aves da cidade de pontevedra

Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
aves da cidade de pontevedra
Xabier Vázquez Pumariño | Cosme Damián Romay Cousido
Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
© 2011. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra.
© 2011. HABITAQ Estratexias, S. L.
Edita: Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra.
Dirección técnica: Xabier Vázquez Pumariño.
Equipo técnico (traballo de campo e textos): Xabier Vázquez Pumariño (HABITAQ Estratexias, S.L., www.habitaq.com), biólogo (nº colexiado: 12397-CL) e Cosme Damián Romay Cousido, biólogo (nº colexiado:
20020-X).
Fotografías: todas © dos seguintes autores: Xabier Vázquez Pumariño,
Cosme Damián Romay Cousido, Vítor Xosé Cabaleiro Barroso, Antonio
Fontoira García, Juan Antonio García Pérez, Juan Gómez Escáriz, Miguel
González-Vélez Iglesias, Pablo Gutiérrez Varga, Luis Iglesias Núñez (Aporta
Comunicación), Fernando Jubete Tazo, Oscar Martínez Roza, Emilio Martínez Sabarís (Grupo Anelamento Anduriña), Rafael Muñoz Bastit, Martiño
Nercellas Méndez, Ricardo Ramos, Atocha Ramos Martínez, Xosé Ramón
Reigada Prado, Juan Sagardía Pradera, Pablo Sanmartín Santiago.
Fotografía da capa: lavandeira branca (Motacilla alba) adulta, © Xabier
Vázquez Pumariño.
ISBN: 978-84-694-9992-4
Fotografía da contracapa: arriba, becacina pequena (Lymnocryptes
minimus) © Pablo Gutiérrez Varga. Abaixo, picapeixe © Xabier Vázquez
Pumariño.
Citación recomendada: Vázquez Pumariño, X. & Romay Cousido, C. D.
2011. Aves da cidade de Pontevedra. Concellalía de Parques e Xardíns do
Concello de Pontevedra / HABITAQ Estratexias, S. L., Pontevedra.
Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola
Lei, que prohíbe a reprodución, plaxio, distribución ou comunicación pública, en toda ou en parte, dunha obra literaria, artística ou científica, ou a
súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a perceptiva
autorización.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
aves da cidade de pontevedra
Xabier Vázquez Pumariño | Cosme Damián Romay Cousido
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Limiar
I
Sen dúbida os paxaros son moito máis ca un adorno nos parques, xardíns, espazos naturais, árbores ou arbustos dunha
cidade. Son un síntoma da súa relación coa natureza e a testemuña viva, ricaz e patente da súa saúde ambiental.
Por esa razón resulta tan variada e abundante a relación de
aves que día tras día, ano tras ano, surcan o ceo de Pontevedra. Tantos centos de miles de paxaros non poden equivocarse
de lugar e por iso se fóron convertendo nas nosas adorables
veciñas.
Os espléndidos hábitats que conforman o conxunto urbano e
rural da capital fan de Pontevedra o fogar de múltiples familias e
variedades de paxaros que aproveitan areais, montes, tellados,
xunqueiras e ríos para establecer unha vida sedentaria ou temporal na que desenvolven a súa vida ou algún ciclo concreto,
segundo os costumes de cada especie.
En calquera caso, trátase dunha riqueza faunística de primeiro nivel que desde o Concello quixemos resaltar editando
este completo guieiro das especies avistadas nos nosos ceos.
Unha publicación que desexamos serva de instrumento para
desplegar iniciativas divulgativas e educativas encamiñadas a
fomentar o amor pola natureza entre as persoas máis novas,
e a saciar as curiosidades culturais e científicas de calquera cidadán interesado.
Pensamos que é un deber de toda persoa sensíbel e cultivada
coñecer algo máis sobre as nosas amigas as aves que sobrevoan o territorio de Pontevedra. Eses seres vivos que teñen o
privilexio de percibir a nosa paisaxe desde o aire, de ver e de
gozar cómo o Lérez vai transformándose na ría, a ambos lados
de Tambo.
Curiosidades científicas e repaso exaustivo á vida e costumes
desta fauna composta por centos de familias que adornan os
nosos ceos, comparten connosco o verxel natural no que nos
asentamos e desenvolven a súa vida social e familiar en contacto coas nosas rúas e prazas, os parques e xardíns, os bosques, as veigas, as árbores e os cómaros, os ríos, o embalse,
a ría... todos eles escenarios dunha diversidade que debemos
protexer para garantirnos un futuro mellor para todos e todas,
incluídas as propias aves.
Con esta recopilación de fichas de aves estamos contribuíndo a
ese obxectivo divulgativo e cultural que a ciencia merece entre
nós. Agradezo o traballo realizado aos seus autores, que se
esforzaron con rigor e precisión para que a cidadanía de Pontevedra dispoña dunha espléndida arma de traballo para coñecer
mellor a nosa natureza.
Miguel Anxo Fernández Lores
Alcalde de Pontevedra
Se Pontevedra é referente en materia de calidade urbana e xestión sustentábel do seu territorio, non poden faltar entre nós
publicacións coma esta, grazas á que nos coñeceremos mellor
a nós mesmos, xa que os seres humanos somos só unha peza
máis nun ecosistema no que todos estamos biolóxicamente
interrelacionados.
Quero agradecer a súa dedicación ao equipo técnico que está
detrás deste exhaustivo traballo, e ofrecer os seus resultados a
toda a cidadanía, para que os aproveite, os difunda entre as novas xeracións e contribúan así a formar cidadáns máis sensíbeis
co medio e desbordantes de amor a Pontevedra.
Raimundo González Carballo
Concelleiro de Medio Ambiente Urbano
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Introdución
III
No planeta existen arredor de 9400 especies de aves, das cales unha décima parte se ten rexistrado en Europa, norte de África e Oriente Próximo (área
denominada Paleártico Occidental) (Snow & Perrins, 1998a, 1998b; Gill et
al., 2006). En Galicia son 448 as especies de aves vistas nalgunha ocasión
no seu territorio continental e zona marítima próxima (Penas et al., 2004).
O presente estudo, realizado durante os anos 2008 e 2010 na área urbana e arredores da cidade de Pontevedra, tivo como propósito coñecer a
diversidade de abundancia de aves silvestres como elementos indicadores
da calidade de vida en Pontevedra, ademais de servir de documento básico para a súa correcta xestión e conservación. Outros obxectivos foron:
As aves son uns excelentes indicadores ambientais; isto significa que unha
elevada diversidade deste grupo de animais nun territorio está correlacionada cun contorno san e sustentable ambientalmente (BirdLife International, 2004; SEO/BirdLife, 2007). Por exemplo, o indicador poboacións
de aves silvestres vén sendo usado a nivel local, rexional e incluso estatal
nalgúns países para avaliar a calidade de vida e a sustentabilidade das
actividades humanas (McMahon, 2002).
• Cuantificar detallamente a poboación reprodutora dalgunhas aves coloniais en áreas fortemente humanizadas, como a gaivota patiamarela
(Larus michahellis).
A cidade de Pontevedra ten unha situación excelente para acoller variadas comunidades de aves, grazas á proximidade ao mar e a zonas húmidas continentais como a Xunqueira de Alba, con alta diversidade ornítica (Cabaleiro, 2008a).
• Identificar as áreas de conservación prioritaria para as aves na cidade
e arredores.
• Estimar o volume de efectivos nos durmidoiros dalgunhas aves gregarias, coma os estorniños pinto (Sturnus vulgaris) e negro (Sturnus
unicolor) e a pega (Pica pica).
Vista parcial do ensanche da cidade de Pontevedra. © C. D. Romay Cousido.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Área de estudo
IV
Considerouse a totalidade do casco urbano da cidade de Pontevedra
(suroeste de Galicia, 42º23’-42º29’N, 08º37’-08º40’W; figura 1) comprendendo un polígono irregular (polígono de referencia) que bordeaba (e
incluía) os seguintes puntos: a) Monteporreiro, b) treito do río Lérez augas
abaixo do balneario de Lérez, c) illa das Esculturas, d) aldea de Alba, e)
metade sur da Xunqueira de Alba (paseo peonil), f) estrada paralela á lagoa de Alba, g) río Lérez entre a ponte do Burgo e Mollabao, h) Mollabao,
i) Campolongo, j) estación de autobuses, k) estación de ferrocarril, l) O
Marco, m) terreos da antiga TAFISA e n) paseo fluvial pola beira sur do
Lérez. A partir da liña do polígono de referencia trazouse unha envolvente
de 200 metros, que delimitou a área de estudo de facto (zonas visibles da
ortofoto das figuras 2 e 3).
As coordenadas UTM (datum ED50 , fuso 29T) dos límites da área de
estudo foron os seguintes: a) norte: x: 531142, y: 4700558; b) sur: x:
529041, y: 4695957; c) leste: x: 531718, y: 4699990; d) oeste: x: 527905,
y: 4696866
Coa finalidade de facer máis sinxela a representación dos datos, e poder
comparalos con traballos de ornitoloxía similares (por exemplo Villarino
et al., 2002, SEO/BirdLife, 2007) elaborouse unha malla de cuadrículas
UTM de 1x1 km que abranguía a totalidade do polígono de referencia. As
cuadrículas resultantes foron numeradas de modo secuencial de oeste
a leste e de norte a sur (figura 2); as correspondencias cos nomes das
UTM de 1x1 km son os seguintes: 1: NH3100, 2: NG2999, 3: NG3099,
4: NG3199, 5: NG2898, 6: NG2998, 7: NG3098, 8: NG3198, 9: NG2897,
10: NG2997, 11: NG3197, 12: NG2896, 13: NG2996, 14: NG3096. Correspóndense con tres cuadrículas UTM de 10x10 km: NH30, NG29 e
NG39.
Figura 2. Imaxe co polígono de referencia marcado en vermello, as cuadrículas UTM
de 1x1 km correspondentes a estas co bordo azul e a zona de estudo representada a
través de ortofoto (ver texto: área de estudo). Inclúese a numeración das cuadrículas
UTM de 1x1 km correspondentes á área de estudo en amarelo e a situación da zona
considerada no contexto galego (cadrado vermello).
Figura 1. Mapa de Galicia, cos límites das comarcas, onde se resalta dentro dun
círculo vermello a situación da área de estudo.
Figura 3. Localidades de interese, mencionadas no presente traballo (ver capas da
imaxe na lenda da figura 2):
1. Espazo Natural de Interese Local (ENIL) da Xunqueira de Alba; 2. Lagoa de Alba; 3.
Río Rons; 4. Alba (aldea); 5. Illa das Esculturas; 6. TAFISA; 7. Monteporreiro; 8. Lérez
(parroquia); 9. A Barca; 10. Desembocadura do Gafos; 11. Alameda; 12. Xardíns de
Vicenti; 13. Casco vello; 14. Ponte da AP-9; 15. Intermareal entre Lourido e Mollabao e
xunqueira da Puntada; 16. Parque de Campolongo (praza da Constitución e rúa Antonio
Taboada); 17. Campolongo e colexio da ONCE; 18. Ponte Boleira (río dos Gafos).
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Material e métodos
Entre xaneiro e novembro de 2008, e durante os meses de maio e xuño de
2010, foron prospectadas 14 cuadrículas UTM de 1x1 km correspondentes ao casco urbano de Pontevedra e contorno inmediato (figuras 2 e 3),
coa finalidade de estudar as aves alí presentes e caracterizar os hábitats
empregados por elas.
As visitas foron realizadas ao longo de todos os meses no período indicado, con especial intensidade en maio e xuño (evidencias de cría das distintas especies, itinerarios para estudar a comunidade de aves reprodutoras
e censo da colonia de gaivota patiamarela Larus michahellis na cidade) e
outubro e novembro (itinerarios para as aves non reprodutoras e contaxes
de durmidoiros).
Para o presente traballo considerouse a época de cría precisamente os meses de maio e xuño, se ben para algunhas especies de reprodución temperá
(como a pega Pica pica) ou tardía (folosa amarela Hippolais polyglotta) ampliouse a recollida de datos, de ser o caso, entre o 1 de abril e o 31 de xullo,
inclusive. Anotouse para cada especie se “pode nidificar” ou “non nidifica”
na área de estudo, segundo presentara indicios ou non de reprodución.
Seguindo a Martí & Del Moral (2003) estes indicios clasificáronse, á súa vez,
en tres categorías ou graos (entre paréntese, abreviaturas utilizadas):
• Cría posible (p): especie detectada na época e hábitat de cría apropiada (V).
• Cría probable (P): machos con cantos territoriais (MC); ave ou parella
con territorio establecido (pelexas entre machos, persecucións, acosos
a outras especies) (T); cortexo, parada nupcial, comportamento de disuasión ante predadores (CP); construción do niño, aporte de material,
entrada en buracos (CN).
• Cría segura (C): comportamento de distracción ou de finxir ferida por
parte dos adultos (CD); niño usado no ano, ou cascas de ovo que poidan
asignarse a unha especie (NU); crías novas acabadas de saír do niño
(rabicurtos, boqueiras, penuxe,...) (X); adultos con bicada ou saco fecal
no bico (AB); niño ocupado, coa ave chocando, con ovos e/ou polos (N).
Os itinerarios a pé ou transectos finlandeses (figuras 4 e 5), de lonxitude
coñecida e cun ancho de banda de 25 m a cada lado da liña de avance
do observador, foron realizados en diferentes meses dos anos 2008 e
2010 en áreas representativas dos hábitats da cidade. Estes itinerarios
tiveron dous obxectivos: calcular índices de abundancia (IKAs, expresados
en aves/km) e abundancias absolutas (expresadas en aves/10 ha) que
poidan servir para identificar cambios no número de aves ao longo do
tempo, seguindo o método exposto en Tellería (1986). Distribuíronse da
seguinte maneira:
V
Maio de 2008 (época reprodutora) (figura 4):
• Cultivos, aldea.
• Parque urbano (arborado, tanto de caducifolias como de coníferas).
• Ripisilva (con Salix atrocinerea, Alnus glutinosa e Salix viminalis).
Outubro de 2008 (época non reprodutora) (figura 4):
• Aldea con parches de ripisilva.
• Ripisilva (moi urbanizada).
• Ripisilva (pouco urbanizada).
• Zona urbana.
Maio e xuño de 2010 (época reprodutora) (figura 5):
• Aldea.
• Áreas degradadas (polígonos industriais, obras, viais, ruínas, industrias).
• Beira fluvial desarboradas.
• Canaval.
• Casas dispersas.
• Eucaliptal.
• Litoral.
• Mosaico rural.
• Parque urbano.
• Río.
• Ripisilva.
Para completar a información obtida durante as mostraxes de campo,
revisáronse diversas publicacións impresas, como os diferentes anuarios
das aves de Galicia (Munilla & Guitián, 1994; Salaverri & Munilla, 1995;
Salvadores & Vidal, 1996; De Souza et al., 1998; Barros & Galán, 2000; Vidal & Salvadores, 2000; Salvadores & Vidal, 2002; Vidal & Salaverri, 2003;
Romay, 2004; Conde & Lijó, 2006; Salaverri & Taboada, 2007; Epifanio &
Vidal, 2008; Martínez, 2010) e diferentes noticiarios en internet (Sociedade
Galega de Historia Natural, 2009; Sociedade Galega de Ornitoloxía, 2010).
Ademais, realizáronse consultas a numerosos observadores con rexistros
de aves na zona de Pontevedra.
En todas as visitas foron empregados prismáticos de 10x42 e 10x50,
ideais para avistar aves, obténdose fotografías con axuda dunha cámara
fotográfica dixital. Empregouse ademais un telescopio terrestre 20-60x82
disposto nunha atalaia do centro da cidade (no alto do edificio “As Torres”)
desde onde se contabilizou e se rexistraron diferentes parámetros biolóxicos da gaivota patiamarela (Larus michahellis) e desde onde se localizaron
e contabilizaron durmidoiros de estorniños (Sturnus spp.).
Rulas turcas (Streptopelia decaocto). Esta especie atinxiu densidades superiores ás 10 aves/10 ha en mosaicos rurais e parques urbanos da área de estudo. © X. Vázquez Pumariño.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
VI
Figura 4. Ortofoto cos itinerarios realizados en 2008 para obter os valores de
abundancia lineal (IKA) na zona de estudo:
1. Zona de ripisilva na illa das Esculturas; 2. Parque urbano arborado (Alameda); 3.
Ripisilva a carón do río Lérez (Monteporreiro); 4. Contorno con cultivos, xardíns e
casas dispersas en Campolongo; 7. Aldea con parches de ripisilva preto do río dos
Gafos; 10. Zona urbana preto da estación de ferrocaril. Coa letra “n” desígnanse os
itinerarios 5, 6, 8, 9, 11, 12, 13 e 14, correspondentes a áreas de ripisilva moi humanizada e de ripisilva pouco humanizada, realizados por duplicado no mes de outubro.
Figura 5. Ortofoto cos itinerarios realizados na primavera de 2010 para obter os valores
de abundancia absoluta (aves/10 ha) na zona de estudo.
Vista parcial do paseo do extremo sur da xunqueira de Alba, por onde discorreu un dos transectos finlandeses de 2010. (c) C. D. Romay Cousido.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Resultados
VII
Diversidade
Exposición e interpretación dos resultados
Entre xaneiro de 2008 e novembro de 2010, obtivéronse evidencias da
presenza de 131 especies de aves na zona de estudo, das cales 81
foron vistas durante a época de cría. Case a metade do total de especies
(65) atinxiu algún grao de cría (posible, probable ou segura). Grazas á revisión bibliográfica e aos comentarios doutros observadores, compilouse
información sobre 44 especies máis nos anos anteriores a 2008. En Pontevedra, polo tanto, hai rexistradas un mínimo de 175 especies, sendo
quizais un dos contornos urbanos de Galicia con maior diversidade
deste grupo de vertebrados. Desas 175 aves, 22 foron introducidas polo
home na zona, case todas con finalidade ornamental (anátidas exóticas).
Outras 12 especies (14 taxóns) están catalogadas como ameazadas (en
perigo de extinción ou vulnerables) no contexto mundial, español e/ou
galego (táboa 1).
Cobertura
Considerouse que todas as cuadrículas UTM de 1x1 km foron mostreadas
de xeito satisfactorio, cun esforzo moi semellante en todas elas agás na
da Xunqueira de Alba, que tivo un maior volume de datos propios e de
aportacións doutros observadores (principalmente Vítor Xosé Cabaleiro
Barroso e Pablo Sanmartín Santiago), ademais de posuír abundante información bibliográfica (Cabaleiro, 2008a, 2010).
Con toda a información recompilada, elaborouse unha listaxe de especies detectadas na área de estudo entre o 1 de xaneiro de 2008 e o 31
de decembro de 2010, se ben se aportan tamén datos anteriores ao 31
de decembro de 2007, que se mostrarán nun apartado específico deste
traballo.
Esta listaxe está encabezada con información sobre a fenoloxía da especie
na área de estudo (residente, migradora, invernante, estival, ocasional), se
se reproduce ou non e se é nativa de Galicia ou ben introducida na comunidade. A seguir, fornécese o nome oficial en galego (Conde, 1999) e a
denominación científica de cada especie, co seu autor e ano de descrición
(Costa et al., 2009), ademais doutros nomes en galego (de ser o caso) e as
denominacións oficiais (e, de ser o caso, alternativas) en castelán e inglés
(Penas et al., 1991, 2004; Costa et al., 2000; Clavell et al., 2005).
A información referida á distribución e hábitat, abundancia e situación de
cada especie na Península Ibérica e Galicia é tomada de Penas Patiño et
al. (1991, 2005); Martí & Del Moral (2003); Snow & Perrins (1998a, 1998b)
e de observacións propias, omitíndose a citación destas obras no texto das especies por motivos de espazo (agás en especies concretas).
Ademais, consultáronse os volumes editados data 2010 do Handbook
of the Birds of the World, citados especificamente para cada ave. Baixo
o epígrafe de comentarios persoais (com. pers.) inclúense, ademais das
informacións verbais dos diferentes ornitólogos, todas as comunicacións
escritas, sexan a través de foros de aves (galiciaves, avesfórum), por correo electrónico ou por carta (in litt.).
Ao pé do texto, detállanse os datos dispoñibles sobre índices quilométricos de abundancia (IKA, expresados en aves/km) e densidades absolutas
(aves/10 ha), calculadas seguindo as liñas expostas en Tellería (1986) para
os transectos finlandeses.
Nos mapas de distribución para as especies detectadas distinguiuse só
entre “pode nidificar” e “non nidifica”, sen precisar a categoría de reprodución anotada (posible, probable ou segura) polos seguintes motivos:
1) a inmensa maioría dos datos obtidos no campo foron de nidificación
posible, con poucos datos de cría probable e moi poucos de nidificación
confirmada; 2) evitouse dedicar tempo a confirmar a cría das especies,
evitando así molestias innecesarias ás aves nidificantes e optimizando o
tempo dispoñible para realizar transectos, que se xulgaron máis informativos e útiles; 3) os datos de nidificación confirmada corresponderon a miúdo a puntos da cidade sensibles para as aves (colonias de cría, hábitats
pouco alterados, contornos sen molestias humanas), polo que se omite a
localización destes lugares por motivos de confidencialidade.
Lavandeira amarela (Motacilla flava). Xuvenil nunha xunqueira. © C. D. Romay Cousido.
Invernante
Migradora
Estival
Residente
Ocasional
Reprodutora
Non reprodutora
Introducida
Nativa
Ameazada
Presenza antes de 2008
TOTAL
2008-2010
Antes de 2008
TOTAL
12
0
12
17
0
17
14
0
14
67
0
67
21
44
65
65
0
65
66
44
110
11
11
22
120
33
153
9
7
12
111
44
155
131
44
175
Táboa 1. Número de especies de aves detectadas en Pontevedra no trienio 2008-2010 e en anos anteriores, agrupadas en categorías.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Introducida
© C. D. Romay Cousido, A. Ramos Martínez.
1
Cisne mudo
ciño, cisne vulgar, cisne real
cisne vulgar
Cygnus olor (Gmelin, 1789)
mute swan
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Distribuído por case toda Eurasia (agás no extremo norte e zonas cálidas),
chegando ao Pacífico. Introducido en América do Norte, Sudáfrica e Oceanía. Residente ou parcialmente migratorio. Pouco común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Habitante de lagoas, pequenos encoros, ríos lentos e
estanques, foi introducido nalgunhas zonas da Península, formando núcleos reprodutores dispersos (Cataluña, Cantabria, Galicia, Andalucía), involucrando case sempre
1-3 parellas por localidade. Aparece ocasionalmente en inverno, sobre todo no litoral
(quizais individuos salvaxes, cando menos no caso de aves vistas en Baleares e Levante). En Galicia cría regularmente na ría da Coruña, Vilaboa e Pontevedra. Existen
rexistros en inverno no litoral (moitos deles en 1962/63) asignables a aves silvestres.
Área de estudo. Presenza de exemplares desde o 17/7/1997, ano no que se ceibaron un total de 15 “parellas” de cisnes mudos con fins ornamentais no río Lérez (illa
das Esculturas; Diario de Pontevedra, 18/7/1997). Aínda que xa desde 1998 houbo
intentos de cria de 1-2 parellas (V. X. Cabaleiro, com. pers.), co devir dos anos a
maioría destas aves morreron ou fóronse espallando a áreas veciñas, sobre todo
cara á zona de Sanxenxo, Combarro e (quizais) a Vilaboa, onde tamén se ceibaron
aves. No ano 2005 unha parella sacou dous polos, que morreron polas pedradas
duns rapaces (P. Sanmartín, com. pers.). Ao ano seguinte (agosto de 2006) observouse na illa das Esculturas unha parella de adultos con cinco xuvenís “grandiños”,
dos cales se verían no inverno seguinte dous con vida (González, 2006a; datos
propios). En abril de 2007, houbo de novo unha parella nidificando na illa das Esculturas, descoñecéndose o éxito da cría (Freire, 2007). En 2008, foron vistas un total
de cinco aves no Lérez (construíron niño), mais dúas en Combarro, sen anotarse o
éxito de cría (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). No ano 2009 confirmouse a
nidificación dunha parella o 4/6/2009, con dous adultos seguidos de dous polos crecidiños no río Lérez preto da nova praia fluvial (Sanmartín, 2009h), sendo observados
de novo o 7/10/2009 preto da xunqueira da Puntada en dirección á enseada de
Lourido (E. González, com. pers.). En 2010 contáronse en total cinco adultos entre
Pontevedra e Combarro, e unha parella construíu niño e lográronse ver tres poliños,
pero ningún foi rexistrado en maio nin xuño (datos propios).
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Como especie foránea, débese evitar introducir máis aves tanto en Pontevedra
como en Galicia. Recoméndase non actuar sobre a poboación actual agás se se
confirma que a poboación de aves nidificantes é autosustentable, isto é, que mantén o número (ou o incrementa) nos vindeiros anos. Entón, cabería propoñer medidas de retirada de exemplares do medio natural, unha vez que esta especie chega
a excluír a aves acuáticas autóctonas dos seus territorios (Snow & Perrins, 1998a).
Especie
Ano
Cygnus olor
2010 Xuño
Mes
Hábitat
(lugar)
Litoral
Mapa de distribución do cisne mudo (Cygnus olor) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
1
Táboa 2. Abundancia do cisne mudo (Cygnus olor) en Pontevedra no ano 2010.
0,0
3,6
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Introducida
© Ó. Martínez Roza.
2
Cisne negro*
ciño negro
cisne negro
Cygnus atratus (Latham, 1790)
black swan
* nome galego non oficial
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Orixinario de Australia, foi introducido en numerosas partes do
mundo con finalidade ornamental, chegando a criar nalgúns lugares de
modo esporádico (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Presente en parques e xardíns de moitas vilas e cidades ibéricas, sen apenas rexistros de cría con éxito, situación
extrapolable a Galicia.
Área de estudo. Presenza sen (quizais) posibilidades de cría na illa das
Esculturas e no veciño río Lérez, de aves procedentes dunha solta de numerosas anátidas acaecida en 1997 (daquela ceibáranse cinco “parellas”
desta ave; Diario de Pontevedra, 18/7/1997, 25/7/1997). No ano 2007
había aínda dúas aves (Fortes, 2007), localizándose unha no 2008 e 2009
(Cabaleiro, 2009j; P. Sanmartín, com. pers.) pero ningunha en 2010 (datos
propios).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Evitar a introdución de máis exemplares na zona, ao ser unha ave non
nativa.
Mapa de distribución do cisne negro (Cygnus atratus) en Pontevedra no ano 2008.
Sen rexistros en 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Introducida
© C. D. Romay Cousido.
3
Ganso do Canadá
ganso canadense
barnacla canadiense
Branta canadensis (Linnaeus, 1758)
Canada goose
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por América do Norte; introducido no noroeste e norte de Europa e Nova Zelandia. Parcialmente migratorio (Del Hoyo et al.,
1992).
Península Ibérica. Galicia. Relativamente común en coleccións, aparecen algunhas aves presumiblemente escapadas en moitas zonas húmidas, se ben algúns individuos puidesen proceder das poboacións introducidas no resto de Europa (xa ben asentadas desde o século XVII).
En Galicia o escenario é semellante, onde os poucos rexistros obtidos
asígnanse a aves escapadas ou introducidas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Un exemplar apareceu a finais de 2006 no río Lérez,
portando una anela de colección (P. Sanmartín, com. pers.). Foi observado
nos seguintes meses, primeiro no contorno da illa das Esculturas, logo
no próximo intermareal de Lourido (Poio) e despois (na primavera) preto
da ponte do ferrocarril en Monteporreiro, para volver ser visto no inverno
2007/2008 na illa das Esculturas e na enseada da Seca (Poio) (Sanmartín,
2006; E. González, 2007; E. González, com. pers.; M. Freire, com. pers.).
Descoñécese se foi ceibado na zona do Lérez ou ben procede dalgunha
colección próxima. Non se obtivo ningunha observación da especie en
2010.
Xestión da especie.
Evitar a introdución de máis exemplares na zona, unha vez que é unha
especie alóctona.
Mapa de distribución do ganso do Canadá (Branta canadensis) en Pontevedra nos
anos 2008 e 2009. Sen rexistros no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Introducida
© C. D. Romay Cousido.
4
Ganso do Exipto
ganso do Nilo
ganso del Nilo
Alopochen aegyptiaca (Linnaeus, 1766)
Egyptian goose
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Residente na África subsahariana, foi introducido no século XVIII
en Inglaterra e no XX en Holanda e Bélxica, onde existen xa varios centos
de parellas. Común na súa área natural de distribución. Residente (Del
Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Presenza ocasional na Península e Baleares,
ás veces durante o inverno asociados a gansos de orixe europea, como
Anser anser, pero coñécense moitos rexistros de aves solitarias en humidais do interior, quizais escapes locais (De Juana, 2006). En Galicia o
panorama é similar, con citas en Ortigueira, Corrubedo, Baiona, A Limia
o esteiro do Miño, aparentemente todas aves escapadas (aínda que o
exemplar de Ortigueira puidera provir das poboacións do noroeste europeo). Presente nalgúns parques (As Pontes, Vigo, Pontevedra).
0 0,5km
norte
Área de estudo. A primeira mención é a de dúas “parellas” no río Lérez en
xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Ao parecer houbo citas
posteriores (con fotografías) de polo menos dúas das aves nos seguintes
anos. Máis recentemente foi citado un exemplar en marzo de 2007 na
illa das Esculturas (Fortes, 2007), que continuaba en anos posteriores na
zona (P. Sanmartín, com. pers.); así, o 2/12/2009 descansaba preto da
xunqueira da Puntada (E. González, com. pers.). Outro (ou o mesmo) sería
visto o 29/3/2010 nun dos piares da ponte da Barca (P. Sanmartín, com.
pers.), pero en maio xa se verían dous exemplares na illa das Esculturas
(datos propios). Probablemente sexan aves ceibadas con finalidade ornamental máis recentemente: son confiadas, voan perfectamente e adoitan
achegarse ao esteiro do río Gafos coa marea baixa (P. Sanmartín, com.
pers.). Con este dato de dúas aves, o valor de densidade para a especie
nos hábitats ocupados é de 2,9 aves/10 ha (táboa 3).
Xestión da especie.
Igual que para as especies anteriores, cómpre evitar máis introducións
desta ave exótica.
Especie
Ano
Mes
Alopochen 2010 Xuño
aegyptiaca
Hábitat
(lugar)
Ribeiras fluviais
desarboradas río Lérez)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
5
2,9
Táboa 3. Abundancia do ganso do Exipto (Alopochen aegyptiaca) en Pontevedra no ano 2010.
0,7
Mapa de distribución do ganso do Exipto (Alopochen aegyptiaca) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Introducida
© C. D. Romay Cousido.
5
Pato do mato*
pato crioulo, pato mudo
pato criollo
Cairina moschata (Linnaeus, 1758)
muscovy duck
* nome galego non oficial
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ben repartido por América Central e do Sur (agás no extremo meridional), vén sendo domesticado polo home desde antigo, difundíndose
as variedades domésticas por todo o mundo. Residente común na súa
área de distribución natural (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Citado en liberdade en varias ocasións na
Península, confirmándose a súa nidificación regular en Girona. Tamén se
comprobou a súa cría en Canarias. En Galicia, a maioría de rexistros compilados de pato do mato concéntranse nas áreas máis poboadas do país:
nas Rías Baixas (desde Outes ata A Guarda) e no Arco Ártabro ata Valdoviño. Teñen aparecido aves tanto do morfotipo “branquinegro”, o máis común en catividade, como do “salvaxe” (cor negra-verdosa lustrosa). Como
nidificante mencionouse na foz do Lagares, Vigo, onde en novembro de
2007 se viron adultos seguidos de oito polos de poucos días (M. Alonso &
B. Jiménez, com. pers.), e en Pontevedra (datos propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Rexistrouse a cría con éxito da especie en outubro de
2007 na lagoa de Alba, ao observarse unha femia (en actitude vixiante) con
tres patiños medianeiros seguíndoa (datos propios). En 2008 atopábanse
3-5 aves na Xunqueira de Alba e río Rons (datos propios) e ata 15 na illa
das Esculturas (Fortes, 2007). En 2010, a cifra reduciuse a apenas 1-2
individuos na Xunqueira de Alba e río Rons e uns 10 na illa das Esculturas
(datos propios). A estes habería que engadir 7-10 exemplares no esteiro
do río Gafos (incluíndo un híbrido con Anas platyrhynchos), totalizando por
tanto unhas 20 aves ceibes no seo da cidade.
Xestión da especie.
Anotar os episodios de cría no contorno urbano e facer un seguimento da
poboación. É importante evitar novas soltas de aves. Sería interesante planificar a retirada destes exemplares en semiliberdade na zona de estudo.
Especie
Ano
Mes
Cairina
moschata
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Parque urbano
2
7,3
1,8
Ribeiras fluviais
desarboradas
Zona urbanizada
5
5,8
1,5
14
0,9
1,0
Táboa 4. Abundancia do pato do mato (Cairina moschata) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do pato do mato (Cairina moschata) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Macho (c) C.D. Romay Cousido, A. Ramos Martínez.
6
Pato mandarín
pato mandarín
Aix galericulata (Linnaeus, 1758)
Mandarin duck
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Orixinario do nordeste de China, territorio do Amur (Rusia) e Xapón, foi introducido en numerosas partes do mundo con finalidade ornamental, chegando a criar nalgúns lugares, como as illas Británicas, Suíza,
Alemaña e Países Baixos (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Presente en parques e xardíns de moitas vilas
e cidades ibéricas, aparecen ocasionalmente exemplares en inverno en
humidais tanto litorais como interiores, sendo algunhas citas asignables a
exemplares asilvestrados do noroeste de Europa que se desprazan ao sur
xunto a outras aves. En Galicia, citas da especie en Laxe, O Incio e esteiro
do Miño, entre outros lugares, quizais todas asignables a escapes locais.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ceibáronse cinco “parellas” na illa das Esculturas en
xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997), que deberon subsistir
na zona pouco tempo, unha vez que non existen rexistros na década do
ano 2000. Recentemente existe unha cita, correspondente a unha femia
de orixe descoñecida vista regularmente no río Gafos preto da súa desembocadura desde o 17/11/2009 ata a data de peche deste traballo (finai
de 2010) (Cabaleiro, 2009a; V. X. Cabaleiro, com. pers.). Preto da área de
estudo, un exemplar foi observado nun regato de Marín o 24/7/2007 (P.
Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a introdución de exemplares na zona, ao ser unha ave non nativa.
Mapa de distribución do pato mandarín (Aix galericulata) en Pontevedra no ano 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
Á esquerda macho, e á dereita femia, capturados para anelamento, © E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
7
Cerceta
cerceta común, cerceta real, charneco, anelo
cerceta común
Anas crecca (Linnaeus, 1758)
eurasian teal, common teal, teal
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por zonas tépedas e frescas de case toda Eurasia,
desde Galicia ata Xapón. Migratorio, inverna en zonas mornas de Europa,
Asia e África. Común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (como reprodutora).
Localizado como reprodutor nalgúns puntos da Península, entre eles as
Ribeiras do Louro (O Porriño). Moi difundido como invernante por case
todo o territorio, especialmente no litoral. En Galicia os principais continxentes invernais repártense polo Grove, Ortigueira, Ponteceso e, con
números variables, pola Terra Chá, A Limia, esteiro do Miño e Ribadeo.
0 0,5km
norte
Área de estudo. No contorno urbano de Pontevedra existen poucos
rexistros: dous exemplares no intermareal de Lourido, Poio, xusto no límite
da área de estudo, en xullo de 2007 (datos propios); oito exemplares (catro
machos e catro femias) na Xunqueira de Alba o 26/12/2008 (Cabaleiro,
2008c), e, xa en 2009, sete individuos (cinco machos e dúas femias) na
Xunqueira de Alba o 9/1/2009, que aumentan a 11 exemplares ao día
seguinte e baixan a 10 o día 31 (Cabaleiro, 2009h).
Xestión da especie.
Prohibir de xeito efectivo a caza desta especie en toda Galicia.
Mapa de distribución da cerceta (Anas crecca) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Á esquerda, arriba, individuos domésticos; á esquerda, abaixo, femia © C. D. Romay Cousido. Á dereita, macho, © X. Vázquez Pumariño.
8
Lavanco
pato real, alavanco, alavanco real, pato do país
ánade azulón
Anas platyrhynchos (Linnaeus, 1758)
mallard
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Distribuído por case toda Eurasia, América do Norte e norte de
África (agás no Sáhara). Residente ou parcialmente migratorio. Común
(Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Moi difundido por toda a Península, especialmente nas costas, metade occidental e val do Ebro. En Galicia cría por
case todo o país, ocupando todo tipo de masas acuáticas tranquilas, non
contaminadas e con abondosa vexetación de ribeira.
Área de estudo. En Pontevedra nidifican varias parellas no complexo Xunqueira de Alba-río Rons-río Lérez. Tamén pode críar no esteiro do Gafos. As cifras máis alta de aves
salvaxes rexistráronse o 15/10/2004, con 53 aves na Xunqueira de Alba e o 14/8/2008
con 41 exemplares no mesmo lugar (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Cando menos unha
parte das aves da Xunqueira voan á ría ao anoitecer. Nos arredores da ponte da AP-9
sobre o río Lérez, foron contados 136 alavancos o 31/1/2007 (E. González, com. pers.).
Como nidificantes, confirmouse a cría na lagoa de Alba; a produtividade neste lugar no
2007 foi a seguinte: o 18/4/2007 unha parella cun poliño, outra con dous e outra con
catro; o 22/4/2007 unha femia con nove poliños, unha parella con dous e outra con
catro (P. Sanmartín, com. pers.). Houbo unha captura para anelamento na Xunqueira
de Alba no ano 2008 (Cabaleiro, 2008a). O 14/4/2010 localizouse unha femia con doce
crías na lagoa de Alba (E. González, com. pers.). Existen numerosos exemplares semidomésticos, moitas veces estirpes de granxa.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Como actuacións propostas para conservar esta ave está a de regular de xeito efectivo a caza da especie naqueles lugares onde aínda se exerza, unha vez que esta pode
facer diminuír as poboacións de modo significativo e ademais producir a contaminación con chumbo destes espazos. É tamén importante non contaminar as augas das
lagoas e ríos, e tamén evitar tipo de molestia que poida prexudicar a cría da especie
nas mencionadas zonas húmidas. Por último, sería interesante planificar a retirada dos
exemplares domésticos e híbridos presentes en semiliberdade na zona de estudo.
Mes
Hábitat
(lugar)
Especie
Ano
Anas platyrhynchos
2010 Maio-xuño Canaval
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
2
5
0,0
7,3
0,8
5,5
1,8
1,8
8
4,5
1,1
Táboa 5a. Abundancia do lavanco (Anas platyrhynchos) en Pontevedra no ano 2010.
Mes
Hábitat
(lugar)
Especie
Ano
Anas platyrhynchos
var. Domestica
2010 Maio-xuño Zona urbanizada
IKA
Itinerarios
Densidade
(aves/
nese hábitat (aves/10 ha) km)
14
0,5
0,1
Táboa 5b. Abundancia do lavanco doméstico (Anas platyrhynchos var. domestica) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do lavanco (Anas platyrhynchos) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
9
Pato bastardo
parrulo bastardo, parrulo caribranco
porrón bastardo
Aythya marila (Linnaeus, 1761)
greater scaup
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en zonas árticas e subárticas de Eurasia e Norteamérica.
Migradora, inverna en zonas tépedas. Común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Invernante moi escaso na Península, sobre
todo en lagoas, encoros e treitos de costa resgardada de Cataluña, litoral
cantábrico e Galicia (De Juana & Varela, 2000; Penas et al., 2004).
Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra, correspondente a un
macho adulto preto da ponte da autoestrada sobre o río Lérez, o 9/1/2008
(E. González, com. pers.).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta especie.
Mapa de distribución do pato bastardo (Aythya marila) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
10
Mergullón pequeno
merguillete, fonducho, somorgullo pequeno
zampullín común, zampullín chico
Tachybaptus ruficollis (Pallas, 1764)
little grebe, dabchick
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de toda Eurasia e África. Residente, con algunha
dispersión invernal. Común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península (especialmente na súa metade occidental e litoral mediterráneo) e Baleares. En Galicia é pouco común e está restrinxido á franxa atlántica, con poboacións
tamén na Terra Chá, A Limia e alto Tambre (Martí & Del Moral, 2003).
Área de estudo. En Pontevedra cría só na lagoa de Alba. Obtívose un
rexistro de 1-2 exemplares en maio de 2010, e varias observacións en
2006 e 2007, incluíndo un exemplar fotografado o 9/12/2007 (datos propios; Álvarez, 2007a). A corta de boa parte da vexetación de ribeira en
2008 (que protexía a lagoa) provocou que non criaran desde entón, se
ben o dato de 2010 permite albiscar esperanzas de novos episodios de
cría (datos propios; P. Sanmartín, com. pers.). O 10/5/2006 observouse un
adulto con (polo menos) catro poliños, e o 15/5/2002 anotouse unha parella alimentando a catro polos e un niño con outra parella, cunha cría enriba
do adulto (comportamento habitual nos mergullóns). Dentro da área de
estudo, pero fóra da súa zona habitual, concretamente nos arredores da
ponte da AP-9 sobre o río Lérez, foi localizado un exemplar o 20/12/2010
(E. González, com. pers.). Fóra da área de estudo, existe unha mención
invernal en Lourido (P. Sanmartín, com. pers.).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Esta especie responde ben á creación de novos humidais, sobre todo
aqueles con zonas de diferente profundidade, que xeran orlas de vexetación de ribeira con espadainas (Typha latifolia) e carrizos (Phragmites
australis). É imprescindible eliminar a caza ocasional (ilegal) da especie e
calquera tipo de molestias na época de cría.
Especie
Ano
Mes
Tachybaptus 2010 Maio-xuño
ruficollis
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
8
0,5
0,5
Táboa 6. Abundancia do mergullón pequeno (Tachybaptus ruficollis) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do mergullón pequeno (Tachybaptus ruficollis) en Pontevedra
nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
11
Corvo mariño grande
corvo mariño real, corvo, corvarán, pata
cormorán grande
Phalacrocorax carbo (Linnaeus, 1758)
great cormorant
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cosmopolita, falta só de América (se ben inverna na costa leste
de EE.UU. e Canadá) e de zonas desérticas. Residente ou parcialmente
migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Existen pequenos núcleos reprodutores dispersos pola zona centro da Península, desde Álava ata Granada. Inverna
por toda Iberia e Baleares, especialmente nos litorais e vales do Teixo,
Guadiana e Ebro, onde chega a ser numeroso (Del Moral & De Souza,
2004). En Galicia non cría e inverna tanto no litoral como nos principais ríos
e encoros, anotándose os mellores números nas rías de Arousa, Pontevedra, Ferrol, Ares-Betanzos e A Coruña, ademais de nos encoros de San
Martiño (río Sil) e Castrelo de Miño (río Miño).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza (sen posibilidades de cría) no río Lérez e en zonas litorais próximas, onde poden invernar arredor de 250 corvos mariños
grandes (E. González, com. pers.). Existen aves inmaturas (non reprodutoras) que permanecen todo o ano nos arredores da desembocadura deste
río. Na Xunqueira de Alba existen observacións de individuos illados de primeiro ano que aparecen a partir de mediados de setembro para descansar ou alimentarse en marea alta. Algúns seguen o río Rons cara ao norte
(Cabaleiro, 2008a), e tamén remontan o Lérez (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Concienciar aos pescadores deportivos e profesionais da escasa incidencia desta ave ictiófaga sobre as poboacións de peixes, para evitar episodios de caza ocasional e incluso descastes sistemáticos, como ten acontecido noutras áreas como Asturias (Coordinadora Ornitolóxica d’Asturies,
com. pers.). Ademais, débese evitar a contaminación das augas do río.
Mapa de distribución do corvo mariño grande (Phalacrocorax carbo) en Pontevedra
nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
12
Garzota
garza, garza branca
garceta común
Egretta garzetta (Linnaeus, 1758)
little egret
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuída por boa parte do sur e centro de Europa, África, sur
e leste de Asia e Australia. Residente ou parcialmente migratoria. Común
(Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Existen varias colonias de cría concentradas
no cuadrante suroeste, con numerosas localidades de nidificación tamén
no litoral mediterráneo, val do Ebro e do Douro e Baleares. Recente cría
de parellas en colonias illadas na costa cántabro-atlántica ibérica desde
o País Vasco ata Portugal. En Galicia atópase como non reprodutor por
boa parte da franxa costeira e rara vez en humidais do interior. As mellores
concentracións rexístranse nas rías de Ortigueira, Ferrol e, sobre todo,
Arousa. Unha única colonia coñecida (anos 2009 e 2010) na ría de Arousa
(E. Martínez, com. pers.; M. Lorenzo [vía galiciaves], com. pers.).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Obsérvanse exemplares illados ou pequenos grupos ao
longo do ano nos arredores da illa das Esculturas, no treito final do río
Lérez e, sobre todo, na zona intermareal fronte a Lourido e Mollabao, onde
as cifras máis elevadas poden oscilar entre 11 e 17 exemplares, aínda que
o 18/11/2009 víronse 24 garzotas (E. González, com. pers.). Moi rara vez
remontan o río máis alá da ponte do ferrocarril en Monteporreiro (P. Sanmartín, com. pers.). Na Xunqueira de Alba semella escasa, cun máximo
de tres exemplares a comezos de outubro de 2008 e presenza regular
entre xullo e outubro (anos 2008 e 2009) (Cabaleiro, 2008a; datos propios). Tamén se observaron ata tres exemplares no treito final do río Rons
(P. Sanmartín, com. pers.). Na lagoa de Alba houbo dous exemplares en
outubro de 2007 e citas esporádicas noutros anos (P. Sanmartín, com.
pers.; datos propios).
Xestión da especie.
É importante evitar a contaminación das augas das lagoas, e tamén calquera tipo de actividades lúdicas que poidan molestar a estas elegantes
aves, como as realizadas con embarcacións de motor.
Mapa de distribución da garzota (Egretta garzetta) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño e © C. Romai Cousido
13
Garza real
garza, garza do mar
garza real
Ardea cinerea (Linnaeus, 1758)
grey heron
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Repartida por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e África
(agás no Sáhara). Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo
et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Atópanse varios núcleos reprodutores dispersos por toda a Península, especialmente na metade occidental e val do
Ebro. En Galicia cría só nas comarcas da Limia e Valdeorras (e en 2004
tamén en Noia; Martínez, 2008) e é común como non reprodutor en todo o
país. As mellores concentracións rexístranse nas rías de Ortigueira, Ferrol
e Arousa. Vese todo o ano en zonas litorais (especialmente marismas e esteiros de ríos), encoros, lagoas e tramos lentos de ríos e regatos. Depende
das masas de auga para se alimentar. Tamén poden usar as árbores de
ribeira para repousar e durmir.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría nos
diferentes treitos de ríos da área abarcada e en zonas litorais próximas.
Frecuente no treito final do río e na zona intermareal entre Lourido e Mollabao, onde as cifras máis elevadas poden oscilar entre 18 e 24 aves, aínda
que se contaron 31 garzas reais o 12/10/2006 (González, 2006b). Presenza ao longo de todo o ano, especialmente desde agosto ata febreiro.
Xestión da especie.
Como actuacións propostas para conservar esta ave, está a de evitar a
contaminación das augas das lagoas, e tamén calquera tipo de actividades lúdicas que poidan prexudicar a fauna, como as realizadas con
embarcacións de motor.
Mapa de distribución da garza real (Ardea cinerea) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
14
Garza vermella
garza, garza imperial
garza imperial
Ardea purpurea (Linnaeus, 1766)
purple heron
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuída por case toda Europa (agás no extremo norte), oeste
de Asia e África (agás no Sáhara e metade occidental). Residente ou parcialmente migratoria. Pouco común (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Cría no val do Ebro, litoral mediterráneo (incluíndo Baleares) e cuadrante suroeste, con varias parellas tamén na submeseta norte e, desde 2007, en Galicia (Corrubedo ; M. Polo, com. pers.).
No resto de Galicia obsérvase todos os anos en escaso número en abrilxuño e setembro-novembro (migracións), sobre todo na fachada costeira.
Aparece en lagoas con ribeiras poboadas de helófitas e ripisilva, tramos
lentos de ríos e regatos e ocasionalmente en zonas litorais e encoros.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza aparentemente regular durante as migracións
na Xunqueira de Alba desde (polo menos) o ano 2000, sempre en escaso
número. As primeiras mencións corresponden a un adulto en agosto de
2000 (Novegil et al., 2003) e unha ave en maio de 2001 (Mucientes, 2004).
Tras a cita dun exemplar o 15/5/2007 (Sanmartín & Cabaleiro, 2007), o
mes de agosto de 2008 semellou ser bo para a especie na Xunqueira de
Alba, cun xuvenil o 29/7/2008 e o 1/8/2008, dous xuvenís o 2/8/2008 e
de novo un xuvenil o 14/8/2008 (Cabaleiro, 2008u; V. X. Cabaleiro, com.
pers.). No ano 2009 e 2010 non se detectaron exemplares na zona. Tamén se observou un adulto no río Gafos en Tomeza en setembro de 2005
(Cabaleiro & Couso, 2005b).
Xestión da especie.
Igual que para outras aves acuáticas, débese evitar a contaminación das
augas, e tamén calquera tipo de actividades lúdicas que poidan molestar
aos exemplares, como as realizadas con embarcacións de motor.
Mapa de distribución da garza vermella (Ardea purpurea) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
15
Cullereiro
vutarda, espátula
espátula común
Platalea leucorodia (Linnaeus, 1758)
Eurasian spoonbill
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidificante en zonas húmidas litorais e interiores dispersas por
Europa, Oriente Próximo e sur e centro de Asia ata Manchuria. Inverna
principalmente na cunca mediterránea, Mauritania e suroeste de Asia. Común localmente (Del Hoyo et al., 1992).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable. Como nidificante, localizado no
cuadrante suroeste, mentras que en migración atópase repartido por humidais de boa parte da Península. Inverna sobre todo nos litorais, a miúdo
en pequenos grupos. En Galicia é frecuente nas migracións e está localizada na invernada, sendo o principal punto de observación a enseada
do Grove.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Dentro da área de estudo, concretamente en Mollabao,
foron vistos dous exemplares alimentándose o 31/1/2009 (E. González &
G. Ferreiro, com. pers.). Existen observacións regulares en Lourido e na
enseada da Seca (Poio) (E. González, com. pers.; datos propios).
Xestión da especie.
Conservar zonas de intermareal, evitando a súa contaminación e molestias
por parte de mariscadores, paseantes e deportistas (especialmente nos
seus pousadoiros da marea alta).
Mapa de distribución do cullereiro (Platalea leucorodia) en Pontevedra no ano 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
16
Voitre
voitre leonado, abutre, butre
buitre leonado, buitre común
Gyps fulvus (Hablizl, 1783)
griffon vulture
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Estendido polos macizos montañosos da Península Ibérica, Balcáns, Asia Menor ata a India. Migrador, inverna no Sahel. Común localmente (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por boa parte da Península, especialmente na metade oriental. Presente en grandes cortados fluviais, riscos
calcáreos e cordais con grandes paredes e zonas con gandaría extensiva
próxima. Común nas serras prepirenaicas e nos contrafortes dos sistemas
Ibérico e Central. En Galicia é pouco común e con presenza regular só
nas serras do Xistral, Faladoira, Courel e do Eixe, entre os meses de abril
e setembro.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Na zona de estudo existe só unha mención: o 19/5/2010,
un grupo de 39-42 exemplares entra en voo ás 13:00 h (hora oficial) no
concello de Pontevedra por Lourizán, seguen polo val do río Tomeza cara
ao sur e despois de ascender por unha térmica entre os concellos de
Pontevedra e Vilaboa desaparecen cara ao suroeste ás 13:20 h (Urones
del Río et al., 2010).
Xestión da especie.
Especie divagante na zona, non se propoñen medidas específicas de
xestión.
Mapa de distribución do voitre (Gyps fulvus) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Femia capturada para anelamento, © X. Vázquez Pumariño
17
Tartaraña das xunqueiras
Circus aeruginosus (Linnaeus, 1758)
Distribución e hábitat. Abundancia.
aguilucho lagunero occidental, aguilucho lagunero
marsh harrier
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por zonas tépedas e mornas de Europa e noroeste de
África ata o centro de Asia. Parcialmente migratorio. Pouco común (Del
Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por zonas húmidas dos vales dos
grandes ríos peninsulares (Douro, Teixo, Guadalquivir, Ebro) e tamén no
litoral. Escasea na vertente cantábrica. En Galicia está distribuído de xeito
moi localizado na época de cría, con evidencias de reprodución no Parque
Natural de Corrubedo e no esteiro do río Miño. Durante a migración e
invernada, algo máis repartido sobre todo na franxa costeira. Escaso na
Terra Chá e raro na comarca da Limia. Caza invariablemente en contornos
abertos, sobre todo preto de humidais con vexetación palustre, aínda que
tamén se detecta na costa.
rapina arpella
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra existe un único rexistro, obtido o
16/9/2008 na Xunqueira de Alba: unha femia adulta cazando entre as
11:00 e as 12:30 h oficial que logo marcha ao sur (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
Aínda que tan só hai constancia dunha observación na área de estudo, é
conveniente garantir a conservación da Xunqueira de Alba como eventual
refuxio de exemplares en migración ou, incluso, de aves invernantes.
Mapa de distribución da tartaraña das xunqueiras (Circus aeruginosus) en Pontevedra
no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Xuvenil, © J. Sagardía Pradera.
18
Azor
azor común, ave das galiñas
azor común
Accipiter gentilis (Linnaeus, 1758)
Northern goshawk
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa e noroeste de África ata o Pacífico. Tamén en América do Norte. Residente. Pouco común (Del Hoyo
et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido polas zonas de media montaña con
abondosa cobertura arbórea de case toda a Península Ibérica, sobre todo
da metade norte (onde chega a criar ata o nivel do mar). En Galicia está
distribuído de modo continuo pola metade occidental e, de forma discontinua, pola oriental, con abundancias moi variables segundo as zonas. As
mellores poboacións atópanse nas Rías Baixas, Arco Ártabro e Terra Chá.
Nidifica en árbores altas, construíndo un niño voluminoso de garabullos.
Caza na espesura do bosque, aínda que durante a cría dos polos e logo
da súa emancipación frecuenta zonas de campos, contornos de pequenas aldeas, ermos e tamén o litoral.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra localizouse unicamente na zona da Xunqueira de Alba e tamén en Campolongo, onde pode nidificar, se ben é
máis probable que estes contornos sexan usados como lugar de caza
dalgunha parella residente en zonas arboradas próximas. Existen tamén
referencias na parroquia de Lérez, moi preto da zona de estudo (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
A poboación desta ave mantense relativamente estable, incluso en aumento localmente nos derradeiros anos, se ben segue a ser sensible a
molestias e a expolios ocasionais. É importante evitar a corta de árbores
durante a época de cría nos lugares onde nidifique a especie.
Mapa de distribución do azor (Accipiter gentilis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Macho, © C. D. Romay Cousido.
19
Gabián
gabián común, gavilán
gavilán común
Accipiter nisus (Linnaeus, 1758)
Eurasian sparrowhawk
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa, Macaronesia, noroeste de
África e Oriente Próximo ata o Xapón. Residente. Común localmente (Del
Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por zonas de abondosa cobertura
forestal de case toda a Península Ibérica, faltando dos vales dos grandes
ríos e zonas áridas. En Galicia é común e está distribuído por toda ela,
agás en certas áreas de alta montaña e na chaira limiá. Para criar elixe
exclusivamente zonas arboradas, tanto caducifolias como coníferas, e
incluso chega a observarse eucaliptais maduros. Caza na espesura do
bosque ou nas proximidades deste, especialmente se existen sebes e pequenas manchas de árbores e arbustos. É frecuente en parques e xardíns
en ambientes urbanos e áreas suburbanas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Pode nidificar na zona de Alba e Lérez, onde se localizou
en dúas cuadrículas UTM de 1x1 km. Tamén houbo un rexistro en Campolongo, e varios en Monteporreiro e na parroquia de Lérez (P. Sanmartín,
com. pers.; datos propios). Publicouse unha observación dunha femia tentando capturar un cirrio (Apus apus) en voo o día 17/5/2010 na Xunqueira
de Alba (Gómez & Cabaleiroº, 2010a). A zona sueste da área de estudo
(O Marco) é frecuentada pola especie nas súas expedicións de caza, con
exemplares seguramente procedentes do monte de San Cibrán en Tomeza, onde cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.). O día 1/5/2010 avistouse
no Marco un exemplar con anel de PVC e anela metálica que resultou ser
marcado no concello de Marín o 1/7/2009 por investigadores da universidade de Alcalá de Henares (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar as cortas de árbores durante a época de cría nos lugares onde nidifica a especie podería beneficiala considerablemente, xa que é sensible
a este tipo de molestias.
Mapa de distribución do gabián (Accipiter nisus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
20
Miñato
miñato común, mioto, buxato, buzaco, lamote
busardo ratonero, ratonero común
Buteo buteo (Linnaeus, 1758)
common buzzard
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa, Macaronesia, noroeste de África e Oriente Próximo ata o Xapón. Residente ou parcialmente migratorio.
Común (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península, faltando
de boa parte do litoral de Levante. En Galicia é común e está distribuído
por toda ela, sendo máis común na metade norte e litorais. Nidifica en
formacións arbóreas (caducifolias, coníferas, eucaliptais maduros). Para
cazar, adoita pousarse en árbores ou postes en zonas de cultivos ou bordos de bosques, e desde alí axexar ás súas presas, usualmente micromamíferos e réptiles.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Resulta relativamente común na periferia da cidade, observándose exemplares pairando sobre zonas despexadas en inverno e
primavera. Anotouse un índice de abundancia de 0,4 aves/km en maio
(época reprodutora) en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da
periferia de Pontevedra (Campolongo) (táboa 7).
Xestión da especie.
Igual que para o azor e o gabián, é importante evitar as cortas de árbores
durante a época de cría nos lugares onde nidifica a especie.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Densidade
IKA
(aves/10 ha) (aves/km)
Buteo buteo
2008
Maio
Mosaico rural (Campolongo)
-
0,4
Táboa 7. Abundancia do miñato (Buteo buteo) en Pontevedra no ano 2008.
Mapa de distribución do miñato (Buteo buteo) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
21
Aguia calzada
aguia caudal
aguililla calzada, águila calzada
Hieraaetus pennatus (Gmelin, 1788)
booted eagle
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no suroeste e leste Europa, noroeste de África e Oriente
Próximo ata o centro de Asia. Poboación illada en Sudáfrica. Migradora,
inverna na África subsahariana. Común localmente (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído na época de cría por boa parte da
media montaña da Península, especialmente se existen amplas masas arboradas. Usa como cazadeiros tanto zonas forestais como áreas abertas,
especialmente humidais. En Galicia é reprodutora na metade oriental, especialmente nos vales dos ríos Miño e Sil (Vázquez, 2003), con algunhas parellas no sueste galego (datos propios). Frecuente na migración outonal por
todo o territorio, con rexistros cada vez máis habituais en inverno no litoral.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie quizais regular na zona, con observacións durante a migración posnupcial e, nun caso, durante a prenupcial. Observouse un adulto de morfo claro nos arredores da estación de ferrocarril de Pontevedra o 3/10/1996 (Rodríguez, 1998), un exemplar sobre a
autoestrada preto de Pontevedra o 17/10/1999 (Luciarte et al., 2002) e,
máis recentemente, un exemplar o 23/9/2008 na Xunqueira de Alba, que
é acosado por dous corvos pequenos (Corvus corone) e marcha cara ao
sueste (Cabaleiro, 2008a) e outro individuo de morfo claro o 4/5/2009 sobrevoando a cidade de Pontevedra (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar as molestias ás aves que cazan ou repousan na época de migración.
Mapa de distribución da aguia calzada (Hieraaetus pennatus) en Pontevedra no ano
2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Femia ou xuvenil, © X. Vázquez Pumariño.
22
Lagarteiro
lagarteiro común, lagarteiro peneireiro, peneireiro, peneiriña, tecelán, ataíño
cernícalo vulgar
Falco tinnunculus (Linnaeus, 1758)
common kestrel
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa e norte de África ata Corea e
Nepal. Tamén na Macaronesia e na África subsahariana. Residente ou
parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En
Galicia é pouco común e está distribuído por boa parte do país, se ben
falta naqueles lugares con gran cobertura forestal. As mellores poboacións
localízanse no val do Miño. En aparente regresión poboacional, quizais
polo incremento da cobertura vexetal paralela ao progresivo abandono do
rural e aos monocultivos forestais. Cría en zonas acantiladas da costa e
do interior; tamén nalgunhas canteiras a ceo aberto e rara vez en edificios
elevados das cidades. Busca alimento en campos abertos e ermos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ocasional na zona, cunha cita na primavera de 2008 na
Ponte do Couto (datos propios) e unha única observación na Xunqueira de
Alba (macho o 28/12/2008, V. X. Cabaleiro & B. Couso, com. pers.), sendo
quizais exemplares procedentes de áreas próximas.
Xestión da especie.
Para conservar as poboacións desta rapina é necesario fomentar a agricultura e a gandaría tradicional na periferia da cidade de Pontevedra.
Mapa de distribución do lagarteiro (Falco tinnunculus) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Xuvenil, © J. Sagardía Pradera.
23
Falcón da raíña
falcón de Eleonora
halcón de Eleonora, halcón de Eleonor
Falco eleonorae (Géné, 1839)
Eleonora’s falcon
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por determinadas illas do Mediterráneo, desde as Baleares ata Grecia, e tamén nas Canarias e puntos da costa marroquí próxima.
Migratoria, inverna en Madagascar. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, sendo os puntos de
reprodución máis próximos algúns illotes e puntos do litoral das Baleares
e do nordeste de Canarias. Aparece: en primavera e verán por diversas
zonas da Península Ibérica, incluso en grupos, onde se alimentan antes
de comezar a súa (tardía) reprodución nas Baleares e Canarias. En Galicia
é moi rara.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra: un exemplar de morfo
escuro en voo ao norte sobre río Lérez, entre a ponte dos Tirantes e a illa
das Esculturas, o 20/9/2010 (Cabaleiro, 2010a).
Xestión da especie.
Efectuar un seguimento anual entre agosto e outubro para comprobar se é
regular a presenza da especie no contorno de Pontevedra.
Mapa de distribución do falcón da raíña (Falco eleonorae) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Non reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
24
Falcón pequeno
alcotán europeo
Falco subbuteo (Linnaeus, 1758)
hobby
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por boa parte de Europa e oeste de Asia, pasa o inverno na África subsahariana. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por boa parte da Península (de
modo continuo pola metade norte) e Baleares. En Galicia é pouco común
e está distribuído irregularmente por case toda ela. Semella máis frecuente
nas Rías Baixas e na Terra Chá. Nidifica en niños vellos de córvidos, sobre
todo do corvo pequeno (Corvus corone), efectuando a súas incursións de
caza na procura de pequenas aves en zonas abertas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Regular no contorno da Xunqueira de Alba, desde finais
de abril ata finais de setembro (derradeira cita do ano o 25/9/2008; Riveiro & Cabaleiro, 2008a). Existe unha cita en xullo de 2007 en Mourente
(Cabaleiro, 2007b), e tamén unha referencia de cría nos anos 90 en Verducido, colindando coa parroquia de Lérez (P. Sanmartín, com. pers.). Ata
mediados dos 90 foi común a observación deste falcón cazando nos ceos
da cidade de Pontevedra; no mes de agosto aparecía unha parella cos
xuvenís dese ano á tardiña para cazar insectos, procedentes probablemente do monte de San Cibrán ou dalgún monte da parroquia de Lérez.
Desde entón vese con pouca frecuencia, con algún exemplar durante as
migracións. Pódese asegurar que diminuíu bastante (V. X. Cabaleiro, com.
pers.).
Xestión da especie.
Efectuar un seguimento das posibles zonas de reprodución da especie
na área de estudo e contorno inmediato e garantir a tranquilidade da nidificación.
Mapa de distribución do falcón pequeno (Falco subbuteo) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© M. González –Vélez Iglesias.
25
Falcón peregrino
falcón, falcón pelegrín, peregrino
halcón peregrino, halcón común
Falco peregrinus (Tunstall, 1771)
peregrine falcon, peregrine
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case todo o planeta (cosmopolita), se ben falta
de zonas de América central e do sur e do centro de Asia. Residente ou
parcialmente migratorio. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares.
En Galicia é común e está distribuído irregularmente por case toda ela.
Nidifica en cantís litorais e interiores e nalgunhas canteiras a ceo aberto
con paredes provistas de ocos e repisas, sempre en lugares sen molestias
humanas. Ocasionalmente, cría en grandes edificios en vilas e cidades e
tamén en viadutos e grandes noiros de vías de comunicación.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Nos derradeiros anos os ceos de Pontevedra son empregados, fóra da época de cría, por polo menos dous exemplares da
especie, que predan, entre otras aves, sobre estorniños (Sturnus spp.)
(datos propios). No ano 2008 obtivéronse evidencias de reprodución (cría
probable) dunha parella nunha construción da zona, da que se omite a
localización no mapa por motivos de confidencialidade. Desde 2008 ata a
actualidade un exemplar é visto regularmente na Xunqueira de Alba (V. X.
Cabaleiro & P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
É fundamental evitar as molestias ás aves reprodutoras, extremadamente
sensibles á presenza humana, incluídos naturalistas e fotógrafos. Non se
debe divulgar a localización dos niños, para evitar eventuais expolios por
parte de furtivos (aínda frecuentes).
Mapa de distribución do falcón peregrino (Falco peregrinus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
26
Rascón
rascón de auga, furamatos
rascón europeo
Rallus aquaticus (Linnaeus, 1758)
water rail
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia ata o Pacífico, e tamén no extremo norte de África. Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del
Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Ligado a humidais de zonas baixas e chairas, e tamén ao litoral, preséntase disperso pola Península e Baleares. En
Galicia cría no litoral atlántico e en determinadas lagoas, encoros e barreiras do interior (Terra Chá, Sobrado, Valdeorras, A Limia). A poboación foi
estimada nos 80 en algo máis de 1000 parellas, non existindo cambios
substanciais desde aquela, agás diminucións a pequena escala (Pombo,
2003).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza de varias aves na Xunqueira de Alba, onde en
xullo de 2000 se observou un xuvenil do ano (cría confirmada) e se estimaron os efectivos de toda a zona en 5-6 parellas (Piñeiro, 2003d), cifra
que probablemente se manteña a día de hoxe (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Como actuacións propostas para conservar esta ave, está a de evitar a
destrución de xunqueiras, espadainais e canaveiras en calquera punto do
litoral (mesmo as áreas pequenas) e, paralelamente, eliminar os focos de
contaminación das augas dos humidais.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Rallus
aquaticus
2010 Maio
Canaval
2
0,0
1,8
Táboa 8. Abundancia do rascón (Rallus aquaticus) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do rascón (Rallus aquaticus) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
27
Galiñola
galiña de río, pita de río, galiña de auga
gallineta común , polla de agua
Gallinula chloropus (Linnaeus, 1758)
common moorhen
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cosmopolita, habita todos os continentes agás Oceanía. Áchase
por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e África (agás no Sáhara).
Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Ben repartida pola Península e Baleares, falta
apenas de áreas de montaña, comarcas moi forestadas e zonas moi áridas. En Galicia nidifica principalmente en humidais costeiros e en diversos
puntos dos vales do Tambre, Ulla, Miño, Limia, Sil e Támega. Elixe para
criar masas de vexetación helofítica (sobre todo espadainas), ás veces de
pequeno tamaño.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Cría só na Xunqueira de Alba, recompilándose os seguintes datos: no ano 2007, varios adultos, observándose unha parella
cun polo o día 4/5/2007 e unha parella cun polo e outra con catro o día
15/5/2007, todas elas na lagoa de Alba (P. Sanmartín, com. pers.). Na
tempada de cría de 2008 probablemente dúas parellas na mesma zona
(houbo un avistamento dun polo pequeno en xuño). Rexistrada tamén en
2010, con confirmación de cría de dúas parellas (máis outra posible) na
lagoa de Alba e varias observacións na zona da Xunqueira de Alba, entre
elas un xuvenil en agosto no sector central deste humidal (P. Sanmartín,
com. pers.; datos propios). Os grupos familiares permanecen na zona ata
ben entrado o outono (cita de dous adultos e a cría dese ano en outubro
de 2007 en Alba; datos propios).
Moi preto da zona de estudo, nas balsas e xunqueira de Praceres (a carón
da fábrica de celulosas), tense observado algunha parella criando hai anos
(P. Sanmartín, com. pers.).
Engadir unha cita antiga na Xunqueira de Alba, de sete exemplares o
22/8/1987 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Igual que para o rascón, é importante conservar a vexetación helofítica
destas pequenas zonas húmidas e evitar a súa contaminación. Esta especie é aínda considerada cinexética, sendo desexable a moratoria permanente da súa caza.
Especie
Ano
Mes
Gallinula
chloropus
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
8
0,5
0,5
Mapa de distribución da galiñola (Gallinula chloropus) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Táboa 9. Abundancia da galiñola (Gallinula chloropus) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
28
Píllara real
píldora, pilla, arieiro
chorlitejo grande
Charadrius hiaticula (Linnaeus, 1758)
great ringed plover
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Habita as zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, desde
Baffin e Groenlandia ata Taymir polo leste, e desde Svalbard ata Bretaña e
Polonia polo sur. Migratoria, inverna sobre todo no litoral europeo e africano. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península Ibérica, onde resulta
común entre agosto e maio sobre todo en certos treitos do litoral e grandes humidais interiores. En Galicia inverna na costa, coas mellores concentracións na ría de Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza ocasional de exemplares no intermareal de
Mollabao, cun rexistro recente de sete píllaras reais dentro da zona de
estudo o 9/12/2010 (E. González, com. pers.). Resulta algo máis frecuente fronte á praia de Lourido e na veciña enseada de Lourido, onde se
anotaron 18 individuos o 22/12/2009 e ata 23 exemplares durante a migración primaveral do 2010 (E. González, com. pers.). Observado tamén
na enseada da Seca (Poio) (E. González, com. pers.; P. Sanmartín, com.
pers.; datos propios). Rexistrado na primavera de 2008 no río Lérez, nas
proximidades da illa das Esculturas (datos propios). O primeiro rexistro
para a cidade data de comezos dos anos 90 e refírese a un exemplar
en primavera (marzo ou abril) no esteiro do río Rons (P. Sanmartín & V. X.
Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir negativamente nesta e noutras limícolas, polo menos puntualmente.
Mapa de distribución da píllara real (Charadrius hiaticula) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Xuvenil, © C. D. Romay Cousido.
29
Píldora cincenta
píllara cincenta
chorlito gris
Pluvialis squatarola (Linnaeus, 1758)
grey plover, black-bellied plover
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría na tundra, desde o extremo nordeste de Europa ata o estreito de Bering, e tamén no norte de Norteamérica. Migradora, inverna nas
costas do oeste e sur de Europa, África, sur de Asia, Oceanía e tamén no
litoral de América do Sur. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Estendida nas migracións e en inverno polo
litoral, sendo máis rara no interior. En Galicia os seus principais cuarteis de
invernada están nas rías de Ortigueira e Arousa, con varios miles de aves.
Área de estudo. No intermareal de Mollabao, dentro da área de estudo, rexístranse individuos de forma ocasional (por exemplo, sete píldoras
cincentas o 9/12/2010), exemplares que se desplazan para se alimentar
desde o areal fronte á praia de Lourido. Neste punto hai presenza habitual
tanto no inverno (ata 221 exemplares no ano 2010) como nas pasaxes
migratorias, especialmente na primaveral (arredor de 200 aves en marzo
de 2009) (E. González, com. pers.).
0 0,5km
norte
Mapa de distribución da píldora cincenta (Pluvialis squatarola) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© P. Gutiérrez Varga
30
Píldora dourada
píldora dourada europea, píldora dourada común,
píllara dourada, píllara dourada grande, mazarico
chorlito dorado europeo
Pluvialis apricaria (Linnaeus, 1758)
European golden plover
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en zonas abertas do terzo norte de Europa e extremo norte
de Asia. Tamén en Groenlandia e Islandia. Inverna en zonas máis tépedas
destes continentes. Migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península en inverno e durante as migracións, especialmente en zonas chairas (cultivadas ou
non) e nos litorais. En Galicia é común localmente entre outubro e febreiro,
con números variables segundo as condicións meteorolóxicas no centro
de Europa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie irregular na zona en inverno. Na área de estudo soamente hai tres rexistros, que corresponden á zona do intermareal
de Mollabao, preto da ponte da AP-9 sobre o río Lérez. O primeiro, de
tres individuos, foi obtido o día 9/11/2007. Posteriormente, o 22/1/2008
observouse neste punto un exemplar e o 9/12/2010 rexistráronse dúas
píldoras douradas. Ademais, foi mencionado en pasaxe na Xunqueira de
Alba (Cabaleiro, 2010b).
Fóra da área de estudo, no areal fronte a Lourido, hai unha cita dunha ave
o 14/1/2010, e na enseada da Seca (Poio) detectáronse tres exemplares
o 9/12/2010, coincidindo cunha vaga de frío (E. González, com. pers.).
Xestión da especie.
Especie protexida, débese evitar a súa caza, especialmente cando vai
acompañada de avefrías (especie cazable) nas vagas de frío.
Mapa de distribución da píldora dourada (Pluvialis apricaria) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Inmaturo, © X. Vázquez Pumariño.
31
Avefría
conícora, choromica, galo da braña, galo monteiro
avefría europea
Vanellus vanellus (Linnaeus, 1758)
Northern lapwing
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en boa parte de Europa (agás na maior parte das ribeiras do
Mediterráneo) e centro e norte de Asia. Inverna no oeste e sur de Europa,
noroeste de África, Oriente Próximo e sur de Asia. Parcialmente migratoria,
común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en Galicia (como reprodutora). Cría
puntualmente en zonas chairas e húmidas do interior e tamén en grandes
humidais do litoral. Como invernante, está repartida por case todo o territorio peninsular, en números variables segundo os anos (máis numerosa
con vagas de frío en Europa central). En Galicia, cría na Terra Chá (actualmente rara alí) e na comarca da Limia. Como invernante, ben repartido por
zonas chairas e litoral, se ben con números irregulares.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie ocasional na área de estudo. Observáronse seis
exemplares no intermareal de Mollabao, con outros dous na veciña enseada da Seca (Poio) o día 9/12/2010, coincidindo cunha vaga de frío (E.
González, com. pers.). Mencionado en invernada na Xunqueira de Alba
(Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Especie (aínda) cinexética, sería interesante evitar a súa captura durante
as vagas de frío. Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional sería outra
medida positiva para esta limícola.
Mapa de distribución da avefría (Vanellus vanellus) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Adulto nupcial, © A. Fontoira García.
32
Pilro común
pilro curlibico, bilurico, mazarico
correlimos común
Calidris alpina (Linnaeus, 1758)
dunlin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría nas zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, ao norte
do paralelo 60º N, e, en Europa, tamén en zonas arredor do Báltico e nas
illas Británicas. Migratoria, inverna sobre todo no litoral europeo e africano.
Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, sendo común fóra da
época de cría en zonas de marismas litorais e grandes humidais interiores. En Galicia inverna na costa, coas mellores concentracións nas rías de
Arousa e Ortigueira.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ocasional na zona. No intermareal de Mollabao, preto da
ponte da autoestrada AP-9 sobre o río Lérez, hai un rexistro moi recente
de dous individuos o día 20/12/2010, con seguridade exemplares desprazados desde a enseada de Lourido (nesa data había 50 exemplares no
lugar), onde a especie é habitual. Neste mesmo punto houbo unha mención en migración no ano 2008. No grande areal de Lourido (moi próximo á área de estudo) contáronse 116 exemplares en decembro do 2008
(invernada), e 102 en marzo dese mismo ano (migración). No intermareal
da enseada da Seca (Poio) os números de pilro común adoitan ser máis
discretos que en Lourido (E. González, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir negativamente nesta e noutras limícolas, polo menos puntualmente.
Mapa de distribución do pilro común (Calidris alpina) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
33
Becacina común
becacina cabra, cabra do aire, gacha
agachadiza común
Gallinago gallinago (Linnaeus, 1758)
common snipe
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuída por case toda Eurasia (agás nas áreas máis cálidas) ata
o Himalaia. En xeral, migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (como reprodutora).
Perviven pequenos núcleos reprodutores dispersos polo cuadrante noroeste, desde Ávila e (quizais) a serra da Estrela ao norte ata a serra do
Xistral. O principal núcleo segue estando en Senabria e nas montañas
limítrofes entre Ourense e Portugal. Poboación total de apenas unhas poucas ducias de parellas. Común en inverno en toda a Península e Baleares,
especialmente na zona litoral e grandes humidais interiores. En Galicia,
aparte da poboación reprodutora, destacan os efectivos invernantes na
fachada atlántica, ás veces numerosos en varias zonas das Rías Baixas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza regular de exemplares illados ou pequenos
grupos na Xunqueira de Alba (X. Piñeiro, com. pers.; P. Sanmartín, com.
pers.), estimándose os efectivos invernantes en seis ou sete exemplares
(Cabaleiro, 2010b). Observación dun exemplar o 10/9/2008 e de dous
individuos o 23/12/2008 nesta localidade (Cabaleiro, 2008e), contándose
ata tres exemplares entre o 27 e o 31/1/2009 (Cabaleiro, 2009c). A destacar, ata sete exemplares foron capturados para anelamento na Xunqueira
de Alba entre o 18/11/2009 e o 17/12/2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Segundo un cazador, no ano 2006 e anteriores xuntábase un grupo de
becacinas a durmir nunha zona concreta da Xunqueira de Alba, e que hai
anos cazaron un exemplar cunha anela dun país do leste, probablemente
Rusia (P. Sanmartín, com. pers.). Cando se traballaba a Xunqueira de Alba
e había gando (ata os anos 80) chegábanse a cazar ata 30-40 becacinas
por día (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Especie cinexética, que pode sufrir cuantiosas baixas ao rematar a temporada de caza. Sería desexable unha moratoria na captura destas aves, que
poida beneficiar tamén á máis escasa becacina pequena (Lymnocryptes
minimus).
Mapa de distribución da becacina común (Gallinago gallinago) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© P. Gutiérrez Varga
34
Becacina pequena
becacina xorda
agachadiza chica
Lymnocryptes minimus (Brünnich, 1764)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no nordeste de Europa e norte de Asia, desde Suecia ata o
río Lena. Migratoria, inverna en humidais da Europa occidental e suroeste
de Asia. Pouco común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, onde é invernante escasa sobre todo na metade norte do país. En Galicia está presente en
escaso número entre novembro e marzo, visitando principalmente zonas
de xunqueiras rasas e extensas e marismas litorais.
Área de estudo. Presenza regular desde hai (polo menos) 15 anos na
Xunqueira de Alba, catalogada como un dos mellores lugares de Galicia
para detectala (X. Piñeiro, com. pers.). Coñécense arredor de 12 mencións, case sempre de exemplares solitarios ou dúos, ás veces acompañadas de Gallinago gallinago. Con todo, nos últimos tres anos só se
detectou un exemplar: ave capturada para anelamento o 18/11/2009 na
Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Foi mencionada en Penas
et al. (1991) nun punto ao noroeste da cidade de Pontevedra, probablemente a Xunqueira de Alba.
Jack snipe
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
A caza ocasional desta ave pode ser un factor crítico para a pervivencia
da exigua poboación invernante galega. O seu parecido coa cinexética
becacina común (Gallinago gallinago) e a facilidade para disparala (voo
parabólico, predecible) son as causas de que case todos os anos se cobre
algún exemplar de becacina pequena na nosa terra. Sería desexable unha
moratoria na caza da becacina común, polo menos nas zonas de xunqueiras e marismas onde se ten citado Lymnocryptes minimus.
Mapa de distribución da becacina pequena (Lymnocryptes minimus) en Pontevedra
no ano 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Inmaturo en inverno, © X. Vázquez Pumariño.
35
Mazarico rabinegro
agulla rabinegra
aguja colinegra
Limosa limosa (Linnaeus, 1758)
black-tailed godwit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Repartida en zonas temperadas e subárticas de Europa (ao norte
ata Islandia) e norte de Asia. Migratoria, inverna sobre todo no oeste e sur
de Europa, norte de África e sur de Asia. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España (poboación reprodutora). Cría de modo esporádico na Península Ibérica, sobre todo en humidais
do interior. Frecuente como invernante, sobre todo no litoral, e repartida
nas migracións. En Galicia criou en 1981 na Limia (Villarino et al., 2002),
sendo común como non reprodutora nos humidais costeiros, especialmente nas Rías Baixas, con preto dun milleiro de aves invernantes na ría
de Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Na zona de estudo existe só unha mención: o 2/9/2009,
un exemplar foi observado nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río
Lérez (González, 2009a)
Xestión da especie.
Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir negativamente nesta e noutras limícolas.
Mapa de distribución do mazarico rabinegro (Limosa limosa) en Pontevedra no ano
2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
36
Mazarico chiador
mazarico galego, zarapico
zarapito trinador
Numenius phaeopus (Linnaeus, 1758)
whimbrel
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Habita as zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, ao norte
do paralelo 60º N, e, en Europa, tamén cría nos países bálticos (Estonia,
Letonia) e montes Urais. inverna sobre todo no litoral europeo e africano.
Migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, onde é frecuente en
inverno (sobre todo en Andalucía) e moi común na pasaxe primaveral (cando se pode atopar incluso polo interior). O paso outonal discorre case
exclusivamente pola costa. En Galicia vese en ambas pasaxes (especialmente a finais de abril) e invernan varias ducias de aves, principalmente
na ría de Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no intermareal
entre Lourido e Mollabao, nomeadamente na pasaxe primaveral (abrilmaio, cun máximo de oito aves o dia 24/4/2009) e na pasaxe outonal
(agosto-setembro, cun “pico” de 11 mazaricos chiadores o 20/9/2010).
A destacar, a zona máis frecuentada polo mazarico chiador na zona de
estudo é a xunqueira da Puntada; as aves que visitan esta zona son as
mesma que se observan na pequena enseada de Lourido (E. González,
com. pers.). Presenza excepcional na invernada: coñecese unha cita dun
exemplar os días 13 e 14/12/2010 (P. Sanmartín & C. Casalderrey, com.
pers.) e de tres o 20/12/2010 (E. González, com. pers.).
Habitual na pasaxe prenupcial tanto na parte norte da Xunqueira de Alba
como (xa fóra da área de estudo) nos campos á beira do río Gafos en
Tomeza (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Os rexistros máis recentes nestas
dúas zonas son de 2009: 13 exemplares (nun bando) que entran a descansar na Xunqueira o 29/4/2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.) e catro
aves en campos a carón do río Gafos en Tomeza (Asociación Vaipolorío,
com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir negativamente na conservación das aves acuáticas.
2008 a 2010.
Mapa de distribución do mazarico chiador (Numenius phaeopus) en Pontevedra nos anos
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
37
Mazarico real
mazarico curlí, mazarico, zarapico, corlobico
zarapito real
Numenius arquata (Linnaeus, 1758)
Eurasian curlew
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en zonas tépedas e frescas de case toda Eurasia, invernando
sobre todo nos litorais. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al.,
1996).
Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (poboación reprodutora). Existe un único núcleo reprodutor estable na Península Ibérica: 1-3
parellas que se veñen reproducindo desde hai varios anos na comarca
da Terra Chá luguesa, moi ameazadas actualmente polo regadío proxectado para ese contorno. Común como invernante, sobre todo na costa
cántabro-atlántica. En Galicia, as mellores concentracións rexístranse nas
rías de Ortigueira (pasaxe, en xullo-setembro) e Arousa (presenza notable
entre xullo e marzo).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza fóra da época de cría en 2007 e 2008 no
intermareal entre Lourido e Mollabao, en número moi reducido (probablemente divagantes).
Xestión da especie.
Igual que para outras limícolas, é importante evitar a contaminación das
augas.
Mapa de distribución do mazarico real (Numenius arquata) en Pontevedra nos anos
2007 e 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
Exemplar capturado para anelamento, © E. Martínez Sabarís (Grupo de Anelamente Anduriña).
38
Bilurico claro
bilurico pativerde
archibebe claro
Tringa nebularia (Gunnerus, 1767)
greenshank
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica ao norte do paralelo 55ºN, desde Escocia e Noruega a
través de Siberia ata o Pacífico. Inverna no oeste e sur de Europa, oeste,
norte e leste de África e sur de Asia. Migradora, común localmente (Del
Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Frecuente nas migracións e na invernada en
zonas de intermareal por todo o litoral ibérico. Menos común no interior.
En Galicia é frecuente xa desde o mes de agosto, permanecendo ata maio
e incluso xuño. Invernante pouco numeroso pero estendido (Penas et al.,
2004).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza quizais regular durante a migración na área de
estudo, concretamente no intermareal de Mollabao: obtivéronse tres citas
en 2007 (nos meses de agosto, setembro e novembro) e un rexistro moi
recente en setembro de 2010, sendo aves quizais en movemento desde
a veciña enseada de Lourido (E. González, com. pers.). Existen mencións
regulares neste último lugar e, sobre todo, no intermareal de Campelo
e Combarro (Poio), onde se teñen visto ata 42 aves (E. González, com.
pers.)
Xestión da especie.
Evitar a contaminación de zonas de intermareal, e tamén respectar a tranquilidade dos repousadoiros de marea alta desta e doutras limícolas.
Mapa de distribución do bilurico claro (Tringa nebularia) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© J. A. García Pérez.
39
Bilurico alinegro
andarríos grande
Tringa ochropus (Linnaeus, 1758)
green sandpiper
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría nunha ampla franxa que abrangue zonas tépedas e frescas
de Europa e Asia, invernando no sur destes continentes e en África. Migradora, común localmente (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído fóra da época de cría por boa parte da Península, especialmente en humidais e ríos interiores. En migración,
tamén en marismas litorais con xunqueira ou herba salgada. En Galicia é
frecuente entre xullo e novembro en humidais da Terra Chá e da Limia,
con rexistros numerosos tamén na franxa litoral. Invernante pouco común.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie moi rara, observouse un exemplar na Xunqueira
de Alba o 14/9/2008 (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
Evitar a toda costa a contaminación das augas continentais.
Mapa de distribución do bilurico alinegro (Tringa ochropus) en Pontevedra no ano
2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© M. Nercellas Méndez.
40
Bilurico das rochas
bilurico bailón, mazarico, bildurico
andarríos chico
Actitis hypoleucos (Linnaeus, 1758)
common sandpiper
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Repartido por case toda Eurasia ata o Himalaia e o Pacífico. Migratorio, en xeral. Común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Atópanse núcleos reprodutores dispersos por
toda a Península, especialmente na metade norte e La Mancha. En Galicia
cría só no val do Miño e quizais na Limia, sendo común como non reprodutor en case todo o litoral e ribeiras de encoros e grandes ríos do noso
país. Os mellores números anótanse nas rías de Ortigueira, Pontevedra e,
sobre todo, Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría nas
marxes do ríos Lérez e Gafos e en zonas litorais próximas (V. X. Cabaleiro,
com. pers.; E. González, com. pers.; datos propios). Tras a pasaxe prenupcial, que dura ata comezos de xuño, comézanse a ver os primeiros exemplares en dispersión a finais de xullo, citándose pouco despois os primeiros
grupos (catro exemplares na ponte da Barca o día 3/8/2010; P. Sanmartín,
com. pers.). A zona comprendida entre Mollabao e a enseada de Lourido
acolle densidades importantes, principalmente na marxe norte da costa,
tanto na invernada (destacando 20 biluricos das rochas o 14/1/2010), como
na pasaxe primaveral (marzo-abril, con 25 exemplares en abril de 2009).
Con todo, os máximos anuais detéctanse principalmente na pasaxe outonal
(outubro-novembro) onde se viron ata 49 aves no ano 2008 e 34 no 2009,
ambas as dúas cifras en novembro (E. González, com. pers.). En inverno é
tamén habitual na zona de estudo, contándose oito no paseo desde a ponte
dos Tirantes ata a ponte do ferrocarril en Monteporreiro (P. Sanmartín & C.
Casalderrey, com. pers.).
Houbo un total de 19 capturas e nove recapturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008, entre elas a dun exemplar
marcado no mesmo lugar en agosto de 2006 (Cabaleiro, 2008a). O número
máximo diario de anelamento produciuse o 13/9/1990 con 13 exemplares
anelados na Xunqueira de Alba, cifra seguida moi de preto polas 12 aves
capturadas o 6/9/2006 no mesmo lugar (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a contaminación de ríos e ribeiras, onde esta ave se alimenta.
Mapa de distribución do bilurico das rochas (Actitis hypoleucos) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Adulto en plumaxe invernal, © X. Vázquez Pumariño.
41
Gaivota cabecinegra
gaviota cabecinegra
Larus melanocephalus (Temminck, 1820)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría sobre todo nas beiras do mar Negro (Ucrania), se ben ao
longo do século XX foi establecendo pequenas colonias ao longo do litoral
mediterráneo e nalgúns humidais de Europa central e oriental. Migradora,
inverna no Mediterráneo e litoral do oeste de Europa e noroeste de África,
sendo común nalgúns puntos (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído fóra da época de cría polo litoral
da Península Ibérica, especialmente no Mediterráneo, aínda que inverna
en número crecente na costa atlántica. Tamén está presente en escaso
número nalgúns humidais da Mancha. Cría esporádica na metade oriental
ibérica. En Galicia é frecuente entre xullo e abril en intermareais das Rías
Baixas e no Golfo Ártabro.
Mediterranean gull
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie ocasional na cidade de Pontevedra, observáronse dous exemplares (adulto e primeiro inverno) na Xunqueira de Alba
o 1/8/2008 (Cabaleiro, 2008a). Non se descarta a presenza regular de
exemplares nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río Lérez, se ben
ata 2010 os rexistros máis próximos situábanse en Lourido e na enseada
da Seca, en Poio (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). Neste último
lugar, contáronse ata 66 gaivotas cabecinegras o 4/8/2010 (E. González,
com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar a contaminación das augas mariñas.
Mapa de distribución da gaivota cabecinegra (Larus melanocephalus) en Pontevedra
no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
Adulto en plumaxe invernal, © X. Vázquez Pumariño.
42
Gaivota chorona
gaivota chorona común, gaivotiña, chorleta, tripeira
gaviota reidora
Larus ridibundus (Linnaeus, 1766)
black-headed gull
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuída por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e noreste de América do Norte. Residente ou parcialmente migratoria. Moi común
(Del Hoyo et al., 1996). A especie é nomeada a miúdo Croicocephalus
ridibundus (Van Duivendijk, 2010).
Península Ibérica. Galicia. Localízanse colonias de cría desta ave nalgúns humidais da cunca dos ríos Douro, Ebro, Teixo, Guadiana e Guadalquivir, ademais de salinas mediterráneas (Gata, Santa Pola). Moi común
e estendida en inverno. En Galicia criou en Baldaio (anos 70) e en Noia
(2001), sen descartar algunha nidificación ocasional noutro punto. Fóra da
época de cría está moi repartida por toda a franxa litoral, escaseando no
interior. Anótanse as mellores concentracións nas rías da Coruña, Pontevedra, Vigo e Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no treito final do río
Lérez e no litoral próximo, con varios centos de aves cada inverno. Máximo conteo de case 1000 exemplares no treito final do río Lérez e no litoral
próximo, anotado durante o censo de láridos invernantes coordinado por
SEO/BirdLife e realizado por SEO/Pontevedra na zona (E. González & G.
Ferreiro, com. pers.). Río arriba, obtívose un máximo de 70 exemplares
só na illa das Esculturas o 20/2/2009; Casalderrey Cánovas & Sanmartín
Santiago, 2009c.
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta especie.
Especie
Ano
Mes
Larus
2010 Maio-xuño
ridibundus
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Áreas degradadas
3
1,4
1,2
Táboa 10. Abundancia da gaivota chorona (Larus ridibundus) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución da gaivota chorona (Larus ridibundus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
43
Gaivota escura
gaivota, gavota
gaviota sombría
Larus fuscus (Linnaeus, 1758)
lesser black-backed gull
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en zonas subárticas de Europa e Asia e tamén en varios
puntos da fachada litoral europea ata Canarias. Residente ou parcialmente
migratoria. Moi común (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. As principais colonias de cría desta gaivota
ubícanse nas illas Sisargas e no Parque Nacional das Illas Atlánticas de
Galicia, con episodios de nidificación no Delta do Ebro, Euskadi, Asturias,
Mariña luguesa e Berlengas. Poucos centos de parellas en total. Moi común e estendida nas migracións e no inverno, especialmente no cuadrante suroeste. En Galicia, ademais do dito das colonias de cría, pódense ver
exemplares non reprodutores todo o ano na práctica totalidade do litoral,
aumentando o seu número nos meses de outubro e novembro coa migración outonal e en marzo e abril coa primaveral. En inverno, presentan as
mellores concentracións as rías da Coruña, Pontevedra e Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no treito final do río
Lérez e no litoral próximo, con varias ducias de aves cada inverno. Un
censo no inverno do 2009 (coordinado por SEO/BirdLife e realizado en
Pontevedra por SEO/Pontevedra) totalizou 80 exemplares desta especie
dentro da zona de estudo (E. González & G. Ferreiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta especie.
Mapa de distribución da gaivota escura (Larus fuscus) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
“© X. Vázquez Pumariño.
44
Gaivota patiamarela
gaivota, gavota
gaviota patiamarilla
Larus michahellis (Naumann, 1840)
yellow-legged gull
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído polas costas mediterráneas, oeste de Europa ata a
Bretaña, noroeste de África e Macaronesia. Residente. Moi común (Del
Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por todo o litoral da Península e Baleares. En Galicia é común e está distribuído por toda a franxa costeira. Nidifica en
cantís litorais, illotes rochosos e, en número crecente, nos tellados de grandes
cidades e vilas litorais (A Coruña, Noia, Pontevedra, Vigo). As principais colonias mundiais da especie ubícanse nos arquipélagos de Cíes, Ons e Sisargas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Durante a tempada de cría de 2008 prospectouse a zona
centro do casco urbano de Pontevedra na procura de niños de gaivota patiamarela, empregando como atalaia de observación un edificio de grande
altura, cos seguintes resultados:
-
-
O 20 de maio anotouse un total de 37 niños seguros (adultos chocando; non se observaron
polos naquela data), sete probables e un en construción. Estimouse que a cifra real de parellas de gaivota patiamarela (moitas parellas estarían localizadas en zonas non visibles desde
a atalaia) podería rondar as 60 no casco urbano pontevedrés. Todos os niños observados
localizábanse en tellados (91,1%) ou en terrazas da parte superior dos edificios (8,9%). Dos
niños en tellados, o 58,5% situábase a carón de chemineas, e o 29,3% descubertos no
medio do tellado. A orientación predominante (51,1%) dos niños foi de compoñente E (NE,
E, SE). Valorando a antigüidade do tellado onde se emprazaba a plataforma de cría nunha
escala subxectiva (de moi novo a moi vello), as gaivotas semellaron elexir maioritariamente
tellados algo vellos ou vellos (71,1%), a miúdo con algo de vexetación (fentos, gramíneas)
na que camuflar o seu niño (no 25,0% dos casos).
Con data 30 de xuño, volveuse inspeccionar a zona, atopándose 32 niños, dos cales 28
presentaban xa crías (que a miúdo se dispersaban polas proximidades) e outros catro tiñan
aparentemente ovos (adulto chocando). Contabilizáronse 47 polos diferentes. A produtividade (media) foi de 1,7±0,1 polos por niño controlado (rango: 1-3 polos). Asumindo un
global de 60 parellas para Pontevedra, con esa produtividade o total de polos nacidos na
cidade en 2008 superaría o cento. Nesa data as crías atopábase ben crecidas, cun 53,2%
que tiñan, polo menos, a metade de talla que un adulto, e o 4,3% incluso xa igualaban aos
seus proxenitores.
Como dato de interese, o día 1/7/2009 máis dun cento de exemplares sobrevoaban o río
Lérez en Monteporreiro, alimentándose de formigas con ás (Sanmartín, 2009g).
Durante a temporada de nidificación de 2010, realizouse de novo unha
prospección similar á de 2008:
-
-
Os días 16 e 17 de maio observáronse un total de 48 adultos chocando mais dous
niños probables. Estimouse que a cifra de parellas de gaivotas patiamarelas era lixeraimente superior á de 2008, probablemente rondando as 65-70 parellas. Destes
niños, o 87,5% dos niños situáronse en tellados, estando o resto en azoteas planas
con coios ou saíntes planos de torres ou fachadas. A porcentaxe de niños apoiados
en chemineas en 2010 foi de 43,8%, algo inferior ao de 2008. A orientación predominante dos niños neste ano tamén foi de compoñente E.
Con data 26 de xuño realizouse unha revisión exhaustiva, estudándose 40 niños con
adultos chocando ou con pólos. Nestes 40 niños había un total de 31 polos crecidos
(todos de talla superior a 1/3 do adulto, e o 80,2% superior a ½ do adulto. É probable
que, debido á calor reinante durante a prospección, houbese máis pólos na zona; por
este motivo non se calcula a produtividade para 2010.
Fóra da época de cría, a especie é común por toda a zona de estudo,
especialmente preto do mar. No treito final do río Lérez e no litoral próximo,
censáronse arredor de 1500 destas gaivotas no inverno do 2009, durante
o censo de láridos invernantes coordinado por SEO/BirdLife e realizado
por SEO/Pontevedra na zona (E. González & G. Ferreiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Ocasionalmente poden causar molestias por ruídos, danos nos tellados e
obturacións de canalóns, polo que se recomenda atender ás demandas
puntuais da cidadanía e proceder á retirada dos niños. Para manter a poboación en niveis aceptábeis habería que controlar as fontes de alimentación (basureiros, descartes en portos, etc.).
Especie
Ano
Mes
Larus michahellis
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
IKA
Itinerarios
Densidade
(aves/
nese hábitat (aves/10 ha) km)
4
3
2
1
1
7
2
5
14,1
0,0
0,0
9,2
3,8
0,5
10,7
44,2
7,7
45,5
6,4
5,5
12,7
3,6
9,1
20,0
8
14
0,9
2,2
5,9
4,8
Táboa 11. Abundancia da gaivota patiamarela (Larus michahellis) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución da gaivota patiamarela (Larus michahellis) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Subadulto (pousado) e adulto (en voo), © X. Vázquez Pumariño.
45
Gaivotón
gaivota, gavota
gavión atlántico
Larus marinus (Linnaeus, 1758)
great black-backed gull
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído polas costas do norte e oeste de Europa desde Islandia a Nova Zembla (ao leste) e desde Svalbard ata Galicia (ao sur). Tamén
en Groenlandia e noreste de Norteamérica. Parcialmente migratoria. Común localmente (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Desde 2005, os únicos núcleos reprodutores
na Península están localizados en Galicia: varias parellas en illotes entre
Ortigueira e Burela e 1-2 parellas no Parque Nacional das Illas Atlánticas
(VV.AA., 2007, 2008; Munilla & Barros, 2008; Á. Barros, com. pers.; datos propios). Tamén se ten citada a cría dunha parella híbrida con Larus
michahellis en Portugal nos últimos anos (Gonçalves, 2007). Presente fóra
da época de cría por todo o litoral cántabro-atlántico, sendo moi rara no
Mediterráneo. En Galicia as mellores concentracións nesta época danse
no litoral entre Laxe e Muros e na ría de Arousa (J. R. Gómez, com. pers.;
datos propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza dun adulto preto do río Rons en novembro
de 2008 (datos propios). Observacións ocasionais tamén no intermareal
de Mollabao, cun exemplar adulto localizado o 15/8/2008 (E. González,
com. pers.). Regular na praia e a enseada de Lourido, cunha media de
tres individuos invernantes nos últimos anos (P. Sanmartín, com. pers.; E.
González, com. pers.; datos propios). Destacar o censo de oito gaivotóns
en outubro do 2007 entre Combarro e Mollabao, sobre todo en Lourido
(E. González, 2007d).
Xestión da especie.
Evitar a polución das augas do litoral.
Mapa de distribución do gaivotón (Larus marinus) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
Xuvenil, © A. Ramos Martínez.
46
Carrán cristado
carrán, pirrí, curricurrá, garavita
charrán patinegro
Sterna sandvicensis (Latham, 1787)
Sandwich tern
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Repartido polas costas europeas, desde Irlanda ata Estonia
e desde España ata Grecia e o mar Caspio. Tamén no litoral atlántico
americano. Inverna nos litorais de Europa, sur de Asia, África occidental e
América atlántica. Parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1996).
A especie é nomeada a miúdo Thalasseus sandvicensis (Van Duivendijk,
2010)
Península Ibérica. Galicia. Na Península cría no Delta do Ebro e na Albufera de Valencia. En Galicia non cría e obsérvase no litoral todo o ano, especialmente en agosto-outubro, con bo número de aves invernantes nas
Rías Baixas. Os principais fluxos de paso discorren moi próximos á costa.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza regular case todo o ano, sen posibilidades de
cría, no esteiro do Lérez e intermareal próximo, en escaso número (agás
nos pasos primaveral e outonal, onde chegaron a verse 62 aves dispersas
ata Combarro; E. González, com. pers.). Chegan río arriba ata a ponte do
Burgo (P. Sanmartín, com. pers.) se ben en agosto de 2007 foron vistos
dous exemplares sobrevoando río arriba a ponte dos Tirantes sobre o río
Lérez (González, 2007c).
Xestión da especie.
Igual que para outras aves acuáticas, é importante para esta especie evitar
a contaminación das augas.
Mapa de distribución do carrán cristado (Sterna sandvicensis) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
Xuvenil, © A. Ramos Martínez.
47
Carrán común
carrán, garavita, charrela
charrán común
Sterna hirundo (Linnaeus, 1758)
common tern
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia (agás no extremo norte e leste),
litoral africano e costa atlántica americana, sempre en colonia máis ou menos dispersas. Migratoria, dispérsase fóra da época de cría polo Atlántico
Sur. Común localmente (Del Hoyo et al., 1996).
Península Ibérica. Galicia. Varios núcleos reprodutores dispersos pola
metade oriental da Península e Baleares, sendo as principais colonias as
do Delta do Ebro, Albufera de Valencia e Santa Pola. En Galicia criou ata
os anos 60 na antiga lagoa de Antela (A Limia; Villarino et al., 2002), observándose actualmente só entre xullo-novembro e marzo-maio, durante as
migracións. Moi rara vez tamén no inverno. Os principais fluxos de paso
discorren a poucas millas da costa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Observado irregularmente no esteiro do río Lérez e intermareal próximo durante as migracións (abril-maio e agosto-outubro),
sempre en escaso número (máximo de tres aves en outubro de 2002;
Romay, 2006). Un exemplar desta especie foi observado en agosto de
2008, descansando na escolleira preto da ponte da AP-9 sobre o río Lérez
(González, 2008).
Xestión da especie.
Evitar a contaminacións das augas litorais.
Mapa de distribución do carrán común (Sterna hirundo) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Introducida
© C. D. Romay Cousido.
48
Pomba doméstica
pomba das rochas (aves salvaxes), pomba
paloma doméstica
Columba livia f. domestica (Gmelin, 1789)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Distribuída por case todo o planeta, alí onde existan asentamentos humanos. Como cimarrona tamén se atopa moi estendida. A forma
salvaxe está restrinxida a certos lugares do oeste de Europa, norte de África e Oriente Próximo ata o sueste de Asia. Tamén na África subsahariana.
Residente. Moi común (formas doméstica e cimarrona). Escasea a forma
salvaxe (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Repartida por toda a Península e Baleares
(doméstica e cimarrona). En Galicia é común e está distribuída por case
toda ela, faltando dalgunhas áreas de montaña. Moi numerosa nalgunhas
cidades (Vigo, Pontevedra, Ourense, Santiago de Compostela). En Galicia,
a forma doméstica nidifica en faiados, alpendres e outras construcións
humanas. As cimarronas fano en pontes, rochedos, canteiras, torres e similares. A forma salvaxe, quizais desaparecida como tal en terras galegas,
nidifica(ba) en cantís rochosos litorais e nalgunhas penedías do interior.
Esta pomba busca alimento en parques, xardíns e terras de cultivo.
feral pigeon
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra resulta moi común, especialmente no
casco urbano. Obtivéronse os seguintes valores de abundancia lineal (IKA)
en maio (época reprodutora): 6,0 aves/km en ripisilva; 107,0 aves/km nun
parque urbano (Alameda) e 28,0 aves/km en zonas de cultivos, xardíns e
casas dispersas (táboa 12). Fóra da época de cría, acháronse en zona de
ripisilva moi urbanizada 8,7 aves/km a comezos de outubro e 19,6 aves/
km a mediados de outubro.
Xestión da especie.
Nalgunhas cidades galegas efectuáronse descastes de ducias de exemplares para evitar a “sobrepoboación” das áreas urbanas. En Pontevedra
se teñen tomado medidas para evitar a súa proliferación, como selar ocos
onde a especie adoitaba criar e pór pinchos en cornixas para evitar que
as aves pousen. Habería que availar posibles molestias puntuais baixo
demanda de cidadáns e posterior avaliación técnica. En calquera caso
para limitar o número de aves na cidade habería que limitar os aportes de
alimento específicos (frecuentes na Ferraría e na praza de Galicia).
Especie
Ano
Mes
Columba 2008 Maio
livia f.
domestica
Outubro
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
2
-
6,0
Parque urbano
Mosaico rural
1
1
-
107,3
28,0
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada
[bis]
2
2
-
8,7
19,6
Aldea
Canaval
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ripisilva
Zona urbanizada
4
2
1
7
2
8
14
0,0
0,0
4,3
2,9
64,6
0,0
14,3
2,3
2,7
3,6
1,3
27,3
1,4
5,5
Táboa 12. Abundancia da pomba doméstica (Columba livia f. domestica) en Pontevedra nos anos 2008
e 2010.
Mapa de distribución da pomba doméstica (Columba livia f. domestica) en Pontevedra
nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
49
Pombo torcaz
torcaza, trucaz
paloma torcaz
Columba palumbus (Linnaeus, 1758)
common woodpigeon
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por toda Europa, Macaronesia, noroeste de África e
Oriente Próximo ata Afganistán. Parcialmente migratorio ou residente. Común (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península (agás no val
do Guadalquivir e sueste árido) e Baleares. En Galicia é común e está
distribuído por case toda ela, sendo máis numeroso na metade oriental.
Nidifica en zonas boscosas, sobre todo caducifolias (carballeiras, soutos,
ripisilva). Tamén en grandes coníferas densas de parques e xardíns (Cupressus, Pseudotsuga). Busca alimento en cultivos e tamén en prados,
moitos deles en vilas e cidades.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra resulta común, especialmente entre outubro e marzo na periferia (bandos de aves non reprodutoras, entre eles un
de 50 aves rexistrado o 9/1/2009 na Xunqueira de Alba; Cabaleiro, 2009k).
Como nidificante, mantén unha densidade media, algo máis elevada en
parques con grandes coníferas: así, en maio de 2008 achouse un índice
de abundancia (en aves/km) de 5,0 en ripisilva a carón do río Lérez e de
8,0 en área de cultivos, xardíns e casas dispersas. En 2010, o IKA máximo
en maio-xuño foi de 3,6 aves/km tanto en canaval como en eucaliptal e
ribeiras fluviais desarboradas.
Xestión da especie.
Pódese considerar unha ave común na franxa litoral, e tan só o abandono
dos cultivos podería facer que poboacións locais diminuíran ou incluso
desapareceran. A progresiva adaptación a buscar alimento dentro de vilas
e cidades podería trivializar eventualmente ese problema.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Columba
palumbus
2008 Maio
Ripisilva
2
-
5,0
Mosaico rural
Ripisilva pouco
urbanizada
Aldea con parches de
ripisilva
Zona urbana
Ripisilva pouco
urbanizada [bis]
Ripisilva moi urbanizada
Aldea
Zonas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
2
-
8,0
2,9
1
-
1,9
1
2
-
1,5
2,9
2
4
3
2
1
7
2
5
0,0
4,5
0,0
4,3
3,6
4,6
1,5
2,7
0,5
3,0
3,6
3,6
3,4
2,7
3,6
8
14
7,3
0,6
1,8
0,5
Outubro
2010 Maio-xuño
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Táboa 13. Abundancia do pombo torcaz (Columba palumbus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do pombo torcaz (Columba palumbus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
50
Rula turca
rula portuguesa, rula de colar, rola
tórtola turca
Streptopelia decaocto (Frivaldszky, 1838)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Extraordinaria expansión areal ocorrida durante o século XX, partindo de Oriente Próximo e sur de Asia. Agora, distribuída por case toda
Europa, Macaronesia e norte de África ata Corea e Tailandia. Colonizou
recentemente América do Norte. Residente. Moi común (Del Hoyo et al.,
1997).
Península Ibérica. Galicia. Repartida por toda a Península e Baleares
agás nas zonas de media e alta montaña. En Galicia é común sobre todo
no litoral e está en expansión, faltando aínda de certas áreas da metade
leste do país e das montañas. Nidifica en vilas e cidades, e, en número crecente, tamén en aldeas. Atópase en parques e xardíns, e, fóra da
época de cría, tamén nos cultivos e prados da periferia inmediata destes
núcleos poboados.
Eurasian collared dove
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi frecuente en determinadas áreas, anotouse unha
densidade absoluta de 21,8 aves/10 ha en parque urbano en maio, e un
índice de abundancia (aves/km) en maio de 6,0 en ripisilva, 26,8 en parque
urbano arborado e 32,0 en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas
da periferia. Fóra da época de cría obtivéronse valores en ripisilva moi
urbanizada de 15,2 aves/km a comezos de outubro e de 8,9 a mediados
dese mes, con valores baixos (1,0 aves/km) tamén a mediados de outubro
en ripisilva pouco urbanizada.
Houbo un rexistro de máis de 130 aves na Xunqueira de Alba o 21/12/2008
(Casalderrey & Sanmartín, 2008a), cifra moi notable incluso no contexto
galego. Tamén subliñar 38 individuos no Marco o 11/12/2008 (Cabaleiro,
2008g) e 32 aves xuntas no mes de agosto de 2000 en Alba (Piñeiro,
2000e). Ademais, recompiláronse datos de pequenos durmidoiros: en outubro de 2008, había oito aves a carón do Gafos preto de Ponte Boleira
(punto “a”) e polo menos tres aves ao solpor nunha árbore da rúa Antonio
Taboada (Campolongo) (punto “b” no mapa).
Xestión da especie.
Ningunha medida concreta para esta especie.
Especie
Ano
Mes
Streptopelia 2008 Maio
decaocto
Outubro
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
IKA
nese
Densidade
(aves/
hábitat
(aves/10 ha) km)
Ripisilva
2
-
6,0
Parque urbano
Mosaico rural
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada
[bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Aldea
Canaval
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
1
2
2
-
26,8
32,0
15,2
8,9
2
4
2
7
2
5
3,6
0,0
10,0
21,8
0,9
1,0
1,8
0,9
7,3
8,2
0,7
8
14
4,8
2,6
2,5
1,6
Táboa 14. Abundancia da rula turca (Streptopelia decaocto) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da rula turca (Streptopelia decaocto) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
51
Rula
rula brava (nome local), rula común, rula do país, rola
tórtola europea , tórtola
Streptopelia turtur (Linnaeus, 1758)
European turtle dove
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Difundida por case toda Europa e norte de África ata China. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España. Repartida por toda
a Península (agás nas ribeiras e montañas do Cantábrico e Pirineos) e
Baleares. En Galicia é común e está amplamente distribuída. É máis numerosa nas comarcas do Deza e Carballiño e no val do Sil. Cría en zonas
con mestura de cultivos, sebes e pequenos bosquetes de caducifolias
(carballo, castiñeiro, ripisilva) ou piñeiros illados. Fai o niño usualmente en
silveiras ou arbustos densos. Busca alimento en campos labrados, pradeiras ou ermos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra é cada vez máis escasa, estando só presente en determinadas áreas da periferia, cun máximo de 1,4 aves/10 ha
(táboa 15). Chega en abril, cun exemplar citado o 21/4/2004 preto da
Xunqueira de Alba (Álvarez, 2004a). Individuos solitarios ou en parellas
observanse na zona do Marco na primavera (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba
entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). Un mínimo de catro
exemplares estaban presentes no mencionado lugar o día 16/6/2009 (Gómez, 2009d).
Xestión da especie.
Áchase en grave declive poboacional en toda Europa, e tamén en terras
galegas. O mantemento da agricultura tradicional e da gandaría extensiva
pode beneficiar a esta especie, así como evitar as rozas de matogueiras
na época de cría. Unha moratoria na caza da especie en Galicia e en Europa sería imprescindible (aínda é considerada especie cinexética).
Especie
Ano
Mes
Streptopelia 2008 Maio
turtur
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
2
-
1,0
Aldea
Áreas degradadas
Mosaico rural
4
3
7
0,0
1,4
1,3
0,9
1,2
0,8
Táboa 15. Abundancia da rula común (Streptopelia turtur) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da rula común (Streptopelia turtur) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
Femia de morfo avermellado, © J. Sagardía Pradera.
52
Cuco común
cuco rei, cuquelo
cuco común
Cuculus canorus (Linnaeus, 1758)
common cuckoo
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Difundido por case toda Europa e norte de África ata China. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península e Baleares, faltando en diversas comarcas da metade sur. En Galicia é pouco
común, se ben está moi ben distribuído. As mellores poboacións atópanse
no val do Miño. En evidente declive poboacional desde os anos 80. Parasita pequenos passeriformes, sobre todo das familias Sylviidae e Motacillidae, se ben se teñen rexistrado case un cento de especies de aves
hospedadoras en Europa (Snow & Perrins, 1998a). Frecuenta un grande
número de hábitats, preferindo zonas de sebes e pequenos bosquetes.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Localizado na periferia de Pontevedra, especialmente
nas ribeiras do río Lérez. O número de machos cantores cucando na primavera é cada ano menor tamén nesta zona de Galicia (datos propios).
Xestión da especie.
Impedir a destrución de sebes e bosquetes autóctonos onde nidifican as
aves que “visita” o cuco. Evitar fumigacións en zonas de campos con
abundancia de lepidópteros, unha vez que os cucos se alimentan das
súas eirugas.
Mapa de distribución do cuco común (Cuculus canorus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Introducida
© P. Sanmartín Santiago.
53
Catorra de Kramer
cotorra de Kramer
cotorra de Kramer
Psittacula krameri (Scopoli, 1769)
rose-ringed parekeet
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Orixinaria do sur e sueste de Asia, desde Afganistán ata Myanmar
e Sri Lanka, e tamén de África (entre o Sáhara e o Ecuador). Introducida en
Oriente Próximo, Norteamérica, Macaronesia e Europa occidental, nidificando regularmente en Inglaterra, Países Baixos, Austria, Italia, España e Portugal. Residente na súa área natural de cría. Común (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Existen varios núcleos reprodutores dispersos
por toda a Península, especialmente no litoral mediterráneo e arredores de
Madrid, Sevilla e Logroño. Tamén nas Baleares. Habita parques e xardíns
de vilas e cidades, ocasionalmente nos extrarradios destas, totalizando
unhas 200-300 parellas en España. En Galicia existen observacións (sen
se confirmar a cría, agás en Vigo; C. Vidal, com. pers.) sobre todo nas Rías
Baixas (desde a ría de Arousa ata As Neves) e tamén na cidade da Coruña,
sempre nas proximidades de núcleos urbanos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. A primeira cita da especie en Pontevedra corresponte a
unha parella voando pola zona da rúa Loureiro Crespo o 10/3/1990 (V. X.
Cabaleiro, com. pers.). Desde entón, é observada escasamente sempre
en Campolongo. Existen varias citas en 2008 na zona de estudo: dous
ou tres exemplares no parque urbán de Campolongo o 8/5/2008 (Couso
& Cabaleiro, 2008c); dous na Xunqueira de Alba o 31/8/2008 (Cabaleiro,
2008a), un macho en outubro de 2008 nos xardíns de Vicenti, no casco urbano de Pontevedra (datos propios) e tres exemplares na mañá do
25/11/2008 no centro da cidade de Pontevedra (Cabaleiro, 2008i).
Xestión da especie.
Evitar adquirir esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando
así o debilitamento do comercio destas catorras. No caso de posuír algunha, non ceibala no medio natural.
Mapa de distribución da catorra de Kramer (Psittacula krameri) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Introducida
© X. Vázquez Pumariño.
54
Cata
catorra arxentina, catorra (de peito) gris
cotorra argentina
Myiopsitta monachus (Boddaert, 1783)
monk parekeet
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en Sudamérica, especialmente en Arxentina e zonas adxacentes. Introducida no Caribe, Norteamérica e en Europa, onde chega a ser
común en España e Portugal, sendo moi pouco numerosa noutros países.
Moi común na súa área natural de distribución (Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Existen poboación asentadas, case todas
elas en aumento, no litoral mediterráneo, Baleares e en cidades como
Sevilla, Madrid e Vigo, ademais de noutros puntos illados do territorio.
Asociada case sempre a parques e xardíns, nidifica en grandes árbores,
e ocasionalmente en infraestruturas humanas e niños de cegoña branca
(Ciconia ciconia).
0 0,5km
norte
Área de estudo. A primeira cita na cidade de Pontevedra produciuse en
setembro de 1995, coa observación de dous exemplares pola marxe dereita do río Lérez preto da Xunqueira de Alba (Fernández-Cordeiro, 1996).
Colonia de cría establecida entre 1999 e 2006 (aproximadamente) nunhas
palmeiras (Phoenix sp.) no seo do colexio da ONCE de Campolongo, que
chegou a contar con varias parellas (datos dos responsables do centro).
Actualmente, é probable que xa non críe no recinto, sendo os últimos
rexistros de 2007 e 2008, sempre aves solitarias. A destacar a observación dun grupo de catro exemplares o 29/9/2008 na Xunqueira de Alba
(Cabaleiro, 2008a), o derradeiro compilado para a área de estudo. Non
detectada en 2009 nin en 2010.
Xestión da especie.
Facer un seguimento dos seus efectivos, e tomar as medidas axeitadas
de captura no caso de confirmarse de novo a reprodución. Evitar adquirir
esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando así o debilitamento do comercio destas aves. No caso de posuír algunha, non ceibala
no medio natural.
Mapa de distribución da cata (Myiopsitta monachus) en Pontevedra en 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Introducida
© R. Muñoz Bastit.
55
Cacatúa
ninfa*
Nymphicus hollandicus (Kerr, 1792)
ninfa
cacatúa ninfa
cockatiel
* nome galego non oficial
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en Australia e Tasmania, sendo moi común na súa área
natural de distribución. Estendida como mascota por boa parte do mundo
(Del Hoyo et al., 1997).
Península Ibérica. Galicia. Non existen poboacións asilvestradas na Península Ibérica, se ben os rexistros de aves illadas, case sempre preto de
cidades e grande vilas, son frecuentes. En Galicia hai citas esporádicas na
zona de Cangas do Morrazo e O Grove.
Área de estudo. A primeira e única cita na cidade de Pontevedra obtívose
o 12/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a), correspondente a
un exemplar voando e reclamando mentres bordeaba a xunqueira.
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Evitar adquirir esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando
así o debilitamento do comercio destas aves. No caso de posuír algunha,
non ceibala no medio natural.
Mapa de distribución do cacatúa ninfa (Nymphicus hollandicus) en Pontevedra en
2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© L. Iglesias Núñez / Aporta Comunicación.
56
Curuxa
curuxa común, coruxa, ancrusa
lechuza común
Tyto alba (Scopoli, 1769)
barn owl
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cosmopolita, repártese por case toda Europa (agás no extremo
norte e leste), Macaronesia, noroeste de África, Oriente Próximo ata Indonesia e Australia. Tamén en América e na África subsahariana. Residente.
Común (Del Hoyo et al., 1999).
Península Ibérica. Galicia. Estendida por toda a Península (agás nalgunhas zonas montañosas e áridas) e Baleares. En Galicia é común e está distribuída por case toda ela, faltando dalgunhas áreas do cuadrante sueste.
Máis abondosa na metade norte do país. Nidifica nas proximidades do
home, en faiados, alpendres, campanarios de igrexas e torres. Rara vez
visita as vilas grandes ou cidades, preferindo aquelas aldeas rodeadas de
cultivos, sebes e pequenos bosquetes. Rara vez cría en rochedos. Caza
en campo aberto ou en áreas arboradas pouco densas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Localizouse en varios lugares con contornos abertos
e cultivos tradicionais da área de estudo (Alba, Campolongo, O Marco),
sen descartarse que poida estar presente noutros puntos próximos (Santa
Margarida, Lérez, Figueirido). Cría nunha zona concreta da metade leste
da cidade (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Vista ocasionalmente cazando pola
zona do Marco, a última o día 25/12/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
En Galicia, a curuxa é unha especie ubiquista nos contornos non forestais, e é posible que o abandono do rural poida beneficiala a curto prazo
(ata que os antigos contornos agrícolas se forestalizan en demasía). A
instalación de caixas niño en determinadas áreas con edificios novos (por
exemplo urbanizacións), provistas dun diámetro de entrada de 150 mm,
podería incidir positivamente na colonización de novas áreas por parte
desta rapina nocturna (Brinzal, 2008).
Mapa de distribución do curuxa común (Tyto alba) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
57
Moucho de orellas
moucho, piouca
autillo europeo
Otus scops (Linnaeus, 1758)
Eurasian scops owl
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case todo o sur e leste de Europa e noroeste de
África ata o Xapón e Pakistán. Tamén na África subsahariana. Estival ou
parcialmente migratorio, inverna nalgunhas zonas do Mediterráneo e na
África ao sur do Sáhara. Común localmente (Del Hoyo et al., 1999).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península e Baleares, sendo máis escaso no cuadrante noroccidental. En Galicia é pouco
común e está distribuído pola metade sur do país, e ademais na Terra
Chá, Compostela e Terra de Melide. Falta dalgunhas zonas de media e
alta montaña. É máis numeroso no val do Sil e comarcas do cuadrante
sueste. Nidifica en áreas boscosas pouco densas, como piñeirais (Pinus)
maduros, soutos (Castanea) e nalgunhas carballeiras (Quercus) e ripisilva.
A miúdo en parques dalgunhas cidades e vilas galegas (Santiago de Compostela, Vigo, Ponteareas, Ourense, Verín).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Na área de estudo nidifican de dúas a cinco parellas,
entre elas unha ou dúas na zona da Alameda e Xardíns de Vicenti e outras
tantas na parroquia de Lérez, preto de Monteporreiro. Cifra máxima de
catro exemplares cantando na primavera de 2009 no barrio do Castañal
(V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Especie en retroceso poboacional, quizais polo abandono da agricultura
tradicional e o gando extensivo na Galicia meridional, pervive en localidades concretas. Podería beneficiarse da instalación de caixas niño, cun
diámetro de entrada de 60 mm (Brinzal, 2008).
Mapa de distribución do moucho de orellas (Otus scops) en Pontevedra nos anos
2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
58
Moucho
gatomoucho
mochuelo común
Athene noctua (Linnaeus, 1758)
little owl
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ave nocturna repartida polo centro e sur de Europa, norte de
África ata Somalia, Oriente Próximo e sur de Asia ata China. Residente.
Común (Del Hoyo et al., 1999).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída por toda a Península, faltando de
zonas moi montañosas e grandes áreas boscosas, e, de modo crecente,
tamén de amplas áreas de Galicia e do Cantábrico.
Área de estudo. Moi localizada en Pontevedra, con dúas parellas no
extremo nordeste da área de estudo e na parroquia de Lérez, preto da
ponte de Santiago (Casalderrey & Sanmartín, 2009a; Sanmartín, 2009a;
P. Sanmartín, com. pers.; G. Ferreiro, com. pers.). Ata finais dos anos 90
criou nos hangares da estación de ferrocarril de Pontevedra, descoñecéndose a situación actual no lugar (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Observado
un xuvenil en San Mauro en agosto de 2008 (X. V. Cabaleiro, com. pers.).
Un exemplar foi atopado atropelado preto da Xunqueira de Alba en 2010,
aínda que fóra da área de estudo (datos propios). A destacar, na proxima
aldea de Verducido (Pontevedra) aneláronse sete exemplares en 1992 e
2008 (P. Sanmartín, com. pers.).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
O mantemento do mosaico rural tradicional nos arredores de Pontevedra é
vital para a conservación desta especie. Nas zonas onde se detecte a súa
presenza, sería positiva a instalación de caixas niño de madeira medianas
(diámetro de entrada de 70 mm), que poden ser ocupados por esta ave
(Brinzal, 2008).
Mapa de distribución do moucho (Athene noctua) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Esquerda, poliño, © X. Vázquez; dereita, adulto, © E. Martínez / G. A. Anduriña.
59
Avelaiona
moucho, moucho real, cabra, bú
cárabo común
Strix aluco (Linnaeus, 1758)
tawny owl
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ave nocturna repartida por case toda Europa e noroeste de África
ata Corea e Nepal. Residente. Común (Del Hoyo et al., 1999).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída irregularmente por toda a Península, faltando dos vales dos grandes ríos (Ebro, Douro, Guadiana e
Guadalquivir) e da maior parte do cuadrante sueste (agás grandes áreas
boscosas). En Galicia é común e está estendida por toda ela, sendo escasa nos monocultivos de eucalipto da franxa litoral e abundante nalgunhas
áreas boscosas da provincia de Lugo. Nidifica en carballeiras (Quercus) e
soutos (Castanea) maduros, tamén en grandes parques, e menos frecuentemente en zonas de ripisilva e piñeirais maduros. Rara vez visto fóra da
cobertura forestal. Existen rexistros de cría en zonas de rochedo e incluso
en edificios.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Sorprendentemente ben repartida na zona de estudo,
unha vez que a especie escasea en zonas litorais e incluso desaparece
de áreas enteiras (por exemplo no contorno da ría de Arousa). Todas as
cuadrículas ocupadas están xusto na periferia do casco urbano, sendo
frecuente no arborado próximo ao río Lérez.
Xestión da especie.
Igual que ocorre para outras aves forestais, a conservación do arborado
autóctono e o respecto ás árbores maduras é vital para a súa cría. Poderíase barallar a posibilidade da instalación, nalgúns lugares, de caixas niño
de madeira grandes (diámetro de entrada de 120 mm), que poden ser
ocupados por esta ave (Brinzal, 2008).
Mapa de distribución do avelaiona (Strix aluco) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© L. Iglesias Núñez / Aporta Comunicación.
60
Avenoiteira cincenta
noiteboá, abrenoites
chotacabras europeo
Caprimulgus europaeus (Linnaeus, 1758)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuída por case toda Europa e noroeste de África ata China
e Nepal. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al.,
1999).
Península Ibérica. Galicia. Repartida por todo o cuadrante noroeste da Península e, irregularmente, pola metade oriental, sendo común,
por exemplo, en Cataluña. Tamén en Baleares. En Galicia é frecuente e
está distribuída por case toda ela, faltando dalgunhas comarcas como
A Coruña, Tabeirós, A Limia e tamén no val do Eo. Áchanse as mellores
poboacións no val do Miño. Cría principalmente en piñeirais (Pinus) sen
molestias humanas, con árbores mortas e pouco sotobosque. Tamén en
carballeiras (Quercus), soutos (Castanea) e incluso eucaliptais (Eucalyptus)
adevesados. Caza a miúdo na proximidade de zonas habitadas, ao abeiro
de farolas. O número de exemplares que visita Galicia fluctúa dependendo
dos anos. É probable que nun ano bo para a especie esta se atope mellor
distribuída, e incluso se poida observar dentro de cascos urbanos de cidades (por exemplo Santiago de Compostela; datos propios).
European nightjar
0 0,5km
norte
Área de estudo. Escaso, foi localizado en 2008 na parroquia de Lérez, en
Mollabao e na Xunqueira de Alba. Sen datos para 2010. Permanece ata
entrado o mes de setembro, cunha cita na Xunqueira de Alba o 16/9/2008
(Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
A principal ameaza para esta ave nocturna son os atropelos, unha vez
que gusta de pousar sobre as estradas na primeira metade da noite, para
recoller a calor acumulada durante o día. Sería necesaria unha sensibilización cidadá sobre este problema. Ademais, unha correcta xestión forestal,
que conserve árbores mortas e que efectúe rozas controladas fóra da
época de cría, beneficiaría esta especie.
Mapa de distribución da avenoiteira cincenta (Caprimulgus europaeus) en Pontevedra
no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
61
Picapeixe
martiño peixeiro, reiseñor da mar
martín pescador común
Alcedo atthis (Linnaeus, 1758)
common kingfisher
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en case toda Eurasia ata China e Indonesia. Tamén no noroeste de África. Parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 2001).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península, faltando de
amplas áreas interiores da metade oriental e tamén das montañas. En
Galicia é pouco común e repártese irregularmente por todo o país, localizándose a maioría das localidades no val do Miño e Rías Baixas. Cría en
noiros areosos ou de terra branda das ribeiras de ríos, encoros e lagoas,
sen formar colonias. En inverno, repártese por treitos baixos de ríos e no
litoral, sendo común na ría de Arousa.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra é visto regularmente na Xunqueira de
Alba (en agosto do 2010 foron vistos catro exemplares voando xuntos;
E. González, com. pers.), e tamén no río Lérez, sobre todo nos meses
de outubro e novembro (Gómez, 2009a; E. González, com. pers.; datos
propios). Hai tamén unha cita no río Gafos o 2/4/2008 (Couso & Cabaleiro,
2008d) e observación no litoral próximo, onde se rexistraron catro picapeixes o 16/10/2007 (E. González, com. pers.). Houbo un total de sete
capturas e catro recapturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre
xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
Igual que para outras aves dependentes ríos e lagoas, evitar a contaminación destas masas de auga.
Mapa de distribución do picapeixe (Alcedo atthis) na cidade de Pontevedra nos anos
2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
62
Cirrio
cirrio común, birrio, vencello, falciño, rondalla
vencejo común
Apus apus (Linnaeus, 1758)
common swift
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en case toda Eurasia ata China e tamén no noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común ou moi común (Del
Hoyo et al., 1999).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares.
En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso
na metade meridional, especialmente nalgunhas cidades (Pontevedra,
Vigo, Ourense) e vilas grandes (Monforte de Lemos, Ponteareas, Verín).
Abondoso na cidade de Lugo (gran colonia na muralla). Frecuenta zonas
habitadas, sobre todo vilas e cidades con edificios antigos. Rara vez en
cantiles mariños. En aldeas, invariablemente en pequenas colonias, que
poden ser grandes nalgúns edificios antigos (igrexas, mosteiros, torres).
0 0,5km
norte
Área de estudo. En todas as cuadrículas UTM de 1x1 km da zona de
estudo houbo constancia da presenza da especie, e en todas elas con
posibilidades de cría. A principal colonia da cidade ubícase nas ruínas do
Convento de Santo Domingo, a carón do edificio do Concello, onde crían
da orde de 30-60 parellas (datos propios). Hai colonias de cría destacables
na ponte da Barca (probablemente moi antiga; E. González, com. pers.),
en Monteporreiro (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios) e tamén nun
edificio preto da igrexa de Lérez, fóra da área de estudo (P. Sanmartín,
com. pers.).
En Pontevedra a especie está presente entre mediados de abril e setembro, rara vez ata outubro. Así, hai rexistros de grupos un 18 e un 22 de
abril (Cabaleiro, 2006h, 2007a), e outro, excepcionalmente tarde, un 19
de outubro (Cabaleiro, 2005c). Na colonia de cría en Monteporreiro as
primeiras citas son de finais de abril (25/4/2006) e as últimas nesa colonia
de principios de agosto (9/8/2008 a máis tardía). En 2010 as colonias de
Monteporreiro e a ponte da Barca estaban desocupadas xa o 3 de agosto
(P. Sanmartín, com. pers.).
Fóra das zonas de reprodución, existe unha cita o 28/4/2010 duns 60
exemplares sobrevoando a Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
As primeiras cópulas obsérvanse a mediados de maio, cun rexistro de
tres cópulas en voo dentro dun grupo na Xunqueira de Alba o 17/5/2010
(Gómez & Cabaleiro, 2010b).
Anotáronse altos índices de abundancia (en aves/km) en maio en parques
urbanos (103,5) e en cultivos, xardíns e casas dispersas (52,0), con valores
máis discretos en zonas de ripisilva a carón do Lérez (12,0).
Mapa de distribución do cirrio (Apus apus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Xestión da especie.
O cirrio é unha especie que non requer características especiais para aparecer nunha zona, agás a presenza de lugares axeitados para a cría. É
sensible á destrución de colonias en plena época de nidificación, moitas
veces coincidindo con labores de restauración de edificios antigos. Recoméndase efectuar estas labores xusto despois da época de cría dos cirrios
(a partir de finais de agosto) e evitando selar aquelas gretas ou ocos nos
que se introduzan estas aves. Os retellados deben facerse, polo menos
en parte, con tellas curvas, sen argamasa na base (London Swifts, 2008;
datos propios). Nos edificios de nova construcción pódense instalar niños
artificiais (caixas con aberturas lonxitudinais de 30 mm de altura).
Especie
Ano
Mes
Apus apus 2008 Maio
2010 Maio
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
Parque urbano
Mosaico rural
2
1
1
-
12,0
103,5
52,0
Aldea
Zonas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais sen
árbores
Ripisilva
Zona urbanizada
4
3
2
1
7
2
5
3,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
10,5
18,2
27,3
5,5
17,9
16,4
5,5
8
14
0,0
4,8
21,4
16,9
Táboa 16. Abundancia do cirrio (Apus apus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
63
Peto formigueiro
retorcepescozo
torcecuello euroasiático, torcecuello
Jynx torquilla (Linnaeus, 1758)
Eurasian wryneck, wryneck
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por Europa, norte de África e Oriente Próximo ata
Afganistán. Migradora, inverna na África subsahariana e, en escaso número, no suroeste de Europa. Pouco común (Del Hoyo et al., 2002).
Península Ibérica. Galicia. Espallado polas zonas boscosas caducifolias
da metade norte da Península, e nalgúns puntos da metade sur. En Galicia
é pouco común, nidificando sobre todo en zonas de soutos e carballeiras maduras da metade oriental. Moi estendido na migración posnupcial
(agosto-novembro), especialmente na franxa costeira, chegándose a observar en toxeiras (Ulex) e cultivos litorais.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Catro rexistros: un exemplar moi cedo o 13/2/2008 na
Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008v) e outro no mesmo lugar o 5/10/2008
(Cabaleiro, 2008a), un xuvenil capturado para anelamento na Xunqueira
o 11/9/2009 e outro exemplar en hortas na zona do Marco o 6/9/2010
(V. X. Cabaleiro, com. pers.). Fóra da zona de estudo, houbo unha captura para anelamento en zona de mosaico rural moi preto do río Lérez en
Verducido o día 14/9/2004 (P. Sanmartín, com. pers.). Non se descarta a
presenza regular da especie nos arredores da cidade durante a migración
posnupcial.
Xestión da especie.
Conservar árbores mortas e maduras nas masas forestais e fomentar a
agricultura tradicional e a gandaría extensiva.
Mapa de distribución do peto formigueiro (Jynx torquilla) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
64
Peto verde
peto/pito verdeal, pito verdello, peto rinchón
pito real
Picus viridis (Linnaeus, 1758)
green woodpecker
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por Europa e Oriente Próximo ata Afganistán. Residente.
Pouco común (Del Hoyo et al., 2002). A poboación ibérica é a miúdo separada nunha especie independente: Picus sharpei (Van Duivendijk, 2010).
Península Ibérica. Galicia. Estendido pola Península, se ben falta en numerosas comarcas do sur. En Galicia é común localmente, coas mellores
poboacións nos vales do Miño e Sil. Cría en zonas boscosas, como fragas
caducifolias maduras (carballeiras, soutos), piñeirais maduros con árbores
mortas, ripisilva e incluso parques e eucaliptais vellos. Para se alimentar,
busca tamén zonas de prados con herba curta e abas de outeiros preto de
bosques, para localizar alí formigueiros e alimentarse neles.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Estendido pola periferia do casco urbano, en escaso
número. Anotouse un índice de abundancia máximo de 3,0 aves/km en
maio (época reprodutora) en ripisilva xunto ao Lérez (táboa 17).
Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba
entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
Conservar árbores mortas e maduras nas masas forestais e fomentar a
agricultura tradicional e a gandaría extensiva poden ser medidas que contribúan a que se manteñan as poboacións desta bela ave, cada vez máis
escasa en Galicia (datos propios).
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Picus
viridis
2008 Maio
Ripisilva
2
-
3,0
2010 Maio-xuño
Mosaico rural
Ripisilva
7
8
0,0
1,2
0,5
0,7
Táboa 17. Abundancia do peto verde (Picus viridis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do peto verde (Picus viridis) en Pontevedra nos anos 2008 e
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
65
Peto real
pito, paxaro carpinteiro
pico picapinos
Dendrocopos major (Linnaeus, 1758)
great spotted woodpecker
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Estendido por case toda Europa e noroeste de África (incluíndo
Canarias) ata o China e o Xapón. Residente. Común (Del Hoyo et al.,
2002).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a metade norte da Península e áreas forestais (sobre todo piñeirais) da metade sur. Falta de moitas
zonas chairas desarboradas. En Galicia é común e está distribuído por
case toda ela, sendo máis abondoso nos piñeirais na metade oriental.
Nidifica principalmente en piñeirais (Pinus) de máis de 15 anos, e tamén en
áreas de bosque mixto (con carballos e castiñeiros). Tamén frecuente en
zonas de ripisilva. Depende de masas arbóreas maduras e extensas, se
ben pode visitar zonas con árbores xoves para buscar alimento.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra resulta pouco común, localizándose nas
ribeiras arboradas do Lérez e tamén na Xunqueira de Alba, onde é residente (Cabaleiro, 2008a; Gómez, 2010). Obtívose un valor de 1,0 aves/km en
zona de ripisilva en maio (época reprodutora, taboa 18), abundancia lineal
algo menor que o seu parente o peto verde (Picus viridis).
Xestión da especie.
Unha correcta xestión forestal, na que se conserven árbores maduras e
mortas, podería beneficiar a este pícido, en aumento poboacional no litoral
galego (datos propios).
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Dendrocopos
major
2008 Maio
Ripisilva
2
-
1,0
Táboa 18. Abundancia do peto real (Dendrocopos major) en Pontevedra no ano 2008.
Mapa de distribución do peto real (Dendrocopos major) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© P. Sanmartín Santiago.
66
Andoriña dos penedos
andoriña das rochas
avión roquero
Ptyonoprogne rupestris (Scopoli, 1769)
crag martin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no terzo sur de Europa, noroeste de África, Oriente Próximo,
Arabia e sur de Asia ao leste ata Manchuria. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Moi ben repartido por zonas de media e alta
montaña de toda a Península e Baleares, chegando a colonizar zonas de
baixa altitude con presenza de viadutos, grandes pontes e monumentos
antigos; rara vez en cantís costeiros. En Galicia é frecuente sobre todo na
cunca do Sil e algo máis escaso e puntual no resto (Penas et al., 2004;
datos propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra, correspondente a tres
exemplares sobrevoando a ponte do Burgo o 23/4/2009 (González,
2009b).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta especie.
Mapa de distribución da andoriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) en Pontevedra no ano 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
67
Andoriña
andoriña común, anduriña, arondiña
golondrina común
Hirundo rustica (Linnaeus, 1758)
barn swallow
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de toda Eurasia e norte de África, e tamén en América do Norte. Estival, inverna na África subsahariana e en Sudamérica.
Común (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída por toda a Península e Baleares.
En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis común na
metade sur. Aparece en zonas agrícolas, criando en aldeas e pequenas
vilas, utilizando alpendres, faiados e casas vellas. Gusta de visitar zonas
húmidas (lagoas, encoros, prados húmidos) e tamén os arredores de ríos
e regatos, para se alimentar.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra é pouco común e está restrinxida como
reprodutora ás parroquias de Alba e Lérez, se ben non se descarta a presenza noutras áreas (incluso no casco urbano) de aves alimentándose.
Está presente desde comezos de marzo (primeiras citas un 6 e un 7 deste mes; Cabaleiro 2005a, 2006d), se ben hai un rexistro excepcional no
Marco o día 6/2/2009 (Cabaleiro, 2009b). En maio (época reprodutora)
rexistráronse apenas 1,0 aves/km en área de ripisilva a carón do Lérez.
Xestión da especie.
Manter intactas, ou ampliar e restaurar de ser o caso, as masas de agua
en zonas agrícolas, pode benefiar a esta bela ave. Para as poboacións
reprodutoras, evitar reformas de construcións humanas na época de cría e
evitar molestias ás aves nidificantes poden resultar medidas moi positivas
para a andoriña.
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Hirundo
rustica
2008 Maio
Ripisilva
2
-
1,0
2010 Maio-xuño
Canaval
Ripisilva
2
8
0,0
0,0
2,7
0,2
Táboa 19. Abundancia da andoriña (Hirundo rustica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da anduriña (Hirundo rustica) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
68
Andoriña de cu branco
anduriña, arondiña, rinchón
avión común
Delichon urbicum (Linnaeus, 1758)
house martin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Cría en Eurasia e norte de África, e illadamente tamén en Namibia.
Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares. En
Galicia é común localmente e repártese case todo o país, coas mellores densidades no cuadrante sueste. En grave retroceso poboacional, ten desaparecido
de comarcas enteiras (datos propios). Nidifica en zonas habitadas, tanto en
vilas grandes como nalgunhas aldeas, especialmente naquelas que se conservan lameiros e, a miúdo, cabana gandeira extensiva. Para se alimentar, visita
zonas húmidas (lagoas, encoros, prados húmidos), ascendendo a miúdo en
grupos ata zonas de montaña a finais do verán e no outono (Guitián et al.,
2004).
Área de estudo. En Pontevedra, pasouse de 105 niños en 1979 e un máximo
de 181 en 1981 (táboa 21), a estar case extinto 25 anos despois (Rebollo et
al., 1991; E. Martínez, com. pers.; V. X. Cabaleiro, com. pers.). Un momento
clave no devir da especie na cidade pontevedresa foi a reforma do Mercado
de Abastos, onde criaba a maioria das parellas en 2003, ficando unhas poucas
parellas (sobre 10) nas casas próximas (V. X. Cabaleiro, com. pers.). No ano
2006 só quedaba unha parella, que en 2007 non criou (V. X. Cabaleiro, com.
pers.). Tampouco houbo evidencias de cría entre 2008 e 2010, se ben a presenza de exemplares en varias zonas da cidade en 2008 pode apuntar a unha
reprodución polo menos esporádica (datos propios). Obtivéronse índices de
abundancia (en aves/km) de 3,0 e 4,0 en ripisilva e cultivos con casas dispersas, respectivamente, ambos os dous en maio de 2008 (época reprodutora).
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
A conservación de zonas con lama no interior ou preto de vilas e cidades (hoxe
en día cubertas de asfalto), beneficiaría a esta ave. Ademais, non destruír os seus
niños (incluso aqueles abandoados), evitar reformas de edificios na época de cría
e instalar niños artificiais poden resultar medidas positivas para este hirundínido.
1979
1980
1981
1982
1985
1987
1988
105
128
181
180
125
115
100
Niños enteiros
Parellas
134
Táboa 20. Niños da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra no período 1979-1988
(tomado de Rebollo et al., 1991).
Especie
Ano
Mes
Delichon urbicum
2008
Maio
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Mosaico rural
Densidade
IKA
(aves/10 ha) (aves/km)
-
Táboa 21. Abundancia da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra no ano 2008.
3,0
4,0
Mapa de distribución da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra
nos anos 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
69
Pica das árbores
bisbita arbóreo
Anthus trivialis (Linnaeus, 1758)
tree pipit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o leste de Asia.
Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Nidificante frecuente no terzo norte da Península Ibérica. En migración, moi estendida por toda a Península, sendo
máis común entre agosto e outubro. En Galicia vese entre abril e outubro
por boa parte do territorio, se ben como nidificante prefire as zonas de
outeiros e de media montaña do interior, a miúdo asociado a bosque mixto
laxo e monte alto.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xunqueira
de Alba, con dous exemplares o 10/9/2008 (Cabaleiro, 2008o) e dous
individuos quizais distintos o 24/9/2008 (Riveiro & Cabaleiro, 2008b). Fóra
da área de estudo, como nidificante, en abril de 2006 foi mencionada unha
parella nunha zona de cría habitual no monte do Castro (Mourente) (Cabaleiro, 2006e), e outro exemplar, reclamando, nunha zona axeitada para
a cría en Verducido o 7/6/2010 (P. Sanmartín, com. pers.). Tamén fóra da
zona considerada, foi anelado nas proximidades de Praceres e Verducido
(P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Ningunha medida concreta para esta ave.
Mapa de distribución da pica das árbores (Anthus trivialis) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
70
Pica dos prados
pica, lavandeira
bisbita pratense , bisbita común
Anthus pratensis (Linnaeus, 1758)
meadow pipit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en Europa e no oeste de Asia ao norte do paralelo 45º N.
Tamén en Groenlandia. Migratoria, inverna no sur de Europa. Común (Del
Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Cría apenas nun par de localidades do Cordal
Cantábrico. Moi común en outono e inverno por toda a Península e Baleares, visitando zonas de campos, pradeiras, veigas, ribeiras de lagoas e
o litoral. Máis común na metade norte, e abondoso localmente en Galicia
nesta época.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, esta especie de orixe norteña foi localizada nas proximidades do río Lérez e, sobre todo, da Xunqueira de Alba,
onde se poden observar pequenos grupos entre setembro (primeira observación o día 29; Cabaleiro, 2008k) e marzo. Houbo un total de seis
capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de
2008 (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
O abandono do rural, coa conseguinte forestalización de cultivos, prexudicaría esta ave, que, por outra banda, se aclimata ben a cambios rápidos
na morfoloxía do territorio (visita recheos, aterrazamentos, zonas queimadas). Evitar as capturas ocasionais desta ave.
Mapa de distribución da pica dos prados (Anthus pratensis) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
71
Pica alpina
pica patinegra alpina
bisbita alpino, bisbita ribereño alpino
Anthus spinoletta (Linnaeus, 1758)
water pipit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría nos macizos montañosos do sur de Europa, Cáucaso e Asia
Menor ata o Himalaia, invernando en vales e litorais próximos. Común en
xeral (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Nidifica no terzo norte de Galicia, Cordal Cantábrico, Pirineos, Sistema Ibérico, Sistema Central e, esporadicamente,
en Sierra Nevada. Inverna en zonas baixas de case toda a Península, especialmente nos humidais do terzo norte. En Galicia é pouco común en
xeral, criando entre a serra da Capelada e o Xistral, e tamén nos Ancares,
Courel, Trevinca e Macizo Central. Como invernante, estendido pero só
común nalgúns puntos: frecuenta encoros, grandes prados húmidos, ribeiras fluviais desarboradas e incluso marismas e algúns treitos de costa
resgardados.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi escaso, capturáronse tres exemplares para anelamento na Xunqueira de Alba en xaneiro de 2008 (V. X. Cabaleiro, com.
pers.) e serían vistos dous (capturados para anelamento) entre o 14 e
o 21/11/2008 e un desde o 26/11/2008 ata finais dese ano (Cabaleiro,
2008b). O día 9/1/2009, estaban presentes na Xunqueira dous exemplares, que aumentan a tres o día 16 e a catro o día 31 (Cabaleiro, 2009e).
Non se compilaron citas posteriores.
Xestión da especie.
Conservar as zonas húmidas e os pasteiros naturais é fundamental para
esta especie.
Mapa de distribución da pica alpina (Anthus spinoletta) en Pontevedra nos anos 2008
e 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño
72
Lavandeira amarela
lavandeira verdeal
lavandera boyera
Motacilla flava (Linnaeus, 1758)
yellow wagtail
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de case toda Eurasia (agás no norte), Oriente Próximo e norte de África. Tamén en Alaska. Coñécense ata 18 subespecies
nesta vasta área de distribución. Estival, inverna nos trópicos (principalmente na África subsahariana). Común localmente (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Atópase como nidificante a subespecie M. f.
iberiae (ás veces tratada como especie independente a partir do complexo de Motacilla flava, como M. iberiae; Van Duivendijk, 2010). Distribuída
sobre todo nos litorais da Península e Baleares, Val do Guadalquivir, Submeseta Norte e determinadas áreas de Navarra, Aragón e La Mancha.
En Galicia é pouco común e repártese pola franxa atlántica, Terra Chá, A
Limia e determinados humidais da Dorsal Galega e do val do Sil. Para criar,
elixe sobre todo lagoas con amplos campos húmidos (brañas), cordóns
dunares con zonas enchoupadas próximas, xunqueiras e espadainais. Visita con frecuencia áreas de pasteiros con gando para se alimentar.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Restrinxida ao curso do río Lérez e Xunqueira de Alba,
onde foi nidificante probable no verán de 2008 (datos propios). Obtivéronse tres capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e
outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). No 2006 capturáronse para anelamento na Xunqueira cadanseu xuvenil o 11/7/2006 e o 1/8/2006 e ata tres
xuvenís o 21/8/2006 (P. Sanmartín, com. pers.). O 27/8/2004 recuperouse
tamén na Xunqueira de Alba un macho que fora anelado na Xunqueira
como polo o ano anterior por membros do Grupo de Anelamento Anduriña, o que suxire unha certa filopatría (tendencia a criar no mesmo lugar
de nacemento) polo menos nunha parte dos exemplares (P. Sanmartín,
com. pers.).
Xestión da especie.
Conservar as zonas húmidas e os pasteiros naturais é fundamental para
esta bela lavandeira. O mantemento da agricultura e gandaría extensiva
tamén a beneficia.
Mapa de distribución da lavandeira amarela (Motacilla flava) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
73
Lavandeira real
labrandeira, lavandeira amarela
lavandera cascadeña
Motacilla cinerea (Tunstall, 1771)
grey wagtail
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa (agás na metade leste e extremo norte), Oriente
Próximo e centro e leste de Asia, demais do norte de África e Macaronesia. Residente ou parcialmente migratoria. Común localmente (Del Hoyo
et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída polas zonas de media e alta montaña da Península, e, entre Galicia e Navarra (e tamén en Cataluña), en ríos
e regatos de zonas baixas. En Galicia é común localmente e repártese por
todo o país, sendo máis numerosa na comarca do Deza. Habita regatos
permanentes e ríos, ocasionalmente en regatos estacionais na zona máis
mediterránea do país. Tamén nalgunhas lagoas e encoros. En outono e
inverno, máis repartida, visita a miúdo zonas habitadas (xardíns, tellados
vellos ou proximidades de fontes), chegando a anotarse boas densidades
en vilas e cidades. Tamén no litoral nesta época.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Como nidificante, detéctase no curso do Lérez augas
arriba da ponte do Burgo. Como non reprodutora, está estendida por todo
o casco vello (onde en outubro de 2008 se estimou a presenza de 5-10
aves), Xunqueira de Alba, río Gafos e treito final do Lérez. Así, houbo valores máis altos de abundancia lineal (IKA) fóra da época de cría que na
reprodutora (táboa 22).
Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba
entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). No ano 2007 criou unha
parella a carón do río Gafos no centro de Pontevedra (preto da avenida de
Vigo). Nese mesmo ano, o 29/1/2007, tres exemplares foron vistos nos
paseo a carón do Lérez entre a ponte dos Tirantes ata a ponte do ferrocarril en Monteporreiro (P. Sanmartín, com. pers.). Mencionada ademais en
Monteporreiro hai varios anos e en Verducido (xa fóra da área de estudo),
cunha captura para anelamento no inverno de 1996 (P. Sanmartín, com.
pers.). En 1990 aneláronse cinco polos nun niño no río Rons, en Cerponzóns, moi preto da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Depende estreitamente de ríos e regatos durante a época de cría, e, secundariamente, tamén fóra dela. Conservar os cursos de auga limpos e
sen barreiras artificiais é importante para esta ave.
Especie
Ano
Mes
Motacilla
cinerea
2008 Maio
Outubro
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
2
-
1,0
Ripisilva moi urbanizada
Zona urbana
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
[bis]
Ripisilva
2
1
2
2
-
1,1
1,5
1,0
1,9
8
1,1
0,9
Táboa 22. Abundancia da lavandeira real (Motacilla cinerea) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do lavandeira real (Motacilla cinerea) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Á esquerda, adulto da subespecie M. a. alba; á dereita, adulto da subespecie M. a. yarrellii, © X. Vázquez Pumariño.
74
Lavandeira branca
labrandeira, señorita, costureira
lavandeira branca
Motacilla alba (Linnaeus, 1758)
white wagtail
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Eurasia ata China, tamén no norte de África. Parcialmente
migratoria. Común (Del Hoyo et al., 2004).
Península Ibérica. Galicia. Repartida por case toda a Península, falta de
boa parte do cuadrante suroeste, onde é común no inverno. En Galicia é
bastante común e repártese por todo o país, sendo máis abondosa en
zonas agrícolas do interior. Frecuenta zonas abertas, como agras, leiras
labradas, campos de herba moi curta e xardíns, especialmente preto do
mar e de ríos. Tamén en zonas de ripisilva laxa e incluso visita os tellados
vellos das casas, en aldeias e vilas. En inverno, a miúdo en pequenos
grupos. Forma durmidoiros en árbores nalgunhas vilas e cidades fóra da
época de cría. A subespecie británica, denominada lavandeira enloitada
(Motacilla alba yarrellii) é ás veces tratada como especie independente
(Motacilla yarrellii; Van Duivendijk, 2010), resultando frecuente en inverno
no terzo norte peninsular, e algo máis localizada no resto.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, anotouse un índice de abundancia (en
aves/km) máximo en maio (época reprodutora) de 12,0 en ripisilva, 11,5
en parque urbano arborado e de 16,0 en zonas de cultivos, xardíns e
casas dispersas da periferia. Existen evidencias dun pequeno durmidoiro
no casco urbano da cidade en 2008, dunhas ducias de aves (localizadas
ao solpor voando cara o centro urbano), se ben non se concretou a localización exacta (datos propios). Ata finais dos anos 80 existía un dormidoiro
importante nunhas árbores en Campolongo, pero despois de diferentes
reformas da zona non se tiveron máis evidencias de ocupación.
Tamén se detectaron varios exemplares de lavandeira enloitada (Motacilla
alba yarrellii) en inverno; por exemplo, unha femia o 14/12/2008 no recinto
feiral da cidade (G. Ferreiro, com. pers.) e outra femia tres días despois
no casco urbano de Pontevedra (Cabaleiro, 2008f) e tamén na primavera
(3/5/2010, tres exemplares, moi tardíos, na zona do recinto da feira; P.
Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
A presenza de gando (incluso estabulado), propicia a presenza desta elegante ave, que, así a todo, ten experimentado un leve declive en certas
zonas de Galicia (por exemplo na Ría de Arousa; datos propios). Fomentar
a agricultura e a gandaría extensiva podería beneficiar a esta especie.
Especie Ano
Mes
Motacilla 2008 Maio
alba
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva
2
-
12,0
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
[bis]
2010 Maio-xuño Áreas degradadas
Eucaliptal
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Zona urbanizada
1
1
2
2
2
2
-
11,5
16,0
1,1
0,9
1,0
1,9
3
1
2
5
14
2,4
14,5
2,0
0,0
1,9
0,6
3,6
2,7
1,1
1,4
Táboa 23. Abundancia da lavandeira branca (Motacilla alba) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da lavandeira branca (Motacilla alba) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
75
Carriza
carrizo, carraxe, carniza
chochín común
Troglodytes troglodytes (Linnaeus, 1758)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de toda Europa, Oriente Próximo e centro e leste de
Asia, demais de na África setentrional e América do Norte. Residente ou
parcialmente migratoria. Moi común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Repartida por case toda a metade norte da
Península (agás zonas chairas deforestadas) e zonas de media e alta
montaña da metade sur. Tamén en Baleares. En Galicia é moi común e
repártese por todo o país, sendo máis abondoso na metade leste. Cría
en zonas de matogueira, como toxeiras (Ulex) e xesteiras (Cytisus), sebes
entre cultivos e áreas arboradas con abondoso sotobosque, incluso en
eucaliptais (Eucalyptus). Tamén en parques e xardíns.
winter wren
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie estendida na zona de estudo, especialmente
na periferia (Lérez, Alba, Campolongo, Marcón). Atinxiu valores de abundancia lineal (IKA, en aves/km) no mes de maio de 15,0 en ripisilva e de
4,0 en zona de cultivos, xardíns e casas dispersas. En zona de ripisilva
moi urbanizada obtivéronse 1,1 aves/km a comezos de outubro e 1,8 a
mediados, mentras que na ripisilva pouco urbanizada houbo 1,0 aves/km
a comezos de outubro e 2,9 a mediados. Ata 7,7 aves/km foron anotadas
a comezos de outubro en aldea con parches de ripisilva a carón do Gafos
e 1,5 aves/km na zona urbana da cidade.
Xestión da especie.
Resulta unha especie moi común, presente en zonas de matogueira e
sotobosque por toda Galicia, e que non presenta aparentes problemas
de conservación.
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Troglodytes
troglodytes
2008 Maio
Ripisilva
2
-
15,0
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
[bis]
Aldea con parches de ripisilva
Zona urbana
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
2
2
2
2
-
4,0
1,1
1,8
1,0
2,9
1
1
4
3
2
1
1
7
2
5
8
14
1,0
2,8
8,7
7,3
7,3
5,3
2,1
7,4
11,2
1,5
7,7
1,5
2,7
2,4
6,4
1,8
1,8
3,1
1,8
4,4
5,2
1,3
Táboa 24. Abundancia da carriza (Troglodytes troglodytes) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da carriza (Troglodytes troglodytes) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
76
Merlo rieiro
lavacú, melro rieiro, merlo/melro de río, merlo/
melro troiteiro
mirlo-acuático común, mirlo acuático
Cinclus cinclus (Linnaeus, 1758)
black-bellied dipper
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de case toda Europa, Asia Menor, e oeste e centro
de Asia ata o lago Baikal e China. Residente. Común localmente (Del Hoyo
et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Repartido de modo continuo polo extremo
norte ibérico, desde Galicia ao nordeste de Castela e León, continuando por Navarra ata os Pirineos oscenses e cataláns. Tamén en sistemas
montañosos da zona central e meridional ibérica. En Galicia é común e
distribúese por case todo o país, agás nas proximidades do litoral, sendo
numeroso en áreas de media montaña da provincia de Lugo. Depende
de ríos de augas limpas e rápidas, ocasionalmente tamén visita zonas
remansadas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Localizado no río Lérez na parroquia de Lérez (extremo
noreste da zona de estudo), sen evidencias de cría ata a data. Houbo unha
captura excepcional para anelamento dun xuvenil no centro da Xunqueira
de Alba en outubro de 2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Outro xuvenil
sería capturado moi preto da área de estudo no tramo medio do río Rons
no outono de 2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
É moi importante manter a calidade das augas dos ríos, evitando na medida do posible a construción de barreiras nestes e respectando o arborado
das ribeiras.
Mapa de distribución do merlo rieiro (Cinclus cinclus) en Pontevedra nos anos 2008
e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
77
Azulenta común
azuliña, azuleira, negrucho
acentor común
Prunella modularis (Linnaeus, 1758)
hedge accentor, dunnock
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa e Oriente Próximo. Parcialmente migratoria ou residente. Común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída continuamente entre Galicia e
Navarra, e polos Pirineos ata Xirona. Tamén en zonas altas do Sistema
Ibérico, Sistema Central e Sierra Nevada. En inverno obsérvase dispersa
por outras zonas da Península. En Galicia é común e repártese por todo o
país, sendo máis numeroso nas comarcas do Deza e O Carballiño. Habita
zonas de matogueira e monte baixo, sobre todo toxeiras (Ulex) e xesteiras
(Cytisus). Tamén en zonas de leiras con sebes e pequenas árbores. Rara
vez en parques e xardíns.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra atópase asociada a determinados contornos de matogueira, sebes e cultivos tradicionais do terzo norte e extremo leste, onde cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.; datos propios). Tamén se
ten mencionado en lugares dos arredores da área de estudo, en Lérez,
Salcedo, Verducido e Praceres; nestes dous últimos lugares capturáronse
algúns exemplares para anelamento (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Dependente de zonas de matogueira, pode resultar unha especie común
en moitas localidades, se ben nos derradeiros anos rexistrouse un declive
moderado nalgunhas áreas próximas (por exemplo no Grove e Sanxenxo;
datos propios). Cómpre evitar rozas de monte baixo na época de cría
desta especie.
Especie
Ano
Mes
Prunella
modularis
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Aldea
4
0,0
0,5
Áreas degradadas
Canaval
Mosaico rural
Ripisilva
Zona urbanizada
3
2
7
8
14
2,4
7,2
2,1
1,2
0,6
0,6
1,8
0,5
0,7
0,5
Táboa 25. Abundancia da azulenta común (Prunella modularis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da azulenta común (Prunella modularis) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
78
Paporrubio
paparrulo (nome local), pisco, paparroi, peizoque
petirrojo europeo
Erithacus rubecula (Linnaeus, 1758)
European robin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de Europa, oeste de Asia, noroeste de África e Macaronesia. Parcialmente migratorio e residente. Moi común (Del Hoyo et
al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por todas as áreas de media e alta
montaña da Península, faltando das principais chairas e zonas desprovistas de cobertura de arborado. Presenza continua desde Galicia ata
Navarra. En inverno atópase por toda a Península. En territorio galego é
unha especie común e repártese por todo o país, sendo máis abondoso
na metade leste. Elixe, tanto na época de cría como fóra desta, masas
boscosas con sotobosque, principalmente carballeiras (Quercus), ripisilva
e soutos (Castanea), menos frecuentemente en piñeirais (Pinus) e eucaliptais (Eucalyptus). Tamén en cultivos de froiteiras, parques e xardíns; rara
vez en matogueira.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra atopouse en todas as cuadrículas estudadas. No tocante á época reprodutora (maio), rexistráronse máximos
de 10,0 aves/km en zona de ripisilva e 12,0 aves/km en contorno con
cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría (comezos de
outubro) houbo un máximo de 17,4 aves/km en aldea con parches de
ripisilva preto do río Gafos. No referente ás densidades absolutas (aves/10
ha), os máximos corresponderon aos meses de maio e xuño en ripisilva
(9,1) e no litoral (7,3 aves/10 ha) (táboa 26).
Xestión da especie.
Evitar a súa caza ocasional. É importante para esta especie a conservación do sotobosque mesmo en parques e xardíns.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Erithacus
rubecula
2008 Maio
Ripisilva
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
Aldea con parches de ripisilva
Zona urbana
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
Ripisilva moi urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
10,0
1
1
2
2
1
1
2
2
4
3
2
1
7
2
5
8
14
3,6
1,3
6,2
7,3
5,7
3,6
2,7
9,1
0,6
7,7
12,0
5,4
9,6
17,4
9,1
7,7
8,9
1,8
2,4
6,4
1,8
3,9
0,9
1,8
4,5
0,6
Táboa 26. Abundancia do paporrubio (Erithacus rubecula) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do paporrubio (Erithacus rubecula) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
79
Rousinol
reiseñor, roisinol
ruiseñor común
Luscinia megarhynchos (Brehm, 1831)
rufous nightingale
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no sur e centro de Europa, norte de África e oeste e centro de
Asia. Estival, invernal na África subsahariana. Común en xeral (Del Hoyo
et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribúese por case toda a Península Ibérica (falta dos Pirineos e de boa parte das comunidades do Cantábrico) e
Baleares. En Galicia repártese principalmente pola provincia de Ourense,
terzo sur de Lugo e localidades dispersas na Coruña e Pontevedra. Ocupa
zonas de bosque de ribeira, sebes entre cultivos, matogueira mediterránea e bosques claros de aciñeiras (Quercus ilex) e castiñeiros (Castanea
sativa). Na migración outonal (agosto-setembro) vese tamén por zonas
de canaveiras e ripisilva da zona litoral, incluso en sebes entre cultivos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi escaso, capturouse para anelamento na Xunqueira
de Alba un exemplar o 17/8/2009 e outro o 28/8/2006; ademais, observouse un o 30/8/2007 (Cabaleiro, 2008a; V. X. Cabaleiro, com. pers.); preto da área de estudo, foron anelados exemplares en Verducido e Praceres
(P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta ave.
Mapa de distribución do rousinol (Luscinia megarhynchos) en Pontevedra no ano 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
Macho capturado para anelamento, © C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / G. A. Anduriña.
80
Papoazul
ruiseñor pechiazul, pechiazul
Luscinia svecica (Linnaeus, 1758)
bluethroat
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de boa parte da Europa e
Asia, invernando en zonas máis mornas deses continentes e tamén no
norte de África. Migradora, común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en Galicia. Nidifica por zonas montañosas da metade norte da Península (Macizo Central, Cordal Cantábrico,
Sistema Central, Sierra Cebollera), con varios miles de parellas. En inverno
atópase disperso por humidais de case toda a Península, especialmente no litoral mediterráneo. Estendido por numerosas zonas palustres nas
migracións, especialmente entre agosto e novembro. En Galicia cría moi
localizado no Macizo Central ourensán e nas zonas altas do concello da
Gudiña e quizais no da Mezquita, sendo frecuente localmente na franxa
litoral na migración posnupcial e moi escaso en inverno.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi escaso, capturáronse para anelamento na Xunqueira
de Alba varios exemplares nos meses de agosto e setembro dos anos
2009 e 2010 (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
A conservación de zonas palustres (espadainas, canaveiras) é fundamental para esta especie.
Mapa de distribución do papoazul (Luscinia svecica) en Pontevedra nos anos 2009
e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Femia, © X. Vázquez Pumariño.
81
Rabirrubio
curroxo, raborrufo, ferreira
colirrojo tizón
Phoenicurus ochruros (Gmelin, 1774)
black redstart
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en toda a Eurasia tépeda e norte de África. Residente, común
(Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribúese por toda a metade norte da Península e zonas de media e alta montaña da metade sur, faltando das principais chairas. En inverno atópase disperso por toda a Península. En Galicia
é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis abondosa na
metade sur da provincia de Lugo. Ocupa núcleos habitados, desde zonas
de casas illadas ata grandes cidades. Tamén en zonas de cantís litorais e
interiores, illas rochosas e canteiras a ceo aberto.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi ben repartida por toda a zona abarcada, anotouse
no mes de maio (época de cría) uns índices de abundancia máximos de
15,3 en parque urbano arborado e 12,0 en zonas de cultivos, xardíns e
casas dispersas da periferia de Pontevedra. Fóra da época de cría constatouse un valor de 2,2 aves/km en ripisilva moi urbanizada a comezos
de outubro.
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta ave.
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Phoenicurus
ochruros
2008 Maio
Ripisilva
2
-
2,0
Parque urbano
Mosaico rural
Ripisilva moi urbanizada
Áreas degradadas
Mosaico rural
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
1
2
3
7
5
0,0
1,7
1,5
15,3
12,0
2,2
1,8
2,1
0,4
8
14
0,0
1,6
0,2
1,2
Outubro
2010 Maio-xuño
Táboa 27. Abundancia do rabirrubio (Phoenicurus ochruros) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do rabirrubio (Phoenicurus ochruros) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Esquerda, xuvenil, © C. D. Romay Cousido; dereita, macho, © X. Vázquez Pumariño.
82
Chasco
chasco común, chasca, chazca/o, chaschás, icharro
tarabilla común
Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766)
common stonechat
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través das zonas tépedas de Eurasia e norte de África. Parcialmente migratorio ou residente. Común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda Península e Baleares, faltando das principais chairas e zonas áridas (Ebro, A Mancha, Guadalquivir
e litoral de Almería). En inverno disperso por toda a Península. En Galicia
é común e repártese por todo o país, sendo máis frecuente nas comarcas
do centro do país (Deza, Carballiño, Lugo). Frecuenta áreas de silveiras
(Rubus), toxeiras (Ulex) e outros arbustos, nomeadamente en zonas de
leiras de cultivo ou agras. Tamén en contornos de media montaña e altos
de montes, pero rara vez en áreas moi arboradas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben repartido pola periferia da zona abarcada, anotouse
un índice de abundancia de 4,0 aves/km en maio (época reprodutora) en
áreas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra,
e 0,9 aves/km en canaval (Xunqueira de Alba) tamén en maio (táboa 28).
Xestión da especie.
Esta especie hai uns anos era moi común por todo o litoral galego, sendo
actualmente algo menos abondosa, suxerindo unha rarificación recente
de difícil explicación, se ben pode ter relación co abandono do campo
e a crecente forestalización da paisaxe (datos propios). Sería desexable
fomentar a agricultura e gandaría tradicional para tentar frear o declive
desta pequena ave.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Saxicola
torquatus
2008
Maio
Mosaico rural
1
-
4,0
2010
Maio
Canaval
2
3,6
0,9
Táboa 28. Abundancia do chasco (Saxicola torquatus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do chasco (Saxicola torquatus) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño
83
Chasco norteño
chasco rabipinto
tarabilla norteña
Saxicola rubetra (Linnaeus, 1758)
whinchat
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o leste de Asia.
Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Nidificante moi localizado nas montañas de
Ourense, Burgos, País Vasco, Navarra e Pirineos, en marcado declive.
En migración, moi estendida entre agosto e outubro por zonas agrícolas abertas, con sebes e zonas de matogueira rasa, incluso nos altos de
monte. No Mediterráneo, tamén se detecta na primavera. En Galicia vese
principalmente no litoral e ao longo da Dorsal Galega.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xunqueira de Alba, onde se capturou un exemplar xuvenil para anelamento
o 31/8/2008 (Cabaleiro, 2008m) e se observaron dous exemplares o
24/9/2008 (Riveiro & Cabaleiro, 2008b). Preto da área de estudo, dous
xuvenís foron capturados para anelamento en Verducido o 1/9/2002 (P.
Sanmartín, com. pers.). Probablemente sexa unha ave escasa pero regular
na área de estudo nos meses de agosto e setembro.
Xestión da especie.
O abandono do rural, coa conseguinte forestalización de cultivos, prexudicaría esta ave.
Mapa de distribución do chasco norteño (Saxicola rubetra) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Macho adulto, © X. Vázquez Pumariño.
84
Merlo
merlo común, melro/a, cochosa, cochorra
mirlo común
Turdus merula (Linnaeus, 1758)
common blackbird, blackbird
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría nas zonas temperadas de toda Eurasia, norte de África e
Macaronesia. Residente ou parcialmente migratorio. Moi común (Del Hoyo
et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído pola Península e Baleares. En Galicia é moi común e repártese por todo o país, sendo menos abondoso
na franxa atlántica (monocultivos de eucalipto e piñeiro). Ocupa multitude
de hábitats, desde bosques e pradeiras de montaña ata cultivos litorais, e
desde parques e xardíns de cidades ata a espesura de carballeiras (Quercus) e ripisilva.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Moi estendido por todas as cuadrículas UTM 1x1 km
da zona abarcada. Os valores máximos de abundancia lineal (IKA, aves/
km) rexistrados na época de cría (maio) foron os seguintes: 11,0 en ripisilva, 15,3 en parque urbano e 12,0 en área cultivada con xardíns e casas
dispersas. Fóra da época reprodutora, houbo a comezos de outubro un
máximo de 5,4 aves/km en ripisilva moi urbanizada (táboa 29).
É unha especie que comeza a criar cedo, como demostra a cita dun macho ensinando a buscar comida a dous polos na Alameda de Pontevedra
o 15/3/2007, e, tres días despois, un adulto leucístico parcial cun polo do
ano no mesmo lugar (González, 2007b).
Xestión da especie.
Especie ubiquista en contornos forestais e agrícolas, pasa por ser unha
das máis abondosas de Galicia, atopándose, ademais, aparentemente en
aumento nalgunhas áreas debido ao crecente abandono do campo. Non
se propón ningunha medida de conservación concreta.
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Turdus
merula
2008 Maio
Ripisilva
2
-
11,0
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
[bis]
Aldea con parches de ripisilva
Zona urbana
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
1
2
2
2
2
-
15,3
12,0
5,4
0,9
3,8
3,9
1
1
4
3
2
1
1
7
2
5
8
14
4,6
4,8
18,0
14,5
4,3
14,4
11,3
1,5
15,4
4,2
3,9
3,0
2,7
1,2
4,5
3,6
3,6
5,7
7,3
0,4
6,6
2,1
Táboa 29. Abundancia do merlo (Turdus merula) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do merlo (Turdus merula) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
85
Tordo común
malvís, tordo pequeno
zorzal común
Turdus philomelos (Brehm, 1831)
song thrush
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en toda Europa e zona occidental e central de Asia. Introducido en Oceanía. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Del
Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Nidifica sobre todo no terzo setentrional da
Península e en puntos illados do resto. Como invernante, estendido por
todo o territorio ibérico e balear. En Galicia é común e repártese por todo o
país, sendo menos abondoso na franxa atlántica e acadando densidades
relativamente altas no val do Miño. Resulta máis común no outono e no
inverno (chegada de invernantes). Frecuenta zonas de bosque denso, a
miúdo preto de ríos e lagoas, alimentándose neste ou ben en cultivos e
pradeiras próximas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Especie presente en zonas de ripisilva do río Gafos e Lérez, cunhas poucas parellas nidificantes. Tamén se detectou en Mollabao,
preto do mar. Obtívose un índice de abundancia máximo de 4,0 aves/km
en maio (época reprodutora) en ripisilva a carón do río Lérez.
Xestión da especie.
Na teoría, o abandono do rural, coa densificación do bosque, beneficiaría
a este túrdido. Especie cinexética, sería desexable diminuír os cupos de
aves por cazador e xornada e evitar as capturas ocasionais desta ave na
época de cría.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Turdus
2008 Maio
Ripisilva
philomelos
2010 Maio-xuño Mosaico rural
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
4,0
7
5
8
0,0
0,0
1,1
0,3
0,4
0,9
Táboa 30. Abundancia do tordo común (Turdus philomelos) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do tordo común (Turdus philomelos) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© P. Gutiérrez Varga.
86
Tordo real
torda, tordo
zorzal real
Turdus pilaris (Linnaeus, 1758)
fieldfare
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa ao leste de Francia, sobrepasando polo norte o
círculo polar. En Asia, nidifica nos Urais ao leste ata o lago Baikal. Parcialmente migratoria, inverna ao sur ata o norte de África. Común localmente
(Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído en inverno por case todo o territorio, especialmente en zonas agrícolas tradicionais. En Galicia, semella
máis abondoso na metade oriental (datos propios).
Área de estudo. Citado no ano 2008 na Xunqueira de Alba, sendo a primeira mención da especie para a zona abarcada (datos propios).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Especie cinexética, pode verse dezmada localmente polos cazadores, que
a miúdo a capturan en grande número. Sería desexable unha regulación (á
baixa) dos cupos de caza deste e doutros Turdus.
Mapa de distribución do tordo real (Turdus pilaris) en Pontevedra no ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
Exemplar capturado para anelamento, © V. X. Cabaleiro Barroso.
87
Tordo rubio
tordo malvís, malvís
zorzal alirrojo
Turdus iliacus (Linnaeus, 1766)
redwing
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no norte e leste Europa e tamén en Asia occidental e ata o
lago Baikal. Migratoria, inverna ao sur ata o norte de África. Común localmente (Del Hoyo et al., 2005).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído en inverno por todo o territorio,
variando en abundancia segundo os anos. Visita zonas agrícolas (especialmente áreas de viñas), pradeiras e bosques caducifolios. En Galicia,
semella máis abondoso na metade oriental (datos propios).
Área de estudo. Citado na Xunqueira de Alba; é posible que se poida
detectar durante a pasaxe (novembro-decembro) en toda a zona abarcada, se ben faría falta unha prospeción específica (efectúa o groso da
migración de noite). Máximo de 40 exemplares o 1/2/2010, entrando ao
amieiral da Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro Barroso, com. pers.); cifras
tamén notables o 6/12/2008 con 12 exemplares (Cabaleiro, 2008h) e catro
exemplares o 16/1/2009 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2009i). Existe
unha captura para anelamento dunha ave con caracteres da subespecie
islandesa Turdus iliacus coburni o 1/2/2010 na Xunqueira de Alba (V. X.
Cabaleiro, com. pers.).
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Especie cinexética, pode verse dezmada localmente polos cazadores, que
a miúdo a capturan en grande número. Sería desexable unha regulación (á
baixa) dos cupos de caza deste e doutros Turdus.
Mapa de distribución do tordo rubio (Turdus iliacus) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Ave capturada para anelamento, © C. D. Romay & E. Martínez / G. A. Anduriña.
88
Rousinol bravo
roisinol da auga, reiseñor da auga
cetia ruiseñor, ruiseñor bastardo
Cettia cetti (Temminck, 1820)
Cetti’s warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría desde Marrocos e Galicia ao leste ata Afganistán, e desde
Inglaterra e Suiza ao sur ata Palestina. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares,
faltando dalgunhas comarcas do extremo norte e de determinadas áreas
da metade sur. En Galicia é común localmente, repartíndose irregularmente polo litoral, val do Miño e do Sul e extremo sur do país. Densidades
máis altas na bacía do Miño. Frecuenta zonas de sotobosque en áreas
próximas a río e lagoas, espadainais, canavais e incluso silveiras en zonas
de prados húmidos (enchoupados).
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra cría no complexo Alba-Lérez en escaso
número, localizándose tamén fóra da época reprodutora nas ribeiras do
Gafos. É posible que algúns anos poida criar tamén alí, unha vez que o
22/4/2006 foron detectados un macho cantando no río Gafos ao seu paso
pola cidade de Pontevedra, e outras catro aves ao longo de dito río ao seu
paso pola parroquia de Tomeza (Cabaleiro, 2006f).
Xestión da especie.
Manter as zonas de ripisilva con áreas de sotobosque mesto e a orla de
vexetación helofítica dos humidais (por pequenos que sexan) son dúas
medidas que beneficiarían a esta ave.
Especie
Ano
Mes
Cettia cetti 2008 Outubro
Hábitat
(lugar)
Ripisilva pouco urbanizada
Zona urbana
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Ripisilva
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
1
2
8
0,5
1,0
1,5
1,0
0,5
Táboa 31. Abundancia do roisinol bravo (Cettia cetti) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do roisinol bravo (Cettia cetti) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
89
Carriza dos xuncos
picaxuncos
cistícola buitrón
Cisticola juncidis (Rafinesque, 1810)
zitting cisticola
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través do sur de Europa e norte de África ata o sur de Asia
e Australia. Tamén na África subsaariana. Residente. Común (Del Hoyo
et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repártese irregularmente pola Península e
Baleares, faltando de áreas moi forestais e montañas. En Galicia repártese
pola metade occidental do país, Terra Chá e “fondos de val” do Miño,
Limia e Támega. Atópase en lenta expansión. Ocupa herbeiras crecidas,
sexan naturais ou pasteiros abandonados. Tamén en xunqueiras e outra
vexetación de marisma.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Relativamente estendida na zona de estudo, estivo ligada sempre e herbazais crecidos da periferia do casco urbano. As citas
atóparonse próximas ademais aos principais ríos da zona (Rons, Lérez e
Gafos). Rexistráronse ata 6,7 aves/km en zona de canaval na Xunqueira
de Alba en maio-xuño (época reprodutora) (táboa 32).
Xestión da especie.
Depende de zonas herbáceas, polo que o abandono do campo, co conseguinte desenvolvemento das matogueiras e do arborado, poden causar
a desaparición desta ave, como aconteceu na illa de Ons (Domínguez et
al., 2002). Fomentar a conservación de herbeiras e pasteiros co emprego
extensivo de gando como cabalos ou ovellas.
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Cisticola
juncidis
2008 Maio
Ripisilva
2
-
1,0
2010 Maio-xuño
Aldea
Zonas degradadas
Canaval (Xunqueira de Alba)
Ribeiras fluviais
desarboradas
Zona urbanizada
4
3
2
5
0,0
0,0
8,7
0,9
0,5
0,6
6,4
0,7
14
0,0
0,3
Táboa 32. Abundancia da carriza dos xuncos (Cisticola juncidis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da carriza dos xuncos (Cisticola juncidis) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© P. Gutiérrez Varga.
90
Folosa manchada
saltón do norte, fulepa
buscarla pintoja
Locustella naevia (Boddaert, 1783)
grasshopper warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría na Europa tépeda e fresca, desde Galicia ao leste ata os Urais
e polo centro de Asia ata o lago Baikal. Inverna na África subsahariana.
Pouco común en xeral (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Localizado como reprodutor nalgunhas zonas da costa cantábrica e contorno inmediato, desde Ferrol ata Navarra.
Como migrante está moi repartido por case toda a Península, incluíndo
Galicia, aparecendo sobre todo nos meses de agosto e setembro en zonas con matogueira e arbustos densos, preferentemente preto de humidais (datos propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Un único rexistro en Pontevedra: un exemplar de primeiro ano capturado para anelamento na Xunqueira de Alba o 22/8/2008
(Cabaleiro, 2008a, t). Preto da área de estudo, un exemplar foi capturado
para anelamento nun campo de millo en Verducido o 2/9/2003 (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Ningunha medida concreta para esta ave.
Mapa de distribución da folosa manchada (Locustella naevia) en Pontevedra no ano
2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
91
Folosa das canaveiras
fulepa das canaveiras
carricero común
Acrocephalus scirpaceus (Hermann, 1804)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Presente en Europa, oeste de Asia e noroeste de África. Estival,
inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartida pola case toda a Península, faltando de zonas de alta montaña e áreas áridas. Escasea no terzo norte.
En Galicia está distribuída de xeito descontinuo pola franxa litoral, sendo
común localmente (por exemplo, no Baixo Ulla). Elixe zonas de canaveiras
(Phragmites australis), ás veces de reducida extensión, e ocasionalmente
espadainais. Fóra da época de cría, tamén en zonas de ripisilva e sebes
entre cultivos.
reed warbler
0 0,5km
norte
Área de estudo. En xullo do ano 2000, descubriuse como reprodutor na
Xunqueira de Alba e estimouse a poboación en 7-9 parellas, cos últimos
individuos vistos en outubro (Piñeiro, 2003a). Nos anos seguintes non se
volveron prospectar adecuadamente os seus hábitats, ata o ano 2005, no
que se realizaron labores de anelamento de aves palustres na Xunqueira.
Entre o 5/7/2006 e o 1/8/2006, en seis xornadas de anelamento capturáronse ata 38 aves (máis dúas recapturas), das cales 22 de segundo ano
ou adultas e 16 xuvenís do ano (P. Sanmartín, com. pers.). A primeira cita
en 2007 foi a dun macho cantor o 22/4/2007 (Sanmartín, 2007b), sendo
o primeiro exemplar de 2008 capturado bastante cedo, o 14/3/2008 (P.
Sanmartín, com. pers.). En 2010 o primeiro exemplar do ano foi localizado
o 28/4/2010 de novo na Xunqueira (P. Sanmartín, com. pers.). Neste ano
houbo polo menos catro machos territoriais na zona leste do ENIL e densidade superior ás 7 aves/10 ha (datos propios; táboa 33).
Xestión da especie.
É importante para esta especie a non degradación das zonas húmidas
con orla de vexetación helofítica, nomeadamente canaveiras.
Especie
Ano
Mes
Acrocephalus 2010 Maio
scirpaceus
Hábitat
(lugar)
Canaval (Xunqueira de Alba)
IKA
Itinerarios
Densidade
(aves/
nese hábitat (aves/10 ha) km)
2
7,2
3,6
Táboa 33. Abundancia da folosa das canaveiras (Acrocephalus scirpaceus) en Pontevedra nos anos 2008
e 2010.
Mapa de distribución da folosa das canaveiras (Acrocephalus scirpaceus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
92
Folosa dos xuncos
folosa das xunqueiras, fulepa das xunqueiras
carricerín común
Acrocephalus schoenobaenus (Linnaeus, 1758)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o centro de
Asia. Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Ave migratoria moi estendida por zonas palustres tanto interiores como litorais, escollendo principalmente masas de
xuncos e antelas (Juncus, Scirpus, Carex) preto de canaveiras (Phragmites
australis) e espadainas (Typha latifolia). Criou en humidais do País Vasco.
En Galicia vese tanto na pasaxe de primavera (marzo-maio) e, sobre todo,
na pasaxe posnupcial (xullo-novembro).
sedge warbler
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xunqueira
de Alba, onde se citou unha ave en xullo de 2000 (Piñeiro, 2003c) e se
capturaron para anelamento 20 exemplares entre xullo e outubro de 2008,
con catro recapturas (Cabaleiro, 2008a).
Xestión da especie.
A conservación de xunqueiras e canaveiras, incluíndo o seu manexo extensivo mediante sega ou pastoreo laxo, semella fundamental para a conservación desta pequena ave palustre.
Mapa de distribución da folosa dos xuncos (Acrocephalus schoenobaenus) en Pontevedra
nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
93
Folosa acuática
fulepa acuática
carricerín cejudo
Acrocephalus paludicola (Vieillot, 1817)
aquatic warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Nidifica en determinadas áreas húmidas da Europa oriental e
no extremo oeste de Asia, grosso modo entre os 50º-58ºN. Migratoria,
inverna no Sahel. Rara, considerada Vulnerable a nivel mundial (BirdLife
International, 2004; Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Migradora escasa pero regular polo litoral
cántabro-atlántico e algúns humidais do interior, a miúdo asociada a masas de xuncos (Juncus, Scirpus) próximas a canaveiras (Phragmites australis) e incluso silveiras (Rubus sp.).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Unha captura para anelamento na Xunqueira de Alba
dun adulto o 12/8/2008 (Cabaleiro, 2008t).
Xestión da especie.
A conservación de xunqueiras e canaveiras, incluíndo o seu manexo extensivo mediante sega ou pastoreo laxo, semella fundamental para esta
folosa globalmente ameazada.
Mapa de distribución da folosa acuática (Acrocephalus paludicola) en Pontevedra no
ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
94
Folosa amarela
fulepa amarela, lirio
zarcero común
Hippolais polyglotta (Vieillot, 1817)
melodious warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Presente no oeste de Europa desde Bélxica ao sur ata o estreito
de Xibraltar e desde Galicia ata Croacia. Tamén no noroeste de África.
Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartida pola case toda a Península, faltando de zonas de alta montaña e das estepas cerealistas de Estremadura
e A Mancha. En Galicia é común e repártese por toda ela, sendo máis
numerosa na metade oriental do país. Ocupa zonas de monte baixo preto de masas boscosas, principalmente ripisilva e carballeiras (Quercus).
Tamén en sebes desenvolvidas entre cultivos e áreas algo abertas, con
salgueiros e especies caducifolias illadas (ou en pequenos grupos) e con
abondosa matogueira.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben representada na zona de estudo, faltando só do
casco urbano. Chega a ser frecuente nas ribeiras do Lérez e Xunqueira de
Alba. A época de chegada a Pontevedra adoita ser finais de abril (primeira
cita o 28/4/2010, con dous machos cantores na Xunqueira; P. Sanmartín,
com. pers.). En maio (época reprodutora), obtívose unha densidade máxima de 18 aves/10 ha en zona de canaval da Xunqueira de Alba; tamén se
anotaron IKAs de 4,0 aves/km en ripisilva e de 4,0 en áreas de cultivos,
xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra. Presente na zona
ata comezos de setembro (catro exemplares capturados para anelamento
o 4/9/2009 na Xunqueira de Alba; Sanmartín Santiago, 2009b).
Xestión da especie.
A proliferación dos eucaliptais na zona considerada non beneficia á especie, polo que sería interesante evitar novas plantacións e xestionar adecuadamente as existentes. Como acontece con outras aves habitantes de
matogueiras, aconséllase evitar as rozas na época de cría.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Hippolais
polyglotta
2008 Maio
Ripisilva
2
-
4,0
Mosaico rural
Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Mosaico rural
Ripisilva
Zona urbanizada
1
4
3
2
7
8
14
1,8
1,4
18,0
0,0
0,5
0,5
4,0
0,5
1,2
4,5
0,3
0,5
0,1
2010 Maio-xuño
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Mapa de distribución da folosa amarela (Hippolais polyglotta) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Táboa 34. Abundancia da folosa amarela (Hippolais polyglotta) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
95
Papuxa do mato
papuxa montesa, papuda, fulecra
curruca rabilarga
Sylvia undata (Boddaert, 1783)
Dartford warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Especie restrinxida a Europa occidental (polo norte chega ata Inglaterra) e norte de África. Principalmente residente. Común (Del Hoyo et
al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Distribuída por case toda a Península e pequenas zonas das Baleares, faltando só dalgunhas zonas de latifundios
agrícolas e da alta montaña. En Galicia atópase por todo o país, sendo
máis abondosa na zona centro. Ten sufrido un severo retroceso en zonas
litorais en anos recentes, posiblemente pola expansión da papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala), que competiría con esta pequena papuxa
polos mesmos hábitats (J. R. Gómez, com. pers.; datos propios). A papuxa do mato ocupa principalmente zonas de toxeiras (Ulex), xesteiras
(Cytisus) e monte baixo en xeral, e rara vez en sebes en zonas de cultivos.
Asociado no litoral a áreas a zonas de toxeira desenvolvida, a miúdo con
outros arbustos misturados (Cytisus, Crataegus, Prunus, Rubus).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presente no terzo norte e no extremo sueste da zona
de estudo, asociada a toxeiras, xesteiras e silveiras. Ten unha poboación
relativamente pequena, quizais motivada pola abundancia e ubicuidade da
papuxa cabecinegra. Unha única observación outonal-invernal: un macho
na Xunqueira de Alba o 14/11/2008 (Cabaleiro, 2008j). Na periferia da área
de estudo, anelouse un exemplar en Mourente o 15/12/1990 e ata seis
exemplares foron capturados para anelamento en Verducido entre 1996 e
2000 (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar as rozas de mato na época de cría pode contribuír á conservación
desta pequena ave.
Mapa de distribución da papuxa do mato (Sylvia undata) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
96
Papuxa cabecinegra
papuda, fulecra
curruca cabecinegra
Sylvia melanocephala (Gmelin, 1789)
Sardinian warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Especie circunmediterránea, cría a través de todo o sur de Europa, desde Galicia ata Palestina, e no norte de África desde Canarias e Marrocos ata Libia. Principalmente residente. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Atópase en case praticamente toda a metade sur da Península, con poboacións ao longo do litoral mediterráneo
e val do Ebro e determinadas áreas da costa atlántica e cantábrica. Está
en expansión areal e poboacional desde os anos 80, tamén en territorio
galego, atopándose aquí no litoral atlántico e vales do Ulla, Tambre, Miño,
Sil e Limia. Aínda escaso na Galicia cantábrica. Frecuenta zonas de silveiras, sebes en zonas de cultivos e monte baixo, e rara vez no sotobosque
de zonas boscosas abertas e en xardíns. En outono e inverno atópase a
miúdo en arbustos con froitos pequenos, como silveiras (Rubus). Nestes
hábitats arbustivos semella desprazar á papuxa do mato (Sylvia undata),
polo menos localmente (J. R. Gómez, com. pers.).
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, atópase ben distribuída pola periferia,
sobre todo na zona de Alba-Lérez, onde chega a ser común. Ata cinco
exemplares foron capturados para anelamento o día 4/9/2009 na Xunqueira de Alba (Sanmartín, 2009e). A primeira cita da especie na cidade é
a dun macho preto da estación de ferrocarril de Pontevedra o 10/5/1987
(Fernández de la Cigoña, 1989; V. X. Cabaleiro; com. pers.).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta ave.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Sylvia
2010 Maio-xuño Canaval
melanocephala
Mosaico rural
Ripisilva
zona urbanizada
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
7,2
1,8
7
8
14
1,0
2,7
0,0
0,3
0,7
0,1
Táboa 35. Abundancia da papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución da papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala) en Pontevedra
nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
97
Papuxa común
papuxa, papuda
curruca zarcera
Sylvia communis (Latham, 1787)
common whitethroat
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ben repartida por Europa e Asia occidental e central. Local no
noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del
Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Distribúese de modo case continuo polo
cuadrante noroeste, desde Galicia ata Navarra e Madrid. No resto, habita
zonas de media montaña. En Galicia é común e repártese por case toda
ela, escaseando na franxa litoral, especialmente nas zonas con maior proliferacións de eucaliptais. É máis numerosa na zona central do país. Elixe
zonas de monte baixo preto de masas boscosas, principalmente ripisilva
e carballeiras (Quercus). Tamén en sebes desenvolvidas entre cultivos e
áreas algo abertas, con árbores illadas ou en pequenos grupos e con
abondosa matogueira, como xesteiras (Cytisus).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Localizouse en 2008 no terzo norte da zona abarcada,
no complexo Alba-Lérez, onde quizais non cría (igual que acontece noutras áreas costeiras veciñas; datos propios). Entrada de migrantes na Xunqueira de Alba o 30/8/2008, cun mínimo de seis exemplares (Cabaleiro,
2008s). Derradeira cita ese ano na cidade de Pontevedra o día 6/10/2008
(Cabaleiro, 2008l). Dous exemplares foron capturados para anelamento na
Xunqueira de Alba o 4/9/2009 (Sanmartín, 2009f). Un rexistro en 2010: un
exemplar en silveiras (Rubus sp.) entre a rúa do Gorgullón e o río Tomeza
o 6/10/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Existen capturas para anelamento anteriores a 2008 na Xunqueira de Alba, Veducido e Praceres (P.
Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
É importante evitar as rozas de matogueira e a destrución de sebes na
época de cría.
Mapa de distribución da papuxa común (Sylvia communis) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
98
Papuxa picafollas
papuxa apardada, papuxa abuada, papuda, fulecra
curruca mosquitera
Sylvia borin (Boddaert, 1783)
garden warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Especie de distribución europea e asiática (ata Siberia central), e
que migra logo da reprodución á África subsahariana. Común localmente
(Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a metade norte da
Península, faltando na metade sur (agás en certas localidades). En Galicia atópase distribuído pola provincia de Lugo, montañas ourensás e en
determinadas localidades do litoral, case sempre preto de ríos e lagoas.
Ocupa áreas de ripisilva e carballeiras adevesadas, a miúdo con arbustos
“de froito” misturados (Crataegus, Prunus, Rubus).
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra, foi localizado un macho cantor entre
Alba e o río Lérez nunha xornada do mes de maio de 2008, se ben non se
obtiveron máis observacións en meses posteriores, sendo probablemente
un exemplar en migración (datos propios). Capturáronse tres exemplares
para anelamento durante a migración na Xunqueira de Alba o día 4/9/2009
(Sanmartín, 2009d). Sen observacións en 2010. Coñécense varias capturas para anelamento anteriores a 2008 na Xunqueira de Alba, Veducido
e Praceres (P. Sanmartín, com. pers.). A especie é escasa na provincia,
coñecéndose apenas dúas ou tres localidades con presenza habitual durante o verán (en outono, durante a migración, pode ser incluso frecuente
puntualmente).
Xestión da especie.
Conservar as zonas de ripisilva en bo estado, e respectar as sebes, poden
ser dúas medidas que favorezan a permanencia ou incluso a expansión
desta discreta ave.
Mapa de distribución da papuxa picafollas (Sylvia borin) en Pontevedra nos anos
2008 e 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Esquerda, femia, © X. Vázquez Pumariño; dereita, macho capturado para anelamento, © C. D. Romay & E. Martínez / G. A. Anduriña.
99
Papuxa das amoras
papuxa encapuchada, papuda, fulecra
curruca capirotada
Sylvia atricapilla (Linnaeus, 1758)
blackcap
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de toda Eurasia, Macaronesia e norte de África, chegando
ata o centro de Asia. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a metade norte da
Península e áreas montañosas do sur, ademais de Baleares. En inverno
atópase de modo disperso por case toda a Península. En Galicia é común
e repártese por todo o país, sendo máis numerosa no val do Miño. Habita
unha multitude de hábitats, como sebes en zonas de cultivo, parques,
xardíns e zonas boscosas con abondoso sotobosque, sendo común en
bosques húmidos (ripisilva). En migración e invernada busca arbustos con
froitos pequenos, como silveiras (Rubus) e hedreiras (Hedera).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas obxecto de estudo, sendo
común preto dos ríos (Rons, Lérez e Gafos). No referente a época reprodutora
(maio) anotouse un máximo de 15,0 aves/km en zona de ripisilva e de 16,0
en contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría
(comezos de outubro) houbo un máximo de 5,8 aves/km en aldea con parches
de ripisilva preto do río Gafos. En termos de densidades absolutas (aves/10 ha)
os valores máximos corresponderon á ripisilva (8,1) e ao canaval (7,2) (táboa 36).
Xestión da especie.
Evitar as rozas da matogueira na época de cría sería positivo para esta especie.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Sylvia
atricapilla
2008 Maio
Ripisilva
Parque urbano
Mosaico rural
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
Aldea con parches de ripisilva
Zona urbana
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
litoral
Mosaico rural
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Outubro
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
15,0
1
1
2
2
2
1
1
4
3
2
1
7
5
8
14
3,0
1,4
7,2
4,3
4,1
4,0
8,1
1,0
3,8
16,0
1,1
2,9
2,9
5,8
1,5
3,6
1,2
1,8
3,6
4,4
5,1
4,8
0,6
Táboa 36. Abundancia da papuxa das amoras (Sylvia atricapilla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución da papuxa das amoras (Sylvia atricapilla) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
100
Picafollas ibérico
mosqueira, chía, tuisa
mosquitero ibérico
Phylloscopus ibericus (Ticehurst, 1937)
Iberian chiffchaff
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Endemismo da Península Ibérica e suroeste de Francia. Estival,
inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartido pola metade norte da Península
e zonas montañosas do sur, faltando dalgunhas áreas chairas (onde se
circunscribe ás árbores de ribeira de ríos). En Galicia é común e repártese
por toda ela, sendo máis numeroso na zona central e oriental do país,
onde se acadan as densidades (mundiais) máis altas para a especie. Presente en masas boscosas, sobre todo carballeiras (Quercus), ripisilva e
soutos (Castanea), onde chega a acadar boas densidades. Visita rara vez
piñeirais e eucaliptais. Como sucede con moitas outras aves, o picafollas
ibérico prefire os bosques caducifolios aos eucaliptais, e por esta causa,
atinxe moi baixas densidades na franxa litoral, circunscribíndose moitas
veces á ripisilva das beiras de ríos e regatos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Resulta sorprendentemente común e ben distribuído,
ao contrario que en zonas próximas (por exemplo, é escaso na zona de
O Grove-Sanxenxo; datos propios). Anotouse un índice de abundancia de
7,0 aves/km en maio (época reprodutora) en ripisilva a carón do río Lérez e
de 0,9 en canaval no mesmo mes. Presente desde comezos ou mediados
de abril (por exemplo, dous machos cantando o 22/4/2006 no río Gafos
ao seu paso pola parroquia de Tomeza; Cabaleiro 2006g), pero pode chegar antes, como demostra unha cita dunha parella abicando polos no seu
niño o 1/5/2007 na Xunqueira de Alba (posiblemente fosen aves chegadas
xa en marzo á zona) (Martínez, 2007).
Xestión da especie.
Sería positivo para esta ave fomentar a creación e conservación de masas
de arborado autóctono, sobre todo carballeiras e bosque de ribeira.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Phylloscopus
ibericus
2008
Maio
Ripisilva
2
-
7,0
2010
Maio
Canaval
2
0,0
0,9
Táboa 37. Abundancia do picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
101
Picafollas europeo
mosqueira, chía, tuisa
mosquitero común
Phylloscopus collybita (Vieillot, 1817)
common chiffchaff
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Repartido por Eurasia ao leste ata o Himalaia. Migratorio, inverna
xeralmente entre os paralelos 50º N e 25º N. Común e incluso abundante
localmente (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, moi disperso pola Península, asociado a zonas montañosas e, no centro, tamén a zonas de ripisilva,
onde a miúdo coexiste con Phylloscopus ibericus. En outono e inverno,
moi numeroso por toda Iberia e Baleares, especialmente nas proximidades
de zonas húmidas e ríos, ademais de en parques e xardíns. En Galicia é
común nesta época e repártese por toda ela, sendo aparentemente máis
numeroso na franxa litoral.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben distribuído pola metade occidental da área de estudo; quizais poida estar presente noutras cuadrículas, especialmente nas
correspondentes ao río Lérez (datos propios). Común en xeral, a comezos
de outubro (época non reprodutora), anotáronse 1,1 aves/km en zona de
ripisilva moi urbanizada, que serían, a priori, as primeiras aves en pasaxe
do outono na zona. Os números desta especie aumentaron rapidamente, obténdose a mediados de mes 1,5 aves/km en zona urbana, 1,0 en
ripisilva pouco urbanizada e 0,9 en ripisilva moi urbanizada. Existe unha
captura de catro exemplares o 15/10/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008k).
Xestión da especie.
Fomentar a conservación e a creación de masas de arborado autóctono,
sobre todo ripisilva e carballeiras. Respectar as zonas húmidas, por pequenas que sexan.
Especie
Ano
Mes
Phylloscopus
collybita
2008 Maio
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva moi urbanizada
2
-
1,1
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Zona urbana
2
2
1
-
0,9
1,0
1,5
Táboa 38. Abundancia do picafollas europeo (Phylloscopus collybita) en Pontevedra no ano 2008.
Mapa de distribución do picafollas europeo (Phylloscopus collybita) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
102
Picafollas musical
mosqueira, chía, tuisa
mosquitero musical
Phylloscopus trochilus (Linnaeus, 1758)
willow warbler
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia ao norte do paralelo 45º N, con
pequenas poboacións residuais ao sur deste. Migratoria, inverna na África
subsahariana. Moi común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Existen varios núcleos reprodutores no Cordal
Cantábrico e zonas próximas, desde a serra do Larouco (Galicia/Portugal)
ata Navarra, totalizando apenas unhas poucas ducias de parellas. Nesta
época, aparece asociado a zonas de ripisilva, con freixos (Fraxinus), abeleiras (Corylus) e amieiros (Alnus), e zonas de campiña con árbores baixas.
En Galicia cría en escaso número na serra do Larouco (sen datos recentes)
e no Caurel, e quizais no Macizo central ourensán e Ancares (Guitián et al.,
2004; M. Á. Conde, com. pers.). Moi común a finais do verán e outono,
coincidindo coa migración posnupcial, e algo máis raro na prenupcial. Frecuenta sobre todo zonas litorais con abundancia de arbustos e de plantas
anuais, especialmente fiúncho (Foeniculum vulgare), planta á que semella
estreitamente asociado (datos propios). Tamén presente en áreas de ripisilva e beiras de ríos e lagoas nesta época.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Habitual na zona da Xunqueira de Alba durante a pasaxe migratoria posnupcial (agosto-outubro), con 18 exemplares capturados para anelamento no ano 2008, catro deles o 16/9/2008 (Cabaleiro,
2008a; P. Sanmartín, com. pers.) e dous en setembro de 2009 (Sanmartín,
2009c). Rexistro tardío doutros dous exemplares na Xunqueira de Alba
obtido o 3/10/2009 (Gómez, 2009b).
Xestión da especie.
Evitar as rozas entre xullo e outubro de campos de fiúnchos (Foeniculum
vulgare) pode ser unha medida sinxela e moi efectiva que incidirá beneficiosamente neste paxaro.
Mapa de distribución do picafollas musical (Phylloscopus trochilus) en Pontevedra nos
anos 2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.
103
Papamoscas cincento
trallo, trallón
papamoscas gris
Muscicapa striata (Pallas, 1764)
spotted flycatcher
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en case toda Europa, noroeste de África e Oriente Próximo
ata Irán e o lago Baikal. Migradora, inverna na África subsahariana. Pouco
común (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, repártese principalmente
pola metade oriental, con poboacións máis illadas no terzo norte. Estendido por case toda a Península Ibérica durante as migracións, asociado
a masas de ribeira e sebes. En Galicia cría só no cuadrante sueste, onde
é escaso. Entre agosto e outubro é habitual a observación de migrantes
preto de zonas húmidas no interior e tamén no litoral.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Dous rexistros recentes en Pontevedra: un exemplar de
primeiro ano o 30/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a, r) e
tres aves o 22/9/2009 na zona do Marco (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Anteriormente, fora mencionado preto da estación de tren de Pontevedra
o 4/9/1990 (V. X. Cabaleiro, com. pers.) e, moi preto da área de estudo, en
Praceres o 1/9/1990 (Cabaleiro & Sanmartín, 2010a). Existen varias capturas para anelamento recentes en Verducido, fóra xa da área de estudo
(P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Conservar as masas de arborado de ribeira (amieiros, salgueiros maduros).
Mapa de distribución do papamoscas cincento (Muscicapa striata) en Pontevedra nos
anos 2008 e 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Migradora, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
104
Papamoscas negro
trallo, trallón
papamoscas cerrojillo
Ficedula hypoleuca (Vieillot, 1817)
pied flycatcher
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ben repartido por Europa e oeste de Asia, tamén no noroeste de
África. Estival, inverna na África subsahariana. Común e incluso abundante
localmente (Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, circunscrito ao sistemas
montañosos da zona mediterránea da Península, sendo escaso no Cordal Cantábrico e Pirineos. Alí, elixe sobre todo zonas arboradas maduras,
tanto caducifolias como coníferas. Fóra da época de cría, atópase moi
difundido por Iberia e Baleares, especialmente en abril-maio (no Mediterráneo) e agosto-outubro (metade occidental), coincidindo coas migracións.
En Galicia é común a finais do verán e comezos do outono, e repártese
por toda ela, especialmente en zonas agrícolas con arborado disperso,
parques e zonas húmidas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra resulta pouco común, agás nos seguintes
lugares: Monteporreiro, Mourente, Xunqueira de Alba, Lérez, Praceres e
Verducido (P. Sanmartín, com. pers.). Aparece habitualmente a comezos
de agosto e marcha nos primeiros días de outubro (citas o 25/9/2008
no río dos Gafos e 3/10/2007 no casco urbano de Pontevedra, e, excepcionalmente, un 21/10/2004 no campus universitario de Pontevedra,
xunto ao Lérez; Cabaleiro, 2004b, 2007c; Romay & Mucientes, 2008;
P. Sanmartín, com. pers.). Existen datos de capturas para anelamento,
como o de catro exemplares atrapados o 2/9/2008 na Xunqueira de Alba
(Cabaleiro, 2008a; Sanmartín, 2008). Con data 31/8/2008, houbo unha
pequena entrada de migrantes na Xunqueira de Alba, con 4-5 exemplares alimentándose no interior dun bosque de Alnus glutinosa (Cabaleiro,
2008q). Durante 2010 non se ten constancia de observacións na cidade,
aínda que é moi probable que a especie estivese presente nalgúns puntos.
Ata o ano 2008 capturáronse para anelamento 78 exemplares en Praceres
e Verducido (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
É fundamental evitar as capturas ocasionais deste paxaro. Conservar pequenos bosquetes de caducifolias en zonas agrícolas tamén beneficiaría
a esta ave.
Mapa de distribución do papamoscas negro (Ficedula hypoleuca) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Gómez Escáriz.
105
Estreliña riscada
reyezuelo listado
firecrest
Regulus ignicapilla (Temminck, 1820)
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa (ao sur do paralelo 55º N; falta no leste) e noroeste
de África, chegando ata algunhas zonas de Turquía. Residente. Común
(Del Hoyo et al., 2006).
Península Ibérica. Galicia. Repartido pola metade norte da Península
e zonas montañosas do sur, ademais das Baleares, faltando dalgunhas
áreas chairas desarboradas. En Galicia é común e repártese por toda ela,
sendo máis numeroso na zona central do país. Ocupa masas boscosas,
tanto caducifolias como perennifolias. Anótanse boas densidades en
piñeirais maduros (Pinus), incluso na montaña, e tamén en carballeiras
(Quercus), soutos (Castanea) e ripisilva. Visita parques e xardíns. Resulta frecuente en determinados bosque mixtos de Galicia, sendo rara en
eucaliptais.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Común e ben repartida, especialmente en parques (Alameda, Xardíns de Vicenti) e ripisilva a carón dos ríos Lérez e Gafos. No
mes de maio (época de cría), anotáronse como valores máximos 2,0 aves/
km en ripisilva e 3,8 en parque urbano. Fóra da época reprodutiva houbo
un valores máximo de 5,4 aves/km en ripisilva moi urbanizada (táboa 39).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta ave. En zonas como a península do Grove o
seu número aumentou grandemente nos derradeiros 10 anos grazas ao
desenvolvemento de masas de piñeiral e de pequenos rodais de bosque
caducifolio, situación que se podería facer extensible a outras áreas, entre
elas ao concello de Pontevedra (datos propios).
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Regulus
ignicapilla
2008 Maio
Ripisilva
Parque urbano
Outubro
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
2,0
1
2
2
2
2
7
2
5
8
1,9
0,0
7,3
0,5
3,8
1,0
1,9
5,4
2,7
1,3
0,9
1,8
0,5
Mapa de distribución da estreliña riscada (Regulus ignicapilla) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Táboa 39. Abundancia da estreliña riscada (Regulus ignicapilla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
106
Ferreiriño cristado
ferreiro, chincho
herrerillo capuchino
Parus cristatus (Linnaeus, 1758)
crested tit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de boa parte da Europa continental ata o oeste de
Siberia. Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 2007).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas as zonas montañosas
da Península, e tamén en zonas baixas do terzo norte e litoral mediterráneo. Falta da maior parte dos vales dos grandes ríos ibéricos. En Galicia
é algo común e ben repartido por todo o país, sendo máis abundante nas
zonas de piñeirais (Pinus) maduros de zonas de media montaña. Habita masas boscosas de coníferas uniformes ou mesturadas con carballos
(Quercus) e/ou castiñeiros (Castanea). Especie de costumes discretas,
pode pasar facilmente desapercibida nas masas de coníferas que habita,
onde, ademais, adoita presentar densidades moi baixas
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra atópase restrinxida ao arborado ribeirego
do río Lérez augas arriba da ponte do Burgo, onde non presenta números
elevados. Tamén aparece en bosque mixto (con piñeiros marítimos Pinus
pinaster e carballos Quercus robur, principalmente) na parroquia de Lérez
(P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
A instalación de caixas niño de madeira, con buraco de entrada de 29 mm
de diámetro, pode permitir a esta especie prosperar en moitas das masas
de arborado xove nas que é moi escaso.
Mapa de distribución do ferreiriño cristado (Parus cristatus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
107
Ferreiriño negro
ferreiriño común, ferreiro, chincho
carbonero garrapinos
Parus ater (Linnaeus, 1758)
coal tit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Cría a través de toda Eurasia e norte de África, chegando ata
China e Taiwán. Residente. Moi común (Del Hoyo et al., 2007).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas a zonas montañosas da
Península, e tamén en zonas baixas do terzo norte. Falta en amplas áreas da
metade sur. En Galicia é común e está ben repartido por todo o país, sendo moi
abundante no val do Miño. Frecuenta masas boscosas de coníferas (sobre todo
piñeirais) e bosque mixto de piñeiros con carballeiras (Quercus) ou soutos (Castanea). Tamén en ripisilva. Visita ocasionalmente eucaliptais, parques e xardíns.
Área de estudo. Moi ben representado na zona de estudo, con presenza en todas
as cuadrículas UTM de 1x1 km. En maio-xuño (época reprodutora) obtívose un
índice de abundancia lineal máximo de 16,0 aves/km en mosaico rural e de 12,0
aves/km en ripisilva. Fóra da época de cría, a súa abundancia diminúe notablemente e rexistrouse un máximo de 1,9 aves/km en ripisilva pouco urbanizada no
mes de outubro. No tocante ás abundancias absolutas, houbo un máximo de 14,5
aves/10 ha en parque urbano en maio-xuño (táboa 40). Mencionada a súa presenza ao longo do ciclo anual na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta ave. De feito, é unha especie versátil á hora de
nidificar, chega a facer o niño no chan ao abeiro de raíces ou en pequenos
noiros, polo que non depende tanto de ocos como o resto da familia Paridae.
Mes
Hábitat
(lugar)
2008 Maio
Ripisilva
Especie Ano
Parus
ater
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
nese
hábitat
Densidade
IKA
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
12,0
1
1
2
2
2
2
4
3
2
1
7
2
5
8
14
3,6
3,1
3,6
7,3
3,7
14,5
5,3
2,5
2,0
11,5
16,0
1,1
0,9
1,0
1,9
1,8
1,8
0,9
1,8
2,9
3,6
3,6
1,1
1,2
Táboa 40. Abundancia do ferreiriño negro (Parus ater) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do ferreiriño negro (Parus ater) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño
108
Ferreiriño azul
meixengra, ferreiro bacachís, ferreiro, chincho
herrerillo común
Parus caeruleus (Linnaeus, 1758)
blue tit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa, Oriente Próximo, Canarias e África noroccidental.
Residente. Común (Del Hoyo et al., 2007).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península, faltando
dalgunhas áreas chairas desarboradas e tamén de boa parte do cuadrante sueste. En Galicia é común localmente e repártese por todo o país,
sendo máis numeroso na zona central e oriental galega. Escasea na franxa
costeira. Frecuenta masas boscosas, como carballeiras (Quercus), soutos
(Castanea), cultivos de froiteiras e ripisilva. Visita con frecuencia parques e
xardíns. Localízase en poucos piñeirais (Pinus) e case nunca en eucaliptais
(Eucalyptus).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben distribuído por case toda a zona de estudo, especialmente nas ribeiras do río Lérez. Moitos dos rexistros da zona sur da
cidade corresponderon a aves illadas en zonas arboradas (datos propios).
Anotouse un índice de abundancia en Pontevedra de 2,0 aves/km en maio
(época reprodutora) en ripisilva próxima ao río Lérez. Mencionada a súa
presenza ao longo do ciclo anual na Xunqueira de Alba, sendo o párido
menos común alí (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Igual que acontece con outras aves similares, a conservación das manchas de bosque autóctono semella crítica para a especie. A instalación
de caixas niño con buraco de entrada de 29 mm pode facer que colonice
lugares concretos sen presenza anterior.
Mapa de distribución do ferreiriño azul (Parus caeruleus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño
109
Ferreiriño real
ferreiro abelleiro, ferreiro, chincho
carbonero común
Parus major (Linnaeus, 1758)
great tit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en case toda Eurasia e norte de África, chegando ata Indonesia polo leste. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2007).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por practicamente toda a Península e Baleares, faltando dalgunhas áreas chairas. En Galicia é bastante
común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na comarca do
Deza e nos vales do Sil e Miño. Elixe masas boscosas, como carballeiras
(Quercus), soutos (Castanea), cultivos de froiteiras e ripisilva. Visita con frecuencia parques e xardíns. Localízase en poucos piñeirais (Pinus) e case
nunca en eucaliptais (Eucalyptus). En xeral, acada menores densidades
que outros membros da familia Paridae, se ben a súa afición a visitar xardíns e hortas fai dela unha ave familiar.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Amplamente difundido pola zona considerada, frecuenta
tanto zonas rurais da periferia como hábitats urbanos (parques e xardíns).
Para a época reprodutora (maio) rexistráronse uns valores máximos de 7,7
aves/km en parque urbano arborado e de 8,0 aves/km en contorno con
cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría (comezos de
outubro) houbo un máximo de 6,1 aves/km en zona urbana. No referente a
densidades absolutas, os máximos foron de 2,4 aves/10 ha en contornos
degradados (polígonos industriais, obras) e ao canaval da Xunqueira de
Alba, con 2,1 aves/10 ha (táboa 41). Mencionado ao longo do ano na
Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Ave versátil, pode ocupar numerosos tipos de hábitats, se ben evita os
eucaliptais e os piñeirais xoves, moi difundidos na área de estudo. A instalación de caixas niño con buraco de entrada de 33 mm de diámetro, é
unha medida eficaz para favorecer o asentamento de poboacións deste
pequeno párido. A conservación do arborado autóctono tamén beneficia
a esta ave.
Mes
Hábitat
(lugar)
2008 Maio
Ripisilva
Especie Ano
Parus
major
Parque urbano
Mosaico rural
Ripisilva moi urbanizada
Zona urbana
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Litoral
Mosaico rural
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Outubro
Itinerarios
nese
hábitat
Densidade
IKA
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
7,0
1
1
2
1
2
2
3
2
1
1
7
5
8
14
2,4
2,1
0,0
0,0
0,6
0,0
1,1
0,3
7,7
8,0
2,2
6,1
1,9
1,9
0,6
1,8
1,8
1,8
0,5
0,4
0,9
0,3
Táboa 41. Abundancia do ferreiriño real (Parus major) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do ferreiriño real (Parus major) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño
110
Ferreiriño rabilongo
subeliño, ferreiriño subeliño, rabo de culler
mito europeo
Aegithalos caudatus (Linnaeus, 1758)
long-tailed tit
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría por toda Eurasia ao leste ata Xapón, e ao sur ata o Irán.
Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 2008).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península, agás
no fondo dos vales dos grandes ríos ibéricos e zonas desarboradas. En
Galicia é algo común e ben repartido por todo o país, sendo máis numeroso no Alto Miño. Habita masas boscosas caducifolias (especialmente
carballeiras, xénero Quercus) e mixtas, sobre todo aquelas maduras. Visita frecuentemente parques e xardíns, sobre todo en inverno. Foxe dos
monocultivos de eucaliptos e piñeirais xoves, polo que resulta sumamente
escasa na Galicia occidental, se ben nos últimos anos semella haber un
aumento na distribución e abundancia desta ave (datos propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben repartida na área de estudo, o que contrasta co
estatus da especie no conxunto das Rías Baixas, onde tradicionalmente
se ven considerando escasa. Obtívose un índice de abundancia máximo
de 9,0 aves/km en maio en área de ripisilva preto do río Lérez.
Xestión da especie.
Fomentar a conservación das masas de bosque caducifolio e a plantación
de carballos (Quercus), poden ser dúas medidas beneficiosas para as poboacións de ferreiriño rabilongo.
Especie
Ano
Mes
Aegithalos caudatus
2008 Maio
2010 Maio-xuño
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Ripisilva
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
8
0,0
9,0
0,2
Táboa 42. Abundancia de ferreiriño rabilongo (Aegithalos caudatus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do ferreiriño rabilongo (Aegithalos caudatus) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© J. Sagardía Pradera.
111
Gabeador
gabeador común, agatuñador, rubideiro
agateador común
Certhia brachydactyla (Brehm, 1820)
short-toed treecreeper
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en Europa desde Dinamarca ata Xibraltar e desde Galicia ata
Turquía e o Cáucaso. Tamén no noroeste de África. Residente. Común
(Del Hoyo et al., 2008).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península, faltando
dalgunhas áreas chairas desarboradas e do extremo sueste. En Galicia
é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso
na metade oriental e escaseando na costa. Prefire masas boscosas maduras, como carballeiras (Quercus), soutos (Castanea), piñeirais (Pinus) e
ripisilva. Presente nalgúns parques das cidades. Ausente de eucaliptais
(Eucalyptus).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben repartido pola periferia da cidade, mantendo índices de abundancia baixos, cun máximo de 5,0 aves/km na época de cría
(ripisilva) e de 5,8 aves/km fóra desta (aldea con parches de ripisilva). No
referente ás densidades absolutas, obtívose un máximo de 3,6 aves/10
ha en parque urbano da cidade. Mencionado ao longo do ciclo anual nas
zonas arboradas do ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Sería preciso fomentar prácticas forestais que preservaran carballos e outras
especies autóctonas que medran a carón ou dentro de eucaliptais sometidos
a explotación madereira, e, á súa vez, fomentar a plantación de novos exemplares de árbores caducifolias. A instalación de caixas niño (cunha abertura
transversal de 25 mm de altura) pode ser unha solución a curto prazo moi
efectiva para axudar ás poboacións da especie na maior parte das localidades.
Especie
Ano
Mes
Certhia
2008 Maio
brachydactyla
Outubro
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Aldea con parches de
ripisilva
Zona urbana
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva moi urbanizada
2010 Maio-xuño Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Itinerarios
nese
Densidade
IKA
hábitat
(aves/10 ha) (aves/km)
2
-
5,0
1
-
5,8
1
2
2
7
2
5
0,0
3,6
1,6
1,5
1,0
2,7
0,5
0,9
2,5
8
1,1
0,9
Táboa 43. Abundancia do gabeador común (Certhia brachydactyla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do gabeador común (Certhia brachydactyla) en Pontevedra nos
anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Reprodutora, Nativa
Xuvenil, capturado para anelamento, © P. Sanmartín Santiago.
112
Ouriolo
vichelocrego (nome local), oureol, regavión, figorrodrigo
oropéndola común
Oriolus oriolus (Linnaeus, 1758)
golden oriole
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ben repartido por Europa e Asia (ata Mongolia e a India). Tamén no
noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Pouco común
en xeral (Del Hoyo et al., 2008).
Península Ibérica. Galicia. Presente na maior parte da Península Ibérica,
faltado de boa parte do extremo norte (Cantábrico e Pirineos) e de determinadas zonas chairas do sur. En Galicia é pouco común e repártese por
toda ela, se ben falta de moitos concellos da Mariña luguesa e na provincia
da Coruña só é frecuente no interior. As densidades máis altas da especie sitúanse no cuadrante sueste galego (val do Támega). Está presente
en masas boscosas, sobre todo ripisilva, carballeiras (Quercus) e soutos
(Castanea). Ás veces tamén en eucaliptais maduros e rara vez piñeirais.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Circunscrito ao arborado de ribeira do Lérez augas arriba
da ponte do Burgo, onde resulta sumamente escaso. Obtívose tamén un
rexistro no río Gafos en Tomeza o 14/6/2008 (Sineiro & Cabaleiro, 2008)
e polo menos tres citas na Xunqueira de Alba nos anos 2008 e 2009,
un deles o 10/9/2008 (Cabaleiro, 2008ñ; P. Sanmartín, com. pers.). Neste último lugar, no pequeno bosquete na zona norte da Xunqueira (fóra
da área de estudo), houbo ata dous exemplares cantando en xullo de
2006, sospeitándose da cría na zona (P. Sanmartín, com. pers.). Sen citas
en 2010 na zona abarcada. Hai anos o Grupo de Anelamento Anduriña
capturou polo menos un ouriolo na granxa de Montero Ríos, Lourizán (P.
Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
O ouriolo (denominado na comarca de Pontevedra vichelocrego) prefire a
ripisilva e os bosques caducifolios aos eucaliptais e piñeirais, e por esta
causa, atinxe moi baixas densidades na franxa litoral de Galicia, circunscribíndose moitas veces á ripisilva das beiras de ríos e regatos. Fomentar
a conservación e a creación de masas de arborado autóctono, sobre todo
carballeiras, resultará positivo para esta bela e popular ave.
Mapa de distribución do oureol (Oriolus oriolus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Estival, Non reprodutora, Nativa
Macho, © X. Vázquez Pumariño.
113
Picanzo vermello
picanzo, picaporco, cascarrollo
alcaudón dorsirrojo
Lanius collurio (Linnaeus, 1758)
red-backed shrike
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Presente por boa parte de Europa, desde Galicia e Cataluña ata
o mar Caspio polo leste, e desde o sur de Suecia ata Bulgaria polo sur.
Inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2008).
Península Ibérica. Galicia. Repartido polo terzo norte da Península, faltando das zonas cerealistas de Castela e León e do val do Ebro. Semella
atoparse en expansión ao sur, colonizando nos anos 90 algunhas zonas
da Submeseta Sur (Madrid, Guadalajara, Cuenca). En Galicia é común e
repártese por toda ela, escaseando na franxa litoral e no centro da provincia de Ourense. É máis numeroso no terzo oriental do país, onde se acadan densidades moderadas. Semella atoparse en expansión no extremo
norte e no cuadrante sueste do país, e estable ou en lixeira diminución
no resto de Galicia (datos propios). Habita zonas de cultivos tradicionais,
con sebes e pasteiros, a miúdo con gandaría extensiva, elixindo para se
pousar árbores illadas como carballos e salgueiros. No litoral, aparece a
miúdo asociado a ripisilva e brañas.
0 0,5km
norte
Área de estudo. En Pontevedra foi atopado na época de cría de 2008 no
contorno da Ponte do Couto (Marcón), no extremo sueste, sen confirmarse a súa reprodución. Nese mesmo ano, un exemplar xuvenil foi observado o 10/9/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008p). Nos arredores
da zona de estudo, foron capturados exemplares na época de cría en
1993, 1994 e 1996 en Verducido, con observacións en Tenorio e unha
captura para anelamento a comezos dos 90 dun xuvenil en migración en
Praceres (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional pode beneficiar a esta ave.
Mapa de distribución do picanzo vermello (Lanius collurio) en Pontevedra no ano
2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Xuvenil, © X. Vázquez Pumariño.
114
Picanzo cabecirrubio
picanzo rebordá, picanzo, cascarrollo, cazcarrollo
alcaudón común
Lanius senator (Linnaeus, 1758)
woodchat shrike
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría no sur de Europa, noroeste de África e Oriente Próximo ata
Irán. Pasa o inverno na África subsahariana. Pouco común (Del Hoyo et
al., 2008).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Iberia mediterránea, ausentándose de zonas altas e da franxa cantábrica, así como de
boa parte de Galicia e do norte de Portugal. Habita contornos de matogueira aberta, estepas, cultivos tradicionais e devesas, sempre que existan
abondosas sebes de arbustos espiñentos. En Galicia cría só no cuadrante
sueste, onde é escaso. Entre marzo e maio é habitual a observación de
migrantes no litoral.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Un único rexistro na zona de estudo: un exemplar de
primeiro ano entre o 26 e o 30/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro,
2008a, r). Moi preto do límite suroeste da área considerada no presente
estudo, observouse un exemplar en migración en Praceres a comezos
dos 90 (P. Sanmartín & V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional.
Mapa de distribución do picanzo cabecirrubio (Lanius senator) en Pontevedra no
ano 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Adulto, © X. Vázquez Pumariño.
115
Gaio
pega marza, pega reboldá, pega da fraga, garrabaio, gaiomonte, pigarra
arrendajo común
Garrulus glandarius (Linnaeus, 1758)
Eurasian jay
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de Eurasia e norte de África. Residente, común
(Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas as áreas de media e alta
montaña da Península, faltando das principais chairas e zonas desprovistas de cobertura de arborado. En Galicia é bastante común e repártese
por todo o país, sendo máis numeroso na provincia de Lugo. Elixe masas
boscosas, principalmente carballeiras (Quercus) e soutos (Castanea), a
miúdo con piñeiros (Pinus). Rara vez en piñeirais con eucaliptos (Eucalyptus) e ocasionalmente en ripisilva.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Distribuído en dous sectores: complexo Alba-Lérez (zonas de ripisilva con manchas de piñeiral maduro e carballeiras) e Marcón
(piñeirais e eucaliptais maduros), sendo bastante común en áreas como
Monteporreiro e tamén na veciña parroquia de Lérez (datos propios; P.
Sanmartín, com. pers.). Noutros puntos da periferia de Pontevedra é tamén frecuente (por exemplo en Campañó, cun rexistro de 10 exemplares
o 22/2/2009; C. Casalderrey, com. pers.), se ben na maior parte da zona
de estudo é pouco común. Este reducido número de gaios pode ter relación co escaso tamaño (e número) das manchas de arborado caducifolio
(especialmente carballos) detectadas na área abarcada, e das que gusta
este córvido. Sobre a fenoloxía de cría da zona, obtívose un rexistro de
dous xuvenís do ano (independizados) no río Lérez o 1/8/2009 (Gómez,
2009c).
Xestión da especie.
Fomentar a plantación de carballos (Quercus) dentro das plantacións de
eucaliptos predominantes no contorno da área de estudo favorecería, a
medio prazo, a aparición desta ave forestal.
Mapa de distribución do gaio (Garrulus glandarius) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
116
Pega
pega rabilonga, pega porca
urraca
Pica pica (Linnaeus, 1758)
black-billed magpie
Distribución e hábitat. Abundancia.
Global. Cría a través de todo o hemisferio Norte ao norte do Trópico de Cáncer.
Residente, con algunha dispersión invernal. Común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Estendida por toda a Península agás nas partes
máis baixas do val do Guadalquivir e determinadas áreas do litoral mediteráneo
(por exemplo Cádiz, Málaga e Alacante). En Galicia é común e repartida por
todo o territorio, coas mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Habita zonas
arboradas en áreas de cultivos e pasteiros, a miúdo preto de aldeas e vilas. Ocasionalmente en parques. Frecuenta zonas de cultivos tradicionais, onde busca
sementes, insectos e, ás veces, outros animais mortos. Foxe de masas boscosas, preferindo manchas de arborado máis adevesadas ou pequenos rodais.
Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas UTM 1x1 da zona abranguida. Anotouse en maio (época reprodutora) un índice de abundancia de 28,0
aves/km en zona de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia, con 15,3
aves/km en parques urbanos arborizados e apenas 1,0 aves/km en ripisilva.
Fóra da época de cría, en ripisilva moi humanizada, houbo 13,0 aves/km a
comezos de outubro e 21,4 a mediados deste mes; mentras que en ripisilva
pouco humanizada os valores foron de 4,8 e 1,0 respectivamente. Posúense
datos de contaxes en durmidoiros: en outubro de 2003, 30 pegas no esteiro río
Gafos (Fernández-Cordeiro, 2007a) (no mapa, punto “b”); en xaneiro e febreiro
de 2008, na praza da Constitución (Campolongo), 143 exemplares, que serían
60 en outubro dese ano (datos propios) (punto “c”); e, finalmente, en novembro
de 2008, grande durmidoiro dunhas 350 aves (quizais o maior de Galicia) na illa
das Esculturas (xunto o río Lérez) (datos propios) (punto “a”). Sobre este último
durmidoiro, subliñar que as aves saen xuntas ao abrente en distribúense en
bo número cara as seguintes zonas: Pontevedra cidade, Lérez, Monteporreiro
e Mourente. Ao solpor van chegando ás poucas. Coñecese desde hai anos,
tendo cambiado de lugar na illa das Esculturas a raíz da corta duns grandes
eucaliptos (Eucalyptus globulus) (P. Sanmartín, com. pers.).
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
0 0,5km
norte
Xestión da especie.
Ningunha medida concreta para esta ave, que, a pesar dos bos números rexistrados en Pontevedra, é cada vez máis escasa nalgunhas zonas do país. A razón desta progresiva rarefación é dificilmente explicable, pero aventúrase que o
abandono dos cultivos, a densificación das masas arbóreas ou episodios locais
de caza ou envelenamento poden ter influenciado neste declive (datos propios).
Especie Ano
Mes
Pica pica 2008 Maio
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada [bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada [bis]
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
nese
hábitat
2
1
1
2
2
2
2
4
3
2
1
7
2
5
8
14
Táboa 44. Abundancia da pega (Pica pica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Densidade
IKA
(aves/10 ha) (aves/km)
1,9
7,3
18,0
25,8
4,9
10,1
6,1
4,5
2,5
1,0
15,3
28,0
13,0
24,1
4,8
1,0
3,6
1,8
4,5
10,9
2,3
4,5
4,7
1,1
1,2
Mapa de distribución da pega (Pica pica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Estrelas: a: durmidoiro na illa das Esculturas; b: durmidoiro no esteiro do Gafos; c:
durmidoiro en Campolongo.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
117
Corvo pequeno
corvo, corvo viaraz, corvelo
corneja negra
Corvus corone (Linnaeus, 1758)
carrion crow
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia, faltando en zonas de taiga e
tundra. Localizado no norte de África. Principalmente residente, sendo
común ou moi común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a metade norte da Península e zonas orientais de Andalucía e Castilla-La Mancha. Falta no litoral
mediterráneo. En Galicia é común e distribuído por todo o país, coas mellores poboacións na provincia de Lugo e interior da Coruña. A abundancia
é máis moderada na franxa atlántica, unha vez os monocultivos de piñeiros e eucaliptos apenas son empregados pola especie como durmidoiro
ou, no caso das árbores máis altas, como lugar de cría. Visita ocasionalmente parques das cidades, zonas de intermareal (marismas) e incluso
bateas de mexillón para se alimentar.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presente en case todas as cuadrículas a zona abarcada,
sendo en xeral numerosa na maior parte delas. En maio (época reprodutora), achouse un índice de abundancia máximo de 16,0 aves/km en zonas de
cultivos, xardíns e casas dispersas. A mediados de outubro (época non reprodutora), obtívose un valor de 1,5 aves/km en zona urbana da cidade de
Pontevedra. A densidade absoluta (aves/10 ha) máis alta foi de 4,8 aves/10 ha
en contornos degradados (polígonos industriais, obras) (táboa 45). Presente
ao longo de todo o ano no ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Ningunha concreta para esta especie, que se pode cualificar de moi común, adaptable e exitosa.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Corvus
corone
2008 Maio
Ripisilva
2
-
2,0
Mosaico rural
Zona urbana
Aldea
Zonas degradadas
Canaval
Litoral
Mosaico rural
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
1
4
3
2
1
7
5
0,0
4,8
0,0
0,0
0,0
1,5
16,0
1,5
0,5
2,4
1,8
1,8
0,8
0,4
8
14
1,6
0,0
1,4
0,1
Outubro
2010 Maio-xuño
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Táboa 45. Abundancia do corvo pequeno (Corvus corone) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do corvo pequeno (Corvus corone) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Adulto nupcial, © X. Vázquez Pumariño.
118
Estorniño negro
estornillo, saturniño
estornino negro
Sturnus unicolor (Temminck, 1820)
spotless starling
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído polo Mediterráneo occidental e zonas inmediatas desde Portugal ata Sicilia e Tunicia, e desde o mar Cantábrico ata Marrocos.
Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península, agás zonas
de media e alta montaña do Cordal Cantábrico e Pirineos. En Galicia é
común e distribuído por toda ela, coas mellores poboacións no val do
Miño e nas comarcas do Deza e Tabeirós. Cría principalmente en áreas de
cultivos tradicionais con edificacións próximas, preferente casas antigas e
ruínas. Tamén parques abertos (con pradeiras) e xardíns das vilas e cidades. Visita en inverno pradeiras, cultivos e ermos, a miúdo en compañía
de Sturnus vulgaris. Tamén en parques con árbores de grande porte en
vilas e cidades (durmidoiros).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Atópase en todas as cuadrículas da zona de estudo,
concentrándose en inverno nas correspondentes ao caso urbano, ás veces en gran número: deste modo, en durmidoiros mixtos con estorniño
pinto Sturnus vulgaris en árbores da Alameda (punto “c” no mapa), Xardíns de Vicenti (punto “d”), xardíns de Sanidade (punto “b”) e arredores da
antiga TAFISA (punto “a”), houbo unhas 35000 aves en xaneiro de 2008
das que unhas 15000 serían estorniños negros. Tamén se sinalaron aves
na praza de Méndez Núñez (Campolongo) (punto “e”). Números algo menores resultarían da prospeción destes durmidoiros en novembro de 2008
(datos propios), faltando dos puntos “a”, “b” e “e”, sen descartar que estes
se ocupen chegado o inverno. Na época de cría (maio) houbo un índice de
abundancia en Pontevedra de 12,0 aves/km en maio (época reprodutora)
en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia, e fóra da
época reprodutora anotáronse 1,0 aves/km en ripisilva pouco urbanizada
(comezos de outubro) e 1,5 en zona urbana (mediados de outubro), aumentando exponencialmente este valor a medida que avanzaba a tardiña
e acudían as aves aos durmidoiros.
Xestión da especie.
O abandono do rural, coa crecente forestalización de zonas agrícolas, iría
en prexuízo desta ave. Para evitar isto, sería interesante fomentar a gandaría extensiva (ovellas, cabalos) e o aproveitamente de terreos fértiles para
cultivos diversos (cereais, millo, hortalizas). Para os durmidoiros, empregar
as medidas de dispersión dos exemplares através de sistemas sonoros só
cando as concentracións supoñan unha molestia real para os cidadáns. En
ningún caso aplicar descastes nin eliminar as árbores que serven de pousadoiro. Sería interesante un cambio na visión dos durmidoiros da especie
que, verdadeiramente, supoñen un espectáculo natural en pleno contorno
urbano e deben ser vistos máis como un atractivo que como un problema.
Especie
Ano
Mes
Sturnus
unicolor
2008 Maio
Outubro
Hábitat
(lugar)
Mosaico rural
Ripisilva pouco urbanizada
Zona urbana
2010 Maio-xuño Aldea
Canaval
Mosaico rural
zona urbanizada
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
1
-
12,0
2
1
4
2
7
14
0,0
3,6
1,1
0,0
1,0
1,5
0,5
0,9
1,8
0,3
Táboa 46. Abundancia do estorniño negro (Sturnus unicolor) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do estorniño negro (Sturnus unicolor) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© C. D. Romay Cousido.
119
Estorniño pinto
estornillo, saturno, saturniño
estornino pinto
Sturnus vulgaris (Linnaeus, 1758)
common starling
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Ben repartido por Europa e Asia, ata o Himalaia. Tamén na Macaronesia. Introducido en América do Norte, Sudáfrica e Oceanía. Parcialmente migratorio, pasa o inverno en latitudes tépedas. Moi común (Snow
& Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, áchase entre Asturias e Navarra, en Cataluña e en puntos concretos de Valencia e Canarias. Semella
en expansión. En inverno, común por todo o territorio e en Baleares, puntualmente moi abundante, chegando a formar durmidoiros de ducias de
millares de aves en cidades. Aliméntase en grupos en zonas agrícolas e
gandeiras, e tamén en pradeiras e xardíns. En Galicia é común e repártese
en outono e inverno por toda ela, sendo máis numeroso na franxa litoral
e nos vales dos grandes ríos galegos. Forma enormes durmidoiros nas
principais cidades de Galicia, especialmente en Lugo, Ourense, A Coruña
e Pontevedra, e, ata hai uns anos, tamén en Santiago de Compostela.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Atópase entre outubro e marzo nas cuadrículas correspondentes ao casco urbano, onde acoden á tardiña as aves provenientes
dos arredores da cidade para formar durmidoiros en zonas concretas. Estes durmidoiros, a miúdo de grande tamaño, fórmanse xunto ao Sturnus
unicolor en árbores da Alameda (punto “c” no mapa), Xardíns de Vicenti
(punto “d”), xardíns de Sanidade (punto “b”) e arredores da antiga TAFISA
(punto “a”). Houbo unhas 35000 aves en xaneiro de 2008 das que unhas
15000 serían estorniños negros. Tamén se sinalaron aves na praza de
Méndez Núñez (Campolongo) (punto “e”). Números algo menores resultarían do estudo destes durmidoiros en novembro de 2008 (datos propios),
faltando dos puntos “a”, “b” e “e”, sen descartar que estes se ocupen chegado o inverno. Houbo rexistros fóra da época de cría asignables a esta
ave en zona de ripisilva moi urbanizada, que se traduciron nun índice de
abundancia de 14,1 aves/km a comezos de outubro e de 1,8 a mediados
dese mes. Moitos dos Sturnus sp. observados nesta época probablemente correspondesen a esta especie.
Xestión da especie.
O abandono do rural, coa crecente forestalización de zonas agrícolas, iría
en prexuízo desta ave. Para evitar isto, sería interesante fomentar a gandaría extensiva (ovellas, cabalos). Para os durmidoiros, empregar as medidas
de dispersión dos exemplares através de sistemas sonoros só cando as
concentracións supoñan unha molestia real para os humanos. En ningún
caso aplicar descastes nin eliminar as árbores que serven de pousadoiro.
Sería interesante un cambio na visión dos durmidoiros da especie que,
verdadeiramente, supoñen un espectáculo natural en pleno contorno urbano e deben ser vistos máis como un atractivo que como un problema.
Especie Ano
Sturnus
vulgaris
Mes
2008 Outubro
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva moi urbanizada
2
-
14,1
Ripisilva moi urbanizada [bis]
2
-
1,8
Táboa 47. Abundancia do estorniño pinto (Sturnus vulgaris) en Pontevedra no ano 2008.
Mapa de distribución do estorniño pinto (Sturnus vulgaris) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Introducida
Adulto, capturado para anelamento, © P. Sanmartín Santiago.
120
Bico de coral
coraliño, estrilda
pico de coral
Estrilda astrild (Linnaeus, 1758)
common waxbill
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Orixinario da África subsahariana, foi introducido no Brasil, illas
do Atlántico e Pacífico e suroeste de Europa. Residente. Común (Snow
& Perrins, 2008b).
Península Ibérica. Galicia. As primeiras soltas de exemplares ocorreron
en Portugal nos anos 60, expandíndose rapidamente en varias frontes,
sobre todo cara ao norte e ao leste. Así, obtivéronse os primeiros rexistros
en Galicia a finais dos 80 e en Extremadura na mesma época. Actualmente
(2008) ocupa case todo Portugal, toda a franxa litoral galega desde A
Guarda ata Muros, río Miño augas arriba ata Ribadavia, val do Guadiana
ata Ciudad Real, zona de Sevilla cidade, Málaga, litoral de Valencia e de
Barcelona, Mallorca e tamén Canarias. Frecuenta zonas de canaveiral,
xunqueira, matogueiras entre cultivos e incluso en toxeiras litorais (datos
propios).
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza habitual na Xunqueira de Alba, onde se estima unha poboación a finais do verán de 150-200 aves (Cabaleiro, 2010).
Durante a realización do presente estudo, foron escoitados e observados
varios machos cantores, aparentemente territoriais, nos bordos da xunqueira, tanto en 2008 como en 2010 (datos propios). Observación invernal
en 2009 de sete exemplares en Alba (Cabaleiro, 2009f). Rexistro dun bando duns 15 exemplares nun parque urbano en Monteporreiro o 12/9/2009
(Casalderrey & Sanmartín, 2009b). Existe unha observación dun exemplar construíndo tardiamente o seu niño no ENIL da Xunqueira con data
15/9/2008 (Cabaleiro, 2008n). A primeira cita en Pontevedra foi obtida na
Xunqueira de Alba o 4/11/1995, estando referida a cinco exemplares (V. X.
Cabaleiro, com. pers.). Posteriormente, observouse un bando dunhas 30
aves (das cales 20 eran xoves do ano e 10 adultos) en xullo do ano 2000
(Piñeiro, 2003f). Fóra da área de estudo, anotáronse pequenos grupos nas
parroquias de Verducido e Santa María de Xeve (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Sería razoable elaborar un plan galego de control desta ave invasora,
evitando a súa propagación a novas zonas e solicitando a colaboración
de aneladores de aves, que a miúdo capturan exemplares desta especie
(datos propios).
Especie
Ano
Mes
Estrilda astrild 2010 Maio
Hábitat
(lugar)
Canaval (Xunqueira de Alba)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
3,6
0,9
Mapa de distribución do bico de coral (Estrilda astrild) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Táboa 48. Abundancia do bico de coral (Estrilda astrild) en Pontevedra no ano 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Esquerda, bando con machos e unha femia; dereita, femia, © X. Vázquez Pumariño.
121
Pardal común
pardal, pardau
gorrión común
Passer domesticus (Linnaeus, 1758)
house sparrow
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en case todas as zonas tépedas do planeta (en moitas foi
introducido), sendo súa área natural de distribución Eurasia e norte de
África. Residente. Moi común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En
Galicia é moi común e distribuído por toda ela. Nidifica en zonas habitadas,
tanto zonas con casas illadas entre cultivos como en grandes cidades. Localmente, cría en paredóns rochosos agretados. Busca alimento principalmente en zonas de cultivos, barbeitos, beiras de camiños, parques e xardíns.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas obxecto de estudo, ás
veces atinxindo números considerables, sobre todo na periferia e en parques. Así, para a época reprodutora (maio-xuño), rexistráronse máximos de
92,0 aves/km en parque urbano arborado (Alameda), 68,0 en contorno con
cultivos, xardíns e casas dispersas e 41,6 aves/km en mosaico rural. No
referente a densidades absolutas (maio-xuño), os máximos foron de 79,1
aves/10 ha en mosaico rural, 67,3 en aldea e 43,0 aves/10 ha en parque
urbano. Fóra da época de cría (comezos de outubro) houbo valores algo
máis baixos, sendo 19,5 aves/km o valor de abundancia lineal máis elevado.
No referente aos durmidoiros da especie, cuantificáronse dous en outubro de 2008: arredor de 40 aves nunha árbore da rúa Antonio Taboada
(Campolongo) (punto “a” no mapa) e 15 exemplares nun salgueiro (Salix
atrocinerea) xunto á Ponte Boleira (punto “b”). Coñécese da presenza de
polo menos un durmidoiro na zona da Alameda, de ducias de aves, aínda
por avaliar con precisión (datos propios).
Xestión da especie.
Evitar reformar os edificios onde se asentan as colonias de cría de pardais
durante a época de nidificación, e manter cultivos tradicionais e gandaría
extensiva na periferia de vilas e cidades.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Passer
domesticus
2008 Maio
Ripisilva
Parque urbano
Mosaico rural
Outubro
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva moi urbanizada
[bis]
Ripisilva pouco urbanizada
Ripisilva pouco urbanizada
[bis]
2010 Maio-xuño Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Eucaliptal
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
-
14,0
1
1
2
2
-
92,0
68,0
19,5
8,9
2
2
-
2,9
9,7
4
3
2
1
1
7
2
5
67,3
38,4
35,2
0,0
17,6
79,1
43,0
13,4
32,7
26,7
19,1
9,1
12,7
41,6
27,3
12,7
8
14
11,9
59,7
12,0
27,3
Táboa 49. Abundancia do pardal común (Passer domesticus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do pardal común (Passer domesticus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Exemplar capturado para anelamento, (C) E. Martínez Sabaríns / G.A. Anduriña.
122
Pardal montés
pardal, pardau
gorrión molinero
Passer montanus (Linnaeus, 1758)
tree sparrow
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría en boa parte de Europa e Asia, sobre todo en zonas agrícolas tépedas. Introducido en Norteamérica. Residente. Común (Snow &
Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por toda a Península (especialmente na metade norte) e Baleares. En Galicia é pouco común e está distribuído por case toda ela. Nidifica en zonas habitadas, e tamén en buracos
de grandes árbores. Busca alimento principalmente en zonas de cultivos,
barbeitos e beiras de camiños.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza habitual fóra da época de cría no Marco, sendo as citas máis recentes as dun exemplar anelado e outro observado o
10/1/2010 e dúas aves capturadas para anelamento o 21/11/2010 (V. X.
Cabaleiro, com. pers.). Dous únicos rexistros en época de cría na área
de estudo: un adulto en hábitat axeitado para a cría (nidificación posible)
en Campolongo (datos propios) e un adulto o 13/7/2010 no Marco (V.
X. Cabaleiro, com. pers.). Mencionado na Xunqueira de Alba, con estatus descoñecido (Cabaleiro, 2010b), polo que non se inclúe no mapa de
distribución. A súa abundancia na área de estudo é moi baixa (táboa 50).
Fóra da área considerada, varios exemplares foron capturados para anelamento en Praceres e, sobre todo, en Verducido (neste lugar, un máximo
de 15 aves en 1996; P. Sanmartín, com. pers.). Tamén foron avistados
individuos desta especie na parroquia de Lérez, hai varios anos (P. Sanmartín, com. pers.).
Xestión da especie.
Evitar reformar os edificios onde cría a especie, e manter cultivos tradicionais e gandaría extensiva na periferia de vilas e cidades.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Passer
montanus
2010
Maio
Mosaico rural 7
1,0
0,3
Táboa 50. Abundancia do pardal montés (Passer montanus) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do pardal montés (Passer montanus) en Pontevedra no ano
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Á esqueda, macho, © X. Vázquez Pumariño; á dereita, femia, © P. Gutiérrez Varga.
123
Pimpín común
maceiro, chinchín
pinzón vulgar
Fringilla coelebs (Linnaeus, 1758)
common chaffinch
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por toda Europa, Macaronesia e norte de África ata o centro de
Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Moi común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península e Baleares, agás nas chairas dos grandes ríos (Guadalquivir, Guadiana, Teixo
e Ebro) e litoral levantino. En inverno atópase disperso por toda a Península. En Galicia é común e está distribuído por toda ela, coas mellores
poboacións na zona centro e serras orientais (Courel, Enciña da Lastra).
Cría principalmente en bosques caducifolios (carballeiras e soutos), ocasionalmente en hortas de froiteiras e parques, e tamén en piñeirais maduros e ripisilva. Cómpre subliñar que esta especie está aparecendo como
reprodutor en número crecente en piñeirais maduros da zona litoral antes
desocupados (datos propios). Vaga durante o inverno por cultivos e bordes de bosques.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas UTM de 1x1 km da zona
de estudo, agás a correspondente á ponte da Barca (onde hai posibilidades
de que a especie estea presente fóra da época de cría). Anotouse uns índices de abundancia máximos en maio (época reprodutora) de 12,0 aves/km
en ripisilva, 11,5 en parque arborado e 4,0 en zonas de cultivos, xardíns e
casas dispersas da periferia de Pontevedra. Fóra da época de cría, houbo
un rexistro de 1,1 aves/km en ripisilva moi humanizada a comezos de outubro. Residente na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
En Galicia, a conservación de masas de árbores maduras (tanto caducifolias como algunhas coníferas) resulta vital para a especie, así como é
aconsellable o manter e fomentar a agricultura tradicional.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Fringilla
coelebs
2008 Maio
Ripisilva
2
-
12,0
Parque urbano
Mosaico rural
Ripisilva moi urbanizada
Eucaliptal
Mosaico rural
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
1
1
2
1
7
5
0,0
0,0
1,6
11,5
4,0
1,1
1,8
0,3
2,2
8
14
0,5
0,3
0,5
0,3
Outubro
2010 Maio-xuño
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Táboa 51. Abundancia do pimpín común (Fringilla coelebs) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do pimpín común (Fringilla coelebs) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Macho, © P. Gutiérrez Varga.
124
Xirín
nabiñeiro, sirín
verdecillo
Serinus serinus (Linnaeus, 1766)
European serin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa meridional e central ata o Cáucaso, ademais de no extremo norte de África. Residente ou parcialmente
migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En
Galicia é común e distribuído por toda ela, coas mellores poboacións na
metade sur do país e, sobre todo, no val do Miño. Cría principalmente en
áreas de cultivos tradicionais, provistos de árbores dispersas e zonas de
herbazais. Visita tamén zonas de baldíos, por onde vaga durante o inverno.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Atopouse en case todas as cuadrículas mostrexadas
durante a época de cría, e, curiosamente, non houbo rexistros fóra desta
(agás na Xunqueira de Alba; Cabaleiro, 2010), facendo supoñer un desprazamento dos exemplares reprodutores cara a outras áreas. En relación
con este feito, existen varias capturas para anelamento en outono e inverno en zonas de mosaico rural de Verducido (211 exemplares en total ata
2010) e tamén en Praceres (50-60 aves aneladas a comezos da década
de 1990; P. Sanmartín, com. pers.). Obtivéronse índices de abundancia
só na época de cría (maio-xuño): máximo de 8,1 aves/10 ha en mosaico
rural e 7,3 aves/10 ha en áreas degradadas, con 23,0 aves/km en parque
urbano (Alameda) e 20,0 en áreas de cultivos, xardíns e casas dispersas.
Xestión da especie.
O manter zonas de pradeiras de vexetación anual e cultivos tradicionais
é beneficioso para esta pequena ave. Débese prohibir a súa captura por
parte de silvestristas.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Serinus
serinus
2008 Maio
Ripisilva
2
-
9,0
Parque urbano
Mosaico rural
Aldea
Áreas degradadas
Canaval
Mosaico rural
parque urbano
ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
zona urbanizada
1
1
4
3
2
7
2
5
2,0
7,3
2,1
8,1
4,3
1,6
23,0
20,0
2,3
1,8
1,8
4,4
3,6
2,5
8
14
4,0
2,9
2,5
1,8
2010 Maio-xuño
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Táboa 52. Abundancia do xirín (Serinus serinus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do xirín (Serinus serinus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
125
Verderolo
verdeirol (nome local), verderol
verderón común
Carduelis chloris (Linnaeus, 1758)
European greenfinch
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Europa e Norte de África ata o centro de
Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Estendido por toda a Península e Baleares.
En Galicia é común e está moi repartido por toda ela, coas mellores poboacións nas comarcas do centro do país. Nidifica nunha ampla variedade
de hábitats, empregando zonas de bosques de ribeira, sebes, cultivos e
campos abandonados. En inverno frecuenta espazos abertos, buscando,
igual que outros Carduelis, a presenza de cultivos e vexetación herbácea
anual, visitando tamén pequenos bosquetes, sobre todo de ribeira.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Ben repartido por Pontevedra e arredores: en maio (época
reprodutora), anotouse un índice de abundancia máximo (en aves/km) de
6,4 aves/km en parque urbano, sendo o valor dispoñible fóra da época de
cría de 2,7 aves/km en ripisilva. Ademais, en outubro de 2008 localizouse
un pequeno durmidoiro dunhas nove aves nun bidueiro (Betula sp.) da rúa
Antonio Taboada (Campolongo) (sinalado cun asterisco no mapa). Sinalado
como residente no ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
A conservación e fomento de pradeiras con vexetación anual semella crítica para a especie, así como o respecto ao arborado de ribeira.
Especie
Ano
Mes
Hábitat
(lugar)
Carduelis
chloris
2008 Maio
Ripisilva
Parque urbano
Outubro
Ripisilva moi humanizada
2010 Maio-xuño Aldea
Zonas degradadas
Canaval
Litoral
Mosaico rural
Parque urbano
Ribeiras fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
-
3,0
1
2
4
3
2
1
7
2
5
0,0
0,0
0,0
4,3
1,7
3,9
0,9
3,8
2,7
2,3
0,6
1,8
3,6
2,3
6,4
0,7
8
14
3,5
1,8
2,0
0,8
Táboa 53. Abundancia do verderolo (Carduelis chloris) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do verderolo (Carduelis chloris) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
© X. Vázquez Pumariño.
126
Úbalo
picaouro, cabecita, verdín
lúgano, jilguero lúgano
Carduelis spinus (Linnaeus, 1758)
siskin
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia, sobre todo en zonas de media
montaña e ao norte do paralelo 50º N. Residente ou parcialmente migratoria. Común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Varios núcleos reprodutores dispersos polas
principais montañas da metade norte da Península, aonde se atopa asociado a masas de piñeiros maduros, especialmente Pinus sylvestris. En
inverno, moi estendido especialmente en zonas con amieiros, bidueiros e
carballeiras adevesadas, onde chega a ser común. En Galicia cría só nos
montes do extremo norte do país (Capelada, Faladoira, Xistral) e tamén
no Xurés. Recentemente ten sido citado un episodio de cría en Verín (A.
Xusto & X. R. Reigada, com. pers.). Fóra da época de cría, moi difundido,
especialmente en zonas de ripisilva da franxa litoral e no val do Miño.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría na
zona da Xunqueira de Alba, e nas ribeiras arboradas (amieirais) do río Gafos (hábitat óptimo; V. X. Cabaleiro, com. pers.; datos propios). Unha prospeción específica desta ave quizais derive nunha cobertura de cuadrículas
moito maior da sinalada no mapa. Máximo rexistrado o día 16/1/2009 na
Xunqueira de Alba con 200 exemplares (Cabaleiro, 2009d). abondoso algúns anos na ribeira do ría dos Gafos. No ano 2009, tres (ou catro) exemplares cantan ata ben entrado o mes de abril no barrio do Castañal, sen
evidencias de cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Anteriormente, 12 exemplares foran anelados no Marco o 27/11/2005 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
Xestión da especie.
Prohibir as capturas para engaiolar por parte de silvestristas. Evitar a corta
de arborado de ribeira, especialmente amieiros, salgueiros e bidueiros.
Mapa de distribución do úbalo (Carduelis spinus) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Exemplar capturado para anelamento, © E. Martínez Sabarís / G. A. Anduriña.
127
Xílgaro
sílgaro, pintasilgo
jilguero
Carduelis carduelis (Linnaeus, 1758)
European goldfinch
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Estendido por case toda Europa e norte de África ata China e
Pakistán. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins,
1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En
Galicia é común e está distribuído por case toda ela, faltando dalgunhas
áreas da metade sur (áreas forestais de Pontevedra e centro de Ourense). Áchanse as mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Nidifica
en zonas con árbores baixas, tanto en ripisilva como en bosquetes e incluso parques e xardíns, invariablemente preto de zonas de campos con
abundancia de herbáceas, especialmente cardos (Carduum, Cirsium). En
inverno vaga por zonas abertas, a miúdo na compañía doutros frinxílidos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Cría na periferia da cidade de Pontevedra, en números
discretos, se ben cara o ano 2002 houbo tamén varias parellas nidificando
en pequenas árbores ornamentais do centro urbano (datos propios). Na
época de cría (maio-xuño) houbo unha abundancia lineal máxima de 1,8
aves/km en zona de eucaliptal, sendo o valor máis alto fóra da época de
cría 2,2 aves/km en ripisilva moi urbanizada. No tocante ás densidades
absolutas, obtivéronse 4,8 aves/10 ha en zonas degradadas (polígonos
industriais, obras) e 2,1 aves/10 ha en mosaico rural tradicional (táboa
54). Un bando de 25 exemplares foi observado o 5/10/2008 na Xunqueira
de Alba, onde é residente (Couso & Cabaleiro, 2008b; Cabaleiro, 2010b).
Xestión da especie.
Os espazos abertos con abundancia de vexetación anual, sobre todo cardos (Carduus, Cirsium), e diversas especies da ribeira, como salgueiros e
amieiros, semellan vitais para esta especie. Cómpre prohibir a captura de
xílgaros para gaiola.
Especie
Ano
Carduelis
carduelis
2008 Outubro
Mes
Hábitat
(lugar)
Ripisilva moi urbanizada
Ripisilva pouco
humanizada
Ripisilva pouco
humanizada [bis]
Zona urbana
2010 Maio-xuño Zonas degradadas
Eucaliptal
Mosaico rural
Parque urbano
Riberas fluviais
desarboradas
Ripisilva
Zona urbanizada
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
-
2,2
2
-
1,9
2
-
1,9
1
3
1
7
2
5
4,8
0,0
2,1
0,0
0,0
1,5
1,2
1,8
1,0
0,9
0,4
8
14
1,8
0,6
0,9
0,6
Táboa 54. Abundancia do xílgaro (Carduelis carduelis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.
Mapa de distribución do xílgaro (Carduelis carduelis) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Macho, © X. Vázquez Pumariño.
128
Liñaceiro
liñaceiro común, nabiñeiro, pardillo
pardillo común
Carduelis cannabina (Linnaeus, 1758)
common linnet
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Atópase por case toda Europa e norte de África ata o centro
de Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins,
1998b).
Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península Ibérica e Baleares. En Galicia é común e distribuído por toda ela, coas mellores poboacións nas comarcas do centro do país e en zonas altas do cuadrante
sueste. Cría principalmente en zonas de monte baixo, sobre todo toxeiras
(Ulex) e sebes en zonas de cultivos. En inverno vaga por áreas abertas,
incluíndo campos de dunas e ermos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Distribución semellante á do xílgaro na zona abarcada,
se ben non cría no contorno urbano e ademais busca como emprazamento de cría toxos e outros arbustos. Anotouse un índice de abundancia de
1,8 aves/km en xuño en eucaliptal, e 2,9 aves/km a mediados de outubro
(época non reprodutora) en área de ripisilva pouco humanizada preto do
río Gafos.
Xestión da especie.
Invariablemente asociada á presenza de toxeiras altas e outras matogueiras alternando con cultivos, ermos e rochedos, é crítico para esta especie
respectar estes hábitats, e tamén fomentar a agricultura extensiva. Débese prohibir ademais a captura destas aves por parte de silvestristas.
Especie
Ano
Mes
Carduelis 2008 Outubro
cannabina
2010 Xuño
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
Ripisilva pouco urbanizada
2
-
2,9
Eucaliptal
1
7,3
1,8
Táboa 55. Abundancia do liñaceiro (Carduelis cannabina) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do liñaceiro (Carduelis cannabina) en Pontevedra nos anos 2008
a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Exemplares capturados para anelamento: esquerda, © E. Martínez Sabarís; dereita, macho, © P. Sanmartín Santiago.
129
Cardeal
paporrubio real, chinca
camachuelo común
Pyrrhula pyrrhula (Linnaeus, 1758)
common bullfinch
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Cría a través de toda Eurasia, desde Portugal ata Xapón. Residente común (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a rexión eurosiberiana da
Península Ibérica, desde o norte de Portugal e cordal cantábrico ata os
Pirineos e Cataluña. En inverno disperso por toda a Península, agás no
extremo sur. En Galicia é común en xeral e ben repartido por todo o país,
agás certas zonas de influencia mediterránea do cuadrante sueste. Acada
as mellores densidade no val do Miño en Lugo. Cría en zonas boscosas,
frecuentando zonas de bosque de ribeira, carballeiras, zonas de froiteiras
e incluso eucaliptais preto de ríos. Semella que a presenza de arborado
denso con sotobosque é favorable para a especie.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Restrinxido á ripisilva do complexo Alba-Lérez, onde
pode ser común (máximo de 3,6 aves/10 ha; táboa 56). Non se descarta
a presenza dalgún individuo na zona de bosque de ribeira do río Gafos,
especialmente na zona de Tomeza.
Xestión da especie.
A conservación de áreas de ripisilva e pequenos bosquetes caducifolios
resultará positiva para a especie.
Especie Ano
Pyrrhula
pyrrhula
Mes
Hábitat
(lugar)
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2010 Maio-xuño Ribeiras fluviais desarboradas
5
1,5
0,4
Ripisilva
8
3,6
0,9
Táboa 56. Abundancia do cardeal (Pyrrhula pyrrhula) en Pontevedra no ano 2010.
Mapa de distribución do cardeal (Pyrrhula pyrrhula) en Pontevedra nos anos 2008 a
2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Residente, Reprodutora, Nativa
Esquerda, femia, © C. D. Romay Cousido; dereita, macho, © P. Gutiérrez Varga.
130
Escribenta común
escribiente, escribidor
escribano soteño
Emberiza cirlus (Linnaeus, 1766)
cirl bunting
Distribución e hábitat. Abundancia.
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Atópase desde Portugal e Inglaterra ata Turquía e desde Marrocos
a Tunicia. Residente, con algunha dispersión invernal. Común (Snow &
Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a metade norte da Península e zonas montañosas da metade sur; tamén nas Baleares. En Galicia
é común e repartido por toda ela, coas mellores poboacións nos vales do
Miño e Sil. Cría nunha ampla variedade de hábitats, frecuentando zonas de
bosques de ribeira, sebes, cultivos, zonas de froiteiras e matogueiras litorais.
Evita zonas de monte baixo extenso e rochedos (ao contrario que Emberiza
cia). En inverno vaga por cultivos con sebes e nas proximidades de ermos.
0 0,5km
norte
Área de estudo. Relativamente común na periferia da cidade, anotouse
en maio (época reprodutora) un índice de abundancia de 1,0 aves/km en
ripisilva e de 8,0 aves/km en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra (Campolongo). Presente ocasionalmente
fóra da época de cría en zona urbana (observación en Ponte Boleira en
outubro de 2008).
Xestión da especie.
Conservar zonas de ripisilva e pequenos bosquetes semella fundamente
para a especie. O manter a agricultura extensiva (tradicional) pode ser un
punto forte que beneficie a esta ave entre outras.
Especie
Ano
Mes
Emberiza cirlus
2008 Maio
Hábitat
(lugar)
Ripisilva
Mosaico rural
Itinerarios
Densidade
IKA
nese hábitat (aves/10 ha) (aves/km)
2
1
-
1,0
8,0
Táboa 57. Abundancia da escribenta común (Emberiza cirlus) en Pontevedra no ano 2008.
Mapa de distribución da escribenta común (Emberiza cirlus) en Pontevedra nos anos
2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Invernante, Non reprodutora, Nativa
Plumaxe invernal, © C. D. Romay Cousido.
131
Escribenta das canaveiras
Emberiza schoeniclus (Linnaeus, 1758)
Distribución e hábitat. Abundancia.
escribano palustre
reed bunting
Presente na é poca de cría, pode nidificar
Presente na é poca de cría, non nidifica
Presente só fóra da época de cría
Presente na época de cría e fóra dela
Global. Distribuído por case toda Eurasia ata o Pacífico e Himalaia. Parcialmente migratorio. Común localmente (Snow & Perrins, 1998b).
Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España. En Perigo de Extinción en Galicia. Poboacións reprodutoras correspondentes á subespecie
E. s. whitherby na metade oriental da Península e a E. s. lusitanica na
occidental, sendo as dúas escasas e ameazadas. Habitan canaveiras ben
conservadas, con pasteiros, xunqueiras e cultivos cercanos. En inverno
chega a subespecie europea, E. s. schoeniclus, considerada en España
Vulnerable, que pode formar durmidoiros de grande tamaño en áreas da
metade oriental do estado, estando máis dispersa polo resto. En Galicia
cría a subespecie E. s. lusitanica cunha poboación inferior ás 150 parellas
e quizais menor de 100, concentradas nos esteiros do río Anllóns, Tambre,
Miño e, sobre todo, no Baixo Ulla. En inverno áchanse aves (a maioría
schoeniclus) en áreas chairas provistas de prados húmidos, cultivos e
árbores de ribeira (sobre todo vimbieiros Salix viminalis) de todo o país.
escribiente, escribana
0 0,5km
norte
Área de estudo. Presenza regular en escaso número entre novembro
e febreiro na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b), localizándose 7-8
exemplares en decembro de 2008 (varios capturados para anelamento)
e xaneiro de 2009 (Cabaleiro, 2008d, 2009g), obténdose tamén rexistros
en invernos anteriores (P. Sanmartín, com. pers.). Non se descarta a presenza de E. s. lusitanica, incluso como reprodutor ocasional en no ENIL
da Xunqueira de Alba.
Xestión da especie.
Evitar a eliminación de canaveiras e xunqueiras, sobre todo na época de
cría, e respectar o arborado de ribeira. A agricultura extensiva podería beneficiar a esta interesante ave.
Mapa de distribución da escribenta das canaveiras (Emberiza schoeniclus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Outras aves citadas en Pontevedra
Baixo este epígrafe danse a coñecer varias especies citadas na área de
estudo da cidade de Pontevedra en anos anteriores a 2008, todas elas
apenas nunha ou dúas ocasións, e que se supoñen, porén, ocasionais
na zona. Algunhas especies, como a cerceta aliazul, son raras mesmo a
nivel español e europeo. Faise unha especial énfase na información sobre
aves introducidas, subliñando a necesidade de evitar novas soltas destas
especies alóctonas:
132, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Cerceta caneleira
Dendrocygna bicolor (Vieillot, 1816)
(Sur e centro de Asia). Especie introducida. Ceibouse unha parella na
illa das Esculturas, no río Lérez, en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra,
25/7/1997). Un individuo permaneceu nesa zona ata, polo menos, o ano
2007 (P. Sanmartín, com. pers.).
133, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
132
137, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pato frisado
Anas strepera (Linnaeus, 1758)
(Hemisferio norte). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
138, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Cerceta do estío
Anas querquedula (Linnaeus, 1758)
(Eurasia, inverna en África). Vulnerable en España. Ocasional, existen dúas
citas na Xunqueira de Alba a finais dos anos 90 (P. Sanmartín, com. pers.).
139, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Ganso de cabeza riscada
Cerceta aliazul
Anser indicus (Latham, 1790)
Anas discors (Linnaeus, 1766)
(Sur e centro de Asia). Especie introducida. Liberouse unha parella na illa
das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997).
(Norteamérica). Divagante, obtívose un rexistro dun macho na Xunqueira
de Alba en maio de 2007 (Abuín, 2007), que sería visto por varios observadores (polo menos entre o 1 e o 8 de maio). Apesar de ser unha especie
frecuente en coleccións zoolóxicas, o comportamento esquivo e as datas
(primavera, momento no que se produciron moitas citas en Iberia; De Juana, 2006) fan pensar nunha ave salvaxe.
134, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Ganso de cara branca
Branta leucopsis (Bechstein, 1803)
(Eurasia). Especie divagante en Galicia, sobre todo en inverno, aínda que
existen numerosos exemplares en coleccións particulares e algúns parques públicos (por exemplo en Allariz; datos propios). Ceibáronse cinco
“parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997, que subsistiron poucos
anos (Diario de Pontevedra, 25/7/1997; P. Sanmartín, com. pers.).
135, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Pato carolino*
Aix sponsa (Linnaeus, 1758)
(Norteamérica). Especie alóctona, liberáronse cinco “parellas” na illa das
Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Descoñécese canto tempo perviviron estas aves na zona, aínda que un macho sería
observado e fotografado o 27/4/2006 na zona (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
* nome galego non oficial.
136, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Cerceta aliazul, © C. D. Romay.
140, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Asubión
Pato picopinto
(Eurasia). Ocasional, foron observadas dúas aves no Lérez baixo a ponte
da AP-9 en febreiro de 2007 (González, 2007a).
(Asia). Introducida. Ocasional, existe unha observación de dúas femias no
río Lérez en Pontevedra en maio de 1999 (Fernández-Cordeiro et al., 2002).
Anas penelope (Linnaeus, 1758)
Anas poecilorhyncha (Forster, 1781)
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
133
141, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
147, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Pato filipino*
Faisán
(Illas Filipinas). Especie alóctona, ceibouse unha parella na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Endémica das illas
Filipinas, en estado silvestre está considerado Vulnerable a nivel mundial.
* nome galego non oficial.
(Asia). Introducida. Ocasional, existe unha cita dun macho nun campo da parroquia de Alba, Pontevedra en marzo e abril de 2003 (Álvarez, 2007b), xusto
no límite da Área de estudo. Outro exemplar foi visto hai unos años en Verducido, moi preto da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.). Cómpre atribuír
estes rexistros a exemplares ceibados por cazadores con fines cinexéticas.
Anas luzonica (Fraser, 1839)
142, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Cerceta de colar*
Phasianus colchicus (Linnaeus, 1758)
148, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Callonetta leucophrys (Delacour, 1936)
Corvo mariño cristado
(Centro e sur de Sudamérica). Especie alóctona, liberáronse tres “parellas”
na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997).
Descoñécese canto tempo perviviron estas aves na zona.
* nome galego non oficial.
(Litoral europeo e do noroeste de África). En Perigo de Extinción en España. Vulnerable en Galicia. Mencionado como residente na Xunqueira de
Alba (Cabaleiro, 2010b), se ben quizais só sexa divagante na zona.
Phalacrocorax aristotelis (Linnaeus, 1761)
143, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pato rubio
Netta rufina (Pallas, 1773)
(Eurasia). Especie escasa en Galicia, presente sobre todo en outono e
inverno. Ceibáronse dúas “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997
(Diario de Pontevedra, 25/7/1997).
144, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pato cristado
Aythya fuligula (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Especie invernante en Galicia. Observouse un exemplar asignable ao xénero Aythya na illa das Esculturas hai varios anos (P. Sanmartín,
com. pers.), sendo probable esta especie ou algún híbrido de orixe doméstica con outro Aythya, frecuentes en catividade (datos propios).
145, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Mergo grande
Mergus merganser (Linnaeus, 1758)
(Zonas subárticas). Ocasional, hai unha cita no Lérez nos anos 80 (Fernández de la Cigoña, 1989).
146, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Pavo real*
Pavo cristatus (Linnaeus, 1758)
(Sur de Asia). Especie alóctona, ceibouse unha parella de tres anos de
idade e outra da forma P. c. f nigripennis na illa das Esculturas en xullo
de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Descoñécese canto tempo
perviviron estas aves na zona.
* nome galego non oficial.
Corvo mariño cristado, © C. D. Romay.
149, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pelicano branco
Pelecanus onocrotalus (Linnaeus, 1758)
(Eurasia e norte de África). Ocasional, mencionado por Seoane en setembro de 1857 en Pontevedra (Penas et al., 1991).
150, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Garzota grande
Egretta alba (Linnaeus, 1758)
(Cosmopolita). Citada o 23/03/2005 na Xunqueira de Alba (Piñeiro, 2011).
O seu nome científico aparece a miúdo como Casmerodius albus ou Ardea alba.
151, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Cegoña branca
Ciconia ciconia (Linnaeus, 1758)
(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado en
pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
134
157, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pernalonga
Himantopus himantopus (Linnaeus, 1758)
(Mediterráneo e Asia). Vulnerable en Galicia. Divagante, coñécese unha mención
de dous exemplares na Xunqueira de Alba en maio de 1987 (Cabaleiro, 1990).
158, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Bilurico patirrubio
Tringa totanus (Linnaeus, 1758)
Cegoñas brancas, © X. Vázquez Pumariño.
152, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
(Europa e Asia, inverna tamén en África). Vulnerable en España. Existe
unha cita na xunqueira da Puntada o dia 12/9/2007 (E. González, com.
pers.). Mencionado tamén na Xunqueira de Alba, con estatus descoñecido
actualmente (Cabaleiro, 2010b).
Cegoña negra
Ciconia nigra (Linnaeus, 1758)
(Eurasia, inverna nos trópicos). Vulnerable en España. Ocasional, cítaa Fernández de la Cigoña (1989) na cidade de Pontevedra. Arcas & Cabaleiro (2004a)
menciona unha ave sobrevoando a cidade cara o leste en abril de 2004.
153, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Miñato abelleiro
Pernis apivorus (Linnaeus, 1758)
(Eurasia, inverna en África). Ocasional, rexistráronse dous exemplares sobrevoando a estrada entre Tomeza e Salcedo, xusto no bordo meridional
da área de estudo, en xullo de 2006 (Álvarez, 2006).
154, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Miñato negro
Milvus migrans (Boddert, 1783)
(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado en
pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
155, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Esmerillón
Falco columbarius (Linnaeus, 1758)
(Zonas árticas e tépedas do hemisferio norte). Mencionado en pasaxe na
Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
156, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Poliña pinta
Porzana porzana (Linnaeus, 1766)
(Eurasia, inverna zonas cálidas). Ocasional ou moi escasa, obtívose unha
cita dunha ave na Xunqueira de Alba en novembro de 2000 (Piñeiro, 2003b).
Bilurico patirrubio, © C. D. Romay.
159, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Arcea
Scolopax rusticola (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Vulnerable en Galicia. Rara, hai unha cita nos arrabaldos de
Pontevedra en febreiro de 2006 (Cabaleiro, 2006b) e unha mención dun
cazador arredor do ano 2006 dun exemplar que entrou nun bosquete ao
norte da Xunqueira de Alba (P. Sanmartín, com. pers.).
160, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Gaivota pequena
Larus minutus (Pallas, 1776)**
(Eurasia). Divagante, anotouse unha ave en xullo de 2003 en Lourido,
Poio, xusto no límite da zona de estudo (Piñeiro, 2007). Irregular na parte
externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).
** tamén denominada Hidrocoloeus minutus (Pallas, 1776) (Van Duivendijk, 2010).
161, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Gaivota tridáctila
Rissa tridactyla (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Vulnerable en Galicia. Ocasional, citouna Seoane en Pontevedra no século XIX (Penas, 1991). Non hai datos recentes. Irregular na parte
externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
135
162, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Carrán ártico
Sterna paradisaea (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Moi raro, existe un rexistro dun exemplar no peirao da Estribela,
na cidade de Pontevedra, o 16/9/1988 (Cabaleiro & Sanmartín, 2010b).
163, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Carrán pequeno
Sterna albifrons (Pallas, 1764)**
(Eurasia). Moi raro, observáronse dous exemplares en setembro de 2003
no esteiro do río Lérez, en concreto en zonas de limos de Lourido, Poio,
xusto no límite da zona de estudo (Fernández-Cordeiro, 2007b). Escaso
na parte externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).
** tamén denominada Sternula albifrons (Pallas, 1764) (Van Duivendijk, 2010).
164, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Gaivina de cara branca
Chlidonias hybrida (Pallas, 1811)
(Mediterráneo e Asia). Ocasional, foi obtida unha cita dun adulto na Xunqueira de Alba en setembro de 1995 (Cabaleiro & Sanmartín, 2002).
165, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Gaivina negra
Chlidonias niger (Linnaeus, 1758)
(Eurasia e Norteamérica, inverna en zonas cálidas). En Perigo de Extinción en España. Irregular na zona, hai constancia de polo menos unha
cita de dous individuos nas Corvaceiras, esteiro do Lérez, en outubro de
2002 (Romay, 2006b). Escaso na parte externa da ría en outono (E. Martínez, com. pers.).
Gaivota tridáctila, © M. Nercellas Méndez.
166, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Arao pequeno
Alle alle (Linnaeus, 1758)
(Ártico, inverna en latitudes algo máis mornas). Mencionado un exemplar
“hai bastantes anos” no río Lérez moi preto da ponte da Barca por Enrique
Serrano Corroto (P. Sanmartín, com. pers.).
167, Ocasional, Non reprodutora, Introducida
Rula rosada*
Streptopelia roseogrisea (Sundevall, 1857)
(África). Introducida. Especie frecuente en catividade, con diversas variedades de cor, predominando as brancacentas e as de cor ante pálida. Un
único rexistro dun exemplar comendo xunto a 10 Streptopelia decaocto
nun xardín preto da rúa Loureiro Crespo o 14/12/1989 (V. X. Cabaleiro,
com. pers.). Unha observación en maio de 2008 dun exemplar de Streptopelia sp. moi pálido en Campolongo non foi confirmada (datos propios).
* nome galego non oficial.
168, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Laverca
Alauda arvensis (Linnaeus, 1758)
(Europa e Asia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro,
2010b).
Gaivina negra, © X. Vázquez Pumariño.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
136
1988 (Díaz, 1988). Houbo unha separación recente no ámbito taxonómico
das poboacións orientais e occidentais da especie, constituíndose H. opaca na Península Ibérica e noroeste de África (Del Hoyo et al., 2007). A este
novo taxón cabería asignar a observación pontevedresa.
** tamén denominada Iduna opaca (Cabanis, 1850) (Van Duivendijk, 2010).
174, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Escribenta amarela
Emberiza citrinella (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Unha única cita na área de estudo: seis exemplares (entre eles
un macho e dúas femias) polas vías do tren entre a rúa Xaquín Costa e a
estación de ferrocarril o 3/3/1990 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
175, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Laverca, © X. Vázquez Pumariño.
169, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Andoriña das barreiras
Trigueirón
Emberiza calandra (Linnaeus, 1758)
(Europa, noroeste de África e suroeste de Asia). Mencionado en pasaxe na
Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
Riparia riparia (Linnaeus, 1758)
(América, Europa, África e boa parte de Asia). Mencionado en pasaxe na
Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
170, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Pedreiro cincento
Oenanthe oenanthe (Linnaeus, 1758)
(Eurasia, inverna en África). Rexistrado nunha ocasión na cidade de Pontevedra: un exemplar polas vías do tren entre a rúa Xaquín Costa e a estación de ferrocarril o 11/10/1991 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).
171, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Tordo charlo
Turdus viscivorus (Linnaeus, 1758)
(Eurasia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).
172, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Folosa grande
Acrocephalus arundinaceus (Linnaeus,
1758)
(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado
na Xunqueira de Alba, con estatus descoñecido actualmente (Cabaleiro,
2010b).
173, Ocasional, Non reprodutora, Nativa
Folosa pálida
Hippolais opaca (Cabanis, 1850)**
(Mediterráneo occidental, inverna en África). Divagante, hai unha cita de
tres exemplares de Hippolais pallida na Xunqueira de Alba en agosto de
Trigueirón, © P. Gutiérrez Varga.
Ademais, outra especie foi citada moi preto da área de estudo, considerándose factible a súa presenza dentro desta:
Bubela
Upupa epops (Linnaeus, 1758)
(Eurasia, inverna en África). Citada dúas veces en zonas próximas ao límite
nordeste da área de estudo: un exemplar no Castelo, Lérez, en abril de
2007 (Sanmartín, 2007a) e outro exemplar no mesmo lugar o 29/3/2009
(Sanmartín, 2009i). Non se descarta a súa presenza ocasional dentro da
zona de estudo.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Discusión
No presente estudo plásmase a diversidade de aves rexistrada na cidade
de Pontevedra e o seu contorno, tanto historicamente (175) como nos
anos 2008 a 2010 (131). Estes valores pódense considerar altos no contexto das cidades galegas, unha vez que nun estudo semellante en Santiago de Compostela (C. D. Romay, en prep.) o número de especies non
supera as 90 e os valores son aínda menores en cidades como Ourense
e Lugo (datos propios). A explicación podería ser que a cidade de Pontevedra presenta un bo número de hábitats variados e adecuados para as
aves na súa periferia (ENIL da Xunqueira de Alba, intermareal de LouridoMollabao, ripisilva do Lérez e do Gafos), que a día de hoxe, presentan un
estado de conservación relativamente bo. Ademais, os parques e xardíns
da cidade acollen no seu seo, ao amparo de grandes árbores, multitude
de aves nidificantes, e tamén nutridos durmidoiros (datos propios).
Como xa se apuntou na introdución, unha elevada diversidade de aves
nun territorio determinado está en correlación cun ambiente san e sustentable ambientalmente (BirdLife International, 2004; SEO/BirdLife, 2007).
Isto fai das aves uns excelentes indicadores ambientais, tanto que o
indicador poboacións de aves silvestres vén sendo usado a nivel local,
rexional e incluso estatal nalgúns países para avaliar a calidade de vida e a
sustentabilidade das actividades humanas (McMahon, 2002).
As aves son cualificadas como un grupo paraugas, unha vez que coa
conservación das áreas máis importantes para estas conséguese pro-
Figura 5. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km fóra da época
de cría. Inclúese tanto aves en invernada como en migración, tanto nativas como
introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.
137
texer o conxunto da biodiversidade (SEO/BirdLife, 2007). Para lograr este
obxectivo de conservar a diversidade é necesario coñecer a abundancia e
distribución das especies presentes, ademais de proceder ao seguimento
das mesmas (CEA, 2005; SEO/BirdLife, 2007; Escandell, 2008). Efectivamente, estes indicadores son pezas chave xa que axudan a detectar os
problemas, a propor accións para melloralos e a avaliar a eficacia destas
accións (CEA, 2005).
Seguindo o esquema marcado por SEO/BirdLife (2007) nunha experiencia
piloto de estudo dunha comunidade de aves en ambiente urbano (Santander), identíficanse as zonas (neste caso, cuadrículas UTM de 1x1 km) de
maior diversidade na área de estudo para as aves reprodutoras (figura 7).
Paralelamente, realízase o mesmo procedemento coas aves residentes e
non reprodutoras (figura 5, 6 e 8). A diversidade de aves reprodutoras, e
tamén as de non reprodutoras, son excelentes indicadores ambientais: a
maior diversidade, mellor calidade dos hábitats presentes na cuadrícula
de estudo e mellor calidade de vida para os seres humanos que vivan
no contorno desa zona (MacMahon, 2002). Unha valoración global desta
diversidade dáse nas figuras 9 e 10, onde se aprecia a maior diversidade
das cuadrículas do ENIL da Xunqueira de Alba e da Illa das Esculturas,
neste último lugar moi probablemente pola existencia de varias especies
de anátidas introducidas, aínda que tamén pola existencia nos seus arredores de bosque de ribeira relativamente ben conservado (datos propios).
Figura 6. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na época de
cría pero que non mostraron evidencias de reprodución. Inclúese ás especies introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
138
Figura 7. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na época
de cría (só aves con posibilidades de cría): Inclúense tamén ás especies introducidas;
exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.
Figura 8. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km tanto na época de cría como fóra de ela (residentes). Inclúese ás especies introducidas; exclúense
ás 40 especies detectadas antes de 2008.
Figura 9. Total de especies de aves detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na zona
de estudo ao longo do ciclo anual. Inclúese ás especies introducidas; exclúense ás 40
especies detectadas antes de 2008.
Figura 10. Representación da diversidade de especies por cuadrícula UTM de 1x1 km
segundo categorías semicuantitativas, a partir dos datos
daanterior
figura 9. - Páxina seguinte
Páxina
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
139
Outro indicador ambiental empregado sería o de raridade: así, nunha área
determinada, son consideradas raras ou de distribución restrinxida as
especies que ocupen un menor número de cuadrículas. Estas especies
raras a miúdo presentan (sobre todo aquelas nidificantes) problemas de
conservación non só a nivel local, senón nunha escala máis ampla (CEA,
2005; SEO/BirdLife, 2007). As cuadrículas que teñan un maior número de
especies raras son consideradas de maior valor desde o punto de vista
da diversidade, e, polo tanto, serían de conservación prioritaria. Na maior
parte dos casos, estas cuadrículas que acollen especies raras tamén adoitan ser as que posúen maior diversidade de aves reprodutoras e/ou non
reprodutoras, polo que os indicadores ambientais de diversidade e raridade están netamente relacionados (SEO/BirdLife, 2007). Para o caso de
Pontevedra, é a cuadrícula da Xunqueira de Alba a que presenta un maior
número de especies raras: 27, que non se localizaron en ningunha outra
cuadrícula da área de estudo no período 2008-2010.
Por último, no referente ao estado de ameaza das 169 especies rexistradas historicamente na área de estudo, obtivéronse datos das seguintes
especies ameazadas:
Mundial: unha especie considerada “Vulnerable” (Acrocephalus paludicola) (BirdLife International, 2004).
España: cinco especies/taxóns consideradas “En Perigo” (Phalacrocorax aristotelis, Gallinago gallinago, Numenius arquata, Chlidonias niger e
Emberiza schoeniclus lusitanica), se ben as aves observadas na zona de
Pontevedra son non reprodutoras (a categoría refírese a aves reprodutoras
para Gallinago gallinago, Numenius arquata e Chlidonias niger) (Madroño
et al., 2004).
prioritaria as zonas de árbores caducifolias e ripisilva entre a rúa Antonio Taboada (parque de Campolongo) e a estación de autobuses, recentemente rehabilitadas, e tamén a ripisilva parcialmente recuperada
entre a estación de autobuses e a avenida de Vigo ata a rotonda da
estrada cara Montecelo e Bora. En Campolongo, sería interesante conservar, na medida do posible, as zonas de leiras de cultivo tradicional,
campos, sebes e árbores illadas ou en pequenos rodais nos arredores
do colexio da ONCE ao norte ata a rúa Fernández Ladreda, ao sur ata
o centro comercial de Carrefour, ao oeste ata a rúa Campolongo e ao
leste ata a estación de autobuses.
Para todas estas áreas, é imprescindible garantir a súa protección fronte
a agresións humanas:
Eliminar proxectos de apertura de viais (pistas, estradas).
Rexeitar a súa urbanización, agás se se trata de observatorios ornitolóxicos o pequenos puntos de informacións.
Evitar a toda costa a contaminación de ríos e litorais.
Desbotar a corta de árbores de ribeira e caducifolios.
Fomentar a agricultura e a gandaría extensiva.
Respectar as colonias de cría dalgunhas aves en edificios antigos.
Instalar caixas niño para algunhas aves forestais.
Só con estas medidas podemos garantir a conservación das aves na cidade de Pontevedra para as vindeiras xeracións.
España: oito especies/taxóns consideradas “Vulnerables” (Ciconia nigra,
Anas crecca, Anas querquedula, Rissa tridactyla, Streptopelia turtur, Acrocephalus paludicola e Emberiza schoeniclus schoeniclus) (Madroño et al.,
2004).
Galicia: tres especies/taxóns consideradas “En Perigo” (Gallinago gallinago, Numenius arquata e Emberiza schoeniclus lusitanica), se ben as aves
observadas na zona de Pontevedra son non reprodutoras (a categoría
refírese a aves reprodutoras nos dous primeiros casos) (Xunta de Galicia,
2007).
Galicia: catro especies consideradas “Vulnerables” (Himantopus himantopus, Rissa tridactyla, Scolopax rusticola e Luscinia svecica), se ben as
aves observadas na zona de Pontevedra son non reprodutoras (a categoría refírese a aves reprodutoras nos segundo e terceiro caso) (Xunta
de Galicia, 2007).
Todos estes taxóns ameazados foron avistados en tres zonas ben diferenciadas: o ENIL da Xunqueira de Alba, o intermareal de Mollabao e a
ripisilva do río Gafos.
Unha vez determinadas as cuadrículas de maior diversidade (ENIL da
Xunqueira de Alba e Illa das Esculturas), xunto con aquelas que posúen
máis aves raras ou de distribución restrinxida (ENIL da Xunqueira) e as
que acollen máis especies ameazadas (ENIL da Xunqueira, intermareal de
Mollabao e ribeiras do Gafos), procédese a delimitar as zonas destas cuadrículas onde se obtiveron a maior parte dos rexistros das aves, incluíndo
aqueles hábitats mellor conservados ou de maior interese (bosques caducifolios, ripisilva, xunqueiras, humidais con helófitas, intermareais, áreas de
cultivos tradicionais e sebes).
O resultado plásmase na Figura 11, onde se detallan catro espazos de
conservación prioritaria na zona de estudo, os seguintes:
A. Xunqueira de Alba e río Rons. Comprende toda a extensión do Espazo Natural de Interese Local da Xunqueira de Alba ata o límite coa
aldea de Alba, as augas libres e vexetación ribeirega da lagoa de Alba,
o esteiro do río Rons e diversas zonas de arborado e de herbazais
localizados nas proximidades destes lugares.
B. Ripisilva do río Lérez. Río Lérez augas arriba da antiga TAFISA, considerando a marxe dereita do río (illa das Esculturas, ripisilva da parroquia de Lérez) e a marxe esquerda desde a ponte da vía férrea ata
Monteporreiro.
Figura 11. Espazos de conservación prioritaria para as aves na área de estudo.
A. Xunqueira de Alba e río Rons; B. Ripisilva do Lérez; C. Intermareal de
Lourido-Mollabao; D. Ribeiras do río Gafos.
C. Intermareal de Lourido-Mollabao. Comprendería o esteiro do Lérez
desde a ponte da AP-9 cara a ría. Son zonas de fangos e bancos de
area de elevada produtividade, frecuentados sobre todo por limícolas,
gaivotas, garzas e carráns.
D. Ribeiras do río Gafos. No río Gafos, considérase de conservación
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Conclusións
Rexistráronse 175 especies de aves en Pontevedra cidade e contorno
inmediato, o que se pode calificar de diversidade “alta” para este grupo de
vertebrados no contexto das vilas e cidades galegas.
22 destas especies son aves introducidas polo home na zona, tanto con
fines ornamentais como de forma accidental.
Predominan as especies non nidificantes (110) sobre as nidificantes (65).
Das 175 aves rexistradas, unha está considerada “Vulnerable” a nivel mundial, cinco están “En Perigo de Extinción” en España, oito son “Vulnerables” en territorio español, tres están “En Perigo de Extinción” en Galicia e
catro máis son consideradas “Vulnerables” en territorio galego.
Durante os anos 2008 a 2010, anos no que se efectuaron as mostraxes intensivas de campo, obtivéronse evidencias de presenza de 131 especies de aves.
A poboación reprodutora da gaivota patiamarela (Larus michahellis) no núcleo urbano de Pontevedra foi de aproximadamente 60 parellas en 2008 e
65-70 parellas e 2010, cunha produtividade de 1,7±0,1 polos por niño, o
que se traduciría na cría de máis de 100 xuvenís por cada ano.
O volume de efectivos en durmidoiros foi o seguinte: 35000 aves en seis
durmidoiros no caso do estorniños pinto (Sturnus vulgaris) e negro (Stur-
140
nus unicolor) (máis da metade desta cantidade correspondería á primeira
especie); 520 aves en tres durmidoiros no caso da pega (Pica pica) e números menores en 1-2 durmidoiros para as seguintes especies: rula turca
(Streptopelia turtur), pardal común (Passer domesticus) e verderolo común
(Carduelis chloris).
As cuadrículas con maior diversidade foron as correspondentes á Xunqueira de Alba e illa das Esculturas-río Lérez, con 103 e 63 especies de
aves respectivamente (ver Figura 9).
En base á riqueza de especies, aos rexistros de especies ameazadas e á
presenza de presenza de hábitats de interese para as aves, propóñense as
áreas de conservación prioritaria na cidade e arredores: A. Xunqueira de
Alba e río Rons; B. Ripisilva do Lérez; C. Intermareal de Lourido-Mollabao;
D. Ribeiras do río Gafos (Figura 11).
As liñas mestras da xestión das especies de aves de Pontevedra pasan
por eliminar proxectos de infraestruturas viais e arquitectónicas, evitar a
contaminación de ríos e litorais, de evitar a corta de árbores de ribeira e
caducifolios, de fomentar a agricultura e a gandaría extensiva, de respectar as colonias de cría dalgunhas aves en edificios antigos e de instalar
caixas niño para algunhas aves forestais.
Lavandeira branca (Motacilla alba) © X. Vázquez Pumariño
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Agradecementos
141
Agradecer á Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra
a oportunidade de realizar este estudo. Á toda a corporación municipal e
á Policía Local de Pontevedra, polas facilidades dadas e de xeito especial
a José Benito. A todas as persoas que aportaron rexistros, en especial
aos compañeiros Pablo Sanmartín, Vítor Xosé Cabaleiro e Encarna González, bos coñecedores da avifauna pontevedresa que ademais axudaron
na revisión do texto. A todos os fotógrafos que cederon amablemente as
fotografías para o presente traballo: Vítor Xosé Cabaleiro, Antonio Fontoira, Juan Antonio García, Juan Gómez, Miguel González-Vélez, Pablo
Gutiérrez, Luis Iglesias (Aporta Comunicación), Fernando Jubete, Oscar
Martínez, Emilio Martínez (Grupo Anelamento Anduriña), Rafael Muñoz,
Martiño Nercellas, Atocha Ramos, Ricardo Ramos, Xosé Ramón Reigada,
Juan Sagardía, e Pablo Sanmartín.
Catorra de Kramer (Psittacula krameri) © R. Ramos
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Bibliografía
Abuín, R. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio 2007): Anas discors. URL:
http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Alström, P.; Aymí, R.; Clement, P.; Dyrcz, A.; Gargallo, G.; Hawkins, A.
F. A.; Madge, S. C.; Pearson, D. J. & Svensson, L. 2006. Family Sylvidae
(Old World Warblers), en del Hoyo, A.; Elliott, A. & Christie, D. Handbook
of the Birds of the World. Vol. 11: Old World Flycatchers to Old World
Warblers. Lynx Edicions, Barcelona.
Álvarez, D.; Fernández, M. & Mouriño, J. 2007. Noticiario Ornitolóxico
(xuño 2007): Larus marinus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso:
15/12/2010).
Álvarez, L. 2006. Noticiario Ornitolóxico (xullo 2006): Pernis apivorus.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Álvarez, L. 2007. Faisán común Phasianus colchicus, en Salaverri, L. J.
& Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade
Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Álvarez, R. 2007. Tachybaptus ruficollis. En: Sociedade Galega de Ornitoloxía. URL: http://www.sgosgo.org/fotos.asp?id_fotos=1365
Anónimo. 2008. LIC Río Lérez. Consellería de Medio Ambiente da Xunta
de Galicia. URL: http://www.siam-cma.org (con acceso: 15/12/2010).
Barros, Á. & Galán, P. (ed.). 2000. V Anuario das aves de Galicia 1997.
Álvaro Barros & Pedro Galán editores, A Coruña.
BirdLife International. 2004. Birds in the European Union: a status assessment. Wageningen, Holanda.
Brinzal. 2008. Cajas nido para rapaces nocturnas. URL: http://www.brinzal.org/cajasnido.htm (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. 2010a. Muscicapa striata Papamoscas
cincento, en: Martínez Mariño, J. M. (coord.). Anuario Histórico das Aves
de Galicia, pp. 199. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. 2010b. Sterna paradisaea Carrán ártico,
en: Martínez Mariño, J. M. (coord.). 2010. Anuario Histórico das Aves de
Galicia, pp. 93. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
142
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008i. Psittacula krameri, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008j. Sylvia undata, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008k. Anthus pratensis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008l. Sylvia communis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008m. Saxicola rubetra, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008n. Estrilda astrild, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008ñ. Oriolus oriolus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008o. Anthus trivialis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008a. Estudo das aves migradoras posnupciais no humidal Xunqueira de Alba, Pontevedra. Excmo. Concello de Pontevedra.
Concellería de Medio Ambiente Natural.
Cabaleiro, V. X. 2008p. Lanius collurio, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008b. Anthus spinoletta, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008q. Ficedula hypoleuca, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008c. Anas crecca, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008r. Lanius senator, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008d. Emberiza schoeniclus, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008s. Sylvia communis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008e. Gallinago gallinago, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008t. Acrocephalus paludicola, en: Sociedade Galega
de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de
Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.
es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008f. Motacilla alba, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008u. Ardea purpurea, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008g. Streptopelia decaocto, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008v. Jynx torquilla, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2008h. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
Cabaleiro, V. X. 2009a. Aix galericulata, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
143
acceso: 15/12/2010).
purpurea. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009b. Hirundo rustica, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2005c. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2005): Apus apus.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009c. Gallinago gallinago, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006b. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2006): Scolopax
rusticola. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009d. Carduelis spinus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009e. Anthus spinoletta, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009f. Estrilda astrild, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009g. Emberiza schoeniclus, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009h. Anas crecca, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009i. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009j. Cygnus atratus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009k. Columba palumbus, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2009l. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2010a. Falco eleonorae, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006a. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2006): Gallinago
gallinago. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006c. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2006): Turdus iliacus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006d. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2006): Hirundo rustica. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006e. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Anthus trivialis.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006f. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Cettia cetti.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006g. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Phylloscopus
ibericus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2006h. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Apus apus.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Apus apus.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (xullo 2007): Falco subbuteo. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2007c. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2007): Ficedula
hypoleuca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2008a. Streptopelia decaocto, en:
Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL:
http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009a. Athene noctua, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade
Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009b. Estrilda astrild, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade
Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009c. Larus ridibundus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://
sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
CEA. 2005. Diseño y puesta a punto de un indicador del estado de conservación de la biodiversidad basado en el seguimiento de las poblaciones
de aves reproductoras para el municipio de Vitoria- Gasteiz (Álava). Consultora de Recursos Naturales, S. L. Vitoria-Gasteiz.
Clavell, J.; Copete, J. L.; Gutiérrez, R.; de Juana, E. & Lorenzo, J. A.
2005. Lista de las aves de España. SEO/BirdLife, Madrid.
Cabaleiro, V. X. 2010b. Guía de aves do ENIL Xunqueira de Alba. Concellalía de Medio Ambiente Natural do Concello de Pontevedra. 88 pp.
Conde Teira, M. Á. 1999. Nomes galegos para as aves ibéricas: lista
completa e comentada. Chioglossa 1: 121-138. Grupo Naturalista Hábitat.
Cabaleiro, V. X. & Couso, B. en prep. Garza vermella Ardea purpurea,
en Polo, M.; Justo, A. & Aleu, E. XIII Anuario das Aves de Galicia 2005.
Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Conde Teira, M. Á. & Lijó Pose, G. (coord.). X Anuario das aves de Galicia
2002. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. A. 1996. Carrán caribranco Chlidonias
hybrida, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). III Anuario das Aves de
Galicia 1995. Grupo Erva, Vigo.
Cabaleiro, V. X. 1990. Himantopus himantopus. Ardeola 37: 338.
Cabaleiro, V. X. 2004a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2004): Ciconia nigra.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2004b. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2004): Ficedula
hypoleuca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2005a. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2005): Hirundo rustica. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Cabaleiro, V. X. 2005b. Noticiario Ornitolóxico (setembro 2005): Ardea
Costa, H.; Araújo, A.; Farinha, J. C.; Campinos Poças, M. & Mello Machado, A. 2000. Nomes portugueses das aves do Paleárctico Ocidental.
Assírio & Alvim, Lisboa. 182 pp.
Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008a. Falco tinnunculus, en: Sociedade
Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008b. Carduelis carduelis, en: Sociedade
Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008c. Psittacula krameri, en: Sociedade
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
144
Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Fernández-Cordeiro, A. 2007b. Carrán pequeno Sterna albifrons, en Salaverri, L. J. & Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003.
Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008d. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega
de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de
Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.
es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Fernández-Cordeiro, A.; Pastoriza, A. & Álvarez, D. 2002. Anas poecilorhyncha, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). VII Anuario das Aves de
Galicia 1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
De Juana, E. 2006. Aves raras de España. Lynx Edicions, Barcelona.
De Souza, J. A.; Martínez Lago, M.; Monteagudo, A.; Pérez Villa, G.
& Sandoval, A. (ed.).1998. IV Anuario das aves de Galicia 1996. Grupo
Naturalista Hábitat, A Coruña.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2004. Handbook of the birds of
the world. Volume 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2005. Handbook of the birds of the
world. Volume 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2006. Handbook of the birds of
the world. Volume 11: Old World Flycatchers to Old World Warbles. Lynx
Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2007 Handbook of the birds of
the world. Volume 12: Picathartes to Tits and Chickadees. Lynx Edicions,
Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2008 Handbook of the birds of
the world. Volume 13: Penduline-tits to Shrikes. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1992. Handbook of the birds of the
world. Volume 1: Ostrich to Ducks. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1994. Handbook of the birds of
the world. Volume 2: New World Vultures to Guineafowl. Lynx Edicions,
Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1996. Handbook of the birds of the
world. Volume 3: Hoatzin to Auks. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1997. Handbook of the birds of
the world. Volume 4: Sandgrouse to Cuckoos. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1999. Handbook of the birds of the
world. Volume 5: Barn-owls to Hummingbirds. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 2001. Handbook of the birds of
the world. Volume 6: Mousebirds to Hornbills. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 2002. Handbook of the birds of the
world. Volume 7: Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions, Barcelona.
Del Moral, J. C. & De Souza, J. A. 2004. Cormorán Grande invernante en
España. II Censo Nacional. SEO/BirdLife, Madrid.
Díaz, M. 1988. Zarcero pálido Hippolais pallida. Ardeola 35: 312.
Dominguez, J.; Tapia, L. E.; Martín, G.; Arenas, M.; Quintero, I.; Rego,
L. E. & Vidal, M. 2003. Atlas de las aves nidificantes de los Archipiélagos
de Cíes y Ons (Parque Nacional de las Islas Atlánticas). Naturaleza y Parques Naturales. Serie técnica. Organismo Autónomo Parques Nacionales,
Madrid.
Epifanio Lemos, J. C. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). 2008. XII Anuario
das aves de Galicia 2004. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de
Compostela.
Escandell, V. 2008. Programa SACRE-Seguimiento de Aves Comunes
Reproductoras de España, en: Del Moral, J. C.; Escandell, V.; Molina, B.;
Bermejo, A. & Palomino, D. (eds.). Programas de seguimiento de SEO/
BirdLife en 2006: 4-9.
Fernández Cordeiro, A. 1996. Myiopsitta monachus, en: Salvadores Ramos, R. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). III Anuario das aves de Galicia
1995. Grupo Erva, Vigo.
Fernández de la Cigoña, E. 1989. As viaxeiras de auga. Ed. Xerais, Vigo.
Fernández de la Cigoña, E. 1989. Viaxeiras da auga. Aves mariñas e
acuáticas de Galicia e norte de Portugal. Edicións Xerais de Galicia, Vigo.
Fernández-Cordeiro, A. 2007a. Pega Pica pica, en Salaverri, L. J. &
Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade
Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Fortes, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Alopochen aegyptiaca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Fortes, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Cairina moschata.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Freire, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Cygnus olor. URL:
http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Gill, F. & Wright, M. 2006. Birds of the World. Recommended English
Names. Helm, London.
Gómez, J. A. & Cabaleiro, V. X. 2010a. Accipiter nisus, en: Sociedade
Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. & Cabaleiro, V. X. 2010b. Apus apus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega
de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. 2009a. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía.
Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía /
Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. 2009b. Phylloscopus trochilus, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. 2009c. Garrulus glandarius, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. 2009d. Streptopelia turtur, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Gómez, J. A. 2010. Dendrocopos major, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Gonçalves, A. 2007. Gaivotão-real Larus marinus. Noticiário Ornitológico,
281: 1. Sociedade Portuguesa para o Estudo das Aves.
González, E. 2006a. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2006): Cygnus olor.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2006b. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2006): Ardea cinerea.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2007): Anas penelope. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Turdus merula.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2007c. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2007): Sterna sandvicensis. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2007d. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2007): Larus marinus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2008. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2008): Sterna hirundo.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2009a. Limosa limosa, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
González, E. 2009b. Ptyonoprogne rupestris, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de OrPáxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
145
nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
González, E. 2010. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía.
Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía /
Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Guitián, J.; Munilla, I.; González, M. & Arias, M. 2004. Guía de las aves
de O Caurel. Lynx Edicions, Barcelona.
London’s Swifts. 2008. London’s Swifts Homepage. URL: http://www.
londons-swifts.org.uk/ (con acceso: 15/12/2010).
Luciarte, C.; Gil, A. & Burgas, A. 2002. Aguia calzada Hieraaetus pennatus, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). VII Anuario das Aves de Galicia
1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía.
Madroño, A.; González, C.; Atienza, J. C. (eds.). 2004. Libro rojo de
las aves de España. SEO/BirdLife-Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.
Martí, R. & Del Moral, J. C. 2003. Atlas de las aves reproductoras de
España. SEO/BirdLife-Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.
Martínez, J. M. (coord.). 2010. Anuario Histórico das Aves de Galicia.
Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela. 266 pp.
Martínez, E. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio 2007): Phylloscopus ibericus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Martínez, E. 2008. Garza real Ardea cinerea, en Epifanio, J. C. & Vidal,
C. (coord.). XII Anuario das Aves de Galicia 2004. Sociedade Galega de
Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
McMahon, S. K. 2002. The depelopment of quality of life indicators – a
case study from the City of Bristol, UK. Ecological Indicators 2: 177-185.
McMahon, S. K. 2002. The depelopment of quality of life indicators – a
case study from the City of Bristol, UK. Ecological Indicators 2: 177-185.
Mucientes, G. 2004. Garza vermella Ardea purpurea, en Romay, C. D.
(coord.). IX Anuario das Aves de Galicia 2001. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Munilla, I. & Barros, Á. 2008. Fotos: Larus marinus. URL: http://www.
sgosgo.org/fotos.asp?id_fotos=1715 (con acceso: 15/12/2010).
Munilla, I. & Guitián, J. (ed.). 1994. Primeiro anuario das aves de Galicia
1992-93. Ignacio Munilla & José Guitián editores.
Novegil, A.; Epifanio, J. C. & Piñeiro, X. 2003. Garza vermella Ardea
purpurea, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de
Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Penas, X. M.; Guitián, J.; López, Z. & Álvarez, E. (coords.). 1995. Atlas
de vertebrados terrestres de Galicia. Tomo I: Aves. Consello da Cultura
Galega – Sociedade Galega de Historia Natural, Santiago de Compostela.
Penas, X. M.; Pedreira, C. & Silvar, C. 1991. Guía das aves de Galicia.
Bahía Edicións, A Coruña.
Penas, X. M.; Pedreira, C. & Silvar, C. 2004. Guía das aves de Galicia.
Segunda edición. Baía Edicións, A Coruña.
Piñeiro, X. 2003a. Porzana porzana, en Vidal, C. & Salaverri, L. J.
(coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2003b. Acrocephalus scirpaceus, en Vidal, C. & Salaverri, L.
J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de
Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2003c. Acrocephalus schoenobaenus, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega
de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2003d. Rallus aquaticus, en Vidal, C. & Salaverri, L. J.
(coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2003e. Streptopelia decaocto, en Vidal, C. & Salaverri, L.
J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de
Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2003f. Estrilda astrild, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.).
VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía,
Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2007. Gaivota pequena Larus minutus, en Salaverri, L. J. &
Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade
Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Piñeiro, X. 2011. Garzota grande Egretta alba, en Aleu, E.; Justo, A.
& Polo, M.. (coord.). XIII Anuario das Aves de Galicia 2005. Sociedade
Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Pombo, A. A. 2003. Rascón europeo Rallus aquaticus en: Martí, R. &
Del Moral, J. C. Atlas de las aves reprodutoras de España. SEO/BirdLifeMinisterio de Medio Ambiente, Madrid.
Rebollo, S.; Fernández, J. M. & Fariña, A. C. 1991. Estado de la población del avión común (Delichon urbica L.) en un área del noroeste de
España y propuesta metodológica de muestreo basada en el análisis de
los nidos poco deteriorados, en: Fernández-Cordeiro, A. & Domínguez,
J. Actas do primeiro congreso galego de ornitoloxía. Santiago, decembro
de 1989, pp. 135-142.
Riveiro, A. & Cabaleiro, V. X. 2008a. Falco subbuteo, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega
de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Riveiro, A. & Cabaleiro, V. X. 2008b. Saxicola rubetra, en: Sociedade
Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.
sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Rodríguez, Á. 1998. Aguia calzada Hieraaetus pennatus, en De Souza,
J. A.; Martínez, M.; Monteagudo, A.; Pérez, G. & Sandoval, A. (ed.). IV
Anuario das Aves de Galicia 1996. Grupo Naturalista Hábitat, A Coruña.
Romay Cousido, C. D. (coord.). 2004. IX Anuario das aves de Galicia
2001. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Romay, C. D. & Mucientes, G. 2008. Papamoscas negro Ficedula hypoleuca, en Epifanio, J. C. & Vidal, C. (coord.). XII Anuario das Aves de
Galicia 2004. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Romay, C. D. (coord.). En prep. Aves da Alameda e Campus Universitario
de Santiago de Compostela.
Romay, C. D. 2006a. Carrán común Sterna hirundo, en Conde, M. Á. &
Lijó, G. (coord.). X Anuario das Aves de Galicia 2002. Sociedade Galega
de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Romay, C. D. 2006b. Gaivina negra Chlidonias niger, en Conde, M. Á. &
Lijó, G. (coord.). X Anuario das Aves de Galicia 2002. Sociedade Galega
de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Salaverri Leiras, L. J. & Taboada Martínez, J. (coord.). 2007. XI Anuario
das aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de
Compostela.
Salaverri, L. J. & Munilla, I. (ed.). 1995. Segundo anuario das aves de
Galicia 1994. Luis José Salaverri & Ignacio Munilla editores.
Salvadores Ramos, R. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). 1996. III Anuario
das aves de Galicia 1995. Grupo Erva, Vigo.
Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). 2002. VII Anuario das aves de Galicia
1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.
Sanmartín, P. A. 2009a. Athene noctua, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009b. Hippolais polyglotta, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009c. Phylloscopus trochilus, en: Sociedade Galega
de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de
Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.
es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009d. Sylvia borin, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009e. Sylvia melanocephala, en: Sociedade Galega de
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
146
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Snow, D. W. & Perrins, C. M. (ed.). 1998b. The Birds of the Western
Palearctic. Concise edition. Volume II: Passerines. Oxford University Press,
Oxford-New York.
Sanmartín, P. A. 2009f. Sylvia melanocephala, en: Sociedade Galega de
Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/
sgo (con acceso: 15/12/2010).
Sociedade Galega de Historia Natural. 2009. Sección de ornitoloxía.
URL: http://perso.wanadoo.es/sghnornitoloxia/ (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009g. Larus michahellis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo
(con acceso: 15/12/2010).
Urones del Rio, F.; Torres Otero, F.; Portas, R. & Cabaleiro, V. X. 2010.
Gyps fulvus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de
Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2009h. Cygnus olor, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Van Duivendijk, N. 2010. Advanced Bird ID Guide. The Western Palearctic. New Holland Publishers, London.
Sanmartín, P. A. 2009i. Upupa epops, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía
/ Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con
acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. & Cabaleiro, V. X. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio
2007): Ardea purpurea. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso:
15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2006. Noticiario Ornitolóxico (xuño 2006): Branta canadensis. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Upupa epops.
URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
Sanmartín, P. A. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Acrocephalus
scirpaceus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).
SEO/Birdlife. 2007. Bases para la elaboración de una estrategia para la
conservación de la biodiversidad en el municipio de Santander: las aves
como indicadores ambientales. Versión 1.0. Febreiro 2007. SEO/BirdLife,
Ayuntamiento de Santander.
Tellería, J. L. 1986. Manual para el censo de los vertebrados terrestres.
Ed. Raíces, Madrid.
Vázquez, X. 2003. Distribución, estima poboacional e nidificación da
aguia calzada (Hieraetus pennatus Gmelin, 1788) en Galicia (NW España). En: Sociedade Galega de Historia Natural (ed.). Actas do V Congreso
Galego de Ornitoloxía (Santiago de Compostela, 16 e 17 de novembro
de 2002), pp. 125-129. Sociedade Galega de Historia Natural, Santiago
de Compostela.
Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). 2003. VIII Anuario das aves de Galicia
2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Vigo.
Vidal, C. & Salvadores, R. (coord.). 2000. VI Anuario das aves de Galicia
1998. Grupo Erva & Sociedade Galega de Ornitoloxía, Vigo.
VV.AA. 2007. Gavión atlántico Larus marinus. Ardeola 54: 398.
VV.AA. 2008. Gavión atlántico Larus marinus. Ardeola 55: 142.
Villarino, A; González. S. & Bárcena. F. 2002. Vertebrados da Limia
dende a lagoa de Antela ós nosos días. Volume I – Aves: Gaviiformes a
Piciformes. Limaia produccións. Sandiás.
Xunta de Galicia. 2007. Catálogo galego de especies ameazadas. Diario
Oficial de Galicia 89: 7409-7423.
Snow, D. W. & Perrins, C. M. (ed.). 1998a. The Birds of the Western
Palearctic. Concise edition. Volume I: Non-Passerines. Oxford University
Press, Oxford-New York.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Glosario
147
Ofrécese un breve glosario sobre termos ornitolóxicos que poden levar
a confusión:
Ave ocasional: Ave observada nun determinado lugar cando aparece de
forma esporádica, sen obedecer aos seus patróns habituais de presenza.
Ave de paso: Nome dado a unha especie migratoria que se despraza
dende a área de cría á de invernada ou viceversa.
Ave divagante: Ave migratoria observada nun determinado lugar non
común para a especie, debido a que se desviou da súa ruta migratoria.
Ave estival: Aquelas aves migratorias presentes nun territorio concreto
durante a época de cría, período que na nosa latitude vai de primavera
a verán.
Ave invernante: Ave migratoria que está presente nun determinado entorno xeográfico só durante o inverno, xeralmente entre o outono e o inicio
da primavera.
Ave migratoria: Denominación que recibe unha especie que nun ciclo
anual, xeralmente, se despraza entre distintas rexións, en función da disponibilidade de recursos.
Ave sedentaria: Designa a aquelas especies de aves que permanecen
todo o ano na mesma rexión, aínda que realice pequenos desprazamentos dentro desta.
Pardal común (Passer domesticus) © C. D. Romay Cousido
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Apéndice
Vista da praza da Ferraría © C. D. Romay Cousido.
148
Vista parcial da Xunqueira de Alba © X. Vázquez Pumariño.
Eucaliptal da illa das Esculturas, xunto ao río Lérez © X. Vázquez Pumariño.
Durmidoiro de pega (Pica pica) no eucaliptal da illa das Esculturas, xunto ao río Lérez © X. Vázquez Pumariño.
Ponte dos Tirantes, sobre o río Lérez © X. Vázquez Pumariño.
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Índice (nomes científicos)
Accipiter gentilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Accipiter nisus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Acrocephalus arundinaceus . . . . . . . . . . . . 136
Acrocephalus paludicola . . . . . . . . . . . . . . . 93
Acrocephalus schoenobaenus . . . . . . . . . . . 92
Acrocephalus scirpaceus . . . . . . . . . . . . . . . 91
Actitis hypoleucos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Aegithalos caudatus . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Aix galericulata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Aix sponsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Alauda arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Alcedo atthis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Alle alle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Alopochen aegyptiaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Anas crecca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Anas discors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anas luzonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Anas penelope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anas platyrhynchos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Anas poecilorhyncha . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anas querquedula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anas strepera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anser indicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Anthus pratensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Anthus spinoletta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Anthus trivialis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Apus apus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Ardea cinerea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Ardea purpurea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Athene noctua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Aythya fuligula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Aythya marila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Branta canadensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Branta leucopsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Buteo buteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Cairina moschata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Calidris alpina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Callonetta leucophrys . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Caprimulgus europaeus . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Carduelis cannabina . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Carduelis carduelis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Carduelis chloris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Carduelis spinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Certhia brachydactyla . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Cettia cetti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Charadrius hiaticula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Chlidonias hybrida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Chlidonias niger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Ciconia ciconia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Ciconia nigra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Cinclus cinclus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Circus aeruginosus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Cisticola juncidis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Columba livia f. domestica . . . . . . . . . . . . . . 48
Columba palumbus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Corvus corone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Cuculus canorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Cygnus atratus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Cygnus olor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Delichon urbicum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Dendrocopos major . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Dendrocygna bicolor . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Egretta alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Egretta garzetta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Emberiza calandra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Emberiza cirlus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Emberiza citrinella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Emberiza schoeniclus . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Erithacus rubecula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Estrilda astrild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Falco columbarius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Falco eleonorae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Falco peregrinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Falco subbuteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Falco tinnunculus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Ficedula hypoleuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Fringilla coelebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Gallinago gallinago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Gallinula chloropus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Garrulus glandarius . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Gyps fulvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Hieraaetus pennatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Himantopus himantopus . . . . . . . . . . . . . . 134
Hippolais opaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Hippolais polyglotta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Hirundo rustica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Jynx torquilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Lanius collurio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Lanius senator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Larus fuscus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Larus marinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Larus melanocephalus . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Larus michahellis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Larus minutus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Larus ridibundus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Limosa limosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Locustella naevia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Luscinia megarhynchos . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Luscinia svecica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Lymnocryptes minimus . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Mergus merganser . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Milvus migrans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Motacilla alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Motacilla cinerea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Motacilla flava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Muscicapa striata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Myiopsitta monachus . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Netta rufina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Numenius arquata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Numenius phaeopus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Nymphicus hollandicus . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Oenanthe oenanthe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Oriolus oriolus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Otus scops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Parus ater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Parus caeruleus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Parus cristatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Parus major . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Passer domesticus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Passer montanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Pavo cristatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pelecanus onocrotalus . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pernis apivorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Phalacrocorax aristotelis . . . . . . . . . . . . . . 133
Phalacrocorax carbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Phasianus colchicus . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Phoenicurus ochruros . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Phylloscopus collybita . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Phylloscopus ibericus . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Phylloscopus trochilus . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Pica pica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Picus viridis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Platalea leucorodia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Pluvialis apricaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Pluvialis squatarola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Porzana porzana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Prunella modularis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Psittacula krameri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Ptyonoprogne rupestris . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Pyrrhula pyrrhula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
149
Rallus aquaticus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Regulus ignicapilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Riparia riparia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Rissa tridactyla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Saxicola rubetra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Saxicola torquatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Scolopax rusticola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Serinus serinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Sterna albifrons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Sterna hirundo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Sterna paradisaea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Sterna sandvicensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Streptopelia decaocto . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Streptopelia roseogrisea . . . . . . . . . . . . . . 135
Streptopelia turtur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Strix aluco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Sturnus unicolor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Sturnus vulgaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Sylvia atricapilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Sylvia borin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Sylvia communis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Sylvia melanocephala . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Sylvia undata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Tachybaptus ruficollis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Tringa nebularia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Tringa ochropus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Tringa totanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Troglodytes troglodytes . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Turdus iliacus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Turdus merula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Turdus philomelos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Turdus pilaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Turdus viscivorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Tyto alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Upupa epops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Vanellus vanellus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Índice (nomes galegos)
Aguia calzada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Andoriña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Andoriña das barreiras . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Andoriña de cu branco . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Andoriña dos penedos . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Arao pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Arcea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Asubión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Avefría . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Avelaiona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Avenoiteira cincenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Azor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Azulenta común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Becacina común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Becacina pequena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Bico de coral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Bilurico alinegro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Bilurico claro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Bilurico das rochas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Bilurico patirrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Bubela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Cacatúa ninfa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Cardeal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Carrán ártico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Carrán común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Carrán cristado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Carrán pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Carriza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Carriza dos xuncos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Cata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Catorra de Kramer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Cegoña branca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Cegoña negra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Cerceta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Cerceta aliazul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Cerceta caneleira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Cerceta de colar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Cerceta do estío . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Chasco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Chasco norteño . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Cirrio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Cisne mudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Cisne negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Corvo mariño cristado . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Corvo mariño grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Corvo pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Cuco común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Cullereiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Curuxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Escribenta amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Escribenta común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Escribenta das canaveiras . . . . . . . . . . . . . 131
Esmerillón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Estorniño negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Estorniño pinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Estreliña riscada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Faisán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Falcón da raíña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Falcón pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Falcón peregrino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Ferreiriño azul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Ferreiriño cristado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Ferreiriño negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Ferreiriño rabilongo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Ferreiriño real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Folosa acuática . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Folosa amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Folosa das canaveiras . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Folosa dos xuncos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Folosa grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Folosa manchada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Folosa pálida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Gabeador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Gabián . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Gaio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Gaivina de cara branca . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Gaivina negra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Gaivota cabecinegra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Gaivota chorona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Gaivota escura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Gaivota patiamarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Gaivota pequena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Gaivota tridáctila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Gaivotón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Galiñola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Ganso de cabeza riscada . . . . . . . . . . . . . . 132
Ganso de cara branca . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Ganso do Canadá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Ganso do Exipto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Garza real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Garza vermella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Garzota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Garzota grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Lagarteiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Lavanco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Lavandeira amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Lavandeira branca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Lavandeira real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Laverca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Liñaceiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Mazarico chiador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Mazarico rabinegro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Mazarico real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Mergo grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Mergullón pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Merlo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Merlo rieiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Miñato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Miñato abelleiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Miñato negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Moucho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Moucho de orellas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Ouriolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Papamoscas cincento . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Papamoscas negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Papoazul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Paporrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Papuxa cabecinegra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Papuxa común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Papuxa das amoras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Papuxa do mato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Papuxa picafollas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Pardal común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Pardal montés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Pato bastardo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Pato carolino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Pato cristado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pato do mato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Pato filipino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pato frisado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Pato mandarín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Pato picopinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Pato rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pavo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pedreiro cincento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Pega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Pelicano branco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Pernalonga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Peto formigueiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Peto real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
150
Peto verde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Pica alpina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Pica das árbores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Pica dos prados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Picafollas europeo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Picafollas ibérico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Picafollas musical . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Picanzo cabecirrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Picanzo vermello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Picapeixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Píldora cincenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Píldora dourada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Píllara real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Pilro común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Pimpín común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Poliña pinta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Pomba doméstica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Pombo torcaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Rabirrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Rascón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Rousinol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Rousinol bravo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Rula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Rula rosada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Rula turca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Tartaraña das xunqueiras . . . . . . . . . . . . . . . 17
Tordo charlo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Tordo común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Tordo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Tordo rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Trigueirón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Úbalo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Verderolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Voitre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Xílgaro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Xirín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA
Índice xeral
151
Limiar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I
Introdución . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III
Área de estudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV
Material e métodos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V
Resultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII
Aves de Pontevedrea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Outras aves citadas en Pontevedra . . . . . . 132
Discusión . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Conclusións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Agradecementos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Bibliografía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Glosario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Apéndice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Índice (nomes científicos) . . . . . . . . . . . . . . 149
Índice (nomes galegos) . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Páxina anterior - Páxina seguinte
Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)
No presente traballo recóllese información relativa a 131 especies
de aves detectadas na cidade de
Pontevedra e o seu contorno entre
os anos 2008 e 2010, fornecendo
información novidosa sobre a súa
distribución e abundancia e propoñendo medidas de xestión para cada
unha delas. A estas 131 especies
engádense outras 44 especies observadas en anos anteriores na zona
considerada, sendo tamén tratadas
neste traballo, ofrecendo deste xeito
unha visión global da extraordinaria
diversidade de aves da cidade pontevedresa.
Os autores, Xabier Vázquez Pumariño
e Cosme Damián Romay Cousido,
son biólogos e bos coñecedores da
avifauna galega. Xabier (Lugo, 1969)
é un dos responsables da consultora
Habitaq, desenvolve o seu traballo no
eido ambiental con especial atención
ás aves, o medio natural en xeral e a
súa conservación. Cosme Damián (O
Grove, 1981) é tamén consultor ambiental e participa activamente en diversos estudos ornitolóxicos en Galicia, tendo publicado ou en proxecto
varios libros e artigos sobre aves.
Os dous colaboraron no plan de conservación da tartaraña cincenta (Circus pygargus) e gatafornela (Circus
cyaneus) en Galicia e nos contidos
da web de Turismo Ornitolóxico de
Turgalicia.
Aves da cidade de Pontevedra
Xabier Vázquez Pumariño
Cosme Damián Romay Cousido