta la era M(L)XXXI, equivalente al año 1043, que proponemos. Se dice en la carta que eran obispos entonces en Palencia Bernardo, Ci135 priano en León y Pedro en Burgos. Don Bernardo fué obispo de Palencia desde 1036; D. Cipriano, en León, desde 1040 a 1057; D. Pedro, en Burgos, no coincide con las fechas que asigna Flórez (España Sagrada, tomo XXVI) al primero de este nombre (1001-1024) ni al segundo del mismo nombre (1139-1146). El P. Sota, en su Crónica de los Principes de Asturias, publicó este docu- no en feria Vil (sábado), mentó en año 1043. los Apéndices (escritura 20), y en la fecha pone era MLXXXI, o sea mismo P. Sota publicó (Crónica, pág. 649) un privilegio en favor de Sanaño 1045, en el cual firman los obispos de Palencia y de León, respectivamente, Bernardo y Cipriano. El tillana, del 115 LXII Sábado 7 de marzo de CAMBIO [' il: ¡ Sub Christi nomine et individué Trinitatis Patris hac Spiritus Sancti qui unus finienda et 1103. (?) et admirabilis quoque extad per videlicet numquam semper sécula seculorimi. Amen. Ideo ego Roderico Monioz uxor mea Tarasia cum omni bona nostra placentia que fecimus inter nos cum tibi Petrus abba et congregatio clericorum vel fratrum prenominatis de ipsis Iohannes prior et alio Iohannes et Petrus •", ma- ceterorumque vel fratrum placuit nobis et nobis per expontaneas nostras volumptates ut concombiavimus vel comutavi- gister vel mus térras per térras cum suis pumiferis vel ceterarumque arbuscula que abemus nostras proprias in territorio asturiensium. Damus nobis io — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. Roderico Monioz LXII. uxor mea Tarasia ad vobis Petrus abba cum et cuneta omni congregatio vestra ipsas hereditates cuín cuneta eius abemus in villa Orennia secundum iuri nostro tenemus ab integrum extra illa tertia parte que es del Comité Gómez Guntesalvez, et sic quomodo fuit de nostros parentes. Sic damus illo illas II tertias et que iure meo est totum ex integrum vobis con- arbuscula que cedimus, sive monte in fonte sive pumiferas, sive defesas, pratis, pascuis, térras, padulibus, molinos is cum aqueductile suos exitus vel regressus, de cum ómnibus adjunctionibus qui ad ipsas hereditates pertinent intus et foris per suis terminis et locis antiquis per ubique 2> suo directo de ipsas hereditates potueritis invenire vobis per cartula concambiationis damus atque cum cuneta eius congregatio vestra alias térras in territorio cum suarum complacuit mercatum meo scriptura in confirmamus ab omni Proque accepimus de vobis iam supradictis Petrus abba integritate. in concambio per ipsas de valle Toranzo in villa arbuscula ab omni integritate quod nobis et voluntas fuit, et térras que vocitant Igras et -¡'< vobis bene afirmavimus inter nos negotium vel stabile per semper. Ita ut egressas ipsas hereditates et in de odie die vel tempore de iuri iuri nostro egressas ipsas here- ditates et in iuri vestro sic traditas atque confirmatas abeatis pote- so statem in Dei nomine, stantem et permanentem huius scriptura concambiationis in omni robore et perpetua firmitate facimus permanere, ut unusquisque quod accepit suum tamen, quod fieri minime credimus, ita firmiter aliquis Si quis pars nostra ad que vestre ad inrumpendum venerimus, tam nos quam qui parti post nos advernerit sive Regi, vel Potestas, quam populorum sitas quisquís ille fuerit qui talia comiserit, térras cum cuneta sua arbuscula in et firmiter permaneat evo perhenni et vel scriptura concambiationis die M. C. XI, 33 univer- tune pariet vobis ipsas duplo vel insuper aure talentum quinqué locum, era obtineat. homo de et triplo in similem tali scriptura térras fusa sécula cuneta. Amen. Facta carta 10 notum sabbato, nonas marcius, Adefonsus Imperator Spaniarum Regni regnante in cum coniuge sue Elisabet ego Roderico Monioz et Vermudo Rodriz, et cives Toletane et Legione, et in alus multis sub Christi auxilio, Monio Rodriz Imperante Camesa, et ecce nos Roderico Monioz et « uxor mea Tarasia in hac carta concambiationis que fieri elegimus, coram et relegendo cognovimus, manus nostras roboratnus -\- + — Núm. Cartulario de S antillana del Mar. 82 testes Cidi et Vellidi, hic testes + nostras LXIII. sumus, legente audivimus manus et roboravimus, qui presentes fuerunt. Iohannes abba de -f- Castanneta conf., Aufonso Hanniz conf., Alvar Rodriz conf., Migael Asuriz confirmat, Guntsalvo Ertez confirmat, Guntsalvo Petriz confinnat, Petru so Guntsalvez confirmat, Rodrico Hectar confirmat, omnes de Orenna confirmant, Martinus titulavit hec fecit. Esta carta no puede ser del año 1073, pues dice que imperaba D. Alfonso en Toledo y que su esposa era Isabel. Si en la era MCXI la X valiera 40 unidades o llevara el rasguillo característico, resultaría el año 1103, y en esta fecha se verificó que el dia 7 de marzo fué sábado. Creemos que el amanuense hizo la copia olvidándose del rasgo de la X. En el año así corregido vivía la reina 55 D. a Isabel (1099-¿1 107?). LXIII Domingo ' 15 Sub 12 de agosto de 1106. (?) EN VILLAFLEGA vto] Christi nomine et individué Trinitatis Patris videlicet hac extad per nunquam finienda Amen. Ego etenim Salvator Iohannis qui sum quodam parentum meorum Iohannes et Azenda pro animabus suis et pro remedio anime mee penas inferni pauendo et paradisum conquirendo fatio expontanea mea voluptate regula vel pactum tradictionis a Spiritus Sancti qui unus et admirabilis sécula. Sánete Iuliane Virginis, cuius baselica fundata est riensis, et ad tibi serviunt, ut ego Amen. Ego iam serna in villa abba Petro abeam et in patria protectores, et a dicto Salvator Iohannes Deum semper do et rogatores. concedo una térra vel 1» Afflega ubi vocitant Villanova et in predicto loco a illa curre ubique, et per illum arogium et per discurre a Castannare, et III I itinere illa antiqua que dis- quomodo qui ibidem serviunt et qui ibidem abitaverint aqua et istos per scalidare concedo ad regula Sánete Iuliane Virginis ab omni integritate térras adaurire antiqua que itinere terminum de Monio Assuriz que términos includent tam scalidatum meas Astu- ad collegio monacorum qui ibidem Figares et est ipsa térra vel serna per per :> do et et a cultoribus concedo uias pascuis in exitus vel regresitus is — Núm. Cartulario de SantillaNa del Mar. usque in litore maris de odie Sánete Iuliane Virginis fíat in die Sánete Iuliane Virginis comptentor eum ira Dei discomunicatus et Imperatoris tertie D notum Dominico, Anfonsus Iohannes + in in in homo 20 contra regula qui primis descendat a sanguine Christi íiat hanc parie ipsa ereditate cum duplo vel mea mea extiterit eterna dapnatione abeat parte iuditii in abterso, et ad regula disrumpere voluerit, aut contemptor quislibet honio aut vel posteritas steterit super meo 83 confirmatum. Si quis tamen aliquis meum qui contra benefactum de iure LXíV. cum luda et in die traditore, et super W triplo et auri libras et 23 ad solidos parie. Facta regula testamsnti ista die idus augustus, era II M. C. X. IIII, regnante Rex Toleróla, et in Leone, et in Castella, et ego Salvator hac regula que roboravi, coram legendo audivimus et feci volui et legendo audivi, et testes Petro et Martino, hic testes de manus nostras — |- -\ de manu sumus et 30 roboravimus, Marti- nus notuit. Esta carta no puede ser del año 1076 que vemos en su fecha, pues aun no ni en esta fecha fué domingo el día 12 de agosto. Si la X tuviera el rasgo que la hace valer 40, resultaría el año 110G, en el cual el 12 de agosto fué domingo, y ya el rey Alfonso podía titularse rey de Toledo. Creemos que en la carta primitiva se leería era MCX'llII, o sea año 1106. había Alfonso VI conquistado a Toledo, 35 LXIY Jueves 9 de septiembre de 1025. f- " r Sub EN IGOLLO Christi nomine individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et vel abbatibus, presbiteris et diachonibus, clericis atque christiano fidelissimo tibus. diem Deum Ego quidem Donna iuditii timendo introiendo sic pro pactum vel et timentibus et Eylo, licet indigna, timore compunctu, me quam testamentum tradictionis fació a sua ecclesia qui sunt Egollo et in villa orreos et meo Deo et etiam de viro Donno quam omni populo regule sánete consisten- portas inferni evadendo, et ianuam paradisi Iuliane Virginis, et ad abbati casas in Iohannes, de in territorio Vellidi •"• Monioz a regula Sánete illas casas cum de Camargo, sive lagares et cellarios, curtes, quam etiam w Cartulario de Santillana Del Mar. 84 quam cunctis tectibus, sive térras felgarius, paciulibus, — Núm. pumiferas, defesas, pratis, pascuis, molinos cum aqua dúctiles suos que comparavimus de Omeccho Monioz illa que itinere Nuno, et villa ad discurrit illo monte per et de omines de Egollo de Ulalio, et et include fonte illa in terminum de Cidi Martiniz hereditare cum sua ad ripas et terminum de et revertit et terminu de Nunu, et cum suos per illa et terminu via et per terminu felgarius, et est in loco ubi miere de Coto, ubi dicent Felgario, per et de Iuliana. Infra ipsos términos ipsa arbuscula vel quod superius resonat intus et per cunctis suis terminis et locis antiquis per ubique suo directo foris invenire potueritis per cartula ab omni damus atque in pactum coniirmamus homo ad laicale parte reverteré presuhomo ex progenie nostra sen extrañéis integritate, ut nullus mat. Si quis tamen aliquis qui que pumare cum suo terrefundus terminu de Ciezo, Caudelio, et alio pumare et penna de Miratorio, illa se ad terminu de neptis de Cecij, et de Sancta Cruce, itinera antiqua illa Egollo, et per miere de omines de Egollo et per por coba maiore, iusta terminu rivo de que hedificare potuimus, vel qui est per terminu de neptis de Cetij et per ad in cum omni pumifera Vezaniella, exitus vel regressitus, et hereditatem discurrit LXIV. hunc testamentum regi vel potestas, vel scriptura isla disrumpere quesierit sive quam populorum universitas, quisquís ille fuerit, qui talia comiserit post parte de regula Sancta Iuliana, in primis Dei Patris Omnipotentis descendat super permaneat de fide Christi, et cum cum et diabolis abeat parte in eterna damnatione. Amen. Et pariet quantum duplato ibidem loco, solidos, et die V. in a ad Imperatoris feria, V tertie auri libras VI. idus septembris, era ira discomunicatus M. LX. cum Facta scriptura III, C, ista regnante Anfonsus Legione, et Comité Garsea in Castella et in Asturias. Et ego Donna Aylo hoc testamentum que fieri elegi, volui et legente cognomanu mea + roborabi coram testes Sonna presbiter et Ermigildus hic testes sumus et manus nostras -\--\- roborobimus. vi et : El P. Sota (Crónica, pág. 645) publicó esta escritura. — Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXV. 85 LXV Jueves 27 de diciembre de 1128. r EN TONNANES «• Sub nomine. Ego Gutierre Petriz Christi et uxor mea Oria, ut non per metum ñeque per turbatu sensu sed pro expontanea nostra volúntate placuit nobis ut vindivimus ad Martinus abba sedis tibi Sánete Iuliane nostra hereditate que habemus Tonnanes cum tione in ratione in omni medietate illa illo mea pumares, in illo cum sua II quantum et ecclesia Oria iure die de iure nostro inter egressum, fiat in sub uno valente D et solidos bene complacuit, inter nobis Tonnanes pro et in iure iuriíicare, ut de tibi 13 et nos negotium emptionis stabile per semper. homo, quicquid fieri voluerit, quisquís ille fuerit qui talia comiserit quomodo, ad Imperatoris tertie pariet auri libras carta die nota V. a feria, regnante Rex Adefonso uxor mea in stras \~ in et in aliquis infringere pariet istud auri libras III et 23 V, in simile tale loco. Facta VI kalendas ianuarii Toleto cum » tamen Si quis nostra scriptura qui in hac carta resonat duplatum vel triplatum et in adfirmavi- el minime credimus, tam nos quam extranea hac de odie Martinus traditum atque confirmatum, ex nostra proienies vel -| cum sua uno cauallo pro colore morciello, in ipsa villa sit regula Sancta Iuliana aliquis 10 Martinus abba debitum non remansit pro daré nec ad vobis Gutierre mus aquis in pertinet in montes, in Martinus abba per ipsa hereditate tibi bobes de quinqué, quinqué modios tibi hereditate ab ad uxor mea Oria per- que dicunt Pellar rio nostrum precium complitum, quod ad et 5 integritate et ab omni integritate vindivimus per que fontes, exitus et regressus divisa et que vocitant in defesas, felgarios, sernas, pratis, pascuis, molino de sedicas molinarum accepimus precio de cum sua sua ecclesia et quantum ad mihi Gutierre ratione in aquarum, vel sexma portione ab omni cum monasterio integritate tinet in térras, et et illa in villa que ad nos pertinent sexma por- totas suas divisas , era M. C. L. XVI, Legione. Et ego Gutierre et hanc carta que facimus legendo audivimus manus noroboravimus coram sumus manus nostras -\- -(- testis Michael et Petrus hic roboravimus, Michael notuit. testis 30 Cartulario de Santillana del Mar. 86 — Núm. LXVI. LXVI Viernes ' - 1 Sub t 11 de agosto de 1122. MONASTERIO DE SANTA MARÍA E'N TRECENO " Christi nomine individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et presbiteris et diaconibus atque omni propulo christiano tibus et regule sánete consistentibus. Ideo Deum timen- ego Pelagio Assuriz et uxor mea Oro pactum vel testamentum tradictionis facimus Sánete et Deo fecimus corpus stro Petrus in villa Trecennio, et ad animas nostras tradimus et suo terrefundus en tri quorum regule Sánete Marie Virginis vel et que ibidem recondite sunt et tibi reliquie 5 abbati no- uno pumare cum Trecennio en certissimo loco en Sancti Pe- villa per termino de Iohannes Petriz, secundo termino de Sancti Petri, termino pro tertio illo rio de la Tavierna, quantu terminu per ñera antiqua, infra ipsos quatuor terminus ipsa térra ab omni intégrate usque fera, abba Petrus ego Pelagio et ipso pumare ad mas nostras et pro animabus de parentorum nostrorum litiz et quod fieri damus minime credibus tum nos quam aliquis ex nostra proienies ille descomunicatus usque Abirone cum Symone libras et notu VI. a et in maledictus et septimam generationem cum Datam et Mago el Nerone et sit luda Domini traditore hac carta resonat duplatum vel triplatum ad Imperatoris feria, III que fecimus volumus roboravimus coram tertie pariet libras V.'. idus augusti, era fonsus Pampolonense -(- -j- fuerit qui talia comiserit, aut qui regula qui hoc fecerit, in primis in 15 gu cum angelis eius luat in inferno interiore et super inde pariet quod III, Annaya Vel- finem seculi. Si quis tamen ista infringere tentaverit, istud Oro damus ad regula Sánete Marie pro ani- pumare usque ipso vel extranea, quisquís diabolo et in certe 10 finem seculi, ut abeatis ex inde in fratribus et presbiteris tolerationem, et tibi illa iti- cum sua pomí- in Castella. et legenter cum auri Facta carta die M. C. LX, regnante Rex AdeOro in hac carta Et ego Pelagio et audivimus manus nostras testes. Citi Villiti hic testes roboravimus, Michael notavit. -+- + sumus manus nostras 25 Cartulario de Santillana del Mar. — núm. LXVII. LXVII Viernes 7 de ff- mayo de 1088. SENTENCIA SOBRE LA IGLESIA DE SAN PEDRO 48 ! DE MESIECOS presenctia de Salvator Iohannes et de Petro In Monio Didaz de Martino Annayaz et et bonorum ominum de aliorum multuruní Annayaz concilio de Afleca facta fuit intencio inter nos iam nominati. Et tu Michael Flainez per de Sancto Petro de Villanova sia in certissimo Mesiecos. Et dicebas tu Michael Flainiz quod Petro que fuerat de Comiti Gonsalvo Froilaz casas que abuerat quod posuerat cum illa tale eccle- ¡psa ecclesia cum ea cuín ipsas et ipsas casas a regula Sancta Iuliaet audacia diaboli 10 fallada qui est pater mentiarum, et aprendimus iuditium in et iuditium quomodo nominatum que in tempore, Anfonsus iurases tu Michael Flainez Salvator Iohannes que el cum Comité Gongalvo Froilaz posuerat ipsa ecclesia iam dicta a Sancta Iuliana. Et nos iam dictos omines de concilio de Sancto Petro agnovimus vimus " ecclesia de Sancto illa et posuit predictum locum quod vocant Castaniare ponte de Capecone de Vermudo Rodriz Rex, illa locum qui vocitant nos respondimus vox nostra cum superbia na, et et in de et de Pelagio Petriz vel de que tenebas iusticia tu Michael Flaniz, in veritate et et 15 cogno- non fecimus tibi iurare et dimissimus ipsa ecclesia libera et absoluta in sécula secu- lorum. Amen. Si quis tamen aliquis ad disrumpendum venerit vel venerimus nos qui hanc persulutionem nominati sumus aut posteritas nostras qui divulcaverit iuditio aut contemptor 2> suscitaverit, aut quomodo pariet ipsa ecclesia duplata cum suos cum sua prestancia, vel triplata cum auri libras VIII, et ad Imperatoris tertie CCCC, solidos pariet. Facta carta persolutionem qui talia comisserit dextros ista die et quod erit notum in Legione Rex Anfonsus dictis in VI. a feria, nonas magias, era M. C. XXVI, et Castella hac solbutione que fecimus nus nostras -\- -f- atque et in Toletola. Et nos iam et de ma- Citi Velliti testes sumus legendo audivimus roboravimus coram testes ->•""> Cartulario de Santillana del Mar. et legendo audivimus — Núm. LXVIII. de nianiis nostras et — ¡- ~\ roboravimus, Mi- chael notuit año 1088 (bisiesto) fué domingo, o sábado, según que aumento al mes de febrero o después del día 7 de mayo. año 1087 se cumple la condición de ser viernes el día 7 de mayo. mayo El día 7 de agreguemos En el el del día de LXVIII Martes 22 de agosto de 1105. :'••*»: Sub (?) UNIÓN DE LA IGLESIA DE TRECENO Christi nomine et individué Trinitatis Patris videlicet et Filii numquam finienda sécula seculorum. Amen. Ideo ego Hecta Rodriz una cum filio meo Rodrigo Hectaz pactum vel testamentum facimus Deo et regula Sánete Marie Virginis et ad tibi abbati Petro de uno solare cum casas et con orreos et cum toto suo edifitio que habemus in territounus et Spiritus Sancti, qui rio admirabilis extad per de Trecenio certissimo loco en na ferrane de monte tus et regressus illo et in fonte ab omni en Aquigare nostro pumare térras et puntares, exi- integritate et ratione in puteo cu suo solare ibidem en Trecenio ditate, 5 en Vegas et cum suo mea here- terrefundus en Sancto io cum sua pumifera nostra portione, et en na vega pumare cum suo terrefundus ab omni integritate Stepliano una térra de Bovalle nostro cum quantum ad nos pertinet in villa Trecenio. Sic tradimus ego Hecta Rodriz una cum filio meo Rodrigo Hectaz Deo et ad regula Sánete Iuliane et Sánete Marie nullus ad layeale ordo ausus et ad tibi non sedeat Sánete Iuliane abeat inde tolerationem et remissionem. Amen. Si quis tamen quod abbati nostro Petrus, ut nos de peccatis ante fiere Deum minime credimus, tam nos quam aliquis ex nostra proienies vel extranea hac nostra ptura infringere temptaverit quisquís primis sit maledictus cum Datam Domini et cum Mago in et séptima generatione Nerone, et diabolo et angelis eius luat penas super inde pariet istud quod scri- fuerit qui talia comisserit in excomunicatus usque Abirone cum Symone traditore interiore, et et illi ls daré, sed ad servos Dei et in cum luda in inferno hac carta resonat dupla- 20 Cartulario de Santillana del Mar.- Núm. LXIX. tum vel triplatum cum auri libras V.' et ad Imperatoris tertie pariet a auri libras VII. Facta regula testamenti die notu das septembris, era M. C. XIII, Rodrigo in regnante Rex Adefonso nus nostras En esta — -| carta, j- roboravimus coram testes nostras -\- en feria I Legione filio meo como en -f- Citi Velliti hic testes la LXII, creemos que debe enmendarse tampoco el rey Alfonso había conquistado a Toledo. Suponiendo que la X tenga el rasgo para valer 40, 105, in cum 30 roboravimus, Michael notavit. tes 22 de agosto de 1075), pues en este año no fué martes 1 25 XI kalen- hac regula que fecimus volumus legendo audivimus ma- sumus manus año feria, 111. Toleróla, et in Castella, et ego Hecta Rodriz una et in 89 el la fecha (mar- 22 de agosto, ni diría era MCX'-III, comenzado o sea sr> año (domingo), y hacía ya veinte años que Alfonso VI había conquistado en el cual fué martes el día 22 de agosto, por haber el a Toledo. LXIX Sin arlo (1111 a 1157). <'• HERMANDAD Y DONACIÓN EN CABUÉRNIGA l!) - Sub Filii et Christi nomine individué Trinitatis Patris videlicet et et Spiritus Sancti qui unus est admirabilis extad per numquam Amen. Ego Martin Vermudez una cum uxor mea Maria pactum vel testamentum facimus Deo et regule finienda seculorum sécula. Sánete Iuliane Virginis tradimus nos medipsos en Alfoz de Chaornega et ad tibi abbati Donno Martino, in primis cum quantum abemus et damus nostras casas in 5 loco pronominato en Varcenilas de suso que comparavimus de meo avere, concedimus illo cum casas, et orreos, abdegas, tectis, pratis, pascuis, padulibus exitus vel regressitus et térras et cum suos aquaductiles pumares de monte et per suis terminis in fonte ab omni et locis antiquis lo integritate, et in alio Masón ubi dicitur Quintanila damus nostras casas cum cum totas suas hereditates et per totis suis terminis de monte in fonte ubique potueritis invenire ab omne integritate. Et ego Martinus simul cum matre mea Donna Maiore damus in alio loco in territorio de Campo in illa villa de Sotu nostras hereditates loco en na suis tectis et et de nostros iermanos, que abemus de parentum nostrorum nostras comparationes, que tenemus et uirificamus, damus et de illo de 15 Cartulario de Santillana del Mar. 90 monte in fonte ab omni integritate. Sic — Núm. tradimus atque concedimus ego Martin Vermudez una cum uxor mea Maria Maiore corpus et animas lxx. mea Mater Donna et quantum que superius resonat Deo et post parte regule Sánete Iuliane et ad tibi abbas Martinus ai et ad ser- et Dei qui ibidem serviunt diebus ac noctibus, ut inde abeat tole- vis rationem, et nos ante Deum Esta carta es del siglo remissionem. xii (1111 a 1157), de tiempo de alguno de los dos 23 abades llamados Martín. LXX Viernes 31 de marzo de 1113. UNIÓN DEL MONASTERIO DE SAN FELICES DE CAOBRECES [t49vto.i Sub Christi et Spiritus nomine et individué Trinitatis Patris videlicet et Sancti qui unus et admirabilis extad per numquam Filii finienda seculorum sécula. Amen. Ecce nos omnes eredes nominati Pelagio Godestioz et uxor eius Donna Mayore, damus atque concedimus una cum nostros eredes Deo tibi Martinus abba una cum et regula Sánete Iuliane Virginis et ad ac noctibus concedimus per anime nostre et per rum nostrorum nostro monasterio Sancti Chaoprices. Damus illo cum animarum parento- Felicis, qui est situ in villa totas suas ereditates que pertinent ad Luanna ipso monasterio et per suis terminis et per termino de terminu de penna Chamin et per terminu de Arciletu, penna del Mare, nos meos et parentes, et ego Godestioz et destioz, et Damus ipsa nostra parte et de Nunno Veilaz et illo que fuit Munio Citiz et Nun Didaz, illo et per per filios et illo filios de Godestio que fuit illo et de Guntsalvo Petriz, Nun Goet atque concedimus sicut superius resonat pro suis terminis et suis prestantijs, exitus vel regressitus de monte in fonte, 15 de Monnio ego Oro mugier de Martin Annayaz do ipsa mea parte de meos germanos, damus 10 illa del Pinu et de Michael Iohannes Michael Godestioz medietate de Didaz, Cit Annayaz et omnes eredes nominati Pelagio Godestioz uxor eius Donna Maiore. Oviecho Gutiérrez 5 clericorum qui ibidem serviunt diebus ubique potueritis invenire, quia ad ipso monasterio 20 — — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. pertinet ab nati Deo omni et tradimus nos omnes integritate. Sic regule Sánete Iuliane et ad non sedeat nullus ad laicale ordo ausus inde abeant tolerationem, et nos ante Amen. nostris. Si quis aliquis tibi in 91 unum nomi- abba nostro Martino, ut daré, sed ad servos Dei, ut Deum remissionem de peccatis tam nos quam qui talia comiserit, filiis aut neptis, aut de subrogata nostra persona, maledictus sit et excomunicatus et super inde pariet ipso monasterio, sicut superius resonat, duplato vel triplato in simile tale loco cum Iuliane cum omni suo ornamento auri libras et scriptura ista firmis era aprilis, omnes duas ad Imperator et C. LI, imperante quatuor, tertie auri libras Facta scriptura die VI. a fiat. Rex Adefonsus -j roboravimus coram testes \- de manus nostras — in feria, II kalendas Legione. Et nos Citi Veliti hic testes Gostioz, D.° Monnioz, G.° Petriz, Pedro Didaz, Michael Petrus Cidiz, Martin manus sumus Martiniz, Gómez, Didago Martiniz, Martin Ferro, G.° Martiniz, Petrus Martiniz, Petrus Moro, Petrus Alfonso, Iohannes Petriz, Michael Nunniz, Petrus El año 1113 y no viernes, comenzó por como 35 roboravimus: Donna Maiore, Gostio (- -j 30 post regule Sánete qui hanc scripturam fecimus legenter audivimus et de nostras et M. 25 homo, qui hunc factum nostrum quem nos iam nominatos fecimus disrumpere que- vel scriptura ista sierit tamen LXXI. feria Petriz, G.° Alfonso, et IV (miércoles); el dia 31 de jo suos iermanos. marzo fué lunes, dice esta carta. LXXI Miércoles 15 de febrero de 1098. UNIÓN DEL MONASTERIO DE SANTA MARÍA DE TRECENO (f.sovto.j Sub Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbiteris et diaconibus atque omni populo christiano Deum squita timentibus et regule sánete consistentibus. Ideo ego Bela- pactum vel testamentum tradictionis fació Deo et Sancta na Virginis vel quorum reliquie qui ibidem sunt recondite Planes, et ad tibi abbati meo Iulia- in villa Petrus trado vel concedo ego supradicta 5 Cartulario de Santillana del Mar. 02 Belasquita Donna corpus et — Núm. LXXII. anima mea simul cum meo monasterio proprio Sancta Maria de Trecenio ex integrum offero Deo cum Sancta Iuliana, simul et illa hereditate, Assur Gunsalvez, que comparavi ego Belasquita Bovalle de monte meo proprio ditate Capecone, ab omni in fonte monasterio, in integritate, et dedi pro ipsa here- w que vocitant Sancto Iohanne de quomodo illo et monasterio illo abeat per regula ista finem seculi, ut habeant ex inde fratribus vel presbiteris tolerationem, et Deum de Donno Salinas et in Sancta Maria, ut de hodie die firmiter Sancta Iuliana usque regula fació fuit in trado ista hereditate sic et que r. ego Belasquita de peccatis meis ante remissionem. Si quis tamen aliquis homo quod fieri minime credo, ego Belasquita aut aliquis ex proienie mea, quisquís fuerit qui hunc pactum inrumpere voluerit, in primis descendat super ira Dei omnipotentis, pena duplatu vet triplatu cias, era Toleto M. . excomunicatus permaneat, cum auri libras Facta carta C. XV año 1038 comenzó en in in tertie pariet Legione feci et in legen- Velliti hic testes roboravimus, Michael notuit. (- feria VI (viernes); el día 15 de febrero no fué miér- dice esta carta, sino limes. LXXII Miércoles 15 de febrero de 1116. f "' EN HELGUERA Sub Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbiteris et diachonibus atque omni populo christiano Deum timentibus Donna pactum et regule sánete consistentibus. Ideo ego Cete et vel testamentum tradictionis fació sicut regule Sancta Iuliana Virginis vel sunt recondite in villa Planes et ad quorum tibi abbati 20 Iuliana kalendas mar- hac regula que roboravi coram testes Citi — como feria, eum pro temporali ad Imperatoris et ego Belasquita manu mea -fsumus manus nostras -j El III, a regula die IV. et XXXVI, regnante Rex Adefonsus et in Castella. Et ter audivi et coles, et nomine diabolicus post parte regula Sancta pariet ipse auri libras V. e et reliquie et fecit Deo qui ibidem meo Martinus trado 23 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXXII. 93 et concedo ego supradicta Cete Donna corpus et anima mea simul cum medietate de meo solare dono ad filia mea, et sedeat semper de Sancta Iuliana cum suo solare medio et si noluerit sedere de Sancta Iuliana, ego integrum concedo casas et orreos, térras et ad Sancta Iuliana w et ofero pumares, torcularia, curtes, cupas, monte pascuis, pandulibus, felgarias, exitus et regressus de cum quantumque ad ipsum obtineatis post parte de regula Sancta Iuliana ut habeatis minime credo, Cete aut homo, aut luerit, in Amen. primis descendat super cum luda Si quis aliquis regi vel potestas qui celestis, et usque tamen aliquis eum ira meum et homo, quod libet inrumpere vo- Dei omnipotentis, et rufea 20 et pro temporali pena pariet ipse nomine diabolicus qui conatus inrumpere duplatum vel triplatum, quantum ausus cum auri libras II, s post parte Imperatoris tertie pariet auri libras V. e et scriptura testamenti ipsius non rumpetur, sed perpetuum viviturum. Factus IIII. a feria, XV firmis et stabilis permaneat in vel scriptus est testamentus istius die kalendas marcias, era M. C. L. IIII, regnante Regina Donna Urracha in Legione et in Toleto atque Castella, et ego Cete Donna in hac regula que feci volui, legendo audivi manum meam -\roboravi coram testes Citi Velliti, hic testes sumus manus nostras -f- is ego de excomunicatus permaneat ad sacro sancta comunione, comisserit post parte regula Sancta Iuliana fuerit et ex proienie mea, aut aliquis hunc factum illo finem seculi, traditore habeat partione in inferno inferiore, ubi nulla est remissione talia in ex inde fratribus vel presbiteris tolerationem, peccatis meis remissionem. et integritate in prenominata, id est Felguera, ut de hodie die firmiter villa fieri omni solare pertinet ab pratis, in fonte -\- ¡w roboravimus, Michael notuit. El año bisiesto 1116 comenzó en feria VII (sábado), y el día 15 de febrero fué martes, y no miércoles, como leemos en este documento. Es de creer que escí ia biera el amanuense 1111 a feria en vez de III feria. 35 94 Cartulario de Santillana del Mar.— Núms. LXXIII y LXXlV. LXXIII Sin año (1056). [HELGUERA] si vto.] • (?) Et sub inde facimus captum Iuliana Petriz con meo marito Mar- Castellano a vos abbate D" Antolino, et ad vos séniores Sánete tin Iuliane trado isto Iuliana con meo medio solare de Felgera de Cete Donna ad Sancta foro V fogatas I carnero, et alio medio solare que es de Sancta Illana quel tenga en préstamo et non fació alio foro, nin erecha nin pedido, nin sayone que non entre en suo solare, et si abbate de Sancta Iuliana fació contraria quel saque de foro que non quería enderezase, vadean con mea hereditate ab la media, siera et alia media remanesca en Sancta remanesca toda la infetriam con Iuliana. Et hereditate en Sancta Iuliana et sim ir qui- non fagan nulla contraria. En la carta VIII, del año 1056, figura el abad Antolino, como en esta LXXIII; de modo que ambas deben ser de la misma época. LXXIV Sin año. rn 'i In illa IGLESIA Dei nomine DE SAN PEDRO DE PADILLA DE SUSO et eius gratia ego Philip Monioz do concedo et ecclesia Sancti Petri de Padiella de suso cuín suo orto et suos exitus una pars illa et suas entradas, et do una térra en cabo de et Menee aquas vierten, della, et della pars assi in de carrera de Padiella de iuso, et a multis locis, et de alia pars térra de Sancti Iohannis de Raigedo tum abeo cum villa como Padiella térras, vineas. las de una serna en Val de et de quan- Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXV. 95 LXXY Sábado 18 de mayo de [ fM Sub 1127. COMPRA DE HACIENDA EN ARCE l Christe nomine Ego Roderico Gun- individué Trinitatis. et non per inetum ñeque perturbatum sensum, sed spontanea mea volúntate trado atque concedo Deo et regula Sánete luliane illa mea hereditate de Arce con casas et orreos et con quan- disalviz Comes, tum mihi pertinet ab omni integritate per quantum accepi precio ibi ut decem marcos de de plata tibi luliane et de vestra congregatione pretium et cum sua tota hereditate que potueritis invenire ab omni iusta mus inter fuit de Petro Didaz de monte in fonte ubi- Et est ipsa hereditate integritate. Sánete Marie de Arce certissimo loco homo io Solerana. Et afirma- in nos negotium contemptionis stabile permaneat semper. quis aliquis rit quantum nobis bene complacuit, datum pro ipso solare de Arce que cuín sua divisa, et 5 abbas Donnus Martinus sedis Sánete Si qui contra hunc factum nostrum inrumpere volue- qui talia comiserit quomodo duplatum vel triplatum pariet istud qui in hac carta resonat in simile tale loco cum auri libras MI." et ad 15 Imperatoris tertie pariet VI libras auii. Facta carta die notu sabbato, XV kalendas iunias, era M. a C. a LX. a V. a regnante Rex Adfon, sus neptis, Adefonsus Regis Principis Castella. Et vi ego Roderico Comes manu mea + roboravi coram sumus manus nostras — -] \- in in Legione hac carta que testis, et in feci Toleto et in legendo audi- Petrus et Iohannes hic testes roboravimus, Roderico Gundisalviz 20 + confirmo, Roderico Petriz -f confirmo, García Ferrandiz -)- confirmo, Godestio Petriz -f confirmo, Alvaro Iulanez -\- confirmo, Al- varo Petriz -f confirmo, Michael notuit. El año 1127 comenzó en sábado o feria VII; el día 18 de mayo fué miércoles, y no Silbado, como dice el documento. Esta escritura fué publicada por el P. Sota (Crónica, pág. 6G4). 23 % Cartulario de SantillaNa del Mar.-Núm. LXXvi. LXXYÍ Lunes 28 de febrero de 1026. en PUENTE CERCA SANT FAGUND r.52vto.] In mea Dei nomine. Ego Eugenia placuit mihi pro expontanea volúntate et vindivi propria mea tibi que térra Iohannes abbate Sancta Iuliana et eeclesia de Bila Quintiüani, locum que dicen est audito Colinella iusta terminu de Sancti Facundi et de atia pars filios de Citi Onnaz, filios sic vendivit e'go et accepit id est de neptis Quirini et in alia parte de Iohannes Sonnaz, et Eugenia ad usque tibi ego Eugenia pretio de bobe albo pro suo colore in el fige ad terminu de monte. Intra ipsis terminis Iohann'es abba ipsa térra integra, tibi Iohannes abba pro ipsa et cibaria in térra sub uno pretio XII mar- cos ad precio de civaria, ipso precio que mihi pertinet, Eugenia bene complacuit, et afirmamus inter nos mercatum vel negotium iusta missimum nia aut usque et stabile filiis in finem seculi, meis aut eredes meis aut quislibet de subrogata que persona qui ad Sancta Iuliana per ipsas térras in tibi homo vel de regule Sánete Iuliane, mea pariemus ad parte de tibi si ad Comité alios L. a Rex Adefonsus a 11. in de ipsa Iohannes tibi quomodo ego Eugenia aut pars cum solidos XXX. a solidos parie ipse nomine diabolicus qui scrip- tura ista inrumpere quesierit, et post hec scriptura ista die indi- non fuerimus Iohannes appa vel de regule Sánete Iuliane ipsa térra et ipso pretio duplatu vel triplatu et ad iuditio petire voluerit, vel térra in iuditio autorigare vel vindicare post parte abba vel asertoris Iohannes aut pars eeclesia ego Eugenia aut pars mea cio compulsaverit, et fir- omine, ego Euge- et sic feria, II." Legione, Eugenia vindictionis roboravi coram testes. istius nemine rumpatur. Facta kalendas marcias, era M. et que Comité Qarseani feci in legente audivi a L. a XIIII. Castella. a , Ego manu mea -f- Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXXVII. 97 LXXVÍI Viernes <<- (?) 9 de septiembre de 1025. EN CAOBRECES Sub Christi nomine et individué Trinitatis, licet indignum timore compunctum, ego Petrus qui sum dive metnorie parentorum nostrorum, patre meo Braolio et matre mea Godina, et ego Petrus pactum testamentum tradictionis fació Deo vel ad tibi Iohannes abbati diem iuditii et regula Sancta luliana et timendo portas pro remedio anime et paradisi introiendo, ut mee inferni et de evadendo abiis vel .-> de mea cum suo parentibus meis, ut tradare vel concederé ad ipsis locis sanctis ancilla nomine Gotina cum suas filias Fanni et Albaro tam de ieculio et sua hereditate infra términos de villa Caoprices, suo laborato quam illo de suo comparare, trado atque concedo ubi et potueritis invenire et illa sua iermana lusta ibidem confirmo, sicut sonat, ut nullus sit homo in in omni rem mentó resonat et vel sua hereditate de de odie die ipsa Gotina qui mihi Petru vel de et nostro testamento re- qui ex inde ad layeale parte reducere pre- sumat, sed data vel confirmata ipsa Gotina portione ío portione de ipsa hereditate que habet filiis et cum lusta, filiis que et filiis suit de heredibus meis fiat suis et sua nostro testa- in de meo is iure, soluta et exita post iure ecclesie Sánete Iuliane vel fratribus earum fiat missa et data vel confirmata, ut ego Petru vel parentibus meis, inde ante Deum mercis perveniat. Et vobis Iohannes abbate et ecclesie Sánete Iuliane abeatis confirmationem de ipsa muliere tate que superius resonat per ipsius usque venerit a in cum filiis vel testum et scripture vel testamenti finem seculi. Si quis tamen quod disrumpendum aut ego Petru aut filii fieri minime credo, mei aut heredibus meis aut proienie mea, aut regia vel potestas, aut nomine potentissimus, qui hunc facrum meum descendat super eum maneat ad fidem Christi, et dapnatione talia et ira 20 et heredi- a disrumpendum venerit, in 23 primis Dei Omnipotentis, et excomunicatus per- cum luda traditore habeat parte in eterna pro temporali pena pariet ipse nomine diabolicus qui comiserit post parte ipsius regule Sánete Iuliane auri libras V. e aj — et post parte Imperatoris meriti istius firmis V tertie alias auri libras V. et -\- nostras a Comité Garseani hoc testamento mea LX. a in -f- -f~ et scriptura testa- in Castella et in Asturias, et ego Petru roboravimus, Benoralistar, et feria, regnante Rex Adfonsus , manu manus Roderico Nunniz, et An- isto qui iussit faceré et legenter audivi et Annaya Sauariquiz presentías, presentes fuimus et roboravimus, Iohannes En a 111. roboravi, Iohannes Roderico hic testes naya Lobatonis, LXXVIII. permaneat. Factum testamentum istud die VI idus septembris, era M. Legione in — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. 98 et et Nunno sumus et Albariz, in nostras confirmamus manus nostras -| \- scripsit. año 1025 el dia 9 de septiembre fué jueves (feria V), y no viernes, como documento. En el año 1026 se verificó que el día 9 de septiembre fué viernes; puede, pues, creerse que se olvidó la transcripción de una I en la era. dice el el LXXVIII Jueves f f- nomine individué Christi et christiano fidelissimo, Deum stentibus, et Trinitatis, ómnibus episcopis, vel diachonibus, clericis atque omni populo abbatibus, presbiteris diem 9 de febrero de 1025. EN IGOLLO 54 -i Sub (?) timentibus et ego quidem Donna Eylo, licet regule sánete consi- in indigna, timore compuncto, timendo et ianuam paradisi introyendo, sic per me quam meo Velliti Monioz, pactum vel testamentum tradictionis ad Deo et ad regula Sancta Iuliana, et ad tibi Iohannis de illas iuditii de viro fació casas, que sunt Egollo de Camargo, casas, curtes, sive cupas, villa cum omni pomífera, que comparavimus de Obieco Monioz, vel que edificare potuimus per terminu de neptis Cecji, et per illa carrera antiqua, que discurrit ad villa torcularia, sive térras et hereditates Egollo, et per terminu de discurrit ad monte maiore, et Cecji et illa et ad mere de omines de Egollo ripas, et penna de Miratorio terminu de et revertit pumare cum suo terrefundus Egollo, et terminu de Nunno et et et Nunno per via que et per coba ad terminu de neptis per terminu de omines de terminu de Sancta Cruz. Et terminu Cartulario de ¿antillanU del Mar. de Ciego et per via et terminu illa — Núm. de Ulalio LXXIX. elude et 90 fonte cuín illa pumare in mere de Coto, ubi dicent Felgario, per terminu de Ci tí Martiniz et suos felgarios, loco ubi dicent Caudelio, et alio et est in de Donna Iuliana cuín suos salices vel sepes, et molino rivo de in 23 Vezaniella, vel ubi potueritis invenire de ipsa hereditate, tune abeatis firmiter post parte illo de regula Sancta Iuliana ut nullus homo homo sit qui ad laicale parte reducere presumat. Si quis tamen aliquis ex proienie mea vel estranea, qui hunc testamentu vel scriptura disrumpere voluerit, eum et pena pariet ipse primis in ira excomunicatus permaneat de homo ista Dei Omnipotentis descendat super fide Christi, et >:, pro temporali diabolicus, qui talia comisserit, post parte de regula Sancta Iuliana ipsa hereditate duplata cuín C solidos, et post parte Imperatoris tertie auri libras VI, et scriptura testamenti istius firmis permaneat. Factus et scriptus testamentus iste die V. M. V.° idus februarius, era ne, et in Comité Garsea hoc testamento a et manus nostras La carta LX1V — -| (ful. aquélla se dice que el in Castella et in Asturias. facto legenter audivi et j- así, 9 de septiembre de 1025 era jueves, sino que fué feria III feria, sumus la 33 LXXVIII. En como en realidad 9 de febrero de 1025 fué jueves, y (martes). LXXIX Miércoles (?) 15 de febrero de 1023. EN AVILLOS, EN VILLAQUINTILAN, EN LAÑES, ET EN POLANCO ET EN BARREDA [f.5ivto.] E' Sub Christi nomine abbatibus, presbiteris Deum timentibus facimus Deo et et et et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, diaconibus atque omni populo christiano, regule sánete consistentibus facimus sicut et regula Sancta Iuliana Virginis vel qui ibidem recondite sunt in villa Planes, et a 30 Leo- et scripsit. 46 del Libro de Regla) es casi igual a el a in Ego Donna Eylo mano mea coram presbiter et Ermegildus hic testes roboravimus, Iohannes sucedió; en esta carta LXXVIII se dice que no fué Rex Adfonso me Sonna testes -f- roboravi, LXIII, et regnante quorum tibi reliquie abbati nostro Cartulario de Santillana del Mar. 100 lohannes tradimus corpus fara pumares, casas et movile lia, e't concedimus nos supradictus Arvidio et animas nostras et — Núm. LXXIX et cum simul Gola- et nostra facúltate, térras torculada, curtes, cupas, res et anima- et orreos, quan inmovile, vestimenta, pratis, pascuis, lictuaria, et padulibus, silbas vel felgaria, et tota genera arborum, ómnibus omnia quantumque visus sumus abere usque ad minima cum galina, et id Polanco et in nostras hereditates in villas preno- Varrada, vel ubique potueritis invenire des odie firmi- de regula Sancta Iuliana usque ter illo obtineatis post parte seculi, ut habeatis tamen, quod fara aut aüquis et Golafara de peccatis nostris remissionem. minime credo, ego Arvidio aut ego Gola- fieri quesierit, in primis ira et rufea celestis, et sanctam comunionem, cum luda et Dei Omnipotentis deseen- homine diabolicus, qui Iuliana quantum ausus platum cum talia fuerit traditore habeat portione in in- istius in conatus inrumpere, duplatum vel die IV feria, fieri nostras El no -f- -f- et legente testis, Citis et et 25 feria IV (miércoles), sino números romanos, transcribiría el III et L. X. in I, Ca- so ego Golafara testamentum audivimus manus nostras testes sumus et -f- -\- manus et scripsit. (martes); feria firmis et sta- Comité Garsea Sancis Monioz roboravimus, lohannes año 1023 comenzó en fué feria tri- vel scriptus est testa- kalendas martius, era M. ego Arvidio iussimus roboravimus coram XV Legione in stella et in Asturias. Et que non rumpetur sed perpetuum viviturum. Factus regnante Rex Adfonso ipsius, pariet solidos C, et post parte Imperatoris tertie pariet auri permaneat mentus pena comisserit, post parte regula Sancta libras VI, scriptura testamenti istius bilis a> excomunicatus permaneat ad sacro ferno inferiore, ubi nulla est remissione, et pro temporali ipse 15 et ex proie nostra aut Regi vel potestas, qui hunc factum nostrum inrumpere eum finem in ex inde fratribus vel monachis tolerationem nos supradictus Arvidio dat super 10 deinceps ganare potuerimus est in Obilios et in villa Quintilliani, et in Flanes, et in minatas Si quis et el día 15 de febrero de dicho año VI (viernes). Dada amanuense uno por otro. la semejanza de los as — NÚM. LXXX. Cartulario de Santillana del Mar. LXXX Sábado 26 de febrero de 1026. '• f EN ONGAYO •»: Sub nomine. Ego Christi mee dio anime sive de uxor testamentum tradictionis et ad tibi cedit mea introiendo, proinde tradidit ego Citi vel con- ad ipso loco, casas, orreos, cupas, in villa fundata est in que ego 5 pumares, vineas, vel térras, comparavi de Qieco Citi et Ongayo, ubi ipsa ecclesia Sancti Christo- Rocatiellas, et alias comparationes ibidem villa Ongayo, sive de Ciego minum ad regula Sancta Iuliana, et et paradisi de Oolafara integra in Deum Iohannes, diem iudicii timendo, portas inferni tótis fructibus ipsa medietate, fori Trinitatis propter reme- Arvidio, ego Citi Petriz pactum vel ad fecit estis ut meo abbate evadendo, nomine Sánete Citi Petriz in Sanctus his audituri et Filius et Spiritus Pater et de Golafara, quomodo de w aliorum ho- ipsas comparationes et ipsa medietate de Ciego et de Oolafara ad omni integritate, in térras, tum quam etiam et pumares, aquarum bus, in fontibus, in aquis indiscultum, edificio, felgarios, in ve! in sedicas cum auditum monti- molinarum, incul- ingressionis vel regres- nomine Sánete sionis sue abeatis etteneatis ipsa ereditate in ts Iuliane per hac scriptura testamenti usque in finem seculi. Si quis tamen ego Citi Petriz aut filiis meis, aut heredibus de ipsas comparationes aut propinquis hac extrañéis aut quibuslibet meum inrumpere vel evacuare temptaverit potentis descendat super eum et homo in discomunicatus sanguinis Domini nostri Iesuchristi, et qui hunc factum primis ira Dei fiat cum luda riet nomine diabolicus, qui omine, qui scripturam pos parte Comitis pariet pa- sabbato, in IIII *> alias libras VI, ipse istam inrumpere quesierit, et post nemine rumpatur. Facía scriptura testamenti sub die Rex dapna secu- talia comiserit, voluerit, post parte regula Sancta Iuliana vel servientibus sanctorum eius pariet auri libras VI, et 20 et traditore habeat parte habeat parte (sic), in eterna dampnatione, et pro laria pariet ipse Omni- ad corpus kalendas marcias, era M. Legione, Comité Garseani in et tempore quod L. XIIII, erit die regnante Adefonsus Castella, et ego Citi Petriz in so Cartulario de Santillana del Mar. iuris ecclesia hac testamentum nea , _j_ riostras Petrus et — LXXXI. legenter audivi feci volui Pascuale roboravimus. Nos |- -| Gondisalvo nostro confirmamus -f- Núm. manu roboravi coram testes, Albaro et Iohannes hic testes sunius manus uno que — et Albaro, et et Gondisalvo totus et in et filii Ozizia uno sumus Arderico qui Goma et roboravimus. Annaya -\- Albaro preses (¿presentes?) fuimus, roboravimus, Ermigildo et facturo patre et et in scripsit. LXXXI Viernes 10 de f mayo de 1062. MUGER OBED1ENCIARIA POR DELITO •-' a Die VI. VI idus magias, era M. C. feria, Pelagus ante Feles Reveliz, qui ante Petru iudex et Gundisalviz, et de Petru Donniz, est Albaris, et et in presentía de Didaco Gundisalvo sayone, Nunno Roderici, et de Martino Salvatoris, et de de et Citi Petriz, et E'cta Adfonso, et de Flabio Flaginiz et de Petrus Petri, et ante concilio de Nunno de Gundisalvo Vincentiz, et corum in maiorinu de de orones presentes de ipso concilio vel alioruro bonorum hominum plurimum de concilio, ego Feles Petru et Gundisalvo facimus tibi Félix cautu cautione vel securitatis de mulier nomine Gatea quia sic te miscuisti tu Gatea curo viro fur, et non cognovisti eum et non manifestasti ad manifestu et tu Gatea tale factu, et non abuit unde paria ego Gatea capud meuní ad recolendum mulier dedisti nobis Feles II ista lienzos üneos albos inter Et nos iam dictus facimus que si tibi solidos pro et Petru et sayone Gun- ambos abente XXXIII Petru et super cubitos, te Félix, si voce de aut super pars tue, et ego Feles Gundisalvo vel pars mee non valuerimus tibi Félix vel quoroodo pariemus Félix vel pars tua ipsa mulier curo ipsos solidos duplatu vel platu, et ad Imperatoris i-~ Félix presbiter cautu de ipsa mulier, pars tue octorificare vel in concilio vindicare, tibi CCC servile, et tu Félix presbiter des odie die die vel tempore ante aliqua potestate, iuditio suscitarimus et usu in ía pro inde venit ego Gatea tale facto, et mitto disalvo s abba de Sancti tertie auri libras VII. tri- Et ego Gatea mitto a — Nüm. LXXXII. Cartulario de Santillana del Mar. caput meum in iussione vel in servicio de Saneta Iuliana. Et ego Gatea, bus quomodo mee, vite solidos. Ego Feles que securitatis mus manus hic testes et fieri — sumus manus Gundisalvo et tibi in Félix, et de regula CCC hac cautu cautione vel Félix presbiter et legenter audivi- roboravimus coram (- -| tibí exiro de iure Sancta Iuliana in die- paria yo Gatea ad pars regula ipsius Petru voluimus riostras si 103 nostras -\- testes. Munio roboravimus, Sebastianus et Citi scripsit. LXXXII Lunes Christi nomine individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et omni populo christiano fidelí- presbiteris, diaconibus, clericis, vel simo Deum 30 de enero de 1034. en ONGAYO [f.56vto.] Sub (?) timentibus vel regule sánete consistentibus salutem. Amen. Ideo ego Gundisalbiz Sarracinez pactum pus tumulatum timendo est in villa Planes, et paradisi introiendo, sic sta, et que include ipsa pomífera en villa villa Ongayo. et in illa flausa filios termino ad Iohannes abbate, tibi Intra ipsos términos via vel itinere iam dictos sic trado vel ad ipsa regula Sancta earum ipsa medietate ab omni ego Gundisalvo ante concedo Iuliana, et integritate, ut Deum meo 13 ad cul- vos abeatis inde filiis meis, aut iermanis vel gotorum, aut norum, omnium qui hunc factum nostrum inrumpere voluerit ipsa regula Sancta Iuliana aliquid de ipso, cum et de peccatis meis remis- sionem. Si quis tamen ego Gundisalvo, aut vel eredibus meis, aut gens de genere termino de cum sua pomífera suos salices toleratione, et III que discurre per ad in ipsa térra et glandiferos 10 de Donno Sarracino per duo- ego Gundisalvo medietate tores térra vel glandiferos vel alia arbu- de Dopno Sarracino, illa .-. Deum ad abbate Iohannes, térra et ipsa pomífera. Et est ipsa térra et ipsa abus partibus términos de 1 1 1 1 et cum suas sauces Ongayo, Félix Obequizi, et testamentum trado atque concedo e'go Gundi- salvo ad ipsa regula Sancta Iuliana, cum sua pomífera vel ad regula Sancta Iuliana, cuius cor- tradictionis fació, sicut et fecit romaet quod supra scriptum ad est, 20 inde auferre quisierit, eum, primis in disrumpendum earum parie III Dei Omnipotentis descendat super ipso et II, quod suprascriptum firmis fiat. kalendas februarius, era M. Faeta scriptura manu mea quod -]- ad et in presentía hic Randolfeci, et 11. a feria, et ego Gundisalvo fecit ad regula legenter audivi Ego Quintiliano et ego Tellu sumus manus nostras -\- -f- robo- roboravunt, Citi Annaya Montanezi manus mus, Rodemirus scripsit Se dice en esta carta del mano mea año 1034 que el Patiernez et Gundisalvo nostras — -| |- coníirmavi- día 30 de enero fué lunes. Como 29 también seria martes y el día 30, el año debería haber comenel día que fuera lunes el zado en domingo, y ninguno de los años (1028 D. Sancho de Navarra comenzó por domingo. a 1035) que fué señor de Castilla LXXXIII Miércoles 21 de f: ' Sub Christi nomine. Ego Roderico Vermudez quina vobis Petro abbate nostra placentia ¿1046, 1057? et Vermudiz et uxor mea Ander- ad regula Sancta Iuliana pro bona et commutamus dedit ego Roderico abbas mayo de CHABIETA ; vel et concambiamus térras per térras, uxor mea Inderquina ad vobis Petru ad regula Sancta Iuliana que sunt ipsas térras nominata Chaebeta Cebberno, térras, in in villa pre- loco qui nuncupatur Sancti Salvatoris de pumares in 33 fecit. dicho año comenzó por martes, se ve que día 30 miércoles. Para 3o in roboravi coram testes. legenter audivimus hic testes ravimus scriptum XXII, imperante Rex Sancio L. Iohannes abbate volui tibi duplatum, et ista die hanc pactum vel testamentum tradictionis que et est quoactus exolvat, tertie alii tantuin non rumpetur, sed Sancta Iuliana 23 nomine diabolieus usque ad vel pariet ipse Castella et in Asturias vel in cunctis pptiesue (?) et in et Amen. Et pro parte in eterna dampnatione. venerit ad ipsa regula Sancta Iuliana et ad cultores auri libras post parte fiscalis ista ira LXXXIII. excoinunicatus permaneat a fide Christi et rufea celestis et cum luda traditore abeat dampna secularia inferat et — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. 104 exitus vel ingressus, in aquis aquarum io — Núm. Cartulario de Santillana del Mar. de Didaz so casa Citi hominem tate, et quina inter foyas et per illas et per illa carrera antiqua ad illa per illum regatum, que habent vel sotos et per cum somo itinera casas de illo pro et illo et ab omni integri- uxor vestra Ender- Campo Lanzano, que Et afirmavimus inter nos negotiun cum sua pomífera in villa emptionis stabile per semper. Si quis tamen ego Roderico mea Enderquina aut gens de genere meo nostrum inrumpere uxor et gotorum aut romanorum, qui hunc factum voluerit, et de ipso, qui suprascripta 13 aut heredibus meis aut alia potestas aut filiis vel 10 vado antiqua non habeat nullum ego Petru abbas dedit vobis Roderico nobis bene complacuit. illa pilila et Anaya Didaz ad quetu vel ubi potueritis invenire medietate alias térras 103 tam etiam incultum quam indiscultum, cuín vel in sedicas molinarum, suis terminis, qui disterminant per illos LXXXIII. est, ad ipsa regula Sancta Iuliana aliquid inde auferre requisierit Omnipotentis descendat super eum et in primis ira 20 Dei excomunica- rutea celestis et cum luda traditore abeat parte in dampna secularia inferat vel pariat ipse tus permaneat a fide Christi et eterna dampnatione, et pro nomine diabolicus qui ad disrumpendum venerit ad Sancta Iuliana et ad cultores earum pariet auri supiascriptum est duplatum, et post parte quoactus exolvat, scriptura ista die et scriptura ista 1 1 1 1 feria, libras lili, in firmis M. XII kalendas iunias, era hanc scriptura Sancta Iuliana voluimus nostras -j- -f- et Reinaba, según dice Facta X. IIII, uxor mea audivimus manus nostras Velliti roboravimus, Sauastianus hic testes -f- -f- scripsit. D. Fernando, y el día 21 de mayo del año 1026 año 1026 reinaba D. Fernando, ni el dia 21 era miérco- sábado. La carta debe de ser miércoles. del 3n sumus manus la carta, era miércoles. Ni en este les, sino Citi et tantum fiat. L. ¡£> quod que fecimus vobis Petro abbas ista et legenter roboramus, coram testes ipso fiscalis tertie alii non rumpetur sed imperante Rex Fredenando. Ego Roderico Vermudiz Enderquina ipsa regula et año 1046 ó 1057, en los cuales el 21 de mayo fué 35 — Núm. LXXXIV. Cartulario de Santillana del Mar. 105 LXXXIV Lunes 1° de diciembre de 996. EN BARCENA DONACIÓN DEL CONDE DON SANCHO, SEÑOR DE CASTILLA, FUNDADOR DE OÑA Sub Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbiteris, diaconibus, clericis atque omni populo christiano íidelissimo Deum timentibus vel in regule sánete consisten- Ego Sancio comité pro bona mea volúntate et propter remedium anime mee facit pactum vel testamentum tradictionis, ad Deum tibus. ad regula Sancta Iuliana, cuius corpus tumulatum et que dicitur Planes, et tradit at tibi ad Indulto vel a fratribus tuis que dicunt Varzena cum omnia sua hereditate de monte fonte vel actibus suis ab illo meo abbati ipsis locis sanctis bus meis pro diem iuditii omni integritate traditit atque concedit ad redimendo peccatis meis, timendo et penas inferni et evadendo Sancta Iuliana, etad et portas Indulto ut ipsa regula abbas, abeatis inde obsequio vel toleratione. Et ego et fratribus tuis Deum Sancio Comité de peccatis meis ante quis tamen de hodie vel tempore aliquis tibi remissionem. Amen, homo m de parenti- paradisum introyendo, Si 5 villa que concedit. Dabo ipso solare de Iohannes Robra que est in villa in ad est in r. diabólicas aut superbus qui testamentum istum inrumpere quesierit aut ipsa regula Sancta Iuliana ipso solare aut suas ereditates foras mittere voluerit, in primis descendat super et in cum parte in eterna dampnatione. Sancta Iuliana, cum ira Dei Omnipotentis et rutea celestis ftnem non accipiat comunionem, sed cuín luda traditore abeat et ad tibi Amen. Indulto abba, vel a fratribus tuis ipso solare suas hereditatis duplatum vel triplatum auri libras V, et et firmis fiat. bris, era ad Imperatoris Facta scriptura a M. XXX. Garsea Martiniz in a IIII, -n Et insuper pariet ad ipsa regula in simile tale loco cum tertie vel pariet alias auri libras VII ista die a 11. feria, ipsas kalendas decem- sub Rex Adefonsus. Ego Comité Sancio huius testamentum quod fecit et ad regula Sancta 23 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. LXXXV. 107 Iuliana et ad tibi Indulfo abbate et a fratribus tuis, ct legenter audict vit testes — manu mea -) |- roboravit coram testis. Iohannes Petrus sumus manus nostras -j- -\- roboramus, Petrus scripsit. hic Dice la carta que el día 1.° de diciembre del ano bisiesto 996 fué lunes. Este año comenzó en feria IV (miércoles); si el dia de aumento en el año, por ser bisiesto, se agrega al fin de diciembre, y no en febrero, como hoy se practica, resulta bien la feria lunes para 1." de diciembre. Según puede verse en la nota A, creemos que así se arreglaban los años bisiestos en aquel siglo. LXXXV Miércoles 2 de abril de 1057. RETORTILLO [f-ssvto.] Sub Christi nomine et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, abbatibus, presbiteris, diachonibus, clero atque omni populo christia- Deum no timentibus et in regule sánete consistentibus, ideo ego Nunno Albariz una cum coniuge mea Donna Tarasia pactum testamentum vel tradictionis facimus ad Deo et ad regula Sancta Iuliana, et ad tibi do et abbati nostro Petro vel ad cultores earum, diem penas inferno evadendo regula Sancta nostras divisas villas prenominatas in et paradisi introiendo, cum tradimus ad ipsa solares et prestationibus suis in Rio Tortillo nostra divisa et nostras heredita- tes in sylbas vel defesas, pratis, in pascuis, padulibus, regressus suos, et a timen- iuditii cum Botmiri nostra divisa et nostros solares, exitus et et in nostras vineas et nostras hereditates ipso qui iam resonat ab omni integritate, et iam vobis fratres de ipsa regula abeatis inde toleratione dictis Nunno nem. Amen. dum Si quis Tarasia de peccatis nostris ante Deum et nobis remissio- vero contra hunc factum nostrum ad disrumpen- r venire temptare voluerit de propinquis, vel extrañéis, vel vene- rimus aut qui et et talia comiserit, in tore abeat parte in eterna parie ipse et cum ira Dei luda tradi- dampnatione. Amen. Et pro temporali pena nomine diabolicus qui ipsius auri libras V. e et eum prknis descendat super excomunicatus permaneat ad sacramenta Dei talia commiserit post parte regule testamentum istum tradictionis stabile abeat 211 1 Cartulario de Santillana del Mar. 108 — Núm. LXXXVI. firmitatem, et post parte imperatorís tertie alias auri libras feria, Factum testamentum istum die a M. L. X. a V. Fredinandus Rex in Legione. vineas. era 1 1 1 1 1 II quinquas nonas aprilis, ; ' , Según esta caita, el día 2 de abril de 1027 fué miércoles, y reinaba O. Fernando en León. Ni uno ni otro dato son exactos. El año 1057, que resulta de suponer la X con rasgo, y diría: «Era MLX'V, o sea año 1057», cumple las condiciones de reinar D. Fernando y de haber sido miércoles el día 2 de abril. Puede creerse que en la primera escritura diría era MLX'V, o sea año 1057. LXXXYI Martes 9 de junio de ¡049. [' VILLA VERDE 5!>-l Sub simo, nomine Christi abbatibus et individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et presbíteros, clero Deum timentibus et in atque omni populo christiano fidelis- regule sánete consistentibus. Ideo ego Albaro Aspidiz pactum testamentum vel tradictionis faeimus sicut et fecit ad Deum anima mea et ad regula Sancta Iuliana trado atque concedo corpus et meum Petri et Pauli et abbati de mea hereditate et ad mea Donna Sancta a Iuliana, et Sancti meo Petro et (quizá e'o) Albaro trado quinta meo ganato, trado meo solare cum suas de casas iusta arrogio Sancti Petri, qui est insta Villa-Verde ipso solare insta solare de Nunno Albaris, et alia pars de Ratera Aspidiz, alio solare iusta solare de Ratero con Albaro trado illa pars via Stephano et tertia térra que de mihi Alvaro, ex una vinea que Petro Alvariz, filios térra de Gutierre Ound- de Euera, ex est iusta térra alia pars via est in territorio et alia de et alia térra que discurre ubique de ipsa iusta térra illa alia pars de Seguto, ex mea, et alia quarta térra que discurre ubique, is et de Autero de Pera iusta vinea de vinea que est in territorio de Villaverde iusta vinea de Pedro Albariz de ipsa vinea ipsa media, et uno orto cum terrefundus, qui est iusta ortu de Ratera Sarraciniz, et una vice in illo 10 media divisa de mea matre, eo térra qui est iusta térra salvez, ex alia pars de de Ribayotla, illa molino pesquera Octo Didaz quando die quando nocte, et duas •->> — Núm. LXXXVII. Cartulario de S antillana del Mar. equas bayas pro suo colore, una vaca alba 109 vinea ubi et rubia, et alia dicent Valdebantula iusta térra de Rateru. Factum pactum traditionis die III feria, V tradictionis ravi coram que feci testis, testis año 1025, de esta Domno a E'o Albaro in hac testamen- . Michael presbiter — |- -j manu mea carta, LXIII. mea Iegenter audivi de nianu et sumus, manus nostras testes bastianus scripsit, et El M. a idus iunias, era tum -\- robo- roboravimus scriptura ista, Se- feci comenzó en VI (viernes); feria el día 9 de junio fué documento. Vemos el nombre del abad Pedro, y la carta termina con «Sebastianus scripsit», así que creemos este documento de algunos años después (1049), en que era abad Pedro, rey D. Fernando, miércoles, y no martes, como dice as et Félix Petriz hic el 31 y subscribe varias cartas Sebastianus. LIXXYII Sin año. r- 59 ^ Sub EN Christi nomine NAVAMUELLE individué Trinitatis, ómnibus episcopis, et abbatibus, presbíteros, clero atque omni populo christiano fidelis Deum simo timentibus, et in regule sánete consistentibus. Ideo ego Donna Monia pactum testamentum Deum et vel tradictionis fació et fecit ai regula Sancta Iuliana etad na Monnia tibi Donna pro remedio anime mee meo abbati et Petro eo de nepto meo ad Don- 5 Gutierre trado atque concedo ad ipsa regula Sancta Iuliana, cuius corpus requiescit en Planes, seu tibi Patri Petro sua abiacentia quanto in et suis prestationibus in novis apertine de Nunno tam piantatos quam etiam pro Leu ipsa divisa, Navamuelle pumares, tam cultum quam que iam resonat, ab omni sa que abui e'go Gutierre de abo in Gutierriz absque integru solares pla-ntare térra et scuis, padulibus, silbas, vel defesas, et in abba trado mea divisa cuín loco predicto et pratis, indiscultum, integritate ipsa divi- meo Nunno Gutierriz et vobis abeatis ex inde toleratione vel confirmatione, et nobis de peccatis De'um remissionem. Si quis tamen nostre aut Comes aut quibuslibet homo nostris ante proienie Esta escritura queda así, sin concluir. io pa- aliquis homo aut is 1 Cartulario de Santili.ana del Mas. 10 — Núm. LXXXVIII. LXXXYIII Domingo 27 de junio de 1030. EN PRESENCIA DE LOS INFANQONES DE ASTURIAS CON EL OBISPO DE BURGOS MONIO LERDO, LIBRES LAS IGLESIAS DE SANTILLANA In presentía de Citi Guntizalvez et de Petro Guntsalvez, et de Ecta Rodriz de Guntsalvo et Iusta Citiz, et de Monnioz, et Annaya Citiz, de Godestio Monnioz, nominat Infanzones de Asturias de Guntsalvo et de Didaco Citiz, et et Citiz, et Petriz, et de de Guntsalvo de Alfonso Monnioz, hec et de concilio de Sancta Iuliana : de Donno Michael et magistro, Donno Michael magistro, Rodemirus, Donno Vermudus, Petrus Londiniz magistri, etaliorum bonorum ominum de concilio de Camesa, vel de Sancta Iuliana salutem. Amen. Ego Monnio Lerdo, qui sum episcopus burgensis sedis Sánete Marie Matris Domini, papresbiteris ctum nomina Sauarigo E'ctaz, Félix Petriz, vel convenientia pro foro cumque que fació ad Sancta Iuliana in qua- loco ecclesia fuerit de Sancta Iuliana in quanto tempore ipsas ecclesias renovatas fuerint, usquequo veniant ad conservandum, non inquirat de eas tertia episcopus burgensis, nec ecclesias, tam de aquisitas, premium habeant censum de omnes eas que sunt pro adquirere, nullum vel presumptionein a nullo episcopo, sed episco- pus, qui eos dedicaverit, Ule voluerit, et quam mercedem accipiat de Deo, aut pretio, de odie die vel tempore potuerimus ganare abbates vel clerici in quacumque si loco ecclesias Sánete Iuliane ab episcopo burgensis nulla detur tercia ñeque nullum censum, nec nullo foro. Facta carta vel convenientia die quod iulii, era M. a LX. a dinandus Rex et burgensis sedis legendo audivi VIII. erit dominico, V. ü kalendas Sancius Rex regnante in Castella, filius Fre- Regina Sancia. Et ego Monnio Lerdo episcopus in hoc cautum vel testamentum quod manum meam + -f- feci volui roboravi coram testes, Gutierre Monnioz et Ecta Annayaz -f roboravimus, Petro Citez de Aquera -f- confirmat Iohannes. la Cartulario de Santulona del Mar. - Núm. I.XXXIX. 111 Esta carta, fechada el día 27 de junio del año 1030, cree el P. Flórez (España Sagrada, tomo XXVI, pág. 181) que debe ser del año siguiente, 1031, pues en este año, y no en 1030, ocurrió el día 27 de junio en domingo. Se dice en la carta que reinaba en Castilla D. Sancho, y se agrega «filíus Fredinandus Rex et Regina Sancia». Es indudable que quiere decir que era rey D. Sancho el Mayor, y que con él compartía el reinado su hijo D. Fernando (primero), casado con IV Sancha. No puede interpretarse que reinaba Sancho II (hijo de D. Fernando y de D. Sancha), pues el obispo Munio Lerdo, de Burgos, vivía en el año 1030 y no en los años 1065-1072, en que reinó D. Sancho II. Desde el año 1065 era obispo de Burgos Simón (primero), y desde 1066 hasta 1082 lo fué Simón (segundo). (Flórez, España Sagrada, tomo XXVI.) El único año en que fué domingo el día 27 de junio reinando Sancho II fué el 1070, y ya hemos visto que en este año era obispo Simón (segundo). Esta escritura del Libro de Regla fué publicada por el P. Sota (Crónica, páginas 1645 y 1646). LXXXIX Sin año. en CABEZÓN [f-covto.] Sub nomine. Ego Petrus Ferrada Christi mea Sebastianes pro expontanea vobis abbati Sánete Iuliane Sánete luliane, et séniores qui serviunt. In primis trado ibi uxor mea et Deo Donno volúntate trado mea hereditate Italiana ad regula et O.ongalvo, et quam habeo en alfoce de Cabecone loco certissimo conceieru per terminu de Gonealvo, terminu de solar de Iohannes Salnerii, II solar de filios de Petro Sancies, terminu per solar de la Conde- térra in Carreio cum tectis et cum quanto ibi est, et quanta hereditate parentorum nostrorum vel ganavero, puntares, exitus, regressitus in Cabeqon totum trado ad Santa ego generatione abeamus pro hereditate, filii, IIII et homo de fuerit fogacas, et cum bien fer extraneus luerit .-, terminu per ipsos quatro términos ipsa térra ab omni integritate et trado sa. Infra illa alia IIII." III. Sancta Iuliana, uno tocino. Et cum préstamo fuerit, e't malu enderezare vadat se illi et in Illana, festivitate et cum foro 10 quod sedeat qui ibi Sánete luliane det abbas de Sancta Iuliana teneat illum et caballo. Et si abbas de Sancta Iuliana fecerit sine capitulo et directo, e't sum sua hereditate ubi quisierit. no- is Cartulario de Santillana del Mar. 112 -Núm. XC. xc Lunes «•vio.] per (?) 13 de mayo de 1141 SANTO DOMINGO DE LA BARQUERA Sub Christi nomine. Ego Antolino et uxor mea Maria, ut non metum ñeque per turbatum sensum, sed placu.it nobis per expon- taneas riostras voluntares, ut volumus et fecimus cartulam ad Petrus Monnio illas tres presbiter et ad quartas in uno foyo en certissimo loco ad suos términos accepi de tibi et ipsas in barqueria et ad Sancto Dominico una térra cum foyo, et de Sancto illo sua pomífera in Sequas, Dominico sunt omnes quartas do ab omni integritate, per III tibí illa quem Petro Munioz en precio XII sacrificios que cecinisti pro defunctis meis, et pro isto precio do tibi cum suas fagas et per totos suos términos, sic de Sancto Dominico, inde ad pumiferas, ubi dicent do et hoc do ab tibi barqueria et afirmamus inter quis tamen aliquis templaverit sit homo ibidem tibi illa térra decima illa illa et illas Petrus nos et in alio ab omni loco alia térra integritate foras ad Sancto Dominico qui contra hunc factum nostrum infringere maledictus et excomunicatus per sécula. Amen. Et pariat ista hereditate duplata vel triplata in simile tale loco. lmperatoris tertie auri libras V. e idus madii, sub era M. et semper. Si ut sit stabile per . Facta carta die notu C. L. XXVIIII, regnante a 11. Et ad feria, III. Rex Adfonso in u Le- Comes Roderico in Asturias, et ego Antolino in hac carta que mea Maria, et ad tibi Petro Monnioz et ad illa barquede Sancto Dominico volumus, et legendo audivimus, et de manus gione, feci ria cuín uxor riostras -|- -\- roboravimus, Petrus notuit. E\ año 1141 comenzó en miércoles no limes, como dice el documento. (feria IV); el dia 13 de mayo fué martes, y Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XCI. 113 XCI 29 de septiembre de 1082. ALIA Gl vto.] [f. Sub nomine Sánete atque individué Trinitatis, Patris et Filii et Amen. Ego quidem Michael Iohannes et Petro Iohan- Spiritus Sancti. nes, et Andrés Iohannes, nullo cogentis imperio nec suadentis bona volúntate, culo, sed propia atque spontanea et animas nostras vel parentum nostrorum, damus Deo Dominicum, ad ipsa barqueria et et ad tibi in illo loco Petro Diaz, que vocitant Sequas, per terminum de et filios et ad Sanctum Petrus presbiter, ut iusta riba Annaya mare per terminum Bellitez, et per termi- num de ficiis pro ipsa confrateria habeas, teneas tu Petrus presbiter vel qui filiis accepimus de suis, et tua volúntate fuerit, propinquorum vel sed tali tibi Petrus presbiter centum sacri- quidem tenore, habeat cum et parte luda traditore, Gomorra, maledictus Amen. et et in C. sit w nostrorum ausus hunc voluerit, in primis ira Dei habeat parte cum Sodoma et is condenatus usque finitum seculi seculorum. Et pariet a parte regis in cauto centum libras áureas, et ipsa hereditate duplata vel meliorata similis in M. a ut nullus extraneorum aut cuiuslibet persona nostrum factum disrumpere vel infringere 5 sis quam nobis abe- inde sénior de ipso loco nostra propria hereditate, mus arti- pro remedio a XX, notu Legione et abbas Petrus die usque in III tali loco. Facta carta era kalendas octobris, regnante Adefonsus Rex totius Hispanie, episcopus García in Burgis, 20 Sancta Iuliana, Comité Rodericus Munioz totius Asturiensis, Cite et Bellite testes Está fechada esta carta el sumus Martinus presbiter scripsit. día 29 de septiembre del año 1082, siendo rey don Alfonso en León y en toda España y obispo de Burgos D. García. El obispo D. García (segundo de este nombre), según el P. Flórez (España 23 Sagrada, tomo XXVI, pág. 228), gobernaba la diócesis por los años 1095 a 1114. El P. Sota (Crónica, pág. 059) copia una carta del año 1116, en que firma don García, obispo de Burgos. En año 1082 era obispo de Burgos D. Gómez (segundo). un extracto (Crónica, pág. 536), y asigna al año 1102. el El P. Sota, sin copiar esta carta, hace la 30 Cartulario de Santillana del Mar. 114 Si se acepta esta fecha, coincide con D. García (segundo de este nombre). el — Núm. XCII. tiempo en que era obispo de Burgos Para que resulte el año H'2 la era escrita del modo siguiente MCXX, habría que suponer que la segunda X era una L, y diría MCXL. Como en la fecha están enlazadas las X en esta forma «x fácilmente la L cursiva se confunde con la X. 1 , XCII Viernes 19 de abril de 1078 (¿1107?). [ f.civto. Sub FUNDACIÓN DE LA IGLESIA DE SANTO DOMINGO DE LA BARQUERA Christi nomine et Spiritus Sancti. et individué Trinitatis, Patris videlicet hac Amen. Quod corde credimus Patrem a se ipso non ab alio, et Filii ore profitemur Filium a Patre genitum, Spiritum Sanctum ab utroque precedentem, unum in Deidate sib demumque per dictum et ideo credimus illu trinum in nomine qui cuneta creavit personis, et ipsius ex restauravit sanguine suo propio. nihilo, 5 Ego Petrus presbiter, quamvis indignus, una cum coníratribus meis, ni sunt Anaya Pelagit, et Michael Assuriz, et Petrus Felices, et Sabastiano Rodriz, Guntisalvo Petriz, et et Guntisalvo Iohannes, Albaro Rodriz, et universis coníratribus vivis et mortuis, et de cum et Michael Annayaz, Petro Iohannes presbiter et cum Annayaz Monnio Michael cum universis coníratribus, et de Raeto Antolinus cum universis coníratribus, et de Sancti Petri Iohannes Michaelis cum universis confratribus, Roderico Ectaz de Polanco cum universis coníratribus, Petrus Andrés de Quebeta, et Petrus Sanxez cum universis coníratribus, et Martino Michaelis cum omnes de Riaño confratres, et de Barcena Petrus Guntisalvez, et de Gutierre Guntisalviz cum universis coníratribus, et Iohannes Guntisalviz de Flanes cum universis confratribus; omnes in unum edificamus ecclesia. Et ego Petrus presbiter qui sum prepositus de illa Confratria et abbate simul in unum edificamus una barqueria cum sua ecclesia in honore Sánete Dominice ut perederico cum 10 Ongayo Gunsalvo Ro- universis coníratribus, et de Corteguera Petro universis coníratribus, et de Suances \:> 20 Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XCII. 115 grinis et pauperes, viduis, orfanis, opressis, claudis, divites et nobiles habeant egressum et in omnes ipso ilumine et egressutn, ut Idcirco ego Petrus timendo penas et cum ecclesia cum abba cum euadendo suis cimiteriis et et paradisi introiendo pro reme- Deo et ad regula Sancta Iuliana ipsa cum sua barqueria et ad tibí Martinus et nos ante remissionem. Amen. Et est ipsa ecclesia tissimo loco en Sequas ipsa ecclesia ab Deum de peccatis nostris sita in litore mari, et cer- omni integritate per certos suos términos. Et ego Petrus Iohannes presbiter una bus meis damus ipsa ecclesia cum abeat censum in anno carne et piscato, et meum relinquam ipsa barqueria ecclesia de filios de confratres, qui Sánete Iuliane laudaverit et loco Deum laudaverit, integritate, ut cum suas omnes Sánete Iuliane tum usque in et et egressus de tibi quam sis cum suos términos de et in iure Martinus abba seculi. Si quis aliquis comiserit in primis sit et ipsa ad Imperatoris profundum et capitulum barqueria ab feria, XIII in Legione cum fiere et et minime cre- fuerint qui in cum Simone Mago et Abiron, diabolo ille excomunicatus usque tertie pariet auri libras 50 angelis eius in inferno et super inde pariet ad auri libras V. e et illa III, et hereditate duplata 03 kalendas madii, era M. a C. a XVI. a regnante Rex Adfonso , et in Castella et in Toleto. Et ego Petrus presbiter una confratribus meis in hac regula que fecimus audivimus manus hic testes r. traditum atque confirma- vel triplata in simile tale loco. Facta regula vel testamentum die notu VI i" de iure nostro de et tamen, quod maledictus cum luda traditore, cum et inferiore luad in Et cum sua ex mea proienies vel extranea hanc septimam generationem cum Datan Nerone, fiat. inde sénior de ipso nostram scripturam infringere temptaverit, quisquís talia pane in Petrus presbiter, et de tibi fiat et 35 humilitatem tenue- et ipsum abeat ipsa ecclesia sit seculum dimus, tam nos meritum abuerit ad mihi servitium de hodie die vel tempore hereditates et confratres confratri- Iuliana, ut qui isto infringere voluerit anathema ego Petrus post obitum omni cum ad Sancta tale foro anno semel, uno solido de argento in 30 ibidem serviunt, ut servos Dei clericis et canonicis, qui abeant de inde tolerationem rit, 23 universis confratribus propter diem iudicii inferni dio animabus nostris tradimus et confratres nomines peccatores habeant remissionem omnium peccatorum. riostras -(-+ roboravimus coram sumus manus nostras — -| |- volumus legendo testes Citi Belliti, roboravimus. 60 1 Cartulario de Santillana del Mar. 16 — Núm. XCI1I. de esta carta, como la de las LXII, LXIII y LXVIII, debe corregirse, año 1078 no podía D. Alfonso llamarse rey de Toledo, ni el día 19 de abril fué viernes, sino jueves. El año 1 108, que resultaría de suponer la X con rasgo, tampoco cumple la condición de ser viernes el 10 de abril; creemos que debe La feclia pues en el admitirse año 1107. el XCIII Lunes 22 de julio de 1127 ,, t0 In cii SANTO DOMINGO . Dei nomine. Ego Michael Petriz timendo Deo et (¿1118?). et penas inferni regula íacimus a euadendo ct uxor mea Ágata diem iudi- et paradisi Dominico S.'° introiendo tradimus ad et tibi abbati Petrus cum sua pomífera ex integra ab omni integritate et est ipsa térra en alfoce de Camesa en villa Cortegera, en certissimo loco en Monteziello per termino de filios de Annaya Vellitiz et de Iohannes una térra S.'° Dominico, secundu tenninu iuxta mare, lino, términos ipsa térra infra istos per terminu de Anto- quem accepimus precio de cum sua pumifera ab omni tibi illo mare: integritate Petro L. a sacrificios per animas de nostros confratres, pretium et datum et tertio quarto terminu per illum arrogium qui discurrit ad afirmavimus inter nos negotium emptionis et stabile per semper. homo qui contra liunc factum nostrum ad disrumpendum venerit quomodo pariat istud qui in hac carta resonat duplatum vel triplatum in simile tale loco cum auri libras VIH et ad ImpeSi quis tamen ratoris tertie X aliquis libras de auro. Facta carta die notu das Augustus, era M. C. Urraca in Legione mea Ágata in io quod ad nobis bene complacuit, L. X. V. Facta carta et in Castella et in II et regula Toleto. feria, regnante Regina Ego Michael cum uxor hac regula vel testamentum que fecimus volumus, relegendo audivimus manus nostras — -j ¡- i¿ XI kalen- et roboravimus, Michael notarius scripsit. año 1127 se dice en esta carta que reinaba D. a Urraca, y que el día 22 Doña Urraca habia muerto en 14 de marzo del año 1126, y además el 22 de julio de 127 fué viernes y no lunes. En el año 1118, que comenzó per martes, se verificó la circunstancia de ser lunes el día 22 de julio y de reinar D. a Urraca. En de el julio fué lunes. 1 as XCIV Cartulario de Santillana del Mar.-Núms. XCV. y 117 XCIV Sábado 28 de diciembre de [f. COMPRA 63.] Sub Christi nomine. E'go Roderico Guntsalviz, ñeque per turbatum sensum, sed volúntate ut vindivi ad tibi per termino de Antonino, per ad illa quem in certissimo III. et IV. nis stabile per semper. et Si quis tamen quod scripturam infringere temptaverit, quisquís dis- generationem, et nouum fieri pretium que inter minime credimus tam in ille fuerit, super inde pariet istud quod in simile tale Imperatoris tertie pariet L. '" hanc nostram qui talia comis- a Toleto et in ad tibi Legione in hac carta resonat locum cum solidus XXX, et ad III, et in Castella. Et regnante Rex Adfonsus ego Roderico boravi coram testes, Petrus et Iohannes hic testes roboravimus, Michael notarius in hac carta manum meam -j- Petrus presbiter legendo audivi manus nostras -\- ro20 -f- scripsit. XCV Jueves 26 de marzo de 1136. SANTO DOMINGO [f.63vto.] Christi nomine. Ego Oodestio Petriz una cum sobrina mea 15 solidos. Facta carta die notu sabbato, V.° kalendas ianuarius, era M. a C. a LXX. a Sub " integritate» primis sic maledictus et excomunicatus usque in septimam duplatum vel triplatum feci miere que affirmavimus inter nos negotium emptio- nos quam aliquis ex nostra proienies vel extranea que itinera ab omni térra et illa accepi in pretio ego Roderico de Petro uno bobe pro suo nobis bene complacuit, in una in loco in illa sierra infra ipsos términos ipsa térra colore nigro adpretiato de quatuor modios, serit, in non per metum spontanea mea Petro Monnioz medietate que dicunt Rieto I.° et II. ut placuit mihi pro est ¡psa térra in villa currit 1135. Iuliana Rodriz, ut et uxor mea Marina, non per metum ñeque per turbatum sensum, sed placuit nobis per spontanea nostra volúntate, Cartulario de Santillana del Mar. 118 ut vindimus ad cum soiare de que Sequas cum casas pertinet ista toto tibi pretio tibi tibi Petro monte hereditate de solare et integro et est ipso pumares, meo Petro Didaz, et ad nos nostros germanos ab omni integritate cum sua divisa et cum tota sua w cum cartula ubique potueritis invenire, vendivimus ab omni integritate per quantum accepimus XX et uxor mea Marina et sobrina Iuliana Rodriz de morabetinos, pretium complitum, quod ad nobis benc complacuit, et affirmavimus inter nos negotium emptionis stabile per semper. Si quis tamem, quod aliquis sit is minime credimus, tam nos qua fieri ex nostra proienies vel extranea hanc nostram scripturam infringere temptaverit, quisquís mis s et e'lzinas, íonte et únale in mare, felgarios et in a patre solare illo in fonte, ego Godestio Petro uno XCV. de Camesa, et orreos, térras et cum quantum pertinet in nostro quomodo de vindivimus ad presbiter est in alfoce monte exitibus et regressus, de defesas Monnioz Petrus tibi tota sua hereditate, — Núm. ille fuerit, qui talia comisserit, in pri- maledictus et excomunicatus usque in septimam generatio- nem cum Datam et cum Symone Mago, Abiron, luda Domini traditore, cum diabolo et et Nerone, cum et Angelis eius luad penam inferno interiore, et super inde pariet ipsa hereditate duplata vel plata in simile tale loco de auro pariet libras aprilis, era Legione M. a C. a VII. cum ego Godestio Petriz LXX. et et a 1111. ravimus. Michael notarius firmo, Gutierre alii , in Guntsalvez feria, VII kalendas sumus et in hac carta ++ quem fecimus roboravimus coram de manus nostras -f- -f- Sebastiano Rodriz -f- robo- confir- confirmo, Roderico Guntsalviz -\- con- confirmo, Didaco Guntsalvez -f- con- -f- plures confirmaverunt. as Saragoc,a et in Nazara. Et et Iuliana in -f- scripsit, -f- a tri- tertie regnante Imperatore Adfonso Toleto, et Marina testes Citi et Veliti hic testes firmo. El a de manus nostras mo, Gunsalvo lohannes ad Imperatoris Facta carta die notu V. et in Castella et in legendo audivimus auri libras V. e et 20 ¡11 so Cartulario de Santillana del Mar. — Núm. XCVI. XCVI Lunes 23 de mayo de 1138. SANTO DOMINGO ffil Sub nomine e'go Petrus Ovequez Christi non per metum ut ñeque per turbatum sensum sed pro expontanea mea volúntate ut vindivi ad tibi Petro Monnioz presbiter tercia de uno solare cum una roza que abeo de parentorum tota sua hereditate foras inde meorum pumares, et est ipso solare et elzinas, cum en Sequas canale in mare, felgarios et defesas, et quantum ad me quomodo integritate pertinet vendo a Petro tibi sua hereditate de monte ego Petro Ovequez de et tibi et monte una serna monte in s una in fonte, et rex, et de meos germanos ab omni solare illo in fonte vendo ab omni cartula toto tibi casas et orreos, térras et exitibus et regressibus, de cum sua ubicumque divisa et cum tota potueritis invenire per quem integritate per w accepi pretio Petro Monnioz VIH morabetinos de auro, per sacrifitios, et per orationes totum pretium complituTn conce- disti michique bene complacuit, pro daré, nec mihi in illa et non remansit hereditate iure contra in te nullo me pro precio ¡urificare, et is affirmavimus inter nos negotium e'mptionis stabile per semper. Si quis tamen quod fieri minime credo, tam de me quam mea aliquis ex proienie vel extranea hanc nostram scripturam infringere temptaverit, quisquís ille fuerit qui talia comisserit, in primis sit excomunicatus usque ron cum in cum Symone Mago, diabolo et septiman generationem et Nerone, et cum auri libras auro VII. M. a C. a et Abi- 23 angelis eius luad penas in inferno inferiore et super de auro V. c Facta carta LXX. a et luda Domini traditore, inde pariet ipsa hereditate duplata vel triplata cum maledictus cum Datan VI. a , die et ad Imperatoris notu a 11. feria, in simile tale X kalendas regnante Imperatore Adfonso Toleto, et in Saragoca. locum tertie pariet libras in iunii, Legione Ego Petro Ovequo hanc cartam que fieri de era et in volui 25 120 Cartulario de Santillana del Mar. legendo audivi manus meas hic testes sumus Guntisalviz -f- Guntisalviz -\- lohannes et -\- -f- — Núm. XCVI. roboravi coram testes Citi de manus nostras -\- -\- confirmat, Gutierre Guntisalviz Velliti roboravimus. Rodrigo -j- confirmat, Didaco confirmat, Sebastiano Rodriz-f- confirmat, Guntisalvo + confirmat, Iohannes notuit : : GLOSARIO abdegas, abtecas, apotega, VI,,, X n XII,,, XVI 34 y XXIII 10 , bo- degas, despensas. neptis . abiacentias, adiacentias, XIX 9 XXIII,,, XXVI 8 , X,.,, XII,,, XXXIV , 4 ¡, XLII S y LV 8 terrenos colindantes, o en que está situado un edificio, etc. : abstersuin, IV n Sancta luliana filii vcl mea ista hereditate non perdant:X\U i0 Ego Guntcriqus pactu tcstamentum fecit ad Dcum fiad ecclesia Sancta luliana, ct ad tibi apate meo ¡oannes: XXV, pro ipsa vinca iam dicta ad ipsis locis serviendo a ct III,,,, : separado quitado, : . sanctis... sive de párenles ct genito- (de abstergeré, limpiar). acmeatare, VI, , ad, a, preposición que rige diversos casos; ejemplos: ad regala... ct a tibi abDon Pedro et ad clericis: I 3 ofero et roboro a Deo et a San- fació carta bati , do et cta luliana: IV 8 et tibi abbas Dopno Martino, 4 . . vos Dei: VI-,. ct ad tibi Antolino abba, servitores ecclesie: VIII 6 et abeant los sos VIII U filios a ser- ct ad Utos abbas, et ad na:XI I3 , u isto foro: regulam... Sancta lulia- . Ego enim Uracha Rodriz... fació... regulam vcl pactum tradictionis ad Deo et a Sancta luliana virginis: XII,,,. ct . regula facimus ad una Sancta luliana a Sancto Dominico Petrus Iohanncs tibi abbati térra: XCIII 3 tibi . Petro Monnioz medictaie XCIV3. ad tibi Petrus Monnioz presbiter XCV 4 . adaurire, LXIII, S : por adhaurire, sacar agua. adflige, XLI28 : confina, toca con, se acerca, se dirige afflige, XLII, 5 Los números romanos colocados después de cada que se hallan. inferiores la linea en ad regula Sancta lulia- na :LXXXIII ad Dcum et ad regula trado: LXXXVI 5 et ego Rodcrico Gutiérrez in hoc pactum vcl tcstamentum traditionis quod feci (1) . ad ct . illa . . ad XLIV G antiqua ct ad illa penna ct figes se ad illu rio... ct alia faca ad Íllu/70f0.LVIII, 4 >, 5 dedit ego Roderico... ad vobis Petru Hiñere 4 ct . a Deo, res nos tros: y XLIII,,,: aumentar. tér : a. ídem id. lino indican la carta, y los arábigos CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 122 adiutoriuin, XXXIV : ; auxilio para vi- adnuba, LXI83 : tam- frasco, botella, y : (de botellus). tributo. LXVH8 agoiuale, argomál, campo en : que crecen argomas. aiuso, XIV, 3 abajo. bovile, XXlXo,,: por mobile, movible. burciellos, LX S vasijas, pucheros, cántaros (de urceus). : : alaygale, XXXVI n pora : ta/ca/e, lego, caballos, XXVIII.,,, L,, y LV,„: caba- laico. alfocs, IV,: aliu, betiellos, X1V S bién odre, pellejo para echar líquidos vir. llos. alfoz. XXXVL, ant, LXI 62 y LXI CG por ante. : : por alíum, aliud. : : : sesión. aquestos dos, II 6 estos dos. arbuncula, XLVI,, arbustos. arbuscula, LXII,, idem. : : : arroyo, arrogiuui, XLII 13 LXIII,,, LXXI1I,.,, , LXXXVI9 y XClIt s arroyo. assertoris, LXXVI, 3 representante de : : alguien, procurador. ignoro : que sig- lo nifica. calcare, III.,,,: pisar. calcata, XLI11 calzada, camino empedrado. cálices, XIV!5 cauce del molino, acue: 17) caimale, XCVI 7 el canal o conduc/o de aguas. caunalera, XIV,,,: canal para pescar (cannalera de piseamina). En la pro- vincia de Santander se llama cañales a una desviación de las aguas de un hecha para pescar. capailas, XVI 3I campanas. higueras silvestres. caricas, XXXIX carnero, LXXI1I 4 carnero. carraria, XLI1,, camino de cairo. rio, : : : auctorigare, XLI autorizar. autorigare, LXXYI ]7 ídem. azebos, XLI 17 acebo (arbusto). : : 7 calapaeos, XLVII,, : : arras, XL1I 7 arras matrimoniales. arripa, LV22 arriba. arritacacavi, XXXV1I 57 ignoro la significación. (¿Prenda de vestir?) , : reparto. ducto. : XXXVHS2 junto a. : :1 : : arrogio, LXXIV illo, VI,, y cabras, XXX 8 cabras. cadieron, XXI V ¡: cayeron, tocaron en : antiguas, LXI (carreras) antiguas, caminos antiguos. por abbate, abad. apa, LXXVI, apertinet, XL.,,: pertenece. appate, i, XXX., 4 por abbate, abad. appresura, XL 33 y L1V,,: toma de po5(! cabo carrera, XXIII,,.,, XLII, 5 LXI„, LXXIV 4 y LXXvilI,,: camino, carre- : , : tera. balelio, XLIII,, lleja, vaílecito, vallejo, ca- : paso o camino estrecho y hondo. barcu, LX barco. barqueria, XC )3 XCI 6 y XCII 7 : , 2;t lugar, : cartula, LXIV, 7 y XC,: carta, testa- mento. cisare, XXI1L,, y L1X-: casar, caserío. casas, Hijo, XXIII 30 XXXIV,„, XLII,¡, , con servicio de barca. basilia, XXXIV 18 vasijas, vajilla. LXXVIII 8 casas. castanare, XXXVII,,: castañar. baso casticationein, XXIX,,: castigo. sitio : (argénteo'», XXXVII, 7 : vaso (de LXIV S casullas, plata). bayas, LXXXVI,, L,,,, : bayo, color blanco dorado. III 30l : XIII 20 y XVI M : casullas. cautione, cauto, LXXXI,,: precaución, seguridad. benditioni?, XXXVII,,,: por venditionis, venta. beuedictionis, XXX Vil,,: idem bervices, LA',,: machos cabrios. y cédula, XXXIX,.,: por schedula, carta, testamento. id. cellarios, XXX S y LX1V granero (celia panaria). 7 „: despensa, 1 CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR céreos, XXXIV,,,: de cera, cirios. cerra, LVIII,.,: cerros, altozanos. cesuras, XXXIII, , contensilia, producto de cortar madera en los bosques. XLVI,,: cimiento, edificio el divino). contentiosus, XL ,,: disputador. contentor, X1V 33 por contemptor, des4 preciados contesto, contestamus, mismo. cimiteriis, XCII 30 ciniiterio, XXV11, cementerio. : ídem : ; clausa, XXXIII,,,: XXVIIL,, y XXXIV,i mos id. heredad cer- llosa, cada. 1 1„ 7 , acredito, hace- : constar, confirmo. convenientia, LXXXVIII,,: convenio, pacto, elude, LXXVIII| 7 incluye, comprende dentro. encierra, : collatio, XXIX y III 44 4:! colación, terri- : parte del vecindario de una pa- rroquia; aquí significa comunidad la deduce de las siguientes frases: per collacionem vive- de monjes, y comparare, así se sancta collatio. re voluerit... vi, III 38 LVII 9 y , comparatiou.es, VI I4 LXXX 10 , computo, im, LXXX S , , 3 , LVII.j .., : cuadras. corum, XXXIV e por quorum. : cotello, cotellu, XXXVII,,, y XLIII, 2 : pequeño. cova, coba, XIV, XXXIV 25 LIV,, y LV 21 cueva (coba del gato). cuetu, LIV.j y LV 23 cueto, cerro. , , : culto, XCV 14 XXVIIIoo y : com- III 36 : cultivado. preposición empleada con cum, con: diversos casos; ejemplos: pleto. conare, LVIII 0G por conari, intentar. conca, III 33 cuenca, barreño, cazuela : : (conca terrea). concambianius, LXXXIII. mos. concambiatioriis, : cambia- uno solare con casas et orreos ct tota sua hereditate: VIII S casas cum orreos, cum abtechas, cum curtes, cupas, cuín onini adia. centias suas: LXI1,., : cambio, per- muta. Xu . cum sua inferat ipsa ereditate fera: XVII 23 Ideo Peíro Guntsatbiz una pumi- . concambio, conceieru, XLII.J4 : Ídem LXXXIX 5 : id. lugar con con- cejo (loco certissimo conceieru). conciatas, LVII 8 : concilio, LVIII 33 y LXXXVIII S III 18 : : , LXVII,,,, LXXXI, - .,„ concilio (aquí concejo). llosa, tierra confratrería, XCI n connelina, XXXV11, 7 con cercado. cofradía. : : tres meos: perteneciente > 4 cum fra- . clausa cum suos solares, cum suas cesuras: XXXII1 10 Ego Munio Leccniz una cum uxor mea . Gotiniz: XXXV consistentibus, X.: los que viven bajo una misma regla, profesos (regule sánete consistentibus). LV, , 9 , 3 . cum cálices cum norma numacorum degentium: LXI cum qui ibidem . totas suas divisas que ad nos LXVU cum casas . de uno solare et argénteos: . pertinente contemptionis, I. XXV,., de venta (nc gotium contemptionis). 2 ego Heredus présbita:., cum ceteris meis gasalianis... tradimus... libros, casullas, al conejo (pclle connelina). : XXVI 3 in illa agregaciones, adita- mentos, adornos. conclusa : : XXXIX compras. : 12 coriculo, L, 7 carro pequeño que suele usarse en los molinos. cortes, curtes, VI,,, XII,,, XVI y LV 8 granja, casa de labor, establos, collado, cerro adquirir por compra. y objetos útiles (con- : : cimento, torio, III 32 tensilia ceelesie, objetos para el culto cortas de madera, : 123 cum toto suo et edifitio : cum orreos LXVIII . ¡ fi ' . . CARTULARIO DE SANT1LLANA DEL MAR 124 Ego Martin Vcrmndcz una cuín uxor nica... et ad Ubi... cum quantum abemus: LXIX. con meo foro... vadean con nica here- reverlit LXXIII 4y8 elude illa fonte cuín suos felgarios... cilio ditate: ad termina de neptis Qecii... el per termina de omines de Egollo: LXXVIII,,. concilio de Sancta Iuliana... . enm suos saltLXXVIII I7 Dabo ipso solare... enm omnia sua kercditate.-LXXXW^,,. cuín solares et prestalionibus suis: et de Donna Iuliana ees vel sepes: LXXXV 8 cum confratribus . una omnes cum cum meis... de Riaño confratres... clericis et canonicis... ut servos Dei habeant de inde tolerationcm: XCII 7 de conde Camesa, vel de Sancta Iuliana: LXXXVIII 5 ,-„. perquem accepi de tibi Petro Munioz... et legendo audivimus, et de manus riostras roboravimus: XC, 15 ¡ de labor; por ext , : s, VI, 3 ,XII,,, XLV 9 y XLVI,,,: cuba (cupa maderiza, cuba de madera). (die), XXIX, desde : 7 : : descomunicatus, : de, preposición que rige diversos casos; ejemplos: per ierminum de Didago Gonsalvez, // termino de Iuliauo Fetriz... ter- desodie; XVII, „, LXXXI, 7 desde de suso, LXXIV, dextros, LXVII, 3 discurre, XLII,,,: illo . LXVI, n y , ¡ XXVI,,, LXXIX,, y hoy. : de arriba. : derechos. : corre (un rio), se di- rige (un camino). divisa, devisa, VI, ,¡, XII, 3 XLI,, y propiedades que corresponden a una persona en la división de bienes por herencia. LXV, prato: Vll 7 fíecta Rodriz... pactum vel testamentum facimus de uno solare cum casas: LXVI11, 1V I5 LXXXo,: excomulgado. por de alia. dapna, XVI-,.: daño. dapnatione, iV, 8 yXVI 49 condenación. darenas, XXXVII,..: por de arenas. mino de abajo. derecto, VIII 17 derecho. el día de hoy. dalia, XIV, 7 : dehesas. : , , : , tierras, ,. avere, concedimus illo cum ca- editos, XLI 33 por exitus, salidas. : sas, et orreos, abdegas, tectis, pratis: edos, LV|| LXIX, eguas bravas, . do una térra en cabo de villa de una carrera de Padiella... et illa della pars assi como las aquas vierten, et de quantum abeo: LXXIV a 7 et feli- defesas, IV,, XI,, XII,, y XXXVII 7 de iuso, LXXIV, de dabodierno pars decanías, granjas diez iglesias o , gresías dependientes de una principal. cupa, meo . 21 : et della pars. decanias, XIV 14 18 T 31 de y de la, de los, LXI si ya2 de regula del Peral... de regula de los Rovorios... vinea de la párete. della, LXXIV,.: en Val de Menee della del, . accepit ego Eugenia pretio de tibi íohannes abba: LXXYL de suo laborato quum et de su o comparato, trado atque concedo ubi illo de ganato: potueritis invenirc... trado quinta mea hereditate LXXVlI, n . e/de meo cabritos. : L,, y LV,, yeguas bra- : vias. einc, XIII,o por : elzinas, XCV, y ; liinc, aquí. XCVI6 : encinas. ementes, XXIX,,: por emendes, enmiendes, corrijas, enderecare, LXXXIX 17 enderezar. enna, en na, XXIII.,,, LXI,, : LXVIII,, y LXIX,,: por in . ella, en , i8l illa, s, en la, s. eo, XXXI,,,, XXXV,,,, XXXVII¿ 3 por : ego, yo. XXXVI,, y : < . CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR erega, erecha, VIH,, y LXXI1I, erecha, indemnización del daño hecho en : ; XXIII,- terreno yermo, sin : : (legos, presbíteros, monjes, obedienciarios, etc.). Es palabra ger- mánica: gessel, compañero. cultivo. evo, LXVIIj,,: evo pcrhcnni, por siempre jamás. germanos, LVI, y LXX,,, herma- : nos. exiro, LXXXI,, por cxivero. exita est, XLI I2 por sita est, está : : glandiferos, XXXVII,,,, L 2 y LXXXIL,: árboles que producen bellotas (enci, si- tuada. na, expoiitanea, I., y LXIII 6 II2 , por spon- : tanea. V5 extad, extat, por gasalianes, LV, toda clase de personas asociadas o que forman una co- munidad guerra. ermune, 125 XII,, LXII, , alcornoque); cajiga, en roble, montaña. grecisca, XIII 20 la griego (aquí adornos : griegos, bizantinos). y LXVIII, stat. gotus, LXXXII,,, y LXXXIII, 9 godo (gens de genere meo ve! goíorum, aut romanorum). gubernationeni, LV3g gobernación. : XC in faca, XXIII,,,, LVIII 26 y terreno labrado. de liaza : : facendaria, IX, 3 facendera. facola, XXXVII 30 haza pequeña. fallat, VI 3 non fallat, no falte. : hac, XII, : , LV felgarios, as, S LXIV, 2 , , , LXIII, y CX1I, : por ac. heme, III 4g por an. horrea, III .,„: hórreos. : : LXV9 , LXXII,, y LXXVIII 18 sitio abundante en heléchos; podríamos llamarlo hele: ferrane, LXV1II T : herrén, terreno con forraje. XXXV 7 y LVI1I, confina, está situado junto , , , 7 : a. plosa, XXIII,, y LVIII,,: llosa LXXXIX 14 : VI,,, XXII,, y hogazas. forca, LVII, XXXIV 10 XLI„ y LXXXIII,,: XXXVII,;,, , hoyo. horca, hoz, garganta, en : illices, LIV, 2 tributo de guerra, foyolo, XLI1I,,: hoyuelo. : frenos, XXVIII,, frontale, XVI,, : frenos. frontal, : paño delantero , et est en ipsa térra , : Alfoce de Egunna: s- Ecce nos omnes fratribus grecatibus in unum et monacis con- a baseíica Sancta Miaña: XXlX t territorio... en na ferrane... en Treceno... en Vegas: LXVIII,,, 9 do una térra en cabo de villa: LXXIV . VIII,, y XXXIV,,,-. gallina. ganare, III, 4 XXX 4 , XXXIX 8 y LV,,: 3 in XLS0 : lo ganado, adquirido. monasterio... illo . ad uxor mea Oria pertinet in lenas, pumares, in de/esas, felgarios, sernas, pratis, LXV indiscultuní, 7 , B L¡¡ y , LXXXIII 3 : sin cul- tivo. infancones, ganar, adquirir. . , pascuis...: gallina, u, as. illu rio, LVIII,, y LXI 7 aquel rio. in, en, preposición usada con diversos portionc... el altar. , : encinas, robles, de ilex. : in montañas. fosatum, LXI, 3 iermanos, iermanas, XVI,,, XXXIX, y LXIX, hermanos, VII, fogiuin, fogio, foio, foios, ganatu, porreras, del verbo ge- : 3I) casos; ejemplos: (derivado de clausa). focacas, fogatas, en XXIX ieras, 7 fixo Cpetrico), XXVIIIjj, XXXVII,, y XLII,,: mojón, hito. las por peculio, riqueza, : (J rere. figesse, afligetse, flosa, LXXVII ieculio, caudal. chal. fanzones. LVIII,-, y LXXXVII1, : in- : CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 126 inrunipere, XI, III,,,, XXXV 44 intentio, mercatum, y XVI,,: rom- „ mere, XL 12 met, LX 9 ,, por mié re, la mies. met aquí se antepone al nombre, y significa el mismo; así, met Betfane, el pueblo mismo de Bezana. y LXV1I,: per cotl- , tcntio. debate, pleito. io, eo). de ningún írrito, : v;ilor. iugario, XXXV ;U juez. iugos, XXVIII,,: yugos. ixera (faca), mobilia, VI muebles. molino, III L., 7 y LXXXVI.,,: molino. monilarius, XIV., 5 por motinarius. morciello, LXV H morcillo, color ne¡:1 XCVI,-, declarar, : derecho de alguien. LXXIV,: : : : justificar el 2o el : : iuso, , 7 michique, XCVI, 4 por milüque. miere, LXIV 1G la mies. itineraantiqua, VI 10 camino antiguo, iurificare, XL.„, y , : , LXXXl,,: yo (véase isrita, XXXV,,, LXII 28 y LXXVI,,: mer- cado. acometer. per, invadir, li; : , : abajo. : liaza XXIII.,,,: que sirve de salida o de entrada a una tierra: Las nuevas de los yermos ixicron a gro rojizo. moyra XXXIV., 7 salmuera. (sal), niugier, : LXX 1S mujer. : Vida de San Mi- los planos.» Berceo, llón, 45. obreros, VIH 13 obreros, jornaleros. obsequio, LXXXIV 14 aquí obsequio es sinónimo de tolleratione, subsidio para vivir, confirmación de un acto. : : lacare, lagare, XXXIV in VI,,,, XLH lg , XXIX S XVI,,, LXIV 10 y : , lagar, prensa. octorificare, LXXXI,,, lantiferos, XXXVII,,: árbol, arbusto autorizar. ; octorigaremns, XXXVII 7 , autoriza- : remos. (lentisco). laygale, leigale, XXXVI,, XXXVIH20 lego, laico. lectn, XXVIH 22 lecho. y omine, LXIV,,, por nomine. : orceorum terreum, : pucheros de 111,,,: barro. : lectuaria, XXVIII,,: ropas de cama. leuco, 111,,, terreno fin cultivo. orreos, X,, lexen, paco, LXI rrenos en por hórreos. : : \'III liencos, U : dejen. XXVIH S5 4 lienzos, tela : lividu, XIV.,: liquido, el Je lino. agua. : socavado. : : lie- por pago, aldeas, te- : pactn, m, III 64 VI 4 XI 4 XVIII,, XLVIHj, XL1X, y LXXII 4 pacto, teslamento (pactum vel testamentan!). padnlibus, pandulibus, X 13 XI G , , , , XVIS6 , XXIX 10 LXXIX 10 XLVa : de madera (capa mo- rí eriza). : XI1I 20 (de plata), : , siervos. LXXVI6 moneda de : plata. paludibus, : marido. medíate, LXII8 por medie tate, mitad. medipsos, LXIX, por melipsos, los : : y lagunas, XXVIII (de cera), ;)G , panales paragianí, III., S : perteneciente a por paragium, terreno más de un señor. XXXI, 4 y XLI1I parie, pariet, XI,, , pague. inarito, LXXIII, , LXXII,, de cera. manzanares, XXXVII 7 manzanos. mancipiellos, por : LXII 1S , charcas. panares inalu, LXXXIX,,-. mal. marcos S6 ¡ : luad, X C H poi ///<//, pague. luneiro, LX 5JC lunes, concesión cha en lunes. maderiza, ,, los contornos de las pobla- ciones. locus p9rfonsus, XLIV5 lugar hondo, , , participiuin, L\\, participación. pascuis, IX 17 pastos. : : paño, XLI 20 por pago : pecaminum, LXI, 6 : (.véase paco). pecados. 4 , : . : CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR peí, LXI GG contracción de per : el (per illam). pelagus, IX, 5 y XXXIV,,: lugar con agua, laguna, LXX,., : XLII,,, , : remedium anime mee: per gratu, XXXV 32 per hac scripiura IL¡ testamenti illa XXVII; per illu : por perenniter, las XIV..,, y LXI, ; producto propiedades, tierra, etc. : proienie, LXXII, S progenie. proligare, III,,: atar, unir, agregar a : quantu, XXXIX 24 por quanto. quarta, XX, y XC 5 cuarta, medida de : : testamenti: tierra. quetu, XLI 18 . rio ct per illo soto... ct per cerra et transgredí Hiñere illa antigua : LVIII 12 1 13 pescaría, pesquera, piscaría, XIV,,, XXX,, y LXXXVI,,: lugar a propo. para pescar (molino pesquera, molino en cual se pesca, pesquera). el per suis terminis... per cartilla concambiationis ... in concambio per ipsas térras: LXII 20 al persulutionem, LXVII 20 solución. IJer terminu... per illu vallatu: . , : XXXVII, ¡ : : : : clausa) rapacius, III 47 rapaz (rapadas peregrinas, ambulante que vive del robo : o rapiña). reculantes, XXXVIII,,,: por regulantes, sujetos a reglas, monjes, etc. recule, XXVIII 3 por regule. : regatuní, LXXXIII,,,: arroyo, riego, le- gato. regla, regula, XIV 4 ¡ ls y XV,, regla, : comunidad de monjes. regressitus, IV 7 salida. la : XXIX quiere decir que sea que se quede o permanezca monje en el monasterio (del verbo relicari, 4:! : traído, o el rencura, VIII, C rencor, resitum, HI 36 salida. : : domésticos. riba, riva, ripa, XXIII, s y ra, IV, ; , IX, 7 , XCI S : ribe- costa. XLI 46 ripiella, LXI G4 : , LVIII,, y LXVI,„: río. ribera pequeña. rocas, XXVIIIo, y CXVI 4 rozas. En la montaña de Santander, terrenos incultos que se preparan para el cultivo; de : aquí rozar, arrancar pozo. pomares, pumares, odio. : rio, VI,,, popales, XIV, 5 v, c y XXXIV28 pozal, recipiente de madera en forma de cono truncado; se usa en los menesteres LVIIIo,,: L,,, LXI,„ y LXXXIII,, , cerro, cueto. religare, atar, sujetar). ,,. placentia, LXII 4 y LXXXIII 3 agrado. plata, LXXV G plata. plenu, LXVII 7 Heno (barcu plenu). plosa, LV1II 43 por flosa, llosa (véase popo, de ; cova del gata... per ilhi liper illu arrogium: XIV,,. defesa... per regula ista sumuia sito : (presa del vado). : XLIX,. vidu... presa, LXI6a presa para contener aguas quadi-a, XI S y L,., por quadrat, pertenece, corresponde a alguien. isti ,,. per huius scripture per derecho de por- : stl los bienes poseídos. . 3 ¡ perpetuamente. illa portaticum, LXI por per gratum. : perheuiter, XXXI, 8 per terrenos terrenos poblados : prestantia, sos; ejemplos: per episcopuin aut per comité aut per te ipsum...: XXIX,.,. per expontanea mea volúntate, per , pomífera, XXXI 15 : tazgo. peña, peñasco, penniellas, XXXIV, peña pequeña, per, preposición usada con diversos ca- XLVIII,, XXXL, y XXXII 7 poblados de manzanos. XXVIII.,,, de manzanos, manzanares. etc. penna, XXXIV.,, XXXVII3I LXIV 18 y 127 terreno. la maleza en un : CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 128 rubio, a, solbutione, LXVII, 7 por solutione, solución, pago de una deuda. solvitione, LIV 4 ídem id. sospitatem, LXI C prosperidad, feli- XXXVII., 7 y LXXXVI,,: color : rubio, rufea, XVI, s XXXI,, y XXXII, 7 , rhomphaea, por : : lanza. : cidad. sotum, XL, 3 sagio, sayone, IX,, y LXXXI 14 sayón. saiale, sayale, XXVIII 3 y XLVII,, sa- soto, paño de lana basta. sal común. 7 salenciera, LX, salinas, stranens, VI, 7 : yal, sal, XXXIV, sitios subcensoribus, LXI 100 en que subtus, XXIII lg debajo salina, VI 15 y XIV lr salinas. salsa, III 37 salina, pozo o mina de summa, : scalas (argénteas), vinajeras para : : temptaverit, : , , sedula, XXXVI, la, 4 escrita LXXXIX senra, LV 7 : con ;I III 44> LXXIII 2 , : dejado, quitado, sacado y LXXIV 5 tierra, : montañas. sexta parte. : 4 : por testamento. sierras, sexma, LX S y LXV 6 so (preposición), XXXVII 20 s, XXIII,, , : , v, ¡ e tierras. : término local en Val- deguña. tocino, tocinu, VI,, y LXXXIX, 4 : to- cino. tolleratione, VI 20 y XXXI 1C significa unas veces confirmación de un : bajo, sobbto, LX, por sabbato; quizá signifique también una medida de sal. sobrini, XXVIII 39 y XL 3 sobrinos sogas, XXVIII,,: sogas, cuerdas grue•. : sas. acto; otras, obsequio, subsidio para vivir. tora, III S , : por torna, el estanque o cis- terna en que se depositan las aguas salinas. solar, solare, XLIX., LIX 7 , solar. V, 5 tinteiro, XLII, 3 4 , : , testamentu, XLVIII, y LXXVIII, , de sembradío, serras, XXXIV,,: aquí se ha- (de tergere, limpiar). y CXI 7 señor, señores. por serna. , : rrespondientes. sillas. septimana, LX<: semana. serna, XIV, s XL, LXI tierra y límite, confín. , : 4 por termino, terref andas, LVIII 8 LXIV 19 LXVI 8 y LXXXVI,,,: posesión, heredad; fundas mendax decían los romanos a una heredad que no producía los frutos co- tarsum, sénior, séniores, frase cen sinónimos tierra y serna. esquela, carta. sellas, XXVIII,,: : térra vel serna, LXIII ]0 por schedula, cédu- : : , LXXVI 45 sexigas, sediquas... : LXXIII;, termina, m, XLVIII C LXV1„, repetida en el Libro de Regla, creemos que viene del verbo sedicare, situar, colocar, etc.; de mudo que sedicas molinarum significará los terrenos en que está situado un molino. En documentos de Asturias se encuenesta palabra, y LXVIII,,, idéntica a la empleada hoy. muy alguna variante V 18 , tenga en préstamo, , esta voz sedicas, : IVi 3 por tentaverit, intentar. : , de. cima, altura. la : campanillas. el culto, LXXX 14 LVIII, 3 snprini, XL 43 sobrinos. suso, LXXIV, de arriba. sal. vasos, copas, III ,: 3 scalidamus, LIV, 3 dejar sin cultivo. scalidatum, LXIII J5 sin cultivo. sedicas, XVI 36 XIX 15 XXV8 L 34 mucho : por successo- : , : , tra y LXI G9 ribus, sucesores. sal. y , por extraneus, extra- : salices, LXXVIII,,,: sauces. LXV U - ño, extranjero. : : se saca LVI1I,,, , soto, bosque. : -, , I 4yg , IV 3 LXXXVI S , XXXVIII,,,, y LXXXVIlj 5 : torcularia, transitoria LXXIX 8 : lagares. (causa), 1X 5 ras, transitorias. : cosas pasaje- M \R CARTULARIO DE SANTILLANA DEL uter, VI !3 odre, pellejo (uter de sicera, : odre de sidra) 12ÍI XXXV42 verídicos, hombres buenos, : veraces (verídicos de hunc, territorio). verumptainen, XXXV11I 17 porverum: vado, XlVo y LXI GS vado, paso de un río. vallatare, XXV1I S valladar, valle pe: : tamen, pero, sin embargo. vice, LX : , , j : por vico, victum, XXX, 5 queño. vallatu, XXXVIL,: vallado. vega, XXXVIIe LVIII,, y LXI is vega. velga, LXI 71 sinónimo de vega, y acaso la huelga, sitio de descanso. vendicaremiis, XXXVII 7 , venderemos. : , : : vociferare, LVIII56 de alguno. voluptate, LXlil^ luntad. : yo, LXXXI23 :yo. al lea, barrio. alimento. : : hablar en contra por volúntate, vo- índice alfabético oe QUE SE CITAN EN EL nombres geográficos LIBRO DE REGLA DE SANTILLANA Añeca (Concejo de). — Situado cerca de Cabezón de la donde hoy está Villanueva de la Peña Hoy Valle de Cabezón Alfoz de Cabezón. de Egunna.. — Hoy Valle de Iguña Montecillo próximo al lugar de Moriera, siAlegio (Cueto de). tuado cerca de la costa del mar, al Este de la ría de Mogro, formada por el Pas Término municipal en Treceno. Valle de Valdáliga, Acpiigare. próximo a San Vicente de la Barquera XVIII y Arce. — Pueblo en el Valle de Piélagos, sobre el río Pas Arciletu. — Sitio próximo a Cóbreces Arenas de Santa Eulalia. — La playa o arenal de S nances En Iguña, valle regado por el río Besaya Argueces. Arias. — Montecillo cerca de Mortera Arniello (Pumar de). —Sitio poblado de manzanos en Cabezón de Anega o Sal, — - LXVI1 IV Vil — XLV1 — . . — la — Cerca — El lugar de Silió (?), (Villa). — Cerca de la confluencia del río Pas y del Sitio cerca LXI LXI XLII en Iguña Asina. — Término municipal de Castrogeriz (Burgos) Aspeniella. — Ídem id Autero (Vinea de). — En Villaverde de Pontones Avíos (Puente). — Lugar cerca de Santularia Avilios. - ídem id LXI LXI XXXII y XXXII y Pisueña. LXXXVI LXXIX LXXIX XXX XCII de Mijares, próximo a Santillana — Barciniellas. En el Valle de Piélagos Bareta. Lugar próximo a Torrelavega, donde comienza Suances, formada por el río Besaya, unido ya al Saja Barreda. - ídem id — XL1 LXXXVI Ribamontán Barcena. — IX XLII de Villaverde á¿ Pontones, en Arroio (Castrogeriz). — Provincia de Burgos Arroio de Valdemoro (Castrogeriz). — Ídem Bargas LXXV LXX VI Sal Arroio de San Pedro. Aselio. LXVIII XXIII la ría de XLVI1I y LXXIX LXXIX CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 132 • Barrio (Megano). — En Castrogeriz (Burgos) Barqueria. — Embarcadero eti la ría de Suances, guera, y sitio llamado hoy Santo Domingo — El Besagia. Biati. río LXI cerca de Corti- XC XXXV11 Besaya — Montaña en HITAS XL Mortera — Lugar del Valle de Piélagos, próximo a Santander Bo. En Treceno, Valle de Valdáliga. El nombre de este Bovalle. viene del riachuelo llamado antiguamente Alega — XLI valle LXXI — Villa capital del valle de su nombre. Generalmente lleva sobrenombre de la Sal por la abundancia de este producto, que se explotaba ya en el siglo ix Cacarone. — Término o terreno en Iguña Valle de Camargo, junto a Santander; rico en minas Camargo. Cabezón. el LXXX1X XLII — LXIV de hierro Co.iu.esa (Concejo de, Concil¡um). — E\ territorio de Camesa com- prendía los ayuntamientos actuales de Suances, Santularia y Polanco; se extendía por la cuenca del río Besaya, hasta el Valle XXXVy LXXXVIII de Iguña Campluengo. Campo Pau Canales. — Barrio de (Iglesia de San Pedro — Barrio cerca de Cannamares de Regula. V Santularia en). — En Mortera LXI V Udias, próximo a Comillas — En LXI XLI Castrogeriz (Burgos) — En Mortera, en el antiguo Valle de Piélagos Caranzielia. — Carranceja (Alfoz de Lloredo), antiguamente Valle de Cabezón de la Sal Carreio. — Carrejo, lugar próximo a Cabezón de la Sal Casares de Romano. — En Castrogeriz Casillas, barrio en Hojedo. Alfoz de Cillorigo, en LiéCasiellas. Capicliello. XXXIV XIV LXI — XLV bana Castro.— En el término de Hinojedo, próximo a la ría de Suan- XXXVy ces Castroxerit o Castroxirit. — Provincia de Burgos Caudelio. En el término de Igollo, Valle de Camargo, próximo — — LXI a LXIV y LXXVIII Santander Cavancone. XXXVII En el Valle de las Herrerías, a orillas del río XI Nansa Cavarceno. En el Valle de Penagos, próximo al de Cayóu Cerral (Super illas Covas). En Castrogeriz Cerrazo. Aldea muy próxima a Santillana Cesura. Decanía en el Valle de Cabuérniga. Aunque decanía significó una casa de labor o granja, se extendió el nombre en lo eclesiástico a diez iglesias agregadas a una que la daba el nombre Cóbreces o Cbaoprices. — Pueblo marítimo en el Alfoz de Llo- — XXXIX — LXI XVII — — XXVI redo Colinella. — Sitio próximo a Queveda XIV y LXXVII LXXV1 . CARTULARIO DS SANTILLANA DEL MAR 133 CARTAS Colobrera de Valmaior. — En el término de Castrogeriz Couiilles o Comillas. — Villa marítima Cortignera. — Pueblo en el antiguo Alfoz de Camesa, muy cerca de Suances XCII y Coto. Sitio en las proximidades de Igollo, Valle de Camargo Covillas. Sitio cerca de Hinojedo Cndóu. Aldea en la orilla derecha de la ría de Suances. En la montaña de Santander se llama cudón a los grandes cantos rodados que arrastran los ríos Curmendo. Un arroyo cerca de Cabezón de la Sal Cutia. — Cuchia, pueblecito cerca de Cudón, con grandes arenales situados a la derecha de la ría de Suances — — LXI X XCIII LX1V XXXVII — — Chaoprices. Chaornega. LXIX — Queveda Chavieta. — Sitio Erenezo. (?), LXXXIII cerca de Santularia en Ubiarco, próximo a Santillana el monasterio de San Félix de Có- LV breces — Sitio cerca de Arce, a orillas del Pas. Valle de Piélagos — En el término de Castrogeriz (Burgos) Everneru. — Riachuelo en Cabezón de la Sal Escopar. — Fageto. VIII — Sitio en que estaba Escarcico. Eyros. LX de Cabuérniga, bañado por Saja el río Enege. — Véase Cóbreces. — En el Alfoz, hoy Valle XX LIV VI L Lugar en Toranzo — En el XLI LXI término de Mortera, valle antiguo de Piélagos . . Faieta. — En el término de Ubiarco, junto a Santillana Faleto. — Montaña en Mortera Felgario. En el término de Igollo, Valle de Camargo. Este nombre y el siguiente significan lugar abundante en heléchos XLI XXV XLI — Felgnera. — Helguera, cerca del Valle de Reocin Fenolieto. — Hinojedo, Significa lugar ponderadas F endiosa Ferrane. LXIV LXXII en la orilla izquierda de la ría de Suances. que abunda en heno o hierba. Hoy mismo son las praderías (Castro de). — En el XXXVII de Hinojedo — En Castrogeriz (Burgos) término de Treceno (dice esto es, en la Ferien, que significa sitio LXI enna Ferrane), abundante en herrén o la carta LXVIII forraje — Cerca de Hinojedo. Significan estas y Fixos Petricios. palabras grandes mojones (hitos) o peñascos que servían de Fixo señales en los límites de los terrenos Flandone. — Sitio hacía Penagos, valle colindante XXVIII y XXXVII con Trasmiera y con el de Cayón Flanes. — (Véase Planes.) Nombre de Santillana hasta que cambió su nombre por el de Santa Iuliana XXXIX LXXIX . CARTULARIO DE «ANTILLANA DEL MAL' 134 Flega.— (Véase Aflega.) Villa Flega. Fonte del Moral. — En Castrogeriz (Burgos) Frania.— liste nombre está equivocado y debe en Liébana, a unos 3 kilómetros hacia esta aldea nació l.i madre el L.\I Frama, aldea Oeste de Potes. En del ilustre jesuíta P. ser XLV RábagO Ganzo. — Aldea junto al río Saja, cerca de Torrelavega Golbardo. — Aldea en el antiguo Alfoz de Lloredo Golpegiras. - Sitio en el Valle de Cabuérniga Grama!. — En el término de Castrogeriz (Burgos) Helguera. — Véase Felguera Hinojedo. — Véase Fenolieto Horennia. Oreña, pueblecito — XLI XXXIV XIV LXI LXXII L1X al Noroeste de Santularia IX Ibrio (Flumine). — El río Ebro XXXI Iglesia que existió en Santillana Iglesia de San Acisclo. XLV1 XLIII de Santiago. — Iglesia en Iguña LXVIH de Trecenno. — Iglesia en Treceno Igollo o Egollo. - Aldea en Camargo, cerca de Santander. LXIV y LXXVI1I Igras (Villa). Villegar, en Torauzo, al Norte de Ontaneda, cerca de San Vicente de Torauzo LXll — — — — Lañes. — (Véase Planes ) Santillana Larbario (Polacas). — Cerca de Carranceja, en Sal de Cabezón de LXXI el antiguo Valle XXXIV l.i Lanreto.— Loredo, en Ribamontán, al mar, cerca de la bahía de Santander Labe. — En Lemedo. — el LI término de Mortera Sitio en el XLI antiguo territorio de Quo (hoy de Coo), cerca Besaya y de las Caldas del Besaya Leu. — Creemos que es Lúe, sitio en el pueblo de Cudón Liébana. — Última región de la provincia de Santander XXIII del río Confina con las provincias de León, Asturias y región nunca estuvo incluida en las Asturias LXXXVII al Oeste. P alenda. Esta XLIV — y Liencres. Pueblo de la costa, junto a la' desembocadura del río Pas. Son notables las extensas dunas que llevan su nombre.. Luanna. Luana, playa de Cóbreces Luesa o Lusa. Aunque existe este término en Castro-Urdiales, creemos que es Suesa, en Ribamontán II y Lusu. Véase Lucsa — — — Macortedo. — Barrio entre Santillana y Ubiarco Mambilias. — En Castrogeriz (Burgos) Mengo. — Miengo, pueblo en Mogro o del Pas Menico. — Véase Mengo de la costil, entre la ría XLV XLI LXX LV LV XXXVII! LXI de Suances y la LX III . CARTULARIO DK SANTILLANA DEL MAR Mesiecos. — San Pedro de Mesiecos o San Pedro de Villanueva, cerca de Cabezón de Mezuzo. — la LXVI1 Sal en Ignña Sitio XLIII — — Mieres. Mieres de Arce, son las mieses de Arce Miliares. Mijares junto a Queveda, cerca de Santularia. Svi voz Miliares se deriva de miliam, el mijo; de modo que viene a significar tierras dedicadas al XLI XXXVII cultivo del mijo Monasterio de Santa Cecilia. — En Castrogeriz (Burgos) — de San Cipriano en Collatielo. — Ídem id LXI LXI LXX de San Felices. - En Cóbreces de San Juan de Caperone. — En Cabezón déla Sal. de San Julián de Canaleias. — En Castrogeriz — LXXI LXXI LXXI (Burgos) — de de de de de de — — — Santa María de Treceno. — En Treceno San Miguel de Calva. — En Camargo San Pedro. — En Cabezón de la Sal San Román. ídem id San relices, en Cabezón. — ídem id San Román de Fanux. — En Castrogeriz Lili LIV LIV LIV (B ar- LXI gos) Monteciello. Mortera. — Sitio en Cortiguera, cerca de — Pueblo cerca de la Suances CXII1 costa, en el antiguo Valle de Pié- Tuvo un monasterio con la advocación de San Mouneca. — En Castrogeriz (Burgos) lagos. Julián.. XLI LXI . Navamuelle. — En el territorio o merindad de Reinosa Novales. — Pueblo en el Alfoz de Lloredo Nuel. - En el territorio de Quo (Coo) Obilios. — Véase — Villaordun, LXXIX LXXX, en Iguña Fago de Louro. — En — — LV XXIII Puenteavios, Avias Ongaio. - Pueblo que forma parroquia con Puenteavios. LXXXII Ordun. LXXXVII el término de Castrogeriz (Burgos) Ídem id de Paniellas. — de Fetrera. — ídem id de Flaniella. — ídem id de Valboniella. — ídem id Falencia. — La actual ciudad de este nombre Faluzano (Pumar). — En Cabezón de la Sal Fanianes. — Pueblo hoy del arciprestazgo de Cudeyo, cerca de — — y XCII Vil LXI LXI LXI LXI LXI LXI VI XXXIX Liérganes — Paramiello. En el término de Castrogeriz (Burgos) Fas. — Río que recorre el Valle de Toranzo y el tic Piélagos. Forma la ria de Mogro LXI LVIII ... CARTULARIO DE SANTIL1.ANA DEL MAR 136 Pausadorie. — En el XLI término de Murtera Pelagus Pelauebrera. - (Véase Horennia) Cerca de Pelaio (de Olilla). - En Castrogeriz (Burgos) IX Oreña.... LXI — Riachuelo en Toñanes y Novales (Alfoz de Lloredo) valle colindante con los Valles de Cayón y [a Trasmiera XLH y Peana Alba. En Moriera. Otra Penna Alba en Creña.. de Fotdria. — En Carranceja Pellar. — — — — — . — En Igollo (Camargo) — Cerca de Cóbreces Rubia. — Valle entre el río Deva y el Nansa Penniellas. — En Castrogeriz (Burgos) Peral. — Ídem id de Miradorio. — en Petrafita Piélagos el LXX LXI LXI XXXIV XXXVII Cabezón de la XXXIV Alfoz de Lloredo (alia). IX XXXIV XVI el el Sal, IX y Periedo, barrio de Viveda — En término de Hinojedo Petrafita. — En Carranceja, en antiguo Valle de Pertilieto. XXXIX LXXVIII Chamin. Perieto. LXV — Pueblo y Penagos. — En Castrogeriz (Burgos) LXI — Arciprestazgo de Piélagos. Se llamaba antiguamente Concejo (Concilium) de Piélagos, próximo a San(Valle de). tander LV11I — Rio Pisuerga; nace en la provincia de Palencia Pisorga. Planes. — En el término de Santillana, donde se veneró a Santa XXV11I, XXIX, XXXIV, XXXVI, XL, LXI y Juliana Polanco. — Pueblo en varios barrios, algunos a orillas de la ría de Su. mees XI y Ponte de Cabezone. - En Cabezón de la Sal Portilla ede Regula). En Castrogeriz (Burgos) Pratiellos. — ídem id Prato de Serna. En Castrogeriz (Burgos) Priedo. En el término de Moriera Puente (Villa). — En Puenteavios, cerca de Santillana Puente carca de San Fagun. Es también Puenteavios — — — — (de Monnune) (¿Moniuine?'. — En Castrogeriz (Burgos) Queveta. — Queveda, pueblo cerca de Santillana Quintana. — Pueblo en el Valle de Toranco, cerca de Villegar, y las Quintas, cerca de Queveda Vy Quintanilla (de Cete). En Castrogeriz Queta — — Quintiliani. Quintanares, caserío entre Santillana y Ubiarco. Quiracio. — En el término de Cudón, ¡unto a la ría de Suances Quo. Territorio bañado por el rio Besaya, cerca de Torrelavega . . . — Raeto. ría — En el término de Corti güera, en de Suances la orilla izquierda de LXI LXXIX XXXIII LXVII LXI LXI LXI XLI XXXI LXXVI LXI V L LXI LXXVI XX XXIII la XCII .. CARTULARIO Ranedo. — Renedo Dli SANTILLANA DtL MAR (Santa María de), en el 137 Valle de Piélagos, cerca XXXVI de Santander — Rejilla. La Abadía de Santularia era llamada así por la regla de sus monjes y canónigos Requexn (in Pisorga). En el término de Castrogeriz (Burgos). Retortillo (rio). En la Trasmiera (?). Hay un lugar en el Valle de Enmedío (Reinosa) con este nombre Rianclo. Riaño, cerca de Viveda, en la ría de Suances Rieto. — En el término de Hinojedo, ría de Suances Río de Loba. El pueblo de Ruiloba, cerca de Cóbreces Rlvayotla. En Ribamontán, al Este del río Miera, cerca de su 11 — LXI — LXXXV — XCI1 XXXVII — XXII — LXXXVI XXXIV desembocadura Rivo de Campo. — Arroyo cerca Rivo de Sala. — El río Saja Rodeces. Eaia — de Hinojedo (ría de Suances). . XXXVII LV Creemos que es Cóbreces y Salía. - Río Saja, que nace en el puerto de Palombera, al Resaya en Torrela- recorre el Valle de Cabuérniga y se une vega X, XIV, Salanciera (de Miengo, Cuchía). — XXXIV, XXXVII, XLV1II Miengo y en Cu- LX chía — En Salceto. Saliceto. el — En y LXVI y Valle de Piélagos, cerca de Vioño LVIII XXXVII término de Hinojedo el — Salinas de Varniello. Salinas en Carranceja San Cibriano. — Iglesia en Sierra Ibio, en el antiguo Valle de CaXIV y bezón de la Sal. También una Decanía en Cabuérniga. . . San Cosme y San Damián. — Iglesias en Suances San Cristóbal (en Rozadiellas). — En Iguña, hacia Helguera San Damián. — En Suances San Felices. — Cerca de Reinosa San Martin. — En Hinojedo San Pedro. — En Treceno San Pedro de Padilla. — En Iguña, cerca de Villasuso San Pelagio. — En Castrogeriz (Burgos) San Salvador de Blandes. — En Peñarrubia San Salvador de Ceverno. - Cerca de Que veda San Salvador de Lúe. — En Cudón San Vicente. — En el Valle de Piélagos Sancta Sancta Sancta Sancta Sancta LVIII Salinas en — III III XXI XXIII LXVI LXXIV LXI XVI LXXXIII XX LXVIII LX1V XII, XXVI — — Pas Sancta Maria de Fenoleto. — En Hinojedo Sancta Maria de Treceno. — En Treceno XXXIV LXXX — Cruz. En Iguña Iuliana. En Santillana Leocadia. — En Iguña, parroquia de Helguera Lucia. Decanía en Cabezón de la Sal María de Ares. En el pueblo de Arce, a XXXIV y LXXI1I XLII XIV orillas del LXXV LIX LXVI . CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 138 — Sancti Martini (ecclesia). En Suances Sancti Sebastiani (ecclesia). — En el pueblo de Hójedo, en bana, a 2 kilómetros Sancti Stapliani al III Lié- XLV Este de Potes (ecclesia). — En Treceno, con iglesia de San Es- tiban, en Carranceja LXVIII Sancto Iohannes. — En Villapresente, cerca de Santularia Sancto Saturnino (in costa). — Hoy parroquia de Hinojedo. ... Santo Domingo —En la ría de Suances, cerca de Cortigue- XXVII XXXVII XCV XC, XC1, XCII, XC1II y ra Tavanera. — En el término de Castro geriz (Burgos) Tavierna. — Riachuelo en Treceno Territorio de Campo. — En Cabuérniga Tonnanes. — Toñanes, pueblo en el Alfoz de Lloredo LXI LXVI LXIX LXV Toporias. — Lugar en el Alfoz de Lloredo Toranzo. - Valle regado por el rio Pas Trecenno. Ubiarco. - Treceno — Pueblo y (villa), LIV y LV XLYI y LXII LXVI en Valdáliga parroquia en la costa, muy próximo a Santi- XXV llana Vado Lebaniego. — Vn paso en el rio Saja, camino de Liébaua. XIV . Valcabata. — En Castrogeriz (Burgos) Val de Alar. ídem id Valdebantola. — En Ribamontán, al Este á^ Santander Valde Castillo. — En Castrogeriz (Burgos) Valde Fontecelina. - ídem LXI LXI — í LXXXV1 LXI LXI ti Val de Chuna. — Valle de Iguña, regado Val de Mense. — En el Valle de Iguña por el río Besaya... XV XLI1 y LXXIV (Pelucas). — Valle de Piélagos, bañado por el Pas, unido Pisueña Valle TJbrica. Cerca de Udias, en Alfoz de Lloredo Valleio. - En el territorio de Quo (Coo) Varcena. — (Véase Barcena ) Cerca de Mijares Valle al LXXXVIII — Varcenaciones. Varcenillas. — LV XXIII LXXXIV — X LXIX Pueblo del Valle da Reocin En Cabuérniga Varicueto (San Christophoro). Vega de Lotra. — ídem id Vega de Bovalle. — En Treceno Vegas. - ídem id — En Castrogeriz (Burgos). . LXI LXI . LXVIII LXVIII Vespieres. — Barrio de Santillana, al pie del Pico de su nombre Arrayo que pas:i cerca de Be/.aua, Valle de CaVezaniella. margo Vice de Badanes. - Vice es lo mismo que vico o barrio (de Bezana). de Charriezo. Cania/. en Ribamontán — de Ciella. — ídem id . . XXXV11 — - — >, I. XIV I.X LX LX . CARTULARIO DE SANT1LLANA Vice de Cutías. — Barrio de Cucliía de Poras — ídem id — de Met Bephane. — Bezana — de Mogro. - En Mogro, en la ría — de Pau. En Boo Vilordun. En el Valle de Iguña — del — DLI. MAR 130 LX LX LX LX LX Pas XV Villa Arce. — Pueblo a orillas del Pas, en el Valle de Piélagos — Arroio. Barrio cerca de Santularia Calva. — En Carilargo, cerca de Santander Erf uci. — Villafufre, en Toranzo — Fraxineto. - En el Alfoz de Lloredo — Miere. Cerca de Arce. Miere viene de miiare, tierra en que se cultiva el mijo Villanova. — Concejo da Afleca Villa Orennia. — Greña, cerca de Santillana Otiese. — En Cabezón de la Sal Patella. - En el Valle de Iguña Quintilani. — Caserío entre Santillana y Ubiarco, hoy lla. — — — XL XLIX Lili L LI — — — — mado — — los Quintanares Bieto. - Entre Viveda e Hinojedo Trido. - En Santillana Villaverde. — Villaverde de Pontones, en Ribamontán Viveda. Pueblo cerca del río Bcsaya, a 8 kilómetros de Suauces. Voltear. — En Castrogeriz (Burgos) — XC1V LXV1I LXI1 Ll V XLII LXXIX XCIV XVL1 LXXXV1 i LXI ABADES DE SANTILLANA DEL MAR CUYOS NOMBRES SE HALLAN EN LAS CARTAS DEL LIBRO DE REGLA Alvar© Año 967 En dos cartas vemos el nombre del abad ALVARO: en la (?). XIV, que lleva la fecha de 783, equivocada evidentemente. Véase la nota puesta en esta carta y la corrección que proponemos. En la carta LV se nombra este mismo abad, pero no lleva fecha el documento. El P. Sota (Crónica de los Principes de Asturias, página 649) publicó una donación a Santillana del año 96(5, en la cual figura Alvaro como abad. INDULFO Años 980 a En nueve muy 1001. abad Indulfo. Las fechas de año 980 al 1001. Las cartas XXVIII y XXIX son del año 980, y en ambas subscriben el rey Ramiro en León y el conde García Fernández en Castilla. En la carta XLI, del año 1001, se lee: Sub Rex Adefonso in sedis Legione et Comité in Castella et ego Donna Fronildi.» Este abad, mencionado en las cartas XXVIII, XXIX, XXXIV, XXXVII, etcétera, de los años 980, 987, 998, 1001, vivía en tiempo de los condes de Castilla García Fernández y Sancho García. cartas interesantes figura el estos documentos están comprendidas desde el < JUAN Años 1017 a 1034. abad Juan figura en unas 24 cartas. La carta XLIII es del año 1017, y en se añade: «Rex Adefonso in Legione et imperante Comité Sancio Garsiani in Castella et in Asturias.» La carta L es del año 1018, y ya no firma el conde don Sancho, sino su hijo D. García: 'Imperante Adefonsus rex in Legione, et Comité Garsea ¡n Castella.» La carta LXXXII, siendo abad Juan, es del año 1034 y subscribe el rey D. Sancho el Mayor: «Rex Sancio in Castella et in Asturias. El abad Juan es citado con esta dignidad en los años 1017, 1018, 1019, 1020, 1021, 1023, El la era 1025, 1026 y 1034. : CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 142 flNTOLIN© Año 1056. En dos cartas finura el abad ANTOLINO. En la VIII, del año 1056, y en la LXX1II Una y otra carta tienen cláusulas en romance castellano, entremezcladas con el latín. Creemos que la fecha de 1056 no es exacta, y probablemente serán del siglo siguiente ambos documentos. sin afín. PEDRO En varias caitas de muy distintas fechas vemos el nombre del abad Pedro. Aunque muchas de estas cartas llevan la fecha evidentemente equivocada (véanse cartas XXVI, XXXIII, XLIX, LXII, LXIII y LXVIII), pueden rectificarse. En la carta LVI, del año 1049, se dice que era abad Pedro; después, en el año 1056, lo más tarde, años 1084, 1097, 1098, 1103, 1105 y 1106, vuelve a figurar un abad de nombre Pedro; en el año 1 122 (carta LXV1) vemos nuevamente el nombre de Pedro como abad, y en el mismo año 122 (v. carta IV) era abad Mar- era Antolino; 1 que prosigue sin interrupción por los años 1127, 1128 y 1157. De todos estos datos inferimos que hubo varios abades de nombre Pedro, que pueden ordenarse tin, del modo siguiente Pedro (primero), 1038 (?), 1049 Pedro (segundo), 1084 a 1111. Pedro (tercero), 1122. Pedro (cuarto), 120 .... a 1056. I MHRTÍN Años 1111 a 1122. año 1111, se hace mención del abad MARTÍN. En el abad Martín, y en los años intermedios de estos dos límites hay las cartas VII, del año lllti; XVI, del año 1117; 13; XIX, del año XVII, de', año 118; XVII!, del año 12, y LIX. del año 1121, siendo abad Martín. De estos datos se infiere que después de Martín, que llamaremos primero, fué abatí Pedro (año 1122), y después de Pedro lo fué En la las cartas IX y XI, del carta IV, del año 1122, también figura 1 1 1 1 1 MARTIN Años 1122 1128, 1130 a 1157. En la carta XV, del año 1157, se nombra al abad Martín. En tiempo de este abad Martin ya la abadía de Santa María se había transformado en colegiata de canónigos, en vez de monasterio de mujeres, pues en la carta XX se dice: Cum 1 1 Segundo <'• esto nombre. CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 143 ómnibus canonicis qui ibidem sunt morantibus.» No tiene esta carta fecha, pero es donante la condesa IV Sancha, y de aquí se infiere que es del tiempo de 1). Alfonso Vil. GONZALO En la carta LXXXIX se nombra al abad Gonzalo. No tiene esta carta fecha. Por el lenguaje pudiera sospecharse que es del siglo XII, y acaso viviera esta abad en los años que mediaron desde 1157, en que era abad Martin, hasta el año 1200, en que lo fué Pedro. Una frase vemos que da alguna luz para calcular la fecha; dice la carta: «trado vobis abbati Sánete luliane domno Gongalvo et séniores qui ibi serviunt. Estos séniores (en romance señores) no son monjes; son los que en la carta XX se llaman por primera vez canónigos. De esta frase deducimos que el abad Gonzalo vivía en la segunda mitad, como hemos dicho, del siglo XII, o sea después que dejó la abadía de pertenecer a los monjes y se transformó en comunidad de canónigos. > .... .. ÍNDICE ALFABÉTICO DE NOMBRES DE PERSONAS Siglo IX. Abraam Fla¡iiez Siglo X. XIV : Aclvescentius, presb III Agitus, presb III XIV Alvaro, abba Argaziz III XXIX Aurelhis Beato Benedicto Cartería Feles Felpe, presb Guntsalvo Fernandez, comes James, presb Martillo Didaz, infanzón . . Manriz Meniz Alvaro XXIX XL XXIX XIV XIV I XIV III (filius), presb Alvaro Alvariz, uxor eius.. Alvaro Seviriz Auna LIV 981?) Arvidio, sierva Belliti (año 1078). Petro, abba III Cisiali, scripsit Portemius, presb III Cisilani Quiríaco III Cissiliani Stephanus, presb Vicenti III III XIV XXVIII, XXXVI, XXXVIII y Betelus, . XCI Bellite (año 1082) III III XIII XXIX XXIX Audas BeilaNunez III XIV XIV XL Antefonsus, rex (¿año Papiniano Rademirus, rex Roderico Feles, infanzón. Severus XXXIII Citiz Annaia Adfonsiz Nonitns, presb Quiricus XXVIII III XIV Berielliz XL XL XXXVII III Gómez Didaz Adfonsus, rex (año 991) Adriano, presb XCII LXXXI V Alvaro XIV XIV XIV Memen . XXIX XIV III Didaco Rodriz, infanzón Ermegildus, abba Adeca, fr Adefonso, rex (año 1078).. Adefonsus, rex (año 995). Adfonso monachus XCII LIV XXXVII XL y Cissalani, exXXVIII, scripsit, notuit. XXXIV, XXXVIII y Citi Didaco Alvariz y Alvares. Didaco Assuriz Ermegildo XLI XL Suariz . XXXVII XXXIV XIII .. . CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 146 Ermeildo, Ermeildus. XXIX, XXXVI Ermeildo, presb Fafila Félix, presb. XXVIII, XXIX y Flaino, presb XL XL XL XXIX XXVIII Flámula XXXVII Florilegio Fredenando Armentariz . XXXIV XL . Frila Albariz XXXVII Froila XXXIV XXIX XXIX Froila Assuriz Froisclis Frona domna (años Fronildi, 983, XL y XIII y Fernandez, García XLI XL Fronímio Galindo, presb XXIX Martinus, presb.... XXXVIII comes Matiemo Monisso, XXIX XXIX fr Moniu.fr Monnio Rodriz XXXVII XXXVII Montano Montanos, XXIX XXXIV XL fr Munio Diclaz Munnio Gutiérrez Munnio Rodrici XXVIII XXIX Natales, presb Nuno Belazquiz Nunno Gutiérrez XIII y Onnas Zeziniz Osicia Osoyro Erinegidiz XXXVII domna Ot rocía, XXXIV XIII y XXXIV Garsea Fredenandez (años 980 y 991). XXVIII, XXIX y Garsea Martiniz Gens de genere meo vel Go- XL LXXX1V 987) torimi (años Gómez XXXIV XXXVIII domna Roderico Feili.x (año 987). Quirigus. . . XXIX XIII, . XXXVI y LIV XXXVII Repolli (?) XXVIII, XXIX XIII XL y XLIV Sarjcio, (año 998) XL XIII XIII XL Rodericus Gundisalviz Romano Sancia, domna y XL XXXIV 1029) Rodanio Romaiz Roderico Telliz Roderico Velasquiz domna XXXVIII XXIX Ranemiro, rcx (año 980) Renemiro, presb. cognomen- Revelio... LXXXIV XXIX XXIX XL LXXXIV XXIX LXXXIV XXIX XXXVIII . Quíntiliamis Rodani, comes (años 991 y XXVIII, XXXVI, XL . XIII abba (años 980, 995 Librino Maria Petras, scripsit (año 995) XIII XXXVII y LXXXIV lusta, y to Traserígus (año 981). XL Gundisalvo Acísones Iohannes. XXVIII, XXXVII y Iomendius, presb y 998). XXIX Petrus, presb Pugelus,fr Romanorum 1026 y 1034). LXXXI1 y LXXXI1I Gotiníz Indiilfns, y XXXVIII Petru Petras aut Gontesalvo Exoniz Gontroda, esposa del C. Rodanio(?) (año 991) Gota, XIII, . Paternus. (aun XXXVIII XL XXIX XXIX XXIX XL XXXIV García Fredenandez, comes, Ava Commitissa XL XL XXVIII XXVIII Meildizi Otrocia XXXVI (año 983) et y Nunu, fr Onnas, fr y 1001). XIII, XXXIV, XXXVI, XXXVIII, 991 087, XXVIII y Martillo y XXXVIII . comes (año 996). . XXXVII XXXVII . LXXXIV . CARTULARIO DE SANT1LLANA DEL MAR Sancio Garseani, comes Adefonsus, rex (año 1098).. XXXVII (año 998) XL Sarracino Sendina, XXXVII XXXVII domna Servandus XXIX XXIX XXXIV XXXIV XXIX XXIX XXIX Stephanus, presb Suarius, presb TeilluRodriz Teillu Veilaz Terencius, fr Tesmutus, fr Tresmudus, fr XXXVIII Triselu XXVIII Uranius XXXVII XXXI XXXVII Valiro Vellita Vermudo, rex (año 993). . . Vermudo Rodriz XXVIII Vicente Mauro, siervo XIII XXIX XXIX XXIX Vitalianus Zezinus Zonius, fr Siglo XI Ablina XLI Adega XLI1I XLI Adefonsus, rex (año 1001).. Adefonsus, rex (años 1017 y XLIii y 1018) Adefonsus, rex (años 1019 y XXXIX, XLII y 1020) .... Adefonsus, rex (año 1021). LXVIII XL1V y XLVI XXXII Adefonsus, rex (año 1022).. LXXIX Adefonsus, rex (año 1023).. Adefonsus, rex (año 1025). LXI, XLVII LXXVII y LXXVIII Adefonsus, rex (año 1026). LXXVl y LXXX LXII Adefonsus, rex (año 1073).. Adefonsus, rex (año 1075).. LXVIII Adefonsus, rex (año 1076).. LXIII Adefonsus, rex (año 1082).. Adefonsus, rex (año 1034).. LVIII Adefonsus, rex (año 1038).. LXVII XCI 147 . .. CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 148 Bellite Itiliz Benoralistar Bermudo Rodriz XXXIX EctaMorilliz LXXVII Ecta Rodriz XXXIV Ecta Rodriz, infanzón Bernardus, episcopus palen- LXI tiims LXXXV Botmizi LXXVII XLI11 y Braulio LI Carito" XLII Elisabet, regina (año 1073). LXII XLIII, Ermegildo, scripsit. XLIV, XLVIII, L y XXXII LVIII Ermigia LXIV Eugenia Eylo, dormía LXI XXXV Citi y CitiAna XLIX Fanni Felez Citi Annaz LXXVI Citi Didaz LXXXIII Citi Guntisalviz, Iohannes Citi Martínez XXVI Citi Patíernez Ferdinandus Flaquiz, comes. LXI Ferdinandus, rex (años 1026 LVIII LXXXH LXXX (año 1034).. LXI Servandiz Velliti y LXXIX CitiPedriz Citi XXXI y LXXXII Félix Petriz y 1027, (años 1026 LXXXIII y LXXXIII 1036) XXVI y ro de 1028) Ferdinandus, rex (año LXII Fernando Citi Velliti (año 1078) XCII Flaceia Citi Velliti (año 1082) XCI Citi Velliti (año 1084) LVIII Citi Velliti (año 1088) LXVII LXI Didaco Rodaniz, comes XXI XXXV comes. Flagino Roderiquiz, comes. Flagini Fredinandiz, XXXI y Flaino LXI LXI XLV Fredinandus Lopaquiz LXI LXI LXI Fredinandus Vermudiz XLIV Fortuni Alvariz Fronildi, XXXIX Didaco Veilaz (año 1017) XLIII XLIV Didacus Lili Didacus Vennudez Didago Braboliz LX Dominico Gundisalbiz LVIII Diminico Didaz (13 de junio de 1028) XLIX Dominicos Didaz (año 1049). LVI Ecta Annaiaz LXI y LXXXVIII . LXI Petriz, scripsit.. XLII (?) (año 1019) (fecha equivocada) (año 1070) XLIX LVI 1049) Citi Velliti Decentalo Didacomizi Didaco Muñioz LXXXV Ferdinandus, rex (13 de ene- Ferdinandus, rex o LXXXVIII LXI LXI equivocados). LXXV1II CitietMonioz Citi Obequez y Obequiz. LXXXVIII Hanniz, exaravi Citi XXXVIII LXI LXXII Ferdinando Rodriz infanzón (¿año 1030?) Citi LXXVI Falcon XXXIX LXXX LXIV y LXXVIII Ermegildus Cetiy nensis LII LXXXVIII Eldefonso Cete Rodriz Ciprianus, episcopus legio- LXI abbatissa (año XLIV 1021) Fronildi, uxor Niiiini Mu- ñioz (año 1084) Garda, abba (Castrogeriz). García, episcopus burgensis (año 1082) LVIII LXI XCI García Miinniz LXI LXI LXI García Valeriz XLIV García Flainez Garcia Gutiérrez .. .. CARTULARIO DE SANT1LLANA DEL MAR Gundisalvo Petriz Garsea Sancii, comes (año XL1V L 1021) Garsea Sanciz (año 1018). Garsea Sanciz (año 1019).. Garsea Sanciz (años 1020 y XXXIX Garsea Sanciz (año XLV y XLV1 y XXXII Garsea Sanciz (año 1025). Garsea Sanciz (año 1026). LXXVI, LXXX LXIV y LXXVII y LII XXI Gelvira domna XXXI Godestio y XLIII Golafara LXXIX Didaz, comes Guntisalvez, comes. Gondisalvo Gontroda Gonzalo Munioz Gonzalvo Gonzalvo Feliz Gonzalvo Froiiaz, domna XLV Gundisalviz Randolfeci XXXV Gundisalvo mes XCII XXI LXXXVIII VIII Iacobi, apellatus XXXIX Annaia XLI XXXV XXXV Imilao Emila Indulto lohannes. VIII, LXIII, LXXX y LXXXVIII 1025, 1026 y 1048). LXXVI, LXXVII y LXXX lohannes, abba de Casta- ñeda lohannes, presb. LXII .. . XXXI y XXXII LXII lohannes, prior y 1025). LXXVI, LXXVII, LXXVIII y XXVII tore lohannes Gundisalviz. lohannes Martiniz LVIII lohannes Michaeliz lohannes Petriz L LXXXII lohannes Roderico lohannes Sonna LXXXII Munnioz, co- lohannes Telliz Iugario LXI LXXIX lohannes de Ubiarco, can- LVIII Gundisalviz Sarracinez (año 1034) y Monnioz XLIII LXXVII filia LXV lohannes, scripsit (años 1023 LXVII Rodani Commitis. Goto lohannes Goto Martínez Gotroda Goto, LXXXVIII LXI Gutierre Gutiérrez XXXV, LXIV, LXV, LV1 Goto LXII XXVII . LXI LXI comes Gotina LXXXVIII . lohannes, abba (años 1023, XLV . infanzón LXXX L XX! (año 1017).. XCII XCII Gutierre Adfonso, comes. LXXX (año 1088) Gota, LXII y Ibera XXXV Gómez Gómez Citiz, Iacob Ebreo Godigeva Goma XCII Guntsalvo Ector Guntsalvo Monaco Guntsalvo Munnioz, infanzón LVIII XXXV y XXVII, Guntisalvo Rodriz Gutierre LXXXVIII Godestio Munnioz LI lohannes. Guntisalvo Petriz. XLIII Godestio Monioz, infanzón (año 1030) LXI Gutierre Guntisalviz. Garseani, comes, y Urracha, comitissa Gelvira, Guntisalvo Guntsalvo 1022). XXXI LVIII Gundisalvo Rodriz Guntesalvo XXXIX XLVII, XLVIII, L y LXXVIII Garsea Sanciz (año 1021). 1023). XXI, 149 Iulian lohannes XCII XXVII XCII LVIII LXXVII LXXVI LXI XXXV VIII 150 CARTULARIO DE SANTII.LANA DEL MAR .. CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR LXXXVI11 Petrus Sendiniz, magister. LXXVI Querini LXXXI1 Quintíalo XLII Qiiintila Assuriz XXXI Quisflavara XXV11I Ranemirus, rex (año 980).. Regunsalbiz XXVI XXXI Revelio y Rodanio, comité (año 1026). Rodemirus, scripsit Roderico Munioz, Tarasia. LXII XXXV LXXVII Roderico Nunniz Veila domna LVIII XLIV Munioz Vela, presb LII XLIV Martiniz Monioz Vermudo LXXVIII LXI LXVII LXII y Vertnudo Rodriz XLIV Braoliz Vernnidus (Dominas), presb. XCI XLVIII y LXVIII y Vicenta Didaz LVIII Vincenti LI y LII XXXIX ZitiSuariz LII Siglo XII. RudericoVermuaMz... LXI y LXXXIII LXIII y Salvator Iohannes.. LXVII Sancia, commitissa XX Adeíonsus, rex pampilonen- LXI Atlefonsus, rex (año 1113).. Sancia, regina LXXXII Sancio, rex (año 1034) Sancio Garciani, comes (18 de enero de 1017). XLIII y Sancto Corto , filias rex (año LXXXIV XLI Savarigo Hectaz Savastianus, scripsit XCII Sebastianas Rodriz Sendina XLV y Sesguto Severo Adfonsis LII XLIII XXXIX LXI SolAlvariz Sonna, abba XXXV Sonna, presb LXIV y LXXV1II XXXII y XLIV Stephanus Tercia 127).. LXX LXXV Adefonsus, rex (año 1 128).. LXV Adefonsus, rex (infanta dom- LXXV na Sancia) Adeíonsus, imperante (año Savarico Tellu 1 Ferdinandus, et re- LXXXVI1I LXXXII XLVI LXXXVIII LXXXIII y LVIII y XLVIII LXXXV LXXXII XLIV LXVI Adefonsus, rex (año Adefonsus, rex (año 1135).. gina Sancia Tarasia IV y se (año 11 12) 1030), Sarracino XLV XXXI Vincenti Trissilaz XCII Rosnano Sanzius, LXXXVIII Xemena Rodericus Munioz, comes. . Urracha, Vermudus Roderico Munni . XXXV Umeiro Velliti XLVII etlusta XXXI Trissilia, vir L1I LXII XLI L Trisila (Annaia) Velliti Roderico Munioz (año 1020) Rodrigo Hectaz. Terencia XLVII LXXXVIIi Rüdemirus, presb 151 XCIV XCV 1138) Adefonsus (filius), comes, Rainitindus et uxore Urra- cha XVIII y Allefonso XC Aragonense in V Castella Ágata XCIII LXXXV LXXXV Alvaro Iulianez Alvaro Petriz Alvaro Rodriz XVII y Annaia Annaia Cidez Annaia Vellitiz Antolino XIX XVIII Adfonso Fanniz Adfonsus (año 1141) XIX LIII VI CXIII XC y XCIII 152 CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR . CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR Michael LXX LXX LXX Gómez Michael Iohannes Michael Nunniz XCUI Michael Petriz I Minaia in Cha- riis I Nunno, potestas mesa I Petrus Gundisalbiz de Lara, II y domna II XVII Oro (femina) Petriz Oro (uxor Martini Annaiaz). Oro (uxor Pelagü Assuriz). Oviecho Gutiérrez XVI XVI XVI Pelagio Sanciez Munnioz XXIII (año y Petro Assurez III Petro del Rio I Petro Michaeliz II, LXVI VI XVI, XCIV y XCV VII, XVIII, LXXV y XCIV Petrus, abba de Santo Do- minico Petrus, presb XCIII XCIV Lili XV Petrus Magister Lili Petrus Martiniz Petrus Moro Petrus Petriz XCIV Roderico Guntsalviz. y Roderico in Asturias (año XC LXXV 1142) Rodericus, comes. XIX IX, XI, XIX y Rodrigo Monnioz Roy Fernandez XXIII II Roy Monioz Roy Pelaez Roy Pedrez Roy Saiicez II I I II Ruderico Gundisalviz, co- mes Asturias (año 1127) Sancia Petriz Sancio Galindez Sebastiano Rodriz LII V Rodrigo Hectaz in LXX XV LXX XCV LXX XCV XI Roderico Gutiérrez Rodericus Citiz LXX Pelagio Quinlaz I, IX y 1111) Petrus lulianez LXX LXVI Pelagio Petriz Petrus. comes (año XIX LXX Pelagio Godestioz Petro Monnioz. VII Gómez Roderico Petriz I X Petrus XVI LXVI Pela Pelaiz Pelagio Assuriz II, XVI y Petrus Citiz Petrus Obequez LXV I, IX LXX Oria 1122) Petrus Assuriz, comes XVII XIII Petro, abba, Petrus I . Petrus Godestioz, merino.. LXX Petri . Petrus Ecta Nunno Veilaz Nunno Velasquiz Oria, LIX Petrus Al varez Petrus Michaeliz y II LXX Petrus Alfons XXII IX XVI Astu- y LXX LXX XVIII iti I Petrus Didaz LXX LXX Nun Didaz Nun Godestioz Nun no, potestas Petrus, scripsit LXX LXX Lili Monnio Monnio Didaz Monnio Gostioz Munio Roderiquiz Munnio Citiz Munnio Guntisalviz Munnio Gutiérrez. XC Petrus, notutt Petrus Annaia, magister IX Miennaia Migal Pedrez 153 VII y LXXV XVI XVI XCV Sol Rodriz V Tarasia X Tegridia Vil domna Tota Duenna XV Tegrilla, XVI CARTULARIO DE SANT1LLANA DL L MAR 154 : (Jrracha, regina (años 1111, 1116 y 1127). Velliti IX, Lili, LXXII y Urracha Rodriz XCUI XII Xemena Adeíonstis, rex. LV XXX Alvaro, abba LV XXX Annaia Antolino, abba LXXIII LV LV Arbinus Arcisu Ballericus, scripsit Betellus Citi Citi Petri Didaco Gundisalviz Ecta Alfonso Espasandus, presb Evera Fecisimus FelezPetru XXX LV LXXXI LXXXI LXXXI LXXXI LV LXXXVI LV LXXXI Félix Félix Petriz presb Fernando Didaz Félix, Flabio Flaginiz Flacenti Friectis, presb Froila Fronilde Gutiérrez Gasalianes Gatea Gonzalo, abba Gundisalvo, saio Gundisalvo Vincentiz Guntericus Guter Fernandez LXXXI LXXXI LXXXVI LXXXI LVII LXXXI LV LV LV XXIV LV LXXXI LXXXIX LXXXI LXXXI XXV LVII X FECHA LXXXVI LV Heredus, presb XXX XXV Iohannes Iohannes, abba LV Iohannes, presb XXX Bellitiz LXX1V LXXXIX XXIV Iohannes Raicedo Iohannes Salveriz Iuliana Ciprianez Liliana Petriz LXXIII LXXXIX LV LX Iuliana Sebastianez Lazaras Leunero Monioz María Fernandez LVII LXXIII Martin Castellano XXIV LXXIX Martin Telliz Martin Vermudiz Martino, abba (¿año Felez Reveliz, maiorinus de Nunno Monioz SIN Gutierre Gundisalvez Iohannes XI XVI Petriz NOMBRES DE PERSONAS EN CARTAS Alvaro XCV (añu 1138) Vermudo Munio Rodriz Vermudo Rodriz 1 118?). LXIX LXXXI Martino Salvatoris Michael Fernandez LVII Michael, presb LXXXVI Migad, presb Monia, domna Montanus LXXXVII XXX XXV LV LXXXI LV LXXXVII LV Morellus, presb Munnio Natalez Neptomeo Gutiérrez Nonnitus Nunno Alvariz (¿año 1032?) Nunno Roderico Octo Didaz Oltricus Ordonitis, presb LXXXI y LXXXVI LXXXI LXXXVI LV LV CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR LV LV Osonius, presb. levanensis. Pater (don) Petro, abba (¿año 1036?) LXXXVI Petro Alvariz Petro Doiuiiz Petro Guntisalviz LXXXVI1 LXXXVI LXXX1 LVII XXXI Petro Sanciez LXXXV Petras, abba de San Petriz. Petrus Ferrada Philip Munioz Ratera Aspidiz Ratera Sarraciniz Recemirus, presb. cognomento Traserigus (¿año LV LV 985?) y Petro Revelliz Petru, iudex 155 LXXXI LXXXI LXXXIX XXXIV LXXXVI LXXXVI Rademirus, rex SanciaDidaz XVII LV Saturninus Sebastianus, scripsit (¿año 1036?) Seguto Stephanus Todemirus, presb Todesindus Verixima Vermudiz Vita Vermudiz LXXXI y LXXXVI LXXXVI LXXXVI LV LV XXV XXX LVII LOS AÑOS BISIESTOS EN LA EDAD MEDIA Todos los pueblos que cuentan los años según el cómputo de los romanos, agregan hoy un día al mes de febrero en los años bisiestos. Este aumento de un día en el año bisiesto no siempre se ha hecho en el mes de febrero, y por ignorarlo se han juzgado equivocadas algunas fechas exactas en los documentos de los siglos medios. En ningún autor de Cronología hemos visto esta observación. Para evitar en la interpretación de fechas y de ferias semanales juicios equivocados, aduciremos los testimonios irrecusables que comprueban el hecho de haber sido agregado el día de aumento para los años bisiestos a fin del año, de modo que diciembre en este caso se componía de 32 días. Alguna vez se agregó el día de aumento del año bisiesto, indistintamente, en cualquiera de los meses del año. San Isidoro (v. Etym., lib. VI, cap. XVII, núm. 27, edic. de Arévalo, 1798, tomo A III, pág. 275) dice: sexto autem kalcndas martias usque in dicm pridic kalcndas ¡anuarias in lunae cursu bisscxtus apponitur at inde detraliilur. El santo doctor dice, indistintamente desde Más explícito está el como vemos, «que el bisiesto (día) 24 de febrero hasta el Recemundo, obispo de se añade o se quita día 31 de diciembre. lliberis, o el autor del Calendario Cordobés, escrito por los años de 961 a 966. Este curiosísimo Calendario contiene, entre otros datos importantes, un santoral. El día //; 26 de junio, dice: ipso estfestum Sane ti Petagii ct sepultura eius est in ecclesia Tarsil. De modo que, cuando se escribió el Calendario, se veneraba en Córdoba el cuerpo del niño mártir San Pelayo. de San Pelayo fué trasladado a León en El cuerpo el año 966; luego dario no fué escrito después del ano 966. El libro escrito por dedicado al califa Alhaquem dario no es anterior al opinan los arabistas el que entró a reinar en año 961. Es decir, que, o fué II, Dozy y Simonet), o e+i el Calen- Recemundo está año 961; luego el Calenescrito en el año 961 (así alguno de los años inmediatos hasta el 966. Veamos ahora lo que dice en la introducción respecto a los años bisiestos, y cómo se agregaba el día de aumento en el siglo X, época, según hemos demostrado, en la cual se escribió tan precioso Numeras ergo dierum anni , quarta diei. documento. Dice: est trecenti et sexaginla Rcstauralur ex his quartis dies additus in quinqué dies ct ómnibus quator annis, CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 158 Ergo est ex triginta duobus. Nominatur addiint latini in decembri ergo annus tune bissextilis. Siri vero addunl ipsum Insubat, qui est Februarius. quem est ex viginti novem diebus. Vemos claramente que, según Quare el testimonio del obispo de a! fin del mes de diciembre, y en el año bisiesto Iliberis, siglo X, los latinos (pueblos occidentales) anadian el día propio del los sirios (orientales) anadian dicho, día al mes de febrero. el Códice Emilianense, que se conserva en la Biblioteca del Escorial, un Calendario publicado por el culto P. G. Antilin (v. R. Ciudad de Dios, 20 abril de 1907, pág. 633). En el mes de marzo leemos: «VI Nonas.— Bissextus adiatur, esto es, que se añada el bisiesto (día) en el dia 2 de marzo.» El Códice, como es bien sabido, fué copiado en el siglo x (¿año 992, 902?). Don Alfonso el Sabio (v. Libros del Saber de Astronomía, tomo II, pág. 121) dice «Et son desacordados en el mes do an de annadir el bissiesto, porque ay algunos dellos que lo annaden en el mes de deciembre, et otros ay que lo annaden en el mes de hebrero. Et ansi lo fazen agora todos los romanos en este nuestro tiempo, et assi lo possiemos nos en estas nuestras tavlas.» Se deduce de estos textos que en el siglo xm los pueblos que constituían la Europa occidental agregaban en los años bisiestos el dia de aumento al mes de febrero, como hoy lo practicamos. En los siglos anteriores al xm, en los pueblos del Occidente, llamados comúnmente latinos o romanos, se agregaba el día de aumento o en febrero o en diciembre y aun en otros meses. He aquí algunos ejemplos que confirman esta práctica: 1 .° La carta XIX del Cartulario de Santillana del Mar, llamado Libro de Regla, Era MCL.» Esto es, jueves, dia 10 de dice en su fecha: «V feria, VI idus Madii. mayo del año de Nuestro Señor Jesucristo 1112. Este año 1112 comenzó en feria II (lunes). Sin acudir al uso de Tablas, que abrevian el procedimiento, podemos averiguar que los días 1, 8, 15, 22 y 29 de En existe : — 22 y 29 de febrero serian jueves. año 1112 bisiesto, y para ver si en este caso, y suponiendo que se agregaba el día de aumento al mes de febrero, resultaba bien la feria de la fecha de la catta. Los dias 1, 8, 15, 22 y 29 de marzo serian viernes; los días 1, 8, 15, 22 y 29 de abril serían lunes; y finalmente, los dias y 8 de mayo serían miércoles, y el día 10 viernes y no jueves, como dice enero fueron lunes Hemos puesto el (feria II); los días 1, 8, 15, 29 de febrero por ser el 1 la carta. el dia de aumento del año que el mes de marzo habría comenzado en jueves (en vez de viernes); el mes de abril habría comenzado en domingo (en vez de lunes), y finalmente, el mes de mayo comenzaría en el año 1112 en nortes (en vez de miércoles), y el día 8 de mayo sería también mar- Si calculamos en el supuesto que no se agregaba bisiesto 1112 hasta fin de diciembre, tendríamos tes, y el día 19 jueves, como se lee en Creemos indudable que en la el siglo xii fecha de la carta (feria V). (año de 1112) el día de aumento en años bisiestos no se agregaba al mes de febrero. 2.° La carta XXVIII del mismo Libro de Regla, de Santillana, dice en su fecha: ?VI feria, lili kals. ¡unías.— Era MXVIII.» Esto es, viernes, día 29 de los mayo del año de Nuestro Señor Jesucristo 980. Este año 980 (bisiesto) comenzó en feria el día de aumento al mes de febrero, resulta V (jueves); si que el 29 de suponemos agregado mayo fué un sábado CARTULARIO DE SANTILLANA DEL MAR 150 VI (viernes), como dice el documento. Si suponemos que el año bisiesto 980 se agregó al final del ano, en diciembre, o después del 29 de mayo, resultar;! que el día 29 de mayo fué viernes (feria VI), (feria VII) como y no feria aumento día de del dice la carta. Creemos, por tanto, que en el siglo x (año 980) no se agregaba en los años bisiestos el día de aumento al mes de febrero. Para confirmar aún más cuanto hemos expuesto, nos encontramos con la carta XXIX del mismo Cartulario, y vuelve a repetirse que el día 20 de mayo del año 980 era viernes. 3.° La carta LVIII del Libro de Regla dice en su fecha «Feria V, kals. raartius.— Era MCXXII.» Esto es, jueves, día 1.° de marzo del año 1084. Si el día de aumento de este año 1084 (bisiesto) se agrega a febrero, resulta que el dia 1.° de marzo fué viernes y no jueves, como dice la carta. Si el día de aumento se agrega a fin de año o después del mes de febrero, resultará que el 1." de marzo fué jueves, como afirma la carta. No debemos ocultar que hay algunas otras cartas, no pocas equivocadas en la fecha, en que pudiera creerse que el día de aumento en años bisiestos no se hacía al fin de diciembre, sino antes de éste, día final del año. Así, por ejemplo, la carta LXV dice que en el año 1128 el día 27 de diciembre era jueves, y en efecto así fué, pero suponiendo que el día de aumento en aquel año bisiesto se agregó antes del día 27 de diciembre. Esto confirma lo que dice San Isidoro y lo que dice Alfonso X el Sabio : Et son desacordados en el mes do an de annadir el bíssiesto.» 4." La carta LXXXIV del Libro de Regla dice «II feria ipsas, kals. decembris. Era MXXXIIII.» Esto es, lunes, día 1." de diciembre del año de Nuestro Señor Jesucristo 996. En el supuesto de que en este año 996 (bisiesto) se hubiera agregado un día al mes de febrero, el día 1." de diciembre no hubiera sido lunes, sino martes. Agregando el día de aumento al fin de diciembre, resulta exacta la feria II, o : : — lunes, para el día 1." de diciembre. En la año 1136 En carta efecto: en este resulta jueves del Libro de Regla leemos que el día 26 de marzo del el año 1136, agregando el día de aumento al mes de febrero, día 26 de marzo. Creemos que en los siglos x y xi citados no se agregaba el dia de aumento En el siglo XII debió ya introducirse la costumbre que, según Alfonso Sabio, era general en el siglo xm, de agregar el día al mes de febrero en los a febrero. el XCV (bisiesto) era jueves. años bisiestos. Lit.efe f.fcrnandez .Gohzalo de Córc/ovaJ7 AfaJrio' ABADIAdeSANTILLANA DONDE TENIA POSESIONES LA TERRITORIO Dav/dfie/noso.J/é. -/S/3. \\ TV roo! eco ¿co ;tf)l ^Sc 1 trf!»*: >íí mr % v* Yí S» \ DP ¿02 S25S34. Iglesia Santillana, Spain. Colegial Libro de regla o Cartulario PLEASE CARDS OR DO NOT REMOVE SLIPS UNIVERSITY FROM THIS OF TORONTO POCKET LIBRARY j n