Kontzeptu-mapa, XXI. mendeko unibertsitateko irakaskuntza prozesuen hobekuntzarako erreminta Maider Pérez de Villarreal Zufiaurre, Dk Zientzia Esperimentalen Didaktikaren Arloa Psicologia eta Pedagogia Saila Nafarroako Unibertsitate Publikoa Tel. 948-169246 e-mail: [email protected] Natura Ingurunearen Didaktika 2015-2016 Ikasturtea “Heziketak eta adeitasunak ate guztiak irekitzen dituzte” .Thomas Carlyle. “Ez dezazun inoiz ikerketa egin beharra bezala kontuan hartu, jakinduriaren mundu ederra eta zoragarrian barneratzeko aukera bezala baizik”. Albert Einstein. Helburuak *Ausubel, Novak eta Gowin-eko marko teorikoaren funtsezko printzipioak aurkeztea. *Kontzeptu mapen (KKMM) ahalera ezagutu ikaskuntza esanguratsuaren (IE) garapena lortzeko. Kontzeptu akatsen teoria . *Kontzeptu-mapa (KM) lantzea Haur Hezkuntzaren Curriculum-aren gaiaren bat aukeratuz. * Baliabide informatikoak (CMap Tools softwarea ) erabiltzea, laguntzaile bezala, KKMM aurkezpenerako baita sormenaren sustapenarako ere. Egitura: 1. EZAGUERAREN ETA INFORMAZIOAREN GIZARTEA. Aurrekariak 2. OINARRIZKO PRINTZIPIO TEORIKOAK: Ikaskuntza Esanguratsua 3. KONTZEPTU AKATSAK 4. ALDAKETA KONTZEPTUALA 1. EZAGUERAREN ETA INFORMAZIOAREN GIZARTEA. Aurrekariak 1982 John Naisbitt-ek seinalatu zituen USA-ko eremu desberdinetan antzeman zituen 10 joera sozialak eta hauek heziketainplikazio nabariak dituzte. Hauetako hiru joerek, batez ere, adieraziko dute ezaguera berriak sustatuko duen aldaketa heziketa eremuan. Tokialdatzea nabarituko da: zentralizaziotik, deszentralizazioara; laguntza instituzionalatik, autolaguntzara (adibidea: Crowdfunding*) eta hierarkietatik, sareetara . *http://www.universocrowdfunding.com/ 1993 Gizarte Post-Kapitalista: Ezaguera eta informazioarena, non nagusituko diren adimena eta ezaguera, aurrerabide sozial eta ekonomikoaren aurre faktore garrantzitsuenak bezala. Bere heziketa-sistemak, eramango gaitu alfabetatze unibertsalera, ikasteko motibaziora eta instrukzio baterako diziplina eta ikasketa jarraituak lortzera. Gizarte garaikideak aurka egiten dion erronka erreala, ez da teknologia hartan berean, baizik eta zertarako erabiltzen den. Drucker-ren arabera, beste aldaketa erradikal baten aurrean gaude, aro kapitalista eta estatu-naziotik, pasatuko gara ezaguerako eta antolaketa gizartera. Gizarte post-kapitalistaren lehen mailako baliabidea, ezaguera izango da eta aldaketaren liderrak, talde sozialak “ezaguerako langileak”, izango dira. Behar dena ez da teknologia edo abiadura gehiago, baizik eta hau definitzea eta informazioa aukeratzea; hau da, birkontzeptualizatzea; horretarako, kontzeptu berriak beharrezkoak dira. GOGORATU THOMAS KHUN ETA BERE PROPOSAMENA PARADIGMAREN ALDAKETAREN BITARTEZ. Nonaka eta Takeuchi, 1995: Hitzekin eta zenbakiekin adierazitako ezaguerek, izeberreko punta soilik irudikatzen dutela, pentsatzen dute mendebaldeko egileak ez bezala. Haientzat, ezaguera isilekoa edo tazitoa da funtsezkoena (ez du bere burua adierazten ezta erraz jasotzen ere). Isileko ezaguera esperientzia indibidualean dago sustraituta , idealetan, balioetan eta banakoaren zirraretan. Bere aldetik, ezaguera esplizitua, formal eta sistematikoa da eta hitzen eta zenbakien bitartez adieraz daiteke, komunikatzen da eta kodetutako prozesuak edo printzipio unibertsalak partekatzen ditu erraz, datu itxuran, formula zientifikoak erabiliz. 1998 XXI. Mendean aurkezten den egoera berrira arrakastarekin egokitzeko, proposatu zuten, ikasleak bere ikasketarekiko erantzukizun azaltzea ezagueranagusitasunera ailegatzeko. 1998 Ikasleak: aktiboki parte hartu behar du informazio hutsa, ezaguera erabilgarrian bihurtzeko; mundu pertsonala sortzailetasunez eraikitzeko eta erantzunak bilatu eta aurkitzeko, zeregin zirraragarriak aktiboki ezaguerarekin nahasteko.* * Gogoratu Platonen Ezagueraren Teoria (gaia 1.1) 1998 Irakasleak: arduratu behar izango du ikasleak, “ikastun independenteak” izan daitezen eta ezagueretako eraikuntza idiosinkratikoari lagun diezaioten; beraz, ikasleak heziz, bere ikasketaz arduratuz eta zereginetan lagunduz. Kontsulta-aholkuen rola Ezagueraren nagusitasun erreala/erabilgarriaren hiru dimentsioak: autoezaguera (autonorabidearen dimentsioa), ahalmen/trebetasuna eta plangintza/aplikazioaren konplexutasuna. Meichenbaum y Biemiller, 1998 Ezaguera sendotzearen rola Eskuratzearen rola 1.1 HEZIKETA ALDAKETARAKO asetzeko erronkak : Ezagueraren eta Informazioaren Gizartea Goiko Heziketako Espazio Europarra Kalitate-kudeaketa Modeloak Milurteko berrian. Heziketaren ikuspegiak Eskatzen du Ezagueraren gizartearen eta informazioaren eskaerak Kontzeptu-akatsen arazoa arintzea Paradigmaren aldaketa Unibertsitateen kalitatearen Ebaluazioko Nazio-Planeko txostenen gomendioak Non sartzen diren Trebetasun kognitibo eta emozional berriko ikasketa Ikasleen eskariak Irakasleen egonezinak Ikaskuntza esanguratsua versus memorizkooroimenezko ikaskuntza KALITATEAREN paradigma Informazio eta komunikazio teknologia berrien erabilera Milurteko berrian. Heziketaren ikuspegitik (Gonzalez, 2001) Arrazoi askok heziketa-sistema berritzeko beharra justifikatzen dute. Haien artean hurrengoak proposatzen ditugu: 1. Ezagueraren eta informazioaren gizartearen eskaerak. 2. Konpetentzia kognitibo berrien beharra eta bakoitzaren nortasunaren oreka lortzeko, ikuspuntu emozionaletik abiatu. 3. Ikaskuntza esanguratsua, errepikapen mekanikoaz baliatutako memorizkoaren aurrean. 4. Kontzeptu-akatsen arazoa. 5. Ikasleen eskariak aldaketarako. 6. Irakasleen egonezinak. 7. Unibertsitateen Kalitatearen Ebaluazio NazioPlaneko urteroko txostenak. Ezagueraren gizartearen eta informazioaren eskaerak Aldatzen du Erabiltzen ditu Beharraren etika, erantzukizunaren etika batean IKTak adibidez Internet Emaitzak Sortuko du Konprometitzen ditu Kalitatezko eskola Eratuko duena Ezaguerako etorkizuneko ikasle langileak Software Cmap Tool Zeinen bidez, lortuko da Ikasketa jarraiturako disziplina Alfabetatze unibertsala Ikasten ikasteko motibazioa Ezagueraren gizartearen eta informazioaren eskaerak (González, 2001) Trebetasun kognitibo eta emozional berriko ikaskuntza Bat bereko kontzientzia Enpatia hurrengoak bezala eratzeko Oinarrizko trebetasun emozional eta sozialak Faktore batzuen garapena Ideietarako jarraikitasuna Lortzeko, beharrezkoak dira Motibazioa Autorregulazioa Lankidetza Behar dira, hala nola Komunikatzeko ahalmena Jakin-mina Konfiantza Harremana Nahitakotasuna Autokontrola Ikaskuntza esanguratsua Trebetasun kognitibo eta emozional berriko ikasketa (Gonzalez, 2001) 2. OINARRIZKO PRINTZIPIO TEORIKOAK: Ikaskuntza Esanguratsua OINARRIZKO PRINTZIPIO TEORIKOAK. IKASKUNTZA ESANGURATSUA http://www.ihmc.us/groups/jnovak/ http://02teoriasdelaprendizaje.blogspot.com.es/2013/05/josephnovak-y-el-aprendizaje.html http://es.slideshare.net/NIEVESLJ/joseph-novak-y-los-cmap-tools http://es.slideshare.net/DiAnnItaaa/joseph-novak-11825622 http://es.slideshare.net/rafael311048/mapas-conceptuales-josephnovak-y-gowin-bob?related=1 CMC 2014 BRASIL http://www.youtube.com/watch?v=HhVOk8GJW48 http://www.cmc2014.com.br/ http://www.mapasconceituais.com.br/wpcontent/uploads/2014/09/CMC2014-Final-ProgrammeAcademicSocial.pdf (PI-30) http://cmc.ihmc.us/ http://cmc.ihmc.us/cmc/CMCProceedings.html "IKASKETAREKIKO AHALERA HANDIA GIZAKIENGAN GARATURIK GABE GERATZEN DA ETA HEZIKETA-PRAKTIKA ASKOK POTENTZIAL HORREN ADIERAZPENA GEHIAGO OZTOPATZEN DU ERRAZTU BAINO”. NOVAK, 1985. “GAURKO EZAGUERA GIZA IKASKETARI BURUZ (METAIKASKETA) ETA PROZESUEK ZEINEN BITARTEZ GIZAKIEK EZAGUERA BERRIA ERAIKITZEN DUTEN (METAEZAGUERA) , IKASLEEN AHALERA INTELEKTUALA ASKATZERA ASKOZ GEHIAGO LAGUN DEZAKETE”. NOVAK 1985 KONTZEPTUA “Gertaeretan edo objektuetan, edo gertaera-erregistroetan edo objektuerregistroetan nabaritutako erregulartasuna, etiketaren bitartez izendatuta”. PRINTZIPIO BAKARRERAKO HEZIKETA-PSIKOLOGIA GUZTIA MURRIZTU BEHAR IZANGO BANU, HAU ADIERAZIKO NUKE: "IKASKETARI ERAGITEN DION FAKTORERIK GARRANTZITSUENA DA IKASLEAK JADA DAKIENA. HORREGATIK, BEHIN HAU ESTALGABETUTA, ABIAPUNTUA IZAN BEHAR IZANGO LUKE ETORKIZUNEKO EZAGUERARAKO.”. DAVID P. AUSUBEL, 1978 http://www.euskonews.com/0400zbk/gaia40003eu.html https://eu.wikipedia.org/wiki/David_Ausubel http://academicae.unavarra.es/bitstream/handle/2454/10028/MAL%20Itxaso%20Và¡zquez%20Iturre.pdf?sequence=1 http://es.slideshare.net/graeyci/ausubel?related=2 http://es.slideshare.net/santza/3-teoria-cognitiva-de-ausubel?related=3 BEHAR DU: IKASKUNTZA ESANGURATSUA 1. ONDO ANTOLATUTAKO NABARMENEKO EZAGUERAREN EGITURA 2. ERLAZIO BERRIAK EDO DAUDEN KONTZEPTU ETA PROPOSIZIOEN ARTEKOAK BILATZEAREN KONPROMISO SENDOA JARRAITUA ONDORIOA: OROIMENEZKO IKASKUNTZA 1. NABARMENEKO EZAGUERA GUTXI, EZ OSO ONDO ANTOLATUTA 2. GUTXI EDO INONGO KONPROMISORIK EZAGUERA BERRIA EXISTITZEN DEN NABARMENEKOAREKIN OSATZEKO 1 Irudia Ikasketa jarraituan gerta daiteke, memorizko ikaskuntza modu batetik guzti adierazgarria den beste batera pasatzea, ikaslearen motibazioa eta bere aurreko ezaguera kontuan hartuta. Ausubel-en ikaskuntza esanguratsuaren teoria (1) Kontzeptu berriak Esanguratsuki ikasitako kontzeptua EGITURA KOGNITIBOA (2) Mekanikoki memorizatutako kontzeptua Kontzeptu barneratzailea 4.1. Irudia. Diagrama honetan aurkezten da ikaskuntza esanguratsua lortzen den modua, jada egitura kognitiboan existitzen diren kontzeptuen sartzearekin bat (1etan), eta errepikamen mekanikoaz baliatuz oroimenezko ikaskuntza egitura kognitiboan bakartutako metatze gertatzen den bezala (2tan) (Novak, 1972 eta 1977-etatik eraldatuta) Ikaskuntza motak (ii) IKASKUNTZA ESANGURATSUA OROIMENEZKO IKASKUNTZA Kontzeptu-mapekin lantzea Multimedia elementuekin ikasketa Ikerkuntza zientifikoa Konferentziak Testu-aurkezpenak Laborategi praktikak Errutinazko ikerkuntza Saiakerak eta akatsak ebatzitako ariketak Aminoazido zerrenda HARRERATIKO IKASKUNTZA AURKIKUNDE GIDATUTAKO IKASKUNTZA AURKIKUNDE IKASKUNTZA AUTONOMOA 4.3. Irudia.Ikaskuntza harkorra eta aurkikundeagatiko ikaskuntzak oroimenezko eta esanguratsua den ikaskuntzek osatzen dutenaz bestelako continuum-a eratzen dute. Ikaskuntza jardueren adibideak, bere posizioekin erakusten dira ardatzei dagokienez (Novak eta Gowin, 1988). Ikaskuntza Esanguratsua. Inplikazio Didaktiko-Pedagogikoak Ikaslearen egitura kognitiboa ezagutzea (KKMM) Material kontzeptualki gardena, kurrikular eta instrukzionalaren diseinu kontsekuentea (KKMM) Ikaslea ikasteko abenturarekin estimulatzea (KKMM/CMAP TOOLS) http://www.youtube.com/watch?v=UeaWzvNZGic&feature= player_embedded http://www.cienciaonline.com/2010/10/05/aprendizajesignificativo-video/ HEZIKETA ETA ERAKETAKO MODELO KONSTRUKTIBISTA (HASIERAKOA ETA IRAUNKORRA) ZIENTZIA IRAKASLEENTZAT (NOVAK, 1988) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. IKASLEAK DAKIENEAN ENFASI-A JARTZEA. IKERKETA ETA TEORIAK GIDATUTAKO PRAKTIKA. MATERIAREN (EDUKIEN) ANTOLAKETA PSIKOLOGIKOA ETA LOGIKAREN ARTEAN BEREIZTEA IKASLEARI IKASTEN IKASTERA LAGUNTZEA GIZA AHALERARI BURUZ BAIKORTASUNAREKIN IRITZIA EMATEA IKASLEEN MOTIBAZIORIK EZA, ULERMENAREN HUTSUNETAN HAUSNARTZEA, NEURRI HANDIKO ONDORIOAZ ESANAHI PARTEKATZEKO ARDURADUNA SENTITZEA BAI IKASLEEKIN BAI IKASLEEN ARTEAN NOVAK-EK ZEHAZTEN DU: “MODELO HONI JARRAITUZ, IRAKASKUNTZAK, IRAKASLEEK IRAKATSIAK IZAN ZIREN BEZALA IRAKASTEKO TRANPA 2.1. KONTZEPTU MAPAK http://es.slideshare.net/erycaperez/mapas-conceptualesexposicin?related=3 http://es.slideshare.net/angie_angie/estrategiasparaelaboracinde mapasconceptuales1?related=2 KONTZEPTU MAPA DIZIPLINA BATEKO EDO ZATI BATEKO BI DIMENTSIOKO IRUDIKAPENA DA KONTZEPTU NAGUSIAK IDENTIFIKATZEN DITU ETA ILUSTRATZEN DITU BEREN ARTEKO ERLAZIOAK (PROPOSIZIOAK) KONTZEPTUEK ELKARTZEN DUTEN LOTURAKO HITZEZ OSATURIK. OROKORRETIK ZEHATZAGORA DOAN MODELOA JARRAITZEN DU. HIERARKIA DU, BI EDO KONTZEPTU GEHIAGO KONTZEPTU INKLUSIBOAGOAREN AZPIAN ILUSTRATZEN DIRA. GURUTZATUTAKO LOTUREN PRESENTZIA DESIRAGARRIAK, ADAR HIERARKIKO DESBERDINAK HAIEN ARTEAN HARREMANETAN JARTZEN DITU. STEWART ET AL., (1979ean), BIDEBERRIEN MAPA REN ANALOGIA ERABILTZEN DUTE. HIRIAK KONTZEPTUAK IZANGO LITZATEKE ETA PROPOSIZIOAK, LOTZEN DITUZTEN BIDEBERRIAK. Esanguratsuki ikasteko tresnak: Kontzeptu mapa (1) KONTZEPTU MAPAK IKURRAK HITZAK daukate daukate daukate dira Izan daitezke KONTZEPTUEN ETIKETAK TESTUINGURU MENPEKOA LOTURAKO HITZAK HIERARKÍA da memorizatuta eratzeko KONTZEPTUAK Era dezaten norena PROPOSIZIOAK OROKORRETIK memorizatuta ERREPIKAMEN MEKÁNIKOA izan daiteke HARREMANAK dira dira ZEHATZAGO NABARITUTAKO ERREGULARTASUNA dira non EZAGUERAREN IRITZIAK OBJEKTUAK dira GARRANTZITSUAGO a biltegiratuta Eratzen dute doa dira GARRANTZI GUTXIAGO ESTRUKTURA COGNITIBOA non lortuta bidez GERTAERAK ekarrita IKASKUNTZA izan daiteke ESANGURATSUA Harremanetan jarrita Figura 4.4 . Kontzeptu mapa on bat jaso behar dituen ideia eta jatorri gakoak (González y Novak, 1996, pág. 88) KONTZEPTU MAPA LANTZEA 1. IRAKASLEENTZAT FAMILIARRA DEN GAI BAT AUKERATZEA. 2. GAI HONEN MURRIZTUTAKO ALORREN BAT AUKERATZEA. 3. KONTZEPTU NABARMENEKO ZERRENDA BAT EGITEA (10-20). 4. KONTZEPTUAK ORDENATZEA OROKORRAGO DENETIKESPEZIFIKOAGORA. 5. MAPAREN ERAIKUNTZA SAIATZEA OROKORRAGO DIREN KONTZEPTUAK GOIALDEAN IPINITA ETA ZEHATZAGO DIRENAK, BEHEALDEAN. 6. KONTZEPTUAK ELKARTZEA LERROEN BIDEZ, ZEIN ERROTULATU IZAN BEHAR DIRA LOTURA HITZ BATEKIN EDO GEHIAGOREKIN. 7. KONTZEPTU MAPAREN ARLO HIERARKIKO DESBERDINEN ARTEAN, GURUTZATUTAKO LOTURAK ADIERAZGARRIAK MARRATZEA. EMANDAKO TESTU BATETIK AURRERA KONTZEPTU-MAPAKO LANTZEAREN ADIBIDEAK ADIBIDEA 1: TACONERAKO PARKEA Parques y jardines de Pamplona. La Taconera Figura 2. Texto escogido para la elaboración práctica de un mapa conceptual. Extraído del libro Itinerarios por Navarra.... (Floristán y cols., 1979, pág. 170). A continuación elaboramos la lista de los conceptos más relevantes del texto. Pueden ser los siguientes, de acuerdo con el orden de aparición en el mismo 1. Parques y jardines 2. Taconera 3. Pamplona 4. Campo del Arenal 5. Paseo de Sarasate 6. Edad Media 7. Nueva fortificación 8. Extramural 9. Siglo XVI 10. Parterre 11. Bosquecillo 12. Crucero 13. Monumento 14. Portal de San Nicolás 15. Avenida San Ignacio 16. Julián Gayarre 17. Pablo Sarasate 18. Hilarión Eslava 19. Huarte de San Juan 20. Mari-Blanca 21. Antoniutti 22. Media Luna 23. Ciudadela 24. Vuelta del Castillo 25. Campus Universitario 26. Escultores 27. Años. Parques y jardines de Pamplona. La Taconera Procedemos ahora a reordenar la lista de conceptos siguiendo el criterio de más general a específico, comenzando por el más inclusivo. Estableceremos también los niveles jerárquicos correspondientes, que incluirán conceptos equivalentes, para favorecer así la distribución correcta de los mismos en el mapa conceptual. Podría ser la siguiente: Pamplona, sería el concepto más general. Parques y jardines. Incluiría este nivel jerárquico los siguientes conceptos: Antoniutti, Media Luna, Ciudadela, Taconera, Vuelta del Castillo, Bosquecillo, Campus universitario. Ámbito evolutivo y referentes de posición. Incluiría conceptos como: Parterre Avenida San Ignacio Extramural, Edad Media, Nueva fortificación, Siglo XVI Campo del Arenal, Paseo de Sarasate Monumentos. Incluiría este nivel jerárquico los siguientes conceptos: Hilarión Eslava, Parques y jardines de Pamplona. La Taconera Pablo Sarasate, Crucero, Mari-Blanca, Huarte de San Juan, Portal de San Nicolás, Navarro Villoslada Julián Gayarre, Escultores. Pertenecerían a esta categoría: Quevedo Carretero, Coullant Valera Orduna Años. Incluiríamos en esta categoría los siguientes: 1964 1959 1666, 1918 1950 Procederemos ahora a distribuir en el plano del mapa conceptual, los conceptos correspondientes a los distintos niveles jerárquicos del mismo, situando el concepto más general en la parte superior y los más específicos en la inferior(ver Figura 3) Parques y jardines de Pamplona. La Taconera A continuación comenzamos a relacionar los distintos conceptos con palabras de enlace para formar las correspondientes proposiciones. En la Figura 4 se muestra el mapa conceptual en estas primeras fases de construcción. Finalmente la Figura 5 muestra el mapa construido, una vez establecidas completamente las palabras de enlace, e incluidos algunos enlaces cruzados, como por ejemplo los que representan cambios en las localización de los monumentos(Pablo Sarasate). http://130.206.160.21/rid=1NQ7R8QKT-BCRMN2-5CVS/Mapa%20Inicial%20--%20Parque%20de%20la%20Taconera%20Campus%20verde.cmap ADIBIDEA 2: TECTONIC FEATURES Nola erabili kontzeptu mapak Haur Hezkuntzan: http://130.206.160.21/rid=1PBPRWW69-96MDDW156/NATUR%20INGURUNEAREN%20DIDAKTIKA.cmap - Artikuluak interpretatzen: “mapas infantil Escolapios”. David Bob Gowin: http://estrategias-didacticas-curfad2011.blogspot.com.es/2011/07/bob-gowin-y-eldiagrama-de-la-uve.html http://es.scribd.com/doc/143123167/Ejemplo-de-v-de-Gowin#scribd “Kontzeptu-mapen eta UVE-ako diagramen analisia erakuts eta ikas daiteke haur eta lehen hezkuntzako irakasleengan. Oso atsegingarria da niretzat katedradunak bizitza berria baten aurrean daudela ikusten dutenean, heziketa-ekitaldiak s sortzeko ideia berrien aurrean daudenean. Jende hauek bere pentsamoldea aldatzen dute baita bere lana ere. Hau da heziketaeraldaketarako behar den energia”. (D. Bob Gowin, 1987). KONTZEPTU MAPAREN ERABILTZAILEENTZAKO MEZUA: 1. Kontzeptu mapa beste begi batzuekin ikustea, gauza berria bezala irudikatzea. 2. Koadro sinoptiko-a, fluxu-diagrama eta organigramaren ideietatik ondorioztatzea. 3. Testuinguruan zentzu izateko moduan kontzeptuak hierarkizatzea 4. Ez osatu erlazio urriak, bakarrik goitik behera, eta garrantzi gabeko loturak erabilita. 5. Gako-hitzak aurkitzeko ahalegina egitea, kontzeptu-erlazioei esanahi garrantzitsua eman diezaioten. 6. Gurutzatutako erlazioak bilatzea. 7. Esanahiak negoziatzeko tresna bat bezala mapari aurre egitea, ikaskuntza esanguratsua errazteko. Mapak, ikaskuntza esanguratsua gertatu ahala, aldatzen diren diagramak dira. Ez dira behin betikoak, ezaguera-gorputz bateko kontzeptu-egitura ordezka eta ikasteko tresnak dira. Jarduera 12: Emandako bi testuren kontzeptu mapak diseinatu taldeka eta klase aurrean aurkeztu. http://www.hiru.com/biologia/el-origen-de-la-vida-teoria-de-la-evolucion http://www.hiru.com/biologia/contaminacion-del-agua Izaki bizidunen zuhaitz filogenetikoa: http://www.hiru.com/biologia/clasificacion-y-filogenia-de-losseres-vivos Primateetatik gizakira: http://www.hiru.com/biologia/los-metazoos-ii 2.2. AURREKO EZAGUERAKO DIAGNOSIA 2.3. INSTRUKZIO KURRICULUMAREN DISEINUA Detalles acerca del tema Información complementaria y ejemplos Qué efectos puede tener en la audiencia NASA-KO WEB ORRIAN CMAP-AK ERABILTZEN DITUZTE http://www.nasa.gov/explor ation/whyweexplore/cmap.h tml http://spaceexp.ihmc.us/ 13 Irudia 13. irudiaren mapa, ikerketa gehigarrien ondoren landuta, kontzeptu berriekin eta liburuetan, Internet-en eta beste iturrietan ateratako baliabide eskuragarriak 3. KONTZEPTU AKATSAK KONTZEPTU AKATSAK dira gertaeren eta objektuen “ikasle zientzia”ren barnean dauden interpretazioak, eta kasu askotan irakasleek kultura eta zientzilari-ondareko ordezkari bezala erakutsitako zientzia formaleko aurrekontuekin zerikusi gutxi dute. Ezagutzen dira ordezko sortze bezala, konnotazio peioratibo gutxiago duen terminoa. Kosmobisio pertsonalaren parte dira, “unibertso pribatuarena” eta mundua eta bere funtzionamendua azaltzeko balio dute. Pertsonengan irmoki sustraituta daude eta logikoak bezala har dezakete, bere kontzeptu-erreferenteak kontuan hartzen baditugu (okerrak ikuspuntu zientifikotik). Hortik dator bere iraunkortasuna eta heziketa konbentzionalarekiko aldaketaren aurkako erresistentzia. KONTZEPTU AKATSAK sustapenerako eta pentsamendu sortzailearen garapenerako benetako hesia dira, ikaskuntza esanguratsua oztopatzen dute eta erakundeen heziketa-aurkezpenen eraginkortasun urria, barne bikaintasuna hartutakoenak, agerian uzten dute. 1. IRITZIA : Ikasleak zientziako instrukzio formalera iristen dira kontzeptu-akats aniztasunarekin (ordezko ikuskerekin), objektuei eta gertaera naturalei dagokienez. 2. IRITZIA: Ikasleek instrukzio formalera zientzietan dakartzaten ordezko ikuskerak, ez daude adinaren, ahalmenaren, sexuaren ezta muga kulturalen menpean ere. 3. IRITZIA: Ordezko ikuskerak aldatzea oso zaila da prozedura konbentzionalak soilik erabiltzen badira. 4. IRITZIA: Ordezko ikuskerak aurreko belaunaldietako filosofo eta zientzialariek fenomeno naturalei buruz eskeinitako azalpenen antza dute sarritan. 5. IRITZIA: Ordezko ikuskerek bere jatorriak dituzte esperientzia pertsonaleko multzo desberdinean, hautematea eta behaketa zuzenekoak sartzen dituztenak, lagunen kulturan eta hizkuntzan, baita irakasleen eta irakaskuntza-materialetan agertzen diren azalpenetan ere. 6. IRITZIA: Irakasleek, sarritan, izenpetzen dituzte bere ikasleak bezalako ikuskera berak. 7. IRITZIA: Ikasleen aurreko ezaguerak instrukzio| formalean nahasten dira aurkeztutakoekin, bilatutakoetarako ikasketa emaitza desberdin batzuk eraginez. 8. IRITZIA: Irakaskuntzaren kontzeptu-aldaketa errazten duten ikuspegiak tresna eraginkorrak izan daitezke klasean. GALDEKETA Errores conceptuales” liburuaren 3. kapituluko 3.6 puntua. 4. ALDAKETA KONTZEPTUALA 4.1. EBALUAZIOA: Dimentsio Bikoitza TAULA 1 : Est andarizat ut ako Proba et a Benet ako Ebaluazioaren Konparazioa Est andarizat ut ako Proba Benet ako Ebaluazioa Ikasleen jakinduria, at zerant z egit eko et a errut inazko arazoak konpont zeko ahalmena neurt zeko, nagusiki diseinat ut a. Kokat ut ako ebaluazioak ikasleen jakinduria benet ako mundu-esperient ziarekin konekt at zen duen errendimendua. Erant zun laburret arako f ormat u-deiak-, erant zun anit zak, benet akoa-f alt sua, hut suneak bet e et a esaldi mot zak bukat u. Ebaluat zen du arazo handiak konpont zeko ikerkunt zarako ahalmena, et a aurret iko jakit earen aplikazioa et a analisi int erpret at zailea. Ikasleek inf ormazioaren puska espezif ikoak erreproduzit zen dit uzt e lehenago irakasleak edo t est uak hornit ut a. Mugat ut ako abilezien eremu bat ebaluat zen du, berreskurat zeet at ik harant z gut xi. Jakit ea , ulermen kont zept uala, et a aplikazioa erakust en dit u. Very Useful Opinion Poll Iterative Artifacts. Multiple Choice / Mastery Learning CONCEPTUAL CHANGE Concept Maps + Interviews Term Papers Essay Tests Applications / Problem Sets True / False Not Useful Not Useful UNDERSTANDING Fig. 10.1 Strengths and weaknesses of several assessment strategies based on criteria of understanding and conceptual change. Very Useful Oso erabilgarria Iritzi galdeketa Artefaktu iteratiboak. Aukera anizkuna KONTZEPTU ALDAKETA Kontzeptu mapa + Elkarrizketak Epea Proba entsegua Erabilerak/ Arazoak Egiazkoa / Faltsua Ez erabilgarria Ez erabilgarria Fig. 10.1 ULERMENA Hainbat ebaluazio-estrategiako puntu sendo eta ahulak ulermen-irizpideetan eta kontzeptu-aldaketan. Oso erabilgarria ULERMENA 1. Intersubjektibotasuna Ebaluazio-datu libreetan oinarrituta proba sinesgarriak daude ikasleak: A. Ikuspuntua eraiki du fenomeno naturalaren gainean eta ikuspuntu hori deskribatu du ahozko, grafiko edo piktoriko forma batean? B. Jarduera autogogoetazko konpromisoa hartu du? edo metakognitiboetan C. Bere ikuspuntuak beste ikasle batzuekin partekatu ditu? D. Arreta ipini du eta berezko bereez gain beste ikuspuntu batzuk hartu du? E. Azalpen zientifiko nagusia deskribatzen duten iturri lehen mailako edo bigarren mailakorik aztertu du? F. Ikuspuntu desberdinen proba enpirikoak Esploratu Ditu eta haztatuta bakoitzeko meritu erlatiboak? G. Bere iritziak beste batzuetakoekin eta ziurtasun enpirikoekin adiskidetzeko formarik bilatu du? Tabla 10.1 ULERMENA 2. Koherentzia. Ebaluazio-datu libreetan oinarrituta proba sinesgarriak daude ikaslea : H. Kontuan hartu du nola sartzen diren bere ikuspuntuko parte indibidualak koadro zabalagoan? I. Bilatu du bere ikuspuntuko zatia esplizituki beste batekin erlazionatzea ahozko, grafiko edo piktoriko modu batean ? J. Zatien arteko inkontsistentziak adiskidetzen saiatu da? K. Konpromisoa hartu du arrakastarekin arrazoiketa analitiko, analogiko, inferentzial edo integratzaileko forma gehiagorekin? Tabla 10.1 ULERMENA 3. Patxada. Ebaluazio-datu libreetan oinarrituta proba sinesgarriak daude ikaslea : L.Eraiki du betea baina labur eta aldagai arrarorik edo behargabeko konplexutasunik gabe den ikuspuntua? M.Saiatu da objektuak edo modelo-laguntzarekin, diseinuekin, irudikapen grafikoekin edo formatu piktorikoekin gertaera naturalak azaltzen? Tabla 10.1 ULERMENA 4. Gardentasuna. Ebaluazio-datu libreetan oinarrituta proba sinesgarriak daude ikaslea : N. Identifikatu du sentibera ikerkuntza zientifikoko den kontu zentrala (edo ezaguera-nagusitasuna)? O. Kontuan hartu ditu gertaerak eta behin-behineko erantzuna edo hipotesia garatzeko ikertu behar diren objektuak? P. Deskribatu ditu kontzeptuak, printzipioak, teoriak, eta kontu zentralari erantzuteko beharrezkoak diren iritzi filosofikoak? Q.Informazioaren erregistro formak|erak iradoki ditu behaketari|oharrari buruz? R. Saiatu da eraldatzen, maneiatzen edo erregistroak berrantolatzen? S. Eskaini du kontzeptu-egiturarekin bat edo gehiago koherenteak diren eta erregistroetatik eta transformazioetatik logikoki ondorioztatu duten ezaguera iritzi gehiago? T. Eskaini du ezaguera-iritziekin bat edo gehiago koherenteak diren baliozko iritzi gehiago? Tabla 10.1 Aldaketa Kontzeptuala(A.K.) Ebaluazio-datu libreetan sinesgarriak daude ikaslea : oinarrituta proba U. Kontzeptu berriak asimilatu ditu egunetan, asteetan edo hilabeteetan zeharreko bere egitura kognitiboan? V. Kontzeptu existenteen berregituratu ditu? arteko konexioak W. Aldaketa adierazgarria esperimentatu du egiturazko konplexutasunean eta bere ezaguera egituraren baliotasun proposizionalean (kontzeptuetan, erlazioetan, hierarkian, adarkadurako graduan, gurutzatutako lotureetan, adibideetan). Tabla 10.1 Axioma 1 Gizakiak esanahi-eraikitzaileak dira Axioma 2 Heziketarako helburua partekatutako esanahi eraikuntza da Axioma 3 Partekatutako esanahiak ondo prestatutako irakasleetako esku-hartze aktiboak erraz ditzake Taula 10.2 Baliozko nozioen kopuru batazbestekoa 9,73 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 8,75 7,47 4,63 4,5 4,13 3,85 1,75 2 7 10 Graduaren maila 12 Instrukzioarekin Instrukziorik gabe 7a Irudia Kontzeptu-Mapetan identifikatutako baliozko nozioko kopurua irakatsitako ikasle berekin egindako elkarrizketetatik marraztuta (beltzetan) eta, instrukziorik gabe (marraduna) 2, 7, 10 eta 12 graduetakoak Nozio baliogabeen kopuru batazbestekoa Graduaren maila 7b Irudia Kontzeptu-Mapetan identifikatutako nozio baliogabeko kopurua elkarrizketetako irakatsitako ikasle berekin elkarrizketatik marraztuta (beltzetan) eta, instrukziorik gabe (marraduna), 2, 7, 10 eta 12 graduetakoak. ZER EGIN? MODELO KONDUKTISTA POSITIBISTA MODELO KOGNITIBO KONSTRUKTIBISTA OROIMENEZKO IKASKUNTZA MEKANIKOA IKASKUNTZA ESANGURATSUA KONTZEPTU AKATSAK KONTZEPTU AKATSAK ARINTZEA V DIAGRAMA ETA KONTZEPTU MAPAREN ERABILERA “Heziketaren helburu nagusienetariko bat izan behar du leihoak, zeinetan zehar ikusten dugun mundua, handitzea”. Arnold Glasow. “Gazteak heztea ez da zeregin erraza, haiek trebatzea ordea, oso”. Rabindranath Tagore. BIBLIOGRAFIA ESKERRIK ASKO ETA IKASKETA ZORIONTSUA OPA DIZUET.