Investigación aplicada na Motricidade Humana Programa de Doutoramento Departamento X05 Didácticas Especiais Bienio 2006-08 “INVESTIGACIÓN SOCIAL NA MOTRICIDADE HUMANA: METATEORÍA, TEORÍA E METODOLOXÍA” Profesora: Dra. Ana Rey Cao Dra. Cristina López Villar Correo electrónico: [email protected] CRÉDITOS: 4 Créditos/ 2 teóricos e 2 prácticos CALENDARIO : Vease en calendario del bienio 2006-08 en http://webs.uvigo.es/x05 1. XUSTIFICACIÓN O obxecto de estudio do home en movemento ten unha consideración científica complexa. Múltiples disciplinas teñen como obxecto material de estudio dito fenómeno: a bioloxía, a química, a medicina, a biomecánica, a psicoloxía ou a socioloxía atópanse entre as máis coñecidas. Ós profesionais das Ciencias da Motricidade (ou Ciencias do deporte, Ciencias da actividade física, etc.), e máis concretamente, as persoas que proveñen do eido das Licenciaturas en Ciencias da Actividade Física e o Deporte (ou INEFs) enfréntanse a un primeiro reto no momento de comezar a súa singladura na investigación: Seleccionar a perspectiva científica dende a que abordar o estudio do home en movemento. Para poder implementar a metodoloxía é necesario delimitar o campo disciplinar da investigación: social ou naturalista, básica ou aplicada, cualitativa ou cuantitativa, empírica ou normativa, nomotética ou ideográfica. O primeiro obxectivo deste curso é coñecer aspectos básicos da teoría da ciencia para poder discutir sobre o status científico do noso ámbito de investigación. Éste é o primeiro paso para poder seleccionar e operativizar o noso problema de estudio (formal e material) e posteriormente xustificar a nosa implementación metodolóxica. O segundo obxectivo é ofrecer unha introducción ó deseño da investigación multiestratéxico ou integrativo, como alternativa para a investigación social aplicada e normativa en motricidade humana. Ademáis de achegarnos a entrevista a análisise de contido como técnicas de investigación. 2. OBXECTIVOS: - Reflexionar e xustificar o coñecemento científico no eido da Motricidade Humana. - Saber fundamentar epistemolóxicamente a nosa investigación. - Comprender os paradigmas de investigación das ciencias sociais-culturais. - Coñecer o deseño multiestratéxico ou integrativo e saber utiliza-lo na investigación aplicada en Motricidade Humana - Aplicar a técnica da entrevista e a análise de contido.. Profesora Ana Rey Cao 1 Investigación aplicada na Motricidade Humana 3. CONTIDOS: 1. Metateoría: a. Tipos de conocimiento e ciencia. A epistemoloxía. b. A clasificación das ciencias. c. Paradigmas científicos na investigación social-cultural. d. A investigación científica en Motricidade Humana. 2. Teoría: a. A función da teoría para a investigación social. 3. Método. a. A coherencia científica na investigación. O deseño integrativo o multiestratéxico. b. Fases da investigación. c. Métodos e instrumentos: o cuali-cuanti. i. A entrevista. ii. A análise de contido. d. Aplicacións do método integrativo ó ámbito profesional da motricidade humana: i. Exposición dunha investigación. 4. TEMPORALIZACION. - DÍA 1: PUNTO 1 a. 1b. 1c. DÍA 2: PUNTO 1 d. 2 a. DÍA 3: PUNTO 3 a. 3b. 3 c. DÍA 4: PUNTO 3c. DÍA 5: PUNTO 3 c. 3d. 5. METODOLOXÍA. Aulas teórico-prácticas que combinan métodos de ensino directivos (a lección maxistral para a exposición dos contidos conceptuais) con métodos participativos tais como: o debate, o panel, a entrevista, os grupos de discusión, traballo sobre documentos, phillips 6/6 6. AVALIACIÓN. A avaliación continua require da asistencia ás clases. Os alumnos/as que non asistan a máis de 4 horas de docencia non superarán o curso. A avaliación contínua calificarase atendendo a dous criterios: ASISTENCIA E PARTICIPACIÓN ACTIVA EN CLASE (execución das tarefas propostas e intervención pública reflexiva e crítica nas aulas): - 100 % de asistencia e participación activa nas clases: até un máximo de 5 puntos Asistencia con 1 hora de faltas e participación activa: até un máximo 4,5 puntos. Asistencia con 2 horas de faltas e participación activa: até un máximo 3,5 puntos. Asistencia con 3 horas de faltas e participación activa: até un máximo 2,5 puntos. Asistencia con 4 horas de faltas e participación activa: até un máximo de 2 puntos. ENTREGA DUN TRABALLO Profesora Ana Rey Cao 2 Investigación aplicada na Motricidade Humana - “Delimitación do obxecto de estudo dun proxecto de investigación social aplicada á motricidade”. Data final de entrega 4 de Xuño. Puntuación máxima de 5 puntos. (Arial 12 pto. Espaciado 1,5. Márxenes 2,5 cm) a. Delimitación do obxecto de estudio material e formal (hipotético). b. Xustificación da súa escolla. c. Formulación de obxectivos ou hipóteses. d. Fundamentación metateórica: i. Concepción científica. ii. Emprazamento paradigmático e disciplinar. f. Bibliografía empregada. 7. BIBLIOGRAFÍA: EPISTEMOLOXÍA E FILOSOFÍA DA CIENCIA: EPISTEMOLOXÍA XERAL: Bohm, D., & Peat, D. (1988). Ciencia, orden y creatividad. Barcelona: Kairós. Bourdieu, P. (2003). El oficio de científico. Ciencia de la ciencia y reflexividad. Barcelona: Anagrama. Bunge, M. (1985). La Investigación científica. Barcelona: Ariel. 2ª ed. Bunge, Mario (2003). Emergencia y convergencia. Novedad cualitativa y unidad del conocimiento. Barcelona: Gedisa. Calello. H. y Neuhaus, S. (1999). Método y antimétodo. Proceso y diseño de la investigación interdisciplinar en ciencias humanas. Buenos Aires: Colihue Universidad Capra, D. Bohm, D; Davies, P y otros (2000): El espíritu de la ciencia. Barcelona: Kairós Capra, F. (2000): La nueva física y la realidad científica de nuestra época. En Lorimer, D. El espíritu de la ciencia. Barcelona: Kairós (Pp. 41-68) Durand, G. (1999). Ciencia del hombre y tradición. Barcelona: Paidós. Feyerabend, P. (1974). Contra el método. Barcelona: Ariel. Feyerabend, P. (1984). Adiós a la razón. Madrid: Tecnos. Maturana, H. (1996a). La realidad: ¿objetiva o construida?: I. Fundamentos biológicos de la realidad.(Vol. I). Barcelona: Anthropos. Maturana, H. (1996b). La realidad: ¿objetiva o construida?: II. Fundamentos biológicos del conocimiento. (Vol. II). Barcelona: Anthropos. Morin, E. (1987). Introducción al pensamiento complejo. 3ª ed. Barcelona: Gedisa. Morin, E. (2005). El paradigma perdido. 7ª ed. Barcelona: Kairós. Keller, A. (1988): Teoría general del conocimiento. Barcelona: Herder. Kunh, T. (1979): La estructura de las revoluciones científicas. Ed. Fondo de cultura Económica. México. 17ª reimpresión. Nager, E. (1981): La estructura de la ciencia. Barcelona: Paidós. Piaget, J. y otros (1986). Construcción y validación de las teorías científicas. Barcelona: Paidós. Popper, K. (1990): Un mundo de propensiones. Madrid: Tecnos. Salomone, M. (2006). Impostores de la ciencia. En El País Semanal. Nº 1534. 19de Febreo de 2006, pp.19-24. Madrid: Diario El País. Silva, P. (1998). A filosofía da ciência de Paul Feyerabend. Lisboa: Instituto Piaget. Wilber, K. (1991). Los tres ojos del conocimiento. Barcelona: Kairós. Watzlawick, P. (1995). El sinsentido del sentido o el sentido del sinsentido. Barcelona: Herder. Zubiri, X. (1986). Sobre el hombre. Madrid. Alianza Editorial. Young, E. (2003). Siete ratones ciegos. Madrid: Ekaré. Wilber, T. (1991): Los tres ojos del conocimiento. Barcelona: Kairós. EPISTEMOLOXÍA CIENCIAS DA EDUCACIÓN: Palop, P. (1983): Epistemología de las ciencias humanas y ciencias de la educación. En AA.VV.: Estudios sobre epistemología y pedagogía. Madrid:Anaya. Quintana, J.M. (1983): Pedagogía, ciencia de la educación y ciencias de la educación. En AA.VV.: Estudios sobre epistemología y pedagogía. Madrid: Anaya. EPISTEMOLOGÍA MOTRICIDADE HUMANA: Barreau, J. y Morne, J. (1991): Epistemología y antropología del deporte. Madrid: Alianza Deporte. Profesora Ana Rey Cao 3 Investigación aplicada na Motricidade Humana Brandâo Cavalcanti, K. (1997). Perspectivas pedagógicas em educacâo física: motricidade/corporeidade como referência epistemológica. In O. G. Guedes (Ed.), Atividá Física. Uma abordagem multidimensional. (pp. 131-151). Sâo Paulo: Joâo Pessoa. Idéia. Cagigal, J. M. (1968). La E. F. ¿ciencia?. Rev. Citius, altius, fortius. Tomo X, fasc. 1 y 2, pp. 5-26. INEF Madrid. Cagigal, José María (1971). Sugerencias para la década del 70 en Educación Física. En Rev. Citius, Altius, Fortius. Madrid: Instituto Nacional de Educación Física y Deportes. Tomo XII. 47, 413-433 Cagigal, José María (1979): Cultura intelectual y cultura física. Buenos Aires: Kapelusz. Cagigal, José María (1996): Deporte, pulso de nuestro tiempo. En Cagigal, J. M. (1996): José María Cagigal. Obras selectas II. Comité Olímpico Español, Ente de promoción deportiva José María Cagigal y Asociación Española de deporte para todos: Cádiz. Feitosa, A. (1993). Contribuçôes de Thomas Khun para uma Epistemologia da Motricidade Humana. Lisboa: Instituto Piaget. Gruppe, O. (1976): Estudios sobre una teoría pedagógica de la educación física. I.N.E.F. Madrid. Madrid. Lagardera, F. (1993): Contribución de los estudios praxiológicos a una teoría general de las actividades físico-recreativas. En Apunts, nº 32, Junio. Barcelona. Pag 10-17. Merleau Ponty, M. (1975). Fenomenología de la percepción (Jem Cabanes, Trans.). Barcelona: Ediciones península. Rey Cao, A. (2003): “El Deporte para Todos en la Universidad: Reflexión epistemológica y profesional” en Libro de Actas VII Congreso y Asamblea de Deporte para Todos. Pp.409-416. Madrid: INEF de Madrid. Rey Cao, A. (2003): “Deporte para todos na formación universitaria: unha revisión conceptual” en Xornadas sobre deporte para todos e turismo. Ed. Asociación Galega de Deporte para Todos. Ferrol Rey Cao, A. (2000): Contribucións da Motricidade ó desenvolvemento sociocultural das persoas mayores. Tesis doctoral no publicada. A Coruña: Universidade da Coruña. Sergio, M. (1994). Motricidade Humana. Contribuiçôes para um paradigma emergente. Lisboa: Instituto Piaget. Sergio, M. (1999a). A racionalidade epistémica na educaçao física do século XX. In Varios (Ed.), O Sentido e a acçao (pp. 13-30). Lisboa: Instituto Piaget. Sergio, M. (1999b). Um Corte Epistemológico. Da educacao física à motricidade humana.Lisboa: Instituto Piaget. Serrano, J. A. (1997): La praxiología motriz: ¿disciplina autónoma o paradigma de la Educación Física. Serie Icd nº 16. Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. Consejo Superior de Deportes. Ubirajara, U (1997): Ciência da Motricidade Humana: a definição de Manuel Sérgio ante a de Ciência em Mario Bunge. Serie Icd nº 16. Madrid: Ministerio de Educación y Ciencia. Consejo Superior de Deportes. Touriñán, J.M. y otros (1996): Síntesis de los planteamientos epistemológicos en torno a la actividad física y deporte. En Consenso Internacional: Fases, participación y discusión. VI Congreso Galego de Educación Física e Deporte. A Coruña. Vicente, M. (1987): Teoría pedagógica de la actividad física. Gymnos, Madrid. Zubiri, X. (1986). Sobre el hombre. Madrid: Alianza editorial. METODOLOXÍA CIENCIAS SOCIAIS: METODOLOXÍA XERAL: Babbie, E. (1996). Manual para la práctica de la investigación social. Bilbao: Desclée de Brouwer. Balcells I Junyent, J. (1994): La investigación social. Introducción a los métodos y técnicas. Barcelona: PPU Bericat, E. (1998). La integración de los métodos cuantitativo y cualitativo en la investigación social. Barcelona: Ariel. Carr, W. y Kemmis, S. (1988). Teoría crítica de la enseñanza. La investigación acción en la formación del profesorado. Barcelona: Martínez Roca. Delgado, J.M. y Gutiérrez, J.(coord.) (1995): Métodos y técnicas cualitativas de investigación en ciencias sociales. Madrid: Síntesis. Deshaies, B. (1997): Metodología da investigação en Ciencias Humanas. Lisboa: Instituto Piaget. García Ferrando, M., Ibáñez, J., & Alvira, F. c. (1994). El análisis de la realidad social. Métodos y Técnicas de investigación. (2º ed.). Madrid: Alianza Editorial. Gil Flores, J. (1994). Análisis de datos cualitativos. Aplicación a la investigación educativa. Barcelona: PPU. Guba, E. (1985). Criterios de cientificidad en la investigación naturalista. En Gimeno, J. y Pérez, A. La enseñanza: su teoría y su práctica. Madrid: Akal. Profesora Ana Rey Cao 4 Investigación aplicada na Motricidade Humana King, G., Keohane, R. y Verba, S. (2000): El diseño de la investigación social. La inferencia científica en los estudios cualitativos. Madrid: Alianza Editorial. Krueger, R. (1991). El grupo de discusión. Madrid: Pirámide. López Yepes, J. (1995): La aventura de la investigación científica. Guía del investigador y del director de investigación. Madrid: Síntesis. Lozares, C. ; Martín, A.y López, P. (1998): El tratamiento multiestratégico en la investigación sociológica. Papers de sociología 55, 27-43. Barcelona: Universidad Autónoma de Barcelona. Departamento de Sociología. Marradi, A. (2002). Método como arte. Papers de sociología 67, pp. 107-127. Universidad de Barcelona. Departamento de sociología. Manheim, J.B., Rich, R.(1988). Análisis político empírico. Métodos de investigación en ciencia política. Madrid: Alianza Editorial. Piaget, J. y otros (1973): Tendencias de la investigación social en las ciencias sociales. Madrid: AlianzaUnesco. Rey Cao, A. “La educación física en el juego de la ciencia”. Revista de Investigación en Educación, 3 (2006). En prensa. Ruiz Olabuénaga, J., & Ispizua, M. A. (1989). La descodificación de la vida cotidiana. Métodos de investigación cualitativa. Bilbao: Universidad de Deusto. Sierra Bravo, R. (1995): Técnicas de Investigación Social. Teoría y Ejercicios. Madrid: Paraninfo. Sierra Bravo, R. (1996): Tesis doctorales y trabajos de Investigación Científica. Madrid: Paraninfo. Sierra, E. J. (2003). Nuevos elementos para la reflexión metodológica en sociología. Del debate cuantitativo/cualitativo al dato complejo. Papers de sociología, 20. pp. 57-81. Barcelona: Universidad Autónoma de Barcelona. Departamento de sociología. Valles, M. (1997). Técnicas cualitativas de investigación social. Reflexión metodológica y práctica profesional. Madrid: Síntesis. Varios. (1989). Técnicas de investigación en Ciencias Sociales. Madrid: Narcea. Visauta, B. (1989): Técnicas de investigación social: I. Recogida de datos, Barcelona: Promociones y publicaciones Universitarias, S.A. METODOLOXÍA CCAS. DA MOTRICIDADE/EDUCACIÓN FÍSICA: Camerino, O. (1995). Integració metodològica en la investigaciò de l´educación física. Lleida: INEFC. Devís, J. (1996). La investigación en educación física. Cáceres: Universidad de Cáceres. Heineman, K.(1991): “Tendencias de la investigación social aplicables al deporte” pp 9-25 en VV.AA., Cuadernos Técnicos del deporte nº 5. I Congreso Estatal de Políticas deportivas e investigación social. Navarra: Instituto Navarro de Deportes y Juventud. Profesora Ana Rey Cao 5