I.E.S. SANTA POLA LATÍN I CURSO 2012-2013 Israel Hurtado EL LATÍN COMO LENGUA INDOEUROPEA Pese a que ya desde el siglo XVI se conocía y estudiaba el parentesco entre lenguas geográficamente lejanas entre ellas, no fue hasta principios del siglo XIX, en plena vigencia del positivismo, cuando un lingüista alemán, Franz Bopp, demostró la relación directa entre lenguas antiguas de la India y de Europa. Bopp aplicó el método comparativista, un método consistente en demostrar, mediante la comparación, las correspondencias en léxico, morfología y sintaxis entre las lenguas objeto de estudio. La aplicación sistemática de dicho método permitió postular la existencia de una lengua común y originaria de la mayoría de lenguas, antiguas y modernas, habladas en Europa y en el sur de Asia, por lo cual fue bautizada con el nombre de indoeuropeo. No nos ha llegado testimonio escrito alguno, puesto que el documento más antiguo de los que se conservan es del segundo milenio a.C. y corresponde al hitita, lengua ya neoindoeuropea. Esta lengua común es, por lo tanto, hipotética y su léxico está formado por las raíces que se han deducido de las palabras que las comparten en las distintas lenguas derivadas. Prueba de tal parentesco son las formas que han tomado algunos sinónimos indoeuropeos de palabras comunes, tal y como podemos observar en el cuadro siguiente: La diáspora Tal como acabamos de decir, los estudiosos han logrado establecer dos etapas cronológicamente diferenciadas en la historia de las tribus que hablaron el indoeuropeo común: la primera, como pueblo en comunidad, que podemos situar desde su origen hasta la edad del bronce, y la segunda, como pueblo en proceso de desmembración, que podemos datar, en su fase más importante, desde la edad del bronce hasta la edad del hierro. No es difícil comprobar cómo vocablos vinculados al léxico agrícola o ganadero de la cultura neolítica o de la edad del bronce, del norte o del interior continental, tienen una raíz común, mientras que términos similares referentes a la cultura del hierro, en el sur o en zonas marítimas, evidencian orígenes distintos. Esta segunda etapa es conocida bajo la denominación de diáspora, y en ella radica la explicación de la división del indoeuropeo común en las distintas lenguas de la familia indoeuropea: los pueblos colonizadores introdujeron cultura y lengua en los territorios en donde se establecían y la lengua indoeuropea, en contacto con las lenguas autóctonas (sustrato), las fue sustituyendo, a la par que experimentaba cambios y modificaciones por Departamento de Latín 2012-2013 influencia de las lenguas vecinas (adstrato) o de lenguas introducidas en el mismo territorio posteriormente (superestrato). La lingüística comparada ha evidenciado la existencia de un indoeuropeo común en época neolítica, origen de la familia lingüística indoeuropea, la cual, por expansión y fragmentación, provoca la aparición de distintos dialectos hacia el fin de la edad de los metales. Estos dialectos son, a su vez, origen de las lenguas indoeuropeas modernas. Hay que remarcar que, en según qué casos (español, catalán, griego, hindi…) conocemos perfectamente el dialecto del que derivan estas lenguas modernas, pero que, en otros (alemán, inglés, ruso…) no se conserva testimonio alguno del primitivo dialecto “madre” común. En el cuadro siguiente se muestran los distintos grupos lingüísticos indoeuropeos y sus familias idiomáticas. Departamento de Latín 2012-2013 Las únicas lenguas no indoeuropeas que existen en Europa en la actualidad son el finés, el estonio, el húngaro y el turco, de la familia uraloaltaica; el georgiano y otras lenguas caucásicas, y el euskera, de origen incierto. Panorama lingüístico de Italia en el siglo v a. C. El latín, por lo tanto, es el dialecto que hablaba un determinado pueblo indoeuropeo de los que colonizaron la península Itálica en un período que podemos situar entre los años 1200 y 1000 a.c. Aparece en el centro de Italia, en una región que ocupa desde los montes Albanos hasta la desembocadura del río Tíber per su margen derecha. Dicha región, llamada Lacio, da nombre, a su vez, a la nueva comunidad y a su lengua. Los vestigios más antiguos en latín son testimonios epigráficos (la fíbula de Preneste) del siglo VI a.c. De hecho, en el Lacio coexistieron varios dialectos latinos, hasta que el de la ciudad hegemónica, Roma, se impuso a los demás. Departamento de Latín 2012-2013 En este período –siglo v a.c.- la península Itálica constituía un verdadero mosaico lingüístico, conformado tanto por lenguas indoeuropeas (itálicas, ilirias, célticas y griegas) como por otras que no lo eran (etrusco, ligur y púnico), distribuidas de la forma siguiente: el latín se hablaba en el Lacio; dos lenguas itálicas –el osco y el umbro- se hablaban en el sur y en el nordeste de esta región, respectivamente; el celta era la lengua usada por los pueblos de las llanuras continentales del norte de Italia; una lengua del grupo ilirio –el mesapio- se hablaba en la región de la costa sur del mar Adriático, y otra –el véneto-, en la zona del golfo de Venecia; el griego era la lengua hablada en la Magna Grecia, denominación bajo la cual era conocido el conglomerado de colonias griegas fundadas en las costas de la mitad oriental de Sicilia y del sur de Italia, a partir del siglo VIII a.c.; los etruscos hablaban una lengua no indoeuropea en los territorios noroccidentales de la península Itálica, al norte del río Tíber, y en las costas de Córcega; el ligur, una lengua no indoeuropea de la que apenas queda documentación, se hablaba en la zona del golfo de Génova; en la costa occidental de Sicilia y en la isla de Cerdeña – territorios colonizados por los cartagineses- se hablaba el púnico, un dialecto del fenicio. En el interior de Sicilia se hablaba el sículo, una lengua itálica muy poco documentada. Etapas del latín Latín arcaico (del siglo VI al siglo III a.c.): etapa de formación; no nos ha llegado ningún texto literario de esta etapa, sólo textos epigráficos con importantes influencias etruscas y griegas. También es conocido bajo la denominación de latín preliterario. Latín preclásico (del siglo III hasta mediados del siglo I a.c.): etapa de creación de una lengua literaria y de consolidación de la lengua latina. Aumenta la influencia de la cultura griega. Según algunos filólogos no hay diferencia alguna con la etapa anterior. Latín clásico (de mediados del siglo I a.c. hasta el año 14 d.c.): etapa de plena madurez de la literatura y de la lengua latinas, que se convierte en lengua de cultura de un imperio. Latín posclásico (del año 14 d.C. al siglo II): etapa que marca un primer período de decadencia, pese a que todavía se crean textos literarios dentro de la gran tradición romana. Departamento de Latín 2012-2013 Latín tardío (del siglo II al siglo VII): etapa de progresiva desintegración del latín durante la cual va a desaparecer como lengua hablada, en pro de la aparición de las lenguas romances. Latín medieval (del siglo VII al siglo XIV): etapa durante la cual el latín deja de hablarse y pasa a ser sólo lengua escrita. Latín humanístico (a partir del Renacimiento). Se trata del latín escrito y hablado por los humanistas, quienes intentan recuperar la pureza del latín clásico abandonando el latín medieval. La fragmentación lingüística de la Romania Durante la segunda mitad del siglo II d.C., el Imperio romano llega a su máxima expansión. Su lengua oficial es el latín, que, como ya se ha dicho, irá sustituyendo a las distintas lenguas autóctonas de los territorios colonizados, especialmente en el Mediterráneo occidental, a la par que se van sustituyendo costumbres y creencias seculares en nombre de una civilización recibida, generalmente, como un progreso. Los romanos, pese a que, aparentemente, permiten que las provincias sometidas conserven algunas de sus instituciones, adoptan un conjunto de medidas orientadas a romanizar el territorio: suprimen fronteras, fundan colonias, construyen magníficas vías de comunicación, asimilan las religiones autóctonas, instauran el derecho romano… Todo ello tuvo como consecuencia que las poblaciones romanizadas dejaran en un segundo plano la lengua propia y que el latín se convirtiera en la lengua común de la parte occidental del Imperio, es decir, el conjunto de territorios conocido bajo la denominación de la Romania. Sin embargo, el latín que mayoritariamente hablaban los colonizadores no era el latín culto, es decir, el de la literatura –rígido y normativizado-, sino el latín vulgar, el hablado, que pese a su unidad no era homogéneo, sino que presentaba variaciones derivadas del origen social (patricio o plebeyo) de sus usuarios, de su procedencia geográfica (de Roma o de provincias) o de modas surgidas en un lugar o en un momento determinado. Todo ello, junto al hecho de que el proceso de romanización podía comportar una colonización de tipo rural (sin escuelas) o de tipo urbano (con escuelas), provocó que, lentamente, en cada una de las provincias se fuera diferenciando la forma de hablar el latín. Este proceso de dialectalización, en que la lengua autóctona es el sustrato y las vecinas, el adstrato (y las lenguas introducidas por los invasores posteriores –germánicos, árabes y eslavos- el superestrato), se vio favorecido por la pérdida gradual de hegemonía de Roma, puesto que de la unidad político-administrativa del Imperio dependían factores de unidad como la acción del latín culto sobre el hablado, la conciencia de una lengua de la administración y de la enseñanza o las relaciones estrechas, constantes y necesarias entre las distintas provincias. Departamento de Latín 2012-2013 De hecho, llegado el ocaso del Imperio romano, en el año 476, desaparece la principal fuerza de cohesión lingüística del latín, y se produce su fragmentación al perder la función de lengua de comunicación y de unión de todo el territorio. Las invasiones germánicas acaban con el Imperio y conmocionan profundamente sus estructuras: suprimen la administración, separan pueblos, crean fronteras y, por todas partes, la lengua recibe toda suerte de influencias disgregadoras. Hacia finales del siglo VIII o principios del IX, el latín ya aparece fragmentado en numerosos dialectos, denominados rusticae romanae linguae (para diferenciarlos del latín culto y de las lenguas extranjeras) que se irán transformando en las lenguas románicas o neolatinas. Son los nuevos idiomas hablados en la Romania desde el siglo X, continuación del latín de los antiguos romanos. Departamento de Latín 2012-2013 ACTIVIDADES 1. Colorea el mapa de las lenguas romances. No olvides poner el nombre de cada una en el lugar correcto. 2. Evolución del nombre latino de los días a varias lenguas romances (de lunes a viernes). El nombre del sábado viene de la palabra judía sabbath que significa “descanso”. El nombre del domingo viene de “8óra dominicus” (día del señor) por influencia cristiana Al castellano: Desaparece la palabra 8óra: por ej. Martis 8óra=martes Al valenciano: Se cambia el orden latino y se juntan las dos palabras: por ej. Martis 8óra pasa a 8óra Martis y después a dimarts. Al francés: Se juntan las dos palabras: por ej. Martis 8óra=mardi Al gallego: Como en castellano desaparece la palabra 8óra: ej. Martis 8óra=martes Al italiano: Como en francés se juntan las dos palabras: por ej. Martis 8óra=mardi Los días en inglés y alemán (lenguas germánicas). Asignan los días a las mismas divinidades que los latinos. Adaptan algunas divinidades latinas a sus propios dioses -Identifican a Marte con Tui – Dien, un antiguo dios germano de la guerra -Identifican a Mercurio con Wedn, un antiguo dios germano -Identifican a Júpiter con Thor – Donner, dios germano de la meteorología -Identifican a Venus con Freia, antigua diosa germana de la belleza Día se dice day en inglés y tag en alemán Los días en Castellano, Valenciano y Francés martes mercredi dijous domingo miércoles mardi divendres jueves dilluns vendredi dimecres dissabte sábado diumenge lundi dimarts viernes jeudi dimanche lunes samedi Departamento de Latín 2012-2013 Los días en Gallego e Italiano xoves luns sabato martes venerdí martedí venres domingo lunedí mércores mercoledí sábado giovedí doménica Los días en Inglés y Alemán Tuesday Freitag Monday Sunday Montag Dienstag Wednesday Samstag Friday Thursday Donnerstag Saturday Sonntag Latín Lunae dies Martis dies Mercurii dies Iovis dies Veneris dies Saturni dies Solis dies Castell. Valen. Italiano Francés Gallego Inglés Alemán Rumano 3. ¿De dónde era originario el pueblo indoeuropeo? ¿En qué época se cree que vivió formando una única comunidad? 4. ¿Qué es lo que demostró el lingüista Franz Bopp? ¿Cómo se denomina el método empleado por Bopp? ¿En qué consiste? 5. ¿Cuáles son las etapas que podemos distinguir en la historia del pueblo indoeuropeo? 6. ¿Qué es el latín, considerado desde el punto de vista de su origen? 7. ¿Cuál era la lengua hablada en las colonias del sur de Italia? ¿Qué otra lengua se hablaba también en esa parte de Italia? 8. ¿Qué pueblos no indoeuropeos vivían al norte de la península Itálica? 9. ¿Qué lenguas eran habladas en las colonias de Sicilia? 10. ¿Qué aspecto importante podemos destacar relativo al proceso de asimilación del latín por parte de los distintos territorios del Imperio? 11. ¿Qué es el latín tardío? ¿Y el latín humanístico? 12. ¿Qué se entiende por latín vulgar? ¿Por qué razón resulta tan importante como el latín literario? 13. ¿Qué medidas tomaban los romanos a fin de romanizar un territorio concreto? ¿De qué modo tales medidas afectaban a las lenguas autóctonas? 14. ¿Qué característica peculiar presentaba el latín vulgar hablado en todos los rincones del Imperio? 15. ¿Qué supuso, bajo el punto de vista lingüístico, el fin del Imperio romano? 16. ¿Qué son las lenguas románicas o romances? Departamento de Latín 2012-2013 17. Relaciona correctamente las palabras de las tres columnas: la primera de ellas corresponde a distintos grupos lingüísticos; la segunda, a lenguas antiguas y la tercera, a lenguas modernas de la familia indoeuropea: itálico gálico bengalí armenio moderno griego antiguo búlgaro albanés céltico véneto catalán armenio gótico neerlandés ilirio avéstico letón hindi tracio macedonio báltico osco afgano germánico sánscrito irlandés eslavo micénico griego moderno iránico prusiano 18. Indica, Iínea por línea, cuál es la lengua o dialecto románico que no tiene relación con los otros tres por lo que al grupo al que pertenece se refiere: lemosín, provenzal, francés, aranés bable, leonés, castellano, catalán occidental sardo, friulano, italiano, dálmata gallego, catalán oriental, aragonés, portugués florentino: romano, rumano, veneciano FONÉTICA Y PROSODIA. EL ALFABETO LATINO El alfabeto latino El alfabeto del latín procede del de los etruscos, pueblo hegemónico en la península Itálica entre los siglos VIII y V a.c. Los etruscos lo habían tomado del alfabeto que usaban los griegos occidentales establecidos en Cumas, una de las colonias griegas más antiguas del sur de Italia. Constaba, en el período clásico, de 23 letras, dos de ellas (y y z), añadidas tardíamente para la transcripción de vocablos tomados del griego: Departamento de Latín 2012-2013 Vocalismo El sistema vocálico del latín es prácticamente idéntico al del castellano: cinco fonemas vocálicos propiamente latinos (a, e, i, o, u) y uno proveniente del griego (y). Hay que indicar, sin embargo, que en realidad había dos subsistemas o series paralelas de vocales largas y de vocales breves que se representaban con las mismas letras. En los libros de lengua, la cantidad larga se indica mediante el signo (-) encima de la vocal correspondiente, y la cantidad breve, mediante el signo (˘). Normas específicas de pronunciación a: siempre es abierta y central (cast. pun,): casa, fama. e/o: siempre son medianas, más bien cerradas que abiertas (cast. perro): ego, mos, res. i: puede ser vocal (cast. si): sitis, finis; o semiconsonante (cast. yogur): ius, maior. u: puede ser vocal (cast. pus): mus, ludus; semivocal (cast. cauto): laus, causa; o semiconsonante (cast. huerto): uir, uiuus. v: es una grafía convencional adoptada modernamente para señalar la u semiconsonántica: uinum, inuentum, uarius. y: (reproducción latina de la ípsilon griega (u). Se pronuncia como la u francesa (fr. une, tu): perystilum, pyra. Diptongos latinos. En el período clásico, solo quedaban en latín tres diptongos propiamente dichos: ae (caelum, Caesar) oe (poena, moenia) au (taurus, aurum) Y también, eu en algunos monosílabos (neu, heu) y en términos de origen griego (Europa). Consonantismo En la época clásica, el latín tenía los quince fonemas consonánticos que aparecen en el esquema: Departamento de Latín 2012-2013 Normas específicas de pronunciación c/g: siempre son oclusivas velares no aspiradas (cast. cabo, gato): genius, Gigantes, cerebrum, circus. h: es fricativa velar sorda, que seguramente se pronunciaba a modo de aspiración muy suave. No se pronuncia: hora, trahere. x: representación del grupo ks. Se pronuncia como la x castellana (cast. xilófono): exitus, examen. z: reproducción latina de la zeta griega (ζ). Se pronuncia como el grupo tz catalán (cat. setze): zona, zelus. s: siempre es sorda (cast. seso): solus, rosa. Las grafías dobles qu/gu: representación de la labiovelar sorda (cast. cuestión) y sonora (cast. guante). Siempre suena la u: quattuor, unguentum. ch: transcripción de la ji griega (χ). Se pronuncia como una k: chaos, chorus. ph: transcripción de la fi griega (φ). Se pronuncia como una f: amphora, Pharos. th: transcripción de la theta griega (θ) . Se pronuncia como una t: theatrum, 12órax. ll, ss, mm,pp, gg, cc. etc.: siempre se trata de dos consonantes geminadas, excepto rr , que es la representación de la vibrante múltiple (cast. erre): terra, error. Se pronuncian las dos: agger, accentus, uallum, passus, attentus. sp, st, sc: se trata de la S líquida. Se pronuncia como en inglés (spider, star) o en francés (sceptre): spes, studium, scamnum. Las normas de acentuación Todas las palabras latinas, excepción hecha de las proclíticas y de las enclíticas, tienen acento intensivo, que no se representa gráficamente. La posición del acento se rige por las normas siguientes: En latín no existen palabras agudas y el acento nunca recae más allá de la antepenúltima sílaba: ops, pons, urbs, sal, causa, Roma, poena, geltus Son llanas las palabras cuya penúltima sílaba es larga: Son esdrújulas las palabras cuya penúltima sílaba es breve: Departamento de Latín 2012-2013 Departamento de Latín 2012-2013 NOCIONES GENERALES DE MORFOLOGÍA 1. Flexión y derivación Flexión. Derivación 2. Palabras flexivas y no flexivas Palabra flexiva. Palabra no flexiva. 3. Elementos de la palabra Raíz Tema. Desinencia/s CATEGORÍAS GRAMATICALES 1. La flexión nominal FUNCIONES DE LOS CASOS Nominativo El caso nominativo desempeña las siguientes funciones en la oración: a. Sujeto de un verbo en forma personal: Gallia est omnis divisa in partes tres b. Atributo con el verbo copulativo sum: Horum omnium fortissimi sunt Belgae. c. Complemento predicativo referido al Sujeto con un verbo distinto de sum: Vercingetorix rex ab suis appellatur. Departamento de Latín 2012-2013 Vocativo Este caso sirve para llamar o dirigirse a alguien. Normalmente va entre comas. Acusativo El caso acusativo desempeña las siguientes funciones en la oración: a. COMPLEMENTO DIRECTO. Siempre aparecerá cuando hay un verbo transitivo. Caesar aciem instruit. b. DOBLE ACUSATIVO Hay verbos, que por su características sintácticas, llevan dos acusativos. De todos modos, cada uno de ellos tiene una función distinta:; *CD+PVO: Galli Mercurium omnium artium inventores ferunt *CD+CCL: Caesar milites flumen transtulit *CI+CD: Magíster pueros grammaticam docet c. COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL Siempre que haya un verbo intransitivo, cualquier acusativo que aparezca será CC, ya que el CD no puede existir. Ahora bien, puede aparecer con preposición (lo más lógico) o sin ella cuando se trata de ciudades importantes (por ejemplo Romam). Genitivo El caso genitivo funciona básicamente como un complemento del nombre, con una idea de limitación o restricción. A partir de esta función se extiende a complementar a determinados verbos y adjetivos relacionados con ellos. Dativo El caso dativo funciona básicamente señalando la persona o cosa interesada en la acción verbal, el destinatario de dicha acción, o complemento indirecto. En muchas ocasiones se confunden dativo y genitivo, o dativo y ablativo. Pues bien, siempre será dativo si el verbo requiere, necesita un destinatario de dicha acción. Por ejemplo: envió una carta a mi abuela. Es evidente que el verbo enviar requiere un destinatario del CD (dicha carta). Ablativo El caso ablativo funciona básicamente señalando el punto de partida de la acción verbal, es decir, como un complemento circunstancial de lugar de donde. A esta función primitiva originaria se añadió posteriormente las de otros dos casos indoeuropeos: instrumentalsociativo (CC de instrumento y CC de compañía) y el locativo (CC lugar y tiempo). Departamento de Latín 2012-2013 Hay otras funciones derivadas del ablativo: -ABLATIVO DE COMPARACIÓN: se utiliza como segundo término de una comparación sin quam. Nihil est bello civili miserius. -ABLATIVO AGENTE: se usa con la voz pasiva y lleva preposición a/ab con personas. Exercitus L. Casii consulis antea ab Helvetiis pulsus erat. Número. Género. 2. La flexión verbal Persona. Número. Tiempo. Modo. Aspecto. 1ª DECLINACIÓN agricola, -ae. ancilla, -ae. poeta, -ae. puella, -ae. grammatica, -ae. cometa, -ae. insula, -ae. iustitia, -ae. laetitia, -ae. Departamento de Latín 2012-2013 causa, -ae copia, -ae copiae, -arum fortuna, -ae littera, -ae natura, -ae provincia, -ae terra, -ae amicitia, -ae aqua, -ae ara, -ae dea, deae cura, -ae iniuria, -ae sententia, -ae via, -ae fama, -ae filia, -ae 2ª DECLINACIÓN domus, -i liber, -i locus, -i captivus, -i parasitus, -i animus, -i deus, -i populus, -i (f) servus, -i legatus, -i puer, -i tribunus, -i magister, -tri fagus, -i (f) ulmus, -i (f) laurus, i (f) amicus, -i gladius, -ii liberi, -orum morbus, -i equus, -i mundus, -i numerus, -i annus, -i vir, -i consilium, -ii imperium, -ii periculum, -i auxilium, -ii caelum, -i donum, -i praesidium, -ii verbum, -i beneficium, -ii vitium, -ii pretium, -ii castra, -orum oppidum, -i regnum, -i ADJETIVOS DE LA 1ª CLASE barbarus, -a, -um cartus, -a, -um dubius, -a, -um líber, -a, -um incertus, -a, -um primus, -a, -um patrius, -a, -um regius, -a, -um imbrifer, -a, -um ingratus, -a, -um publicus, -a, -um piger, -gra, -grum CONCORDANCIA 1ª Y 2ª ancilla, -ae piger, -gra, -grum locus, -i auxilium, -ii liber, -i donum, -i poeta, -ae (m) praesidium, -ii captivus, -i verbum, -i populus, -i (f) legatus, -i pretium, -ii puella, -ae domus, -i (f) agricola, -ae (m) altus, -a, -um publicus, -a, -um probus, -a, -um socius, -a, -um doctus, -a, -um summus, -a, -um alienus, -a, -um superus, -a, -um paucus, -a, -um alius, -a, -um alter, -a, -um pestifer, -a, -um parvus, -a, -um bonus, -a, -um Departamento de Latín 2012-2013 grammatica, -ae parasitus, -i cometa, -ae insula, -ae animus, -i iustitia, -ae. deus, -i regnum, -i laetitia, -ae. beneficium, -ii servus, -i caelum, -i causa, -ae vitium, -ii puer, -i longus, -a, -um ceterus, -a, -um meritorius, -a, -um magnus, -a, -um clarus, -a, -um malus, -a, -um pulcher,-chra,-chrum dignus, -a, -um multus, -a, -um tantus, -a, -um humanus, -a, -um honestus, -a, -um novus, -a, -um totus, -a, -um verus, -a, -um 3ª DECLINACIÓN aedes, -is. f: aetas, -tatis f agger, -eris. m: agmen, -inis. n: altar, -is.n: amor, -oris. m: animal, -alis. n: apis, -is. f: ars, artis. f: arx, arcis. f: auctoritas, -atis. f: auris, -is. f: avis, -is. f: caedes, -is. f: calcar, -is. n: canis, -is. m: caput, capitis. n: carmen, -inis. n: cinis, -eris. m/f: civis, -is. m: civitas, -atis. f: clamor, -is. m: classis, -is. f: clavis, -is. f: cognomen, -inis. n: cohors, -ortis. f: collis, -is. f: ops, opis. f: opus, -eris. n: oratio, -onis. f: orbis, -is. f: os, oris. n: ovile, -is. n: parens, -entis. m: pars, partis. f: pastor, -oris. m: pater, -tris. m: pax, pacis. f: pectus, -oris. n: pes, pedis. m: piscis, -is. m: plebs, plebis. f: pondus, -eris. n: pons, -ntis. m: potestas, -atis. f: praenomen, -inis. n: prex, precis. f: princeps, -ipis. m: regio, -onis. f: rete, -is. n: rex, regis. m: sacerdos, -otis. m: salus, -utis. f: scelus, -eris. n: sedes, -is. f: senator, -oris. m: senectus, -utis. f: senex, senis. m: societas, -atis. f: sol, solis. m: soror. -oris. f: tellus, -uris,. n: tempestas, -atis. f: tempus, -oris. n: terror,-oris. m: timor, -is, m: turris, -is. f: urbs, urbis. f: uxor, -oris. f: vallis, -is. m: ver, veris. n: victor, -oris. m: virgo, -inis. f: virtus, -utis. f: vis, -is. f: vulnus, -eris. n: ADJETIVOS DE LA 2ª CLASE acer, acris, acre: brevis, -e: ingens, -entis: Departamento de Latín 2012-2013 audax, -acis: *dives, -itis: CONCORDANCIA 3ª aedes, -is. f: aetas, -tatis f agger, -eris. m: agmen, -inis. n: altar, -is.n: amor, -oris. m: animal, -alis. n: apis, -is. f: ars, artis. f: arx, arcis. f: auctoritas, -atis. f: auris, -is. f: avis, -is. f: caedes, -is. f: calcar, -is. n: canis, -is. m: caput, capitis. n: carmen, -inis. n: cinis, -eris. m/f: civis, -is. m: civitas, -atis. f: clamor, -is. m: : communis, -e: anceps, -ipis: capax, -acis: celer, -eris, -ere: civilis, -e: difficilis, -e: docilis, -e: dulcis, -e: facilis, -e: fatalis, -e: felix, -icis: fidelis, -e: ferox, -ocis: fortis, -e: frecuens, -entis: gravis, -e: hostilis, -e: *pauper, pauperis: imprudens, -ntis: inanis, -e: ingens, -entis: iuvenis, -e: classis, -is. f: clavis, -is. f: cognomen, -inis. n: cohors, -ortis. f: collis, -is. f: ops, opis. f: oratio, -onis. f: orbis, -is. f: os, oris. n: ovile, -is. n: parens, -entis. m: pars, partis. f: pastor, -oris. m: pater, -tris. m: pax, pacis. f: pectus, -oris. n: pes, pedis. m: piscis, -is. m: plebs, plebis. f: pondus, -eris. n: pons, -ntis. m: sacerdos, -otis. m: *interior, -is: levis, -e: loquax, -acis: militaris, -e: mobilis, -e: amans, -ntis: nobilis, -e: prudens, -ntis: rapax, -acis: recens, -entis: rudis, -e: sapiens, -ntis: talis, -e: similis, -e: tristis, -e: tenuis, -e: *uber, -eris: turpis, -e: celeber, -bris, -bre utilis, -e *vetus, -eris: vilis, -e 4ª Y 5ª DECLINACIÓN casus, -us ímpetus, -us dies, -ei consulatus, -us manus, -us materies, .ei cornu, -us genu, -us res, rei domus, -us senatus, -us luxuries, -ei equitatus, -us vultus, -us Departamento de Latín 2012-2013 CONCORDANCIA ancilla, -ae locus, -i auxilium, -ii liber, -i donum, -i poeta, -ae (m) praesidium, -ii captivus, -i verbum, -i populus, -i (f) legatus, -i pretium, -ii puella, -ae domus, -i (f) agricola, -ae (m) grammatica, -ae parasitus, -i cometa, -ae insula, -ae animus, -i iustitia, -ae. hostilis, -e: communis, -e: anceps, -ipis: capax, -acis canis, -is. m caput, capitis. n: carmen, -inis. n: cinis, -eris. m/f: civis, -is. m: civitas, -atis. f: pulcher,-chra,-chrum socius, -a, -um celer, -eris, -ere: civilis, -e: difficilis, -e docilis, -e dulcis, -e facilis, -e alter, -a, -um pestifer, -a, -um parvus, -a, -um bonus, -a, -um fatalis, -e felix, -icis fidelis, -e: ferox, -ocis fortis, -e frecuens, -entis dignus, -a, -um multus, -a, -um tantus, -a, -um humanus, -a, -um honestus, -a, -um Departamento de Latín 2012-2013 causa, -ae vitium, -ii puer, -i aedes, -is. f: aetas, -tatis f agger, -eris. m: agmen, -inis. n: altar, -is.n: amor, -oris. m: animal, -alis. n: apis, -is. f: ars, artis. f: arx, arcis. f: auctoritas, -atis. f: auris, -is. f: avis, -is. f: caedes, -is. f: calcar, -is. n: deus, -i: regnum, -i laetitia, -ae. beneficium, -ii servus, -i caelum, -i clamor, -is. m: iuvenis, -e totus, -a, -um verus, -a, -um altus, -a, -um publicus, -a, -um probus, -a, -um: doctus, -a, -um summus, -a, -um alienus, -a, -um: superus, -a, -um: paucus, -a, -um: alius, -a, -um: longus, -a, -um: ceterus, -a, -um: meritorius, -a, -um magnus, -a, -um: clarus, -a, -um: malus, -a, -um: gravis, -e: piger, -gra, -grum *pauper, pauperis: imprudens, -ntis: inanis, -e: ingens, -entis: novus, -a, -um: FRASES Y TEXTOS Análisis sintáctico y traducción de las siguientes oraciones: 1. Regina fabulam audit. 2. Agricola in agro erat. 3. Nos hastam habemus. 4. PuelIa libros grammaticae legit. 5. Multi agricolae in urbe permanebant. 6. Tu multos amicos habes. 7. Habeo hoc donum tibi. 8. Milites in urbem ibant. 9. Nautae naves habebant. 10. Puellae fabulas amant. 11. Pecuniam nostram semper habemus. 12. Milites exercitum Troiae in flumine audiunt. 13. Hi homines numquam inimicos habebant. 14. Pater filios suos amat. 15. Dominus servos bonos non habet. 16. Concilia deorum omnes audimus. 17. Habebat oppidum militibus tuis. 18. Hi homines bellum civile amabunt. 19. Dominus praemia servo suo habet. 20. In agro cum amicis sum. 21. Exercitus Romanus clamorem ex urbe audiebat. 22. Librum poetae non legis. 23. Senatus orationem Ciceronis audiet. 24. Consules huius urbis optimi sunt. 25. Oraculum deorum ipse audit. 26. Plebs nova e populis finitimis Romam veniebat. Departamento de Latín 2012-2013 27. Hi clari homines sententias tuas defendebant. 28. Alia aedificia forum romanum ornabant. 29. Hodie eas res videmus. 30. Tibi eas historias narravit. 31. Dei testes harum rerum sunt. 32. lIle cum patre suo ad urbem veniret. 33. Parientes suae filiae dotem dabant. 34. Mater omnes res filiis parabat. 35. Meas nuptias in urbe celebrabo. 36. Cum magnis clamoribus veniunt. 37. Hora tarda hominibus pigris est. 38. Dux tribuno iussum iubet. 39. Caesar summum pontem ascenderet. 40. Dux militem cum telo vulnerabat. 41. Equitatus hostium proelium committet. 42. Milites Romani in arce cum Gallis bellum faciebant. 43. Romani cum Sabinis in bello pugnant. 44. Albani ad exercitum Romanum legatos mittebant. 45. Romani in agro Albano acria proelia faciunt. 46 Romulus multa facta optima fecit. 47. Romani laeti victorias celebrabant. 48. Cum altis muris urbem muniet. 49. Romulus multos annos inter Romanos solus regnabit. 50. Romanum imperium a Romulo exordium habet. 51. Tu laetus mala nostra rides. 52. Dux exercitum ad castra perducit 53. Ille deo similis erat 54. Te tristem video. Departamento de Latín 2012-2013 55. Numquam divitias deo roges. 56. Dux equitum magnam partem flumen transducet. 57. Legio Antonium hostem iudicabit. 58. Catilina iuventutem mala facinora edocebat. 59. Satis divitiarum habeo. 60. Iuvenes caedis obliviscuntur. 61. In rebus duns audacia necessaria est. 62. Naturalis tenebrarum metus est. 63. Pater finem pugnae imponit. 64. Nomen mihi Petrus est. 65. Miles praesidium in castris relinquit. 66. Haec insula vicina Graeciae est. 67. Nos praemium pudori damus. 68. Flamma fumo proxima est. 69. Auxilia vobis sunt. 70. Pompeius classi praeerat. Passiva 917. In horreis triticum et hordeum ab agricolis seruatur 918. Patria a magistratibus regitur et a poetis laudatur 919. In siluis altae arbores uento agitantur 920. C. Caesar et M. Pompeius consules a populo creantur 921. Ab sapientes homines omnia recte ac diligenter faciuntur 922. In hostium castris multae tabulae a legatis inuentae sunt 923. Imperator ab hostibus uictus est et in urbem ductus est 924. His temporibus multa bella a Romanis facta sunt Departamento de Latín 2012-2013 925. Legiones a Caesare collocatae sunt in hibernis 926. Nunquam sine pugna milites Romani ab hostibus uicti sunt 927. Ciuitates ab hostium exercitu oppugnabuntur 928. In publicis caerimoniis imago solis a sacerdotibus ferebatur 929. Fontium et montium numina ab incolis poetisque colebantur 930. Proserpina a Plutone rapta est et in inferos eam duxit 931. Rex Darius contra Graecos amicum suum misit, sed eius exercitus a Graecis deletus est 932. Bello Punico secundo Regulus a Poenis captus est 933. Acies inimicorum impetu militum fracta est 934. Naues in ponto uento agitantur, sed in portu tutae manent 935. Saguntum ab Hannibale capta est, Numantia a Romanis 936. Iouis fratres a Saturno uorati erant 937. Prometheus uinctus erat a deo Ioue in monte Caucaso ferreis catenis 938. Imperator uictus est ab hostibus; postea ducitur in urbem 939. Tela de muro iacta sunt a militibus 940. Claudius imperator ueneno necatus est 941. Totum templum flammis consumptum est 942. Equites pulsi sunt a pedibus 943. Maxima debetur puero reuerentia 944. Omnes ducimur ad cognitionis et scientiae cupiditatem 945. Amicus certus in re incerta cernitur Departamento de Latín 2012-2013 946. Verborum lenitate tristitia mitigatur 947. Habetur ab omnibus homo bonus ac probus 948. Nihil ira, sed mansuetudine facitur Relatiuum 766. Scriptor librum scribit in quo bellum in Hispanos narrabit 767. Videt hominem quem omnes Marcum appellabant 768. Videant hominem quem heri in horto uideo 769. Verba mea de quibus iam tibi scribo in Ciceronis libro sunt 770. Dicunt carmen quod mihi componis tenerum atque formosum esse 771. Milites omnes quos dux secum trahit in urbem mittunt 772. Dicere quae dicis malum est 773. Illa pars urbis ab hostibus tenebatur quam nostri milites iam ceperant 774. Gallia diuiditur in partes tres quarum unam Belgae incolunt 775. Hostes ad senatum legatos quos uidemus mittebant 776. Legiones Romanae saepe in eas regiones quas hostes tenebant profectae sunt 777. Post bellum senatus plebi auxilium quod petitum erat dedit 778. Opera magna illius imperatoris in libro de quo omnes loquebantur scripta erant 779. Poetae multi, quorum nomen tempus deleuit, carmina scripserunt pulcherrima 780. Nidos, quos ad fluminis ripas columbae fecerant, uentus deleuit 781. Graecorum oratorum clarissimi sunt ii qui Demosthenem imitant 782. Arbores serit senex quarum fructus non uidebit Departamento de Latín 2012-2013 783. Xerxes omnes sacerdotes, qui in urbe Atheniensium manserant, necauit ciuitatemque incendio deleuit 784. Sculptor Mineruae simulacrum fecit quo templum ornauit quod Athenienses illi deae sacrauerant 785. Interim ad eum legati uenerunt quibus imperator responderat 786. Omnes qui aderant magno fletu auxilium a Caesare petebant 787. Centuriones praemisit qui locum cognoscebant 788. Caesar exploratores misit qui hostium consilia cognoscebant 789. Omnia quae dixistis ab inimicis audita sunt 790. Pater et mater qui profecti erant in urbem reuerti sunt 791. Milites in flumine pontes fecerunt, quorum magna pars ab hostibus capta est 792. Caesar moratus est in castris quibus milites morati erant 793. Inuenerunt latrones quibus pecuniam dederant 794. Hoc est argumentum quod tibi magister dedit Infinitivum 455. Dux epistulam statim scribi iussit 456. Plebs leges consulis per tribunos confirmare potest 457. Consulis uxor tabulam frangere non potuit 458. Inter densas arbores uenator praedas spectare poterat 459. Comitia Pontificem Maximum eligere non poterant 460. In Italiam ire cum Iuliae amicis non poteramus 461. Piratae uitam probam et modestam agricolarum amare non poterant Departamento de Latín 2012-2013 462. Omnis homo bona quaerit, sed non semper inuenire potest 463. Homines in theatro ridere solent 464. Intellexit Caesar hostium copias ad castra appropinquare 465. Nuntiauerunt centurioni Caesarem in oppido esse 466. Confirmat legio se paratam ad bellum semper fuisse 467. Affirmamus libertatem ac amorem maximum hominibus esse bonum 468. Respondent consules se nunquam nihil mali fecisse 469. Puto leges ad hominum uitam necessarias esse 470. Animaduertit Caesar primam legionem paucos homines habere 471. Dicunt milites Caesarem bonum fuisse imperatorem 472. Scimus omnes medicos aegrotam puellam curauisse 473. Narrat Cicero Laelium sermonem uobis de amicita exposuisse 474. Dicis hodie librum Ciceronis de senectute a Marco exponi 475. Narrant scriptores Germanos cum Romanis pacem fecisse 476. Dixerunt mihi Claudium et Marcum hodie consules creari 477. Dicunt poetas multas fabulas narrare iocosas 478. Te iubet a patria discedere Caesaris ira 479. Iussit Caesar hostes ad se duci 480. Legati Caesari nuntiauerunt Ariouistum cum omnibus copiis appropinquare 481. Caesar legatis dicit se amicos defendere 482. Multos affirmabant gladiatores in circo necari Departamento de Latín 2012-2013 483. Credebant nostri milites equites castra non cepisse 484. Petrus amicum Claudiae uidere non poterat 485. Errare humanum est, sed boni esse possunt uiri 486. Te in Italiam ire cum Iuliae amicis non oportet 487. Putabant Romani Ciceronem inter Romanos scriptores maximum fuisse 488. Clamabat ille miser se ciuem esse Romanum 489. Caesar partem prouinciae incursionibus hostium uastari audiebat 490. Caesar iussit obsides ad certam diem ad se dari 491. Nuntiatur Caesari tres partes copiarum flumen traduxisse 492. Omnes homines bona quaerunt, sed non semper ea inuenire possunt 493. Inimicos amare non omnibus placet 494. Iuuenile uitium est regere non posse impetum 495. Difficile est saturas non scribere 496. Dixit latro se aurum non arripuisse 497. Oportet consules legiones ducere 498. Mihi nuntiauit miles centurionem mandata non fecisse 499. Tibi dixit tribunus a militibus mandata non faci. Participium 1110. Lucius incerto uultu pauens ad templum adcurrit 1111. Flumen est fluens aqua 1112. Graeci Miltiadis auctoritate impulsi copias ex urbe eduxerunt Departamento de Latín 2012-2013 1113. Iucunda est memoria praeteritorum malorum 1114. Graecia capta ferum uictorem cepit 1115. Milites oppugnantes castra terrent fugientium agmen 1116. Vrbem captam Romanorum hostes deleuerunt 1117. Equites flumen transgressi cum hostium equitatu proelium commiserunt 1118. P. Scipio Numantiam obsessam diu fame cepit 1119. Hasdrubal, frater Hannibalis, ex Hispania profectus cum ingentibus copiis, in Italiam peruenit 1120. Milites Caesaris perterriti uirtute equitum uagabantur 1121. Cicero, consul factus, Sergii Catilinae coniurationem constantia curaque patefecit 1122. Romani semper appetentes gloriae et laudis fuerunt 1123. Inuidimus hominibus ridentibus 1124. Principes ciuitatum se omnes flentes ad Caesaris pedes proiecerunt 1125. Post reges expulsos, consules a populo creati sunt 1126. Corpora militum mortuorum magno honore a comitibus sepeliuntur 1127. Factam a me domum deleuerunt 1128. Nihil difficile est homini ueritatem amanti 1129. Egressi ex oppido, milites affirmauerunt se nunquam hostes necaturos 1130. Intellegebant milites oppugnantes imperatorem ab hostibus captum esse 1131. Equites, dicentes pedites flumen transire non potuisse, uicos deleuerunt quos ceperant 1132. Pacis condiciones hostibus uictis durae fuerunt Departamento de Latín 2012-2013 1133. Dux, misericordia motus, ueniam hostibus dedit 1134. Hominibus laborantibus fortuna fauet 1135. Hostes, copias nostras uidentes, omnibus suis relictis, terga uerterunt 1136. Miles ad domum regrediens patrem inuenerat 1137. Eum laborantem in agro inuenit 1138. Tantis excitati praemiis multi sua sponte in disciplinam conueniunt 1139. Milites, telis hostium uulnerati, ad castra regressi sunt 1140. Agna lupos audit circum stabula frementes 1141. Pueri timebant canem uehementer latrantem 1142. In medio atrio sedebat pontifex maximus, togam splendidam gerens 1143. Statuae deorum, ex auro factae, ad templum portabantur 1144. Duos elephantos uideo per uiam procedentes 1145. Dux, milites hortatus, principia intrauit 1146. Puer, pugnantium clamore perterritus, fugit 1147. Romani urbem captam incenderunt 1148. Iuuenem, hasta uulneratum, ad medicum duximus 1149. Amico ex Italia discedenti centum denarios dedi 1150. Ab imperatore ipso laudata, risit 1151. Ab amicis incitatus, in Circo Maximo certauit 1051. Boudicca regina, Britanni rebellionem contra Romanos fecerunt 1052. Milites, positis scalis, muros ascendunt Departamento de Latín 2012-2013 1053. His rebus cognitis, Caesar consilium cepit ex loci natura 1054. Eo tumulto nuntiato, Marcellinus cohores quattuor nostris in planitie pugnantibus ex castris miserat 1055. Commiso proelio, hostes Romanorum impetum non sustinuerunt 1056. His constitutis rebus, signo iam profectionis dato, Pompeius ex eo loco copias eduxit 1057. Coniuncto exercitu, Caesar Gomphos peruenit, quod est oppidum primum Thesaliae uenientibus ab Epiro 1058. Omni spe salutis amissa, milites hostibus arma tradunt 1059. Re frumentaria comparata equitibusque delectis, iter in ea loca facere coepit 1060. His nuntiis acceptis, Galba sententias quaerere coepit 1061. His rebus cognitis, dux legiones equitatumque uocari atque in itinere resistere iubet 1062. Me ueniente domi canes latrauerunt 1063. Hostibus appropinquantibus, senatus Cincinnato nuntiauit eum dictatorem factum esse 1064. Armis populo datis, omnes ciues pollicentur se semper rem publicam defensuros 1065. Acceptis senatus litteris, praetores imperauerunt ut nouae legiones in Hispania conscriberentur 1066. Spe salutis omni amissa, milites qui pugnauerant se dederunt 1067. Hac oratione pronuntiata, qui in foro aderant dixerunt consules iam a senatu in Galliam missos esse 1068. Capto oppido, omnes mulieres animaduertunt hostes id deleturos 1069. His rebus comparatis, Catilina consulatum petebat Departamento de Latín 2012-2013 1070. Comitiis habitis, consules declarantur M. Tullius et C. Antonius 1071. Germani, desperata expugnatione castrorum, trans Rhenum se receperunt 1072. Germani, post tergum clamore audito, armis abiectis signisque militaribus relictis, se ex castris eiecerunt atque ibi perierunt, oppressi ui fluminis ANTIGUOS DIOSES ROMANOS Initio Romani, genus agricolarum, ruda numina invocaverant. Invocabant enim Iovem, numen caeli et fulminis, Martem, dominum hiemis et tempestatis; Saturnum, auctorem sementis et agrorum; Terminum, custodem limitum suorum; Silvanum, deum silvarum nemorumque, Cererem, deam frugum et herbarum; Venerem, dominam florum, Palem, propitiam pecori pastoribusque. Postea Romani deorum nomina novis fabulis auxerunt atque imprimis appellaverunt Iovem hominum deorumque patrem et postremo Tarquinius Superbus, romanorum ultimus rex, in monte Capitolio Iovi Optimo Maximo templum magnificum aedificavit. TESEO Y EL MINOTAURO Antiquis temporibus erat in insula Creta horrendum monstrum, Minotaurus nomine. Monstrum habebat caput tauri in humano corpore atque in Labyrintho habitabat. Labyrinthus erat magnificum aedificium unde homines exire nesciebant, nam multae viae flexae faciebant errorem. In Labyrintho rex Minos Minotaurum hominibus vivis alebat. Itaque Athenienses multos pueros multasque puellas quotannis in Cretam mittere debebant atque monstrum saevum omnes avide vorabat. Minos, Cretae rex atque Minotauri pater, paucis annis antea magno bello Athenas vicerat. Victor non solum magnam pecuniam, sed etiam multos obsides ab Atheniensibus quotannis flagitabat atque obsidibus Minotaurum alebat. Sed Theseus, Athenarum regis filius, Minotaurum occidere constituit. Itaque cum obsidibus in Cretam pervenit. Cretae rex filiam pulchram quoque habebat, Ariadna nomine. Ariadna, magno amore Thesei capta, Theseum servare constituit. Itaque Theseo longum filum dedit ut certam viam ad portam Labyrinthi invenire posset. Theseus in Labyrinthum intravit atque Minotaurum post longam pugnam gladio occidit. Deinde auxilio fili ad portam Labyrinthi facile pervenit atque e Labyrintho evasit. Ita Athenienses obsides a saevitia monstri liberavit. Ariadna cum Theseo e Creta, patria sua, evasit, sed Theseus nocte in insula Naxo Ariadnam reliquit atque in patriam suam navigavit. Mane Ariadna, e somno excitata, Theseum in litore frustra quaesivit, multisque cum lacrimis frustra vocabat, dum capillos vestemque scindebat maesta atque magna Departamento de Latín 2012-2013 aegritudine afflicta. Tunc Bacchus deus in insulam Naxum venit atque Ariadnam a solitudine ac periculis liberavit. Postquam Theseus Ariadnam in litore deseruit ad patriam vento secundo laetus navigabat. Aegeus, Thesei pater Athenarumque rex, de altis saxis in mare prospiciebat, nam filium suum anxius opperiebatur. Iam Theseus patriae suae litoribus appropinquabat, cum pater Aegeus atra vela navigii conspexit. Theseus enim non mutaverat atra vela candidis velis ut victoriam nuntiarent. Itaque Aegeus pater mortem filii ex atro colore velorum putavit atque dolore amens sta- tim de alto saxo in mare se proiecit. Ex eo tempore Graeci mare, ubi Aegeus mortem invenit,"mare Aegeum" nominaverunt. Post Aegei mortem, Theseus rex Athenarum fuit multosque per annos magna sapientia patriam suam rexit. NIOBE Cum aliquando mulieres Tebanae Latonae, Apollinis et Dianae matri, sacrificium facerent, Nioba, Tebanorum regina, eas vituperavit et: "Cur -inquit- mihi sacrificia non facitis? Cur Latonam mihi anteponitis? Ego septem filias septemque filios habeo; Latona autem tantum unum filium unamque filiam habet".Mulieres sacrificia omittunt. Tunc Latona liberos suos oravit ut superbiam Niobae vindicarent.Illi precribus matris statim paruerunt. Apollo omnes Niobae filios suis sagittis interfecit. Misera mater suo corpore filias suas tegere cupiebat, sed Diana septem sorores sagittis necavit. Inter filios et filias exanimes resedit Nioba. Ventus capillos suos non movet, in ore color est sine sanguine, oculi immoti manent, tota rigida sedet. Misericordia deorum in saxum mutata est. Tamen perpetuo flet. Vento in montis Sipyli verticem rapta est. Ibi fixa in montis cacumine linquitur et saxa etiam nunc Niobae lacrimas manant. DÉDALO E ICARO Daedalus, vir magni ingenii, in insula Creta exsulabat. Ibi Cretae tyrannus Daedalo hospitium praebuit, atque Daedalus magnum Labyrinthum tyranno aedificavit. Sed postea tyrannus Daedalum cum filio in Labyrintho inclusit. Tunc Daedalus alas pinnis et cera fecit et umeris aptavit. Deinde cum filio evolavit. Puer alas in caelo agitabat, sed alarum cera liquescit et miser puer in undas cadit. Interea Daedalus in Italiam venit et in pulchro templo alas deis dedicavit. Departamento de Latín 2012-2013 ORFEO Y EURIDICE Orpheus poeta feras etiam cantu suo domabat atque magna saxa lyrae suavitate movebat. Eurydicam, pulchram feminam, in matrimonio habebat multumque amabat. Orpheus beatus erat, sed vipera Eurydicam in prato mordet suoque veneno propere necat. Eurydica in Inferos, mortuorum magna regna, descendit. Orpheus in Inferos venit atque inter mortuorum umbras quaerebat Eurydicam suam. Postremo etiam Proserpinam, Inferorum deam regnamque, suis verbis canoris movit. Proserpina dea Eurydicam Orpheo reddit. Iam Orpheus Eurydicam ex Inferis in terras secum ducebat laetusque erat. Orpheus ad Inferos respicere non debebat, sed, magna cura motus, ad Inferos respexit. Tunc Eurydica in Inferos rursus descendit atque in Inferis perpetuo mansit. EL RAPTO DE PROSERPINA Siciliae insulae incolae ceteraeque gentes antiquae Cererem, frumenti frugumque deam, Proserpinamque, filiam Iovis et Cereris, magno amore colebant. Insula Sicilia Cereri Proserpinaeque sacrata erat. In media insula est lacus et circa lacum lucus amoenus. Humida terra varios flores gignit et hoc loco perpetuum ver est. Ibi Proserpina a Plutone, qui sub terris apud Inferos regnabat, in nemore prope urbem Hennam sito, rapta est. Pluto Proserpinam in Inferos, suam reginam, secum duxit. Interea Ceres, cum filiam suam frustra quaereret, tandem taedas ignibus, qui ex Aetnae vertice erumpunt, inflammavit omnesque terras maesta peragravit. Noctu flammiferas taedas gerebat; cum sol cetera sidera fugaverat, suam filiam rursus quaerebat. Tandem Iuppiter, Cereris precibus fatigatus,fratri Plutoni iussit ut Proserpinam ex Inferis dimitteret. Risit Inferorum rex, at Iovis mandatis paruit. Statim Proserpinam ad se vocavit ac sic hortatus est: "i, Proserpina, ad matrem. Noli maerere. Tibi inter inmortales bonus vir ero. Ego Iovis frater sum. Huc cum rursus veneris, omnibus imperabis." Proserpina gaudio exsultans in currum conscendit. Mercurius deus equos agitavit: neque montes neque valles equorum cursum tardaverunt. Ut Ceres, quae ante templum maesta sedebat, currum vidit, accurrit. Proserpina etiam matri obviam cucurrit. Mater filiam longo amplexu tenet totumque diem a doloribus requievit matris et filiae animus. Postea Proserpina partem anni apud Inferos cum Plutone, at alteram partem in terris cum matre sua vixit. Ibi flava Ceres mortales vertere ferro terram docuit, cum iam victum eis silvae negarent. Departamento de Latín 2012-2013 ORIGENES DE ROMA Per decem annos Graeci cum Troianis pugnaverunt quia Paris, filius Troianorum regis, rapuerat Helenam, uxorem Menelai, regis Spartanorum. Graeci Troiam saepe oppugnaverant, sed oppidum expugnare non potuerant. Graeci magnum equum ligneum fecerunt. Multi viri armati intus latebant. Equus ante portas Troiae collocatus est, sicut donum deae Minervae. Graeci autem deponere arma simulaverunt atque in insulam Tenedum, proximam Troiae, navigaverunt. Dei inmortales Troianos deseruerant. Troiani, igitur, crediderunt dolis Graecorum. Moenia aperuerunt atque magnus equus intra moenia acceptus est. Noctu Graeci in equo occultati liberati sunt. Socii eorum redierunt atque Troiam incenderunt. Iam tota urbs flagrabat. Iuppiter pium Aeneam monuit: Salutem quaere, fuge, et Penates Troiae in alienas terras porta. Aeneas imperio Iovis paruit et suos deosque Penates in naves imposuit. Venti ad insulam Delum naves gesserunt, ubi deus Apollo semper cultus erat pie. Aeneas enim consulere potuit deum. Aeneas tremens hanc vocem Apollinis audivit: Navigate in Italiam ibique novas sedes quaerite. Multos labores vobis Iuno imponet, sed Venus, mater tua, numquam vos deseret. Troiani, ita confirmati, rursus mare petierunt. Post longos errores pervenerunt in Italiam. Prima castra in Latio posita sunt. Ibi regnabat Latinus et incolebant Latini. Aeneas et Troiani praedam ex agris latinis capiebant. Latinus rex cum armatis concurrit. Instructae erant acies. Priusquam signa proelii darent, Latinus Aeneam vocavit ad colloquium. Latinus Aeneam rogavit: unde venitis?, cur domo discessistis?, cur Latium quaesivistis? Aeneas Latinum non celavit originem divinam atque fugam ex Troia incensa. SATURNO Y LA EDAD DE ORO Saturnus in Olympo per multos annos regnavit, sed Iuppiter, filius suus,contra patrem bellum movit. Iuppiter post maximam pugnam patrem vicit et ex caelis Saturnum expulit. Primum Saturnus in Italiam venit, genus altis montibus dispersum composuit et Latinos agrorum cultum docuit. Ex illo tempore sub rege Saturno illa aetas aurea fuit.Poeta Ovidius sic celebrat: homines sine lege, sponte sua, vitam agebant; timor non illis erat et sine vindice bonum rectumque faciebant; nondum fossae oppida cingebant, nec tuba milites ad pugnam congregabat, nec matres bella Departamento de Latín 2012-2013 et gladios cruentos horrebant. Tellus, illa sola, optimos fructus hominibus ferebat; non boves, non tauri terram arabant. Ver erat aeternum et placidi Zephiri flores arboresque auris tepidis mulcebant; flumina iam lactis, iam nectaris currebant et mella flava de ilice dura stillabant. PRECALENTAMIENTO PARA SEGUNDO 1. Hieme Caesar consuetudine sua legiones in hiberna reduxit; cum uer appropinquabat, ad oppugnationem munitionum magnis itineribus duxit. hiems, hiemis, m. : invierno, tempestad, mal tiempo ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para appropinquo, as, are : acercar Caesar, Caesaris, m. : César; emperador consuetudo, dinis, f. : costumbre, uso, hábito cum, : [prep. abl.] con; duco, is, ere, duxi, magnus, -a, -um : grande ductum : conducir, llevar, munitio, munitionis, f.: guiar fortificación, línea hibernum, : [sólo en fortificada plural: hiberna, oppugnatio, hibernorum] campamento oppugnationis, f.: ataque, de invierno asalto; asedio in, : [prep.acus] a, hacia, reduco, -is, reducere, para, contra; (prep.abl.) en reduxi, reductum : retirar, iter, itineris, n. : camino; devolver, replegar; itineribus, magnis reducir; restablecer, itineribus: a marchas restituir forzadas suus, -a, -um : su; suyo, legio, legionis, f. : legión; suya ejército uer, is : primavera 2. Caesar, conspicatus hostium copias, milites adhortatus est ut eos aggrederentur et castris eorum potiri conarentur; omnium temporum iniurias inimicorum in se commemorat. adhortor, aris, ari : exhortar, incitar aggredior: dirigirse, atacar Caesar, Caesaris, m. : César; emperador castra, castrorum, n. pl. : campamento militar commemoro, -as, commemorare, commemoravi, commemoratum : acordarse, recordar, evocar Departamento de Latín 2012-2013 conor, conaris, conari :[v. deponente] prepararse, disponerse; emprender, intentar, esforzarse conspicior : ver, divisar copia, -ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas et, : [conj. coord. copul.] y hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en inimicus, i, m. : enemigo iniuria, ae, f. : injusticia, afrenta, injuria miles, militis, m. : soldado omnis, -e : todo potior, potiris, potiri, potitus sum : [deponente] apoderarse de, conquistar; ser dueño de, poseer tempus, temporis, n. : tiempo 3. At, totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris, cum in dextro cornu legio XII, et non magno interuallo ab ea septima constitisset omnes Neruii conferto agmine ad eum locum contendunt. a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para agmen, agminis, n. : ejército en marcha at, [conj.] pero, mas castra, castrorum, n. pl. : campamento militar confertus, -a, -um: apretado, -a consisto, consistis, consistere, constiti : ponerse, colocarse; cesar, terminar; detenerse; resistir contendo, -is, contendere, contendi, contentum : dirigirse; tender; disparar, lanzar; esforzarse; luchar, rivalizar cornu, us, n. : cuerno, ala [del ejército] cum, : [prep. abl.] con; dexter, tra, trum : derecho et, : [conj. coord. copul.] y fere, : [adv.] casi frons, ontis, f. : frente, rostro in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; interuallum, , -i : intervalo, espacio, distancia legio, legionis, f. : legión; ejército locus, -i, m. : lugar magnus, -a, -um : grande Neruii, -orum : Nervios, (pueblo de la Galia) non, : [adv.] no nudo, as, are : desnudar; despojar, privar de omnis, -e : todo pars, partis, f. : parte, porción septimus, -a, -um : séptimo, -a. sinister, tra, trum : izquierdo; torpe, perverso; siniestro totus, -a, -um : todo, entero 4. Caesar, cum hostes in nostris castris uersari uidisset, omni equitatu ad utramque partem munitionum disposito, proelium committi iubet. ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para Caesar, Caesaris, m. : César; emperador castra, castrorum, n. pl. : campamento militar committo, -is, committere, commisi, commissum : realizar; unir, reunir; emprender, comenzar; cum, : [prep. abl.] con; dispono, is, disponere, disposui, dispositum : Departamento de Latín 2012-2013 disponer, colocar, distribuir equitatus, -us, m. : caballería hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en iubeo, -es, iubere, iussi, iussum : ordenar, mandar munitio, munitionis, f.: fortificación, línea fortificada noster, nostra, nostrum : nuestro, -a omnis, -e : todo pars, partis, f. : parte, porción proelium, proelii, n. : combate, batalla, lucha uersor, aris, ari, atus sum : girar; vivir, habitar; suceder, ocurrir; ofrecerse, aparecer; ocuparse en, dedicarse a uideo, -es, videre, vidi, visum : ver uterque, utraque, utrumque : uno y otro 5. Vbi prima impedimenta nostri exercitus ab hostibus qui in siluis adbiti latebant uisa sunt, subito omnibus copiis prouolauerunt impetumque in nostro equites fecerunt. a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) adbiti : ? copia, -ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas eques, equititis, m. : jinete, caballero exerceo, -es, exercere, exercui, exercitum : ejercitar; ejercer, practicar exercitus, -us, m. : ejército facio, facis, facere, feci, factum : hacer hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero impedimentum, -i, n. : obstáculo, impedimento; [en plural] bagajes impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto; ímpetu in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en lateo, es, ere, latui : esconderse, ocultarse noster, nostra, nostrum : nuestro, -a omnis, -e : todo primus, -a, -um : [superlativo de prior] primero, -a prouolauerunt : ? silua, -ae, f. :bosque subito, : [adv.] súbitamente, de improviso ubi, : [conj. sub. temporal] cuando uideo, -es, videre, vidi, visum : ver 6. Huic mandat ut Remos reliquosque Belgas adeat atque in officio contineat Germanosque, si per uim nauibus flumen transire conentur, prohibeat. adeo, is, ire, ii, itum : ir hacia, acercarse atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) Belgae, arum : Belgas conor, conaris, conari :[v. deponente] prepararse, disponerse; emprender, intentar, esforzarse contineo, es, ere, tinui, tentum : contener, mantener flumen, fluminis, n. : río, torrente,corriente Departamento de Latín 2012-2013 Germanus, -i, m. : Germano in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en mando, -as, mandare, mandavi, mandatum : entregar; confiar; encomendar, mandar nauis, -is, f. : nave officium, ii, n. : servicio, cargo, deber, obligación; obediencia; cortesía, servicio per, : [prep.acus.] a través de, por; durante prohibeo (2) : impedir, prohibir reliquus, -a, -um : restante Remi, orum, m. : Remos (pueblo de la Galia) si, : [conj. sub. condicional] si transeo, transis, transire, transii, transitum : cruzar, atravesar; pasar uis, , vim, vi, f. : fuerza 7. Caesar, etsi uidebat fore idem quod superioribus diebus acciderat, tamen legiones in acie pro castris constituit. Commisso proelio, diutius nostrorum militum impetum hostes ferre non potuerunt ac terga uerterunt. ac, atque : durante más tiempo; hace possum, potes, posse, [conj.coord.copul.] y más tiempo potui : poder, ser capaz accido, -is, accidere, etsi, : [conj. subord. pro, : [prep.abl.] delante accidi : suceder; caer concesiva] aunque de; en favor de, en sobre, llegar; fero, fers, ferre, tuli, defensa de; en lugar de; acies, aciei, f. : línea de latum : llevar; soportar; por, como batalla, ejército en orden decir proelium, proelii, n. : de batalla fore, : [infinitivo futuro combate, batalla, lucha Caesar, Caesaris, m. : de sum] haber de ser; [abl. superior, superioris : César; emperador de foris] puerta, abertura [comp. de superus] más hostis, hostis, m. : alto, más elevado, castra, castrorum, n. pl. : enemigo; extranjero superior campamento militar impetus, us, m. : tamen, : [adv.] sin committo, -is, embestida, ataque, asalto; embargo committere, commisi, ímpetu tergum, i, n. : espalda commissum : realizar; in, : [prep.acus] a, hacia, uerto, -is, vertere, verti, unir, reunir; emprender, para, contra; (prep.abl.) en versum : hacer girar, comenzar; legio, legionis, f. : legión; volver; derribar, destruir; constituo, is, constituere, ejército atribuir; cambiar, constitui, constitutum : miles, militis, m. : transformar, traducir; decidir; colocar; fijar; soldado volverse a, dirigirse a; construir, fundar; non, : [adv.] no resultar, acabar; establecer, noster, nostra, nostrum : convertirse dies, diei : [m. y f.] día nuestro, -a uideo, -es, videre, vidi, diutius, : visum : ver [adv.comparativo. de diu] 8. Eodem die legati, ab hostibus missi, ad Caesarem de pace uenerunt. His Caesar numerum obsidum quem ante imperauerat duplicauit eosque in continentem adduci iussit. a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para adduco, -is, adducere, adduxi, adductum : conducir, llevar; empujar; obligar; ante, [adv.] antes, delante; [prep+ac.] delante de, antes de Caesar, Caesaris, m. : César; emperador Departamento de Latín 2012-2013 continens, -ntis: continente de, : [prep. + abl.] de, desde, a partir de; sobre, acerca de; después de; durante dies, diei : [m. y f.] día duplico (1): duplicar, doblar hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero impero, -as, imperare, imperavi, imperatum : mandar, ordenar, gobernar in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en iubeo, -es, iubere, iussi, iussum : ordenar, mandar legatus, -i, m. : legado, embajador mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar numerus, -i, m. : número obses, obsidis, m.: rehén pax, pacis, f. : paz venio, -is, venire, veni, ventum : venir 9. Cum reliquae naues, funibus ancorisque amissis, ad nauigandum inutiles essent, magna totius exercitus perturbatio facta est. ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para amitto, -is, amittere, amisi, amissum : perder, renunciar ancora, ae : ancla cum, : [prep. abl.] con; exerceo, -es, exercere, exercui, exercitum : ejercitar; ejercer, practicar exercitus, -us, m. : ejército facio, facis, facere, feci, factum : hacer fio, fis, fieri, factus sum : [pasiva del verbo facio] ser hecho; suceder funis, is, f. : cuerda, soga inutilis, e : inútil magnus, -a, -um : grande nauigo, as, are : navigar; ad nauigandum (para navegar) nauis, -is, f. : nave perturbatio, onis, f. : perturbación, confusión, desorden reliquus, -a, -um : restante totus, -a, -um : todo, entero 10. Hoc facto, duabus legionibus in castris relictis, quas proxime conscripserat, reliquas legiones pro castris constituit: deinde uidit ab hostibus legiones premi. a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) castra, castrorum, n. pl. : campamento militar conscribo, is, ere, scripsi, scriptum : alistar, inscribir; componer, escribir constituo, is, constituere, constitui, constitutum : decidir; colocar; fijar; construir, fundar; establecer, Departamento de Latín 2012-2013 deinde, : [adv., = deinde] luego, en seguida, después duo, duae, duo : dos facio, facis, facere, feci, factum : hacer fio, fis, fieri, factus sum : [pasiva del verbo facio] ser hecho; suceder hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; (prep.abl.) en legio, legionis, f. : legión; ejército premo, is, ere, pressi, pressum : apretar, oprimir; ocultar, disimular; prensar pro, : [prep.abl.] delante de; en favor de, en defensa de; en lugar de; por, como proximus, a, um : [superl. de propior] vecino, -a; próximo, -a reliquus, -a, -um : restante uideo, -es, videre, vidi, visum : ver 11. Cum celeriter nostri arma cepissent atque Hispanis equitibus emissis, equestri proelio superiores fuissent, hostes ab oppugnatione suos reduxerunt. a, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c. agente) arma, armorum, n. pl. : armas atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) capio, -is, capere, cepi, captum : tomar, capturar celeriter, [adv.] rápidamente cum, : [prep. abl.] con; emitto, is, ere, misi, missum : enviar; manumitir; decir, proferir eques, equitis, m. : jinete, caballero equestris, -e: ecuestre, de caballería Hispanus, -a, -um: hispano, -a hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero noster, nostra, nostrum : nuestro, -a oppugnatio, oppugnationis, f.: ataque, asalto; asedio proelium, proelii, n. : combate, batalla, lucha reduco, -is, reducere, reduxi, reductum : retirar, devolver, replegar; reducir; restablecer, restituir superior, superioris : [comp. de superus] más alto, más elevado, superior suus, -a, -um : su; suyo, suya 12. Tantus fuit etiam post discessum hostium terror ut, ea nocte, cum Volusenus cum equitatu ad castra uenisset, fidem non faceret Caesarem adesse cum incolumi exercitu. ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para adsum, ades, adesse, adfui : estar presente, asistir Caesar, Caesaris, m. : César; emperador castra, castrorum, n. pl. : campamento militar cum, : [prep. abl.] con; discessus, -us, m.: partida, alejamiento Departamento de Latín 2012-2013 equitatus, -us, m. : caballería etiam, : [adv.] también exercitus, -us, m. : ejército facio, facis, facere, feci, factum : hacer fides, fidei, f. : fe, confianza, lealtad hostis, hostis, m. : enemigo; extranjero incolumis, -e : incólume, sano, entero; sano y salvo non, : [adv.] no nox, noctis, f. : noche post, : [adv.] detrás, hacia atrás; [prep.acus.] detrás de, después de tantus, -a, -um : tan grande; tan; tanto, -a terror, oris, m. : terror, temblor venio, -is, venire, veni, ventum : venir Volusenus, i : Voluseno (nombre propio) Flexión de los nombres Temas en -ole dominus, -i ni. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. templum, -i n. singular plural dominus domine dominum domini domino domino domini domini dominos dominorum dominis dominis singular Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural liber liber librum libri libro libro libri libri libros librorum libris libris Temas e n -a rosa, -ae f. ~orn. voc. AC. Gen. Dat. Ab. templa templa templa templorum templis templis puer, -i m. liber, libri m. Nom. templum templum templum templi templo templo plural singular plural rosa rosa rosam rosae rosae rosa rosae rosae rosas rosarum IOS~S rosis ~om. VOC. AC. Gen. Dat. Ab. singular plural puer puer puerum pueri puero puero pueri pueri pueros puerorum pueris pueris - FLEXIÓN DE LOS NOMBRES Temas en consonante oclusiva ops, opis f. Norn. Voc. AC. Gen. Dat. Ab. singular plural OPS OPS opem opis opi OPe opes opes opes opum opibus opibus Nom. Voc. Ac . Gen. Dat. Ab. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. dux dux ducem ducis duci duce duces duces duces ducum ducibus ducibus plural aetas aetas aetatem aetatis aetati aetate aetates aetates aetates aetatum aetatibus aetatibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. cor VOC. COI Ac. cor cordis cordi corde Gen. Dat. Ab. iudex iudex iudicem iudicis iudici iudice plural iudices iudices iudices iudicum iudicibus iudicibus singular plural comes comes comitem comitis comiti comite comites comites comites comitum comitibus comitibus caput, -itis n cor, cordis n. ~om. principes principes principes principum principibus principibus comes, -itis m . singular singular princeps princeps principem principis principi principe singular aetas, -atis f. Nom. plural iudex, -icis m . dux, ducis m . Nom. singular plural corda corda corda cordum cordibus cordibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural caput caput caput capitis capiti capite capita capita capita capitum capitibus capitibus Temas en consonante nasal natio, -onis f. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. nomen, -inis n. singular plural natio natio nationem nationis nationi natione nationes nationes nationes nationum nationibus nationibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural nomen nomen nomen nominis nomini nomine nomina nomina nomina nominum nominibus nominibus ~ e m a en s consonante no oclusiva labor, -oris m. consul, -is m. Nom. Voc. Ac . Gen. Dat. Ab. singular plural consul consul consulem consulis consuli consule consules consules consules consulum consulibus consulibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural labor labor laborem laboris labori labore labores labores labores laborum laboribus laboribus singular plural flos flos florem floris flori flore flores flores flores florum floribus floribus cadauer, -eris n. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural cadaver cadaver cadaver cadaveris cadaveri cadavere cadavera cadavera cadavera cadaverum cadaveribus cadaveribus corpus, -O& Nom. VOC. Ac. Gen. Dat. Ab. '; 10 Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. n. sidus, -eris n. singular plural corpus corpus corpus corporis corpori corpore corpora corpora corpora corporum corporibus corporibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural sidus sidus sidus sideris sideri sidere sidera sidera sidera siderum sideribus sideribus FLEXIÓN DE LOS NOMBRES Temas e n -i mare, -is n. ciuis, -is m. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural civis civis civern civis civi cive cives cives cives civiurn civibus civibus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. urbs, -is m. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural mare mare rnare maris rnari mari maria rnaria rnaria marium rnaribus maribus nubes, -is f. singular plural urbs urbs urbern urbis urbi urbe urbes urbes urbes urbium urbibus urbibus Norn. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural nubes nubes nubern nubis nubi nube nubes nubes nubes nubium nubibus nubibus Temas e n -u cornu, -US m. manus, -us f. Nom. VOC. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural rnanus manus rnanurn rnanus rnanui manu rnanus manus rnanus rnanuurn manibus rnanibus singular ~orn. Voc. Ac . Gen. Dat. Ab. cornu cornu cornu cornus cornui cornu plural cornua cornua cornua cornuurn cornibus cornibus Temas e n -e dies, -ei m./f. res, rei f. Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural res res rem re¡ rei re res res res rerum rebus rebus Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular plural dies dies diem diei diei die dies dies dies dierum diebus diebus :;11 Flexión de los adjetivos Temas en -ole, -a, -ole masculino Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. singular femenino neutro masculino plural femenino neutro alta alta altam altae altae alta altum altum altum alti alto alto alti alti altos altorum altis altis altae altae altas altarum altis altis alta alta alta altorum altis altis altus alte altum alti alto alto niger, -gra,-grum .. . . Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. masculino singular femenino neutro niger niger nigrum nigri nigro nigro nigra nigra nigram nigrae nigrae nigra nigrum nigrum nigrum nigri nigro nigro .. - .. masculino plural femenino neutro nigri nigri nigros nigrorum nigris nigris nigrae nigrae nigras nigrarum nigris nigris nigra nigra nigra nigrorum nigris nigris neutro misera misera misera miserorum miseris miseris miser, - a , -um . . Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Ab. masculino singular femenino neutro masculino plural femenino miser miser miserum miseri misero misero misera misera miseram miserae miserae misera miserum miserum miserum miseri misero misero miseri miseri miseros miserorum miseris miseris miserae miserae miseras miserarum miseris miseris ... Temas en -i fortis, -e singular masc./fem. neutro N. V. Ac . Gen. Dat. Ab. fortis fortem fortis forti forti plural masc./fem. neutro fortes fortes fortium fortibus fortibus fortia fortia fortium fortibus fortibus forte forte fortis forti forti prudens, -ntis .- N.V. Ac. Gen. Dat. Ab. - ..- ... singular masc./fem. neutro plui-al masc./fem. neutro prudens prudentem prudentis prudenti prudenti (-e) prudentes prudentes prudentium prudentibus prudentibus prudentia prudentia prudentium prudentibus prudentibus prudens prudens prudentis prudenti prudenti Temas en consonante uetus, -eris singular masc./fem. neutro N.V. Ac. Gen. Dat. Ab. vetus veterem veteris veteri vetere plural masc./fem. veteres veteres veterum veteribus veteribus vetus vetus veteris veteri vetere neutro vetera vetera veterum veteribus veteribus Adjetivos en grado comparativo altior, -ius .- singular masc./fem. neutro N.V. Ac. Gen. Dat. Ab. altior altiorem altioris altiori altiore masc./fem. neutro altiores altiores altiorum altioribus altioribus altiora altiora altiorum altioribus altioribus altius altius altioris altiori altiore Adjetivos en grado superlativo altissimus, -a, -um (declina como altus, -a,-um) crj1:3 0 0 Flexión de los pronombres Pronombres personales Pronombre reflexivo - Primera persona singular plural Nom. Ac. Gen. Dat. Ab. ego me mei mihi me - nos nos nostrum/-i nobis nobis . Segunda persona singular plural tu te tui tibi te sing./pl. vos vos vestrum/-i vobis vobis Nom. Ac. Gen. Dat. Ab. - se su¡ sibi se Pronombres demostrativos Hic, haec, hoc - sihguiar femenino masculino Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. hic neutro haec masculino hoc hi hoc huius huic hoc hos horum his his .-- haec - hanc huius huic hac ille, illa, illud --- - -- -.----- singular femenino -- has harum his his haec horum his his Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. .,- - - ' masculino neutro hae hunc huius huic hoc plural femenino neutro masculino femenino neutro ille illa illud illi illae illa illum illius illi illo illam illius illi illa illud illius illi illo illos illorum illis illis illas illarum illis illis illa illorum illis illis iste, ista, istud declina como ille, illa, illud Pronombres anafóricos is,ea, id . ----F...-. ni-------.--.^ , masculino Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. --. . ...* singular femenino is ea - - eum eius ei eo eam eius ei ea --=. ; -.--... , .-, -..-=- .-.-* ; ; plural neutro id masculino ei femenino eae eos eorum eis eis neutro ea - - id eius ei eo -- . ..- eas earum eis eis ea eorum eis eis F L E S I ~ NDE LOS PRONOMBRES idem, eadem, idem el inismo singular masculino Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. plural femenino neutro masculino femenino neutro idem eadem idem eidem eaedem eadem eundem eiusdem eidem eodem eandem eiusdem eidem eadem idem eiusdem eidem eodem eosdem eorundem eisdem eisdem easdem earundem eisdem eisdem eadem eorundem eisdem eisdem ipse, ipsa, ipsum cl niisnio -. - . singular masculino Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. femenino plural neutro masculino femenino neutro ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa ipsum ipsius ipsi ipso ipsam ipsius ipsi ipsa ipsum ipsius ipsi ipso ipsos ipsorum ipsis ipsis ipsas ipsarum ipsis ipsis ipsa ipsorum ipsis ipsis Pronombre relativo qui, quae, quod - plural . sing&ar Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. neutro neutro qui quae quod qui quae quae quem cuius cui qu0 quam cuius cui quod cuius cui qua qu0 quos quorum quibus quibus quas quarum quibus quibus quae quorum quibus quibus Pronombre interrogativolindefinido quis, quid masc./fem. Nom. voc. Ac. Gen. Dat. Ab. femenino femenino masculino neutro quis quid quem cuius cui que quid cuius cui qu0 masculino APÉNDICE GRAMATICAL Conjugación de los verbos El verbo sum, esse, fui FORMAS PERSONALES INDICATIVO sum es est estis sunt sim sis sit simus sitis sint eram eras erat eramus eratis erant essem esses esset essemus essetis essent SU~US . 2 E - : z a. 2 2 L K - . W 0. L a W n I 3 a ero eris erit erimus eritis erunt K 3 F 2 INFlNlTlVO fueram fueras fuerat fueramus fueratis fuerant fuissem fuisses fuisset fuissemus fuissetis fuissent PARTICIPIO es este fut l 1 l Xl -urum -uram esse fut estote sunto fuerim fueris fuerit fuerimus fueritis fuerint fuero fueris fuerit fuerimus fueritis fuerint IMPERATIVO esto fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt m o SUBJUNTIVO FORMAS N 0 PERSONALES fuisse -ura esse - CONJUGACIÓNDE LOS VERBOS Tiempos personales del tema de presente (infectum) Voz activa 2.aconj. 1.a conj. w C 2' 8 r E 3 2 ' 2 - 1 2 m V) E UI W 3.aconj. 4.a conj. paro paras parat paramus paratis parant habeo habes habet habemus habetis habent duco ducis ducit ducimus ducitis ducunt audio audis audit audimus auditis audiunt parabam parabas parabat parabamus parabatis parabant habebam habebas habebat habebamus habebatis habebant ducebam ducebas ducebat ducebamus ducebatis ducebant audiebam audiebas audiebat audiebamus audiebatis audiebant parabo parabis parabit parabimus parabitus parabunt habebo habebis habebit habebimus habebitis habebunt ducam duces ducet ducemus ducetis ducent audiam audies audiet audiemus audietis audient parem pares paret paremus paretis parent habeam habeas habeat habeamus habeatis habeant ducam ducas ducat ducamus ducatis ducant audiam audias audiat audiamus audiatis audiant pararem parares pararet pararemus pararetis pararent haberem haberes haberet haberemus haberetis haberent ducerem duceres duceret duceremus duceretis ducerent audirem audires audiret audiremus audiretis audirent para habe duc(e) audi parate habete ducite audite parato parato habeto habeto ducito audito ducito audito paratote paranto habetote habento ducitote ducunto auditote audiunto V) 5 n z n K W 3 l- Tiempos personales del tema en perfecto (perfectum) Voz activa 1.a conj. W - O 2 3 5: 3 J n g z 2." conj. 3.aconj. 4.aconj. paravi paravisti paravit paravimus paravistis paraverunt habui habuisti habuit habuimus habuistis habuerunt duxi duxisti duxit duximus duxistis duxerunt audivi audivisti audivit audivimus audivistis audiverunt paraveram paraveras paraverat paraveramus paraveratic paraverant habueram habueras habuerat habueramus habueratis habuerant duxeram duxeras duxerat duxeramus duxeratis duxerant audiveram audiveras audiverat audiveramus audiveratis audiverant paravero paraveris paraverit paraverimus paraveritis paraverint habuero habueris habuerit habuerimus habueritis habuerint duxero duxeris duxerit duxerimus duxeritis duxerint audivero audiveris audiverit audiverimus audiveritis audiverint paraverim paraveris paraverit paraverimus paraveritis paraverint habuerim habueris habuerit habuerimus habueritis habuerint duxerim duxeris duxerit duxerimus duxeritis duxerint audiverim audiveris audiverit audiverimus audiveritis audiverint paravissem paravisses paravisset paravissemus paravissetis paravissent habuissem habuisses habuisset habuissemus habuissetis habuissent duxissem duxisses duxisset duxissemus duxissetis duxissent audivissem audivisses audivisset audivissemus audivissetis audivissent C O N J U G A C I ~ NDE LOS VERBOS Tiempos personales del tema de presente (infectum) Voz pasiva 1.a conj. 2.aconj. 4.a conj. 3.aconj. - . w F z W 2 0 2'. ~1 O z o z p 5 2P: n O 2 F z a O z W . E B P: 0 2 P 2 w o & E . 5 LL paror pararis paratur paramur paramini parantur habeor haberis habetur habemur habemini habentur ducor duceris ducitur ducimur ducimini ducuntur audior audiris auditur audimur audimini audiuntur parabar parabaris parabatur parabamur parabamini parabantur habebar habebaris habebatur habebamur habebamini habebantur ducebar ducebaris ducebatur ducebamur ducebamini ducebantur audiebar audiebaris audiebatur audiebamur audiebamini audiebantur parabor paraberis parabitur parabimur parabimini parabuntur habebor habeberis habebitur habebimur habebimini habebuntur ducar duceris ducetur ducemur ducemini ducentur audiar audieris audietur audiemur audiemini audientur parer pareris paretur paremur paremini habear habearis habeatur habeamur habeamini ducar ducaris ducatur ducamur ducamini parentur habeantur ducantur audiar audiaris audiatur audiamur audiamini audiantur pararer parareris pararetur pararemur pararemini pararentur haberer habereris haberetur haberemur haberemini haberentur ducerer ducereris duceretur duceremur duceremini ducerentur audirer audireris audiretur audiremur audiremini audirentur parare habere ducere audire paramini habemini ducimini audimini parator parator habetor habetor ducitor ducitor auditor auditor parantor habentor ducuntor audiuntor Tiempos personales del tema de perfecto (perfectum) Voz pasiva 1.a conj. S! W CL @a E gI 5: 3 a o K LL LL K ) W CL F z ? m 3 I g 8 2 2.a conj. 3."conj. 4." conj. paratus paratus paratus parati parati parati sum es est sumus estis sunt habitus habitus habitus habiti habiti habiti sum es est sumus estis sunt ductus ductus ductus ducti ducti ducti sum es est sumus estis sunt auditus auditus auditus auditi auditi auditi sum es est sumus estis sunt paratus paratus paratus parati parati parati eram eras erat eramus eratis erant habitus habitus habitus habiti habiti habiti eram eras erat eramus eratis erant ductus ductus ductus ducti ducti ducti eram eras erat eramus eratis erant auditus auditus auditus auditi auditi auditi eram eras erat eramus eratis erant paratus paratus paratus parati parati parati ero eris erit erimus eritis erunt habitus habitus habitus habiti habiti habiti ero eris erit erimus eritis erunt ductus ductus ductus ducti ducti ducti ero eris erit erimus eritis erunt auditus auditus auditus auditi auditi auditi ero eris erit erimus eritis erunt paratus paratus paratus parati parati parati sim sic sit simus sitis sint habitus habitus habitus habiti habiti habiti sim sic sit simus sitis sint ductus ductus ductus ducti ducti ducti sim sis sit simus sitis sint auditus auditus auditus auditi auditi auditi sim sis sit simus sitis sint paratus paratus paratus parati parati parati essem esses esset essemus essetis essent habitus habitus habitus habiti habiti habiti essem esses esset essemus essetis essent ductus ductus ductus ducti ducti ducti essem esses esset essemus essetis essent auditus auditus auditus auditi auditi auditi essem esses esset essemus essetis essent . . . NOTA: Por simples razones de presentación, hemos conjugado las formas de los tiempos del tema de perfecto con las formas masculinas de los participios de los verbos de los modelos, pero hay que tener presente que el participio tiene seis formas (dos nominativos, singular y plural, para cada uno de los tres géneros) a fin de poder concertar correctamente con su sujeto. '"> .,-O - CONJUGACIÓN DE LOS VERBOS Irmas no personales Infinitivos 1.a conj. 2." conj. 3." conj. 4." conj. Activo parare habere ducere audire Pasivo parari haberi duci audiri Activo paravisse habuisse duxisse audivisse Pasivo paratum esse habitum esse ductum esse auditum esse Activo paraturum esse habiturum esse ducturum esse auditurum esse paratum iri habitum ir¡ ductum ir¡ auditum ir¡ parandum esse habendum esse FLi i unu Pasivo ducendum esse audiendum esse Participios 1 .a conj. 2." conj. 3."conj. 4." conj. .. PRESENTE Activo parans, -ntis habens, -ntis ducens, -ntis audiens, -ntis PERFECTO-Pasivo paratus, -a, -um habitus, -a, -um ductus, -a, -um auditus, -a, -um e'JTURO- .: Activo paraturus, -a, -um habiturus, -a, -um ducturus, -a, -um auditurus, -a, -um Supino 1."conj. 2." conj. 3." conj. 4." conj. Ac. paratum habitum ductum auditum Dat. paratu habitu ductu auditu Gerundio 1 ."conj. (ad) C. parandum 2." conj. (ad) habendum 3." conj. (ad) ducendum 4." conj. (ad) audiendurn en. parandi habendi ducendi audiendi at. parando habendo ducendo audiendo Ab. parando habendo ducendo audiendo Gerundivo ." 1 conj. 2." conj. 3." conj. 4." conj. parandus, -a, -um habendus, -a, -um ducendus, -a, -um audiendus, -a, -um Sintaxis de los casos Funciones principales de los casos latinos CASOS FUNCIONES NOMINATIVO Sujeto de los verbos en forma personal Atributo de los verbos copulativos Complemento predicativo del sujeto VOCATIVO Designación de la persona/cosa personificada a quien se dirige la palabra ACUSATIVO Complemento directo de los verbos transitivos Complemento circunstancial de dirección Complemento circunstancial de extensión Complemento predicativo del objeto directo GENlTlVO Complemento de nombre Complemento de adjetivo DATIVO Complemento indirecto de los verbos transitivos Complemento de finalidad Complemento de adjetivo Complemento circunstancial locativo Complemento circunstancial separativo Complemento circunstancial instrumental 1 Sintaxis oracional Clasificación de las oraciones simples MODALIDAD FUNCIÓN LING. SIGNIFICACIÓN Aseverativas Representativa Afirman o niegan la realidad de un hecho Interrogativas Deliberativa Formulan dudas sobre la realidad de un hecho Exclamativas Expresiva Expresión de un hecho como deseo o posibilidad SINTAXIS ORACIONAL Y Las oraciones coordinadas COORDINACI~N ... . . . . CLASE DE ORACIÓN .. . . . . .. -EMENTO RELACIONAN1 . SIN CONJUNCIÓN Yuxtapuestas CON CONJUNCION Copulativas et, atque, ac, -que neque, nec etiam, quoque Adversativas at, sed, vero, autem tamen Disyuntivas aut, vel, -ve sive, seu Causales nam, namque enim, etenim Ilativas ergo, igitur, itaque (J Las oraciones subordinadas CLASE DE O R A C I ~ N ELEMENTO RELACIONANTE . Com~letivas ut, auod, ne De infinitivo u Interrogativas subj. num, nonne, -ne quis, quid ADJECTIVA De relativo qui, quae, quod 4DVERBIAL Finales ut, ne Consecutivas ut, ut non Causales quod, quia, quoniam cum Temporales ubi simulac, postquam cum priusquam, antequam dum, donec, quoad Condicionales si, sin ni, si non, si minus nisi Concesivas quamquam, etsi quamvis, licet ut, cum Comparativas ut, sicut, velut tamquam, quam SUBORDINACIÓI SUSTANTIVA . . VOCABULARIO LATIN - CASTELLANO Lista de abreviaturas ablativo acusativo adj. adjetivo a.dv. adverbio conjunción c0rZ.j. dat. dativo def. defectivo clep. deponente femenino f. genitivo gen. imper-s. impersonal indecl. indeclinable ir~f. infinitivo inter-j. interjección abl. ac. a ab prep.: de, desde, por. abacus -i m.: aparador, ábaco. a b d o -didi - d i t u m 3 tr.: esconder. a b h i n c adu.: desde ahora. a b i c i o -ieci - i e c t u m 3 tr.: arrojar. a b i e s -etis f.: abeto. a b n u o - n u i -3 tr.: negarse. a b o l e o -evi - i t u m 2 tr.: destruir. a b r i p i o - r i p u i - r e p t u m 3 tr.: arrebatar, arrastrar. a b r u m p o - r u p i - r u p t u m 3 tr-.: romper. abscido -cidi- c i s u m 3 tr.: cortar. a b s c o n d o - c o n d i - c o n d i t u m 3 tr-.: esconder. a b s e n s - n t i s p. pr. de a b s u m . a b s o l v o -solvi - s o l u t u m 3 tr.: soltal; absolver. a b s t i n e o -tinui - t e n t u m 2 fr.: mantener alejado; irztr.:abstenerse. a b s u m a b e s s e a f u i - irr. intr.: estar alejado, estar ausente, distar. 324 intransitivo irregular masculino neutro participio perfecto participio presente pasiva perfecto plural PZ. preposición p r-ep. pronombre pr-on. semidep. semideponente sing. singular transitivo tr. intr. irr. m. n. P.P. p. pr. pus. perf. a b s u m o - s u m p s i - s u m p t u m 3 tr.: consumir;pas.: morir. a b u n d a n t i a -ae f.: abundancia. a b u n d o 1 irztr.: abundar, estar provisto. a c corzj.:y. a c c e d o -cessi - c e s s u m 3 tr.: acercarse. a c c e n d o - c e n d i - c e n s u m 3 tr.: encender, atizar. a c c i d o -cidi-3 irztr.: caer; impers.: acaecer, suceder. a c c i p i o - c e p i - c e p t u m 3 tr.: aceptar, recibir, recoger. a c c l a m o 1tr.: gritar, aclamar. a c c o m o d o 1tr.: acomodar, adaptar. a c c u m b o - c u b u i - c u b i t u m 1intr.: recostarse, tenderse para comer. a c c u s a t i o - o n i s f.:acusación. accusator -oris m.: acusador. a c c u s o 1tr.: acusar. a c e r a c r i s a c r e : duro, agudo. a c e r b u s -a - u m : acre, agrio, dcido, riguroso. a c e t u m -i n.: vinagre. Achilles -is rrz.:Aquiles. a c i e s -ei f.: formación, línea de combate, ejército, tropa. acriter adu.: duramente, enérgicamente. a c t o r - o r i s rn.:actor, ejecutor. ad prep.: a, hacia, delante, hasta. a d d o -didi - d i t u m 3 tr..: añadir. a d d u c o - d u x i - d u c t u m 3 tr.: conducir. a d e o adu.: así, incluso, hasta tal punto. a d e o -ii - i t u m irr. tr. e intr.:dirigirse, presentarse. adhibeo - b u i - b i t u m 2 tr.: aplicar, emplear, admitir. a d h u c adu.: hasta ahora, todavía, aun. a d i c i o -ieci - i e c t u m 3 tr.: añadir. a d i m o - e m i - e m p t u m 3 tr.: quitar. a d i p i s c o r , - e p t u s s u m 3 dep. tr-.: alcanzar, obtener, conseguir. a d i t u s - u s rn.: entrada, acceso. a d i u n g o - i u n x i - i u n c t u m 3 tr.: añadir. adiuvo -iuvi -iutum 1tr.: ayudar. administer -tri 17z.:fuiicioiiario. administro 1ti..: adininistrar, dirigir, asistir, ayudar. admiratio -onis f.: adiniración. admirator -oris m.: admirador. admiror 1 dep. ti..: admirar, sorprenderse. admitto -misi -missum 3 tr.:adiiiitii: admodum ndu.: mucho, del todo. admoneo -monui -monitum 2 tr-.: advertir, aconsejar. admonitio -onis f : :advertencia. admonitum -i 12.:adverteiicia. admoveo -movi -motum 2 fr.: acercar, aproximar. adolesco -olevi -ultum 3 irztr*.: crecer. adorioi-, -ortus sum 3 dep. tr-.:acometer, eniprei-idei; intentar. adorno 1tr..: acloriiar, equipar. adoro 1tr..: adorar. adsum adesse adfui ir!.. irztr..: estar presente, asistir. adulatio -onis J:: adulacióii, halago. adulescens -entisp. pr,.: joven, adolescente. adulescentia -ae f.: adolesceiicia. adultus -a -um p. p.: crecido, maduro. advena -ae rn.: forastero advenio -veni -ventum 4 ir~tr..: llegar, presentarse. adventus -us rn.: llegada. adversarius -a -um: coiitrario, rival. adversus prep.: coiitra. adversus -a -um p. p.: contrario, hostil. advocatus -i In.: abogado, defensor. advoco 1tr.: convocar, llamar. aedes -is f.: tenip1o;pl.: mansión. aedificium -ii ri .: edificio. aedifico 1tr..: edificar, construir. aedilis -is m .: edil. aedilitas -atis f.: edilidad. aeger -gra -grum: eiifer~no aegre adu.: penosaniente, a d u r a s penas. aegritudo -inis f.: aflicción. aegroto 1i~ztr.: estar eiiferino. Aegyptius -a -um: egipcio. Aegyptus -i j:: Egipto. Aeneas -ae in .: Eneas. aeneus -a -um: de broiice. aenum -i rt.: caldero. aequalis -e: de la misma edad, u n forme, igual. aequitas -atis f.: iiiiparcialidad. aequo 1tis.: igualar. aequor -oris 12.: superficie plana, m al-. aequus -a -um: igual, llano, liso, justo, favorable. a e r aeris iu.: aire. aerarium -ii 12.:erario, tesoro público. aes aeris n,.:bronce, dinero. aestas -atis f.:verano. aestimatio -onis f.: estimación: eval~iación. aestimo 1tr.: valorar, apreciar. aestuarium -ii 11.:estuario. aestus -us rn.:gran calor, iiiarea aetas -atis f.:edad. aeternus -a -um: eterno. aeternitas -atis f.: eternidad. aether -eris rn.: aire, cielo. aevum -i rz.: edad, época. Afer -fra -fi-um:africano. affero afferre attuli allatum ir.). tr.: trae& llevar, añadir, anunciar afficio -feci -fectum 3 tr.: afectar. affirmo 1tr.: afirinar. affligo -flixi -flictum 3 tr..: golpear, chocar. Afranius -ii rri .:Afraiiio. Africa -ae f.: Áfi-ica. Africanus -a -um:africano. Africus -i rri..:ábrego. ager agri rn .: campo, territoi-io,país. agger -eris IL.:terraplén. aggredior, -gressus sum 3 dep. tr.: acercarse, dii-igirse a , atacai: aggressio -onis f:: agresión, ataque. agito 1tr..: agitar, inovei: agmen -inis rz.: ejército e11 marcha. agnus -i 177 .: cordero. ago egi actum 3 tr.: guiar, conducir, llevar, hacer. agrestis -e: rudo, campestre. agricola -ae nz.: agricultor, labrador. aio def.: afirmar, decir. ala -ae f:: ala. alauda -ae f.:alondra. Albis -is m.: Elba. albus -a -um: blanco. alces -is f.: alce. alea -ae f.:juego de dados, suerte. alienus -a -um: ajeno, extranjero. alimentum -i 12.:alimento. aliquamdiu udu.: durante algún tiempo. aliquando adu.: alguna vez, a veces. aliquis aliqua aliquod I aliquid pi-on.y adj.: alguien, alguno. aliquot adj. pl. ii~decl.: algurios. aliter adu.: de otro inodo, de otra manera. alius -a -ud proiz.:otro. allium -i n.: ajo. a10 alui alitum 3 tr.: alimentar, nutrir. Alpes -ium f.:1osAlpes. alter -era -erum prsorz.:el otro. altitudo -inis f.: altura, elevación. altus -a -um: alto, horido, profuiido. alveus -i rn.: cavidad, lecho d e un río. amabilis -e: amable. amarus -a -um:amargo. ambitio -onis f.: anibicióii. ambo -ae -o: los dos juiitos. ambulo 1irztr..: pasear, andar. amicitia -ae f.:amistad. amicus -a -um: amigo. amitto -misi -missum 3 tr.: perder. amnis -is m.: río, arroyo, torrente. amo 1tr.: anlar. amor -oris rn.: aiilor. amphitheatrum -i r ~ . :anfiteatro. amphora -ae f:: ánfora. amplus -a -um: amplio, vasto, graiicle. ancor.-j.irzter.r.ogatl:va:o, tal vez. ancilla -ae f.: esclava, criada. ancora -ae f.: áiicora, ancla. anguis -is m.: serpiente. angustiae -arum f. pl.: estrechez, desfiladero. angustus -a -um: angosto, estiecho. anima -ae f : :aliiia. animadverto -rti -rsum 3 tr.: prestar atención, obse~var,reparar. animal -is 11.: animal. ".>- .>a~> animus -i 172.: espíritu, valor, audacia. annus -i in.:año. anser -eris in .:ganso. ante prep.: delante de, antes de. antea adu.: antes. antecedo -cessi -cessum 3 iizti..: preceder, aventajar, destacar. antequam cor7.j.:antes que. antesignani -orum rn. pl.: antesignarios. antiquitas -atis f.: antigüedad. antiquus -a -um: antiguo. Antonius -ii in.:Antonio. antrum -i 17 .: antro, gruta. anxius -a -um: ansioso, inquieto, acongojado. aper apri in.:jabalí. aperio -erui -ertum 4 ti-.:abrir. apertus -a -um: abierto, nlanifiesto. apodyterium -ii 1 1 . : guardarropa. Apollo -inis ix.:Apolo. apparatus -us m.: preparación, lujo. appareo -ui -itum 2 iiztr.: aparecer. apparitor -oris in.: ordenanza, subalterno. apparo 1ti-.:preparar. appellatio -onis f:: denominación. appello 1 ti..: llamar, dar u n nomh e , mencionar. appello -puli -pulsum 3 ti*.:dirigir, atracar, empujar. appeto -petivi -petitum 3 ti..:acercarse, desear, atacar. applico 1ti..: apoyar, adosar. appono -posui -positum 3 ti..: poner delante, presentar. appropinquo 1 iizti,.: acercarse, aproximarse. aptus-a -um:apropiado, adecuado. apud prep.: junto a , e n casa de. aqua -ae f.: agua. aquaeductus -us m .: acueducto. aquila -ae f.: águila. aquilifer -eri m.:portaestandarte. aquilo -onis in.: aquilón. Aquitania -ae f.: Aquitania. a r a -ae f.: ara, altar. aranea -ae f.: araña, telaraña. arbiter -tri m . : árbitro,juez. arbitror 1dep. ti-.:juzgar, pensar, creer. arbor -oris f.: árbol. arbuscula -ae f:: arbolito. arcanus -a -um: secrcto. arceo -ui -2 tr.: contener, retener, impedir. arcesso -ivi -itum 3 ir.: Ilaniar: hacervenir. architectus -i 177 .: arquitecto. arcus -us m.: arco. ardeo arsi -2 iizti..: arder, quemar. ardor -oris m .:ardor. arduus -a -um: arduo. difícil. area -ae f:: superficie, patio. arena -ae f.: arena. argentum -i 11.: plata. argumentum -i n .: argumento, prueba. arguo -ui -utum 3 ti..: probar, demostrar. acusar. aridus -a -um: seco. aries -etis rn.:carnero, ariete. arma -orum 11.pl.: n i m a s . armamenta -orum ii. pl.: armamento. armo 1 tr.: arinar. aro 1ti-.:arar, labrar. a r s artis f.: arte, habilidad. artificium -ii 12.: oficio, destreza. habilidad. a r t u s -us in .: articulacióil: pl.: ii-iiembros. arundo -inis f.. caíia, flauta. arx arcis f.: ciudadela. fortaleza. a s assis in.: as (nioneda). ascendo -scendi -scensum 3 ti..: subir. Asia -ae f.: Asia. asinus -i nz.: asno. aspectus -us m .: mirada, aspecto. asper -era -erum:áspero, huraño. aspicio aspexi aspectum 3 tr.: mirar. assentior, -sensus sum 4 d e p . tr.: asentir, estar de acuerdo. assequor, -secutus sum 3 d ~ pti..: . alcanzar, llegar a. assideo -sedi -sessum 2 intr.:estar sentadojunto a , asistir. assiduus -ua -uum: asiduo, constante. assuesco -suevi -siietum 3 tr.: acostumbrar. assumo -sumpsi -sumptum 3 ti,.: recibii; apropiarse. astrum -i rz.: astro. astutia -ae f:: astucia. a t co~zj.:pero, por el contrario. a t e r a t r a atrum: negro, oscuro. Athenae -arumf.pl.: Atenas. Atheniensis-e: ateniense. athleta -ae nz.: atleta. atque corzj.:y. atramentum -i n.: tinta. atrium -ii 17 .: atrio, patio. atrox-ocis: atroz, cruel, inhumano. attentus -a -um:atento, vigilante. attingo -tigi -tactum 3 ti..: tocar. attonitus -a -um: atónito, aturdido. attribuo -tribui -tributum 3 tr.: atribuir, asignar. auctor -oris in.:autor, responsable. auctoritas -atis f.: autoridad. audacia -ae f.: audacia, osadía. audax -acis: audaz, osado. atrevido. audeo, ausus sum 2 sein.iclep. irztr.: atreverse: osar. audio 4 ti..: oír. aufero auferre abstuli ablatum ir-!..Ir.: llevarse, arrastrar. augeo auxi auctum 2 ti..: auinental-. augur -uris 171.: a ~ g u radivino. , augurium -ii 11.: augurio. augustus -a -um: augusto. majestuoso. a u r a -ae f : : aura. brisa, viento. aureus -a -um:de oro, áureo. auriga -ae in.:auriga, conductor. auris -is f.: oreja. aurum -i 17 .: oro. auspicium -ii 12.: auspicio, presagio. auster -tri nz.: austro. a u t corzj.: o. autem COIZJ.: pero. no obstante. e n cambio. autumnus -i 117 .: otoño. auxilium -ii 12.: auxi1io;pl.: tropas aiisiliares. avaritia -ae f.: aval-icia. avaius -a -um: avaro, avariento. ave iiiterj.:;hola! aveho -vexi -vectum 3 tr.: transportar. avia-ae f.: abuela. aviditas -atis f.: codicia, afán. avidus -a -um: ávido, ansioso avis -is f.: ave, pájaro. avus -i m.: abuelo. "1, - Bacchus -i rn .: Baco. balneum -i r i .: baño. balteus -i 112.: cintui~ón,correa, pasillo. barba -ae f.: barba. Barcino -onis f.: Barcino, Barcelona. barbarus -a -um:bárbaro, estraiijero. basilica -ae /::basílica. beatus -a -um:feliz. Belgae -arum r i 2 . pl.: los belgas bellicosus -a -um:belicoso. bellicus -a -um:bélico. bellum -i rz.: guerra. belua-ae f.:bestia, fiera. bene udu.: bien. beneficium -ii 17.: bei~eíicio,ravor. benevolentia -ae f.:bene\~oleiicia benignus -a -um: benigno, bondadoso. bestia -ae f.:bestia. bibliotheca -ae f.:biblioteca. bibo bibi -3 tr..: beber. bini -ae -a prorz.:d c dos e n dos. bis adv.: dos veces. blandus -a -um: afectuoso, a t r a yente. bonus -a -um:bueno. boreas -ae 171 .: aquilón, gregal. bos bovis 177 .: buey. bracae -arum pl.: bragas. brachium -ii iz.: brazo. brevis -e:corto, breve. brevitas -atis f:: brevedad. Britani -orum iiz. pl.: los britanos. bucina -ae f'.:cuerno d e caza, corneta militar. bulla -ae f.:bula. c cadaver -eris n .: cadávei.. cado cecidi casum 3 tr.:caer. caecus -a -um:ciego. caedes -is f.: inatanza. carnicería. caelestis -e:del cielo, celeste. caelum -i rz.: cielo. caeruleus -a -um: azul, azulado. Caesar -aris rn.: César. caetra -ae f:: a d a r g a . caetrati -orum 172. pl.: soldados aimaclos con adarga. Caius -i rn .: Cayo. calamitas -atis f.:calalnidad. calamus -i 171.: cálaino, plunla, punzón. calceus -i rn.: calzado, zapato. caldarium -i rz .: calclario. calidus -a -um:caliente, cálido. caliga -ae f.:sariclalia. calix -icis iil .: copa. callidus -a -um: astuto, listo. calor -oris rn .: calor. calvus -a -um: calvo, pelado. Campania -ae /:: la Cainpania. campus -i 171.: cainpo, llano, llanura. candela -ae f:: cirio. candidus -a -um: blanco brillante. candor -oris rn .: b l a i ~ c u r a . canis -is nz.: perro. cano cecini cantum 3 ti..: cantar, tocar ( u n instrumento musical). cantus -us 171.: canto, sonido ide u n iris truinento). canus -a -um:blanco, encarieciclo. capax -acis: capaz, espacioso. ainplio. capella -ae f::cabrita. capillus -i rn.: cabello. capio cepi captum 3 tr.: coger, toiiiar. Capitolium -ii rr .: el Capitolio. capra -ae j': cabra. capsa -ae f.:cofre, estuche. captivus -a -um: prisioi~ero,cautivo. caput -itis 11.: cabeza. carcer -eris rn .: prisión, cárcel, cuadra. cardo -inis m.: calle principal. careo carui caritum 2 irill-.: carecer, e s t a r privado de. carmen -inis n .: poeina, canción. caro carnis f.: carne. carpentum -i 11 .: cal-ro. carpo -psi -ptum 3 tr..: coger. carrus -i r i l . : carro. Carthaginiensis -e:cartaginés. Carthago -inis f.: Cartago. carus -a -um: caro, costoso, amado. casa -ae f::cabaña, choza. caseus -i 172 .: queso. castanea -ae f : : castario, castafia. castellum -i 11.: Loi-tín, depósito. castra -orum i ~pl.: . cainpainerito. casus -US rn.: caso, azar. cathedra -ae f.: silla. cauda -ae f : : cola. caupo -onis m . : tabernero, posadero. caupona -ae f.: taberna, posada causa -ae f.: causa, inotivo. cautus -a -um:cauto, prudente. cavea -ae f:: gradería. caveo cavi cautum 2 tr..: vigilar, velar por, precaverse. cavus -a -um: vacío, hueco, agujereado. cedo cessi cessum 3 irlfr,.: 1nai.chal-. irse, retirarse, ceder. celer -eris -ere:rápido, veloz. celeritas -atis f.:rapidez. cella -ae f.:celda, compartimiei~to. celo 1tr..: ocultar. Celtae -arum rn. pl.: los celtas. cena -ae /:: cena. ceno 1irztr.:cenar. censeo censui censum 2 fr..: opinar, censar. censor -oris nz.: censor. censura -ae f.: censura. census -us rn .: censo. centesimus -a -um prorl.: centésiirio. centum prorz.:ciento. centuria -ae /:: centuria. centurio -onis 172.: centui'ión. cerebrum -i 11.: cerebro. Ceres -eris f.:Ceres. cerno crevi cretum 3 tr..: ver, discernir. certamen -inis rz.: combate, lucha. certe cidv.: ciertamente, sin duda. certo 1 rr~tr.:coinbatir, disputar, luchar. certus -a -um: cierto, seguro, decidido. cervix -icis f.: nuca, cuello. cervus -i 177 .: ciervo. ceteri -ae -a:el resto, los demás. charta -ae f.: papiro, escrito. chorus -i 171 .: c01.0. ,- b ,)- o I I 1 cibus -i 171.: alimento. Cicero -onis m .: Cicerón. cinis -eris 177.:ceniza. cippus -i m.: menhir. circa prep.: alrededor, cerca de. circiter ciclu.: aproximadamente. circulus -i m.: círculo. circum prep.: alrededor. a lino y otro lado. circumdo -dedi -datum 1 tr.: poner alrededor, rodear. circumeo -ii -itum irr. iutr-.: ir alrededor; rodear. hacer la ronda. circumsto -steti - 1 tr.: rodea? cercar. circumvenio -veni -ventum 4 tr.: rodear, envolver. circus -i m .: círculo, circo. cisterna -ae f.: cisterna. cito adu.: rápidamente. civilis -e:civil. civis -is nt.: ciudadano. civitas -atis f.: ciudad, ciudadanía. clades -is f.: desastre, derrota. clam adu.: a escondidas de, furtivamente. clamo 1 tr.:gritar, d a r voces. clamor -oris m.: griterío, grito. clarus -a -um: claro, conocido, fjmoso. classis -is f : :armada, flota. claudo clausi clausum 3 tr.: cerrar. clavis -is f.: llave. clavus -i m.: clavo. clemens -ntis:clemente, indulgente. cliens -entis 172.:cliente. clipeus -ei m.: escudo. Cnaeus -i nz.: Gneo. codex -icis m.: libro. coepi coeptum 3 def.: empezar. coeiceo -ercui -ercitum 2 tr.:contener, encerrar, reprimir. cogito 1 tr.: pensar. cognitus -a -um:conocido. cognomen -inis rz.: sobrenombre, apodo, nombre. cognosco -gnovi -gnitum 3 tr.: conocer, reconocer. cogo coegi coactum 3 tr. reunir, obligar. cohors -0rti.s f.: cohorte. collega -ae m.: compañero, colega. collegium -ii 12.: colegio. 0.7 , .,,h collis -is m .: collado, colina, altura. colloco 1tr.:colocar. colloquium -ii 17 .: conversación. colloquor, -1ocutus surn 3 dep. inlr.:conversar, hablar. collum -i 11.: cuello. colo colui cultum 3 tr..: cultivar, cuidar, habitar, venerar. colonia -ae f : :colonia. colonus -i m.: colono. color -oris m.:coloi: columba -ae f'.:paloma. columna -ae f.: colun~na. coma -ae f.: cabellera. comedo -edi -esum 3 Ir.:comer. comes -itis m.:conlpaiiero. comicus -a -um:cómico. comitatus -us nz.:acoinpai-iainiento, comitiva, séquito, grupo. comiter adu.: amablemente, benignamente. comitia -orum rr. pl. :comicios. comitialis -e:comicial. comitor 1 dcp. ti'.:acompai-iar. commeatus -us m.: aprovisionamiento, víveres. commemoro 1 tr.:recordar. commendo 1 tr.:encargar. commercium -ii n.: comercio, negocio. commilito -onis 171.:compañero de armas. comminus aclu.: de cerca, cuerpo n cuerpo. committo -misi -missum 3 Ir.: erilpezar, enfrentar, cometer, entablar (combate). commodus -a -um: conveniente, cómodo. communico 1tr.: compartir, inezclar. communio 4 fr.: fortificar. coiistruir. communis -e:comúil, ordinario. comoedia -ae f.: cori~edia. comparo 1 tr.:preparar, con~parar. compello -puli -pulsum 3 tr.:juntal; reunir, obligar. forzai: comperio -peri -pertum 4 tr.:descubrir. complector, -plexus s u m 3 dep. tr.:abrazar. compleo -plevi -pletum 2 tr.: llenar. complures -plura:n~uchos,nuinerosos. compluvium -ii 17 .: coinpluvio, compono -posui -positum 3 tr.: reunir, componei; arreglar. comprehendo -prehendi -preh e n s u m 3 tr.: cogei; apoderaise de. comprimo -pressi -pressum 3 Ir-.: comprimir. apretar, cerrar, estrechar. concedo -cessi -cessum 3 tr..: retirarse, conceder. concha -ae f.: concha. concilium -ii 1 7 . : reunión, asanlblea. concito 1 tr.:agitar, excitar. conclave -is n .: habitación. concordia -ae concorclia, acuerdo. concubina -ae f.: concubilla. concurro -curri -cursum 3 intr: acudir. atacar. concutio -cussi -cussum 3 ti..:agitar, sacudir, conmover, turbar. condemno 1 tr.:condenar. condicio -onis f.: condición, estado. conditor -oris n7 .: fundador. condo -didi -ditum 3 tr.:f~indar. conduco -duxi -ductum 3 ti,.:reunir. confero conferre contuli collat u m irr. tr.: llevar, dirigirse a , comparar. conficio -feci- f e c t u m3 tr.: hacer, terminar;pas.: estar abatido. confido, -fisus sum 3 selnidep. irztl-.:confiai-. confiteor, -fessus sum 2 dep.: confesar, declarar. confodio -fodi -fossum3 tr.: atravesai; traspasar. confundo - f u d i- f u s u m3 tr.: mezclar, confundir. congredior, -gressus surn 3 dep. iizlr.:encontrarse. congressus -us 171 .: encuentro. conicio -ieci -iectum 3 tr.:arrojar. coniugium -i 17 : inatrimonio. coniungo -iunxi -iunctum 3 tr.: unir. coniuratio -onis f.: conspiración. coniux-ugisn~. y f.: inarido, mujer. conor 1dep. Ir.: inteiltai: r.: onscius -a -um:conocedor. conscribo -scripsi -scriptum 3 tr.: alistar. consensus -us r77,.: acuerdo, consenso. consentio -sensi -sensum 4 it~tt..: estar de acuerdo. consequoi-, -secutus sum 3 dep. Ir-.: seguir, coiiseguir, alcanzar. conservo 1tr..: salvaguardar. consilium -i /L.: consejo, decisión. consisto constiti - 3 ir~tt,.:detenerse. conspectus -us n i . : vista, mirada. conspicio -spexi -spectum 3 tr.: mirar. conspicuus -a -um: visible, ilotable. constans -ntis: constante. constantia -ae f.:constancia. constituo -ui -utum 3 tr..: establecer, decidir. consto -stiti - 1iilti..:constar. consuetudo -inis j:: costuinbi-e. consul -is m.: cóiisul. consularis -e:consular. consulatus -us rn.: consulado. consulo -sului -sultum 3 tr..: consultar, deliberar, decidir. contendo -tendi -tentum 3 ii~tr.: disputar, luchai., dirigirse a . contentus -a -um:coiitento. conticeo -ticui -2 irztr.:callar. continens -ntis f.: continente. continenter adu.:continuamente. contineo -tinui -tentum 2 tr..: contener, mantener. contio -onis f.:asamblea. contra pr.ep.:eilfrente de, contra. contrarius -a -um: contrario, opuesto. controversia -ae f:: discusión. contubernium -ii 12.:contubernio. convenio -veni -ventum 4 tr..: reunirse, llegar a un acuerdo. conventus -us in.: asamblea, coinuilidad. converto -verti -versum 3 tr.:volver, d a r una vuelta, dirigir, traducir. conviva -ae 111. 3 7 f.: convidado, comensal. convivium -ii 11 .: ágape, banquete. convoco 1ti..: coilvocar. copia -ae f.: abundancia; pl.: tropas, riquezas. coquo coxi coctum 3 tr.: cocer, cocinar. cor cordis n .: corazón. coram p7,ep.:en presencia de. cornu -us 12.: cuerno, ilanco. corona -ae f.: corona. coi-pus-oris n .: cuerpo. corvus -i 112.: cuervo. corylus -i f.: avellano. cotidie adu.: cada día. cras c~du.: inafiaiia. crassus -a -um: grasiento, gordo, grueso. crastinus -a -um: del día de maliana. creber -bra -brum:frecuente. credo -didi -ditum 3 Ir.: creer. creo 1ti..: crear, proclucii~,nombrar. crepido -inis rrz.: margen, borde (del caiiiino, de la calle). cresco crevi cretum 3 iiiti..:crecer. crimen -inis 12.: acusación, inculpación. crinis -is in.: cabello, cabellera. ciudelis -e: cruel, iiihuinano. crudelitas -atis f.: crueldad. crudus -a -um:crudo, sangrante. cruentus -a -um: ensangrentado, sanguinario. cruor -oris 7 1 .: sangre (derramada). crus cruris 11.: pierna. crux crucis f:: cruz. cubiculum -i i?.: dormitorio, alcoba. cubile -is rz.: cama, lecho, guarida, inoracla. cubo -ui -itum 1iiztr.:estar echado o tendido, dorinir. culina -ae f.: cocina. culpa -ae f::culpa. culter -tri 112.: cuchillo. cultus -us 112.: cultivo, cuidado, cultura. cum prep.: con. cum coizj.: puesto que, cuando, aunque. cunctor 1dep. intr-.:vacilar, dudar, titubear. cunctus -a -um: todo entero. cuneus -i 171.: sector (de uila gradería). cuniculus -i trr.: coilejo, túilel. cupiditas -atis f.:deseo, pasión. cupidus -a -um: deseoso, ansioso, ávido. cupio -ivi -itum 3 Ir..:desear. cur adu.: ¿por qué? cura -ae f : : cuidado, atención. curia -ae f.: curia. curo 1tr.: cuidar, preocuparse. curro cucurri cursum 3 itztt..: correr. curruca -ae f.: carroza. currus -US tn.:carro. cursor -oris tn.: corredor, mensajero. cursus -US 172.: curso, carrera, rumbo. curvus -a -um: curvo, encorvado, torcido. custodia -ae f.: guarda, guardia, protección. custodio 4 tr.: guardar, vigilar, proteger. custos -odis rn.: guarda, protector. Cybele -is f.: Cibeles. ?!! damno 1tr-.: condenar. damnum -i /L.: clalio, perjuicio. d e pr-ep.:de, desde, referente a . dea -ae j.:diosa. debeo 2 tl-.: deber, estar obligado. debilis -e: débil. decedo -cessi -cessum 3 iiztr..: inarcharse, alejarse, retirarse. decem pr-orz.ii~decl.: diez. decerno -crevi -cretum 3 tr.:decidir, fijar, decretar. decet decuit -2 irnpers.:ser apropiado, convenir, ser conveniente. decimus -a -um: décimo. decipio -cepi -ceptum 3 tr-.: engafiar, clefi~auclar. declaro 1tr.: declarar. decorus -a -um: decoroso, conveniente. decrepitus -a -um: decrépito. decumanus -i rn.: clecun~ailo. decurro -curri -cursum 3 ~ i l t i . . : bajar corriendo. decus -oris 12.:adorno, gloria. deditio -onis J:: rendición, capitulacióil. 'j?!I d e d o -didi - d i t u m 3 tt..: entregar, i.eildirse. d e d u c o -duxi - d u c t u m 3 tt-.:sacai; liacer bajar, guiar. d e f e c t i o -onis f.: deserción, traición. d e f e r o -tuli -1atum irt,.: llevar, bajar. d e f i c i o - f e c i - f e c t u m 3 tr.: separarse, faltar, abandonar. deicio -ieci - i e c t u m 3 tr.: echar, expulsar. d e i n c e p s adu.: a continuación. d e i n d e adv.:después. luego. deleo -evi - e t u m 2 h..:destruir. delibero 1 tt,.:deliberar. delicatus -a -um:delicado. deligo -1egi -1ectum 3 tr-.:elegir. d e m i t t o -misi - m i s s u m 3 tr.:bajar. d e m u m udc.: precisaniente, por fin, por último, en una palabra. d e n a r i u s -ii rn.:denario (inonecla). d e n i q u e udu.: finalmente, por fin, en suina. d e n s - n t i s nz.:diente. d e n s u s -a -um:denso, espeso. depello -puli - p u l s u m 3 tr-.:rechazar, alejar. d e p o n o -posui - p o s i t u m 3 ti-.: depositar, renunciar. d e s c e n d o -scendi - s c e n s u m 3 Ititr.: bajar. describo -scripsi - s c r i p t u m 3 ti*.: describir, rcdactar, trazar. d e s e r o - s e m i - s e r t u m 3 ti..: dejar: abandonar. d e s i d e r i u m -i n.:deseo. desidero 1tt..: desear. desidia -ae f.: pereza, desidia. d e s i g n o 1tr.: designar, trazar. d e s i n o -sii - s i t u m 3 intr.: dejar de, renunciar. cesar. desisto -stiti - s t i t u m 3 itztt..:desistir, renunciar, abstenerse. d e s u m d e e s s e d e f u i irt.. itztr.: faltai-. d e s u p e r aclu.: de arriba abajo. d e t e g o -texi - t e c t u m 3 tt,.: descubrir. d e t i n e o -tinui -tentum 2 tr.: detener. d e t r a h o -traxi - t r a c t u m 3 ti..: sacar: arrancar. d e t r i m e n t u m -i tt.: daño, perjuicio. :;3u d e u s -i tn.: dios, divinidad. deversorium-ii t i . : posada, iilesóil. d e v i n c o -vici - v i c t u m 3 tt..:vencer: someter. d e x t e r -a -um:derecho. Diana -ae f.: Diana. d i c o d i x i d i c t u m 3 tt..: decir, afirmar. d i c o 1 tr.: dedicar, consagrar. dictator-oris 172.: clictadoi: dictatura -ae f.: dictadura. d i c t u m -i tz.:proverbio, sentencia. d i e s -ei I ~ Z y. f.: día. d i f f i c i l i s-e:difícil. d i f f i c u l t a s-atis f.:dificultad. d i f f i d o , - f i s u s s u m 3 setnidep. itztt..: desconfiar, desesperar. d i g i t u s -i rn .: dedo. dignitas -atis f:: dignidad. d i y u s -a - u m :digno. diligens -ntis: cumplidor, diligente, cuicladoso. diligentia -ae f.:diligencia. atenciOil. diligo -1exi -1ectum: amar, considerar. d i m i c o 1 intr.: coinbatir. d i m i d i u s -a -um:medio. d i m i t t o -misi - m i s s u m 3 tr.: enviar, dejar escapar. dirigo -rexi - r e c t u m 3 tr.: dirigir. d i r u s -a -um: siniestro, d e mal agüero. discedo -cessi -cessum 3 itzli..:alejarse. separarse, abandonar. disciplina -ae f.: disciplina. discipula -ae f.: discípula, alumna. discipulus -i tn .: discípulo. alumno. disco didici -3 h.:aprender. discordia -ae f : :discordia. d i s c r i m e n -inis tz .: situación critica. d i s e r t u s -a -um:diestro. elocuente. dispergo -persi - p e r s u m 3 ti..:dispersar, esparcir. desplegar. displiceo -plicui -plicitum 2 intr: desagradar. d i s p o n o -posui - p o s i t u m 3 ttv.:disponer, distrib~iir, ordenar. d i s p u t o 1 tr.: disputar. discutir, exponer. d i s s e n t i o -sensi - s e n s u m 4 itltr.: disentir. estar en d e s a c ~ ~ e r d o . dissimilis -e:diferente. d i s s u a d e o -cuasi - s u a s u m 2 tr.: disuadir, desaconsejar. d i s t r i b u o -bui - b u t u m 3 tt..:distribuir, repartir. d i u adi:.:largo tieiiipo, tiempo ha. diutiiis adu.: inás tieinpo, n~Asrato. divei.sus -a - u m :diverso, opuesto. d i v e s -itis:rico, opulento. d i v i d o -visi - v i s u m 3 tr.: dividir. d i v i n u s -a -um:divino. divitiae - a r u m f: pl.: riquezas. d i v u m -i t z . : aire libre, cielo. d i v u s -a - u m :divino. d o d e d i d a t u m 1 tr.: dar, conceder. d o c e o docui d o c t u m 2 fr.: inostrar, ensellar. docilis -e:dócil. flexible. d o c t u s -a -um:sabio, instruido. doleo 2 itztr.: doler. tener dolor, laiilentar. d o l i u m -ii 11 .: tinaja, barril, cuba. dolor -oris nz .: dolor, padecimiento. d o l u s -i nz.: engaño, fraude. d o m e s t i c u s -a - u m : doméstico, de la casa. d o m i c i l i u m -ii tz.: doiliicilio, morada. d o m i n a t i o -onis f : : poder absolul;~. d o m i n u s -i nz.:señor, dueño. d o m u s - u s f.: casa. d o n e c cotzj.: mientras, hasta que. d o n o 1tr..:otorgar, ofrecer, regalar. d o n u m -i tz.: regalo, ofrenda. d o r s u m -i 12 .: dorso, espalda, lomo. d o r m i o 4 itztr.:dorinii.. d r a c h m a -ae f.: dracina (~iloneda). d i u i d a -ae ni .:druida. d u b i t o 1tr.: dudar. d u b i u m -ii n .: duda. d u b i u s -a - u m : dudoso, incierto, indeciso. d u c o d u x i d u c t u m 3 tr.: conducir, llevar hacia. dulcis -e:dulce, agradable. d u m cotV.:niientsas. todavía. hasta que. d u o -ae -o pr.: dos. d u p l e x -icis:doble. d u r u s -a -um:duro, riguroso. d u u m v i r -i m .:duunviro. d u x d u c i s nz.: caudillo. guía, jefe. equitatus -us m .: caballería. equus -i in .: caballo. e =ex. ergo conj.: pues. erigo -rexi -rectum 3 Lr.: poner de ebur -O& 17 .: marfil. pie, erigir, levantar. ecce iiztei:~.: ;he aquí! edico -dixi -dictum 3 ti,.:anunciar. eripio -ripui -reptum 3 tr..: arrebata~ edictum -i ti.: edicto. edo edidi editum 3 tis.:hacer salir, e r r o 1intr.: errar. d a r salida. divulga? publicar. el-1-01.-oris nz.:error, edo edi esum 3 ti..: coiner. erudio 4 ti..: iiistruii,, educar. edoceo -docui -doctum 2 ti..:ense- eruditus -a -um: sabio, erudito, ñ a r a fondo. docto. educo 1tr.: educar, criar. erumpo -rupi -ruptum 3 i~ztr.: educo -duxi -ductum 3 ti..: sacar, hacer salir con \~iolencia. hacer salir. essedarius -ii r 7 2 . : solclado conclucto1- de un carro d e guerra. effectus -us 171.: ejecución, resultado. essedum -i 12.: carro de dos 1-uedas. effero eferre extuli elatum ir. esurio 4 inti..: tener hambre. ti..: llevar fuera, llevarse. et corG.:y, taiilbién, hasta. efficio -feci -fectum 3 tis.:llevar a etenim coi~j.:en efecto. cabo, ejeculai; terininar. etiam coizj.: taiiibiéii, incluso. effigies -ei f.: imagen, retrato, efi- Euboea -ae f.: Eubea. etsi cor1.j.:aunque. gie. effugio -fugi - 3 itzti..: huir, es- Europa -ae f.: Europa. evado -vasi -vasum 3 h t r . : escacapar. parse. effundo -fudi -fusum 3 tr.: verter. egeo egui -2 irstr.: carecer. eurus -i 1n.:euro. egestas -atis f.: pobreza, escascz, ex pwp.: de, desde. privacióil. excedo -cessi -cessum 3 intr.: irse, abandonar, salir. ego pi-012.: yo. egredioi; egressus sum 3 dep. excidium -ii rl,.: destrucción. excipio -cepi -ceptum 3 ti..: reciiizti..: salir. bir, recoger, sostener. egregius -a -um:excelente. excito 1ti,.: poner en nioviiiiiento, eicio -ieci -iectum 3 ti-.:expulsar. despertar. elegans -ntis: elegante. excludo -clusi -clusum 3 ti..: dejar elegantia -ae f.:elegancia. afuera, rechazar, impedir. elephantus -i nz.: elefante. excubiae -arum f: pl.: guardia, eligo -1egi -1ectum 3 h..:elegir. centinela. eloquentia -ae f.:elocuencia. excursio -onis f.: salida, viaje, eminens-ntis:elevado, prominente. iilcursióil. emineo -ui -2 iriti..: sobresalir. excutio -cussi -cussum 3 ti..: sacuemitto -misi -missum 3 ti..: hacer dir, hacer caer. salir, ecliar fuera, dejar escapar. exedra -ae f.: salón. emo emi emptum 3 ti..: comprar. exemplum -i i7 .: ejemplo. Emporiae -arum f: pl.: Ainpurias. enim coi~j.:en efecto, cierto, de exeo exire exii exitum ii.1.. ii7tr.: salir. hecho. ensis -is rn.:espada, macliete. exerceo 2 tr.: ejercer, practicar. eo adu.: hacia allí. hacia allá. exercitatio -onis f : : ejercicio. eodem adv.: hacia el inisiilo lugar. exercitus -us rn .: ejército. epistula -ae f.:carta. exhibe0 2 ti..:presentar, mostrar. eques -itis 171 .:jinete, caballero. exhaurio -hausi -haustum 4 ti-.: equidem aclv.: ciertarnei-ite, sin vaciar, apurar, agotar. duda alguna. exigo -egi -actum 3 ti..: expulsar, m -3 llevar a término, llevar a cabo, exig1r. exiguus -a -um:pequeiio, reducido, escaso. existimo 1ti..: considerar, juzgar. exitium -ii iz.: destrucción, ruina. exitus -us in.:salida. exordium -ii it.: principio, origen. expeditio -onis f.: expedición. expello -puli -pulsum 3 ( l . . : expulsar. experimentum -i 12.: prueba, ensayo. experioi; -pertus sum 4 dep. tr.: probar, experiinentar. expleo -plevi -pletum 2 fr.: Ileiiai-, coiiipletai: explico 1ti..: desplegar. explorator -oris nz.: explorador. expugnatio -onis 6: asalto. expugno 1ti..: asaltar. exquisitus -a -um:exquisito. exsilium -ii 1 2 . : destiei-ro. exspectatio -onis f:: espera, deseo. exspecto 1tr.: esperar. exstinguo -stinxi -stinctum 3 fr.: apagar, extinguir, borrar. exsto -stiti - 1~iiti..: quedar. exstruo -struxi -structum 3 tr.: levantar, coiisti-uir. exterior -ius:exterior. extra prep.: fuera de. extremus -a -um: extremo, el 61timo, el que está al fin, la parte final de. exuo -ui -utum 3 ti..: sacar, quitar, despoja]., desnudar. fabella -ae f : : historieta, piececilla d e teatro. faber -bri m.: artesano, obrero. fabrico 1tr.: hacer, fabricar. fabula -ae f.: fábula, cuento, pieza teatral. facies-ei f.:cara, rostro, fisonoinía. facilis -e: f5icil. facinus -oris 11 .: acción, criinen. facio feci factum 3 tr.: hacer. factio -onis f.: facción, grupo, partido. factum -i 12.: hecho, acción, acto. ;::1 U facultas -atis f.: posibilidad, disponibilidad. fagus -i f.: haya. fallacia -ae f:: engaño. fallax -acis:engañador, pérficlo. fallo fefelli falsum 3 tr..: engañar. famulus -i m.: esclavo, criado. falso ndu.:falsamente, sin razón. falsus -a -um: falso. falx falcis f.: hoz. fama -ae f.: fama, rumor, tradición. fames -is f.: hambre. familia -ae f.: familia. familiaris -e: familiar, íntirtio. far farris iz.: trigo. farina -ae f.: harina. fas 17. indecl.:perinitido (porlosdioses). fascia -ae f.: ropa interior. fascis -is m : haz;pl.:haces. fastigium -ii IL.: techo de doble pendiente. fastus -a -um: fasto (día). fateor, fassus sum 2 dep. tr.: confesar. fatigo 1tr.: agotar, fatigar. fatum -i n .: fatalidad, destino, hado. fauces -ium f: pb.: garganta, paso angosto, desfiladero. faveo favi fautum 2 intr.: ser favorable, f.avorecer. favonius -ii 111.: favonio, céfiro. favor -oris nz.: favor. felicitas -atis f.: felicidad, suerte. felis -is m.: gato. felix -icis: feliz, dichoso. femina -ae f.:m ~ i j e r . femur -oris rz.: muslo. fenestra -ae f.: ventana. fera -ae f.: ficra. fere adu.: casi, poco m á s o menos. fero ferre tuli latum irr. tr-: llevar, soportar, propalar. ferocitas -atis f.: ferocidad. ferox -cis: feroz, impetuoso. ferreus -a -um: de hierro. ferrum -i rt..: hierro. ferus -a -um: salvaje, feroz, fiero. ferveo ferbui -2 intr.: hervir. fessus -a -um: cansado, fatigado. festino 1 intr. y tr.: apresurarse: acelerar. fetialis -is 117 .: fecial (sacerdote). fibula -ae f.: broche, hebilla, grapa. k>- .,<,Lj ficus -us f.: higuera, higo. fidelis -e: fiel, leal, sincero. fides -ei f.: fidelidad, lealtad, confianza, buena Se. fidus -a -um: fiel, seguro, lcal. figo fixi fixum 3 tr..: clavar, fijar, hundir, atravesar. figura -ae f.: figura, imagen. filia -ae f.:hija. filius-ii ni.: hijo. fingo finxi fictum 3 tr.: modelar, crear. formar, fingir. finio 4 tr.: delin-iitai-,acabar. finis -is m. y f'.:límite, téi-mino, fin, fina1idad;pl.:fronteras. finitimus -a -um:vecino, liiiiítrofe, contiguo. fio, fieri, factus sum ir).. irilr..: ser hecho, hacerse, suceder. acontecer. firmitas -atis f.: solidez, firmeza. firmus -a -um: sólido, resistente. flagitium -i n.: infamia, crimen, vergüenza, escándalo. flagito 1tr.: exigir. flagro 1 irztr.: ardei-, quemar. flamen -inis in.: flainen (sacerdote). flamma -ae f.: llartla, fuego. flavus -a -um:amarillo, rubio. flecto flexi flectum tr.:doblar. fleo -evi -etum 2 tr.: llorar. flo 1 intr.: soplar. floreo -ui -2 irltr.: florecer. flos floris m.: flor. fluctus -us m.: ola, oleada, oleaje. fluidus -a -um: flnido. flumen -inis 11.: río. fluo fluxi fluctum 3 irztr.: fluir. fluvius -ii rvr.: río. fodio fodi fossum 3 tr-.: cavar, atravesar. foederatus -a -um: confederado, aliado. foedus -a -um: feo, repugnante. foedus -eris rz..: tratado, pacto, alianza. fons fontis f.: fuente, inanantial. for, fatus sum 1dep. inti..: hablar, decir. forma -ae f.: forma, configuración. formica -ae f.: hormiga. formido -inis f'.: terror, iniedo, temor, espanto. formosus -a -um: bello, hern~oso. fornax -acis f.: horno. fornix -icis m .: arco, bóveda. fortasse adu.: acaso, quizá. forte ndv.:por casualidad. fortis -e:fuerte. robusto, enérgico. fortitudo -inis f.: fortaleza, energía, valor. fortuna -ae f.: fortuna, suerte. fortunatus -a -um: afortiinado, feliz. forum -i ri.: foro. fossa -ae f.: foso, excavación, trinchera. foveo fovi fotum 2 tr.: calentar, abrigar, proteger. fi-agilis -e: frágil, quebradizo. fragilitas -atis f.:fragilidad. fragor -oris tn .: ruido, estruendo. frango fregi fractum 3 ti,.: romper, quebrar. frater -tris 112.: hermano. fi-aternus -a -um: fraterno, fraternal. fraus fraudis f.: engaño, fraude, error. fraxinus -i f.: fresno. fremo -ui -itum 3 intr.:proclucir u n ruido sordo, resonar. frenum -i 12.: freno, brida. frequens -ntis: nuineroso, concurrido. frequentia -ae f::afluencia, abundancia. frequento 1tr.: frecuentar. fretum -i rz .:estrecho. frigidarium -i 71 .:frigidario. frigidus -a -um:frío, fresco. frigus -oris 11.: frío, fresco. frons -ndis f.: fronda, follaje. frons -ntis f'.:la frcnte. fructus -us m .: fruto, ganancia. frugalitas -atis f.: inoderación. fruges -um f: pb.: productos, frutos. frumentum -i 12.: grano, trigo. fruor, fi-uitus sum 3 dep. irztr.: usar. gozar. frustra adr..: e n vano, inútilmente. fuga -ae f.: hiiida. fugax -acis:fiigitivo, fugaz. fugio fugi -3 irztr.: huir. fugitivus -a -um: f'iigitivo. fugo 1tr..: poneren fuga, ahuyentar, rechazar. \IOC.G3ULARIO LAT~w- CASTELLANO ilgeo fulsi - 2 intr.: brillar, resplandecer. fulgor -oris m.: resplandor, brillo. fulgur -uris n.: relámpago, rayo. fulmen -inis n.: rayo, centella. fumus -i m.: h u n ~ o . funda -ae f.: honda. funditor -oris nz.: hondero. fundo fudi fusum 3 tr.: derramar, verter, diseminar, esparcir, dispersar. funebris -e:fúnebre. fungor, functus sum 3 dep. intr.: cuinplir. fungus -i m.: Iiongo. funis -is tr~..: cuerda. funus -eris n..:funeral. fur furis m.: ladrón. furca -ae f.:horca. furia -ae f.: furia. furor -oris m.: furor, locura, delirio. furtivus -a -um: furtivo, oculto. furtum -i tz.: robo, hurto. Gades -ium f.: Cádiz. galea -ae f.: casco. Gallaecia -ae f.: Galicia. Gallia -ae f.:la Galia. Gallicus -a -um:galo. gallina -ae f.: galliiia. Gallus -a -um: Galo. gallus -i m.: gallo. garum -i 17.: garo (salsa). Garumna -ae nz.:el Garona. gaudeo, gavisus sum 2 semidep. intr.: gozar. gaudium -ii ta.: gozo, alegría, placer. gelidus -a -um:helado, gélido, muy frío. gelu -us tz.: hielo. geminus -a -um:gemelo. gemitus -us tn.: geiiiido, sollozo, quejido. gemma -ae f.: gema, piedra preciosa. gemo -ui -itum 3 itztr.:gemir. gener -i nz.:yerno. generalis -e:general. generatim adu.: por razas, por categorías. generosus -a -um:generoso, noble. genius -ii nz.: genio. gens-ntis J:: linaje,familia, pueblo, raza. genu -us n.: rodilla. genus -eris n.: género, linaje, estirpe, tipo, clase. Germania -ae f:: Gerinania. Germanus -a -um:germánico. gero gessi gestum 3 tr.: llevar, llevar encima, hacer, llevar a cabo, portarse bien. gestus -us tn.: gesto, ademán. gigno genui genitum 3 tr.: crear, engendrar. glacies -ei f::hielo. gladiator -oris nz.:gladiador. gladius -ii nz.: espada. glans -ndis f.: bellota. gloria -ae f.: gloria, fama. glorior 1dep. intr.: vanagloriarse. gloriosus -a -um: glorioso, fanfarrón. gradior, gressus sum 3 dep. itztr.: avanzar, caminar, marchar, anclar. gradus -us ni..: paso, peldaiío, grado. Graecia -ae f.: Grecia. Graecus -a -um:griego. grammatica -ae f.:gramática. grammaticus -i tn.:gramático. grandis -e: grande, grandioso. gratia -ae f.: gracia, favor. gratis udu.: de balde, gratis. gratulor 1dep. tr.: felicitar. gratus -a -um:agradable, grato. gravis -e:pesado, grave, serio. gravitas -atis f.: gravedad, seriedad, pesadez, agobio. grex gregis f.: rebaíio, grey,grupo. gubernaculum -i 12.:timón. gubernator -oris tn.:tirnoilel. guberno 1 tt-.: pilotar, manejar el timón (de una nave), gobernar. gymnasium -ii m.: gimilasio. H habeo 2 tt..: tener, poseer, considerar. habilis -e: apropiado, hábil. habito 1tr. e itatr.:habitar, vivir. habitus -us m.: aspecto, apariencia. Hadriaticum -i n.: el Adriático. Hannibal -is tn.:Aníbal. haruspex -icis 172.: arúspice, adivino. hasta -ae f.: lanza. haud adu.: no. haurio hausi haustum 4 tr.: sacar, extraer, apurar, consumir. Helvetii -orum 777. p l . : los helvecios. herba -ae f.:hierba. Hercules -is m.: Hércules. hereditas -atis f.: herericia. heres -edis tn.: heredero. heri udu.:ayer. heus interj.: jeh!, ¡hola! hiberna -orum n.: cuarteles de invierilo. Hiberus -i m.: el Ebro. hic haec hoc pron.: este. hic adu.: aquí. hiemo 1intr.: pasar el in\iierno. hiems -is f.:iilvierilo. hilaris -e:alegre. hilaritas -atis f:: alegría. hinc udu.: d e aquí, desde aquí. Hispania -ae f.: Hispania. Hispanus -a -um:hispánico. historia -ae f.:hisí;oria. hodie udu.: hoy. homo -inis nz.: hombre, persona. honestus -a -um: honorable, honrado. honor -is nz.: honor, cargo. honoro 1tr: honrar. honos =honor. hora -ae f.:hora. hordeum -i n.: cebada. horologium -ii n.: reloj. horridus -a -um: horrendo, espantoso, terrible. horror -oris nz.: horror. hortor 1dep. tr.: exhortar. hortus -i n 7 ~jardín, : huerto. hospes -itis tn.: huésped. hospitium -ii la.: hospitalidad, alojamiento. hostia -ae f.:víctima. hostilis -e:hostil, enemigo. hostis -is nz.: enemigo (público). huc adu.: hacia aquí. humanitas -atis f.: humanidad, cultura. humanus -a -um: humano. ' h u m e r u s -i m.: hombro. h u m i d u s -a -um:híimedo. h u m i l i s -e:pequeiio, humilde, bajo. h u m o r -oris m.: líquido, jugo, humor. h u m u s -i f.: tierra, suelo. iaceo iacui -2 intr-.:yacer. iacio ieci i a c t u m 3 tr.: echar, lanzar. iacto 1 tr.: agitar, jactarse. i a m u.du.:ya. i a m d u d u m adv.: desde hace tiempo. iampridem adri.:desde hace tiempo. ianitor -oris m.: portero. i a n u a -ae f.: puerta. I a n u s -i m.: Jano. ibi u.du.:aquí, allí. i c t u s - u s m.: golpe, choque. i d e a -ae f.: idea. i d e m e a d e m i d e m pr-on.:el mismo. i d e o adu.:por esto. i d o n e u s -a -um:idóneo, apropiado, conveniente. I d u s -uum f. pl.: los idus. i e n s e u n t i s p. pr. de eo. igitur conj.: así pues. i g n a r u s -a -um:desconocedor. ignavia -ae f.: apatía, pereza, cobardía. i g n a v u s -a -um:perezoso,cobarde. ignis -is m.: fuego. i g n o m i n i a -ae f.: ignominia, vergüenza, deshonra. ignoro 1 tr.:ignorar, desconocer. ignosco i g n o v i i g n o t u m 3 intr.: perdonar. i g n o t u s -a -um:desconocido. ii perf'. de e o . Ilerda -ae f.: Ilerda, Lérida. illatus p. p. d e i n f e r o . ille -a -ud pron.: aquel. illic c~du.: allí. illuc adu.: hacia allá. illustris -e:ilustre, célebre. Illyricum -i n.: Iliria. i m a g o -inis f.: imagen, representación. imbecillus -a - u m : débil, pusilánime. i m b e r -bris m.: lluvia, tormenta. '> '> :>,,4 i m b u o - b u i - b u t u m 3 tr.: impregnar, empapar. i m i t o r 1 dep. tr.: imitar, copiar. i m m a n i s -e:enorme, desmesurado. i m m i n e o --2 intr.: estar suspendido sobre, ser inminente, amenazar. i m m i t t o -misi - m i s s u m 3 tr.: enviar, introducir. i m m o adv.: por el contrario. i m m o b i l i s -e:inmóvil. i m m o r t a l i s -e:ininortal. i m m u n i t a s -atis f.: ininuilidad. i m p a r -paris:non, impar, desigual. i m p a r a t u s -a -um:desprevenido. i m p a t i e n s -ntis: impaciente. i m p e d i m e n t u m -i n.: estorbo, obstácu1o;pl.: bagajes. impedio4tr.: impedir, obstaculizar. i m p e l l o -puli - p u l s u m 3 tr.: empujar, impulsar. i m p e n d e o - - 2 ir~tr.:estar suspendido sobre, ser inminente: cernerse sobre. i m p e n s a -ae f.: gasto, costos. imperator -oris m.:general, emperador. i m p e r f e c t u s -a -um: inacabado, incompleto. i m p e r i u m -ii n.: orden, autoridad, poder supremo, imperio. i m p e r o 1 tr.: mandar, ordenar. i m p e t r o 1tr.: alcanzar, conseguir, obtener. i m p e t u s - u s m.: ataque, asalto, impetuosidad. i m p i e t a s -atis f.: impiedad. i m p i u s -a - u m : impío, malvado, perverso, criminal. i m p l e o -plevi - p l e t u m 2 tr.: llenar. i m p l u v i u m -ii n..:impluvio. i m p o n o -posui - p o s i t u m 3 tr-.: poner dentro, imponer. i m p o r t o 1tr.: importar. i m p r i m i s adv.: a n t e todo, principalmente. i m p r i m o -pressi - p r e s s u m 3 tr.: grabar, imprimir. i m p r o b i t a s -atis f.: maldad, perversidad. i m p r o b u s -a -um: deshonesto, malo, malvado. i m p r o v i s u s -a -um: imprevisto, repentino. i m p r u d e n s -ntis:imprudente, des conocedoi: i m p u d e n s -ntis:desvergonzado. i m p u d e n t i a -ae f.: desvergüenza. i m p u d i c u s -a - u m : deshonesto, desvergonzado. i m p u g n o 1 tr.: atacar, asaltar. i m p u n e ndu.: impunemente. i m p u n i t u s -a - u m :impune. i m u s -a - u m :en la parte inferior de. i n prep.: a, hacia, contra, en, dentro. i n a n i s -e:vacío, inútil, sin valor. i n c a u t u s -a - u m : incauto, imprudente. i n c e d o -cessi - c e s s u m 3 inlr.: avanzar, invadir. i n c e n d i u m -ii r7 .: incendio. i n c e n d o -cendi - c e n s u m 3 Ir.: encender, incendiar. i n c e p t u m -i n.: proyecto, tentativa. i n c e r t u s -a -um: incierto, poco seguro, dudoso. i n c i d o -cidi - c a s u m 3 intr.: caer dentro o encima, precipitarse. i n c i t o 1 tr.:incitai-, excitar, estimular. i n c l i n o 1 irltr.:inclinarse. i n c l i t u s -a -um:célebre, ilustre. i n c l u d o -clusi - c l u s u m 3 tr.: cerrar, encerrar, incluir. i n c o g n i t u s -a -um:desconocido. incola -ae m.:habitante. incolo -colui - c u l t u m 3 tr-.: habitar. i n c o l u m i s -e: incólume, sano y salvo. i n c o m m o d u m -i n.: iiiconveniente, molestia, desgracia. i n c o n t i n e n s -ntis:inmoderado. incredibilis -e:increíble. i n c u m b o -cubui - c u b i t u m 3 intr.: recostarse, apoyarse. incuria -ae f.: incuria, negligencia. i n c u r s i o -onis f.: incursión, choque, ataque. i n d e adv.: de allí, d e allá, desde entonces, después. i n d e x -icis m.: delator, indicador. i n d i c i u m -ii n.: delación, indicación. i n d i c o 1 tr.: indicar, denunciar. i n d i c o -dixi - d i c t u m 3 tr.: anunciar, declarar. i n d i g n u s -a -um:indigno. i n d u c o -duxi - d u c t u m 3 tr.: conducir, introducir, poner eilciina. i n d u o -ui -utum3 tr.:poner, vestir. i n d u s t r i a - a e f.: actividad, talento. i n e o i n i r e inii initum irr. tr.: entrar, empezar. i n e r m i s -e: inerme, desarmado, indefenso. i n e r s -rtis:inactivo, inerte. i n e r t i a -ae f.: inactividad, inercia. i n f a m i a -ae f.: mala reputación, deshonor. i n f a n s -ntis 172.: niño. i n f e c t u s -a - u m :iio hecho, no realizado. i n f e l i x -icis: infeliz, desgraciado. i n f e r i o r-ius:inferior. i n f e r o i n f e r r e i n t u l i i l l a t u m irr. tr.: llevar, introducir. i n f e s t u s-a -um:enemigo, hostil. i n f i n i t u s -a - u m : infinito, iilnumerable. i n f l o 1 tr.: inflar, henchir. i n f l u o - f l u x i - f l u x u m 3 irztr..: deseinbocar. i n f r a prep.: debajo de. ingeniosus -a -um:ingenioso. i n g e n i u m -ii n .: ingenio, carácter, talento. i n g e n s -ntis: ingente, enorme. i n g e n u u s -a -um:nacido libre. i n g r a t u s -a -um:ingrato, desagradable. ingredior, ingressus s u m 3 dep. tr. e intr.:entrar, penetrar, avanzar. inicio -ieci - i e c t u m 3 tr.: echar, arrojar. inimicitia -ae f.: enemistad. i n i m i c u s -a - u m : enemigo, contrario. i n i q u i t a s -atis f.: desigualdad, arbitrariedad. i n i q u u s -a -um:desigual, desfavorable. initium -ii n.: inicio, comienzo. i n i u r i a -ae f:: injuria, injusticia. i n i u s t u s -a -um:injusto. i n n o c e n s -ntis: inocente, inofensivo. i n n o c e n t i a -ae f.: inocencia. inopia -ae f i : escasez, privación, pobreza. i n o p s -is:pobre, sin recursos. i n q u a m -is -it def.: decir. i n q u i e t u s -a -um:intranquilo. i n q u i r o -quisivi - q u i s i t u m 3 Ir.: buscar, indagar, investigar. inscribo -scripsi - s c r i p t u m 3 tr.: inscribir. insequor, i n s e c u t u s s u m 3 dep. tr.: seguir, perseguir. insidiae - a r u m f: pl.: emboscada. i n s i g n e -is 12.: insignia. insignis -e:insigne, notable. inspicio -spexi - s p e c t u m 3 tr.: examinar, inspeccionar. i n s t a n s - n t i s : presente, ameilazador. i n s t i t u o - u i - u t u m 3 tr.: instituir, disponer, decidir. i n s t o -stiti - 1 iratr.: apremiar, estar cerca, insistir. i n s t r u m e n t u m -i n.: instrumento, herramienta. i n s t r u o - s t r u x i - s t r u c t u m 3 tr.: preparar, disponer, construir. i n s u l a -ae f.: isla, manzana de casas. i n s u m inesse i n f u i irr. intr.: estar en, estar contenido en. i n t e g e r -gra - g r u m : íntegro, intacto, entero. intellego -1exi -1ectum 3 ti-.: comprender, darse cuenta, entender. i n t e n d o - t e n d i - t e n s u m 3 tr.: extender, dirigir. i n t e r prep.: entre, en medio de. i n t e r c l u d o -clusi - c l u s u m 3 tr.: cortar, interceptar, impedir. i n t e r d i c o -dixi - d i c t u m 3 tr.: prohibir. i n t e r d i u adv.: cle día, durante el día. i n t e r e a adu.: entretanto, mientras. i n t e r e o i n t e r i r e i n t e r i i interitum irr. intr.:morir, desaparecer. i n t e r f i c i o - f e c i - f e c t u m 3 tr.: matar, asesinar. i n t e r i m adu.: entretanto, e n el intervalo de. i n t e r i o r -ius:interior. i n t e r m i t t o -misi - m i s s u m 3 tr.: entremeter, interrumpir. i n t e r p o n 0 -posui - p o s i t u m 3 tr.: interponer. interrogo 1 tr.:preguntar. i n t e r r u m p o - r u p i - r u p t u m 3 Ir.: interrumpir. i n t e r s u m i n t e r e s e i n t e r f u i irr. intr..: estar en medio, participar; impers.: interesar, importar. i n t e r v a l l u m -i n.: intervalo, distancia. i n t e r v e n i o -veni -ventum 4 irttr.: iilterveilir, llegar. i n t r a prep.: dentro de, antes de. intro 1 br. e intr.: entrar. introduco - d u x i - d u c t u m 3 tr.:llevar, conducir, ineter en, introducir. i n t r o m i t t o -misi - m i s s u m 3 tr.: hacer entrar, introducir. i n t u l i perk de i n f e r o . i n t u s adv.: dentro. i n u n d a t i o -onis f.: inundación. i n u s i t a t u s -a -um:extraordinario. i n u t i l i s -e:inútil. i n v a d o -vasi - v a s u m 3 tr.: arremeter contra, echarse sobre, invadir. i n v e h o - v e x i - v e c t u m 3 Ir.: transportar. i n v e n i o - v e n i - v e n t u m 4 tr.: encontrar, hallal.. i n v e n t o r -oris m .:inventor. i n v e n t u m -i n.: invento, descubrimiento. i n v e r t o -verti - v e r s u m 3 tr.: invertir, cambiar. i n v i c e m adv.: a su vez, alternativamente, recíprocamente. i n v i c t u s -a - u m :invicto. i n v i d e o -vidi - v i s u m 2 Ir.: envidiar. i n v i d i a -ae f.: envidia, impopularidad. i n v i t o 1 tr.: invitar. i n v i t u s -a -um:d e mala gana, obligado, forzado. iocor 1 dep. irztr.:bromear, tomar el pelo. iocosus -a -um:divertido, gracioso. iocus -i m.:juego, broma. Iovis gen. d e Iuppiter. i p s e - a - u m pron.: él mismo. i r a -ae f.: ira, cólera. irascor 1dep. intr.: enojarse. i r a t u s -a -um:indignado, irritado. irrideo -risi - r i s u m 2 tr..: burlarse, reirse de. i r r u m p o - r u p i - r u p t u m 3 tr. e intr.: irrumpir en. i r r u o -ui-3 intt-.:arrojarse, precipitarse contra. 3:1<? irruptio -onis f.: irrupción. is ea id pron.: él, éste, aquél. iste -a -ud pron.:éste, ése. ita c~du.: así, de este inodo. itaque c;or~j.:así pues, por consiguiente. item adu.: igualmente. iter itineris rz.: camino, marclia, viaje. iterum adv.:una vez más. iubeo iussi iussum 2 tr.: inandar. iucundus-a -um:alegre, agradable. iudex -icis rn.: juez. iudicium -ii rr.:juicio, opinión, proceso. iudico 1tr.:juzgar, opinar. iugulo 1tr.: degollar, matar. iugum -i n.: yugo, cresta o cima (de una montaíia). iumentum -i n.: animal de carga. iungo iunxi iunctum 3 tr.: unir. Iuno -onis f.:Juno. Iuppiter Iovis m.: Júpiter. iuro 1tr.:jurar. iusiuris n..:el derecho, justicia, ley. iusiurandum -i 11.: juramento. iussum -i n.: orden, mandato. iussus -us m..: orden. iustitia -ae f.:justicia. iustus -a -um:justo, legítimo. iuvenis -is 7n. y f.:joven. iuventus -utis f.: juventud. iuvo 1tr-.:ayudar; impet-s.:agradar, complacer. iuxta prep.:junto a , cerca de. Kalendae -arum Í:pl.: calendas. labor -is m.: trabajo, fatiga. labor, lapsus sum 3 dep. intr-.: caer, resbalar. laboriosus -a -um:laborioso, penoso, difícil. laboro 1intr.: trabajar, padecer. labyrinthus -i m .: laberinto. lac lactis n.: leche. Lacedaemonii -orum nz. pl.: los lacedeinonios. BB(i lacero 1tr.: desgarrar, lacerar, destrozar. lacrima -ae f.:l á g ~ i m a . lacus -us m.: lago, estanque. laedo laesi laesum 3 tr.: herir, perjudicar, ofender. laetitia -ae f.: alegría. laetor 1dep. intr.: alegrarse. laetus -a -um:alegre, contento. laevus -a -um:izquierdo. lagona -ae f.:botella, redoma. lanista -ae m.: maestro de gladiadores. lapicidinae -arum f.: cantera. lapideus -a -um:de piedra. lapis -idis rn.: piedra. largior 4dep. tr.:darcopiosaiiiente. largitio -onis f.:generosidad, liberalidad. largus -a -um: generoso, abundante. lascivia -ae f.:lascivia. lassus -a -um:cansado, fatigado. lateo-tui -2intr.: estar escondido, esconderse. later -eris m.: ladrillo. Latinus -a-um: latín. Latium -i n.: Lacio. latitudo -inis f.: anchura, latitud. latrina -ae f.: letrina, cloaca, retrete. latro -onis m.: ladrón, bandido. latrocinium -ii n.: robo. latus -a -um:ancho. latus -a -um p. p. de fero. latus -eris rz.: costado, flanco. laudatio -onis f.:alabanza. laudo 1tr.: loar, alabar. laurus -i f.: laurel. laus laudis f.: alabanza, elogio. lavo 1tr.: lavar. lectica -ae f : :litera. lector -oris m.: lector. lectus -i m.: lecho, cama. legatio -onis f.: legación, einbajada. legatus -i r7z.: legado, delegado, embajador. legio -onis f.: legión. legionarius -a -um:legionario. legitimus -a -um: legítimo. lego 1tr.: delegar. lego legi lectum 3 tr-.: reunir, coger, recoger, elegir, leer. lenio 4tr.: ablandar; mitigar, suavi zar. lenis-e:dulce, leve, suave, benigno. lentus -a -um:lento, tardo, perezoso. leo -onis m.: león. lepidus -a -um:agradable, amable. levis -e:ligero, leve, frívolo. levitas -atis f.: ligereza, frivolidad. lex legis f.:ley. libellus -i m.:librito, opúsculo. liber -a -um:libre. liber -bri rn.:libro. liberalis -e:liberal, generoso. liberalitas -atis f.: generosidad. liberi -orum m.pl.: hijos. libero 1tr.: liberar, libertar. libertas -atis f.:libertad. libertus -i m.: liberto. libet -buit -bitum 2 imper-s. intr.: agradar, placer, gustar libido -inis f.: lujuria. libra -ae f.:libra, balanza. liburna -ae f.:velero rápido. licentia -ae f.:licencia, permiso. licet -uit -itum 2 irnpers. iiztr-.:ser lícito, estar permitido. licet conj.: aunque, a p e s a r de que. lictor -oris m.: lictor. lilium -ii 12 .: lirio. limen -inis n.: umbral, puerta. limes -itis m.: término, frontera, camino. linea -ae f.:línea. lingua -ae f.: lengua, lenguaje. linquo liqui -3 tr..: dejar, abandonar. liquidus -a -um:líquido. liquor -oris m.: líquido. lis litis f.:juicio, pleito, disputa. littera -ae f.: letra; pl.: carta, literatura. litterarius -a -um:literario. litterator -oris nz.: maestro de escuela, gi-ainático, litus -oris n.: litoral, playa. loco 1tr.: colocar. locus -i m.: lugar. longe adu.: lejos. longinquus -a -um:lejano. longitud0 -inis f.:longitud. longus -a -um:largo. loquor, locutus sum 3 dep. tr-. e intr.: hablar. lorica -ae f.: coraza. Lucentum -i rz.: Lucento, Alicante. luceo luxi - 2 iiltr.: lucir, brillar, iluminar. lucerna -ae f:: lámpara, candil. luctus -us 172.: pena, aflicción, dolor, luto. lucus -i m.: bosque, selva. Lucus -i rn .: Lugo. ludibrium -i rz.: burla, escarnio. ludo lusi lusum 3 irztr.:jugar. ludus -i 172.: juego, escuela. lumen -inis n.: luz, claridad, resplandor. luna -ae f.: luna. lupa -ae f.: loba. lupus -i m.: lobo. lusor -oris 172.:jugador. lux lucis j:: luz, brillo. luxus -us nz.: lujo, desenfreno. lynx lyncis rn. y f.: lince. lyra-ae f:: lira. Macedones -um 172. pl.: los macedonios. Macedonia -ae f.: Macedonia. macellum -i rz.: inercado de cornestibles. machina -ae f.: máquina, artefacto. machinatio -onis f:: inecanisino, maquinación. machinator -oris nz.: artífice, maquiilador. madidus -a -um: húiiieclo, ii~ojado. maenianum -i rz.: sector (de una gradería), balcói~. maestus -a -um:triste, afligido. magicus -a -um: mágico. magis adv.: más. mngister -tri m.: maestro, comandante. magistratus -us m..: inagistraclo, magistratura, cargo público. magnificentia -ae f.: magnificencia. magnificus -a -um: magnífico. magnitud0 -inis f.: magnitud, gl-andeza, estatura. magnopere ndu.: en gran manera, mucho. magnus -a -um: grande, importante. maiestas -atis f.: majestad, grandeza. maiores -um in..pl.: los antepasados. male adu.: inal. maledico -dixi -dictum 3 iratr-.: injuriar, hablar inal de. maleficium -ii rz.: fechoría, delito. malo malle malui i;ri..tr.: preferir. malum -i rr.: mal, desgracia. malus -a -um: inalo: mal\7aclo, funesto. malus -i f.: árbol frutal, manzano. malus -i rn.: mástil. mancipium -ii 12.: propiedad, esclavo. mandatum -i n..: recado, encargo. mando 1ti..: encargar. mane adu.: por la iiiaiiana, teinprano. maneo mansi mansum 2 ir~tr-.: quedarse, permanecer. Manes -ium rrz. pL. : inanes. manifestus -a -um: inailifiesto, evidente. manipulus -i m.: manípulo. mansio -onis f.: posada, mesón. mansuetudo -inis f.: inaiisedumbre, bondad. manumissio-onis f.:nlanumisión. manus -us f.: mano, tropa. mappa -ae f.: servilleta. mare -is 11 .:mar. margarita -ae f.: perla, piedra preciosa. maritimus -a -um: marítimo. maritus -i rn.: marido. Marius -ii rn.: Mai-io. marmor -oris rz.: mármol. marmoreus -a -um: de inármol, inarinóreo. Mars Martis nz.: Marte. Masinissa -ae 172.: Masinisa. mater -tris f.: madre. materia -ae f.: materia, tema. matrona -ae f.: matrona, madre d e iarnilia. mature udu.: a punto, pronto, teiiiprano. maturus -a -um: maduro. maxime adu.: inuchísimo, sobre todo. medicus -i ni..:médico. mediocris -e: pequefio, mediocre. mediocritas -atis f.: moderación. medius -a -um: en inediode, la part e central de. me1 mellis n.: miel. membrum -i 12.: miembro. memini def. tr..:recordar. memor -oris: que s e acuerda, que piensa, que recuerda. memorabilis -e: inemorable. memoria -ae f.: ineinoria, recuerdo. memoro 1 tr-.: recordar, traer a la memoria. mendacium -ii 17.:mentira. mendax -acis: mentiroso. mens -ntis f.: mente, intención. mensa -se f:: inesa, plato. mensis -is m.: nies. mentio -onis f:: meilcióil. mentior4dep. iirltr.: mentir. mercator -oris rn .: coinerciante, mercader. mercatura -ae f.: mercancía. mercatus -us m .: i ~ ~ e r c a público. do mercenarius -a -um: inerceilario. merces -edis f.: salario, paga, precio. mercor 1dep fr.: comerciar, Mercurius -ii m.: hlercurio. mereo 2 ir.: merecer, ganar, cobrar. mereor, meritus sum = mereo. mergo mersi mersum 3 ti..: hundir. meridies -ei rn.: mediodía, sur. merito adu.: con razón, con justicia. merus -a -um: puro, sin mezcla. merx -cis f.: inercancía. messis -is f.: cosecha, mies. messois -oris m .: segador. meta -ae f.: ineta. metallum -i IL.:metal, inina. metioi-, mensus sum 4 dep. tr.: medir. metuo -ui - 3 tr.: teinei; tener miedo. metus -us in.: miedo, temor. meus -a-um pro17.: iiiío. miles -itis in.: soldado. milliarum -i 11.:piedra miliar. militaris -e: militar. militia -ae f.: milicia, servicio militar. milito 1irzli..:ser solclaclo. s e n i r e r el ejército. mille pron. irldecl. 71 .:nic. milia - i u m pl. de mille: mil, un millar. m i m u s -i m.: mimo, actor. Minerva -ae f.: i\Iinerva. m i n i m e aclu.: lo menos posible, de ningún 111odo. m i n i s t e r -tri m.: servidor, subordinado. m i n i s t e r i u m -ii 12.: servicio. m i n o r 1 dep. tr. e intr.: ainenazar. m i n u t u s -a -um:pequeíio. mirabilis -e:admirable. m i r a c u l u m -i 12.: prodigio. mirificus -a -um:maravilloso. m i r o r 1 dep. tr.: asombrarse de, sorprenderse. m i r u s -a - u m : asombroso, sorprendente. m i s c e o m i s c u i m i x t u m 3 tr.: mezclar. m i s e r -a - u m : miserable, desgraciado. m i s e r e t itnpers.:compadecerse de. misericordia -ae f.: misericordia. m i t t o misi m i s s u m 3 tr.: enviar. mobilis -e:móvil, ágil, voluble. m o d e r a t i o -onis f.: moderación, mesura. m o d e s t i a -ae f.: modestia; discreción. m o d e s t u s -a - u m : moderado, mesurado. m o d i c u s -a -um:moderado, mesurado. m o d o adu.:sólo, por lo rncnos. m o d u s - i m.:inodo, manera, medida. m o e n i a -ium n. pl. : riiurallas. m o l e s -is f.: inole, masa consiclerable. molestia -ae f:: molestia, fastidio. m o l e s t u s -a -um:molesto, enojoso. molior 4 dep. tr.:construir, ocuparse, maniobrar. mollis -e: flexible, suave, muelle, flojo. m o m e n t u m -i rz.: momento, importancia. m o n e o 2 tr.: advertir, aconsejar. m o n i t u m -i n..: aviso, advertencia. m o n s m o n t i s m . : montaña. m o n s t r o 1 tr..: mostrar, indicar, señalar. m o n s t r u m -i n.: prodigio, monstruo. :;ti8 m o n u m e n t u m -i rz.: monumento, testimonio. m o r a -ae f.: tardanza, retraso, demora. m o r b u s -i m.:enfermedad. m o r d a x -acis:mordaz, cáustico. m o r d e o m o m o r d i m o r s u m 2 tr.: morder. morior, m o r t u u s s u m 3 clep. intr.: inorir. moror 1clep. tr.: retrasar, detenerse. m o r s m o r t i s f.: niuerte. mortalis -e:mortal. m o s m o r i s m.: costumbre. m o t u s - u s m.: movimiento. m o v e o m o v i m o t u m 2 tr.:mover. m o x c~du.:luego, en seguida, pronto. m u l i e r -eris f.: mujer. m u l t i p l e x -icis:múltiple. m u l t i t u d 0 -inis f.:inultitud. m u l t o 1tr.: multar, castigar. m u l t o adu.: mucho, muy, con mucho. m u l t u m udu.: mucho. m u l t u s -a -um:mucho, abundante. m u n d u s -a -um:limpio, aseado. m u n d u s -i m..: el inundo. m u n i c e p s -icis rn.: ciudadano. m u n i c i p i u m -ii 11 .: municipio. m u n i o 4tr.: fortificar; construir. m u n i t i o -onis f.: defensa, fortificación. m u n u s -eris tz.: obligación, deber, oficio, regalo. m u r m u r -uris n.: inurmullo, ruinor. m u r u s -i m.:muro, pared. m u s i c a -ae f.: música. m u s i c u s -i 111.: músico. m u t o 1 tr.: cambiar, transformar. m u t u u s -a -um:prestado, mutuo. N n a m , n a m q u e conj.: pues, porque, en efecto. nanciscor, n a c t u s s u m 3 dep. tr.: obtener, encontrar. Narbo -onis m . :Narbona. Narbonensis -e:narbonense. n a r r a t i o -onis f.: narración. n a r r o 1 tr.: narrar, explicar, contar, decir. nascor, n a t u s s u m 3 dep. intr.: nacer. n a s u s -i m.: nariz. natalis -is m.: día del nacimiento. n a t i o -onis f.: nación. n a t o 1 irrtr.:nadar. n a t u r a -ae f.: naturaleza. n a u f r a g i u m -ii tz.: naufragio. n a u m a c h i a -ae tz.:naumaquia. n a u t a -ae m .: marinero. n a u t i c u s -a -um:naval, náutico. navalis -e:naval. n a v a r c h u s -i m.: capitán de barco. navigatio -onis f : :navegación. navigo 1itztr-.:navegar. n a v i s -is f.:nave, embarcación. n e udu.: no; conj.:que no, paraqueno. - n e adu. irzterrogatiuo errclítico:(no sc traduce) si. n e b u l a -ae f.: niebla. nec = neque. necessario adu.: necesariamente. necessarius -a - u m :necesario. necesse tz. indecl.: necesario, indispensable. necessitas -atis f.: necesidad. n e c o 1 tr.:matar. n e c t o n e x u i n e x u m 3 tr.: atar. n e f a r i u s -a -um:abominable. n e f a s n . irtdecl.: sacrilegio, no permitido (por los dioses). n e f a s t u s -a - u m : nefasto, abominable. neglego -1exi -1ectum 3 tr.: descuidar, no preocuparse de, despreciar. n e g o 1 tr.: negar, decir que no. n e g o t i u m -ii n.:ocupación, negocio. n e m o -inis prorz.: nadie, ningún. n e m u s -oris rz.: bosque. n e p o s -otis m.: nieto. n e p t i s -is f.: nieta. N e p t u n u s -i m . :Neptuno. n e q u e o - q u i v i - q u i t u m 4 tr.: no poder. nescio 4 tr.:no saber. n e s c i u s -a -um:ignorante, desconocedor. n e u t e r -tra -trum pron.: ninguno de los dos, ni uno ni otro. n e x n e c i s f.: muerte violenta, asesinato. n i g e r -gra - g r u m : negro brillante, oscuro. n i h i l 12. indecb.: nada n i h i l o m i n u s adu.: no obstante. n i m i s c~du.: demasiado. n i m i u m adu.: demasiado. n i s i corU.: excepto, a no ser que, excepto si. n i t o r , n i s u s s u m 3 dep. intr.: apoyarse. n i x n i v i s f : : nieve. no 1 tntr.: nadar. n o b i l i s -e:noble, famoso. n o b i l i t a s - a t i s f : : nobleza, fama. noceo 2 intr.: perjudicar, daiiar. ser nocivo. noctu adu.: por la noche, de noche. n o c t u r n u s -a -um:nocturno. n o d u s -i m.: nudo. n o l o n o l l e n o l u i irv. tr.: no querer. nomen - i n i s n .: nombre. n o m i n a t i m u,du. non~inalmeilte. n o m i n o 1 tr.: nombrar. n o n ndu.: no. N o n a e - a r u m f: p l . : las iloilas. n o n a g i n t a pr-on. irrdecl.: noventa. n o n d u m adv.: todavía no, a ú n no. nonne adu. i~terrogatiuo:Lacaso 110 ...7. n o n n u l l u s -a-um:alguien, alguno. n o n n u m q u a m adu.: alguna vez. n o n u s -a -um:no\7e11o. n o s pron.: nosotros. n o s c o n o v i n o t u m 3 tv.: coilocer. n o s t e r - t r a -trum pron.: nuestro. n o t a -ae f.: señal, marca. n o t i t i a - a e f.: conocimiento, noción. n o t o 1tr.:seílalar, notar, marcar. n o t u s -a -um:conocido, notorio. n o t u s -i m,.:noto. novem pron. i~zdecl.:nueve. n o v e r c a -ae f.: madrastra. n o v i t a s - a t i s f.: novedad. n o v u s -a -um:nuevo,joven, reciente. n o x n o c t i s f.: noche. n u b e s - i s f:: nube. n u b o n u p s i n u p t u m 3 intr.: casarse. n u d u s -a -um:desnudo. n u g a e - a r u m f. pl.: simplezas. n u l l u s -a -um:nadie, ninguno. n u m adu. interrogativo: jacaso?, jes que?, si. N u m a n t i a -ae f.: Numancia. N u m a n t i n i - o r u m nr. pl.: los nuinantinos. numen - i n i s n.: divinidad. n u m e r o 1tr.: contai; pagar. n u m e r u s -i m .: i ~ ú m e r ocantidad. , n u m m u s -i m.: moneda. n u m q u a m ndu.: nunca. nunc adu.: ahora. n u n d i n a e - a r u m f :pl.: mercado. n u n t i o 1 tr.: anunciar, manifestar. n u n t i u s -ii m .: ineilsajero, noticia. n u p e r adv.: poco h a , recientenlente. n u r u s - u s J'.: nuera, joven. n u s q u a m adu.: en ninguna parte. n u t r i x -icis f.: nodriza. n u x n u c i s f.: nuez, nogal. n y m p h a - a e f.: ninfa. o b prep.: por, a causa de, en pagode. o b i c i o -ieci - i e c t u m 3 tr.: echar, ofrecer, reprochar. o b l i g o 1 tr.: atar, obligar. o b l i v i o - o n i s f.:olvido. o b l i v i s c o r , o b l i t u s s u m 3 dep. intr.: olvidarse de. o b o e d i o 4 i~atr.:obedecer. o b r u o - r u i - r u t u m 3 1v.: sumergir, abrumar, sobrecargar. o b s c u r i t a s - a t i s f.: oscuridad. o b s c u r u s -a -um:oscuro, descoilocido. o b s e r v o 1 tr.:observar, respetar. o b s e s - i d i s m. y f.: rehén. o b s i d e o - s e d i - s e s s u m 2 tr.: asediar, bloquear. o b s i d i o - o n i s f.: asedio, sitio, bloqueo. o b s o l e t u s -a -um:en desuso, raído, deslucido. o b s t i n a t u s -a -um: obstinado, coilstailte. o b s t o - s t i t i - s t a t u m 1 intr.: s e r uil obstáculo. o b s t r u o - s t r u x i - s t r u c t u m 3 tr.: obstruir, taponar. o b t i n e o - t i n u i -tentum 2 tr.: obtener, mantener, conservar. o b v e n i o - v e n i -ventum4 tr.: tocar, caber en suerte. o b v i a m adu.: al encuentro. o b v i u s -a -um:que sale a l paso, que se encuentra en el camino. o c c a s i o - o n i s f.: ocasión, oportuiiidad. o c c a s u s -US m.: ocaso. o c c i d e n s - n t i s m.:occidente, oeste. o c c i d o -cidi - c i s u m 3 tr.: matar. o c c u l t o 1 tr.: ocultar, esconder. o c c u l t u s -a -um:oculto, secreto. o c c u p o 1Ir.: ocupar, apoderarse. o c c u r r o - c u r r i - c u r s u m 3 tr..: correr al encueiltro, liacer frente a. o c e a n u s -i rn.: océano. O c t a v i u s -i m . : Octavio. octopron. indecl.: ocho. octogintapron. indecl.:ochenta. o c u l u s -i rn .:ojo. o d i def'.: odiar. o d i u m -ii v.: odio. o d o r - o r i s nz.: olor, perfume. o f f e n d o - f e n d i - f e n s u m 3 tr.: ofender. o f f e n s a-ae f.: agravio. offero oferre o b t u l i o b l a t u m ir-?..Ir.: ofrecer, presentar. o f f i c i n a-ae f.: taller, obrador. o f f i c i u m-ii 12.: deber, servicio. o l e a - a e f:: oliva, aceituna, olivo. o l e u m -i 11 .: aceite. o l i m ndu.: en otro tiempo, una vez. o l i v a - a e = olea. o m e n - i n i s 17 .: presagio. o m n i n o adv.: en total, coiiipletamente. o m n i s -e:todo. o n u s - e r i s n .: carga, peso. o p e r a -ae f.: trabajo, actividad, obra. o p i n i o - o n i s f.: opinión. o p i n o r 1 dep. ti'.: opinar. o p o r t e t - u i t 2 irnpers. intr.: convenir, s e r necesario. o p p i d a n u s -i m . : ciudadano, habitante (de u n a ciudad). o p p i d u m -i n .: ciudad (fortificada). o p p o r t u n i t a s -atis f.: oportunidad. o p p o r t u n u s -a -um:oportuno, conveniente. o p p r i m o - p r e s s i - p r e s s u m 3 tr.: oprimir, aplastar. o p p u g n a t i o - o n i s 1:: ataque, asalto, asedio. o p p u g n a t o r -is m.: atacante, sitiador, asaltante. o p p u g n o 1 tr.: atacar, sitiar, asaltar. - :3;30 o p s o p i s f.: fuerza, ayuda; p/.: recursos, medios. o p t i m a t e s - i u m tn. pl.: los optiinates. o p t i o -onis f.: opción, alternativa. o p t o 1tr.: desear, elegir. o p u l e n t u s -a -um:opulento. o p u s - e r i s tz.: obra, trabajo. o r a - a e f.: costa, margen, ribera. o r a c u l u m -i tz .: oráculo. o r a t i o - o n i s f.: discurso, palabra. o r a t o r -is m.: orador. oratoria - a e f.: oratoria. o r b i s -is m.: mundo, esfera, círculo. o r c h e s t r a -ae f.: orquesta. o r d o -inis m.: orden, hilera, rango. o r i e n s - n t i s m.: orientc, este. o r i g o - i n i s f.: origen. o r n a m e n t u m -i t2 .: ornato, adorilo, ornamento. orior, o r t u s s u m 4dep. intr.: levantarse, salir, s~irg-ir, o r n o 1 tr.: adornar, embellecer. o r o 1tr.: rogar, pedir. o s o r i s ti .: boca, cara. o s o s s i s 12.: hueso. o s c u l u m -i tl.: beso. o s t e n d o - t e n d i - t e n t u m 3 tr.: mostrar, manifestar. o s t i u m -ii n.: puerta, entrada, desembocadura. o s t r e a -ae f.:ostra. otium -ii /c.: ocio, descanso, retiro, tiempo libre. o v i s -is f.: oveja. o v u m -i tz.: huevo. m ? - pabulor 1 dep. intt,.: ir en busca de forraje. paciscor, p a c t u s s u m 3 dep. tr.: pactar. paco 1 tr.:pacificar, someter. p a c t u m -i n.: pacto. paedagogus -i 172.:preceptor, maestro. p a e n e adu.: casi. p a e n i n s u l a -ae f.: península. p a e n i t e n t i a -ae f.: arrepentiiniento. p a e n i t e o -tui - itnpers. intr.: lainentar, disgustar. ';A0 pagus -i m.: aldea. palaestra -ae f.: palestra. palam adu.: manifiestamente. abiertamente, ostensiblen~ente. palla -ae f.: manto (de nlujei-1. p a l l i u m -ii 1 1 . : manto griego, toga. pallor -oris ni.: palidez, lividez. palma -ae f.: palma de la mano, palmera. p a l u d a m e n t u m -i 11.: capotc rojo (de general). p a l u s - u d i s f.: charca, pantano, ciénaga. p a n d o p a n d i p a s s u m 3 tr.: extender, desplegar. panis -is 171 .: pan. p a n t o m i m u s -i m.: pantoinimo, actor. par paris: par, igual, análogo. parco peperci p a r s u m 3 inlr.: perdonar, preservar, ahorrarse. parcus -a -um:sobrio, moderado. parens - n t i s m. y f.: padre o madre; pl.: los padres. pareo -ui -itum 2 intt-.:obedecer. paries -etis na.: pared. pario p e p e r i p a r t u m 3 tr.: parir; engendrar, producir. pariter adu.: igualmente. paro 1 tr.: preparar. pars p a r t i s f.: parte. p a r t i c e p s -cipis:participante. p a r t i m adu.: en parte. p a r u m ndu.: poco, un poco, no mucho. p a r v u l u s -a -um:muy pequeño. p a r v u s -a -um: pequeño, poco, escaso. pasco pavi p a s t u m 3 tr.: apacentar. p a s s i m adu.: por todas partes. pastor -oris m.: pastor. p a t e o -ui - 2 intr.: abrirse, estar abierto, ser evidente. pater - t r i s m.:padre. p a t e r n u s -a -um:paterno. p a t i e n s - n t i s :paciente. p a t i e n t i a -ae f.: paciencia. patior, p a s s u s s u m 3 dep. tr.: tolerar, permitir, sufrir, resignarse. patria -ae f.: patria. patricii - o r u m n. pl.: los patricios. p a t r o n u s -i m.: patrono, dueño, defensor. p a t r u u s -i m.:tío (pateriio). p a u c i t a s -atis f.: escasez. p a u c u s -a -um:poco, escaso. p a u l a t i m adu.: poco a poco, paulatinamente. p a u l i s p e r crdu.: un mon~ento:durante poco tiempo. p a u l o adu.: poco, un poco, algo. p a u l u l u m adu.:muy poco. p a u l u m adu.: un poco, algo. p a u p e r -e&: pobre. p a u p e r t a s -atis f.: pobreza. p a v i m e n t u m -i n . : pavimento, suelo. pavor -oris m.: miedo, pavor. pax pacis f'.: paz. p e c c a t u m -i n.: falta, error. pecco 1 intr.: conieter una falta, equivocarse. p e c t e n -inis m.: peine. p e c t u s -oris 11.: pecho. p e c u l i u m -ii n.: peculio. pecunia -ae f.: dinero, riqueza. p e c u s -oris n.: ganado. p e c u s - u d i s f.: animal, res. p e d e s - i t i s m.: soldado de infantería. pelagus -i r ~ .mar, : alta mar. pellis -is f.: piel. pello p e p u l i p u l s u m 3 tr.: impulsar, sacar, expulsar. P e n a t e s -ium m.: los penates. p e n d e o p e p e n d i -2 intr.: colgar. p e n d o p e p e n d i p e n s u m 3 tr.: pesar, pagar. p e n e s prep.: en poder de, e n posesión de, en manos de. p e n i c i l l u m -i 17 .: pincel, estilo. p e n n a -ae f.: pluma. p e p l u m -i n.: peplo. perprep.: por, a través de, por medio de, durante, a lo largo de. perago -egi - a c t u m 3 tr.: llevar a cabo, realizar, acabar. peragro 1tr.: recorrer. p e r c i p i o -cepi - c e p t u m 3 tr.: recoger, recibir, percibir, aprender, hacerse cargo. p e r c u t i o - c u s s i - c u s s u m 3 tr-.: atravesar, golpear, herir. p e r d o - d i d i - d i t u m 3 tr.: perder, arruinar, destruir. peregrinatio - o n i s f.: viaje. peregrinator -oris m.: viajero. VOCAUULARIO L A T ~ N- CASTELLANO peregrinor 1dep. irrtr.: viajar. peregrinus -a -um: extranjero, forastero, no ci~idadano. perennis -e: duradero, inalterable. pereo perire perii peritum irr. irztr.. nlorir, ir a la ruina. perficio -feci -fectum 3 tr.: terininar, hacer. perfidia -ae f.: perfidia, mala le. perfidus -a -um:pérfido. pergo perrexi perrectum 3 tr..: dirigirse. proseguir hasta el fin, con t i m a r . perhibeo 2 tr.: presentar, proporcionar, contar, decir. periclitor 1dep. intr-.:poner a prueba, experimentar, estar en peligro. periculosus -a -um: peligroso. periculum -i 11.:riesgo, peligro. peristylum -i 11 .: peristilo. peritia -ae f : pericia, talento. peritus -a -um: entendido, conocedor, hábil, experto. permaneo -mansi -mansum 2 irrtr..: permanecer, durar, quedarse, perdurar. permitto -misi -missum 3 tr.: dejar, hacer llegar, confiar, permitir. permoveo -movi -motum 2 tr.: conmover, iinpresionar, enlocionar. permulti -ae -a: inuchísimos. pernicies -ei f.: ruina, calamidad, perdición. peroro 1tr,.:terminar un discurso. perpauci -ae -a: muy pocos, muy poca gente. perpetuo adu.: continuamente. perpetuus -a -um: perpetuo, permanente, eterno. persequor, persecutus sum 3 dep. tr.: perseguir. persolvo -solvi -solutum 3 tr..: pagar. persona -ae f.: personaje, máscara de actor. perspicio -spexi -spectum 3 tr..: ver claramente, examinar. perspicuus -a -um: transparente, evidente, ob17io. persuade0 -suasi -suasum 2 tr.: persuadir, convencer. perterreo 2 tr: aterrar, llenar de espanto. pertinacia -ae f.:terquedad, obstinación. pertinax -a&: terco, obstiilado. pertineo -tinui-2 irrtr..:extenderse, pertenecer. perturbo 1 tr.: perturbar, alterar, confundir. pervenio -veni -ventum 4 ir~tr*.: llegar. perverto -verti -versum 3 tr.: re\iol\rei; trastornar, arruinar. pervius -a -um:accesible. pes pedis rn .:pie. petasus -i n7 .: petaso. peto -tivi -titum 3 fr.: buscar, pedir, dirigirse, atacar. Petreius -i nr.: Petreyo. petulans -ntis: insolente. petulantia -ae f.:insolencia. philosophia -ae f.: filosofia. philosophus -i 172.:filósofo. pictor -oris rn.: pintor. pietas -atis f.: piedad. piger -gra -grum: perezoso, indolente. piget -uit-2 irn.l~ers.: dar asco,disgustar. pigritia -ae f.: pereza, desgana. pila -ae f.: pelota. pileus -i rn.: píleo (gorra). pilum -i 11.: lanza, \~enablo. pilus -i rn.:pelo, cabello. pingo pinxi pictum 3 tr-.:pintar. pinus -i f.: pino. pirata -ae rn,.: pirata. pirus -i f : :peral. piscator -oris Irt.: pescador. piscatorium -i 11.:pescadería. piscina -ae f.: piscina, estanque. piscis -is m.:pez, pescado. piscor 1dep. tr.: pescar. pius -a -um:piadoso. placenta -ae f.: torta, galleta, pastel. placeo 2 irztr.: deleitar, agradar. placidus -a -um:plácido, tranquilo. placo 1tr..: aplacar. plaga -ae f.: golpe, herida. planities -ei f::llanura, explanada. planus -a -um:plano, llano, liso. plaudo plausi plausum 3 fr.: aplaudir, aprobar. plaustrum -i 11.:carro grande. plebeius -a -um: plebeyo. plebs plebis f.:plebe. plenus -a -um: lleno, repleto. plerique pleraeque pleraque: el iilayor número de, la iilayor parte de. plerumque adu.:generalmente. pluit pluit irnpers.: llover. plumbum -i 11.: ploino. Pluto -onis nz.: Plutón. pluvia -ae f.: lluvia. poculum -i 11.:copa. podium -ii !L.: podio. poema -atis ri.:poeina. poena -ae f.:pena, casligo. poeta -ae rn.: poeta. poetica -ae f : : poesía. polio 4 tr.: pulir. polliceor, pollicitus sum 2 dep. tr..: prometer. pompa -ae f.:séquito, coii-iitiva. Pompeiani -orum 177. pl.: los pompeyanos. Pompeii -orum f.: Poinpeya. Pompeius -ii rrr.: Poinpeyo. pondo ndu.: de peso. pondus -eris rt.: peso. pon0 posui positum 3 tr.: colocar, disponer, poner. pons-ntis m.: puente. pontifex -icis rn .: pontífice. popularis -is rn.: compatriota. populo 1tr.: devastar, asolar. populus -i nz.: pueblo. populus -i f : : Alamo. porcus -i rn.: puerco, cerdo. porro adu.:adelante. porta -ae f:: puerta. porticus -us f.: pórtico. porto 1tr..:llevar. portus -us m.: puerto. posco poposci -3 tr..: pedir. possideo -sedi -sessum 2 tr.: poseer, apoderarse de. possum posse potui irr: tr-.:poder. post prep.: después de, detrás de. postea adu.: luego, después, en seguida. posterus -a -um: siguiente. postquam conj.: clespués que, luego que. postremo adu.: finalmente, en resunien. ::11 postridie aclu.:al día siguiente. postscaenium -i 11.: posceiiio; pl.: bastidores. postulo 1ti-.: pedir. potens -ntis: poderoso. potentia -ae f.: poder. potestas -atis f.: potestad, poder administrativo, facultad. potio -onis f.: bebida, brebaje, poción. potior 4dep. intr.: apoderarse de. potior -ius: me,jor, preferible. poto 1ti,.: beber. prae prep.: delante de. praebeo 2 ti..: mostrar, presentar, proporcionar, dar. praecedo -cessi -cessum 3 iizti..: precedei; ir delante. praeceptor -oris ln .: maestro. praeceptum -i i i .: precepto, orden. praecipio -cepi -ceptum 3 ti..: iiiandar, aconsejar, enseiiai-. praecipito 1tr.: precipitar. praecipuus -a -um: principal. praeclarus-a -um:muy claro, muy fanioso. praeda-ae f.: botín, presa. praedico -dixi -dictum 3 ti-.:predecir. praeditus -a -um: dotado, provisto. praedium -ii i i .: finca, propiedad. praedo -onis m.: ladrón, pirata. praefectus -i in.: prefecto, jefe. praefero praeferre praetuli praelatum iri.. tl-.:preferir. praeficio -feci -fectum 3 ti-.: encargar, poner al frente de. praemitto -misi -missum 3 tr.: enviar delante, enviar previamente. praemium-ii ? L . :preinio. praenomen -inis n.: nombre propio. praeparo 1ti*.:disponer, preparar. praepono -posui -positum 3 ti-.: colocar delante. praerumpo -rupi -ruptum 3 ti..: romper. praeruptus -a -um: escarpado, abrupto. praesagium -ii n.: predicción, oráculo. praesens -ntis: presente, en persona. ::-ti: pi-aesentia -ae f.: presencia. praesertim adu.: sobre todo. praesidium -ii ?L.:guarnición, guardia. protección. praestans -ntis: elniriente. praesto adu.: pronto a , presto. praesto -stiti -statum 1iilti..: distinguirse, sobresalir; iii2pei.s.:ser preferible ser mejor. praesum praeesse praefui irr. iirti..:presidir; estar delante de, al frente de. praetei. prep.: además de: fuera de. praeterea adu.: además. praetereo -ire -ii -itum irr. iizli-.: pasar por el lado. praetor -oris in.: pretor. praetorium -ii 12.:pretorio. praetorius -a -um: pretoriano. praetura -ae f.:pretura. praevenio -veni -ventum 4 ti..: ponerse delante, prevenir. prandeo prandi pransum 2 ti..: alinorzar. prandium -ii ?L.: almuerzo. pratum -i 12.:prado. pravus -a -um: perverso, depravado. precor 1clep. ti..: rogar, suplicar. prehendo -endi -ensum 3 tr.: coge]., agarrar, atrapar. premo pressi pressum 3 ti..: apretar. pretiosus -a -um: precioso, caro. pretium -ii iz.: precio, valor. prex precis f.: ruego, súplica, plegaria. pridie adu.: el día antes. primipilus-i in.:priinercenturión? primipilo. primum c~cli).: primeramente. primo adu.: en primer lugar. primus -a -um: primero. princeps -cipis in.: jefe: pl.: las personalidades. principium -ii 12.:principio. prior prius: primero (entre dos). priscus -a -um:antiguo. pristinus -a -um: antiguo, primitivo. prius ndu.: antes. priusquam coizj.: antes que. antes de. privatus -a -um: particular. pro pi-ep.:delante de, en defensa de, en lugar de. probitas -atis f.:honradez. probo 1ti-.: probar, aprobar. probrum -i 12.: infamia, vergüenza. probus -a -um: lionrado, ínt.egro, bueno. procedo -cessi -cessum 3 ii~tr.: adelantar, avanzar, progresar. proconsul -is i7z .: procónsul. procul adu.:lejos, a lolejos, delejos. procumbo -cubui -cubitum 3 iizti..: postrarseoinclinarse, ecliars e sobre el suelo. procurro -curri -cursum 3 iizti-.: avanzai.corrienc10, ir corriendo. prodeo prodire prodii proditum iri.. iiztr.: acudil; avanzar, salir. prodigium -ii 12.: prodigio. proditio -onis f.:traición. proditor -oris nz.: traidor. prodo -didi -ditum 3 tr.: d a r a conocer, entregar a traición, traicionar, relatar. produco -duxi -ductum 3 tr.: hacer avanzar. producir. proelium -ii i c . : combate. profanus -i ~ 7 2 . :profano, sacrílego. profectio -onis f.:marcha, partida. profecto adu.: ciertamente, con seguridad. profero proferre protuli prolatumiv. tr.:presentar. a p l a z q sacar. proficiscor, profectus sum3dep. iiiti*.:pai-tir. marcharse, salir. profiteor, professus sum 2 ciep. ti-.:declarai-. confesar, reconocei-. progredioi-, progressus sum 3 dep.: avanzar, progresar. prohibe0 2 tr.: apartar. obstaculizar, impedir, prohibii: proicio -ieci -iectum 3 tr.: arrojar, echar lejos de sí. proinde adu.: por consiguiente. proles -is f : :prole. descendencia. promitto -misi -missum 3 tr.: prometer, garantizar. promoveo -movi -motum 2 tr.: hacer avanzar. promover. promptus -a -um: dispuesto, decidido. prope pi'ep.: cerca de. propere cidc.: apresuradamente, con presteza. \~OCAEULAI<IOL K ~ I N- CASTELLANO p r o p e r o 1 iiitr.: apresurarse, dirigirse ríipidamente. p r o p i n q u u s -a -um:próximo, cercano. p r o p i o r -ius: inas próximo, más cercano. p r o p o n o - p o s u i - p o s i t u m 3 ti..: exponer proponer. p r o p o s i t u m -i iz .: propósito. proyecto. p r o p r a e t o r - o r i s ir1 .: propretor. p r o p r i u s -a -um:propio, característico. p r o p t e r pvep.: por, por causa de. p r o p t e r e a udv.: por esto, a causa de esto. prora - a e f : :proa. p r o r s u s crclu.:del todo, en una palabra. prosequor, p r o s e c u t u s s u m 3 dep. ti.: proseguir, acoiilpallar, persegu ir. P r o s e r p i n a - a e f.: Proserpiila. p r o s p e r i t a s -atis f.: prosperidad. p r o s p e r u s -a -um:próspero, feliz. p r o s p e c t u s - u s m.: vista, perspectiva. p r o s p i c i o - s p e x i - s p e c t u m 3 tr.: inii-ar, ver a lo lejos o adelante, prestar ateiicióil. p r o s t e r n o - s t r a v i - s t r a t u m 3 ti-.: echar por tierra. abatir, arruinar. p r o s u m p r o d e s s e p r o f u i ii-1.. aprovechar, ser útil. ii~ti,.: p r o t e g o - t e x i -tectum 3 ti-.: cubrir, proteger. p r o t i n u s uclu.: sin interrupción, sin detenerse. p r o v e r b i u m -ii ir.: proverbio, refrán. p r o v i d e o - v i d i - v i s u m 2 ir..:prever, procurar. p r o v i n c i a - a e f.: proviilcia. p r o x i m u s -a -um:próximo, cercano, iilmediato. p r u d e n s -ntis: prudente, sagaz. p r u d e n t i a -ae: prudencia, sagacidad. p r u n u s -i f.: ciruelo. p u b l i c a n u s -i 172.: publicano. publicus -a -um:público, del Estado. P u b l i u s -i /?L.: Publio. p u d e t p u d u i t - imnpems. inti-.:dar* p u d o r -oris in .: pudor, verg"uenza. p u e l l a - a e f.: niila, inuchacha. p u e r -i 172.: ilifio, n~uchacho. p u g i o - o n i s in..: puñal. p u g n a -ae f.: lucha, combate. p u g n o 1iirtr.: luchar, coinbatir. p u g n u s -i m.: puño. p u l c h e r - c h r a - c h r u m : hermoso, bello. p u l c h r i t u d o - i n i s f.: belleza. p u l l u s -i in.: pollo. p u l s o 1 tr.: pegar, golpear, batir. p u l s u s - u s 171.: impulso, choque, latido. p u l v i n u s -i !?l..: cojín, ahnohada. p u l v i s - e r i s in,.:polvo. p u n c t u m -i I L . : pinchazo, punto. P u n i c u s -a -um:púnico, cartaginés. p u n i o 4 ti-.:castigar. p u p p i s -is f.: popa. p u r g o 1 tr.: limpiai-, disculpar. p u r p u r e u s -a -um:purpúreo. p u r u s -a -um:limpio, puro. p u t o 1ti..: pensar, considei.ar. P y r e n a e u s -i 111 .:los Pirineos. q u a crdu.:por doilcle, ¿por dónde? q u a d r a g i n t a proi?. ir~dccl.:cua1-enta. q u a d r a n g u l u m -i 11 .: cuadi.ilátero. q u a d r a t u m -i:cuadrado. q u a d r i g a -ae f.: cuadriga. quaero quaesivi quaesitum 3 ti..:buscar, preguntar, inquirir. q u a e s o clef.: t e lo ruego, por favor. q u a e s t i o - o n i s f.: investigación, encucsta, pregunta. q u a e s t o r -oris m.: cuestor. q u a e s t o r i u m -ii rz .: cuestorio. q u a e s t u r a - a e f.: cuestura. q u a l i s - e pror~.:¿cuál?, ¿de qué clase?, ¿de qué modo?, coino. q u a m adu. y conj: que, coino, cuanto. q u a m d i u adu: ¿cuánto tiempo'?, todo el tiempo que. q u a m o b r e m adu.: ¿por qué razón?, por esta razón. q u a m q u a m con,j.:aunque, por más que. q u a m v i s corzj.:aunque, por n ~ u c h o que. q u a n d o adu. kcuándo?, cuando. quantum uclv. ¿cuánto?, coino. q u a n t u s -a -um pi.oiz.: cuanto, cuán g ~ a n d e . q u a r t u s -a -um pi.017 .: cuarto. q u a s i adu.: como, como si. q u a t e r adu.: cuatro veces. q u a t t u o r proiz. ir,clecl.: cuatro. -que coilj. copnlativa eizclíticu: y. q u e m a d m o d u m crdu.: ¿cómo?, lo mismo que. q u e r c u s - u s f.: eilciila. q u e r e l a -ae f.: queja, reclamacióil. q u e r i m o n i a -ae j:: qiie,ja, lamento. queroi-, q u e s t u s s u m 3 dep. ii~ti..: quejarse. q u i quae q u o d pron.: que, quien, el cual, el que. q u i a C O I I < ~porque, .: puesto que. quicumque quaecumque quodcumque piniz.: cualquiera que. quidam quaedam quoddam / q u i d a m pi.011,.y adj.: ~111tal, un cierto, uno, cierto, alguno. q u i d e m nclu.: sin duda, ciertainente. q u i e s q u i e t i s f.: reposo, descanso. q u i e s c o q u i e v i quietum 3 inti..: descansar. q u i e t u s - a -um:quieto, tranquilo. quilibet quaelibet quodlibet / quidlibetproii,. y adj.: cualquiera, quienquiera. quin corzj.:que no, que. q u i q u a g i n t a proiz. iildecl.: cincuenta. q u i n q u e pi-on.. indecl.: cinco. q u i n q u i e s adu.: cinco veces. q u i n t u s - a -um pi-on.: quinto. q u i s / q u i q u a e q u o d l quidpi.oiz. j 7 crdj.: ¿quién?, ¿que?, ¿cuál?. quisquam quaequam quodq u a m / q u i d q u a m pi.oi~.y adj.: alguien, alguno. quisque quaeque quodque / q u i d q u e pron. y a.dj.: cada uno, cada. quo udu.: ¿dónde?, ¿hacia dónde?, donde, hacia donde. quo conj.: porque, a fin d e que. q u o a d adu. y coi~j.: ihastacuándo?, mientras, hasta que. quod conj.: que, porque. quominus conj.: que. quomodo adu.: jcómo?, como. quondam nclu.:en otro tiempo, una vez ... quoniam corLj.: porque, ya que, puesto que. quoque aclv.: también. quorsumuclu.: ¿hacia dónde?, hacia donde. quot pi30n.iiidecl.:¿cuántos?, cuantos. quotannis adu.: todos los años. quoties adu.: ¿cuántas veces?, cuantas veces. redigo -egi -actum 3 tr.: hacer volver. redimo -emi -emptum 3 tr.: rescatar. redintegro 1tr: volver a ernpezar, restablecer. reditus -us rn.: retorno. reduco -duxi -ductum 3 ti..:volver a llevar, hacer volver. refero referre retuli relatum ii-J..:volver a llevar, hacer llevar, explicar; iinpers.:importar. reficio -feci -fectum 3 tr.: rehacer, reparar, reconstruir. refugio -fugi - 3 ti-.e inti,.:rehuir, retroceder huyendo. refugium -ii 11.:refugio. regina -ae f.: reina. -regio-onis f.:región, distrito, territorio. radius -ii ITL.: radio, rayo. radix -icis r.: raíz, pie o falda (de un regius -a -um: real, del rey. regno 1ti-.e intr.: reinar. monte). raeda -ae f.:carro de cuatro ruedas. regnum -i 12 .: reino, poder real. raedarius -ii m.: conductor de rego rexi rectum 3 ti-.:regir, diricarro, cochero. gir, gobernar. ramus -i 171.:rama, ramo. regredior, regressus sum 3 dep. intr.:volver, retroceder. rana -ae f.: rana. rapidus -a -um: rápido, raudo. relatus p. p. de refero. religio -onis f.: religión, creencia rapio rapui raptum 3 tr.: raptar, arrebatar, robar. religiosa, práctica religiosa. raro aclv.: raramente, rara vez. religiosus -a -um: religioso, piar a r u s -a -um:raro, escaso, poco fredoso. cuente. relinquo reliqui relictum 3 tr.: ratio -onis f.: cálculo, cuenta, sistedejar, abandonar. ma, método, razón, razonamiento. reliquiae -arum f: pl.: restos, desratis -is f.:balsa, barca. pojos. rebellio -onis f.:rebelión. reliquus -a -um: restante, que recedo -cessi -cessum 3 i~zfr.: queda. retroceder, retirarse, alejarse. remaneo -mansi -mansum 2 inti-.: recens -ntis:reciente, fresco. permanecer, quedarse. receptus -us 172.:retirada. remedium -ii JZ .:remedio. recessus -us m.: retroceso. remex -igis m.: remero. 1-ecipio-cepi -ceptum 3 ti..:recibir, remigium -ii 11.: rerno. recobrar, retirarse. remigo 1iiltr.: remar. recreo 1tr.: rehacer, restablecerse. remitto -misi -missum 3 tr.: volver rectus -a -um: recto, correcto, a enviar, remitir, dejar ir. bueno. remotus -a -um:remoto: alejado. recupero 1tr.: recuperar, recobrar. removeo -movi -motum 3 tr.: alerecutio -cussi -cussum 3 h-.:saciijar, reii-iover. dir. remus -i m.: remo. reddo -didi -ditum 3 1r.:devolver, Remus -i 171.: Reino. restituir, volver a dar. renascor, renatus sum 3 dep. infr.: renacer. redeo redire redii reditum irr. renuntio 1tr.: anunciar, renunciar. intr.: volver, regresar. 341 Fv reor, ratus sum 2 dep. tr.: pensar. 'eparo 1 ir.: reparar, preparar de nuevo. repello -puli -pulsum 3 tr.: rechazar, repeler, echar fuera. repente adu.:súbitamente. repentinus -a -um: súbito, iinprevisto, inesperado. reperio -pperi -pertum 4 ti-.: encontrar, hallar, descubrir. inventar. repeto -ivi -itum 3 ti..: volver, recomenzar, reclamar. repleo -plevi -pletum 2 tr.: rellenar, completar. repo repsi reptum 3 ir~tr.:arrastrarse. repono -posui -positum 3 ti-.:volver a poner, reponer. reporto 1ti..:volver a traer o llevar. reprehendo -endi -ensum 3 ir.: asir, coger, reprender. reprimo -pressi -pressum 3 1r.: reprimir. contener. repudio 1tr.: rechazar. repugno 1iiztr-.:oponerse, resistir. requies -etis f.:reposo. descanso. requiesco -quievi -quietum 3 iiltr.: descansar. requiro -quisivi -quisitum 3 ti-.: preguntar. 1-equerir. res rei f.: cosa, circunstancia, situación, hecho. resideo -sedi -sessum 2 infr.:estar sentado. residir. resisto -stiti - 3 iiztr.: detenerse, mantenerse firine, resistir. resono -sonui -sonitum 1tr.: resonar, hacer eco. respicio -spexi -spectum 3 ir.:volver a mirar, mirar hacia atrás. responde0 -spondi -sponsum 2 tr.:responder. responsum -i 12.: respuesta. restituo -ui -utum 3 tr.: restituir, restablecer, volver a s u sitio, colocar de nuevo. retineo -tinui -tentum 2 Lr.: retener, conservar. retraho -traxi -tractum 3 ti-.: hacer volver, retirar, arrastrar de nuevo. reus -i m.: acusado. reverentia -ae f.: teiiior, respeto. revertor, reversus sum 3 dep. ii~tr..: volver, volver sobre s u s pasos. revoco 1ti..: volver a Ilainar. rex regis 172.: rey. Rhenus -i in .: el Rin. rhetor -oris 172.: rétor, orador. Rhodanus -i 172.:el Ródano. rideo risi risum 3 irz!~..:reír. rigidus -a -um: rígido, inflexible. rigor -oris rn.: rigidez, rigor. ripa -ae f.: ribera, costa. risus -us 172.: risa. rivus -i rn.: riacliuelo, arroyo. rixa -ae f.: disputa, riiia. robur -oris 12.:roble, resisteiicia. robustus -a -um: de roble, robusto. rogatio -onis f.: pregunta, proyecto de ley, ruego. rogo 1 tr-.:preguntar, presentar un proyecto de lex solicitar. Roma -ae f.: Roma. Romanus -a -um: roinano. Romulus -i 172.:Róinulo. rostra -orum 17. p1.: tribuna del foro. rota -ae f.: rueda. ruber -bra -brum: rojo. rubor -oris 172 .: color rojo, rojez rudis -e: rudo, tosco, grosero. ruina -ae f.:i.uiila, caída. rumor -oris 112.:opinión generalizada, rumor. rumpo rupi ruptum 3 ti,.: roinper. rursum = rursus. rursus udv.: nuevamente, otra vez. r u s ruris 11.: canlpo, propiedad rural. rusticus -a -um: rústico, del campo. Sabinus -a -um:sabino. sacculus -i m .:bolsa. saccus -i in.: saco. sacer -cra -crum: sagrado, consagrado. sacerdos -otis in. y f.: sacerdote, sacerdotisa. sacramentum -i n.:juramerito. sacrificium -ii 11.: sacrificio. sacrum -i 12.:cei.emonia religiosa. ieculum -i 11.: siglo. saepe udv.: ainenudo, con frecueilcia. saeptum -i 17.: vallado, barrera, seto. saevus -a -um: cruel. sagacitas -atis f.: finura de olfato, sagacidad. sagax -acis: que tiene olfato fino, sagaz. sagitta -ae f.:flecha. sagittarius -ii in .: arquero. sagulum -i n .:sayo militar, capote. sagum -i = sagulum. Saguntinus -a -um: saguntiilo. Saguntum -i n.:Sagunto. sal salis m.: sal. salii -iorum in.: los salios. salio salui saltum 4 irztr.: saltar. saltus -us 177.: desfiladero, garganta, salto. salus -utis f.: salud, salvación. saluto 1ti-.:saludar, visitar. salve ir7ler:j.:jsalud! salvus -a -um: sano y salvo. sanctus -a -um: sagrado, inviolable. sane crctu.: sin duda, enverdad,verdaderaineiite. sanguis -inis 177 .: sangre. sano 1tr.: curar. sapiens -ntis:sabio, razonable. sapientia -ae f.: sabiduría, cordura, sensatez. sarcina -ae f.: bagaje. sarcio sarsi sartum 4 ti*.: reparar. Sardinia-ae f.: Sardinia, CcrdeRa. satelles -itis n?.: acoinpañante;pl.: escolta. satis adu.: bastante, suficiente. Saturnus -i 172.:Saturno. saucius -a -um: herido, maltreclio, roto. saxum -i n.: piedra, roca. scaena -ae f.: escena, escenario. scamnum-i 11.:taburete, banquete. scapha -ae f.: barca, lancha. sceleratus -a -um: criminal. scelus -eris ii..:criinen. scientia -ae f.: ciencia. scilicet udv.: por supuesto, evidentemente. scio 4 tr.: saber. Scipio -onis 172.: Escipión. scriba -ae m.: escriba. scribo scripsi scriptum 3 tr..: escri bii-. scriptor -oris vi.:escritor. scriptura -ae f.: escritura. scutum -i n.: escudo. se pron.: él mismo. seco secui sectum 1ti..: cortar. secretus -a -um: separado, escondido, oculto, secreto. secundarius -a -um: secundario. secundus-a-um:segundo, favorable. securis -is f.:hacha. securus -a -um: seguro, tranquilo. sed corzj.: pero, sino. sedeo sedi sessum 2 intr..: estar sentado. sedes -is f.: asiento, resideilcia. seditio -onis f.: sedicióii. sedo 1ti..:apaciguar, calinar. sella -ae f:: silla, asiento. semel udv.: por unavez, unavez. semen -inis ri .: simiente, semilla. semita -ae f.: senda, camino. semper aclu.: sienipre. senarius -a -um: senario. senator -oris m .: senador. senatus -us 172.: senado. senatusconsultum -i IL.:senadoco11sulto. senectus -utis f.:vejez. senex senis: viejo, anciano. senilis -e: senil. sensus -us m.: sentido. sententia -ae f:: opinión. sentio sensi sensum 4 ti-.: serilir, darse cuenta, pensar. separatim udv.:separadainenle. sepelio -pelivi -pultum 4 ti..: enterrai., sepullar. septempi.oiz. iizdecl.: siele. septentrio -onis in.: septentrión, norte, trainoillaila. septimus -a -um p o n . : séptimo. septuaginta proiz. iizdecl.: setenta. sepulchrum -i 12.:sepulcro. sepultura -ae f.: sepultura. Sequana -ae 172.: el Sena. sequor secutus sum 3 dep. ti..: seguir. serenus -a -um: sereno, sin nubes. serio adu.: sei-iamente. serius -a -um: serio. sermo -onis ni .: coi~versacióii,inodo de expresarse. :-;4<-1 ser0 adu.: tarde, demasiado tarde. ser0 sevi s a t u m 3 Ir.: sembrar. Sertorius -ii rv .: Sertorio. serva -ae f.: esclava. servilis -e:servil, de esclavos. servitus -utis f:: esclavitud. servo 1 Ir..: guardar. observar, reservar, salvar. servus -i rn.:esclavo. s e s t e r t i u s -ii nz.: sestercio (1110neda). seu = sive. severitas -atis f : : severidad, rigor. severus -a - u m :severo, riguroso. s e x pr-on. irzclecl.: seis. sexaginta ~ i - o nindecl.: . sesenta. s e x t u s -a - u m pr.ori .: sexto. si e(~rzj.: si. sic aclu.: así. S ~ C C U S-a - u m : seco. Sicilia -ae f.: Sicilia. Siculus -a - u m :siciliano. sicut atlu.: como, coino si. sidus -eris rz .: astro, estrella. s i g n i f e r -eris rn..: signífero, abanderado. significo 1 tr.: significar. s i g n u m -i 12.: señal. estandarte. s i l e n t i u m -ii rz.: silencio. silex -icis 112.: piedra, pedernal. silva -ae f.: bosque. selva. similis -e:parecido, semejante. similitudo -inis f.: semejanza. s i m p l e x -icis:siniple, sencillo. simul ado.: a l misino tiempo. simul ac corzj.: tan pronto como. simul a t q u e = simul ac. s i m u l a c r u m -i 11.:simulacro, imagen, estatua, representación. s i m u l o 1 Ir.: simulai-, fingir. s i n corcj.:pero si. sine prep.: sin, singularis -e:singular, único. singuli -ae -a:uno cacla uno, de uno en uno. sinister -tra - t r u m : izquierdo, siniestro. sino sivi s i t u m 3 fr.:permitir. s i n u s - u s rn.: seno, pliegue, golfo, bahía. siquidem colti.:puesto que, porque. sisto stiti s t a t u m 3 ti.. e intr,.: porier. detener, ponerse, detenerse. sitis -is f.: sed. ; 10 situs -a -um:situado, colocado. sive con;.: o, o si. sobrina -ae f : : prima hermana. sobrinus -i vi.:primo hermano. soccus -i rn .: zueco. socer -eri 117 .: suegro. societas -atis f.: sociedad, asociación, alianza. socius -a - u m :aliado, asociado. socordia -ae f:: indolericia. Socrates -is 112.: Sócratcs. sodalis -is 112.: compañero. sol -is rn.:sol. solea -ae f.: sandalia. soleo, solitus s u m 2 sernidep. ilztr..: solel: acostuinbrar a suceder. solidus -a - u m :sólido, [irme. solitudo -inis f.: soledad. sollemnis -e:solemne. sollers sollertis: Iiábil; diestro. sollertia -ae f.: habiliclacl, destreza. sollicito 1tr,.:remover, soliviantar. solicitar. sollicitus -a - u m :inquieto, at,ento. s o l u m adu.: sólo, solaniente. s o l u m -i 11.:suelo, tierra. solus -a - u m prorz.: solo, íInico. solvo solvi s o l v i t u m 3 tr..: desatar, pagar. s o m n u s -i I I L . : sueño. sono -ui - i t u m 1 irztr..:sonar. sordidus -a - u m :sórdido, sucio. soror -01% f.: hermana. sors sortis f.: suerte, sorteo. spargo sparsi s p a r s u m 3 tr.: esparcir, dispersar, disenliiiar. s p a t i u m -ii n.: espacio, distancia, espacio de tieinpo. species -ei f.: aspecto, visión, apariencia, especie. spectaculum -i rz.: espectáculo. specto 1 tr.: mirar, examinar. speculator -oris 172.: explorador. s p e c u l u m -i ?L.: espejo. s p e r n o sprevi s p r e t u m 3 ti..: rechazar, despreciar. spero 1tr..: esperar. spes -ei f.: esperanza. spina -ae f.: espina, espina dorsal. spiro 1iiztr.: exhalal; respirar. splendidus -a - u m :espléndido. splendor -oris nz.:esplendor. spolio 1 tr.: espoliar, desposeei,. s p o l i u m -ii 11.:despojo, botín. s p o n d e o s p o p o n d i sponsurn 2 tr,.:prometer, comprometerse. sponsa -ae f.: novia, prometicla. sponsio -onis f'.: promesa, conipromiso. s p o n s u s -i rrz.:desposado, novio. s p o n t e ndu.: espontáneanlente, por voluntad propia. sportula -ae f:: espórtula, cestita. s t a t i m adu.: constailternente, al instante. statio -onis f.: posición, cuerpo de guardia. stativa - o r u m 12. pl.: caiiipaiuento. statua -ae f.: estatua. s t a t u o -ui -utum3 tr,.:colocai; establecer, determinar. statura -ae f.: estatura. status - u s 171.: estado, situación. stella -ae f.: estrella. s t e r n o stravi s t r a t u m 3 tr-.: extencler, hacer caer, cubrir. stilus -i rn .: estilo, puilzón. s t i p e n d i u m -ii 12.: estipendio, tributo, paga (del soldado). stirps -is rn.:estirpe, linaje. s t o steti s t a t u m 1 irztr..: estar de pie, estar inmóvil. stola -ae f.: estola. strages -is f.: estrago, devastación. s t r e n u u s -a - u m :act,ivo, enérgico. stringo s t r i n x i s t r i c t u m 3 tr..: apretar, estrechar, arrancar, desenvainar. s t u d e o -ui - 2 ilztr.: dedicarse a , poner empeño en: interesarse por, estudiar. s t u d i u m -ii 11.: einpeiio, afán, interés, dedicación, estudio. stultitia -ae f.: estupidez. s t u l t u s -a - u m : est.úpiclo; necioo insensato. s t u p e o -ui - 2 ilztr-.:quedarse atónito, quedarse estupefacto. s t u p i d u s -a -um:estupefacto, atónito. stupor -oris nz.:estupor. s u a d e o cuasi s u a s u m 2 tr.: aconsejar?persuadir. suavis -e:suave. s u b prep.: bajo, debajo, al pie de. s u b e o subire subii s u b i t u m ir?.. iizLr-.:i r a ponerse debajo, avanzar, sostener. subicio -ieci -iectum 3 tr..: sonleter, poner debajo. subigo -egi -actum 3 tr.: someter, subyugar. subito udu.: repentinamente, de in~proviso. subitus -a -um: súbito, repentino. sublatus p. p. de tollo. sublevo 1fr..: levantar, elevar. sublimis -e: sublime, e11el aire. subsequor, subsecutus sum 3 dep. tr.: seguir de cerca. subsellium -ii n .: bailquillo, escaiio. subsidium -ii 11.: ref~ierzo,ayuda. subsolanus -i i n .: subsolano (vieilto del este). subsum subesse subfui ir./: irltr..:estar debajo, estar cerca. succedo -cessi -cessum 3 irztr'.: acercarse. suceder, salir bien. successor -0ris 177 .: suces01-. succumbo -cubui -cubitum 3 irztr..: sucuinbii. caer debajo de. succurro -curri -cursum 3 irztr.: acudir. acudir en socorro. sudis -is f.: estaca. sudor -oris rn.: sudor. sufficio -feci -fectum 3 irztr..: ser suficiente. suffigo-fixi -fixum 3 i i , . : clavar. suffragium -ii n.: sufi-agio, voto. Sulla -ae 112.:Sula. sum esse fui ir,rs. intr.: ser, estar, existir, haber. summus -a -um: la parte rnás alta de. sumo sumpsi sumptum 3 tr.: toinar, escoger, asumir. supellex -1ectilis f.: instruinento. utensilio: pl.: inobiliario, ajuar. vajilla. super prscp.:encima, sobre. supera -orum rz.: cielo. superbia -ae f.: soberbia, orgullo. superbus -a -um:soberbio. orgulloso, altanero. supercilium -ii n .: ceja. superi -orum m .: los dioses. superior -ius: superior, an1;erior. supero 1tr.: superar, vencer. supersum superesse superfui ir.1.. iilir..:quedar, sobrevivir. supei-vacaneus -a -um:superfluo, inútil. accesorio. supervenio -veni -ventum 4 intr..: venir encima, sobrevenir. supplex -icis: suplicante. supplicatio -onis f : : plegaria pública, acción de gracias. supplicium -ii rz.: suplicio, castigo. supplico 1irlfr.:suplicar. supra prep.: arriba, enciiila. supremus -a -um: supreino, ú1timo. surdus -a -um:sordo. surgo surrexi suri-ectum 3 inti..: levantarse, surgir. suscipio -cepi -ceptum 3 tr,.: recoger, eilcargarse, aceptar. suspectus -a -um: sospechoso. suspendo -pendi -pensum 3 fr.: colgai., suspender. suspicio -spexi -spectum 3 tr..: iiiirar de abajo arriba, l e \ ~ a n t a r l a vista. suspicio -onis f:: sospecha. sustineo -tinui -tentum 2 tr..: resistir, sostener, soportar. sustuli pcrf. d e tollo. suus -a -um prorz.: suyo. F, . . tabella-ae f.: tablilla, tableta. tabellarius -ii rn..: tabelario. taberna -ae f : :tienda. tabernaculum -i rz.: tienda d e cainpaña. tabes -is f.: eilferineclad, infección. tabula -ae f.: tabla, tableta para escribir. tabulatum -i n.: suelo de tablas, piso. taceo -cui -citum 2 irztr..: callar. talentum -i rr.: talento (moneda). talis -e: tal, semejante. tam adu.: tan. tamen conj.:con todo, sin embargo, no obstante, pero. tamquam oclu.: coino, como si, igual que si. tandem aclu.: en fin, finalinente. tango tetigi tactum 3 tr..: tocar. tanto adu.: tanto. tantum ucfu.: solan~ente,sólo. tantus -a -um: tan grande, tan iinportante. tardus -a -um: lento. Tarraco -onis f.: Tarraco, Tarragona. Tarraconensis -e:tarraconense. taui-us -i rn .:toro. tectum -i 12.:techo. tego texi tectum 3 tr..: cubrir, prot.egei-. tegula -ae f.:teja. tellus -uris f.: tierra. telum -i 11.:proyectil, dardo. temere ndv.:teirierariainente. temperantia -ae f.: inoderación, templanza, mesura, comedimiento. tempero 1 irztr.: regular, moderar, ser inoderado, abstenerse de. tempestas -atis f.: tieinpo, teinpestad. templum -i n .: teinplo. tempto 1tr.: tentar, intentar. tempus -oris rz.: tieinpo, momento. tendo tetendi tensum 3 tr..: extender, dirigirse, acampar. tenebrae -arum f: pl.: tinieblas, oscuridad. teneo tenui tentum 2 tr.: tener, contener, ocupai-. tener -a -um: tierno. tenuis-e: tenue, fino, sutil, delgado. tentorium -ii 11.: tienda de canipaña. tepidarium -ii rz.: tepidario (sala para tomar baños tibios). tepidus -a -um: tibio, entibiado. tepor -oris tu.: tibieza, calor teinplado. ter adu.: tres veces. terebro 1tr..: perforar, horadar. tergum -i n.: espalda. tero trivi tritum 3 tr..: frotar, gastar, consuinir. terra -ae f.: la tierra. terreo 2 fr..: aterrar, aterrorizar. terrestris -e: Lerreslre. terribilis -e.terrible, espantoso. territorium -ii rz .: territorio. terror -oris 111.: terror, espanto. tertius -a -uin pr-on.:tercero. tessera -ae f:: tésera. testamentum -i 11.: testainen::~ testimonium -ii Ir.: testiinonio. testis -is rn .: testigo. testor 1clep. tr.: sel. testigo. -.y%::guar. t e s t u d o -inis f:: tortuga. t h e a t r u m -i 11.: teatro. t h e r m a e - a r u m f: pl.: termas. t h e s a u r u s -i m.: tesoro. T i b e r i s -is m.: el Tíber. t i b i c e n -inis 172.:flautista. t i m e o -ui -2 ti-.:temer, tener miedo de. l i m i d u s -a -um:tíiiiido, iiiiedoso. t i m o r -oris 112 .: temor, miedo. t i n g o t i n x i t i n c t u m 3 ti-.: teñir, bañar, impregnar. t i n t i n n a b u l u m -i 11.: campanilla. t i r o -onis in.:recluta, principiante. t i t u l u s -i JTL.: título. toga -ae f.: toga. tolero 1 tr.: tolerar. tollo sustuli s u b l a t u m 3 tr.: levantar, elevar, llevarse. t o n d e o t o t o n d i t o n s u m 2 tr.: esquilar, cortar (el pelo, la barba), afeitar. t o n i t r u m -i = t o n i t r u s . t o n i t r u s - u s m.: trueno. t o n o -ui - 1 iittr.:tronar. t o n s o r -oris in.: barbero, peluquero. t o r m e n t u m -i 11.: i n i q u i n a de guerra, toriiiento, tortura. t o r q u e o torsi t o r t u m 2 ti-.: torcer, hacer girar, atormentar. t o r r e o t o r r u i t o s t u m 2 ti..: tostar, asar. tot pron. indecl.: tantos. t o t i e s adu.: tantasveces. t o t u s -a -um pron.: todo, entero. t r a b s trabis f.: viga, tronco. t r a c t o 1ti..:tocar, inanejar, tratar. t r a c t u s - u s nz.: acción de tirar o arrastrar, barrio. t r a d o -didi - d i t u m 3 h.:entregar, dar, pasar, confiar, explicar. t r a d u c o -duxi - d u c t u m 3 ti-.:hacer pasar, transportar, traducir. tragicus -a - u m :trágico. ti-agoedia -ae f.: tragedia. t r a h o t r a x i t r a c t u m 3 tr.: sacar. estirar. arrastrar. traicio -ieci - i e c t u m 3 ti-.: hacer pasar al otro lado, atravesar. tranquillitas -atis f.: tranquilidad. t r a n q u i l l u s -a -um:tranquilo. t r a n s pi-ep.: al otro lado de. transeo transire transii tran'M s i t u m iir. iilti.. y tr.: pasar, atravesar. t r a n s f e r o - f e r r e -tuli -1atum irr. tr.: llevar, trasladar, pasar, traducir. t r a n s f u g a -ae m.: tránsfuga, desertor. transgredior, t r a n s g r e s s u s s u m 3 dep. tr.: pasar, atravesar. t r a n s m i t t o -misi - m i s s u m 3 ti..: hacer pasar, enviar al otro lado. t r a n s p o r t o 1 tr.: transportae t r e m o -ui-3 inti..: temblar, vibrar. t r e p i d a t i o -onis f.: agitación, inquietud. t r e p i d o 1 intr.: agitarse, temblar. t r e p i d u s -a -um:inquieto. tembloroso. t r e s t r i a pi-o)?..: tres. t r i a n g u l u m -i iz.: triángulo. t r i b u n a l - i s 11.:tribunal. t r i b u n a t u s - u s in .: tribunado. t r i b u n i c i u s -a -um:tribunicio. t r i b u n u s -i m.: tribuno. t r i b u o -ui -utum 3 ti..: distribuir, conceder, atribuir.. t r i b u s - u s f.: tribu. tributum -i 11.: tributo, impuesto. t r i c l i n i u m -ii 11 .: triclinio. triginta pron. indecl.: treinta. t r i p l e x -icis:triple. t r i r e m i s -is f.: trirreme. tristis -e:triste. tristitia -ae f.: tristeza. t r i u m p h a l i s -e:triunfal. t r i u m p h o 1 iritr.:celebrarel triunfo. t r i u m p h u s -i 112.: triunfo. t r i u m v i r -i m.:triun\~iro. t r i u m v i r a t u s - u s ~ 2 . :triunvirato. Troia -ae f.: n o y a . T r o i a n u s -a -um:troyano. t r o p a e u m -i 11 .: trofeo. trucidatio -onis f:: masacre. carnicería. t r u c i d o 1 ti..: matar, masacrar. t r u n c u s -i nt.: tronco ( d e árbol). t r u x -cis: fiero, feroz, cruel. tu pi.oiz.: t ú . t u b a -ae f.: trompeta. t u b i c e n -inis 112.: trompetero. t u e o r , t u i t u s s u m 2 dep. ti-.: defender, proteger. t u g u r i u m -ii la.: cabaña, choza, tugurio. tuliperf. de fero. t u m adv.: eiitonces, e n aquel momento. t u m u l t u s -us 171.: tuiii~ilto,desorden, confusión. agitación. t u m u l u s -i in.: t ú m u l o , colina, elevación. t u n c ciclu.: entonces, e n aquel moniento. t u n i c a -ae f.: túnica. t u r b a -ae f.: turba, m u l t i t u d , m u chedumbre. t u r b i d u s -a -um:turbado, desordenado, turbulento. t u r b o 1 ti..: turbar, agitar, alterar, 1-evolvei-. t u r b u l e n t u s -a -um:turbulento. t u r m a -ae f.: escuadrón. t u r p i s -e:feo, vergonzoso, indigno. t u r p i t u d o -inis f.: vergüenza, ignominia. t u r r i s -is f.: torre. t u t e l a -ae f.: tutela. t u t o adu.: sin pelig~o.sin riesgo. t u t u s -a -um:seguro. protegido, sin peligro. t u u s -a - u m pi.oit.: tuyo. t y r a n n i a -ae f : :tiranía. t y r a n n u s -i m .: tirano. uber -eris:abundante, fértil. ubi adv.: ¿en dónde?, e n donde, cuanclo. u b i q u e aclu.:e n todas partes. ulciscoi*, u l t u s s u m 3 dep. ti..: vengar, vengarse d e , castigar. u l l u s -a -um: u n , algún, uno, alguno. u l m u s -i f.: oliiio. u l t i m u s -a - u m :últinio. u l t o r -oris m.:vengador. u l t r a prep.: m á s allá de, n16s lejos de. Ulysses -is 171.: Ulises. u m b r a -ae f : : sonibra. u m q u a m udu.: alguna vez. u n a udv.:juntamente, e n conipañía de,junto con. u n d a -ae f.: ola, oleada. u n d e uclv.: ¿de dónde?, d e donde. u n g u e n t u m -i it.:ungüento. n g u l a -ae f.: uña. u n i c u s -a -um:único. u n i v e r s u s -a -um:todo, entero. u n u s -a - u m pron.: uno, uno solo. u r b a n u s -a - u m :de l a ciudad, educado. u r b s - i s f:: ciudad, Roina. u r g e o u r s i - 2 tr.: impeler, apretar, apreii-iiar, einpujar, seguir de cerca. u r n a -ae f.:urna. u r o u s s i u s t u m 3 tr.: quemar, incendiar. u r s a -ae f.: osa, hembra del oso. u r s u s -i 112.:OSO. u s q u e adu. de refr~erzode los ~ 0 1 7 2 plerner~tosde lugar:justamente. u s q u e ad prep.: hasta. u s u r a -ae f.: uso, usura. u s u s - u s 172.: USO,utilidad, sewicio. u t a d u . y conj.: como, que, para que. de manera que, aunque. u t e r u t r a u t r u m proa.: ¿cuál de los dos?, uno de los dos. u t e r u t r i s m.: odre. uterque utraque utrumque pro!!.: uno y otro, iimbos, los dos. utilis -e:útil, provechoso. utilitas -atis f.: utilidad, provecho. u t i n a m adu.: jojalá! u t o r , u s u s s u m 3 de/>.intr.: usar, utilizar, emplear. u t r i m q u e adu.: por ambas partes. u t r u m udu. ilzterr-ogatiuo:(no s e traduce) si. u v a -ae f.: uva. u x o r -oris f.:esposa, inujer casada, inujei: J acatio -onis f.: dispensa, exención. vacca -ae f.: vaca. v a c o 1 ilrtr.: estar vacío, estar libre de. v a c u u s -a -um:vacío. vado--3 intr.: ir, marchar. v a d u m -i rl .: vado. v a g i t u s - u s m.: geinido, grito. v a g u s -a - u m :errante, indefinido. valde ndu.:mucho, en gran manei-a. vale interg.: ;adiós! valeo -ui -2 infr.:ser íuerte, estar bien de salud, servir. v a l e t u d o -inis f.: salud. v a l i d u s -a - u m :sano, fuerte. vallis -is f.:valle, cañada. vallo 1 tr.: rodear de un vallado, empalizada o trinchera. v a l l u m -i n.: empalizada, vallado, parapeto. v a n u s -a - u m :vacío, sin flindaiiiento, inútil. v a r i u s -a -um:variado, diverso. v a s vasis 12.: vaso. v a s t o 11r.:devastar, asolar. v a s t u s -a - u m : vasto, devastado, grande. v a t e s - i s m . y f.: adivino, adivina. -ve couj. disyu~zti~uer~clitica: o. vectigal -is ir.:tributo, impuesto. v e h e m e n s -ntis:enérgico, violeiito, intenso. v e h i c u l u m -i r , . : vehículo, medio de transporte, carro. v e h o v e x i v e c t u m 3 tr.: llevar, transportar. ve1 conj.: o. veles -itis 112.: vélites. velle iaf. de volo. v e l l o v u l s i v u l s u m 3 tr.: arrancar. v e l o 1 tr.: cubrir, velar, ocultar. velocitas -atis f : : velocidad. v e l o x -icis:veloz, rápido. v e l u m -i 11.: vela, cortina, velo. v e l u t adu.: coino, como si. v e n a b u l u m -i n.: venablo. venalis -e:en venta, para vender. v e n a t i o -onis f : : caza, animal cazado. v e n a t o r -oris m..: cazador. v e n a t u s - u s m.: caza, producto de la caza. v e n d i t o r -oris nr.: veiidedor. v e n d o -didi - d i t u m 3 tr.: vender. v e n e n u m -i 11.: veneno, droga. venerabilis -e:venerable. v e n e r a t i o -onis f.: veneración, respeto. v e n e r o r 1 dep. tr.: 17enerar,honrar, 1-elidirculto. v e n i a -ae f:: permiso, indulgencia, perdón. v e n i o v e n i v e n t u m 4 irztr.: venir, llegar. v e n o r 1 dep. ti..:cazar. v e n t e r -tris nr.: vientre. v e n t u s -i rn.: viento. V e n u s -eris f.: Venus. v e n u s t u s -a - u m :encantador. lleilo de gracia, elegante. ver v e r i s 12.: priniavera. verber -eris n.: golpe (de vara, d e látigo). v e r b e r o 1 tr: golpear, azotar, sacudir. verbum -i 12.: palabra, término. V e r c i n g e t o r i x -igis m.: Vercingétorix. v e r e c u n d i a -ae f.: respeto, discreción, pudor. v e r e o r 2 dep. Ir.: temer, temer por. Vergilius -ii n2.:Virgilio. verisimilis -e:verosíinil. v e r i t a s -atis f.:verdad. v e r n a -ae m.: esclavo (de nacimiento). v e r o adu. y corzj.:realmente, pero. v e r s o 1 tr.: hacer girar, voltear, mover; pas.: encontrarse, vivir, ocuparse. v e r s u s - u s m.:hilera, verso. v e r t e x -icis m.: vértice, punto culininante, reinoliiio. v e r t o v e r t i v e r s u m 3 tr.: girar, hacer girar, volver, dirigirse. v e r u m colrj.:pero. v e r u m -i 11 .: verdad. v e r u s -a -um:verdadero, real. v e s p e r -i rn.: la tarde, la caída de la tarde, atardecer. V e s t a -ae f : : Vesta. vestalis -is f.: vestal. v e s t e r -tra - t r u m pr-ori .: vuestro. vestibulum -i 12.: vesti%ulo,entrada. v e s t i g i u m -ii 12.:huella, rastro. v e s t i m e n t u m -i 12.:vestido. v e s t i o 4 tr.: vestir, revestir. v e s t i s -is f.: vestido, ropa. v e t e r a n u s -a -um:veterano. v e t o -ui -itum 1 ti..: prohibir. v e t u s -e&: viejo, antiguo. vetustas-atis f.: vejez, antigüedad. v e t u s t u s -a - u m : viejo, antiguo, anticuado. vexillum -i ?L.: estandarte, insignia. via -ae f.: camino, calle, carretera. v i c a n u s -a -um:aldeano. vicarius -a -um:supleilte, sustit~lto. vicina -ae f.: vecina. :3 151 o a vicinitas -atis f:: vecindad, vecindario. vicinus -i m.: vecino. vicinus -a -um:vecino, próxiino. victima -ae f:: víctima. victor -oris m.: vencedor. victoria -ae f.:victoria. victus -us rn .: alimento. viculus -i rn.:pueblecito, aldehuela. vicus -i m.: pueblo, aldea. videlicetatlu.: sin duda, por supuesto. video vidi visum 2 tr.: ver, procurar; pas.: ser visto, parecer. vigeo 2 irztr.: estar f ~ i e r t e ,tener fuerza. vigil -is m.: centinela. vigilia -ae f.:vela, vigilia, parte de la noche, centinela. vigilo 1irztr.:velar, estar despierto. viginti pr-011.indecl.:veinte. vigor -oris m .: vigor, energía. vilicus -i nz.: granjero. vilis -e: barato, de poco valor, vil. villa -ae f.: casa de campo, propiedad rural, villa. vimen -inis n.: miinbre, junco. vincio vinxi vinctum 4 tr.: atar, encadenar. vinco vici victum 3 tr.: vencer. vinculum -i n.: atadura, cadena. vindico 1tr-.: reclamar, castigar. vinea -ae f.:viña, mantelete. vinum -i n,.: vino. violentia -ae f.:violencia. violo 1tr-.: violar, profanar, ultrajar. vipera -ae f.:víbora. vir viri m.: hombre, varón. virga -ae f:: vara, bastón. virgo -inis f.: doncella, inuchacha. viridis -e: verde. virilis -e:viril, masculino. virtus -utis f:: valor, valentía, virtud. vires -ium pl. de vis: las f'uerzas. vis vis f.:f ~ i e r z avigor, , violencia. visito 1tr-.: visitar, ir a ver. visus -us m.: vista, visión. vita -ae f.: vida. vitis -is f.:viña. vitium -ii 12.: defecto, tara, vicio. vito 1tr,.: evitar, esquivar. vitulus -i m.: ternero. vitupero 1 fr.: vituperar, criticar, reprochar. vivarium -ii rz.: vivero. vivo vixi victum 3 intr-.:vivir. vivus -a -um:vivo, animado. vix adu.:con dificultad, a penas. vocabulum -i n.: vocablo, palabra, denominación. voco 1tr.: llamar, noinbrar. vol0 1irztr-.:volar. vol0 velle volui irr. y tr.: querer, desear. volubilis -e:voluble, inconstante. volumen -inis n.: voluinen, libro. voluntarius -a -um:voluntario. voluntas -atis f.:voluntad. voluptas -atis f:: placer, deleite. volvo volvi volutum 3 tr..: rodar, hacer rodar, derribar. vomitoria -orum rz. pl.: vomitorios. voro 1tr.: devorar. vos pro17.: vosotros. votum -i n .: voto, promesa, deseo. voveo vovi votum 2 tr.: prometer, hacer u n voto. vox vocis f.:voz. Vulcanus -i:Vulcano. vulgaris -e:vulgar. vulgus -i n.: vulgo, gente, masa del pueblo, nlultitud. vulnero 1tr.: herir, lastimar. vulnus -eris 12.: herida. vulpes -is f.: zorra. vultur -uris rn.: buitre. vultus -us m.: rostro, cara, expresión. x xystus -i rn.: paseo plantado de árboles. z zodiacus -i nz.: zodíaco. zona -ae f.: cinturón, zona.